Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
brynamanCanol fan y mynydd Du
CHWarELI’r mynyDD DU
LLangaDog
LLanymDDyfrI
LLanDEILo
a 40
a 4069
a 4
068
a 483
a 474
rHyDaman
P
i
i
i2 km
g
CHWARELI’R mYNYDD DU
ParC CEnEDLaETHoL bannaU bryCHEInIog
am fanylion pellach ewch i:www.breconbeacons.org/blackmountainquarries
Mae taflenni a llyfrynnau ar gael mewn canolfannau gwybodaeth i ymwelwyr yn yr ardal. beth am alw yng nghanolfan y mynydd Du i weld deunydd am y chwareli a chael paned yn y caffi yno?
Llwybr Saingallwch lawrlwytho’r llwybr sain cyn ymweld â’r safle trwy ddefnyddio’r cod Qr, neu ffoniwch 01269 333 123 yn y fan a’r lle i gael gwrando arno dros y ffôn
Dewch i ddarganfod craig a wnaeth drawsnewid Cymru
tHE BLACk moUNtAIN QUARRIEs
brECon bEaConS naTIonaL ParK
Earth shattering explosions and scorching infernos! Visit the beautiful Black mountain and find out how it was once a bustling hive of industry filled with danger and choking fumes.
Magnificent viewsThe black mountain lies between the rural and industrial communities of south Wales, with wonderful views across the Carmarthenshire countryside ... and beyond!
Fascinating factsCarboniferous Limestone is formed from the remains of countless tiny sea creatures that lived in a shallow tropical sea over 300 million years ago, when britain was on the equator. now these ancient rocks lie on top of the black mountain!
Hidden historyCoal, copper and iron are celebrated for the part they played in the Industrial revolution. Less well known is how lime and limestone transformed the agricultural, industrial and social history of Wales.
Natural wondersThe quarries are home to unusual plants that thrive in the limestone environment and highly alkaline conditions left by the lime industry.
follow the easy way-marked paths and audio trail around the quarries to discover the intriguing story of rocks, roads, riots … and all about lime! See inside for more information …
fe welwch arwyddion yn dangos llwybrau penodedig o gwmpas y chwareli a cheir llwybr sain hefyd yn cyflwyno hanes y graig, yr heolydd, terfysg beca ... a holl hanes calch! gweler drosodd am ragor o wybodaeth.
for more information visit:www.breconbeacons.org/blackmountainquarries
Pick up a leaflet or booklet from nearby visitor and information centres. Visit the black mountain Centre in brynaman for a display on the lime quarries and refreshments in the cafe.
Audio trailyou can download the audio trail before you visit the site using the Qr code, or follow the trail on site using dial up audio access - call 01269 333 123
Discover a rock that transformed Wales
brynamanblack mounta in Centre
THE bLaCK moUnTaIn QUarrIES
LLangaDog
LLanDoVEry
LLanDEILo
a 40a 4069
a 4
068
a 483
a 474
ammanforD
P
i
i
i
i
i
2 km
n
Tanio’r graig, malu’r garreg, bwydo’r tân chwilboeth! Dewch i ymweld â’r Mynydd Du godidog a dysgu am y llwch a’r mwg a’r perygl a wynebai’r gweithwyr slawer dydd.
Golygfeydd gwychMae’r Mynydd Du yn ffin naturiol rhwng cymunedau gwledig y gorllewin ac ardaloedd diwydiannol De Cymru. Ceir golygfeydd gwych ar draws Sir gâr a thu hwnt.
Ffeithiau difyrFfurfiwyd calchfaen carbonifferaidd o weddillion creaduriaid di-ri a drigai ar waelod y môr bas trofannol dros 300 miliwn o flynyddoedd yn ôl, pan oedd Prydain ar y Cyhydedd. Heddiw saif y creigiau hynafol hyn ar ben y mynydd Du!
Hanes cuddrhoddwyd sylw mawr i bwysigrwydd glo, copr a haearn i’r Chwyldro Diwydiannol. ond wyddoch chi pa mor allweddol oedd calchfaen hefyd? Trawsnewidiodd amaethyddiaeth, diwydiant a hanes cymdeithasol Cymru.
