Bruggeske 1972-2A4Web

bruggeske

I N H O U D

blz.

Kunstschilder Frans Proost 4

jaarsnippers 9

De « Witte Madame » 1 2

Kringnieuws 1 8

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2

b r u g g e s k e

ORGAAN VAN DE

CULTURELE KRING VAN KAPELLEN

4e J A A RG A NG N r .

1972

ADRES R E D A K T I E :

KONING ALBERTLEI 38, KAPELLEN

2

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 1

Aan alle

leden

onze meest

hartelijkewensen voor

1973


b r u g g e s k e

ORGAAN VAN DE

CULTURELE KRING VAN KAPELLEN

4e J A A RG A NG N r .

1972

ADRES R E D A K T I E :

KONING ALBERTLEI 38, KAPELLEN

2


K U N S T S C H I L D E R

P'rans ProosiJohan Janssens

Ter gelegenheid van onze jaarlijkse tentoonstelling me t Kapellen-kermis, hebben wij de gelegenheid gehad enkele kunstschilders, welkein onze gemeente hebben geleefd en gewerkt, b ij middel van hun wer-ken, weer eens aan de bezoekers in herinnering te brengen.

Het immer voortschrijdende leven en daarmee gepaard gaande : deevolutie en somtijds revolutie in gedachten, ideeën en levenspatroonin het algemeen, maken dat namen en personen, vooral op kunstgebieddan, snel vergeten worden en veelal ten onrechte in de vergeethoekverzeilen.

Tussen de kunstenaars van wie de werken, de wanden van de Ge-meentelijke Feestzaal hebben getooid, was Frans Proost het sterkstvertegenwoordigd.

Omdat wij, door de vriendschappelijke en spontane medewerking vande Heer en Mevrouw Verschueren-Proost, in de gelegenheid werdengesteld, nader kennis te maken met het we rk van de meester ; a ls-mede — laat ons eerlijk zijn — doordat d it we rk ons bijzonder aan-spreekt, beantwoordend a ls he t ware aan eigen, persoonlijke inge-steldheid, zouden wij graag de figuur van deze kunstenaar even willennaar voren brengen.Het leven van Frans Proost begon te Antwerpen op 20 december 1866.De vader van de kunstenaar : Frans Thomas Proost, was Antwerpe-naar van geboorte, te rwij l moeder : Katharina De Wever, afkomstigwas van Waalhem.

Frans Proost was de jongste u it een gezin me t d rie kinderen ; deoudste twee waren meisjes.De ouders waren welstellende lieden. Vader Proost was handelaarin ko ffie en rijst . De zaak was gevestigd in de Predikerinnenstraatte Antwerpen. Het gebouw bestaat nog.

4


Amper zeven jaar wordt de knaap het slachtoffer van die vreselijkekinderziekte : de kroep. Door toedoen van een in de buurt wonendejonge dokter, wo rd t he t k in d me t succes geopereerd. Z i jn oudersbrengen hem dan naar Kalmthout, om op krachten te komen. In trekwordt genomen bij de familie Veroft, op het Noordeind. Het was eencafé-afspanning en bakkerij ; een geliefde pleisterplaats voor kunst-schilders en douaniers. Hechte vriendschapsbanden hebben de beidefamilies verenigd en d it is van generatie op generatie to t op de hu i-duige dag zo gebleven.Op den ouderdom van negen jaar verliest Frans Proost zijn moeder.Het tekenen zat de knaap in het bloed, zodat men zeker van eennatuurlijke aanleg tot de kunst mag spreken. Vader die een zeer be-grijpend en gevoelig mens was, moedigde hem ook verder aan.Tot de ouderdom van zestien jaar volgt de toekomstige kunstschilderde leergangen b ij de Iezuieten te Antwerpen ; om daarna met vo lleakkoord van vader, de poort van de Akademie binnen te treden.In 1881 beginnen voor Frans Proost, de vormingsjaren aan de An t -werpse Akademie.In 1883 word t h ij toegelaten tot de schilderklas « Levend Model » envolgt deze kursussen to t 1887.Bedenk daarbij even, dat toendertijd aan de Akademie, de lessen omzes uur 's morgens een aanvang namen.Proost was een zeer begaafde jongeman, d ie zich met alle ernst entoewijding toelegde op hetgeen hij als levenstaak gekozen had : kunst-schilder worden.Twee leraars van betekenis hebben de jonge kunstenaar geholpen omhem de nodige technische onderlegdheid b ij te brengen.Dat waren : Beauf aux en Verlat. Het loont wel de moeite om over elkvan deze beide figuren, enkele bijkomende gegevens te verschaffen.Polydoor Constant BEAUFAUX we rd geboren te Court-SL-Etiennein 1829. Was leerling aan de Antwerpse Akademie en we rd er laterleraar. Behaalde de eerste prijs van Rome in 1857. Werd benoemd totlid van het akademisch korps op 22 augustus 1871. Overleed in 1904te Waver b ij Waalhem. Gekend als historie- en portretschilder.Michiel Maria Karel VERLAT, werd geboren te Antwerpen in 1824.Was in 1836 leerling van De Keyser, daarna aan de Antwerpse Aka-demie. Werd professor aan hetzelfde instituut in 1877 en tot bestuur-der benoemd in 1885. Overleden op 23 oktober 1890. Werd toegevoegdlid aan het akademisch korps op 22 augustus 1864 en werke lijk l idop 22 augustus 1876. Is vooral gekend Is schilder van geschiedkundigeen religieuze onderwerpen, dieren en portretten. Zeer gekende schil-derijen van hem zijn : De verdediger van de kudde — De vrachtrijder(ook we l eens genoemd De zware vracht) — Het omgeworpen stand-beeld van de Hertog van A lva door de straten van Antwerpen ge-sleurd en door het vo lk verbrijzeld — De Koning van het hoenderhof.Frans Proost was stichtend lid en schrijver van de kunstkring « Alsick kan ». Andere medestichters waren o.a. Richard Baseleer, LeoBruin, Hendrik Luyten en Hendrik Rul. Deze laatste heeft nog teKapellen gewoond, in de Nieuwstraat (thans Lucien Bevernagestraat).

