BULETINI NR: 5 - md.rks-gov.net · Metodologjia e hulumtimit empiriko-shkencor bëhet duke i zbërthyer në matjet kuantitative dhe kualitative me vlera të tolerancës 95% dhe 99%,

BULETINI NR: 5

HULUMTIM ANALITIKO-EMPIRIK I FAKTORVE TE PERGJITHSHEM QË

SHKAKTOJNË DELIKUENCEN TE TË MITURVE PERMES STUDIMIT TË

VEPRIMTARISE DHE PUNEVE TE SHERBIMIT SPROVUES TE KOSOVES

Autori: Metije Ademi - Drejtore e Shërbimit Sprovues të Kosovës

Hulumtimin dhe përgatitjen kompjuterike për shtyp e punoi:

Ilaz Dërguti Profesor i psikologjisë dhe i pedagogjisë.

Shënimet për këtë hulumtim janë mbledhur nga data 01.01.2009 deri me 31.12.2009,

deri sa ishte Udhëheqës i Sektorit për Trajnime dhe Hulumtime në Shërbimin

Sprovues të Kosovës. Kurse, analiza empirike është realizuar pas pensionimit nga

data 01. 10. 2010.

Shërbimi Sprovues i Kosovës ( SHSK )

Ndalohet riprodhimi i këtij botimi apo transmetimi i tij ne cilëndo forme, pa autorizimin

paraprak me shkrim te mbajtësit te se drejtës se autorit.

Botuesi:

Shërbimi Sprovues i Kosovës ( SHSK )

Prishtine/ Kosovë

Tel: Centrex: 038/200 18 321

Fax: 038/200 18 320

e-mail: [email protected]

Adresa:Rr.Luan Haradiaj(ish pallati i shtypit Rilindja) zyra nr 603

mailto:[email protected]

Shërbimi Sprovues i Kosovës

2

Me organizim të mirë deri tek suksesi Botimi i Buletinit të pestë, pasqyron punën dhe aktivitetin e palodhshëm të këtij shërbimi që nga themelimi i tij. Duke kryer misionin e vet, me ekzekutimin, mbikëqyrjen, korrektimin dhe ri integrimin në shoqëri të gjithë personave të dënuar me masa dhe dënime alternative si dhe personave të liruar me kusht nga burgu, ky shërbim ka luajt dhe po luan rol të rëndësishëm për nxitjen e gjyqësorit për shqiptimin e masave dhe dënimeve alternative.

Është dashur shumë punë, motiv dhe dëshirë për fillimin e Punës së Shërbimit Sprovues në Kosovë. I pari dhe i vetmi në rajonin e Ballkanit. Në kohën kur në Kosovë, viti 2003, të gjitha institucionet ekzistuese, po kalonin nëpër një periudhë të reformimit të thellë, ne po formonim një shërbim të ri. Duke dashur të jemi model për formimin e shërbimit të tillë edhe në vendet në rajon, filluam punën me shumë përkushtim, seriozitet dhe përgjegjësi. Vumë bazën e fortë të këtij shërbimi. Pranuam punonjës profesional. Duke u mbështetur vetëm në baza të shëndosha profesionale. Janë punonjësit e Shërbimit Sprovues të Kosovës, që me profesionalizmin, motivin, bashkëpunimin në mes veti, dhe me institucionet tjera të Kosovës, arritën ta sensibilizojnë opinionin kosovar, për rëndësinë, qëllimin dhe mandatin e Shërbimit Sprovues të Kosovës. Duke marrë parasysh faktin se 70 - 80%, e punës së këtij Shërbimi kryhet në komunitet, në bashkëpunim me institucione vendore dhe ndërkombëtare, Shërbimi Sprovues, për punën e vet deri më tani, asnjëherë nuk ka pas ndonjë vërejtje nga qytetarët apo institucionet. Në punën e vet ky Shërbim ka gëzuar përkrahje morale, profesionale dhe financiare nga SIDA- suedeze, UNICEF-i, TDH, Komisioni Evropian, UNDP etj, prandaj një falënderim i madh ju adresohet këtyre institucioneve, si dhe të gjitha institucioneve vendore për bashkëpunim me SHSK. Një falënderim i veçantë nga Shërbimi Sprovues i Kosovës, i bëhet edhe Z. Ilaz Dërguti, për kontributin e tij të pa zëvendësueshëm në SHSK. Metije Ademi, Drejtore e Përgjithshme në Shërbimin Sprovues të Kosovës


3

Republika e Kosovës

Republika Kosova- Republic of Kosova

Qeveria - Vlada – Goverment

Ministria e Drejtësisë


Buletini nr: 5

HULUMTIM ANALITIKO-EMPIRIK I FAKTORVE TË PËRGJITHSHËM QË

SHKAKTOJNË DELIKUENCEN TE TË MITURIT PËRMES STUDIMIT TË

VEPRIMTARISË DHE PUNËVE TË SHËRBIMIT SPROVUES TË KOSOVËS

SHËRBIMI SPROVUES I KOSOVËS

ISKUSENA SLUZBA KOSOVA

PROBATION SERVICE OF KOSOVO

Prishtinë 2010


4

Qëllimi i Hulumtimit:

Shërbimi Sprovues i Kosovës në fillim të vitit të tretë (2004/5) filloj me një projekt

pesëvjeçar me moton:

I. Si të përsoset puna e Shërbimit Sprovues të Kosovës, në mënyrë që nga fillimi të

arrihen standardet e shërbimeve sprovuese në Evropë;

II. Qëllimi i hulumtimit është që t’i kërkoj faktorët e përgjithshëm të cilët shkaktojnë

delikuencën e të miturve në Kosovë.

Për t’u përgjigjur në këto pyetje u pa si e domosdoshme përpilimi i një projekti

pesëvjeçar i cili duhej të realizohej në pesë faza.

Dy fazat e para zbatohen kryesisht në hulumtimin katër vjeçar, por vazhdon edhe në

pjesën e parë të hulumtimit përmbyllës - pesë vjeçar. Kurse, faza e tretë dhe e katërt i

kushtohen vetëm hulumtimit përmbyllës.

Detyrat e hulumtimit

Çdo hulumtim synon të përcakton detyra të posaçme. Çdo detyrë është udhë rrëfim

apo orientim që të arrihet deri te qëllimi. Këto detyra neve na orientojnë se çka duhet të

punohet për të arritur deri në realizimin e plotë të hulumtimit.

1. Krahasimi i arritjeve të rezultateve të Shërbimit Sprovues të Kosovës me rezultatet

e Shërbimeve Sprovues të Shteteve në Perëndim. Krahasimi mbështetët në shkëmbimin e

përvojave gjatë vizitave dhe me rezultatet e tyre duke e shfrytëzuar internetin.

2. Konfirmimi i faktorëve që shkaktojnë delikuencën e të miturve;

3. Konfirmimi i faktorëve primar dhe sekondar të delikuencës;

4. Konfirmimi i mundësive të eliminimit të faktorëve që shkaktojnë delikuencën te

të miturit dhe

5. Konfirmimi i metodave dhe mënyrave të eliminimit të faktorëve që shkaktojnë

delikuencën.

Realizimi praktik

Meqë hulumtimi mbështetet në tërësi në popullatë, përkatësisht në të gjitha rastet që

ka të bëjë më delikuencën e të miturve në Kosovë, hulumtuesit i imponohet para praktikisht

plotësimi edhe i këtyre kushteve:

a ) Zgjedhja e materialit përkatësisht e veprimtarisë dhe punëve primare të Shërbimit

Sprovues të Kosovës;

b ) Punëve primare sidomos anketave sociale t’u kushtohet më shumë kohë për

analiza;

c ) Të përpunohen shënimet në sistem hulumtimi;

d ) Të interpretohen shënimet;

e) Të konsultohet literatura nga dukuria specifike e kësaj natyre, përkatësisht e

delikuencës dhe literaturën e përgjithshme për metodat e hulumtimit;

f ) Shënimet (faktet e fituara) të krahasohen me metoda komperative dhe

h) Argumentet e fituara të parashutohen dhe të trajtohen në formë konkluzash-

rekomanduese.


5

Hipoteza kryesore dhe nën hipotezat

Hipoteza kryesore Supozohet se në mes rezultateve të analizave teorike të faktorëve që shkaktojnë

delikuencën dhe rezultateve të hulumtimit empirik nuk do të këtë ndryshime të vlefshme..

Hipotezat e veçanta

1. Supozohet se në paraqitjen e delikuencës nuk do të ketë ndryshim të vlefshme

në mes të gjinive;

2. Supozohet se në delikuencën e të miturve nuk do të këtë dallime mes grup

moshave;

3. Supozohet se në paraqitjen e delikuencës nuk do të ketë ndryshim të vlefshme në

mes të miturve që jetojnë në qytet dhe atyre që jetojnë në fshat.

4. Supozohet se në paraqitjen e delikuencës te të miturit të cilët vazhdojnë

shkollimin dhe atyre qe e kanë ndërpre apo fare nuk kanë vijuar shkollimin, nuk do të kenë

ndryshime të vlefshme,

5. Supozohet së në paraqitjen e delikuencës së të miturve nuk ndikojnë kushtet

ekonomiko-sociale

6. Supozohet se në paraqitjen e delikuencës në mes të miturve me prind, me njërin

prind, pa as njërin prind, me prind të ndarë dhe të miturve të adaptuar nuk do te ketë

ndryshime të vlefshme;

7. Supozohet se në paraqitjen e delikuencës të miturve me prindër të arsimuar, dhe të

miturve me prind të pa arsimuar nuk do të kenë ndryshim të vlefshëm;


6

Metodologjia e hulumtimit

Metodat e hulumtimit

Në këtë hulumtim janë përdorë këto metoda:

1. Metoda empirike – jo eksperimentale (SURVEY), si një formë e metodës

deskriptive. Metodologjia e hulumtimit empiriko-shkencor bëhet duke i zbërthyer në matjet

kuantitative dhe kualitative me vlera të tolerancës 95% dhe 99%, duke përdorë analiza me

metoda multivariante;

2. Metoda e analizës së dokumentacionit. Në këtë metodë hulumtimi tërësisht

mbështetet në analizën e të gjitha anketave sociale të punuara nga zyrtarët e shërbimit

sprovues të Kosovës për pesë vite (2004/5-1, 2006, 2007, 2008 dhe 2009).

Në vitin 2004/05 janë analizuar 1583 anketa sociale, në vitin 2006 - 1623 anketa

sociale, në vitin 2007- 1678 anketa sociale, në vitin 2008 -1801 anketa sociale dhe në vitin

2009 1480. Për pesë buletinet u analizuan 8165 anketa sociale

3. Metoda e krahasimit.

Në tabelat me nr. 1 - 7 janë paraqitur të gjitha llojet e veprave penale për të cilat

janë punuar anketat sociale vetëm për vitin 2009, kurse për vitin 2004/05, 2006, 2007 dhe

2008 janë paraqitur vetëm rezultatet përfundimtare, si të rrafshuara me mesin aritmetik2.

Kurse tabelat nga nr. 17 – 29 janë paraqitur të gjitha Masat dhe Dënimet Alternative për pesë

vite, meqë në tre buletinet e parë nuk ishin botuar.

Metoda e krahasimit të mesë Mesatares së rezultateve të katër viteve të hulumtimit

dhe të vitit të pestë përkatësisht të hulumtimit përmbyllës është bërë për dy arsye:

1. Të gjendet një mesë reprezentativ në nivel kombëtar nga i cili të fillohet me

hulumtime. Për këtë arsye edhe janë bërë krahasimet me metoda shkencore psikometrike

vetëm për ta fituar reprezentacionin konstant

2. Meqë hulumtimi mbështetet në të gjitha rastet e paraqitjeve të kryerjeve të veprave

penale nga të miturit duke i zbërthyer në përqindje, nuk u pa e arsyeshme që të analizohen

këto rezultate në detale.

1 Viti 2004/5 është llogaritur si një vit, sepse në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2004 patën filluar me

përpilimin e anketave sociale vetëm në tri regjione. Gjithashtu, dy regjionet e themeluar ne vitin 2005

me punimin e anketave sociale filluan me vonesë. Prandaj punimi i anketave nga tri regjionet ne

gjysmëvitin e dytët të 2004 konsiderohet si plotësim i vitit 2005. 2 Tani e tutje variabëli i parë do të përdorët me këtë simbol: M4-8 dhe variabëli i dytë me M9 ( i

rezultateve të hulumtimit për vitin 2009. Këto dy tërësi krahasohen me qëllim që të gjendet një

konstante e përafërt për t’i verifikuar rezultatet. Për ndryshe në ketë hulumtim janë përdorë shtatë

hipoteza të veçanta me fjalë tjera gjashtë variabla.

