Embed Size (px)
Citation preview
Á¿ãä Íàéðàìäàõ
Òóðê óëñ
Áýëòãýñýí: Á¿òýä ýðäýíý
Áîëîðçàÿà
• Төрийн дуулал - İstiklâl Marşı
Төрийн өнгө : Улаан, цагаан
• Албан ёсны хэл Турк хэл
Нийслэл хот Анкара
Хамгийн том хот Стамбул
Үндэслэгч Мустафа Кемал Ататурк
Төрийн систем Ардчилсан
Ерөнхийлөгч (одоогийн) Абдуллах Гүл
Ерөнхий сайд (одоогийн) Режеп Тайп Эрдоан
Газар нутгын хэмжээ 783,562 км², газар
нутгийн хэмжээгээрээ дэлхийн хамгийн том 37
дахь улс, Европод Оросын дараа 2 дугаарт
жагсдаг. Газар нутгын %1,3 нь ус.
Òóðêèéí ãàçàð íóòàã
• Бүгд Найрамдах Турк улс нь 785,562 км² хавтгай
дөрвөлжин нутаг дэвсгэртэй бөгөөд газар нутаг нь Ак
буюу Цагаан тэнгисийн, Зүүн Анатолийн, Эгэ-ийн, Зүүн
өмнөд Анатолийн, Дотоод Анатолийн, Мармарын, Хар
тэнгисийн гэсэн 7 том бүсэд хуваагдах ба эдгээр нь 21
жижиг хэсэгт хуваагддаг
õ¿í àìûí ¿ç¿¿ëýëò
• Хүн амын хамгийн нягтаршил ихтэй бүс нь
Мармарын бүс бөгөөд хамгийн сийрэг хүн ам
суурьшсан бүс нь зүүн Анатолийн бүс юм.
• Мөн засаг захиргаа нь 81 муж, 923 сум, 35000–аас
илүү тосгоноос бүрдэнэ. Хамгийн сүүлийн мэдээгээр
энэ улс íü 73. 912.260 хүн амтай. Хамгийн их
иргэнтэй 17 дахь улс.
• Улсын уриа :Yurtta Sulh, Cihanda Sulh
(Эх оронд энх тайван бол эрэн дэлхийд энх тайван)
Улс төр
• Өнөөгийн Түрк улс бол парламентийн эрх мэдэл
давамгайлсан
төлөөллийн ардчилсан дэглэм, нэгдмэл байгууламж
бүхий бүгд найрамдах засагтай улс
юм. БНУ болсоноор 1923 оноос хойш шашин төр
хоѐрыг ангид болгож хэвшүүлжээ. Өнөөдөр үйлчилж
буй үндсэн хууль 1982 онд батлагдсан. Түркт өмнө нь
1876, 1921, 1924, 1961 онуудын үндсэн хууль үйлчилж
байжээ. Улсын ерөнхийлөгч бол тус улсын төрийн
тэргүүн. Таван жилээр сонгогддог ерөнхийлөгчийн
үүрэг харьцангуй бага, бэлгэдлийн шинж чанартай
байна
• 2007 онд Абдулла Гюль тус улсын 11 дугаар
ерөнхийлөгч болон сонгогджээ. Ерөнхий сайд
нь сайд нараа томилж, засгийн газраа бүрдүүлж
төрийн бодлого үйл ажиллагааг эрхлэн хэрэгжүүлдэг.
Улсын хурал (парламент) нь нэг танхимт Турк Улсын
Их Хурал (товчоор ТУИХ, түркээр Türkiye Büyük
Millet Meclisi) юм. Шүүх эрх мэдэлд хууль
тогтоох, хэрэгжүүлэх эрх мэдэлтэн нөлөөлж
чадахгүй. Улсын шүүх (Danıştay) нь төр засгийн
маргааныг шийддэг бол бусад зарга маргааныг Зарга
таслах газар (Yargıtay) авч хэлэлцдэг.
ТУИХ-д давуу суудал эзлэсэн намын дарга
ерөнхий сайд болдог уламжлал бараг тогтжээ.