5


Hij was eveneens werkend lid van « De Scalden », de 0 KoninklijkeKunstkring » en lid van de Belgische en Antwerpse etsers.Wat zijn overige artistieke werkzaamheden betreft, kan volgende op-somming volstaan— Hi j was medewerker aan en ontwerper van grootse kunstfeesten

en vermaarde historische stoeten.— Nam deel aan alle drie-jaarlijkse tentoonstellingen in verschillende

steden van het land.— Door buitenlandse tentoonstellingen ve rwie rf h i j bekendheid in

landen als Frankrijk, Duitsland, Engeland en in steden zoals Ber-lijn, Athene, Leeds, Wenen, Munchen e.a. Ook op de « ExpositionUniverselle » te Chicago was h ij vertegenwoordigd met werk.

Bij de oprichting van de Koninklijke Vlaamse Opera te Antwerpen,stelde de toenmalige Schepen van Schone Kunsten V A N KUYCK,Frans Proost tegelijk met J. Mees, aan als scherm- en dekorschilders.Tot in 1936, zijn beiden daar werkzaam geweest.Even te r inlichting : Frans Lodewijk V A N KUYCK, werd geboren teAntwerpen in 1854 en was leraar aan de Antwerpse Akademie. Samenmet Dr. Max Rooses, E. Geefs en anderen, ontwerper van het o OudAntwerpen » op de wereldtentoonstelling van 1894. Toegevoegd l idakademisch korps op 10 augustus 1894, werke lijk l id op 12 augustus1902. Had naam als schilder van landschappen, genrestukken en akwa-rellen.

Evolutie

Om het dekorschilderen onder de knie te krijgen, hadden Proost enMees, gedurende twee jaar een speciale opleiding genoten le Brussel,bij de grote befaamde Franse theaterdecorateur de heer DUBOSQ.Proost ontwierp en maakte de maketten van vele, zeer gekende ope-ra's : o.a. Parsifal en Rijngoud van Wagner ; De Gouden Haan vanRimsky Korsakov, om maar enkel deze te noemen.De verzameling werken, waarvan de bezoekers — en ze waren zeerta lrijk — hebben kunnen genieten, was hoewel eerder bescheiden quaaantal, nochtans zeer belangrijk en revelerend, omdat ze du ide lijkaantoonde, hoe de schilderkunstige evolutie van de meester, zich inde loop der jaren had voorgedaan.Neem bijvoorbeeld dat schilderijtje « De Klompenmakerswerkplaats »,Proost was negentien jaar toen h i j d i t schilderde. I s d i t doek, w a tbetreft compositie, het evoceren van een bepaalde stemming en atmos-feer, kleurenharmonie en beheersing der schildertechniek, een echtmeesterwerkje, dan merkt men toch zeer duidelijk, u it oogpunt vanvormgeving en uitwerking, een nawerken van bepaalde academischeinvloeden, vooral als men terugdenkt aan de leermeesters, we lke d itjonge talent hebben gevormd.Datzelfde kan echter niet meer gezegd worden van het meesterlijkezelfportret. In losse vloeiende toetsen geschilderd, warm van toon, meteen delikaat nuanceren der tinten, toont het de meester in zijn rijpejeugd.

6


Herinner U ook even de werken als « Aan het fort te Kapellen », « DeVloeiende », « Het Breistertje », de beide schilderijen met zichten opde vroegere Antwerpse Steenweg. Heerlijke doeken zijn dat, d ie metweemoed doen terugdenken aan de tijden van toen.Uit al deze doeken leert men de meester kennen als een zeer bekwaamen gevoelig kolorist, te rwijl de manier om het onderwerp te benaderenen te behandelen erop wijst dat Proost zijn weg gevonden heeft. Hi jheeft zijn « Sturm und Drang »- periode achter de rug. Door de jarenheen is z ijn kunst gerijp t en to t vo lle maturite it gekomen. Bewustvan eigen kunnen, zijn kracht puttend u it die door stage arbeid ver-overde verworvenheden, vo l entoesiasme zoekend en oogstend u i tal het heerlijke wat zijn eigen streek hem bood, heeft h ij deze werkengeborsteld.Inderdaad ze was mooi deze streek, welke als het ware geprangd ligttussen Polder en Kempen. Brem en heide tierden en bloeiden er vol enwelig. Naargelang het seizoen overheerste het klaterende zonnegeelof een bezonken, diepe, paarse gloed t e rw i j l het donkere dennegroenen de zware bladerkronen van e ik en beuk, deze kleurenfuga dedenaanzwellen tot een grootse pastorale.Het was om het even waar de schilder zijn ezel plantte. Aan motievenwas er geen gebrek, men vond ze t' allenkante.

« Impressionist »

Als hartstochtelijk wandelaar en grote bewonderaar van de natuur,was e r geen hoekje van de heide en polder dat hem onbekend was.Hij h ie ld van het landelijke leven en de intieme, met een zeer eigensfeer geladen interieurs van hoeven en boerderijtjes, hebben hemmenigmaal tot schilderen genoopt.Laat ons fie r zijn op wat Frans Proost ons heeft nagelaten. Want e rzijn gevestigde namen (of dit steeds gerechtmatigd en kunstzinnig ver-antwoord is, laten wij in het midden) met werken in onze musea, diein velerlei opzichten, moeten onderdoen voor datgene wat de meesterons geboden heeft. Proost was een impressionist van het zuiverstegehalte, zonder daarom ook maar voor het minst schatplichtig te zijnaan de kunstbeweging van dezelfde naam, we lke zich in Frankrijk,rond de zeventiger jaren had ontwikkeld. Met de term « Impressionis-me », zoals wij hem willen toepassen op het werk van Proost, bedoelenwij niet het eigenlijke, dogmatische Impressionnisme van Monet, metde bewuste en beredeneerde vereenvoudiging van het palet, maar welhet Impressionisme dat wi j zo subliem terugvinden in het we rk vanManet, Renoir, Pisarro en Guillaumin. Het Impressionisme van Proostis lyrisch getint, Vlaams van aard en van een buitengewone subtiliteiten sensibiliteit.