.


7

Rrjedhja e hulumtimit

Hulumtimi ndahet në pesë faza:

Faza e parë e projektit:

1 Janë studiuar të gjitha punët që i kryen Shërbimi Sprovues, përkatësisht puna e të

gjithë zyrtarëve sprovues. Në veçanti janë analizuar në detale të gjitha anketat sociale;

2. Janë studiuar të gjitha raportet e shkruara nga zyrtarët sprovues, janë analizuar

duke i krahasuar me sugjerimet e ligjëruesve ndërkombëtar gjatë trajnimeve të shumta.

Faza e dytë e projektit: 1. Mbledhja e shënimeve, fakteve dhe argumenteve janë paraqitur në sistem

2. Është bërë grumbullimi i materialit faktografik.

3. Janë aplikuar metodat bashkëkohore për sistemimin e shënimeve.

Faza e tretë e projektit:

1. Rezultatet e hulumtimit katër vjeçar ( 2004/5, 2006, 2007 dhe 20080 ) me metoda

shkencore janë rrafshuar në mesatare si mesi aritmetik (M4-8)

2. Rezultatet e hulumtimit për vitin 2009 do të shënohen vetëm si M9. Këto rezultate

janë krahasuar në tërësi në mes tyre me shkurtesa M4-8 dhe M9 3.

Faza e katërt e projektit:

1. Verifikohen hipotezat.

2. Hulumtimi është zhvilluar me metoda shkencore (psikometrike).

Faza e pestë e projektit:

1. Interpretimi i hipotezave dhe konkludimi i rekomandimeve me titull: Hulumtimi

analitik - empirik i i faktorëve të përgjithshëm që shkaktojnë delikuencën te të

miturve, përmes studimit të punëve dhe veprimtarisë së Shërbimit Sprovues te Kosovës

3. Krahasimi i rezultateve të katër viteve me rezultatet e vitit të pestë bëhet me të vetmin qëllim qe

hipotezat e testuar të kenë një mbështetje reprezentative nga e cila verifikohen faktorët e shkaktimit

të zhvillimit të delikuencës të adoleshentet në Kosovë.


8

TABELA 1. ANKETAT SOCIALE DHE RECEDIVIZMI

LLOJET E VEPRAVE PENALE

nen

i Prokuroria Kërkesa për përpilimin e anketës

është paraqitë për herë të Komunale- Qarkut I II III IV-e

me.sh Asgjësimi i dokumenteve zyrtare 323 6 - 4 1 1 -

Dëmtimi i pasurisë së luajtshme 260 54 - 40 8 4 2

Dhunimi 193 - 8 6 2 - -

Droga 229 9 5 6 5 2 1

Falsifikimi i dokumentit 332 8 - 8 - - -

Falsifikimi i parave 244 9 1 8 1 - 2

Grabitje 255 - 53 30 8 5 10

Shpërdorim 257 2 2 1 3 - -

Kalimi i pa autorizuar I kufirit 114 5 - 5 - - -

Kanosje 161 20 - 13 5 2 -

Pjesëmarrje në rrahje 162 - - - - - -

Lajmërim i rrejshëm 306 17 - 16 1 - -

Lëndim i lehtë 153 391 2 333 34 15 10

Lëndim i rëndë 154 69 4 63 6 3 1

Mashtrim 261 4 - 2 1 1 -

Pjesëmarrje në grup 320 - - - - - -

Pjesëmarrje në rrahje 155 5 3 8 - - -

Pranimi i mallrave të vjedhura 272 16 - 9 5 1 1

Rrezikimi i trafikut publik 297 54 2 39 9 6 2

Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve 328 - 59 52 7 - -

Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm 291 26 - 21 4 1 -

Pengimi i pers. zyrt. në kryerjen detyrave 316 7 - 7 - - -

Sulm ndaj personit zyrtar 317 7 - 5 2 - -

Vjedhje e lehtë 252 179 - 125 30 9 15

Vjedhje e rëndë 253 307 11 224 64 21 9

Vjedhje e pyllit 285 83 - 37 22 12 12

Vrasje në tentativë 146 - 23 21 2 - -

Vrasje e rëndë 147 - 2 2 - - -

Vrasje e foshnjës gjatë lindjes 150 - - - - - -

Trafikimi i njerëzve 139 - - - - - -

Keqpërdorimi I fëmijëve në pornografi 202 - - - - - -

Sulm seksual 195 1 5 5 1 - -

Rrezikim i mjeteve të trafikut urban 299 - - - - - -

Rrezikim i traf.publik për shkak të dehjes 298 - - - - - -

Rrëmbimi i personit 159 - 2 - 1 1 -

Keqpër. seks. i pers. me çrreg. psikike 179 - - - - - -

Keqpër. seks. i të miturve nën 16-vjeç 198 - 6 4 1 1 -

Heqja e instalimeve publike 292 3 - 2 1 - -

Urrejtje etnike-racore-mos durim komb. 115 - - - - - -

Detyrim,kërcënim per te fituar përfitim

etj

267 - 6 5 1 - -

Dhënia e ndihmës kryesve të vepr.Penale 305 - - - - - -

Ushtrimi arbitrar e te drejtave. 326 - - - - - -

Kontrabandimi i mallrave 273 - - - - - -

Mos lajmërimi i kryesit të veprës 304 - - - - - -

Heqja apo dëmtimi i vulave zyrtare. 322 - - - - - -

Mundësia e arratisjes se personave 181 - - - - - -

Ndotja e ujit të pijshëm 226 - - - - - -

Dëmtimi i varrezave-kufomave 338 3 - 2 1 - -

Fotografim, incizim pa autorizim 171 1 - 1 - - -

Gjithsej

1286 194 1104 226 85 65


9

TABELA 2. GJINIA MOSHA DHE VENDBANIMI


nen

i Gjinia Mosha Vendi

M F 14-16 16-17 17-18 Fshat Qyteti

Asgjësimi i dokumenteve zyrtare 323 6 - - 5 1 2 4

Dëmtimi i pasurisë së luajtshme 260 53 1 20 32 2 23 31

Dhunimi 193 7 1 3 5 - 2 6

Droga 229 11 3 1 10 3 2 12

Falsifikimi i dokumentit 332 7 1 1 6 1 4 4

Falsifikimi i parave 244 10 - 1 7 2 2 8

Grabitje 255 51 2 7 34 12 21 32

Shpërdorim 257 4 - 2 2 - 2 1

Kalimi i pa autorizuar I kufirit 114 5 - 1 4 - 2 3

Kanosje 161 19 1 4 12 4 8 13

Pjesëmarrje në rrahje 162 - - - - - - -

Lajmërim i rrejshëm 306 13 4 3 14 - 5 12

Lëndim i lehtë 153 384 9 82 289 22 166 227

Lëndim i rëndë 154 72 1 15 52 6 34 39

Mashtrim 261 3 1 1 3 - 2 2

Pjesëmarrje në grup 320 - - - - - - -

Pjesëmarrje në rrahje 155 8 - 2 6 - 4 4

Pranimi i mallrave të vjedhura 272 16 - 2 13 1 5 11

Rrezikimi i trafikut publik 297 56 - 16 37 3 17 39

Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve 328 59 - 11 41 7 34 25

Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm 291 26 - 6 17 3 8 18

Pengimi i pers. zyrt. në kryerjen detyrave 316 7 - 1 6 - 1 6

Sulm ndaj personit zyrtar 317 7 - 1 4 2 4 3

Vjedhje e lehtë 252 167 12 44 127 8 83 96

Vjedhje e rëndë 253 317 1 100 197 20 116 201

Vjedhje e pyllit 285 83 - 17 45 21 81 2

Vrasje në tentativë 146 22 1 2 15 6 14 9

Vrasje e rëndë 147 2 - - 1 1 1 1

Vrasje e foshnjës gjatë lindjes 150 - - - - - - -

Trafikimi i njerëzve 139 - - - - - - -

Keqpërdorimi I fëmijëve në pornografi 202 - - - - - - -

Sulm seksual 195 6 - 2 4 - 2 4

Rrezikim i mjeteve të trafikut urban 299 - - - - - - -

Rrezikim i traf.publik për shkak të dehjes 298 - - - - - - -

Rrëmbimi i personit 159 2 - 1 1 - - 2

Keqpër. seks. i pers. me çrreg. psikike 179 - - - - - - -

Keqpër. seks. i të miturve nën 16-vjeç 198 6 - 1 4 1 2 4

Heqja e instalimeve publike 292 2 - 1 2 - 1 2

Urrejtje etnike-racore-mos durim komb. 115 - - - - - - -

Detyrim, kërcënim për te fit përfitime etj 267 6 - 1 5 - 3 3

Dhënia e ndihmës kryesve të vepr.Penale 305 - - - - - - -

Ushtrimi arbitrar e te drejtave. 326 - - - - - - -

Kontrabandimi i mallrave 273 - - - - - - -

Mos lajmërimi i kryesit të veprës 304 - - - - - - -

Heqja apo dëmtimi I vulave zyrtare. 322 - - - - - - -

Mundësia e arratisjes se persi 181 - - - - - - -

Ndotja e ujit të pijshëm 226 1 - - - - - 1

Dëmtimi i varrezave-kufomave 338 3 - 2 1 - - 3

Fotografim, inqizim pa autorizim 171 1 - - 2 - - 1

Gjithsej

1442 38 351 1003 126 651 829


10

TABELA 3. SHKOLLIMI DHE SHKALLA E ARSIMIMIT


nen

i Shkollimi Shkalla e arsimimit

vijon nuk

vijon

analf

abet ~4kl 5~7k. 7~9k. ~10kl. ~11kl ~12kl.

Asgjësimi i dokumenteve zyrtare 323 4 2 - 1 - 1 2 1 1

Dëmtimi i pasurisë së luajtshme 260 40 14 1 1 5 17 19 7 4

Dhunimi 193 2 6 - - 3 4 1 - -

Droga 229 6 8 - - 3 5 5 - 1

Falsifikimi i dokumentit 332 4 4 - - 1 3 1 1 2

Falsifikimi i parave 244 7 3 - - 1 2 5 1 1

Grabitje 255 22 31 4 5 10 22 4 5 3

Shpërdorim 257 - 4 - 1 1 1 1 - -

Kalimi i pa autorizuar I kufirit 114 3 2 - - - 2 2 1 -

Kanosje 161 13 7 2 - 4 6 6 1 1

Pjesëmarrje në rrahje 162 - - - - - - - - -

Lajmërim i rrejshëm 306 13 4 - - - 6 6 3 2

Lëndim i lehtë 153 287 106 4 10 31 164 99 53 32

Lëndim i rëndë 154 62 11 1 2 2 32 19 9 8

Mashtrim 261 2 2 - - - 1 1 2 -

Pjesëmarrje në grup 320 - - - - - - - - -

Pjesëmarrje në rrahje 155 7 1 - - 1 1 2 2 2

Pranimi i mallrave të vjedhura 272 6 10 - - 1 3 6 5 1

Rrezikimi i trafikut publik 297 40 16 1 1 4 19 14 11 6

Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve 328 41 18 2 - 2 27 11 7 10

Shkaktimi i rrezikimit të

përgjithshëm 291 17 9 - 1 4 14 5 1 1

Pengimi i per.zyr.në kryerjen

detyrave 316 5 2 - - 1 3 3 - -

Sulm ndaj personit zyrtar 317 4 2 - - 1 3 - 2 -

Vjedhje e lehtë 252 106 73 12 12 36 78 26 11 4

Vjedhje e rëndë 253 185 133 14 18 62 120 65 23 16

Vjedhje e pyllit 285 52 31 5 4 11 27 17 11 8

Vrasje në tentativë 146 13 9 2 2 3 7 4 2 2

Vrasje e rëndë 147 2 - - - - - - - 2

Vrasje e foshnjës gjatë lindjes 150 - - - - - - - - -

Trafikimi i njerëzve 139 - - - - - - - - -

Keqpërdorimi I fëmijëve në

pornografi 202 - - - - - - - - -

Sulm seksual 195 3 3 - - 1 3 2 - -

Rrezikim i mjeteve të trafikut urban 299 - - - - - - - - -

Rrezikim i traf.publik për shkak të

dehjes 298 - - - - - - - - -

Rrëmbimi i personit 159 1 1 - 1 1 - - - -

Keqpër. seks. i pers. me çrreg.