Rhyfeddodau byd naturmae’r chwareli’n gartref i nifer o blanhigion anarferol sy’n ffynnu yn yr amgylchedd alcalinaidd a grëwyd gan y diwydiant calch.
brynamanCanol fan y mynydd Du
CHWarELI’r mynyDD DU
LLangaDog
LLanymDDyfrI
LLanDEILo
a 40
a 4069
a 4
068
a 483
a 474
rHyDaman
P
i
i
i2 km
g
CHWARELI’R mYNYDD DU
ParC CEnEDLaETHoL bannaU bryCHEInIog
am fanylion pellach ewch i:www.breconbeacons.org/blackmountainquarries
Mae taflenni a llyfrynnau ar gael mewn canolfannau gwybodaeth i ymwelwyr yn yr ardal. beth am alw yng nghanolfan y mynydd Du i weld deunydd am y chwareli a chael paned yn y caffi yno?
Llwybr Saingallwch lawrlwytho’r llwybr sain cyn ymweld â’r safle trwy ddefnyddio’r cod Qr, neu ffoniwch 01269 333 123 yn y fan a’r lle i gael gwrando arno dros y ffôn
Dewch i ddarganfod craig a wnaeth drawsnewid Cymru
tHE BLACk moUNtAIN QUARRIEs
brECon bEaConS naTIonaL ParK
Earth shattering explosions and scorching infernos! Visit the beautiful Black mountain and find out how it was once a bustling hive of industry filled with danger and choking fumes.
Magnificent viewsThe black mountain lies between the rural and industrial communities of south Wales, with wonderful views across the Carmarthenshire countryside ... and beyond!
Fascinating factsCarboniferous Limestone is formed from the remains of countless tiny sea creatures that lived in a shallow tropical sea over 300 million years ago, when britain was on the equator. now these ancient rocks lie on top of the black mountain!
Hidden historyCoal, copper and iron are celebrated for the part they played in the Industrial revolution. Less well known is how lime and limestone transformed the agricultural, industrial and social history of Wales.
Natural wondersThe quarries are home to unusual plants that thrive in the limestone environment and highly alkaline conditions left by the lime industry.
follow the easy way-marked paths and audio trail around the quarries to discover the intriguing story of rocks, roads, riots … and all about lime! See inside for more information …
fe welwch arwyddion yn dangos llwybrau penodedig o gwmpas y chwareli a cheir llwybr sain hefyd yn cyflwyno hanes y graig, yr heolydd, terfysg beca ... a holl hanes calch! gweler drosodd am ragor o wybodaeth.
for more information visit:www.breconbeacons.org/blackmountainquarries
Pick up a leaflet or booklet from nearby visitor and information centres. Visit the black mountain Centre in brynaman for a display on the lime quarries and refreshments in the cafe.
Audio trailyou can download the audio trail before you visit the site using the Qr code, or follow the trail on site using dial up audio access - call 01269 333 123
Discover a rock that transformed Wales
brynamanblack mounta in Centre
THE bLaCK moUnTaIn QUarrIES
LLangaDog
LLanDoVEry
LLanDEILo
a 40a 4069
a 4
068
a 483
a 474
ammanforD
P
i
i
i
i
i
2 km
n
Tanio’r graig, malu’r garreg, bwydo’r tân chwilboeth! Dewch i ymweld â’r Mynydd Du godidog a dysgu am y llwch a’r mwg a’r perygl a wynebai’r gweithwyr slawer dydd.
Golygfeydd gwychMae’r Mynydd Du yn ffin naturiol rhwng cymunedau gwledig y gorllewin ac ardaloedd diwydiannol De Cymru. Ceir golygfeydd gwych ar draws Sir gâr a thu hwnt.
Ffeithiau difyrFfurfiwyd calchfaen carbonifferaidd o weddillion creaduriaid di-ri a drigai ar waelod y môr bas trofannol dros 300 miliwn o flynyddoedd yn ôl, pan oedd Prydain ar y Cyhydedd. Heddiw saif y creigiau hynafol hyn ar ben y mynydd Du!
Hanes cuddrhoddwyd sylw mawr i bwysigrwydd glo, copr a haearn i’r Chwyldro Diwydiannol. ond wyddoch chi pa mor allweddol oedd calchfaen hefyd? Trawsnewidiodd amaethyddiaeth, diwydiant a hanes cymdeithasol Cymru.
Rhyfeddodau byd naturmae’r chwareli’n gartref i nifer o blanhigion anarferol sy’n ffynnu yn yr amgylchedd alcalinaidd a grëwyd gan y diwydiant calch.