Proost heeft zich nooit om bepaalde « ismen » bekommerd. H i j waseen wijze mens en h ij moet in tu it ie f hebben aangevoeld dat a l d iezogeheten estetische experimenten, slechts modeverschijnselen zijn ,welke na een kortstondige bloei, zoals een komeet aan de hemel, dovenen verdwijnen.

7


De kunstenaar bezat een scherpe opmerkingsgest. Zoals h ij het motiefzag wilde h ij he t weergeven, in a lle oprechtheid, p icturaal verant-woord, de veruitwendiging van z i jn eigen, persoonlijke emotionelegeladenheid. In a l zijn werken, ontdekken wi j een subtiel tonenspelvan lich t en schaduw, waardoor e lk schilderij w in t aan gratie enbekoorlijkheid. Sprekende over figuren als Door Verstraete, Piet Ver-haert, Courtens, Rosseels, Crabeels, Ka re l Mertens, Eve rt Larock,heeft Edmond Van Offe l eens gezegd : « De mannen leerden weerSCHILDEREN, de ve rf gebruiken als een kostbare materie, d ie allendan haar waarde vertoont, als zij om haarzelf geliefd wordt, als eenware emotie haar behandelt ».Zeer terecht menen wi j , da t d i t in a lle oprechtheid, eveneens vanProost kan gezegd worden.Na zijn opruststelling, vermindert de creatieve aktivite it van Proost.Wel neemt hij nog deel aan enkele plaatselijke tentoonstellingen : zoalsin « De Kring », samen met Pieter De Mets, Geelhand, De Beukelaer,Juffr. Dauwe, Bender en Pastoor Vandenhoudt.De Heer riep hem op 12 jun i 1941.

8

Word lid van de Culturele Kring van Kapellen

door storten van uw bijdragen op P.C.R. 1406.88

Culturele Kring van Kapellen

Lid : 100 F — Steunend lid : 250 F — Ere-lid : 500 F of meer


1911

1912

a a r s n i t J e r sKALEI DOSKOOP V A N MENSEN EN DI NGENUI T DE EERSTE H U F F V A N DE XXe E E UW

* In Brasschaat wordt het eerste Belgisch milita ir vliegveld met vlieg-school aangelegd.

* Door toedoen van Amadeo Maiuri worden, van heden af, de opgra-vingen in Pompeï en Herculanem op wetenschappelijke basis ver-richt.

• I ta lië valt Tripolitani6 binnen.* I n Monte Carlo vormt de Rus Diaghilew zijn wereldberoemde ballet-

groep met sterren als Karsavina, Nyinsky en Serge Lifar.* Op 14 december bereikt Amundsen de zuidpool. In 98 dagen legde

hij 3 000 km af, met behulp van eskimohonden.* Beaumont vliegt per vliegtuig van Parijs naar Rome.* De Belg Maurice Maeterlinck krijg t de Nobelprijs voor literatuur.• Burgeroorlog in China.* Naar aanleiding van de kroning van George V wordt te Spithead de

grootste vlootrevue van de geschiedenis gehouden. Ach t « Dread-noughts », 24 slagschepen, 34 zware kruisers en tientallen andereoorlogsboten nemen er aan deel.

* I n dramatische omstandigheden bereikt Robert Scott nu ook de zuid-pool. Samen met zijn gezellen o.a. Wilson en Bowers sterft h ij e raan uitputting op 29 maart.

* De Engelse paketboot o Titanic » loopt bij Race Kaap op een ijsberg.Er zijn 1517 slachtoffers.

* Eerste editie van de « Pravda » (De Waarheid).* Bordet en Gengou isoleren voor het eerst de bacterie van de kink-

hoest.

9


* Eerste Balkanoorlog.* Vertoning van de eerste superfilm « Quo vadis ? ».* Braque en Picasso maken de eerste « papiers collés ».* He t Russisch ballet van Djaghilew verwekt schandaal door de n it -

voering van L'après-midi d'un faune op muziek van Debussy. Nijins-ki danst de faun « erotisch d ierlijk » maar vindt een grote verdedigerin de beroemde beeldhouwer Rodin. De erotiek b lijkt een factor vanpolitieke betekenis in Frankrijk (pro Russisch en anti Duits).

* Louis Blériot is de eerste man ter wereld die met zijn vliegtuig een« looping the loop » verwezenlijkt.

* I n Engeland gelukt Charles Rumney Samson er in op te stijgen van-op het dek van een stomend oorlogsschip. De milita iren b lijvensceptisch.

• Charles Dawson, amateur archeoloog, vind t in Sussex, ten zuidenvan Londen, de kaak van een Piltdownmens, de mens met de ape-kaak. Dawson wo rd t voor d ie vondst gevierd en geëerd to t z ijndood. Later werd het bewijs geleverd dat het h ier een vervalsingbetrof.

1913

* Opening van de wereldtentoonstelling le Gent.* Eerste lopende band in de Fordfabrieken te Detroit.* I n Parijs rijd t de laatste paardetram van La Villette naar St Sulpice.* Stichting van de Belgische postcheckdienst.* Op 3 februari begint in het Assisenhof der Seine te Parijs het be-

rucht proces van de bende Bonnot. Deze autobandie ten en anarchis-ten erkennen geen God, geen meester, geen wet.