psikike 179 - - - - - - - - -

Keqpër. seks.i të miturve nën 16-vj. 198 2 4 1 2 1 1 1 - -

Heqja e instalimeve publike 292 2 1 1 - - 1 1 - -

Urrejtje etnike-racore-mos durim

komb. 115 - - - - - - - - -

Detyrim, kërcenim për te fit

përfitime etj 267 4 2 - - 1 1 2 1 1

Dhënia ndihmës kryesve të vep.Pen. 305 - - - - - - - - -

Ushtrimi arbitrar e te drejtave. 326 - - - - - - - - -

Kontrabandimi i mallrave 273 - - - - - - - - -

Mos lajmërimi i kryesit të veprës 304 - - - - - - - - -

Heqja apo dëmtimi i vulave zyrtare. 322 - - - - - - - - -

Mundësia e arratisjes se persi 181 - - - - - - - - -

Ndotja e ujit të pijshëm 226 2 - - - - 1 1 - -

Dëmtimi i varrezave-kufomave 338 - 2 1 - 1 - - - -

Fotografim, incizim pa autorizim 171 - 2 - - - 1 1 - -

Gjithsej

957 523 51 61 192 576 332 160 108


11

TABELA 4. SHËNDETI I KLIENTIT DHE STRUKTURA E PRINDËRVE


nen

i

Shëndeti i klientit Prindërit

fizik

sh s

mental

sh s të d

y

nën

ën

ba

bain

asn

jëri

n

të

nd

arë

mig

rim

të

ad

ap

tu

ar

Asgjësimi i dokumenteve zyrtare 323 6 - 6 - 6 - - - 1 1 -

Dëmtimi i pasurisë së luajtshme 260 53 1 54 - 48 5 - 1 - 3 -

Dhunimi 193 8 - 8 - 6 2 - - 1 1 -

Droga 229 14 - 14 - 11 2 - 1 2 3 -

Falsifikimi i dokumentit 332 7 1 8 - 7 1 - - - 1 -

Falsifikimi i parave 244 10 - 10 - 7 2 1 - - - -

Grabitje 255 49 4 50 3 43 5 1 4 4 2 2

Shpërdorim 257 4 - 4 - 3 1 - - 1 - -

Kalimi i pa autorizuar i kufirit 114 5 - 5 - 5 - - - - 2 -

Kanosje 161 20 - 20 - 18 2 - - - 2 1

Pjesëmarrje në rrahje 162 - - - - - - - - - - -

Lajmërim i rrejshëm 306 17 - 17 - 15 1 - 1 - - -

Lëndim i lehtë 153 387 6 390 3 353 24 9 7 17 20 1

Lëndim i rëndë 154 71 2 72 1 65 5 1 2 1 6 -

Mashtrim 261 4 - 4 - 3 1 - - - - -

Pjesëmarrje në grup 320 - - - - - - - - - - -

Pjesëmarrje në rrahje 155 8 - 8 - 5 2 - 1 - - -

Pranimi i mallrave të vjedhura 272 16 - 16 - 14 1 - 1 1 2 -

Rrezikimi i trafikut publik 297 53 3 55 1 46 5 2 3 - 1 -

Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve 328 59 - 59 - 53 5 1 - 1 5 -

Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm 291 26 - 26 - 26 - - - 2 1 -

Pengimi i per.zyr.në kryerjen detyrave 316 7 - 7 - 7 - - - - - -

Sulm ndaj personit zyrtar 317 6 - 6 - 6 - - - - - -

Vjedhje e lehtë 252 172 7 177 2 155 13 3 8 4 20 1

Vjedhje e rëndë 253 307 11 314 4 273 23 11 11 18 29 -

Vjedhje e pyllit 285 81 2 82 1 69 9 1 4 - - -

Vrasje në tentativë 146 21 1 21 1 19 2 - 1 - 1 -

Vrasje e rëndë 147 2 - 2 - 2 - - - - - -

Vrasje e foshnjës gjatë lindjes 150 - - - - - - - - - - -

Trafikimi i njerëzve 139 - - - - - - - - - - -

Keqpërdorimi i fëmijëve në pornografi 202 - - - - - - - - - - -

Sulm seksual 195 6 - 5 1 6 - - - - - -

Rrezikim i mjeteve të trafikut urban 299 - - - - - - - - - - -


dehjes

298 - - - - - - - - - - -

Rrëmbimi i personit 159 2 - 2 - 2 - - - - - -

Keqpër. sek. i pers. me çrreg. psikike 179 - - - - - - - - - - -

Keqpër. sek. i të miturve nën 16-vjeç 198 6 - 5 1 5 1 - - - - -

Heqja e instalimeve publike 292 3 - 3 - 2 1 - - - - -

Urrej. etnike-racore-mos durim komb. 115 - - - - - - - - - - -

Detyrim, kërcënim për te fit përfitime

et

267 6 - 6 - 6 - - - - - -

Dhënia ndihmes kryesve te vep. Penale 305 - - - - - - - - - - -

Ushtrimi arbitrar e te drejtave. 326 - - - - - - - - - - -

Kontrabandimi i mallrave 273 - - - - - - - - - - -

Mos lajmërimi i kryesit të veprës 304 - - - - - - - - - - -

Heqja apo dëmtimi i vulave zyrtare. 322 - - - - - - - - - - -

Mundësia e arratisjes se persi 181 - - - - - - - - - - -

Ndotja e ujit të pijshëm 226 1 - 1 - 1 - - - - - -

Dëmtimi i varrezave-kufomave 338 3 - 3 - 3 - - - - - -

fotografim, inqizim pa autorizim 171 2 - 2 - 2 - - - - 1 -

Gjithsej 1442 38 146

2

18 1,29

2

113 30 45 53 101 5


12

TABELA 5. NUMRI I ANTARËVE TË FAMILJES


nen

i Numri i antarëve të familjës

~2 3~4 5~6 7~8 9~10 11~12 13~14 15~16 17~etj.

Asgjësimi i dokumenteve zyrtare 323 - 1 2 2 - - - - -

Dëmtimi i pasurisë së luajtshme 260 - 7 26 13 4 2 1 1 -

Dhunimi 193 - - 6 1 - - 1 - -

Droga 229 1 1 9 3 - - - - -

Falsifikimi i dokumentit 332 - 1 4 2 - - - - 1

Falsifikimi i parave 244 - 2 5 3 - - - - -

Grabitje 255 1 4 28 14 4 - 2 - -

Shpërdorim 257 - - 1 3 - - - - -

Kalimi i pa autorizuar i kufirit 114 - - 3 3 - - - - -

Kanosje 161 - 6 6 6 1 1 - - -

Pjesëmarrje në rrahje 162 - - - - - - - - -

Lajmërim i rrejshëm 306 - 2 9 5 1 - - - -

Lëndim i lehtë 153 - 32 198 103 28 17 7 4 4

Lëndim i rëndë 154 - 8 30 20 7 3 3 2 -

Mashtrim 261 - - 2 2 - - - - -

Pjesëmarrje në grup 320 - - - - - - - - -

Pjesëmarrje në rrahje 155 - 1 5 1 - 1 - - -

Pranimi i mallrave të vjedhura 272 1 1 8 4 1 1 - - -

Rrezikimi i trafikut publik 297 - 5 28 11 6 4 1 - 1

Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve 328 - 9 27 14 4 2 - 1 2

Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm 291 - - 13 5 2 2 2 1 1

Pengimi i pers.zyrt.në kryerjen detyrave 316 - 1 4 2 - - - - -

Sulm ndaj personit zyrtar 317 - 1 2 3 - - - - -

Vjedhje e lehtë 252 - 15 73 59 13 8 5 2 4

Vjedhje e rëndë 253 1 18 165 81 25 14 7 2 4

Vjedhje e pyllit 285 - 8 31 28 9 5 1 - 1

Vrasje në tentativë 146 - 2 11 8 1 - - - -

Vrasje e rëndë 147 - - 1 - 1 - - - -

Vrasje e foshnjës gjatë lindjes 150 - - - - - - - - -

Trafikimi i njerëzve 139 - - - - - - - - -

Keqpërdorimi I fëmijëve në pornografi 202 - - - - - - - - -

Sulm seksual 195 - 1 4 1 - - - - -

Rrezikim i mjeteve të trafikut urban 299 - - - - - - - - -

Rrezikim i traf.publik për shkak të dehjes 298 - - - - - - - - -

Rrëmbimi i personit 159 - - 1 1 - - - - -

Keqpër. Seks. i pers. me çrreg. psikike 179 - - - - - - - - -

Keqpër. Seks.i të miturve nën 16-vjeç 198 - - 4 1 1 - - - -

Heqja e instalimeve publike 292 - - 3 - - - - - -

Urrejtje etnike-racore-mos durim komb. 115 - - - - - - - - -

Detyrim, kërcenim për te fit përfitime etj 267 - 1 3 1 1 - - - -

Dhënia ndihmës së kryes.te vepr. Penale 305 - - - - - - - - -

Ushtrimi arbitrar i te drejtave. 326 - - - - - - - - -

Kontrabandimi i mallrave 273 - - - - - - - - -

Mos lajmërimi i kryesit të veprës 304 - - - - - - - - -

Heqja apo dëmtimi i vulave zyrtare. 322 - - - - - - - - -

Mundësia e arratisjes se persi 181 - - - - - - - - -

Ndotja e ujit të pijshëm 226 - - 2 - - - - - -

Dëmtimi i varrezave-kufomave 338 - - 2 - - - - - -

Fotografim, inqizim pa autorizim 171 - 1 1 - - - - 1 -

Gjithsej

4 128 717 400 109 60 30 14 18


13

TABELA 6. SHKALLA E ARSIMIMIT TË PRINDËRVE


nen

i Shkalla e arsimimit të prindërve

analfa

n b

Sh.f.

n b

Sh.m.

