Bouwen aan monumenten België

Tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed I Nummer 1 I april - mei I 2012

Sint-truidenGeeft monumenten hedendaaGS levenSint-truidenGeeft monumenten hedendaaGS leven deurne

laat de SixtieS herleven

deurnelaat de SixtieS herleven

natuur en architectuuréén in torhoutnatuur en architectuuréén in torhout


FURNIBO • Bedrijvenlaan 7 • B-8630 Veurne • T. +32 (0) 58 52 49 24 • F. +32 (0) 58 51 63 74 • [email protected] • www.furnibo.be

Milieu BeTON

AlgeMene BOUwweRkeN

Schoon BeTON

Burgerlijke BOUwkUNde

FUR00112-A4-staand.indd 1 15/03/12 10:43

FURNIBO • Bedrijvenlaan 7 • B-8630 Veurne • T. +32 (0) 58 52 49 24 • F. +32 (0) 58 51 63 74 • [email protected] • www.furnibo.be

Milieu BeTON

AlgeMene BOUwweRkeN

Schoon BeTON

Burgerlijke BOUwkUNde

FUR00112-A4-staand.indd 1 15/03/12 10:43

Speciale technieken

Glas-in-lood

Dakwerken

Gevelrenovatie

Acaciastraat 14cB-2440 GeelTel: 014 81 60 21Fax: 014 86 60 [email protected] .be

Interieur

Archeologische veldverkenningen • Archeologische vooronderzoeken

Archeologische begeleidingen • Archeologische opgravingen • Boringen

Maatschappelijke zetel: Jozef Wautersstraat 6, 3010 Kessel-LoCorrespondentieadres: Bietenweg 20, 3300 Tienen

GSM: 0474/58 77 85 - Fax: 016/77 05 41info@studiebureau-archeologie.bewww.studiebureau-archeologie.be

Tienen, Groot BegijnhofLeuven, Fochplein Duffel, Sint-Martinuskerk

Hamme, Sint-Gudulakerk Meldert, Sint-Willibrorduskerk Genoelselderen, Sint-Martinuskerk

Restauratie en algemene bouwwerken

Steenhouwerij en marmerbewerking

Schrijnwerkerij, glas-in-lood, smeedwerk

Decoratief stuc- en staffwerk en restauratieschildertechnieken

Speciale restauratietechnieken

Steigers, stut- en schoringwerken

Archeologisch onderzoek

Projectontwikkeling en herbestemmingen

Renovatie bibliotheek Elsegem / Wortegem-Petegem

Group MonumentOostrozebekestraat 548770 IngelmunsterT. 051/31 60 80F. 051/30 22 [email protected]

dasm

edia

.be

PIT ANTWERPEN NVStarrenhoflaan 27- 2950 KapellenTelefoon (03)605 14 33Fax (03)605 14 76E-mail: [email protected]

Oude Kerk van Ulbeek restauratie en inrichting als begraafplaats

VoorwoordBeste Lezer,

Onlangs begaf ik me naar de campus van een grote hogeschool langs de ringweg van een stad met een kleurige naam in de Antwerpse Kempen. De entree bezorgde me een onaangenaam gevoel: een uitgestrekte parking, uitsluitend voor auto’s, geen duidelijke wegwijzers en, tenzij in hun metalen voertuigen, geen levende ziel. De grijze gebouwen, ver in de achtergrond, vertoonden poëtische namen, zoals A, B en C.

Geef mij maar de stadscampussen, met hun fietsen, rolschaatsen, bus- en tramhaltes… en vooral hun historische gebouwen. De Kempische campus deed me begrijpen waarom ik –en wellicht ook U– die oude gebouwen prefe-reer. Het is niet zozeer hun ouderdom en ook niet hun monumentaliteit die het hem doet. Het verschil is dat ze op mensenmaat zijn ontworpen.

Grote monumenten bezoeken we zoals we een kunsthistorisch museum of het paleis van de koning bezoeken, met plechtige reserves. Maar in monumenten op mensenmaat voelen we ons meer op ons gemak. Laat het een interes-sante rijwoning zijn of de kloostergang van bescheiden broeders, een vroeger industriegebouw, een windmolen… de maatvoering op mensenmaat maakt het doorgaans gemakkelijk ze een eigentijdse functie te geven. Dat kan horeca zijn, met als bijkomend voordeel een brede publieke toegankelijkheid. In dit nummer van Bouwen aan Monu-menten gaan we met Danny Van Assche, afgevaardigd bestuurder van Horeca Vlaanderen, in op de symbiose van horeca en onroerend erfgoed.

Zelfs het voormalig koninklijk paleis ‘op’ de Meir in Antwerpen is op maat en duwt de andere gebouwen in de omgeving niet plat. Uiteindelijk was het ooit gebouwd voor en door een rijke burger en niet voor Napoleon. Mis-schien was de schaal wel de reden dat de heersers van dit land het niet konden gebruiken. Maar de huidige invulling past wel bij de omgeving, een drukke winkelbuurt. Monument-fundamentalisten plaatsen wel vraagtekens bij de toewijzing van een deel van het gebouw aan een ‘actieve’ chocoladezaak. De dampen zouden het interieur kun-nen beschadigen. Dat kan, maar als de geschiedenis één ding heeft geleerd is het wel dat leegstand en steriliteit nog meer nefaste gevolgen met zich meebrengen. In dit blad willen we dan ook zoveel mogelijk tonen welke nuttige en zelfs verassende invullingen onroerend erfgoed kan krijgen. De meest verrassende is deze keer het d-hotel in Marke, deelgemeente van Kortrijk.

Centrale stad is deze keer het fruitige Sint-Truiden, maar we doen ook de rest van Vlaanderen aan. Antwerpen en Brugge uiteraard, maar ook Mechelen, Hasselt, Kortrijk, Tongeren, de jubilarissen (800 jaar stad!) Lier en Turn-hout, Westvleteren en, minder voorspelbaar, Lummen en Torhout.