* Hollywood draait zijn eerste fi lm « The Squaw Man ». ProducerCecil B. De Mille.* Tweede Balkanoorlog.• Albanië wordt onafhankelijk.* Woodrow Wilson wordt de 28e president van de Verenigde Staten.• Strawinsky schrijf t de muziek voor de Sacre du Printemps.* De Ier Bernard Shaw schrijf t << Pygmalion ».

1914

* I n België wordt de leerplicht ingevoerd (van 6 tot 14 jaar).* Pearl White viert triomfen in de fi lm « Mysteries o f New-York ».* I n het Kempische kolenbekken te Winterslag wordt de eerste kolen-

klomp op 485 m diepte gedolven.* He t Panamakanaal wordt voltooid.• Benedictus XV volgt Pius X op als paus.* St Petersburg word t Petrograd. Op 26 januari 1924 zal de stad in

Leningrad herdoopt worden.* De filmindustrie begint vorm te krijgen : stichting van Paramount,

Fox en Columbia.* Voor de eerste maal in de crimina list iek leiden vingerafdrukken

— als enig bewijs — tot aanhouding en veroordeling van een in is-dadiger. De moordenaar van weduwe Maria Lehmann wo rd t te rdood veroordeeld te Dresden.

10


* Voorspelling van Bismarck : De een of andere stommiteit in de Bal-kan zal de eerstvolgende oorlog veroorzaken.

* 25 juni. Gabriel Pricip, een Servische nationalist, vermoordt te Sera-jewo, aartshertog Frans Ferdinand en zijn gemalin.28 ju li. Oostenrijk-Hongarije verklaren de oorlog aan Servië. Rus-land mobiliseert, drie dagen later gevolgd door Frankrijk en Duits-land. Duitsland verklaart de oorlog aan Rusland (1/8) te rwij l Italieneutraal b lijf t .2 augustus : Duitsland eist vrije doortocht door België.3.8 Duitsland verklaard de oorlog aan Frankrijk en va lt Belgiëbinnen. De Britten mobilizeren.4.8 België en Engeland verklaren de oorlog aan Duitsland.

— In heel Europa gaan nu de lampen uit, zegt Sir Ed. Grey. Wijzullen ze in ons leven niet meer brandend zien.

12.8 Engeland en Frankrijk verklaren de oorlog aan Oostenrijk-Hon-garij e.

17.8 De vesting Luik valt.27.8 japan verklaart de oorlog aan Duitsland.5 to t 9 september : De eerste slag aan de Marne eindigt met eenDuitse nederlaag, maar het was voor Frankrijk en de geallieerdennet niet de beslissende overwinning die het had kunnen zijn.Voor de slag was er geen terugzien meer mogelijk. Nu was er geenterugkeer meer mogelijk. De strijd zou to t het einde moeten uitge-vochten worden.

* Op 9 oktober valt Antwerpen, op 12.10 Gent en Rijsel.Op 14.10 Brugge en 's anderendaags Oostende.Op 17 oktober begint de slag aan de Ijzer. Op 29.10 wordt de ijzer-vlakte onder water gezet door Karel Cogghe en Hendrik Geeraertsdie om 19.30 u. de Veurne-Ambachtssluis openen.Ook in Frankrijk stagneren de offensieven in het slijk en de moddervan een stellingenoorlog.

Werp uw oude voorwerpen niet weg. Schenk ze ons.Wij bewaren ze voor het nageslacht.

Telefoneer : 64.43.92.

Alles is welkom

11


BEELDEN UIT WHIN KINDERJAREN

1131E \ W I T I r r i E N I L A W I I I M E 1 E »

Toen ik een kleine jongen was, geloofde bijna iedereen op het platte-land nog rotsvast aan het bestaan van spoken. Elke streek had zo haareigen geesten en verschijningen — en elke geest verbleef in zijn eigendomein, waar hij zich b ij duisternis en voornamelijk b ij mistige avon-den en nachten af en toe aan de eenzame voorbijganger vertoonde.Een van onze meest besproken spoken was toen we l de « Witte Ma-dame ». E r waren e r ook, die haar de « Zwarte Madame » noemden,maar ik hield het met de mensen uit onze buurt b ij de « Witte », wantvoor mij stond het als een paal boven water, dat bedoelde « Madame »wit moest zijn. « Hoe kon men ze anders in het donker zien opstij-gen », redeneerde ik met mijn jongensverstand. Haar terrein was de« Speelberg », een ophoping van zand in de buurt van « de Prop »,het einde van de « Streep » en de bossen in het landgoed van de HeerMart._Gezien ?... Neen, IK heb ze nooit echt gezien. I k had er echter a l zod ikwijls over horen vertellen, dat ik mijn ogen maar had dicht te doenom ze in mijn verbeelding te zien verschijnen met donkere holten ineen sp ierwit gelaat, het slanke l i j f gehuld in een lange, wit te sleep,die zich oploste in de nevelen en de mist.Mijn grootvader had ze — naar hij beweerde — eens ontmoet en hij wasnatuurlijk hevig geschrokken. Hij had gemeend, dat het best was hetniet op een lopen te zetten o f lawaai te maken, maa r heel zacht« Goede nacht » te zeggen, gewoon door te stappen en... vooral n ietom te kijken. Zo was het dan gebeurd en op die manier was grootvaderer zonder kleerscheuren afgekomen...Ja, er werd d ikwijls over de « Witte Madame » gesproken en wat waser in de t i jd dankbaarder dan de lange winteravonden om spookge-schiedenissen u it de doeken te doen.'t Was einde november en zo een van die dagen, dat het vocht op degeschilderde binnenmuren perelde, het zout nat in de kast stond en debeddelakens klam aanvoelden als ge er tussen kroop. A l verschillendeavonden werd ons dorp in een dichte mist gehuld. Ge kondt geen tweemeter ver kijken en iedere stap op de hobbelige straatkeien klonk alseen onwezenlijk gerucht u it een verre, geheimzinnige wereld. Tochhadden enkele van onze trouwe klanten het gewaagd hun dagelijkse

