Bölüm 33 Uluslararası Ticaret

Bölüm 33Uluslararası Ticaret

David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005

PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

Bu bölümde

• Uluslararası ticaretin yapısını,• Karşılaştırmalı Üstünlük kavramını ve

ticaretin sağladığı faydayı,• Karşılaştırmalı Üstünlük’leri

belirleyen etmenleri,• Ticaret politikaları ve araçlarını,• Gümrük tarifelerinin gerekçelerini ele

alacağız.

2

Türkiye’de İhracatın ve İthalatın GSYİH’ye Oranı

(%)

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

İhracat/GSYİH (%) İthalat/GSYİH (%) Toplam Ticaret/GSYİH (%)

2011 Yılı Dünya Ticaretinde Ülkelerin Payları

ÇinABD

Alman

ya

Japo

nya

Holland

a

Fran

sa

Güney

Kor

e

İtalya

Rusya

Belçik

a

Türk

iye0

2

4

6

8

10

12

İhracat (%)

ABD Çin

Alman

ya

Japo

nya

Fran

sa

İngilte

re

Holland

a

İtalya

Kore

Hong

Kong

Türk

iye0

2

4

6

8

10

12

14

İthalat (%)

Dünya İhracatının Bileşimi (2000-2010)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

-20.0

-15.0

-10.0

-5.0

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

Agricultural products Fuels and mining products Manufactures

6

Dünya ihracatının ürün gruplarına göre dağılımı,

2010

Fuels

Non-p

harm

aceu

tical che

mica

lsFo

od

Autom

otive

Pro

duct

s

Teleco

m E

quipm

ent

EDP

and

Office

Equ

ipm

ent

Inte

grat

ed C

ircuits a

nd E

lect

ronic Com

pone

nts

Phar

mac

eutic

als

Iron

and

Stee

l

Cloth

ing

Non Fer

rous

Met

als

Ores a

nd o

ther

miner

als

Pers

onal a

nd H

ouse

hold G

oods

Text

iles

Raw M

ater

ials

0

500

1000

1500

2000

2500

Türkiye İhracatının Bileşimi

7

Source:DPT

4%

0% 2%

93%

0% 0%0% 0%

2011

Tarım ve OrmancılıkBalıkçılıkMadencilik ve TaşocakçılığıİmalatElektrik, Gaz ve SuToptan ve Parakende TicaretGayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyet-leriDiğer Sosyal Toplumsal ve Kişisel Hizmet

Türkiye’de Dış Ticaretin Seyri (2000-2011)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

Dış Ticaret Dengesi (Milyar $)İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%)

Türkiye İhracatının Bölgesel Dağılımı

AB

Türk

iye S

erbe

st B

ölge

leri

OECD Ü

lkeleri

EFTA

Ülke

leri

Kara

deniz E

kono

mik

İşbirl

iği

Ekon

omik

İşbirl

iği T

eşkil

atı

Bağım

sız D

evletle

r Top

luluğu

Türk

Cum

huriy

etleri

İslam

İşbirli

ği T

eşkil

atı

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

20002011

10

2010 Yılında Türkiye’nin En Çok İthalat ve İhracat Yaptığı

Ülkeler (Toplam Ticaret İçindeki Payı)

Rusya Almanya Çin ABD İtalya0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

11.6

9.5 9.3

6.6

5.5

İthalat (%)

Almanya İngiltere İtalya Fransa Irak0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

10.1

6.45.7

5.3 5.3

İhracat (%)

11

Belçika İtalya Japonya İngiltere Amerika Fransa Hollanda Türkiye0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1967 1980 1991 2005 2010

İhracatın GSYİH’ye Oranı (%)

Dünya mal ihracatının ihracat yapılan ülke gruplarına dağılımı

18%

3%

45%2%

3%

4%

26%

1993

Kuzey Amerika Ülkeleri Güney ve Orta Amerika Ülkeleri

Avrupa Ülkeleri Bağımsız Devletler Topluluğu

Afrika Orta Doğu Ülkeleri

Asya Ülkeleri

13% 4%

41%4%3%

6%

29%

2009

Kuzey Amerika Ülkeleri Güney ve Orta Amerika Ülkeleri

Avrupa Ülkeleri Bağımsız Devletler Topluluğu

Afrika Orta Doğu Ülkeleri

Asya Ülkeleri

Bazı Önemli Noktalar• Hammadde fiyatları

– Az gelişmiş ülkeler gelişmiş ülkelerce sömürüldüklerini iddia etmektedirler.• Hammaddeleri ucuza alıp makine teçhizatı pahalıya

satmaları yoluyla• Az gelişmiş ülkelerdeki (AGÜ) imalat sanayi ihracatı

– Kimi AGÜ’ler imalat sanayi ihracatında başarılı olabilmiştir.

– Bu da gelişmiş ülkelerdeki işçilerin işlerini kaybetme kaygısına kapılmalarına neden olmuştur.