n b

superi

n b

Asgjësimi i dokumenteve zyrtare 323 1 - 4 3 1 3 - -

Dëmtimi i pasurisë së luajtshme 260 9 4 33 17 11 29 1 4

Dhunimi 193 2 2 4 3 1 2 - -

Droga 229 3 1 9 4 2 8 - 1

Falsifikimi i dokumentit 332 - - 6 2 2 6 - -

Falsifikimi i parave 244 2 - 7 3 1 7 1 1

Grabitje 255 14 8 28 20 11 24 - 1

Shpërdorim 257 2 - 2 3 - 1 - -

Kalimi i pa autorizuar I kufirit 114 1 - 4 2 - 3 - -

Kanosje 161 4 2 11 8 5 8 - 2

Pjesëmarrje në rrahje 162 - - - - - - - -

Lajmërim i rrejshëm 306 5 1 9 5 3 9 - 2

Lëndim i lehtë 153 32 12 225 126 122 229 16 28

Lëndim i rëndë 154 8 3 40 32 22 30 3 8

Mashtrim 261 1 - 2 2 1 2 - -

Pjesëmarrje në grup 320 - - - - - - - -

Pjesëmarrje në rrahje 155 4 - 3 7 1 - - 1

Pranimi i mallrave të vjedhura 272 3 - 7 6 5 8 - 1

Rrezikimi i trafikut publik 297 7 3 31 19 14 25 4 9

Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve 328 15 3 29 23 11 24 2 7

Shkaktimi i rrezikimit të përgjithshëm 291 3 1 16 11 6 11 1 3

Pengimi i pers.zyrt.në kryerjen detyrave 316 1 - 5 1 1 6 - -

Sulm ndaj personit zyrtar 317 1 - 4 2 2 4 - 1

Vjedhje e lehtë 252 31 17 104 60 40 90 4 12

Vjedhje e rëndë 253 62 24 153 120 94 151 10 24

Vjedhje e pyllit 285 25 10 41 27 14 35 3 11

Vrasje në tentativë 146 5 1 11 8 6 12 - 1

Vrasje e rëndë 147 1 1 - - 1 1 - -

Vrasje e foshnjës gjatë lindjes 150 - - - - - - - -

Trafikimi i njerëzve 139 - - - - - - - -

Keqpërdorimi I fëmijëve në pornografi 202 - - - - - - - -

Sulm seksual 195 2 - 3 3 1 2 - 1

Rrezikim i mjeteve të trafikut urban 299 - - - - - - - -

Rrezikim i traf.publik për shkak të dehjes 298 - - - - - - - -

Rrëmbimi i personit 159 1 - 1 2 - - - -

Keqpër. Seks. i pers. me çrreg. psikike 179 - - - - - - - -

Keqpër. seks. i të miturve nën 16-vjeç 198 2 1 4 4 - 1 - -

Heqja e instalimeve publike 292 1 - 1 2 - - - -

Urrejtje etnike-racore-mosdurim komb. 115 - - - - - - - -

Detyrim, kërcënim. për te fit përfitime etj 267 1 - 2 2 2 3 1 1

Dhënia ndihmës së kryes. te vepr. Penale 305 - - - - - - - -

Ushtrimi arbitrar e te drejtave. 326 - - - - - - - -

Kontrabandimi i mallrave 273 - - - - - - - -

Mos lajmërimi i kryesit të veprës 304 - - - - - - - -

Heqja apo dëmtimi i vulave zyrtare. 322 - - - - - - - -

Mundësia e arratisjes se persi 181 - - - - - - - -

Ndotja e ujit të pijshëm 226 1 - - 1 - - - -

Dëmtimi i varrezave-kufomave 338 1 - 2 3 - - - -

Fotografim, inqizim pa autorizim 171 - - 2 - - 2 - -

Gjithsej 251 94 803 531 380 736 46 119


14

TABELA 7. GJENDJA EKONOMIKE DHE KUSHTET E BANIMIT


nen

i Gjendja ekonomike Kushtet e banimit

tepër e

vështir e vështir e mirë

shumë e

mirë

të

vështira të mesme

të

larta

Asgjësimi i dokumenteve zyrtare 323 - 5 1 - 4 2 -

Dëmtimi i pasurisë së luajtshme 260 6 19 20 9 18 26 10

Dhunimi 193 3 1 4 - 3 5 -

Droga 229 - 2 11 1 2 10 2

Falsifikimi i dokumentit 332 - 4 3 1 2 5 1

Falsifikimi i parave 244 2 2 4 2 4 4 2

Grabitje 255 11 24 14 4 23 28 2

Shpërdorim 257 1 1 2 - 1 3 -

Kalimi i pa autorizuar I kufirit 114 2 2 1 - 4 1 -

Kanosje 161 3 6 10 1 8 11 1

Pjesëmarrje në rrahje 162 - - - - - - -

Lajmërim i rrejshëm 306 2 2 11 2 4 10 3

Lëndim i lehtë 153 27 105 210 53 76 256 63

Lëndim i rëndë 154 7 16 37 13 20 45 8

Mashtrim 261 - 3 1 - 2 2 -

Pjesëmarrje në grup 320 - - - - - - -

Pjesëmarrje në rrahje 155 1 - 5 2 2 4 2

Pranimi i mallrave të vjedhura 272 - 5 7 4 5 10 1

Rrezikimi i trafikut publik 297 1 4 33 18 5 35 16

Shfrytëzimi i pa autorizuar i armëve 328 5 4 29 19 10 34 13

Shkaktimi i rrezikimit të

përgjithshëm

291 - 2 18 6 3 17 6

Pengimi i pers.zyrt.në kryerjen

detyrave

316 1 1 5 - 1 6 -

Sulm ndaj personit zyrtar 317 - 2 5 - 2 5 -

Vjedhje e lehtë 252 54 97 23 5 140 33 6

Vjedhje e rëndë 253 117 173 21 7 231 68 19

Vjedhje e pyllit 285 54 19 7 2 72 10 -

Vrasje në tentativë 146 4 11 7 - 13 8 1

Vrasje e rëndë 147 - - 1 1 - 1 1

Vrasje e foshnjës gjatë lindjes 150 - - - - - - -

Trafikimi i njerëzve 139 - - - - - - -

Keqpërdorimi I fëmijëve në

pornografi

202 - - - - - - -

Sulm seksual 195 - 1 3 2 1 4 1

Rrezikim i mjeteve të trafikut urban 299 - - - - - - -


dehjes

298 - - - - - - -

Rrëmbimi i personit 159 - 2 - - 2 - -

Keqpër. seks. i pers. me çrreg.

psikike

179 - - - - - - -

Keqpër. seks. i të miturve nën 16-

vjeç

198 4 2 - - 2 4 -

Heqja e instalimeve publike 292 2 - 1 - 2 1 -

Urrej. etnike-racore-mos durim

komb.

115 - - - - - - -

Detyrim, kërcënim. për te fit

përfitime

267 - 1 2 3 - 1 5

Dhënia ndih. së kryes. vepre. Penale 305 - - - - - - -

Ushtrimi arbitrar e te drejtave. 326 - - - - - - -

Kontrabandimi i mallrave 273 - - - - - - -

Mos lajmërimi i kryesit të veprës 304 - - - - - - -

Heqja apo dëmtimi i vulave zyrtare. 322 - - - - - - -

Mundësia e arratisjes se persi 181 - - - - - - -

Ndotja e ujit të pijshëm 226 1 - 1 - 1 1 -

Dëmtimi i varrezave-kufomave 338 - 2 - - 2 - -

fotografim, inqizim pa autorizim 171 - - 1 1 - 1 1

Gjithsej

308 518 498 156 665 651 164


15

Tabela nr:08

ANALIZË EMPIRIKE

Krahasimi kuantitativ i numrit të anketave sociale sipas regjioneve për pesë vitet e

hulumtimit, rezultatet e analizuara paraqitën si vijojnë:

Regjioni i Prishtinës në kuadër të Republikës së Kosovës bartë volumin e punës me

anketa sociale 46,34%. Siç po shihet ky regjion i kryen gati 50% të anketave sociale të

Kosovës. Në këtë regjion, në vitin 2009 në krahasim me vitin 2008 kërkesat nga prokuroritë

dhe gjykatat komunale e të qarkut, për përpilimin e anketave sociale janë më të pakta për

0,7%, që do të thotë se numri i të miturve që dyshohet se kanë kryer vepra penale është në

rënie.

Vlen për ta cekur edhe regjionin e Mitrovicës. Në dy vitet e para përkatësisht në vitin

2004/5 dhe 2006, në kuadër të Kosovës ky regjion volumin e punëve e pat arritur 11,12%,

kurse në tri vitet e fundit vetëm 3,01%. Sidomos në dy vitet e fundit (2008 dhe 2009) po

thuaj vetëm për 1,6% kontribuoj me punimin e anketave sociale.

Nuk do shume elaborim për t’i konstatuar shkaqet, meqë ky regjion gjendet ne

gjendjen e jashtëzakonshme si rezultat suspendimit të punëve te gjykatave, pas situaës së

krijuar pas 17 Shkurtit 2008.

Gjithashtu vlen për ta cekur se Regjioni i Prizrenit është i vetmi Regjion i Shërbimit

Sprovues në kuadër të Kosovës, i cili përveç që ka punuar anketa sociale për gjykatat

komunale dhe gjykatën e qarkut ka punuar edhe për Gjykatat për Kundërvajtje. Këto anketa

sociale nuk janë llogaritur e as analizuar në përqindje në kuadër të Shërbimit Sprovues të

Kosovës. Këto anketa sociale nuk janë analizuar meqë edhe nga dispozitat juridike nuk janë

përcaktuar me rrezikshmëri të lartë shoqërore. Këto vepra kundërvajtës kryesisht paraqesin

cenime të disiplinës shoqërore. Në këtë hulumtim janë analizuar vetëm anketat sociale për

vepra penale të kryera nga të rinjtë mbi moshën 14 vjeçar, të cilat me kodin penal janë të

cilësuara si vepra penale me rrezikshmëri të lartë shoqërore, prandaj edhe janë të

sanksionuara penalisht.

Në Regjionin e Prizrenit numri i të miturve që dyshohej se kanë kryer vepra penale në

vitin 2009 është më i vogël se në vitin 2008 për 1.00%.

Në Regjionin e Gjilanit numri i të miturve qe dyshohej se kanë kryer vepra penale në

vitin 2009, në krahasim me mesataren e katër viteve (M4-8 - M9.) është më i vogël për

16.65%. Por, nëse e krahasojmë vitin 2009 dhe vitin 2008 (M8 – M9 =299 për 57.95%).

është në rënie delikuenca e te miturve në këtë regjion.

Grafiku nr:01

Anketat sociale

Regjionet M4-8 M9

% %

Prishtina 44.4 49.98

Prizreni 13.07 19.86

Mitrovica 7.18 1.99

Peja 13.65 13.44

Gjilani 21.7 14.73

Gjithsej 100 100


16

Mesatarja e numrit të anketave sociale ( M4-8 – M9 ) në krahasim me vitin 2009

është në rëndej për 16.65%

Tabela nr:09

Tabela. nr.10

Grafiku nr.03

C= 9723,02

2

XN

X

Grafiku nr:02

Kërkesa për përsëritjen e punimit të anketave

sociale për here te I, II, III-të dhe IV e ma

tepër.

M4-8 M9

nr. % nr. %

I 5183 82.539 1104 74.595

II 765 17.461 226 15.27

III 420 .6.289 85 5.743

IV -etj 317 .4.768 65 4.392

Gjithsej 6685 100.00 1480 100.00

ANALIZA KOMPERATIVE SIPAS

STRUKTURES GJINORE,GRUPMOSHAVE

DHE VENDBANIMIT

M4-8 M9

nr: % nr: %

Gjinia

m 6550 97.98 1442 97,43

f 135 2.02 38 2,57

gjithsej: 6685 100.00 1480 100.00

Grup mosha

14-16 2237 33.46 351 23.72

16-17 3693 55.24 1003 67.77

17-18 755 11.29 126 8.51

gjithsej: 6685 100.00 1480 100.00

Vend banimi

fshat 2876 43.02 651 44,00

qytet 3809 56.98 829 56,00

gjithsej: 6685 100.00 1480 100.00


17

Në Regjionin e Pejës, numri i të miturve që dyshohej se kanë kryer vepra penale në

vitin 2009 është me i vogël së në vitin 2008 për 3.00%

Krahasimi në mes gjinive në pjesëmarrjen e kryerjeve të veprave penale si të dyshuara,

duke i krahasuar me mesataren e katër viteve koeficienti i përputhshmërisë është C=0.99%

Pjesëmarrja e të miturave si të dyshuara se kanë kryer vepra penale vetëm me 3.04%

për pesë vite të hulumtimit është për admirim. Ky fenomen është unikat për Evropën. Shumë

kombe dhe shtete na kanë lakmi.

Ndër faktorët kryesor është kultura e traditës familjare shqiptare. Populli shqiptar që

nga koha e Ilirëve e çmuan aq lartë gjininë femërore sa edhe i zgjodhën mbretëresha. Femrat

shqiptare luftuan krah për krah me burrat, baballarët, vëllezërit dhe djemtë e tyre në mbrojtje

të atdheut.

Populli shqiptar për 24 shekuj me radhë që i detyruar të mbrohet nga shumë popuj tjerë

barbar. Në vazhdimësi u përballoi masakrave dhe gjenocidit. Pa dyshim në ruajtjen e

pastërtisë kombëtare për mos asimilimin e tyre merita kryesore u takon femrave.

Duhet veçohen edhe disa dëshmi. Në vazhdimësi prindërit dhe anëtarët tjerë të familjes

së gjinisë mashkullore si: vëllezërit dhe axhët kujdesën e i mbrojnë vajzat përkatësisht motrat

e tyre më shumë se djemtë përkatësisht vëllezërit e tyre.

Femrat shqiptare edhe pas martesës përveç qe kanë mbrojtje nga bashkëshortët dhe

djemtë e tyre, kanë mbrojtje të vazhdueshme edhe nga prindërit, vëllezërit dhe nipat e tyre.

Ekzistenca e familjes bie kryesisht mbi supet e meshkujve, prandaj kur është fjala për

kryerjet e veprave penal sidomos e vjedhjeve për shkaqe ekonomike këtë e kryejnë meshkuj.

Kjo për mentalitetin shqiptar është me pak e turpshme.