Centraal thema is deze keer glas, van eeuwenoude glas-in-loodramen tot glascreaties uit de jaren zestig.

Veel leesgenot,

Koen Mortelmans

www.bouwenaanmonumenten.be

Nummer 1 2012Verschijnt 4 x per jaar

Verantwoordelijke UitgeVer

H.B.J.M. LouwersWildlaan 7, 3910 NeerpeltPostbus 85 ,3900 OverpeltT +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541E [email protected] W louwersmediagroep.be

redactieErika ClaessensDave CuypersHenri GielenTim JanssensKoen MortelmansRik NevenBram SouffreauSenne StarckxMichel Vanden HeedeBert Verbeke Philip Willaert

redactieadresKoen MortelmansKempenlaan 5 2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E [email protected]

BladmanagementPascal Op de BeeckE [email protected]

SecretariaatManuela Depenbrock

advertentiesFTP-server van Louwers Mediagroep:http://ftp2.louwersuitgevers.nlUsername: monumenten beWachtwoord: gastAdresgegevens:Postbus 85, 3900 OverpeltT +32 (0)11 605540

abonnementsprijs€ 45,00 per jaar excl. BTWABN Amro: 723-5404718-21t.n.v. Louwers Mediagroep BVBAo.v.v. Bouwen aan Monumenten BelgiëInformatie over abonnementen:T +32 (0)11 605540 adreswijzigingenSchriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt

Vormgeving / art-directionLogo Reclame- Ontwerpbureau BVT +32 (0)11 605540E [email protected] Hoogkamer, Tessa van Gameren

opzeggingenIndien twee maanden voor het verstrijken van de abon-nements-periode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

doelgroepAbonnees, betrokken ministeries en rijksdiensten, pro-vinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, monumentenwachten, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. cultureel erfgoed. Aannemers, adviesbureaus, architecten en andere betrokken marktpartijen.

niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvul-digd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de infor-matie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed

10

69

29

10 Danny Van Assche: “Horeca en monumenten, ideale combinatie”

14 Stad Sint-Truiden 14 Burgemeester Ludwig Vandenhove over monumentenbeleid Sint-Truiden

19 OLV-Hemelvaartkerk Sint-Truiden straalt als nooit tevoren

23 Schepen- en feestzaal oud stadhuis Sint-Truiden in ere hersteld

26 Bedrijfsportret Devain

29 Renovatie en nieuwbouw voor Sint-Sixtusabij Westvleteren

34 Geld voor renovatie en herbestemming godshuis Sint-Anna in Lier

35 Brainstormen en relaxen in Huis Happaert

37 Deurne laat de jaren zestig herleven

40 Bedrijfsportret Renotec / bibliotheek Nationale Bank

42 Bedrijfsportret AAG Antwerp Artistic Glass

44 Bedrijfsportret EVM Glas

46 d-hotel in Marke

48 Journaal

78

37

81


SINT-TRUIDENGEEFT MONUMENTEN HEDENDAAGS LEVENSINT-TRUIDENGEEFT MONUMENTEN HEDENDAAGS LEVENSINT-TRUIDENGEEFT MONUMENTEN HEDENDAAGS LEVEN DEURNE

LAAT DE SIXTIES HERLEVEN

DEURNELAAT DE SIXTIES HERLEVEN

DEURNELAAT DE SIXTIES HERLEVEN

NATUUR EN ARCHITECTUURÉÉN IN TORHOUTNATUUR EN ARCHITECTUURÉÉN IN TORHOUTNATUUR EN ARCHITECTUURÉÉN IN TORHOUT


Op de cover:Basiliek van Kortenbos. (foto Toerisme Sint-Truiden)

46 60

50 In den Roden Schilt (Mechelen) krijgt eerherstel

54 Diocesaan Centrum Torhout, symbiose van natuur en architectuur

57 Brugse Benedictijnenabdij omgevormd tot pedagogisch centrum

60 Toepassingsgebied Mer-plicht voor grote bouwprojecten verruimd

62 Koninklijk Paleis ‘op’ de Meir 62 Onderhoudswerken in Koninklijk Paleis Antwerpen

66 Salv’artes restaureerde vijf ‘Jozef-in-Egypte’ schilderijen

69 Koetshuis combineert authentieke en eigentijdse architectuur

72 Cortenstaal evoceert verleden Sint-Willibrorduskerk Meldert

76 Bedrijfsportret Studiebureau Archeologie

78 Vakwerkhoeve in Hasselt

81 Restauratie interieur Sint-Jan in Tongeren verzoent contrasterende bouwstijlen

84 Bedrijfsportret Artecura

86 Erfgoedacademie centraal aanspreekpunt voor restauratieopleidingen

88 Wie doet wat?

10 Bouwen aan Monumenten

de Gempemolen in tielt-Winge.

danny van aSSche (horeca vlaanderen)

tekst en foto’s: Koen mortelmans

Horeca enmonumentalegebouwen een ideale combinatie

De verschillende overheden hebben niet op de financiële crisis gewacht om te be-slissen dat ze niet zomaar meer geld van de belastingbetalers gebruiken voor het in stand houden of restaureren van erfgoedgebouwen. De algemene teneur is dat het geen zin heeft gebouwen te financieren die geen nuttige functie hebben. Maar je kunt niet in elk historisch gebouw een toeristische dienst of een museum onder-brengen, die zelf op hun beurt werkingskosten hebben. Wel groeit het aantal hore-cazaken dat zich op een erfgoedbestemming vestigt. Maar brengt dit ook voor de horecazaak meerwaarde met zich mee?

e en horecaondernemer zal al-tijd proberen om een zekere sfeer te creëren in zijn of haar zaak,” zegt Danny Van

Assche, afgevaardigd bestuurder van de federatie Horeca Vlaanderen. “Belang-rijk daarbij is dat zijn klanten het gevoel hebben dat heel het plaatje klopt. Het voordeel van een erfgoedlocatie is dat het gebouw en/of de omgeving meestal al een zeker charisma hebben. Daarop kan de horecaondernemer verder wer-ken. Een mooi gebouw met een verhaal betekent altijd een meerwaarde. Een horeca-uitbater moet in de eerste plaats potentiële klanten ervan kunnen over-tuigen om zijn zaak binnen te stappen. Een mooi gebouw met uitstraling zal hem hierbij zeker helpen.”