• Gelişmiş ülkeler arasındaki ticari anlaşmazlıklar– Bazı ülkelerde üreticiler verimli modern rakipleri önünde

yenilgiye uğramıştır, • Özellikle Japonya ve Doğu Asya ülkelerindeki rakipler

– Bunun sonucunda ihracat kısıtlanmalı mı? sorusu akla gelir.

13

Karşılaştırmalı Üstünlükler (Comparative

advantage)• Dış ticaretin varlık nedeni malların fırsat

maliyetleri arasındaki uluslararası farklılıktır.• Ticaret, herkesin daha ucuza mal tüketmesini

olanaklı kılar.• Malın fırsat maliyeti

– Bir maldan 1 birim daha fazla üretebilmek için diğer malın üretiminden vazgeçilmek zorunda kalınan miktar

• Karşılaştırmalı Üstünlük Yasası– Ülkeler diğer ülkelerden görece düşük maliyetle

ürettikleri malların üretim ve ihracatında uzmanlaşmalıdırlar. Görece yüksek maliyetle ürettikleri malları ise ithal ederler.

14

Karşılaştırmalı Üstünlüğün Kaynakları

• Ülkeler arasındaki en büyük farklılık faktör donanımlarında (factor endowments) ortaya çıkar.

• Bu da faktör (emek, sermaye) fiyatlarının farklı olması sonucunu doğurur.– Örneğin İngiltere Hindistan’a nazaran daha fazla sermaye

ve daha az emeğe sahiptir.

– O halde, üretimde kullanılan sermaye maliyeti/emek maliyeti oranı İngiltere’de Hindistan’a nazaran daha düşüktür.

– O halde İngiltere’nin sermaye-yoğun mallarda,

– Hindistan’ın da emek-yoğun mallarda uzmanlaşmış olması beklenir.

• Karşılaştırmalı Üstünlük kendini teknoloji düzeyinde de gösterir.

15

Kazananlar ve Kaybedenler

• Ülkeler uzmanlaşıp ticaret yaparak kazanırlar – Ancak bu kazançlar ülke içinde herkese ve her ülkeye

eşit şekilde dağılmaz.– Örnek: Buzdolabının icat edilmesiyle, Arjantin et

ihraç etmeye başlar• Amerikan et üreticileri, arazi sahipleri ve Arjantin’li

sıradan tüketici yükselen et fiyatlarından ötürü zarar eder

• Arjantin’li et üreticileri, toprak sahipleri ve dolaylı olarak artan ulusal gelirden pay alan Arjantin’li kâr eder, Amerika’lı sıradan et tüketicisi de düşen fiyatlardan dolayı kâr eder.

• Ticaret Politikaları– Hükümetin uluslararası ticareti vergi ve teşvik

araçlarıyla etkilemeye yönelik uygulamaları• Gümrük vergileri, tarifeler

– Ya da ihracatı ve ithalatı doğrudan kısıtlayarak• Kota

16

Gümrük tarifelerinin İktisadi Etkileri

17

DD ve SS bir mala olan iç talebi ve arzı göstersin.

Eğer dünya piyasasında geçerli fiyat Pw ise serbest ticaret olanaklıdır.

Yerli firmalar Qs kadar arzederlerİç talep Qd kadardır

Tarife konulmak suretiyle yerli arz arttırılır ve ithalat kısıtlanır.

İçerde fiyat Pw + T’ ye çıkarT tarifenin büyüklüğünü gösterir.

İç talep Qd’ ye üşerken, yerli arz Qs’ a yükselir.

Aradaki fark ithal edilir.

Ve ithalat düşer

DD

SS

miktar

fiyat

Pw

Qs Qd

Pw+ T

Qs' Qd'

Tarifelerin sebep olduğu refah kaybı

18

Hükümet geliri artar, dolayısıyla hükümete transfer edilen gelirden bahsedebiliriz.

Mal dünya fiyatı Pw den ithal edilebilirken iç üretimi artırmak adına tarifekonulması daha az etkin üretimeyol açar ve sosyal maliyeti arttırır.

Ve tüketici artığını (consumer surplus) azaltır.

Aynı şekilde üreticilere ekstra kâr biçiminde bir transferden sözedilebilir.

DD

SS

miktar

fiyat

Qs Qd

Pw+ T

Qs' Qd'

Tarife kesimler arası gelir transflerine ve net sosyal kayıplara yolaçar.

Pw

Tarifeler

• Tarifelerin sebep olduğu bu kayıplar toplumun ticaretin kısıtlanmasından zararlı çıkacağına işaret eder.

• Bu da serbest ticareti destekleyen en güçlü argümandır.

• GATT, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) anlaşmaları sayesinde tarifeler önemli ölçüde düşürülmüştür.– General Agreement on Tariffs and Trade

– Kazananlar, kaybedenler arasındaki mücadele halen DTÖ müzakerelerinde devam etmektedir, ve edecektir.