Tabela 11

NIVELI ARSIMOR I

PRINDERVE

M4-8 M9

nr: % nr: %

analfabet nëna 1789 26.76 251 16,96

babai 793 11.86 94 6,35

sh .fillore nëna 3477 52.01 803 54,26

babai 2576 38.53 531 35,88

sh. mesme nëna 1221 18.26 380 25,67

babai 2788 41.71 736 49,73

superior nëna 198 2.96 46 3,1

babai 528 7.90 119 8,04

Gjithsej nëna 6685 100.00 1480 100.00

babai 6685 100.00 1480 100.00

Grafiku nr:04


18

Analiza komperative e të gjitha niveleve të arsimimit në mes dy prindërve duke i krahasuar

në raport mes M4-8 - M9 dhe brenda tyre dëshmon se ka ndryshime të theksuara. Ky ndryshim

paraqitet si në mesataren e katër viteve ashtu edhe në hulumtimin përmbyllës për vitin 2009, por me

një kah pozitiv si vijon:

Nënat analfabete e të miturve që dyshohen së kanë kryer vepra penale (M4-8)-(M9. Në vitin

2009 janë me pak së mesatarja M4-8 për 9.8%.

Baballarët analfabet të miturve që dyshohen se kanë kryer vepra penale (M4-8)-(M9). Në

vitin 2009 janë me pak për 5.51%.

Krahasimi i shkallës së arsimimit në mes të dy prindërve analfabet ( NM4-8)-(BM4-8) =

nëna analfabete ka më shumë se baballarët për 14.9%;

Krahasimi i shkallës se arsimimit në mes të dy prindërve analfabet (NM9)-( BM9) = babai

analfabet ka më pak se nënat e të miturve për 10.61 %;

Nënat me shkollim fillor (M4-8)-(M9)= në vitin 2009 janë me shume për 2.25%

Krahasimi i shkallës se arsimimit në mes të dy prindërve për shkollim fillor

( NM4-8 )-(BM4-8) = nëna me shkollim fillor ka më shumë për 13.48%. Ky ndryshim paraqitet

meqë shkalla e shkollimit merret shkollimi i fundit, prandaj edhe është ky ndryshim.

Krahasimi i shkallës se arsimimit në mes të dy prindërve për shkollim të mesëm

( NM4-8 )-(BM4-8) = nëna me shkollim të mesëm ka më pak së babai i të miturve për 23.45 %;

Krahasimi i shkallës se arsimimit në mes të dy prindërve për shkollim të mesëm

( NM9)-( BM9 )= babai me shkollim të mesëm ka më shumë për 24.0638%;

Krahasimi i shkallës se arsimimit në mes të dy prindërve për shkollim të lartë

( NM4-8 )-(BM4-8)= babai me shkollim të lartë ka më shumë për 4.94 %;

Krahasimi i shkallës se arsimimit në mes të dy prindërve për shkollim të lartë

( NM9)-( BM9 )= babai me shkollim të lartë ka më shumë së nënat e të miturve me shkollë të tillë

për 4.94% %;

Tabela. 12 STUKTURA-STATUSI I

PRINDERVE DHE I TE

MITURVE NE FAMILJES

M4-8 M9

nr: % nr: %

Të miturit me të dy prindërit 5757 86.12 1292 87,3

Të miturit vetëm me nënën 594 8.89 113 7,63

Të miturit vetëm me babanë 177 2.65 30 2,03

Të miturit pa asnjërin prind 158 2.36 45 3,04

Gjithsej 6685 100.00 1480 100,00

Të mitur me prindër të ndarë 145 2.17 53 3,58

Të miturit me prindër në emigrim 235 3.52 101 6,82

Te miturit të adaptuar 40 0.60 5 0,34

Grafiku nr:05


19

Koeficienti i Contigences përkatësisht i përputhshmërisë i të miturve me të dy

prindërit është C = 0.99. i të miturve vetëm me nënën është C = 0.98, i te miturve vetëm me

babin është C=0.998, pa asnjërin prind është C = 0.993, i të miturve me prindër të ndarë

C = 0.985 dhe i të miturve familja e të cilëve kanë emigruar C = 0.96.

Sa i përkët te miturve me prind të ndarë në vitin 2009 për 1.41% është në rritje në krahasim

me mesataren e katër vite M4-8. Nëse merren parasysh shumë rrethana rënduese nuk ka arsye

për shqetësime.

Meriton te analizohen edhe rastet e të miturve të adaptuar. Ky fenomen në Kosovë

ende nuk është paraqitur si dukuri. Paraqitja e të miturve të adaptuar me 0.26% është e

vogël. Kjo dukuri te familjet shqiptare zakonisht është e një natyrë krejt tjetër nga mënyra e

adaptimit në vendet dhe popujt tjetër.

Te ne shqiptarët zakonisht adaptimet ndodhin brenda farefisi. Adaptohen fëmijët e

vëllezërve, motrave e hallave. Arsyet e adaptimit janë kryesisht kur qiftet familjar nuk kanë

fëmijë. Koeficienti i përputhshmërisë është rezultat i krahasimit të dhënave për katër vite

dhe të dhënave të miturve për vitin e pestë (M4-8 dhe M9)

Tabela. 13

NUMRI I ANTARËVE TË

FAMILJEVE TË MITURVE

M4-8 M9

nr: % nr: %

~ 2 35 0.52 4 0.27

3 ~ 4 501 7.49 128 8.65

5 ~ 6 2562 38.32 717 48.45

7 ~ 8 2127 31.82 400 27.03

9 ~ 10 780 11.67 109 7.36

11 ~ 12 383 5.73 60 4.05

13 ~ 14 153 2.29 30 2.03

15 ~ 16 68 1.02 14 0.95

17 ~ etj 76 1.14 18 1.22

Gjithsej 6685 100.00 1480 100,00

Grafiku nr:06


20

Këto dy dukuri: e ndarjeve të prindërve dhe e adaptimit po thuaj janë numerikisht të

pakta. Qëllimi i analizës të kësaj dukurie është se një nga faktorët e mundshme të shkaktimit

të kryerjes së veprave penale mund të jen edhe këto dy fenomene.

Unë kur isha zyrtar sprovues kam pas pesë te mitur të adaptuar nga të afërmit e

prindërve adaptues. Për fat të keq, që të pesë të miturit e adaptuar në moshën më kritike e

kanë zbuluar se prindërit e tyre biologjik janë dikush tjetër e jo ata qe i kanë rritur dhe janë

kujdesur për ta. Nga momenti kur e kanë kuptuar kanë filluar të behën problematik dhe

faktori kryesor i devijimit të tyre ishte adaptimi.

Prindërit adaptues brenda farefisi nuk janë parapërgatitë në mënyrë profesionale,

prandaj prindërit, por edhe të miturit e adaptuar nuk kanë pasur mbështetje institucionale

Krahasimi i numrit të anëtarëve të familjeve te miturve që dyshohet se kanë kryer

vepra penale në vitin 2009 me mesataren e numrit te anëtarëve të katër viteve mund të

konstatohet se familjet me numër të anëtarëve 5 ~ 6 është rritur për 10,126%, familjet me

3~4 është rritur për 1.116% . Kurse familjet me numër të anëtarëve 7~8 janë zvogëluar për

4.79%., familjet me 9~10 anëtar janë zvogëluar për 4.31%, familjet 11~12 anëtar janë

zvogëluar për 1.7%.

Nga kjo analizë mund të konstatohet se në çdo pesë vite numri i familjeve qe kanë

mbi 7 anëtarë zbret për 5.34%’

Hulumtimi përfshin vetëm familjet e të miturve të dyshuar që kanë kryer vepra penale

për pesë vite 2004/5 ~2009. Prandaj është e natyrshme që me një herë pas lufte familjet ne

Kosovë të kenë me shumë anëtarë siç është elaburuar edhe në buletini e viti 2007.

Nga analiza e hollësishme e familjeve me numër me të madh të anëtarëve sidomos

kur është fjala për risocializimin e të miturve gjatë mbikëqyrjeve kanë pas sukses më efikase.

Ndikimi i vëllezërve e sidomos i motrave, por jo rrallë edhe i hallave dhe i axhëve.

Përjashtim bëjnë ato familje të pakta te të cilat është krijuar një fole e delikuencës dhe në

këto raste kryesisht kemi të bëjmë me të mitur përsëritës të veprave penale

Analiza e detajuar e familjeve me numër të anëtarëve të madh dhe llojet e veprave

penale të kryera nga të miturit e këtyre familjeve, nuk është gjetur ndo një faktor si shkasë që

ndikon në kryerjen e disa vepra penale si lëndim i lehtë, lëndim i rëndë apo pjesëmarrje në

rrahje. Për kundër faktit se, shumë familje me numër të madh të anëtarëve të këtyre të

miturve gjenden në kushte tepër të vështira ekonomiko sociale, nuk ndryshojnë nga ato

familjet e të miturve me numër të vogël ( 3-5 ) që kanë kryer vepra penale.

Tabela 14

GJENDJA EKONOMIKO-SOCIALE E

FAMILJEVE TË TË MITURVE M4-8 M9

Kushtet ekonomike nr: % nr: %

Gje

nd

ja

ekon

om

ike

Tepër e vështirë 2250 33.66 298 20.14

e vështirë 1815 27.15 466 31.486

e mirë 2052 30.7 537 36.284

shumë e mirë 568 8.5 179 12.09

Gjithsej 6685 100,00 1480 100,00

Ku

shte

t e

ban

imit

Të vësht. 3521 52.67 665 44.93

të mesm. 2485 37.17 651 43.99

t ë larta 679 10.16 164 11.08

Gjithsej 6685 100,00 1480 100,00


21

Analiza e gjendjes ekonomiko-sociale e familjeve të miturve që dyshohet se kanë kryer

vepra penale duke i krahasuar me rezultatet e mesatares për katër vite M4-8 me rezultatet e

hulumtimit përmbyllës në vitit M9

Mesatarja e katër viteve (M4-8) të familjeve me kushte tepër të vështira dhe të vështira

është 60.81% në krahasim me 39.19% të familjeve me kushte të mira dhe shumë të mira.

Ndërsa nga rezultatet e hulumtimit në vitin 2009 (M9) familjet e te miturve me kushte tepër të

vështira dhe të vështira është 50.81% ndërsa me kushte të mira dhe shumë të mira 49.19%.

Ky ndryshim për 10% duhet te elaburohet në mënyrë ekstensive dhe intensive (më gjerë

dhe me thellë) Nga analiza e detajuar e strukturës së veprave penale të kryera gjatë katër

viteve M4-8 të krahasuara me rezultatet vitit 2009 (M9) mund të konstatojmë si vijon:

- Mesi aritmetik i katër viteve për tri veprat penale- vjedhje e lehtë, vjedhje e rëndë

dhe vjedhje e pyllit e përbënin 68.22% në mesin e 49 veprave penale nga të cilat vetëm nga

këto tri vepra të mitur me kushte të vështira janë 61.52%. Ndërsa nga të miturit qe i kanë kryer

këto tri vepra me kushte te mira dhe shumë te mira ishin vetëm 6.7%

- Sipas rezultateve ne hulumtimin e vitit 2009 të mitur nga familjet me kushte të

vështira vetëm nga këto tri vepra penale janë 45.4%. Ndërsa nga këto tri vepra penale të

mitur që u takojnë familjeve me kushte të mira dhe shumë të mira janë vetëm 3.78%

- Mesi aritmetik të katër viteve(M4-8) te analizuara për vepra penale lëndim i lehtë

dhe lëndim i rëndë i kemi 16.29% në mesin e të gjitha veprat penale, kurse në hulumtimin e

vitit 2009 i kemi 36.38%. Nga këto familje të këtyre të miturve me kushte të vështira i kemi

vetëm 5%, Çka do të thotë se 31.38% e tyre i kanë kushtet e mira

- Numri i të miturve që dyshohet se kanë kryer vepra penale: vjedhje e lehtë, vjedhje e

rëndë dhe vjedhje e pyllit në vitin 2009 duke e krahasuar me mesin aritmetik të katër viteve