Van Assche merkt op dat die meer-waarde net zo goed aan een niet

beschermd erfgoedgebouw, aan een (recenter) gebouw nabij een historisch gebouw of aan het bezoekerscentrum van bijvoorbeeld een landschap kan kleven. “Het is de beleving die door-weegt.” Dit betekent natuurlijk niet dat je zomaar gloednieuwe horecage-bouwen mag neerplanten in historische omgevingen. “De inplanting moet wel met respect gebeuren. Af en toe krijgen we met ferme discussies daarover te maken. Zoals in Antwerpen, waar het stadsbestuur overdekte terrassen wilde weren. Alleen op de Grote Markt mochten ze blijven. En laat dit nu net de plaats zijn waar een overdekt terras het uitzicht op historische gevels zou kunnen beperken. De argumentaties zijn niet altijd helemaal logisch. Maar soms komt de oplossing van het probleem neer op de kwadratuur van een cirkel: ze kan niet voor beide partijen perfect

“

Bouwen aan Monumenten 11

danny van assche. (foto horeca vlaanderen)

de Groote Witte arend in antwerpen.feestzaal hof ten damme in Kallo.

horeca niet in het kasteel van horst zelf, maar in het vroegere wagenhuis, een bijgebouw (holsbeek).


zijn. De discussies tussen overheid en horecazaak slepen soms heel lang aan en soms komt er gewoon geen oplossing tot stand en raakt een mooi kasteeltje of een interessant herenhuis in verval. Het is mijn overtuiging dat het beter is een compromis te vinden en ook langs de erfgoedkant wat toe te geven dan een gebouw door leegstand en onge-bruikt te laten verkommeren. Een ander alternatief, dat een privé-investeerder het gebouw koopt, laat restaureren en privé gebruikt vind ik niet de gelukkig-ste oplossing. Want de belastingbetaler betaalt via de subsidies wel mee aan de restauratie, maar krijgt er achteraf zelf

slechts uitzonderlijk of niet toegang. Wanneer in een monumentaal gebouw een horecazaak is gevestigd, kan het publiek er permanent mee van genieten. Ik vind dit een vrij hoge meerwaarde.”

CompromiSSen SlUitenDe soepelheid en compromisbereidheid van de regelgevers varieert van regio tot regio. “En elk dossier is een geval apart. Dikwijls volstaat een dosis gezond ver-stand. Wat bijvoorbeeld met een recent frietkraam in een oud stadscentrum? Het maakt misschien geen deel uit van het historisch kader, maar voor veel buitenlandse toeristen zijn precies onze

Danny Van Assche (40) is master in economie en doctor in politieke en sociale wetenschappen. Hij staat sinds 2010 aan het roer van Horeca Vlaande-ren. Eerder werkte hij als wetenschappelijk mede-werker voor het Vlaams Parlement, in het kabinet van toenmalig Vlaams minister Eric Van Rompuy, als assistent aan Universiteit Antwerpen en als adviseur bij Unizo.

frietkoten een van de meest herkenbare kenmerken van ons erfgoed.”

Een erfgoedlocatie kan een horecazaak dus meerwaarde opleveren, maar is het omgekeerde ook het geval? “Horeca brengt leven. Een slimme ondernemer zal inspelen op het erfgoedkarakter van zijn gebouw en bijvoorbeeld via de me-nukaart het verhaal ervan meegeven aan zijn klanten. Eigenlijk vormen horeca en monumentale gebouwen een ideale combinatie.” ▼



VoedSelVeiligheid en BrandweerMaar er zijn ook knelpunten. Zo strijden de voorschriften inzake voedselveilig-heid en hygiëne en die van de brand-weer dikwijls met die van de diensten bevoegd voor monumentenzorg. Die laatste geven de eigenaars en uitba-ters ook weinig spelruimte voor eigen keuzes inzake afwerking. “Horecazaken moeten voldoen aan de strenge HACCP-hygiënereglementering. Maar ruimtes in oude gebouwen zijn vaak zo beperkt dat de hierin opgelegde zonering –koude en warme, vuile en propere zones, …– niet altijd mogelijk is. In principe moeten verschillende activiteiten ruimtelijk gescheiden verlopen.

Als dit niet kan, moet men deze activitei-ten scheiden in tijd. Dat is natuurlijk niet altijd even praktisch en soms zelfs niet haalbaar. Stel dat je bijvoorbeeld, wegens plaatsgebrek in de keuken, slechts één gootsteen kan plaatsen. Je mag dan niet eerst je groenten wassen en onmiddellijk daarna je snijplank reinigen in dezelfde gootsteen. Je moet dan een tijdslijn

opmaken met een duidelijke timing wan-neer je je groenten wast, en wanneer je de afwas doet. Een ander veel voorkomend voorbeeld zijn de toiletten. Deze mogen niet rechtstreeks uitkomen in de keuken of verbruikszaal. Er is dus een sas ver-reist, maar in een erfgoedgebouw heb je daarvoor dikwijls niet de ruimte of geeft monumentenzorg geen toelating om dit te realiseren.”