Follow the numbered audio trail to hear tales of the lives, loves, adventures and deaths of the people who worked the quarries
Welcome to the Black Mountain Quarries Starting from either of the two car parks, the way-marked walk will take you along grassy paths and stony tracks through a landscape of quarries, spoil heaps and lime kilns worked for over 200 years until 1958. The earliest remains are at the bottom of the site. At the top of the site you will find interpretation boards describing the history and geology of the quarries.
The black mountain lime was mostly used in agriculture to make acid soils more fertile. Throughout the 19th century, farmers travelled here by horse and cart to collect lime. The high tolls they had to pay to use new ‘turnpike’ roads eventually led to the famous ‘rebecca riots’ when mobs disguised in women’s clothing roseup to destroy the toll gates.
Lime was made by burning limestone with coal in the kilns. During the summer months, lime workers slept in the stone huts near the top of each kiln. The job of digging lime out of the kilns was hot, unpleasant and dangerous work! The caustic lime could burn skin and eyes.
as a result of the lime industry an unusual geological formation called ‘tufa’ has formed in the highly alkalinestreams that flow through the site.
Dilynwch y rhifau ar y llwybr sain a chewch glywed straeon am chwarelwyr y Mynydd Du – patrwm eu bywyd bob dydd, anturiaethau a rhai damweiniau angheuol
Croeso i Chwareli’r Mynydd Dugan ddechrau o’r naill faes parcio neu’r llall, fe welwch arwyddion i’ch tywys ar hyd y safle. Dilynwch y llwybrau dros borfa a’r mannau caregog nes cyrraedd y chwareli, y tomenni gwastraff a’r odynnau calch a fu’n brysur am dros 200 mlynedd, tan 1958. gwelir olion y gweithfeydd cynharaf ar waelod y safle.
Ym mhen ucha’r safle ceir byrddau gwybodaeth yn amlinelli hanes a daeareg y chwareli. Prif ddefnydd calch o’r mynydd Du oedd trin tir gwael i’w wneud yn fwy ffrwythlon. Trwy’r 19eg ganrif byddai ffermwyr yn dod â cheffyl a chert yma i nôl calch. Pan osodwyd tollau trwm arnynt am gael defnyddio’r ffyrdd, daeth hi’n amser taro nôl, ac ymosodwyd ar dollbyrth niferus yr ardal. ffermwyr wedi eu gwisgo fel eu gwragedd oedd ‘merched beca’; cafodd eu safiad ddylanwad mawr ar hanes Cymru,
I wneud calch brwd, roedd yn rhaid llosgi cymysgedd o galchfaen a glo mewn odyn. yn ystod yr haf, byddai chwarelwyr yn cysgu mewn cytiau cerrig wrth ymyl yr odynnau. gwaith brwnt a pheryglus oedd gwagu’r odyn gan fod calch twym yn medru llosgi’r croen a niweidio’r llygaid.
O ganlyniad i’r diwydiant calch, ffurfiwyd deunydd hynod o’r enw ‘twffa’ yn y nentydd alcalin sy’n llifo trwy’r safle.
• This is open access land owned and managed by the brecon beacons national Park authority. Local farmers maintain their ancient rights to graze livestock on the mountain.
• Please follow the countryside code: keep dogs on leads and take litter home with you.
• Stick to the marked routes and take care when exploring. The steep slopes, rock faces and spoil tips should not be climbed.
• mae hwn yn dir sydd â hawliau mynediad ac fe’i reolir gan awdurdod Parc Cenedlaethol bannau brycheiniog. mae gan ffermwyr lleol hawl hanesyddol i’w hanifeiliad bori ar y mynydd.
• Cofiwch ddilyn y Côd Cefn Gwlad: cadwch gwn ar dennyn ac ewch â sbwriel adre gyda chi.
• Cadwch at y llwybrau sydd wedi eu marcio a byddwch yn ofalus. Peidiwch â dringo’r llethrau serth, na’r graig, na’r tomenni gwastraff.
The full circular walk with audio trail will take about 2 hours to complete. you can start from either car park.
bydd angen tua 2 awr arnoch i gwblhau’r daith gylch gyfan. gallwch gychwyn o’r naill faes parcio neu’r llall..
Take care as you explore Mwynhewch ond cymerwch ofal
i
i
i
P
iPLoWEr Car ParK
maES ParCIo ISaf
UPPEr Car ParKmaES ParCIo UCHaf
brynaman
LL
an
ga
Do
g