(M4-8) është për 22.82% më i vogël, ndërsa i atyre që dyshohet se kanë kryer veprat penale:

lëndim i lehtë, lëndim i rëndë është ma i madh për 13.18%

Rritja e numrit të veprave penale lëndim i lehtë, lëndim i rëndë dhe rrezikimi i trafikut

urban dhe njëkohësisht zvogëlimi i numrit të veprave penale si vjedhje e lehtë, vjedhje e

rëndë dhe vjedhje e pyllit në mënyrë proporcionale kanë ndikuar në ndryshimin e rezultateve

që paraqitën kur krahasohen më mesataren (M4-8 dhe M9) e të miturit qe kanë kryer vepra

penale të cilët u takojnë familjeve me kushte të mira ekonomiko-sociale dhe të atyre të

miturve qe u takojnë familjeve me kushte të vështira ekonomiko-sociale

Grafiku nr:07


22

Tabela 15 ANALIZA KOMPERATIVE SIPAS

SHKALLES SE ARSIMIMIT DHE

NIVELIT ARSIMOR TE MITURVE

M4-8 M9

nr: % nr: %

Shkollimi

Vijon 4186 62.62 978 66.26

Nuk vijon 2499 37.38 502 33.74

gjithsej 6685 100.00 1480 100.00

Niveli arsimor

analfabet 396 5.924 51 3.477

~ 4. kl 244 3.650 61 4.612

5 ~ 7kl 643 9.619 192 12.373

7 ~ 9kl. 2403 35.946 576 38.915

~ 10kl. 1356 20.284 332 22.520

~ 11kl 847 12.670 160 10.810

~ 12kl 796 11.907 108 7.291

gjithsej 6685 100.00 1480 100.00

Sipas shënimeve të MASHT-it vajzat me pak e vijojnë mësimin se djemtë për 4.3%

Krahasimi i rezultateve sipas shkalles së arsimimit të miturve, përkatësisht i atyre që

vijojnë shkollimin dhe i atyre qe e kanë ndërprerë në vitin 2009 me rezultatet e mesatares së

katër viteve M4-8 /M9 është si vijon:

Për të miturit që vijojnë shkollimin është C = 0,96,54%, kurse për ata që nuk vijojnë

C =0,94%. Në të dy rastet indeksi i përputhshmërisë është pozitiv

Koeficienti i përputhshmërisë i shkalles së arsimimit është K=0.97.7% .

Në bazë të analizave të detajuara të rezultateve të fituara në këtë hulumtim dhe

rezultateve statistikore të marra nga shënimet e Njësisë të SMIA e MASHT-t duke i analizuar

dhe krahasuar paraqitën këto përfundime:

Në bazë të rezultateve të MASHT gjithsej të mitur nga mosha 14 vjeçare e deri në

moshën 18 vjeçare janë 208767. Sipas rezultateve të hulumtimit të mitur të cilët dyshohen se

kanë kryer vepra penale dhe janë duke vazhduar shkollimin e rregullt janë 5162,

Grafiku nr:08


23

Nëse i zbërthejmë në përqindje në raport me numrin e gjithë të miturve qe vijojnë shkollimin

konstatojmë se nga të gjithë të miturit e moshës 14-18 vjeçare në nivel të Republikës së

Kosovës të mitur që dyshohen se kanë kryer vepra penale janë 2.473%..

Bazuar në shënimet e MASHT të transformuar në sistem të analizave detale për të

lehtësuar krahasimin e tyre me rezultatet e fituara gjatë këtij hulumtimi përfitohen këto

rezultate, shiko: tabela nr. 16.

Analiza e shënimeve të MASHT dhe rezultatet e fituara në këtë hulumtim

Grupmosha Shënimet e

MASHI %

Rezultatet e

hulumtimit %

Indeksi

%

14 - 15 81794 39.18 2588 31,697 7.483

16 - 17 77694 37.215 4696 57.514 -20.299

17 - 18 49281 23.605 881 10.789 12.816

14 - 18 208767 100.00 8165 100.00 -20.299=20.299

Krahasimi sipas grupmoshave në kryerjen e veprave penale si të dyshuar duke i

krahasuar me mesataren e katër viteve (M4-8) dhe me vitin M9, koeficienti i

përputhshmërisë (Cotigencës) për grup moshën 14-15 është C=90,26, për grup moshën 16-

17 vjeç koeficienti i përputhshmërisë (Cotigencës) është C=87.47%. Ndryshim nga

këndvështrimi sociologjik-psikologjik në këtë grupmoshë merret si mjaftë negative, kurse

për grup moshën 17-18 është C=97.22%.

Ndryshimi i rezultateve të fituara në vitin 2009 nga mesatarja e katër viteve

( M4-8/M9 ) është i dukshëm në grup moshën 16-17 për 12,53%, diçka më i vogël është në

grup moshën 14-15 për -9.74 %. Kurse, në grup moshën 17-18 ndryshimi është vetëm për

2.78% . Ky ndryshim nga këndvështrimi socio-psikologjik merret si pozitiv meqë krimi i të

miturve për këtë grup moshë është në rënie e sipër.

Rezultatet e akumuluara në tabelën nr. 17 janë esenciale për këtë hulumtim. Këto 10

vepra penale përfshijnë 87.046% nga 49 vepra penale sa janë gjithsej. Të gjitha veprat tjera

penale të cilat janë kryer për këto pesë vite përfshin gjithsej 12.954%. Prandaj vëmendje të

posaçme duhet tu kushtohet këtyre dhjetë veprave penale.

Secila nga këto 10 vepra është zbërthyer në grup mosha duke i paraqitur edhe në

raport me përqindjen e tyre. Analiza e detajuar do të paraqitet për grupmoshat e shumës së

dhjetë veprave, meqë ruajnë raport të ngjashëm me secilën vepër.

Mesi aritmetik i shprehur në % për këto dhjetë vepra penale të katër viteve (M4-8)

është: Grupmosha 14 - 15 = 25.25 %. Ndërsa në vitin 2009 = 21.148 %

16 - 17 = 48.11.61 % “ = 58.38 % dhe

17 - 18 = 9.05 % “ = 7.03 %

Të miturit në moshën 14 – 15 vjeçar fillojnë të ndikohen nga rrethi shoqëror

(nga moshatarët e vet ) me gjithë se ende mbetën nën ndikimin e prindërve. Aty ku edukimi

i prindërve nuk është i mjaftueshëm, e sidomos tranzicioni i sistemit shkollor ka bartë një

varg dobësish. Siç dihet menjëherë pas lufte të gjitha shërbimet pedagogjike nëpër shkolla

fillore dhe të mesme u larguan. Nuk përjashtohet mundësia edhe e të mësuarit duke e kopjuar

rrethin e ngushtë apo të gjerë të ambientit, Meqë, në komunitet nuk kishte dhe ende nuk ka

ndonjë aktivitet për argëtimin e të miturve, as nuk kanë shpresa qe në të ardhmen e afërt të

Tabela 16


24

kenë perspektivë për vazhdimin e shkollimit (është fjala për të miturit të cilët e kanë

ndërprerë shkollimin për shkaqe të vështira ekonomike.

Kur familjet e të miturve ballafaqohen me vështirësitë e mbijetesës dhe njëkohësisht

mungesa e perspektives për punësimin e të rinjve sidomos e atyre që u takojnë familjeve të

varfërisë së thellë, çka e topitë vullnetin e tyre, e humbin shpresën ndaj faktorit shoqëror dhe

vetëbesimin. Prandaj, këta dy faktorë pa i përjashtuar edhe faktorët tjerë si faktorët socio-

psikologjik kur kemi të bëjmë me kryerjen e veprave penale si lëndim i lehtë, lëndim i rëndë,

rrezikim i trafikut urban apo pjesë marrje në rrahje e kushtëzojnë braktisjen e shkollës.

Në këtë moshë kryesisht te të miturit ndikojnë faktorët sociologjik. Faktorët

sociologjik janë ngushtë të lidhur edhe me faktorin ekonomik. Faktorët ekonomik kryesisht

ndikojnë te kryerjet e veprave penale si vjedhje e lehtë, vjedhje e rëndë, vjedhje e pyllit që së

bashku përfshijnë 55.42% e të gjitha veprave.

Kur flasim për faktorët psikologjik kemi parasysh se fazat e zhvillimit të miturve

kushtëzohen nga fazat e formimit të tyre që nga ditët e para të jetës së tyre. Në bazë të

hulumtimeve shkencore është vërtetuar se në formimin e adoleshentëve paraqitën së paku

pesë faza krize. E para deri te faza e katërt kryesisht paraqitën në rrethanat që përfshijnë

trajtimin nga prindërit dhe shoqëria, duke filluar nga mënyra e të ushqyerit e deri të plotësimi

i kushteve të plotësuara në “moshën e lojërave”- me një fjalë i gjithë aktiviteti e tyre

parashkollor. Në formimin e të rinjve përkatësisht, adoleshentëve të moshës 14-18 vjeçare

paraqitët kriza e pestë psikologjike. Karakteristikë e kësaj moshe është se dëshirojnë të dinë

përgjigjen se “kush jam unë”. Shumica e adoleshentëve, edhe ata me të stabilizuar përjetojnë

një lloj ngatërrimi të roleve dhe të identitetit të tyre. Shumë nga ta eksperimentojnë me gjëra

si: delikuenca, rebelimi, dhe jo rrallë dyshojnë në vetvete. Në këtë moshë të miturit i

ndërrojnë mendimet, janë labil, prandaj edhe mund të shoqërohen lehtë, pa e kuptuar se me

kënd nuk duhet të shoqërohen.

Mosha më kritike është mosha e të miturve 16 – 17 vjeçare. Këtë praktikisht e ka

dëshmuar ky hulumtim. Mesi aritmetik i shprehur në përqindje i analizuar për katër vite

është M4-8 = 48.11%, kurse rezultati i hulumtimit në vitin 2009 e ka vërtetuar se të miturit

që dyshohet se kanë kryer vepër penale në këtë grup moshë janë M9=58.38%.

Këtë moshë e karakterizojnë ndryshimet e bujshme fiziologjike dhe psikike. Prandaj

me të drejtë thuhet se kjo moshë është faza më kritike e formimit të personalitetit të miturve.

Në këtë grup moshë të miturit kanë më shumë kërkesa për përmbushjen e asaj që presin nga

shoqëria. Zhvillojnë ndjenjën për identitetin e tyre. Mund ta ndjejnë një nevojë për tu

rebeluar

Për kryerjen e disa veprave penale në këtë moshë si: lëndim i lehtë, lëndim i rëndë,

rrezikim i trafikut publik, pjesëmarrje ne rrahje, në këtë grupmoshë faktor dominant është

faktori psikologjik. Prandaj në këtë hulumtim të mitur që janë si të dyshuar (kryes të këtyre

veprave penale), kryesisht kanë kushte më të mira së sa të atyre të miturve qe kryejnë vepra

penale si: vjedhje e lehtë, vjedhje e rëndë, vjedhje e pyllit, pranimi i mallrave të vjedhura etj .

Mosha më stabile e të miturve është mosha 17 – 18 vjeçare. Kryerja e veprave

penale nga të miturit e kësaj moshe, duke e marrë për bazë mesin aritmetik për katër vite i

shprehur në përqindje është M4-8 = 9.9 %, derisa në vitin 2009 është M9 = 7.03 %.

Për ti analizuar shkaqet e kryerjes së veprave penale në këtë moshë në mesin e shumë

faktorëve, unë do t’i veçoja:

Së pari, kryesit në këtë grup moshë janë të miturit recidivist (dukuri negative e

mësuar që nga grupmosha 14-15 apo 16-17).

Së dyti faktorin ekonomik. Kur është në pyetje ekzistenca nuk zgjedhë metoda për të

mbijetuar, dhe


25

Faktorët e ndikimit në kryerjen e veprave penale do të paraqiten edhe në kokluzione

të këtij hulumtimi pesëvjeçar në formë të rekomandimit.

Tabela nr:17

DHJETË VEPRAT PENALE ME TË

PËRSËRITSHME, TË ZBËRTHYERA NË

STRUKTURË TË GRUPMOSHAVE. M4-8 M9

Nr: Llojet e veprave Neni: grupmosha nr % mes. nr % mes.