“Voor de inrichting of het plaatsen van een toog stelt zich regelmatig hetzelfde probleem. Je mag niet zomaar verbou-wingswerken laten uitvoeren in een beschermd pand. Dat geldt ook voor de brandveiligheid, die onder gemeentelijke of stedelijke reglementering valt. Daarbij hoort dikwijls de eis om een extra nood-uitgang te voorzien, maar dit strookt dan weer niet met de eisen van monumenten-zorg.”Wij pleiten in dergelijke gevallen altijd voor overleg, maar we hebben er begrip voor dat sommige ingrepen niet mogelijk zijn. Toch kan er met de nodige goodwill en constructief overleg doorgaand een

oplossing uit de bus komen waarin alle partijen zich kunnen vinden. Ik denk aan recente discussies over de antieke metalen hekkens voor sommige liftkokers, die uiteindelijk behouden bleven. Maar er zijn net zo goed hotels die een ster moes-ten inleveren omdat de erfgoedeisen niet strookten met de ster-voorwaarden.”

Van Assche wijst erop dat dit debat zich niet beperkt tot de horeca. “We zien het ook dikwijls bij de verbetering van de toegankelijkheid van oude stadhuizen en andere historische toegankelijke overheidsgebouwen. Die dossiers heb-ben al dikwijls heel mooie oplossingen opgeleverd, in de vorm van hedendaagse annexen, die zelf getuigen van waarde-volle architectuur.”

Bestaat er een trend bij horeca-uitbaters om, ondanks praktische problemen, toch de voorkeur te geven aan locatie met his-torische of erfgoeduitstraling boven een locatie zonder deze problemen? “Panden met een historische uitstraling hebben al-tijd goed in de markt gelegen bij horeca-

restaurant hofke van Bazel in Bazel (Kruibeke).



ondernemers. De meeste ‘Grote Markten’ zijn omgeven door dergelijke panden, we kunnen en willen ze ons niet voorstellen zonder horeca. Het maakt het totaal-beeld van een gemeente of stad aantrek-kelijker. Wel moet er, in samenspraak met de lokale politiek, voor een gezonde mix van functies gezorgd worden.

De eigenaar is niet altijd de uitbater. Een (onervaren of ongeduldige) uitbater kan de neiging hebben de gevoeligheden over invulling naast zich neer te leggen om zijn zaak op korte termijn rendabel te maken. “De meeste horecamensen die hun zaak in een erfgoedlocatie onder-brengen doen dit heel bewust en respec-teren het erfgoedkarakter van de plaats. Dat geldt nog meer voor mensen die hun eigen centen in het gebouw hebben geïnvesteerd. Maar als de uitbater niet de eigenaar is kan er wel eens een spanning-veld ontstaan. Dan is het aan de eigenaar om de langetermijnwaarde van zijn pand te vrijwaren.”

BroUwerijenVestigen zich op erfgoedlocaties vooral kapitaalkrachtige grote groepen of ook kleine zelfstandigen? “Veel en vooral de beste dergelijke panden zijn eigendom van brouwerijen of investeerdersgroepen. De huurprijzen en andere verplichtingen zijn meestal ook navenant. De uitbater moet bijvoorbeeld bepaalde merken en bepaalde volumes afnemen, tot en met wasproduct en toiletpapier. De eigenaar verhuurt dikwijls niet alleen het gebouw, maar ook het meubilair of materieel. We stellen echter vast dat dit niet altijd even voordelig is voor de café-uitbater. Horeca Vlaanderen maakte begin dit jaar een ‘checklist brouwerijcontracten’ die elke starter zeker moet doornemen voor hij een dergelijk contract ondertekent. De brouwerijen met een kleiner marktaan-deel en de bierhandelaars kunnen quasi onbeperkt verplichtingen opleggen, zo-wel wat het aantal producten en diensten als wat de duur betreft. Europa legt in het kader van de strijd tegen monopolies wel beperkingen op aan de marktleiders. Bij ons zijn dat Inbev en Alken Maes.De potentiële uitbater moet altijd ver-trekken van een goed businessplan om onaangename verrassingen te vermijden.

Maar dat geldt net zo goed voor niet-erf-goedgebouwen. Beschermde gebouwen dragen meer risico, omdat de ingrepen en onderhoudskosten duurder zijn. Maar ze bieden ook specifieke opportuniteiten. Dat compenseert.”Sommige steden en gemeenten stimule-ren de komst van horeca in erfgoedloca-ties. “Dat is alleen maar toe te juichen. Vaak zijn deze extra impulsen ook nodig, de opstartkost van een horecazaak loopt

in het Boshuisje in Zoersel hoorde hendrik conscience het verhaal dat hem inspireerde voor de loteling.

restaurant de Blauwe regen in een oude hoeve in oien.

gauw op. Een levendige horeca geeft bovendien een positieve uitstraling aan de stad of gemeente en creëert zo een toeristische meerwaarde.” z

Horeca V l a a nderenHoreca Vlaanderen verdedigt de belangen van de horecasector en strijdt voor een beter ondernemings-klimaat. De federatie telt ongeveer 5.000 leden.