12


« druppel » in onze landelijke herberg te komen drinken en om ver-der het nieuws van de dag te bepraten. En... e r was nieuws die keer,groot nieuws ! De vorige avond had een boer van de Krekelenbergnaar het scheen op de « Prop » een verschijning menen te zien en h ijwas er zeker van dat het de « Witte Madame » geweest was, want h ijhad ze horen zuchten... Wie was die boer ? Hoe heette hij ?... Dat wistde aanbrenger van het nieuws niet te vertellen, maar h ij had het tochvoor de vaste waarheid horen zeggen. En zo was het kapittel « WitteMadame » weer eens aangesneden.

Alvorens er verder uitgeweid werd over deze spookgeschiedenis hadieder van de aanwezigen het zich gemakkelijk gemaakt rond onzeronkende « Leuvense stoof ». I k ging op de grond zitten onder deplatte kachelbuis met mijn rug tegen de muur geleund. He t was e rgoed warm en ook een beetje u it het zicht van moeder ; kwestie vanbedtijd, begrijpt ge wel. I k besefte a l op voorhand van schrik voorwat ik zou te horen krijgen, maar toch wilde ik het allemaal horen,al was ik nog zo bang. Een van onze klanten scheen heel wat over de« Witte Madame » te weten en... daar ging dan zijn verhaal.« Het moet een meisje geweest zijn, die een paar honderd jaar geledenop de Speelberg vermoord werd door de man, waarmee ze had gewei-gerd te trouwen. Daarom joeg ze nu mannen en kinderen, vooral jon-gens achterna. De vrouwen liet ze doorgaans ongemoeid.Op een keer was er een boerin, die wilde weten of het wel waar was,wat over dat « ongemoeid laten van vrouwen » werd verteld. Ze trokhaar stoute schoenen aan en ging 's nachts in het stikdonker naar deSpeelberg. Toen de ke rkklok haar twaa lf slagen lie t horen had devrouw zo luid ze kon geroepen : « Witte Madame ! Witte Madame !Het spook was opgedaagd, had bet mens n iet aangeraakt, doch metholle stem gezegd : « Moeder, ga naar huis. Gij hebt een goede manen kinderen. I k heb dat geluk niet gekend !... Daarna had de gesluier-de figuur zich opgelost in de nevelen, die neerdaalden en naar de bos-sen van Biart zweefden...

En dat jongens vooral moesten oppassen, is ook waar... want... langgeleden woonde in de Streep een jongetje, dat op een zomerdag naschooltijd niet was thuis gekomen en toen het donker werd was hetbaasje er nog niet. Na lange uren van angstig wachten was de moeder,een arme weduwe, ervan overtuigd dat de « Witte Madame » het kindgeroofd had o f misschien we l vermoord. Ze wilde naar de Speelbergom haar jongen te zoeken en ze vroeg aan een paar buurvrouwen ommet haar mee te gaan. Niemand durfde het echter wagen haar te ver-gezellen. Ten einde raad ging de bedroefde moeder alleen op zoek.Steeds tevergeefs de naam van haar zoontje roepend, kwam ze op deSpeelberg. Daar zag ze in het zwakke schijnsel van haar stallantaarn

13


het l i j k van haar jongen liggen, me t kennelijke blauwe sporen vanvrouwenhanden om de hals. Ze meende hoongelach te horen en eengedaante te zien, die zich in een sluier oploste en naar de bossen vanBiart toe dreef. Ze stiet een hartverscheurende kreet uit, die over deverlaten velden snerpte als het geschreeuw van een gemarteld dier enovermand door smart, sukkelde de ongelukkige vro u w terug in derichting van haar huis...Bij de laatste woning van de Streep stonden we l twin t ig mensen b ij-eengetroept en ze hoorden het wanhopig gehuil. Da l e r een dramagebeurd was leed n ie t de minste twijfe l, maar geen enkel, d ie hetdurfde wagen het gebied van de « Witte Madame » te betreden. Hunschrik b leek sterker dan ieder ander menselijk gevoel. Ze warenals aan de grond genageld en met angstogen bleven ze staan wachtenop de vreselijke dingen, die ze weldra zouden vernemen.« De « Witte Madame » heeft zijn keeltje toegeknepen », zei de moedermet doffe stem en ze wankelde verder. Geen enkel woord van troostwas toereikend genoeg om haar grote smart een beetje te lenigen. Datbegrepen ze allen en ze bleven stil. Ieder dacht daarbij aan zijn eigenkinderen, die ze ve ilig thuis wisten en ieder nam voor zichzelf het-zelfde besluit, dat hun « klein mannen » nooit meer bij valavond in debuurt van de Speelberg zouden komen...