1. Vjedhje e rëndë 253

14 - 15 659 9.858

28

..36 100 6.6

21

.42

16 - 17 1067 15.96

1 197 13.31

17 - 18 170 2.543 20 1.35

2. Vjedhje 252

14 - 15 455 6.8

20

.25

44 2.97

12

.09

16 - 17 779 11.65 127 8.58

17 - 18 120 1.79 8 0.54

3. Lëndim i lehtë 153

14 - 15 391 5.85

15

.68 82 5.54

26

.55

16 - 17 576 8.40 289 19.53

17 - 18 84 1.55 22 1.72

4. Vjedhje e pyllit 285

14 - 15 149 2.23

6.8

17 1.15

5.6

1

16 - 17 237 3.545 45 3.04

17 - 18 69 1.032 21 1.42

5. Dëmtim i pasurisë së

luajtshme 260

14 - 15 104 1.556

3.1

11 20 1.35

3.6

5

16 - 17 89 1.331 32 2.16

17 - 18 18 0.269 2 0.35

6. Shfrytëzimi i pa

autorizuari i armëve 328

14 - 15 72 1.077

3.9

51

11 0.74

3.9

83

16 - 17 142 2.124 41 2.77

17 - 18 50 0.75 7 0.47

7. Lëndim i rëndë 154

14 - 15 66 0.987

3.1

26 15 1.01

4..

93

16 - 17 108 1.615 52 3.51

17 - 18 35 0.524 6 0.41

8. Rrezikim i trafikut

urban 297

14 - 15 54 0.81

2.8

3

16 1.08

3.7

8

16 - 17 108 1.615 37 2.50

17 - 18 27 0.404 3 0.20

9. Droga 229

14 - 15 11 0.164

0.8

2

1 0.07

0.9

5

16 - 17 35 0.524 10 0.67

17 - 18 9 0.135 3 0.20

10. Grabitje 255

14 - 15 37 0.553

2.0

2

7 0.47

3.5

8

16 - 17 75 1.122 34 2.3

17 - 18 23 0.344 12 0.81

Gjithsej

14 - 15 1998 28.89 313 21.148

24,43 16 - 17 3216 48.108 864 58.38

17 - 18 605 9.05 104 7.03

Gjithsej dhjetë veprat penale 14 - 18 5819 87.05 1281 86.55

Të gjitha veprat tjera penale 866 12.95 199 13.45

Shuma e të gjitha veprave penale 6685 100.00 1480 100.00


26

INTERPRETIMI I HIPOTEZAVE TË HULUMTIMIT

1. Supozimi se në paraqitjen e delikuencës nuk do të ketë ndryshim të vlefshëm në

mes të gjinive, nuk është verifikuar, sepse të miturat për 96.96% me pak kanë rënë ndesh me

ligjin në krahasim me meshkuj. Prandaj pranohet hipoteza alternative

2. Supozohet se në delikuencën e të miturve nuk do të këtë dallime mes grup

moshave.

Në bazë të analizave të rezultateve të hulumtimit, hipoteza hedhet dhe dëshmohet

hipoteza alternative se paraqitja e delikuencës ndryshon sipas grup moshave. Nga e gjithë

popullata e delikuencës në Kosovë, grupmosha e të miturve 16-17 përfshinë mesatarisht për

62.53 %; (është fjala për të gjitha veprat penale). Ndërsa grupmosha 17-18 me përqindje

7.03.% është llogaritë vetëm për dhjetë veprat penale.

Grupmosha 14-15 përfshin 26.28%, deri sa grupmosha 17-18, e përfshinë

delikuencën me 10.57 %, për të gjitha veprat penale . Kjo grupmoshë pothuaj e tëra u takon

të miturve përsëritës të veprave penal,e të cilët kanë filluar në njërën nga grup moshat ( 14-

15 apo 16-17 ).

3. Supozohet se në paraqitjen e delikuencës nuk do të ketë ndryshim të vlefshëm

në mes të miturve që jetojnë në qytet dhe atyre që jetojnë në fshatë.

Ndryshimi i paraqitur i delikuencës të të miturve që jetojnë në qytet për 12.98%

me shumë së të miturit që jetojnë në fshat është ndryshim relativ. Nëse analizohet pak me

tepër biografia e të miturve nga qyteti që kanë rënë ndesh me ligjin do të dëshmohet së

dallimi i kryesve të veprave penale të miturve me vendbanim në qytet nuk është 12.98 por

6.07% ,meqë familjet e të miturve që kanë renë ndeshë me ligjin nga fshati pas lufte kanë

emigruar në qytet. Çdo migrim qoftë edhe me dëshirë të familjes së të miturit lenë pasoja të

cilat një gjenerata nuk mund t’i tejkalon. Gjithashtu, nuk mund të verifikohet meqë nuk i

kemi shënimet e plota në dispozicion të migrimit, pasi ende nuk është bërë regjistrimi i

popullatës edhe çdo konkludim nuk do të ishte i saktë.

4. Supozohet se në paraqitjen e delikuencës te të miturit të cilët vazhdojnë

shkollimin dhe atyre qe e kanë ndërprerë apo fare nuk kanë vijuar shkollimin nuk do të këtë

ndryshim të vlefshëm.

Për të bërë vlerësim shkencor të hipotezës – Supozohet se delikuenca nuk

ndryshon te të miturit që vazhdojnë shkollimin nga ata te mitur qe e kanë ndërprerë apo fare

nuk e kanë filluar, paraprakisht duhet të konstatohet numri i saktë i të miturve prej 14-18

vjeçar. në nivel të Kosovës. Numri i të miturve të moshës 14-18 vjeçar sipas shënimeve të

MASHT-it të cilët vazhdojnë shkollimin në vitin shkollor 2009/2010 është 208767. Kurse,

numri i të miturve që vazhdojnë shkollimin dhe njëkohësisht dyshohen se kanë kryer vepra

penale është 5164 përkatësisht 2.47%

Numrin e të miturve në nivel të Kosovës për të cilët dyshohet se kanë kryer vepra

penale për pesë vite është 8165. Nga këta të mitur që vazhdojnë shkollimin dhe njëkohësisht

dyshohet se kanë kryer vepra penale janë 5164 apo 63.25%. Ndërsa 3001 apo 36.75% e

këtyre të miturve e kanë ndërprerë apo fare nuk e kanë filluar shkollimin.

Hedhet hipoteza. “Ndryshimi i paraqitur i delikuencës te të miturit të cilët e kanë

ndërpre shkollimin apo fare nuk e kanë filluar është i vlefshëm”. Ndryshimi ndodh në tërësi

te të gjitha veprat penale, por për të vërtetuar se edhe ndryshimi është më i madh te disa

vepra dhe të disa me i vogël, do të demonstrohet vetëm më këto gjashtë veprat penale.

Gjashtë veprat e analizuara janë ndarë në dy grupe. Shiko tabelën nr.18.

Në grupin e parë paraqitën tri veprat penale (1. Vjedhje e lehtë, 2. Vjedhje e rëndë dhe 3.

Vjedhje e pyllit). Këto tri vepra paraqiten në analizën e mëtejshme si mesi aritmetik 123M .


27

Grupin e dytë të veprave penale e përbejnë (4. lëndim i lehtë, 5 lëndim i rendë dhe 6.

Rrezikim i trafikut urban ).

Në grupin e parë të veprave penale të miturit të cilët e kanë ndërprerë shkollimin

apo fare nuk e kanë filluar 123M = 43.822 %. Ndërsa në grupin e dytë 456M = 23.46667 %.

Ndryshimi në mes këtyre dy grupeve është 20.35533%

Ndërprerja e shkollimit te të miturit është njëri nga faktorët primar që ndikon në

zhvillimin e delikuencës. Ky faktor ndërlidhet me faktorin tjetër që e kushtëzon ndërprerjen e

shkollimit tek të miturit. Këtë e sqaron hipoteza e pestë

Dy grupe të veprave penale 123M 4 dhe 456M

5

Llojet e 6 veprave penale Vijojnë shkollimin. % Nuk vijojnë shkoll. %

1 Vjedhje e lehtë; 57.28 42.72

2 Vjedhje e rëndë: 50.26 49.74

3 Vjedhje e pyllit; 60.995 39.005

123M 56.178 43.822

4 Lëndim i lehtë; 74.435 25.565

5 Lëndim i rëndë dhe 82.05 17.95

6 Rrezikim i trafikut urban 73.115 26.885

456M 76.533 23.467

5. Supozohet së në paraqitjen e delikuencës së të miturve nuk ndikojnë kushtet

ekonomike

Hipoteza hedhet poshtë dhe vërtetohet hipoteza alternative se kushtet e vështira të

familjeve të të miturve është njëri nga faktorët primar dhe dominues në zhvillimin e

delikuencës në Kosovë

4 .Grupi i parë i tri veprave penale(vjedhje e lehtë, vjedhje e rëndë dhe vjedhje e pyllit).

5 Grupi i dytë i tri veprave penale (lëndim i lehtë, lëndim i rëndë dhe rrezikimi i trafikut urban)

Tabela nr.18

Grafiku nr:08


28

Nga analiza e detajuar e kushteve të vështira të familjeve të të miturve që dyshohen

se kanë kryer vepra penale, u konstatua se të miturit qe i kanë kryer këto tri vepra penale si:

vjedhje e lehtë, vjedhje e rëndë dhe vjedhje e pyllit, në mesin e të gjitha 53 llojeve të veprave

penale të kryera në përgjithësi nga të miturit në këto vite, paraqesin 68.22 % të tyre. Nga

këto vepra, 61.52 % prej tyre janë kryer nga të miturit që u takojnë familjeve me kushte të

vështira ekonomike.

Ndikimi i faktorit ekonomik indirekt vërtetohet edhe nga faktori arsimor i të

miturve, përkatësisht i ndërprerjes së shkollimit nga ana e të miturve qe kanë kryer vepra

penale. Pra, kushtet e vështira të familjeve te të miturve qe dyshohen se kanë kryer vepra

penale bartin shumë forma. Format më të theksuara paraqitën midis individëve me mundësi

të vështira ekonomike dhe e atyre me mundësi të mira ekonomike. Të miturit me mundësi të

vështira ekonomike të cilët kushtëzohen në një mënyre të shkëputen nga shkollimi. Prandaj

edhe nga radha e tyre ka të mitur që me shumë kanë kryer vepra penale si: vjedhje e lehtë,

vjedhje e rëndë dhe vjedhje e pyllit. Kurse të miturit me kushte me të mira ekonomike

pozicionohen si me më ndikim në shoqëri. Prandaj edhe nga radha e tyre ka të mitur që me

shumë kanë krye vepra penale si lëndime të lehta, lëndime të rënda apo rrezikim i trafikut

urban.

Ndërprerja e shkollimit për pesë vite - Mesi aritmetik ( 123M = 43.822 % ) Kjo

është bërë kryesisht për shkaqe ekonomike.

Një analizë ekstensive dhe intensive e të miturve që kanë kryer tri veprat tjera

penale si: lëndim i lehtë, lëndim i rëndë dhe rrezikim i trafikut urban, u konstatua se 85.244

% të tyre u takojnë familjeve me kushte më te mira ekonomike. Mesi aritmetik për pesë vite i

ndërprerjes së shkollimit për këtë grup është 456M = 23.46667 %.

Të miturit që u takojnë familjeve me mundësi të mira ekonomike të cilët dyshohen

se kanë kryer veprat penale si: lëndim i lehtë, lëndim i rëndë dhe rrezikim i trafikut urban në

raport me grupin e të miturve që dyshohen se kane kryer veprat penale si: vjedhje e lehtë,

vjedhje e rëndë dhe vjedhje e pyllit, e kanë ndërpre shkollimin më pak për 20,3555 %.

Kjo ndërprerje e shkollimi është bërë kryesisht për shkaqe të sjelljeve asociale,

shumë prej tyre edhe janë përjashtuar.

Të ky grup i të miturve që i kanë kryer këto vepra penale, kryesisht kanë ndikuar

faktorët psikologjik dhe sociologjik. Këta faktorë do të shkoqitën në rekomandimet e

hulumtimit.

6. Supozohet se në paraqitjen e delikuencës në mes të miturve me prind, me njërin

prind, pa as njërin prind, me prind të ndarë dhe të miturve të adaptuar nuk do te ketë

ndryshime të vlefshme;

Edhe kjo hipotezë hedhet poshtë, meqë në vlerat e tolerancës së shkallës së

vlefshmërisë nuk arrihet, me gjithë se ka tendenca të një faktori të mundshëm.

7. Supozohet se në paraqitjen e delikuencës së të miturve me prindër të arsimuar,

dhe te miturit me prindër të pa arsimuar nuk ndryshon.