“op het vlak van monumentenzorg moeten er mijns inziens doordachte-re keuzes worden gemaakt. in plaats van in een bepaalde gemeente drie kerken te restaureren, kan je er beter één uitkiezen en die veel systemati-scher onderhouden, zodat je ook an-dere monumenten sneller kan gaan opwaarderen.” (foto: Basiliek van Kortenbos)

Sint-truiden en z’n deelgemeenten staan bekend om de vele prachtige kerken, kloosters en kastelen die ze bezitten. aangezien de mogelijkheden van de stad – zeker sinds het wegvallen van de onderhoudspremie van de vlaamse regering – beperkt zijn, moet ze het op het vlak van monumentenbeleid ook hebben van privé-

investeerders. (foto: chateau de la motte in Groot-Gelmen)

“op het vlak van monumentenzorg moeten er mijns inziens doordachte-re keuzes worden gemaakt. in plaats van in een bepaalde gemeente drie kerken te restaureren, kan je er beter één uitkiezen en die veel systemati-scher onderhouden, zodat je ook an-dere monumenten sneller kan gaan opwaarderen.” (foto: Basiliek van Kortenbos)

Sint-truiden en z’n deelgemeenten staan bekend om de vele prachtige kerken, kloosters en kastelen die ze bezitten. aangezien de mogelijkheden van de stad – zeker sinds het wegvallen van de onderhoudspremie van de vlaamse regering – beperkt zijn, moet ze het op het vlak van monumentenbeleid ook hebben van privé-

investeerders. (foto: chateau de la motte in Groot-Gelmen)


Burgemeester Ludwig VandenHoVe

oVer monumentenBeLeid

sint-truiden

‘Historische monumenten verdienen een hedendaagse functie’

W anneer je de Truienaars vraagt welk monument het absolute uithangbord van hun stad is, verwijst

de overgrote meerderheid meteen naar de historische Sint-Trudoabdij.in het stadscentrum. Ze valt vooral op door haar vijfenzestig meter hoge toren, die dateert uit 1311. In het midden van de zevende eeuw stichtte de heilige Trudo er een priestergemeenschap die geleidelijk aan uitgroeide tot dit grote abdijcomplex. Na honderden jaren als stadsbaken tte heb-ben gefungeerd, werd de abdij op negen december 1975 getroffen door een zware brand, die de abdijkerk en een groot deel van het seminarie verwoestte. Bovendien stortte de spits van de abdijtoren in en verloor de stad zo één van haar drie trotse torens, sinds jaar en dag het symbool van de stad. In 1992 volgde een gasexplosie, die de watermolen en de abtsvleugel heel wat schade toebracht.Een waardevol stukje geschiedenis ging hierbij voor altijd verloren ging, maar het stadsbestuur besloot om de toren ge-deeltelijk te restaureren. Sinds een aantal jaren fungeert hij als uitkijkplatform en is

Sint-Truiden is misschien wel één van de meest onderschatte historische Vlaamse steden. De Limburgse fruitstad, qua opper-vlakte de grootste van de provincie, telt liefst 215 beschermde monumenten. Bovendien zijn het begijnhof en het belfort op de Grote Markt opgenomen op de werelderfgoedlijst van Unesco. Burgemeester Ludwig Vandenhove doet sinds z’n aanstelling in 1995 heel wat inspanningen om dit het rijke architecturale patrimonium in ere te houden en merkt aan het stijgend aantal toe-risten in de binnenstad dat z’n progressieve monumentenbeleid geleidelijk aan vruchten begint af te werpen.

hij een aantrekkingspool voor toeristen die op zoek zijn naar een panoramisch uitzicht over de stad.

monUmenten moeten leVenHet stadsbestuur ging echter verder dan restauratie alleen. Burgemeester Van-denhove, die op het vlak van monumen-tenzorg een behoorlijk progressieve visie heeft, wilde de abdij ook een volledig nieu-we invulling geven. “Een monument moet leven,” legt hij uit, “en om het te doen leven, moet je het –met de historische waarde ervan in het achterhoofd– al eens een andere, hedendaagse functie durven geven. In de abdij zelf zijn nu een inter-naat, het historisch centrum luchtmacht-basis Brustem, een historische academie-zaal met een voortreffelijke akoestiek en een aantal stadsdiensten (het archief, de erfgoedcel, de dienst monumentenzorg,...) gevestigd. Door deze nieuwe invullingen is de site niet langer enkel toegankelijk voor de happy few, maar ook voor het bredere publiek. Monumenten kosten een stad veel geld, zeker nu we niet meer kunnen rekenen op de onderhoudspremie van de Vlaamse regering. Het zou dan toch

zonde zijn om onze historische gebouwen enkel maar te restaureren en ze voor het overige leeg te laten staan? Ze maken al jaren deel uit van de stad en moeten –net als wij– meegaan met hun tijd, zodat onze burgers zien dat hun geld wel degelijk goed gespendeerd wordt.”

tal Van initiatieVen Hoewel Sint-Truiden en z’n historische gebouwen en monumenten lange tijd onbekend waren bij het grote publiek, vinden tegenwoordig steeds meer mensen de weg naar de gezellige Truiense bin-nenstad. Enerzijds heeft dit ongetwijfeld te maken met de stijgende populariteit van de Haspengouwse bloesems, maar ander-zijds toch ook met de –soms behoorlijk controversiële– inspanningen van het stadsbestuur om de verborgen pareltjes van de stad en haar veertien deelgemeen-ten op een originele manier in de kijker te plaatsen. “Het Cosmopolitan Chicken-project van Koen Vanmechelen is hier een goed voorbeeld van,” vindt Vandenhove. “Het is een levend kunstwerk vlak naast de abdij waarin elk jaar twee nieuwe kip-pen komen wonen. De kippenren valt ▼

Sint-Truiden is misschien wel één van de meest onderschatte historische Vlaamse steden. De Limburgse fruitstad, qua opper-vlakte de grootste van de provincie, telt liefst 215 beschermde monumenten. Bovendien zijn het begijnhof en het belfort op de Grote Markt opgenomen op de werelderfgoedlijst van Unesco. Burgemeester Ludwig Vandenhove doet sinds z’n aanstelling in 1995 heel wat inspanningen om dit het rijke architecturale patrimonium in ere te houden en merkt aan het stijgend aantal toe-risten in de binnenstad dat z’n progressieve monumentenbeleid geleidelijk aan vruchten begint af te werpen.