Өнөөгийн ерөнхий сайд 2003 оноос хойш
гурван удаа дараалан сонгогдоод байгаа Режеп
Тайип Эрдоан юм. Сайд хүн улсын хурлын
гишүүн байх ѐсгүй боловч гишүүн давхар
сайдын ажилтай байх нь Түркт ердийн үзэгдэл
болчихсон.
• Улсын их хурлын 550 суудлыг сонгуулийн 85
тойрогт намуудын цуглуулсан дэмжлэгийг
нэгтгэн хувь тэнцүүлж намын жагсаалтын
дээрээс эхлэн оноодог. 2004 онд 50 нам
бүртгэлтэй байсан. Шашнаар ялгаварлах, улсыг
салган бутаргах үйлдэл илэрвэл намын
санхүүжилт, үйл ажиллагааг улсын шүүх
хорьдог
• Турк нь албан
ѐсоор Бүгд
Найрамдах Турк
Улс тив
дамнасан зүүн
Европ болон өрнө
д Азийн улс юм.
Баруунаас нар зөв
тойруулвал Грек, Бо
лгар, Гүрж, Армен,
Азербайжан, Иран,
Ирак, Сири гэх 8
улстай хиллэдэг.
• Нийслэл нь Анкара,
хамгийн том хот
нь Истанбул.
Нийтээрээ
шахуу Ислам
шашны шүтлэгтэй,
албан ѐсны хэл
нь Турк, бас Иран
гаралтай өөрсдийн
хэлээр
ярилцдаг Курд, Заза
гэсэн хэлээр ярьдаг
• 1460 оны сүүлээр Анатолид
2600 гаруй туркмэн овог нүүж
ирсний дотор 60 гаруй нь
монгол овог байсныг туркийн
зарим эрдэмтэд тогтоосон
байдаг. Гэхдээ одоогоор монгол
төрхтөн тун цөөн.
• Германд 3 сая орчим Турк
иргэд амьдардаг. Энэ тоог албан
бусаар 6 сая гэх нь ч бий.
Нийгэм, шашин шүтлэг
Туркийн нийгэмд шашин болоод улс төрийн
байр суурь, хөл бөмбөгийн ямар баг дэмждэг
зэрэг ихээхэн чухал үүрэгтэй. Хэдийгээр
Туркийн хүн амын 90 гаруй хувь нь исламын
шашинтай ч цөөн тооны христосын шүтлэгтэн
байх бөгөөд Станбул зэрэг томоохон хотуудад
залгалмайн шашны сүмүүд мэр сэр үйл
ажиллагаа явуулдаг төдийгүй хүзүүндээ
загалмай зүүсэн турк залуус ч тааралдäàã.
• Исламын шашинт орнуудаас
хамгийн зөөлөн аядуу шашны
бодлоготой орон. Тэд ислам
шашны армазан, курбан зэрэг
баяруудыг маш өргөн
тэмдэглэх бөгөөд эдгээр
баярын өдрүүдэд бүх нийтээр
амардаг.
• Мөн энд өөр хаана ч
байддаггүй аливи хэмээх
ислам шашны урсгал бий
бөгөөд энэ нь нүүдэлчин
бөө мөргөлт түрэг
аймгуудын зан заншилтай
холилдсноос үүссэн гэж
үздэг.
Мөнгөн тэмдэгт
• Евро, доллар, үндэсний мөнгөн тэмдэгт
лирийн алинаар нь ч ямар ч саадгүй
худалдаа хийж болох бєгєєд амьжиргааны
өртөг өндөртэй. Туркийн 1 лира нь
монголын 1000 төгрөгтэй тэнцэнэ.
Эдийн засаг• БНТУ-ын эдийн засгийн
өнгөрсөн жилийн статистик
мэдээгээр 1 хүнд оногдох
үндэсний нийт бүтээгдхүүн
13,511, үндэсний нийт орлого
нь 941.6 тэрбум доллартой
тэнцэж байгаа бөгөөд дэлхийд
эдийн засгийн хүчин чадлаараа
16д оржээ. Туркийн мөнгөн
тэмдэгт нь лира, задгай
мөнгөний нэгж нь
куруш, одоогоор 1 доллар 1,42
лиратай тэнцэж байна.