14

Die avond nog moest de veldwachter naar de gevreesde plaats. H i jging echter n iet alleen ; twee gendarmes te paard, de hoge « kool-bakken » strak met donkere riem onder de kin bevestigd, vergezeldenhem. Een gemeentewerkman met dokkerende kruiwagen volgde. H i jmoest het l i jk van de jongen naar het dodenhuisje brengen. B ij hunvertrek prevelden de omstaande vrouwen een gebed en de mannensloegen een kruis; Ze hoopten allen vurig, dat deze mensen op hunbeurt niet het slachtoffer van de « Witte Madame » zouden worden.'s Anderendaags kwamen er enkele vreemde heren op het gemeente-huis en die spraken van een gerechterlijk onderzoek en moord. Er was


echter bijna niemand, d ie daar wat van geloofde, a l moest de veld-wachter dan ook een boel paperassen naar Antwerpen sturen. « Hoekon men een spook voor het gerecht dagen... Wie kreeg clât in zijnhoofd

Dan was er nog de geschiedenis van Rosse Marten.Rosse Marten was — ook weer veel jaren geleden — de meest bekendezatlap uit heel de streek. Groot en sterk als een boom, a lt ijd vol gene-ver, sloeg h ij op de kermissen a lle tegenstanders neer. Omdat eenvechtpartij met blote handen niet zo heel tragisch werd opgenomen,was h ij nog nooit met het gerecht in aanraking gekomen. De mensenlieten hem brullen en donderen, want dronkenschap behoorde toen totde gewoonten, die burgerschap verkregen hadden.Van een klein gerucht was Marten dus niet vervaard en zijn beneveldegeest droeg er heel wa t toe b ij om hem het bang zijn te beletten enhem moediger te stemmen dan wie ook... En toch is het met hem ge-beurd, luister maar...De zondagavond van Stabroekse kermis keerde Maarten vri j laat engoed aangeschoten lallend en brallend langs de Prop naar huis. Op-eens...Daar waaiden de nevelenover de velden in de Streep.Daar steeg het geluid vantakken door de win d be-wogen u i t de bossen vanBiart op ! Daar scheen demist t e leven . ., e n d a a rmaakte z e z i c h lo s , d e« Witte Madame » u i t d egeweldige sluiers, d ie haaromhulden.Ze lie t een langgerekt kla -gend gehuil horen, net alsvan een hond als er ergensin de buurt iemand op ster-ven ligt...En toen... toen i s ze o pMarten toegevlogen en zeheeft hem verstrikt in haaraanwaaiende s le e p . H i jheeft met haar gevochten.Ze kraakte als een geraam-te, ma a r z i j wa s ste rke rdan h ij. Ze heeft hem b i jhet hoofd gegrepen. Wa shet me t haar handen ge-weest ? Ma rt e n w is t h e tniet. ' t Was a l ijs, i js wa thij had gevoeld.

15


Dan had het spook Marten's gelaat naar zich toegekeerd en hem ge-dwongen in haar holle oogkassen te kijken... Gruwe lijk was het ge-weest. Marten was ineengekrompen van radeloze angst en vertwijfe -ling... Na een poosje had ze hem losgelaten en te rwijl ze een schal-lend hoongelach uitstootte was ze in de nevelen verdwenen...Ik had me zodanig in het verhaal ingeleefd, dat i k het allemaal zovoor mijn ogen had zien gebeuren en ik zat daar onder de kachelbuiste rammelen van schrik met mijn vu ist in de mond, opdat niemandmijn klappertanden zou horen. I k wilde voora l niemands aandachttrekken, want de geschiedenis van Marten was nog niet ten einde...en i k moest alles weten ; het was me a ls een obsessie geworden.Trouwens iedereen was onder de indruk en het bleef verschillendeogenblikken heel st i l rondom onze « Leuvense stoof vo o ra le e r deverteller de draad van het verhaal terug opnam.

« De mensen in het dorp wisten nu dat de « Witte Madame » Mar-ten had aangeraakt en ze besloten meteen dat h ij p lots sterven zou,want de « Witte Madame » kwa m de mannen zoeken en halen, d iehaar op de Speelberg ontsnapt waren. Het spookbeeld is Marten nooitmeer kwi j t geraakt en h ij was e r zodanig door aangegrepen dat h ijzijn bestendige aanwezigheid a ls he t ware aanvoelde... De sukke-laar was er van gaan suffen. De lawaaierige, vrolijke, onverschrokkenMarten waseen teruggetrokken, oud mannetje geworden, dat aarzelenddoor het leven slenterde...

En... zekere morgen is het gebeurd, zoals het gebeuren moest... Martenlag dood boven op zijn bed. Bekenden en familieleden kwamen kijkenof geen blauwe afdrukken van vrouwenvingeren op en om de hats teonderscheiden waren. De veldwachter daagde op en een dokter u it destad kwam met de geneesheer van het dorp mee... Geen sporen vangeweldpleging schenen aanwezig...Rosse Marten werd begraven op een mistige morgen. Ieder, d ie hemop z i jn laatste tocht vergezelde, huiverde b i j de gedachte, da t de« Witte Madame » u i t de wiegende nevelen zou durven opdagen...En nooit waren de mensen zo vlug van het kerkhof weg, en nooitheeft de grafmaker zich zo gehaast met het dempen van de put als opde dag, toen Marten ten grave werd gedragen... »Na een poosje sprak iemand : « jelie, geef me nog een « druppel, ' twordt t ijd dat we opkramen ».Plots werd Moeder er zich van bewust, dat ik nog steeds onder dekachelbuis zat. « Allez, jong, vlug naar bed », zei ze. « Ge moest er a lmeer dan een uu r inliggen. Ge zie t bleek van de vaak ». I k dacht« Was ddt maar waar !

's Nachts had ik verschrikkelijke dromen. Ik zag de « Witte Madame »op me afkomen. I k hoorde haar geraamte rammelen. I k voelde haarijskoude hand om mijn hats. I k liep. I k draafde, om aan haar greepte ontkomen, doch telkens geraakte i k verstrikt in haar sluier en denevelen, die haar omringden. A ls ik wakker schrok, ofgetobt van mete verweren, was mijn haar nat en het zweet stond in mijn handen.En telkens als ik weer was ingedommeld, doemde de « Witte Mada-me » opnieuw op en herbegon de wilde jacht... ' t Was vrese lijk

16


's Anderendaags in de klas kon ik mijn aandacht niet b ij de les hou-den. Ik zag van alles.., behalve de cijfers en de woorden op het bord.Ik hoorde a lle rle i geluiden... behalve de stem van de meester. I kpiekerde en piekerde over de verhalen van de vorige avond. I k konze met de beste wi l van de wereld niet u it mijn hoofd zetten. Diep inmijn binnenste hoopte ik, dat het maar verzinsels geweest waren. Danweer bekroop me de vrees, dat het allemaal we l echt gebeurd konzijn. I k dacht en ik dacht.., en kon met mezelf niet in het reine ko-men...