tekst: tim Janssens foto’s: toerisme Sint-truiden en toerisme limburg


niet bij iedereen in goede aarde, maar brengt de abdij wel degelijk op een intri-gerende manier onder de aandacht.” Voorts grijpt Sint-Truiden vooral de Open Monumentendagen aan om de gemid-delde burger warm te maken voor z’n waardevolle historische gebouwen. “Het is op die dagen dat het gewone publiek z’n weg vindt naar onze monumenten. Door nadien ook een boekje over deze Open Monumentendag te publiceren, hopen we dat ze de bezoekers ook na deze ene dag bijblijven.” Sinds 2009 wordt er ook jaarlijks een stedelijke monumenten-prijs uitgereikt aan privépartijen die een beschermd monument of een waardevol pand restaureren of renoveren.

doordaCht monUmentenBeleidToch is het een feit dat Sint-Truiden het als stad nog steeds eerder van z’n fruitin-dustrie dan van z’n historische gebouwen

moet hebben. Vandenhove probeert deze balans, die al sinds de negentiende eeuw overhelt naar de fruitteelt, ietwat te herstellen via een doordacht monumen-tenbeleid. Meteen na z’n aanstelling als burgemeester, zorgde hij ervoor dat de monumentenbeheerder een volwaardig stadspersoneelslid werd. De monumenten-beheerder buigt zich over bouwaanvragen voor bepaalde historische gebouwen en volgt alle restauraties van nabij op. Momenteel zijn het de Onze-Lieve-Vrou-wekerk en het stadhuis die een grondige opknapbeurt ondergaan.Behalve deze grote, publieke monumenten zijn er in Sint-Truiden en omstreken nog heel wat andere gebouwen met een grote historische waarde. In 1996 is de stad begonnen met de inventarisering van on-geveer driehonderd waardevolle panden. Om ze maximaal te kunnen beschermen, werden ze bovendien opgenomen in de

de drie torens die uitgegroeid zijn tot het symbool van Sint-truiden: de Sint-trudoabdij, het belfort en de olv-hemelvaartkerk.

de toren van de Sint-trudoabdij stortte in 1975 gedeeltelijk in na een felle brand. Sinds enkele jaren doet hij dienst als uitkijkplatform.


oogpunt is onze fruitindustrie een prioriteit, maar sinds 1995 profileren we ons ook bewust als monumenten- en evenementenstad. Wat betreft historische monumenten kunnen we wedijveren met de overgrote meerderheid van de andere Belgische steden. Inzake monumenten-zorg blijven we voortdoen zoals we bezig zijn, want ik ben ervan overtuigd dat we Sint-Truiden er als historische stad eindelijk mee op de kaart aan het zetten zijn,” besluit Vandenhove. z

“monumentenzorg en erfgoedbeleid staan niet los van elkaar, maar zijn integendeel nauw met elkaar verbonden.”

l udw igVa ndenHoV eLudwig Vandenhove (52) is al sinds 1995 de enige echte burgemeester van Sint-Truiden. Hoewel hij een economische opleiding genoot, engageerde hij zich al vanaf het begin van zijn professionele loopbaan bij de socialistische partij. Op lokaal vlak was Vandenhove gemeenteraadslid, fractieleider en burgemeester. Op federaal vlak fungeerde hij als volksvertegenwoordiger, lid van allerhande raden en commissies (zoals de Raad van Justitie en de parle-mentaire overlegcommissie) en senator.

bijzondere plannen van aanleg en de ruimtelijke uitvoeringsplannen. De stad geeft ook subsidies aan eigenaars die zo’n pand willen onderhouden. Zo introdu-ceerde de stad in 2009 de kaleipremie, die de opwaardering van de gevels van woningen in het begijnhof stimuleert.

Ludwig Vandenhove weet echter dat Rome ook niet op één dag was gebouwd: “We zitten niet op het niveau van Gent of Brugge. Vanuit sociaal-economisch

Mergel is een bijzondere natuursteen die gevormd is in de krijtperiode 60 tot 140 miljoen jaar geleden. Deze steen is terug te vinden in het gebied vanaf Heerlen in Nederland tot achter Tongeren in België. In deze streek zijn letterlijk honderden groeves, in de volksmond meestal grotten genoemd, ontstaan als gevolg van de winning van de steen als bouwsteen.

In deze regio, maar ook daarbuiten, zijn veel gebouwen, woonhuizen, boerderijen, kerken enz. geheel of gedeeltelijk opgetrokken uit deze steen. Uit opgravingen is gebleken dat de Romeinen, 2000 jaar geleden, mergelsteen al gebruikten voor de bouw van hun villa’s.

De mergelwinning voor de bouw vindt tegenwoordig alleen maar plaats in de Sibbergroeve vanwege de goede kwaliteit van deze mergelsteen en/of uitputten van andere groeves.

Mergelsteen is een duurzame, relatief zachte, gelaagde steen met een grote poreusiteit en dient daarom op een heel zorgvuldige wijze verwerkt en bewerkt te worden. Vooral bij de toepassingen zoals gotische ramen, pinakels en ornamenten, vaak voorkomend in kerken, is het belangrijk de voor- en nadelen van de steen door en door te kennen. Naast de bekende restauratie- en onderhoudswerkzaamheden wordt mergelsteen nog steeds toegepast in nieuwbouw, zowel interieur als exterieur.

Mergelbouwsteen Kleijnen is sinds 1967 actief in deze Sibbergroeve en sinds 1983 op een steenworp afstand van de groeve-ingang, in het pand Bergstraat 31 te Sibbe, gevestigd.

Naast het winnen, bewerken en uitvoeren van bouwkundige activiteiten in en met mergelsteen, zijn wij ook op mijnbouwkundig gebied actief. Wij controleren, voor de veiligheid van de bezoekers, de grotten op pilaar- en dakstabiliteit. Naast de controles voeren wij ook onderhoud uit aan deze grotten, zoals het verwijderen van losse plafonds en verstevigen van pilaren. Hierbij is het uitgangspunt het ondergronds landschap niet, of zo min mogelijk, te veranderen, zodat de hoge cultuurhistorische waarde van deze mergelgroeves zoveel mogelijk gewaarborgd wordt.