• Энэ орны эдийн засгийн гол салбарууд нь аж
үйлдвэрлэл, барилга, аялал жуулчлал, хөдөө аж
ахуй, гадаад худалдаа юм. Өмнө өгүүлсэнчлэн Турк
нь газар зүйн маш таатай байрлалтай. Тэд үүнийгээ
ч сайн ашиглаж, аялал жуулчлал, гадаад
худалдаа, усан тээврийг өндөр хөгжүүлсөн.
Өнгөрсөн жил албан бус тоогоор 30 орчим сая
жуулчин хүлээн авчээ. Турк бол үйлдвэрлэгч орон.
Тэд байлдааны онгоц, авто машин, зэвсэг техникээс
авхуулаад хүний хэрэгцээний бүхий л бараа
бүтээгдхүүнийг үйлдвэрлэнэ.
Туркийн ажилгүйдлийн түвшин
Үйлчилгээний салбарт
эрчүүд голлон ажилдаг.
Манайд
худалдагч, цэвэрлэгч эгч
нар байдаг бол энд бүгд л
ах нар. Харин Адана
хэмээх томоохон
худалдаа, үйлдвэрлэлийн
хотод явж байхад хот
доторх нийтийн тээврийн
автобусны жолооч нарын
дийлэнх нь эмэгтэйчүүд
байсан нь сонин харагдаж
билээ.
Худалдаа үйлчилгээ
• Энэ улсын эдийн засгийн
гол хөдөлгүүр нь 73 гаруй
сая хүн ам. Тэдний
худалдан авах чадварч
өндөр. Гэхдээ бэлэн
мөнгөөр төдий л худалдаа
хийгээд байдаггүй
Туркийн эрх чөлөөний хөшөө
• Таксимын талбай дахь гол хөшөө нь Эрх чөлөөний
хөшөө юм. Энэ хөшөө 1928 онд баригдсан бөгөөд
Италийн уран барималч Пиетро Каноника урлажээ.
Çàñàëàëûí õýëáýð • Парламентийн засаглалтай
бүгд найрамдах улс, бүгд
найрамдах засаглалыг 1923
оны 10 сарын 29 зарласан
бөгөөд энэ өдөр үндэсний
баярт тооцогдог. Туркийн
анхны ерөнхийлөгч нь
төрийн ба цэргийн нэрт
зүтгэлтэн, улс орныхоо
тусгаар тогтнолын төлөө
тэмцэгч М.К. Ататюрк юм.
Òóðêèéí ø¿òýýí
• Туркууд энэ хүнд бид Чингис
хаандаа хэрхэн ханддаг шиг
хүндэтгэл үзүүлэх ба зарим
талаараа илүү ч байж мэднэ.
Төрийн болон хувийн хэвшлийн
бүхий л албан байгууллагын
өрөөнд түүний зураг өлгөөтэй
байх ба нэгэн удаа 4 албан хаагч
суудаг нэг өрөөний зургуудыг
тоолоход зургаан ширхэг байñàí íü
õ¿íäýòãýëèéã èëòãýæ áàéãàà þì àà.
1938.11.10, 09:05 Бүгд Найрамдах Турк
Улсын үндэслэгч, Туркийн анхны
ерөнхийлөгч, хувьсгалч Ататурк (1881–
10.11.1938) Стамбул хотын Долмабахче
ордонд нас нөгчсөн. Нас барсаны
дараагаар шарилыг түр хугацаагаар
Этнография-гийн музейд хадгалсан бөгөөд
15. дахь жил буюу 10.11.1953 нд
хүндэтгэлийн оршуулгын газар болох
аниткабир (Anıtkabir) руу зөөжээ.
Өнөөдрийг хүртэл мөн
өдрийн 09:05 минутанд
улс даяар тугаа хагас
бөхийлгөн, машин
тэргүүд, гудамжаар явж
байгаа хүмүүс зогсон нэг
минутын хүндэтгэл
үзүүлдэг
уламжлалтай.
Согтууруулах ундааны тухай
хуулиас:
Согтууруулах ундаа зардаг
цэгүүдийг
сургууль, цэцэрлэг, олон
нийтийн газруудаас 100
метрийн зайд байхыг
анхааруулñàí . Ямар нэг арга
хэмжээ, үдэшлэгийг
согтууруулах ундаа
үйлдвэрлэдэг компаниар
ивээн тэтгүүлэхийг хуулиар
хориглосон байна