's Middags, na het uitgaan van de school, had Meester Sprangers geenhaast om zijn dagelijks borreltje b ij ons thuis te gaan drinken. H i jbleef in de klas rondneuzen, te rwijl ik als naar gewoonte, maar dezekeer met neerhangend hoofd, de inktpotten bijvulde. Toen ik met mijnwerk klaar was en reeds bij de deur om het klaslokaal te verlaten, riephij me terug en zei : « Polleke, wat is e r manneke ? I k heb deze mor-gen geen enkele keer u w vinger in de hoogte zien gaan. Wa t hebtge ? Zi j t ge ziek, of... hebt ge thuis het een o f ander mispeuterd ?En h ij zette zijn duim onder mijn kin, zodat ik gedwongen was hemaan te kijken. « Kom op, jong. Wat hebt ge op u w lever. Leg het meeens u it ». Een ogenblik worstelde ik met mezelf... Zou ik het hemdurven zeggen ? ja ,... nee... Dan opeens..., was het omdat i k ve r-trouwen stelde in onze meester, o f omdat ik hoopte b ij hem reddingte vinden voor mijn gekwelde geest ?... I k weet het niet... Opeensrolde het er u it : de verhalen van de vorige avond — mijn vreselijkedromen — mijn doorstane angst — mijn zwakke hoop, dat het tochniet waar zou zijn — mijn twijfe l — mijn vrees dat het we l echt ge-beurd was — alles — alles kwam eruit... En te rwijl ik het hem alle-maal vertelde week de spanning, die mij sedert devorige avond gevan-gen had gehouden... En toen mijn relaas ten einde was voelde ik memeer opgelucht dan na een moeilijke biecht... Hoopvol zag i k naarde meester op, als verwachtte ik van hem, dat hij me mijn gemoedsrustzou kunnen terugschenken...Na enkele ogenblikken kwam zijn repliek. « Pol, jongen lu ister eensgoed. Spoken bestaan niet, maar... jongens zoals gij moeten toch nietgaan spelen in de Prop o f aan het hof van Biart en als ze e r voorbijmoeten voor het een of ander mogen ze er niet blijven hangen als hetdonker begint te worden. Er is daar nergens licht. ' t Is er ook veel teleeg en te verlaten en dan zouden ze we l eens schrik kunnen krijgenen dingen menen te zien, die er toch niet te zien zijn...Min o f meer gerustgesteld, draafde ik vétfir de meester u it naar huis.

Uit nagelaten geschriftenvan wijlen Pol Beinaerdts

17


k r in gn ie uw s

Door de Culturele Kring worden in de loop van het winterseizoen vol-gende voordrachten ingericht

Op VRI J DAG 26 J A NUA RI :DRI ELUI K DER SCHELDE

Naast de Maas is de Schelde het belangrijkste kultuurgebied. Eenafwisselend vertoon van landelijke poëzie en stedelijk schoon. D i tlaatste ontvouwt zich als een drie lu ik in steden die aan de oevers vande stroom ontstonden : Doornik, Gent en Antwerpen. Zij hebben nietalleen het groeiritme van de Europese Ku ltuur mede bepaald, maarzijn tevens de typische vertegenwoerdigsters van een periode u it dekultuurgeschiedenis. De vele gebouwen en monumenten getuigen nogvan de lu ister ontstaan binnen Henegouwen, he t graafschap Vlaan-deren en het aloude hertogdom Brabant,

Op VRI J DAG 9 FE B RUA RI :V I NCE NT V A N G O G H

Het leven van Vincent Van Gogh, ontdaan van e lk sensatieverhaal,maar wel geaksentueerd op het diepe drama van zijn persoonlijkheid.Vincent is de verpersoonlijking van een totaalinzet, van een to t hetuiterste gaan. Welke elementen hebben z i jn wezen en karakter ge-modelleerd ?

Op VRI J DAG 2 M A A R T :DE SCHOONHEI D V A N ONS L A ND

Door het historische spel van de avondlandse geschiedenis, werdenaan de Noordzee, twee gemeenschappen b i j elkander gebracht, d ieieder voor zichzelf, wezen en karakter van de Westerse Kultuur heb-ben bepaald : het Latijnse en het Germaanse ras.In het streven naar een Europees eenheidsgevoelen, moeten w i j n ujuist het bewijs leveren dat he t mogelijk is, me t eerbiediging vanieders karakter, een gemeenschap naast e lk ander u it te bouwen.Ons land is een kruispunt van kunst geweest, een groeipool die naarhet buitenland sterk bevruchtend heeft gewerkt.

De voordrachigever is steeds de heer Raymond Van Uffelen, hoofd-opsteller van de rubriek « Stroming » in het maandblad « De Schil-der », publikatie van de Koninklijke Schilderskring « Ken U Zelvevan Antwerpen.Ieder is welkom en dus graag tot ziens.Deze voordrachten hebben plaats in de « DENNENBURGHOEVE »,Geelhand dreef te KAPELLEN.

18


C.K.K.

De C.K.K. plande voor 1973 een hele reeks culturele activiteiten waar-van er enkele hier volgen.

Voordrachten door de heer Van Uffelen, redacteur van « Stroming— vrijdag, 26 januari 1973

Drieluik der Schelde »(evocatie van de rijkdom uit d it kunstgebied)

— vrijdag 9 februari 1973« Vincent Van Gogh »

— vrijdag 2 maart 1973« Schoonheid van ons land »

Deze voordrachten, die met dia's worden opgeluisterd, gaan door inde Denneburghoeve.