19

Kimi ülkeler serbest ticarete neden karşılar?-1

• Korumacı politikalar– Ülke içindeki üreticileri, işçileri küresel

rekabetten korumak için uygulanan politikalar• Ticaret Savaşları’na sebep olabilir. Ürettiği

mala vergi konan ülke aynı şekilde karşılık verebilir bu da herkesin zararınadır.– ABD 1929’da yaşadığı krizden çıkmak için

tarım ve sanayisini desteklemek için tarifeleri %60 artırmış, ancak ABD’ye tarım ve sanayi ürünü satan ülkeler de ABD’den ithal ettiği mallara bu tür tarifeler uygulamaya başlamış ve bunun sonucunda küresel ticaret 1929-1934 arasında üçte birine düşmüştür.

20


• Tarifeler ülkelerin kolay gelir kapısıdır.– ABD’de 1913’e kadar gelir vergisi yoktu

ve federal hükümetin tek gelir kaynağı tarifelerdi.• Gelir vergisini her bireyden toplamak

zordur.• Oysa tarifelerin toplandığı liman ve

gümrük kapıları için bu tür bir zorluk sözkonusu değildir.

21


• Bebek endüstrileri korumak için– Statik karşılaştırmalı üstünlükler ticaret

modelinde zaman boyutu yoktur.• Oysa ülkeler zamanla yatırım yapmak

suretiyle tarım ülkesi konumundan sanayileşmiş ülke konumuna gelebilir.• Bunun için o endüstrilerin olgunlaşana ve

dış dünyada rekabet edebilir hale gelene kadar bir süreliğine korunması gerekir.– Japonya, Güney Kore’nin oldukça geç

başlayan sanayileşme sürecinde korumacılık önemli bir politikadır.

22


• Askeri ve Gıda Güvenliği– Ülkeler, potansiyel düşman olarak gördüğü

ülkelere silah satışını kısıtlayabilir.– Aynı şekilde gıda bakımından dışa bağımlı

ülkeler bunu azaltabilmek için ülke içinde tarımı destekleyip gıda ithalatını kısıtlayabilir.• Japonya : Gıda temininde dışa ağır biçimde

bağımlıdır. Savaş gibi olağanüstü şartlarda gıda arzında çıkacak kısıtları, ülkede pirinç üretimini destekleyip ithalatını azaltarak aşmaya çalışmaktadır.

23


• Askeri ve Gıda Güvenliği– Ülkeler, potansiyel düşman olarak gördüğü

ülkelere silah satışını kısıtlayabilir.– Aynı şekilde gıda sektöründe ithalata bağımlı

ülkeler bunu azaltabilmek için ülke içinde tarımı destekleyip gıda ithalatını kısıtlayabilir.• Japonya : Gıda temininde dışa ağır biçimde

bağımlıdır. Savaş gibi olağanüstü şartlarda gıda arzında çıkacak kısıtları, ülkede pirinç üretimini destekleyip ithalatını azaltarak aşmaya çalışmaktadır.

24


• Belirsizliğin arttığı dünyada ürün yelpazesini genişletmek için– Serbest ticaret belirli mallarda uzmanlaşmayı

gerektirir.• Özellikle tarım ve hammadde fiyatları dünyada

değişen talep ve iklim koşullarına bağlı olarak oldukça oynaklaşmaya başlamıştır.

• Döviz geliri olarak bu mallara bağlı ülkelerin refahı da fiyat dalgalanmaları ile çoğu kez olumsuz etkilenmektedir.

• Ülkeler ticareti sınırlandırarak, daha farklı ürünleri üretip bu kırılganlıklarını aşmak isterler.–DTÖ anlaşmalarının izin verdiği ölçüde!

25


• Emek, çevre ve güvenlik standartları gerekçesi– Uluslar arası şirketler serbestleşme ile üretimlerinin

çoğunu emek maliyetinin az ve çevresel düzenlemelerin gevşek olduğu ülkelere kaydırmaya devam etmektedir.• Dibe yarış (race to the bottom) : Gelişmekte olan

ülkelerin şirketleri ülkelerinde tutmak için verdiği tavizler tüm standartların gözardı edilmesi sonucunu yaratabilir.

• Ülkeler sağlık vb. gerekçelerle bu dibe yarışan ülke mallarına sınırlandırma getirmek isteyebilirler.– Örneğin: AB sağlık açısından tehlikeli

bulduğundan GDO’lu ürünlerin ithalatını yasaklamış, ABD ise bunun AB’nin kendi çiftçisini korumak için uydurulmuş bir bahane olduğunu savunmaktadır.

26

Diğer Ticaret Politikaları

• GATT sayesinde tarifeler düşmüşse de diğer ticaret kısıtlamaları halinde ülkeler arasındaki anlaşmazlıklar devam etmektedir. Bunlar:– Kotalar– Tarife dışı engeller (non-tariff barriers)• Yabancı mallara negatif ayrımcılık yapan

yönetimsel düzenlemeler

27

Documents

Bölüm 33 Uluslararası Ticaret