Vanaf begin jaren zeventig zijn we ook actief op de Belgische markt als leverancier, aannemer of onderaannemer voor zowel de particuliere als zakelijke markt. In 1991 werd een zelfstandige vestiging in België opgericht om aan de Belgische regelgeving te kunnen voldoen. Voorbeelden van uitgevoerde werken in België zijn de OLV-ten-Hemelopnemingkerk in St Truiden, St. Michielskerk in Bree, St. Hubertuskerk in Kanne en de St. Hubertus en St. Vincentiuskerk in Heusden-Zolder.

Bergstraat 31 6301 AB Sibbe/Valkenburg telegraaf +31 (043) 601 44 60 fax +31 (043) 601 66 50

[email protected] www.mergelbouwsteen.nl

MergelbouwsteenP. Kleijnen

12890112_kleijnen.indd 1 08-03-12 16:45


oLV-Hemelvaartkerk in sint-truiden straalt als nooit tevoren

restauratie buitenkant nagenoeg volledig voltooid

In het historische centrum van Sint-Truiden getuigen drie statige torens van het rijke verleden van de Limburgse fruitstad. Nadat de ab-dij- en de belforttoren eerder al een opknapbeurt kregen, was het vanaf 2003 de beurt aan de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk. Net als het stadhuis wordt deze in verschillende fasen gerestaureerd. Eind vorig jaar raakten de werken aan de lage daken en de lage ge-vels (fase 3) en het interieur van het schip (fase 4) voltooid. Tegen 2018 zou de kerk volledig gerenoveerd moeten zijn.

tekst: tim Janssensfoto’s: tim Janssens, toerisme Sint-truiden en toerisme limburg

De waterlijst op De gevels ziet er opnieuw uit zoals vroeger. waar hij

vroeger Deels opgebouwD was uit later toegevoegDe euville-elementen,

bestaat hij nu weer volleDig uit gobertange-steen.

De waterlijst op De gevels ziet er opnieuw uit zoals vroeger. waar hij

vroeger Deels opgebouwD was uit later toegevoegDe euville-elementen,

bestaat hij nu weer volleDig uit gobertange-steen.

Devain nvOpgericht in 1996 ontpopte nv. Devain zich na overname door een investeringgroep rond dhr. Vanhoudt, tot een belangrijke speler op de Belgische bouwmarkt. Haar aktiviteiten situeren zich in de ruwbouwfase, gaande van bekistingswerken over metselwerken tot plak- en bezetwerken. Met het oog op het waarborgenvan kwaliteit is nv. Devain bezig met de VCA-certifi catie en ondersteunt zij actief haar werknemers in bijkomende opleidingspakketten. Nv. Devain - zetel Temse - beschikt over een vijftigtal gekwalifi ceerd personeel terwijl de groep waarvan zij deel uitmaakt een arbeidspotentieel heeft van meer dan 125medewerkers.

In samenwerking met de onderneming Renotec heeft nv. Devain ook andere renovaties op haar palmares, zoals restauratie Fort liefkenshoek, restauratie De Cerkel te Diest , enz.

Schoenstraat 96 b3 9140 TemseT : 03/71 1 2 1 23 F : 03/771 43 [email protected]

BUG BUSTERSB

V

B

A

Hoogpadlaan 101 - B-2180 EKERENtelefoon 03 646 99 12 - fax 03 644 03 44

[email protected] - www.bug-busters.be

Als specialist in ongediertebestrijding stellen wijU graag enkele van onze specifi eke diensten voor:

Bescherming van het patrimonium: houtbescherming: houtweerstandsmetingen • (resistograaf), vochtmetingenoppervlaktebehandeling, dieptebehandeling, polymeerchemisch herstelzwambehandeling op hout en metselwerk• plaatsen van duivenweringsystemen • brandremming hout• plaatsen van personenvangnetten •

Bestrijding van vliegende & kruipende insecten : vlooien, kakkerlakken, ....

Wering tegen ratten & muizen• Opruimen van verwaarloosde inboedels, • reinigen na brandschadeOntsmetten en reinigen van industriële • dampkappenFumigatie van antiek, meubelen, • kunstvoorwerpen,....Uitgebreid gamma aanverwante producten• (www.bug-busters-webshop.be)

ARTINAR bvbaDriesstraat 19

3850 Nieuwerkerken

Tel: 011-226514

Alle elektriciteitswerkenDomoticaMontagewerkenZonnepanelenAlarm- en videobewaking

Specialisatie in werken op hoogte mbv touwtechnieken.

www.artinar.be

ELEKTRO - & MONTAGEWERKEN


d e gotische OLV-Hemel-vaartkerk is één van de pronkstukken van de Haspengouwse regio. Ze

werd al in de twaalfde eeuw gebouwd door abt Adelardus II en kreeg door de eeuwen heen haar huidige gedaante. De huidige toren dateert uit het midden van de negentiende eeuw. Het is vooral in schatkamer in de kelder dat de onge-looflijke rijkdom van het Sint-Truidense erfgoed zich manifesteert. Daar bevin-den zich allerlei waardevolle religieuze toebehoren zoals schrijnen, reliekhouders, altaarattributen, religieuze gewaden en kunstvoorwerpen.