Nadere inlichtingen worden aan e lk lid bezorgd.

Toneelavond, vrijdag 2 februari 1973

Onder auspiciën van het Ministerie van Nederlandse Cultuur zal hetReizend Volkstheater « Dubbel spel » opvoeren in de feestzaal van hetKoninklijk Atheneum, Streepstraat, Kapellen. Deze avond gaat doorin samenwerking van de Culturele Kring van Kapellen, met het Groen-comité, Noorse S.V. en de Vrienden en oud-leerlingen van K.K.A.Voka.

Inkom : 50 fr. (studenten 25 fr.).Doek 20 uur.

Al deze activiteiten vereisen een uitstekende organisatorisch p lan-ning waarbij de C.K.K. zich volledig wil inzetten.

Leden die actief een handje willen toesteken als penningmeester of alslid van het feestcomité, kunnen zich steeds aanmelden op het secreta-riaat L. Verstrepen, Epicalaan 4, Kapellen.

Bij voorbaat harte lijk welkom

19


Dit Bruggeske kon tot stand komen dank zij de steun van :

Burgemeester L. De Rooy, KapellenDhr. Theo Blankers, KapellenDhr. Louis Blankers, KapellenKolonel Commissaris, KapellenDhr B. Coolsaet, KapellenDr. D. De Cleene, KapellenDhr De Groote, KapellenDhr. Dingemans, Architect, KapellenFoto Finishing Strecker, EkerenDhr. Goedertier Gustave, KapellenDhr. C. Haast, KapellenDhr Herman, apotheker, KapellenDhr G. Janssens, apotheker, KapellenDhr. Lucas-V.d. Buick, BerchemDhr. Mannaerts, Kapellenjuffr. Osterrieth M., KapellenMevr. Schonkeren, Putte KapellenDhr. Schevernels-Verfaillie, KapellenDhr. Teunis, KapellenDhr. Theeuws Emiel, Kapellen (bos)Bouwbedrijf J. Valckenborgh, KapellenDhr. Van Osta Leo, AntwerpenDr. C. Van de Perck, KapellenNotaris Wuyts, Kapellen

AANDACHT

De jaarlijkse bijdrage der leden is als volgt

voor de gewone leden : 1 5 0 F

voor de steunende leden : 2 5 0 F

voor de ere-leden : 5 0 0 F o f meer

Bijdragen te storten Culturele Kring van Kapellen P.C.R. 140688of Kredietbank Kapellen 1 1 3 7 / 0 4 9 9 2

Gen. Bank Mi j Kapellen 0 1 / 3 3 0 2 3 7

't Bruggeske wordt aan al de leden toegezonden.

Nieuwe leden ontvangen de reeds verschenen nummers van het lopen-de jaar.


k r in gn ie uw s

Door de Culturele Kring worden in de loop van het winterseizoen vol-gende voordrachten ingericht

Op VRI J DAG 26 J A NUA RI :DRI ELUI K DER SCHELDE

Naast de Maas is de Schelde het belangrijkste kultuurgebied. Eenafwisselend vertoon van landelijke poëzie en stedelijk schoon. D i tlaatste ontvouwt zich als een drie lu ik in steden die aan de oevers vande stroom ontstonden : Doornik, Gent en Antwerpen. Zij hebben nietalleen het groeiritme van de Europese Ku ltuur mede bepaald, maarzijn tevens de typische vertegenwoerdigsters van een periode u it dekultuurgeschiedenis. De vele gebouwen en monumenten getuigen nogvan de lu ister ontstaan binnen Henegouwen, he t graafschap Vlaan-deren en het aloude hertogdom Brabant,

Op VRI J DAG 9 FE B RUA RI :V I NCE NT V A N G O G H

Het leven van Vincent Van Gogh, ontdaan van e lk sensatieverhaal,maar wel geaksentueerd op het diepe drama van zijn persoonlijkheid.Vincent is de verpersoonlijking van een totaalinzet, van een to t hetuiterste gaan. Welke elementen hebben z i jn wezen en karakter ge-modelleerd ?

Op VRI J DAG 2 M A A R T :DE SCHOONHEI D V A N ONS L A ND

Door het historische spel van de avondlandse geschiedenis, werdenaan de Noordzee, twee gemeenschappen b i j elkander gebracht, d ieieder voor zichzelf, wezen en karakter van de Westerse Kultuur heb-ben bepaald : het Latijnse en het Germaanse ras.In het streven naar een Europees eenheidsgevoelen, moeten w i j n ujuist het bewijs leveren dat he t mogelijk is, me t eerbiediging vanieders karakter, een gemeenschap naast e lk ander u it te bouwen.Ons land is een kruispunt van kunst geweest, een groeipool die naarhet buitenland sterk bevruchtend heeft gewerkt.

De voordrachigever is steeds de heer Raymond Van Uffelen, hoofd-opsteller van de rubriek « Stroming » in het maandblad « De Schil-der », publikatie van de Koninklijke Schilderskring « Ken U Zelvevan Antwerpen.Ieder is welkom en dus graag tot ziens.Deze voordrachten hebben plaats in de « DENNENBURGHOEVE »,Geelhand dreef te KAPELLEN.

18

Orgaan van de Culturele Kring van Kapellenv.z.w.d.

Verschijnt vier-maandelijks.Redaktie : Geelhanddreef 9, KapellenRedaktieleiders : L . De Schutter

G. BogaertsJ. Van de WijgaertJ. Janssens

Verantwoordelijke uitgeverCulturele Kring Kapellen

Techniek : Dru k Luma

Documents

Bruggeske 1972-2A4Web