gedetailleerde geVelwerkenNadat fase 1 (restauratie van de toren-spits) en fase 2 (restauratie van de hogere gevels en daken) het aanzicht van de kerk al heel wat hadden verbeterd, ging in november 2009 fase 3 van start. Hierbij werden vooral de gevels flink aange-pakt In eerste instantie ondergingen ze een grondige reinigingsbeurt. Voorts verwijderde en verving de aannemer de

bestaande voegen. De natuursteen werd in het beste geval hersteld, en anders eveneens vervangen. Bepaalde delen van de tussengevel in mergelsteen waren immers dringend aan vernieuwing toe. De waterlijst op de laagste gevels kreeg opnieuw z’n oorspronkelijke gedaante. In een vorige restauratiefase waren bepaalde stukken van de waterlijst, die was opge-bouwd uit witte Gobertange-kalksteen, immers vervangen door elementen uit Franse Euville-kalksteen. Renotec herstelde niet alleen de nog aanwezig Gobertange-elementen, maar haalde eveneens de nieuwere

Euville-elementen weg om ook daar opnieuw Gobertange te plaatsen. Dit geldt ook voor de pinakels, die het vering door pinakels in de matigharde Savonnières-steen. De vernieuwde gevels kregen tot slot een hydrofugelaag, die ze moet beschermen tegen vocht en vuil. Bovenaan de ramen – in de maaswerkge-deeltes – plaatste de aannemer ook nog een duivenwering. Het nam telkens een jaar in beslag om één kant van de kerk op deze manier te behandelen. ▼

artinar –eLektriciteitswerken

Artinar (Nieuwerkerken) paste de bestaande elektrische installatie aan en breidde ze uit, met onder meer het uit-lichten van de middenbeuk. “Dit soort werken zijn onze specialiteit,” getuigen financieel manager Tanja Soors en zaakvoerder Ives Aerts. “Naast de uitvoering van algemene elektriciteitswerken en domotica zoeken wij samen met onze klanten uit wat de ideale verlichting is voor hun project. Een andere niche vormen elektrotechni-sche hoogtewerken. Op heel moeilijk bereikbare plaatsen maken we gebruik van touwtechnieken, de zogenaamde ‘rope acces’.”

Na jarenlang als eenmanszaak gefungeerd te hebben namIves Aerts in 2006 het bestaande Artinar over. Nu werkener negen mensen. In de OLV-Hemelvaartkerk zetteArtinar een week lang drie medewerkers in. Recent was het ook actief in het aanbrengen van terreinverlichting bij Knauf in Visé, Umicore in Hoboken, en het nieuwe NMBS-seinhuis in Hasselt. “In de erfgoedsfeer kadert dan weer de aanpassing van de elektrische installatie in kasteel Duras, in Sint-Truiden.”

aannemer renotec reinigde de gevels van de kerk en herstelde ze waar dit nodig was. Bovenaan de ramen –in de maaswerkgedeel-tes– plaatste hij een duivenwering.

in het schip van de kerk de kerk restaureerde renotec de gewel-ven. in de hoek rechts onderaan heeft het bij wijze van voorproefje ook al een stukje van een verbor-gen muurschildering blootgelegd.


teChniSChe fiCheRestauratie OLV-Hemelvaartkerk (fase 3 en 4), Sint-TruidenArchitecten: Ward Bessemans en Piet Verheyden (Sint-Truiden)Hoofdaannemer: Renotec (Geel)Houtbehandeling, anti-parasietenbehandeling, brandremmende behandeling en vogelwering: Bug Busters (Ekeren)Elektriciteit: Artinar (Nieuwerkerken)Begin werken: november 2009 (fase 3), november 2010 (fase 4)Einde werken: december 2011 (fase 3), juni 2011 (fase 4)

In totaal duurde fase 3 met andere woor-den ongeveer twee jaar.

interieUrwerkenFase 4, die de aannemer gedurende zeven maanden gelijktijdig met de gevelwerken uitvoerde, bestond uit interieurwerken in het schip van de kerk. Ze omvatte ten eerste een grondige restauratie van de gewelven. Waar nodig werden ze verste-vigd en gereinigd en werden eventuele scheuren weggewerkt. Het kwam er hierbij ook op aan om de barsten in het pleisterwerk te herstellen. Tot slot kregen

Bug Busters –zwammenpreVentie en duiVenwering

Bug Busters (Ekeren) behandelde het interieur tegen zwammen en bracht ook de duivenwering aan. “Dit be-hoort tot onze specialiteiten,” zegt zaakvoerder Dave van der Ven. “Net zoals houtbescherming door oppervlakte- en dieptebehandeling, polymeerchemisch herstel, houtweer-standsmetingen, brandremming van hout en ongediertebe-strijding. In de Lievevrouwekerk van Sint-Truiden waren we aan het werk in de herfst van 2010 en in augustus en november 2011.”Een ander opmerkelijk project waarvoor Bug Busters beschermingswerken uitvoerde was de renovatie van de gebouwen van de Red Star Line, op het ‘Eilandje’, in het oudere deel van de Antwerpse haven. Referenties zijn eveneens de Sint-Gorikskerk in Asse, het Luxemburgcol-lege in Leuven, de Heilige Naam van Jezuskerk in Schriek, de Sint-Theresiakerk in Berchem, de Sint-Remigiuskerk in Baarle-Hertog en het Europacollege in Brugge.

ze een nieuw likje verf. Vervolgens pakte Renotec de glas-in-loodramen aan. Het verwijderde ze tijdelijk uit de raampartij om nieuw lood en dubbele beglazing aan te brengen. Ook de natuursteen rond de ramen kreeg een grondige opknapbeurt.Bij de voorbereidende werken kwam aan het licht dat er onder de huidige beschil-dering tussen de gewelven een muurschil-dering verscholen zit. Hoewel de finan-ciële middelen nog niet voorhanden zijn om deze volledig vrij te leggen, haalde de aannemer bij wijze van voorproefje toch al een klein stukje naar boven. z

vanaf november 2009 restaureerde aannemer renotec de lagere gevels en daken van de kerk. deze der-de restauratiefase duurde ongeveer twee jaar.

Documents

Bouwen aan monumenten België