Nga analiza e hollësishme e fakteve të mbledhura konstatohet se 45.07 % e

prindërve të të miturve janë me shkollë fillore, 37.7 % me shkollim të mesëm dhe 5.61%

me shkollim të lartë. Kurse, 11.689 % prindërve janë analfabet. Meqë mungojnë shënimet

statistikore të mbarë popullatës për nivelin e shkollimit, nuk mund të verifikohet, por as të

hedhet hipoteza. Megjithatë, niveli i shkollimit i prindërve të të miturve që dyshohet se kanë

kryer vepra penale, është i ultë, sidomos i nënave të të miturve.


29

EKZEKUTIMI I MASAVE DHE DËNIMEVE AKTERNATIVE

Shërbimi Sprovues i Kosovës është Institucion kompetent për Ekzekutimin e Masave dhe

Dënimeve Alternative. Prandaj në këtë hulumtim përmbyllës pesë vjeçar në tabelat nr.19 deri

nr.30 janë paraqitur të gjitha Masat dhe Dënimet Alternative, që i ka ekzekutuar apo janë në

ekzekutim nga ky shërbim deri me 31.12.2009.

Rastet me Masa dhe Dënime Alternative për të mitur

Tabela nr.19

(akumuluese) Viti: 2004/05

Fre

ku

enca

(r

ast

et )

Të

ekze

ku

tuara

Në

ekze

ku

tim

Të

ref

uzu

ara

Nr.

i r

ap

ort

eve

info

rmati

ve

Nr.

i r

ap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

ref

uzu

ara

Masat e Diverzitetit

1. Ndërmjetës. në mes të mit. e palës së dëmtuar 3 2 1 1 - 3 - - - -

2. Ndërmjetësim në mes të mitur dhe familjes tij - - - - - - - - - -

3. Kompensimi i dëmit palës së dëmtuar 2 2 - - - 2 - - - -

4. Vijimi i rregullt në shkollë 1 1 1

5. Pranimi i punësimit apo aftësimit - - - - - - - - - -

6. Edukimi në rregullat e trafikut - - - - - - - - - -

7. Këshillim psikologjik - - - - - - - - - -

8. Kryerja e punës në dobi të përgjithshëm si

Masë Diverziteti 31 30 4 13 701 531 - 170

Gjithsej 37 35 1 1 4 19 701 531 - 170

Masat Edukative: - - - - - - - - - -

1. Masa e mbikëqyrjes së shtuar nga prindërit

dhe SHS - - - - - - - - - -

2. Mbikëqyrje e shtuar nga familja. tjetër dhe

SHS - - - - - - - - - -

3. Mbikëqyrje nga organi i kujdestarisë dhe me

obligim për SHS . 25 25 - - 9 25 - - - -

Gjithsej 25 25 - - 9 25 - - - -

Masat e trajtimit te detyrueshëm rehabilitues ose

psikiatrik 1 1 - - - - - - - -

Gjithsej 1 1 - - - - - - - -

Dënimet:

1. Urdhër për Punë në Dobi të Përgjithshme - - - - - - - - - -

Dënim me kusht - - - - - - - - - -

1. UPDP si dënim me kusht - - - - - - - - - -

2.Urdhër për mbikëqyrje nga Shërbimi Sprovues - - - - - - - - - -

3.Urdhër për trajtim të detyrueshëm rehabilitues 1 1 - - - - - - - -

Gjithsej: 1 1 - - - - - - - -

Gjithsej: Klient me Masa dhe me Dënime

Alternative 64 62 1 1 13 44 701 531 170


30

Rastet me Masa dhe Dënime Alternative për madhorë

Tabela nr.20

(akumuluese) Viti: 2004/05

Fre

ku

enca

( r

ast

et )

Të

ekze

ku

tuara

Në

ekze

ku

tim

Te

refu

zuara

nga k

lien

ti

Nr.

i ra

port

eve

in

form

ati

ve

Nr.

i ra

port

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ek

zek

uti

m

Të

ref

uzu

ara

Dënimi me kusht

1. Urdhër për Punë në Dobi. të

Përgjithshëm.

41 40 - -- 1 41 8038 7798 - 240

2. Urdhër për mbikëqyrje nga Shërbimi

Sprovues

- - - - - - - - -

3. Urdhër për trajtim të detyrueshëm

rehabilitues

- - - - - - - - -

Gjithsej 41 40 - 1 - 41 8038 7798 - 240

Masat e trajtimit te detyrueshëm

rehabilitues ose psikiatrik - - - - - - - - - -

Gjithsej klient me dënime dhe me masa: - - - - - - - - - -

Gjithsej klient me dënime dhe me

masa: 41 40 - 1 - 41 8038 7798 - 240

Rastet me Masa dhe Dënime Alternative për të mitur dhe madhorë

Të mitur 64 62 1 1 13 38 701 531 - 170

Madhorë 41 40 - 1 - 41 8038 7798 - 240

Gjithsej klient te mitur dhe

madhorë 105 102 1 2 13 79 8739 8329 - 410


31


Tabela nr.21

(akumuluese) Viti: 2006

Fre

ku

enca

(ra

stet

)

Të

ekze

ku

tuara

N ë

ek

zek

uti

m

Të

ref

uzu

ara

Nr.

i r

ap

ort

eve

info

rmati

ve

Nr.

i r

ap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

refu

zuara


1. Ndërmjetësim në mes të miturit dhe

palës së dëmtuar 14 14 - - - 14 - - - -


familjes tij 3 3 - - - 3 - - - -


4. Vijimi i rregullt në shkollë 9 6 3 - 3 6 - - - -

5. Pranimi i punësimit apo aftësimit 2 1 1 - - - - -

6. Edukimi në rregullat e trafikut 3 3 - - - 3 - - - -

7. Këshillim psikologjik 2 2 - - - 2 - - - -

8. Kryerja e punës në dobi të përgjithshëm

si MD 11 11 - - - 11 550 550 - -

Gjithsej 47 43 4 - 3 42 550 550

Masat Edukative: - - - - - - - - - -

1. Masa e mbikëqyrjes së shtuar nga

prindërit. dhe SHS 89 87 - 2 87 89 - - - -

2. Mbikëqyrje e shtuar nga familja. tjetër

dhe SHS 1 1 - - 1 1 - - - -

3. Mbikëqyrje nga organi i kujdestarisë

dhe me obligim për SHS . - - - - - - - - - -

Gjithsej 90 88 2 88 90 - - - -


rehabilitues ose psikiatrik 2 2 - - - 2 - - - -

Gjithsej 2 2 2 - - - -

Dënimet:

1. Urdhër për Punë në Dobi të

Përgjithshme (UPDP) 40 23 8 9 26 51 9508 9068 - 440

Dënim me kusht

1. UPDP si dënim me kusht 8 8 - 8 480 480 - -


Sprovues - - - - - - - - - -


rehabilitues - - - - - - - - - -

Gjithsej: 48 31 8 9 26 59 9988 9548 - 440

Gjithsej: Klient me Masa dhe me

Dënime Alternative 187 164 12 11 117 193 10538 10098 440


32

Rastet me Masa dhe Dënime Alternative për madhor

Tabela nr. 22

( akumuluese) Viti: 2006

Fre

ku

enca

(

rast

et )

Të

ekze

ku

tuara

Në

ekze

ku

tim

Të

ref

uzu

ara

nga k

lien

ti

Nr.

i r

ap

ort

eve

in

form

ati

ve

Nr.

i r

ap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

ref

uzu

ara

Dënimi me kusht


Përgjithshëm.

56 50 6 6

55

66

6

56 10828 10828 - -


Sprovues

- - - - - - - - - -


rehabilitues

- - - - - - - - - -

Gjithsej 56 50 6 56 10828 10828


rehabilitues ose psikiatrik 1 1 - - - - - - - -

Gjithsej klient me trajtim dhe me masa

rehabilitues ose psikiatrik 1 1 - - - - - - -


Dënime Alternative 57 51 - 6 - 56 10828 10828 - -


Të mitur 187 164 12 11 117 193 10058 9618 440

Madhorë 57 51 - 6 - 56 10828 10828 - -


madhorë 244 215 12 17 117 249 20886 20446 - 440


33


Tabela nr.23

(akumulues ) Viti: 2007

Fre

ku

enca

(r

ast

et )

Të

ekze

ku

tuara

N ë

ek

zek

uti

m

Të

ref

uzu

ara

Nr.

i

rap

ort

eve

info

rmati

ve

Nr.

i

rap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

refu

zua

ra (

të p

a

ekze

ku

tua

ra p

ër s

hk

aq

e

ob

jek

tiv

e të

kli

entë

ve



palës së dëmtuar 31 31 - - - 31 - - - -


familjes tij 1 1 - - - 1 - - - -


4. Vijimi i rregullt në shkollë 3 3 - - - 3 - - - -

5. Pranimi i punësimit apo aftësimit - - - -

6. Edukimi në rregullat e trafikut 11 10 - 1 4 11 240 240 - -

7. Këshillim psikologjik 14 13 1 6 14 - - - -

8. Kryerja e punës në dobi të përgjithshëm

si Masë Diverziteti 70 65 1 4 1 60 5240 4820 60 360

Gjithsej 131 124 1 6 11 121 5480 5060 60 360

Masat Edukative:


prindërit dhe SHS 168 168 - 98 168 - - - -


dhe SHS 1 1 - 1 - - - -


dhe me obligim për SHS . - - - - - - - - - -

Gjithsej 169 169 - 98 169 - - - -



Gjithsej 1 1 - - - 1 - - - -

Dënimet:


Përgjithshme (UPDP) 70 70 - - 11 70 5360 5240 - 120

Dënim me kusht



Sprovues - - - - - - - -


rehabilitues 4 4 - - 4 - - - -

Gjithsej: 74 74 11 75 5360 5240 120

Gjithsej: Klient me Masa dhe Dënime

Alternative 375 368 1 6 120 366 10840 10300 60 480


34


Tabela nr.24

( akumuluese ) Viti: 2007

Fre

ku

enca

( r

ast

et )

Të

ekze

ku

tuara

Në

ekze

ku

tim

Te

refu

zuara

nga k

lien

ti

Nr.

i r

ap

ort

eve

in

form

ati

ve

Nr.

i r

ap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

refu

zuara

(t

ë p

a

ekze

ku

tuara

për

sh

kaq

e

ob

jek

tive

të k

lien

tëve

Dënimi me kusht


Përgjithshëm

224 224 - - 121 224 28008 26785 - 1223

2. Urdhër për mbikëqyrje nga

Shërbimi Sprovues

24 24 - - 24 24 - - - -

3. Urdhër për trajtim të

detyrueshëm rehabilitues

4 4 - 4 4 - - - -

Gjithsej 252 252 - - 149 252 28008 26785 - 1223


rehabilitues ose psikiatrik 1 - 1 - - - - - - -


masa: 1 - 1 - - - - - - -


Dënime Alternative 253 252 1 - 149 252 28008 26785 - 1223


Të mitur 375 368 1 6 120 366 10840 10300 60 480

Madhorë 253 252 1 - 149 252 28008 26785 - 1223


madhorë 628 620 2 6 269 618 38848 37085 60 1703


35


Tabela nr. 25.


Fre

ku

enca

(r

ast

et )

Të

ekze

ku

tuara

Në

ekze

ku

tim

Të

ref

uzu

ara

Nr.

i

rap

ort

eve

info

rmati

ve

Nr.

i

rap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ek

zek

uti

m

Të

ref

uzu

ara



palës së dëmtuar 68 60 6 2 1 29 - - -


familjes tij 6 6 - - - 6 - - -

3. Kompensimi i dëmit palës së dëmtuar 44 30 4 10 10 40 - - - -

4. Vijimi i rregullt në shkollë 29 24 5 5 25 - - - -

5. Pranimi i punësimit apo aftësimit 2 1 1 - - - -

6. Edukimi në rregullat e trafikut 10 8 2 3 10 - - - -

7. Këshillim psikologjik 4 4 - - - 4 - - - -

8. Kryerja e punës në dobi të

përgjithshëm si MD 4 4 - - -- 4 240 240 - -

Gjithsej 167 137 13 17 19 118 240 240

Masat Edukative:


prindërit dhe SHS 132 74 17 41 3 74 - - - -

2. Mbikëqyrje e shtuar nga familja tjetër

dhe SHS - - - - - - - - - -


dhe me obligim për SHS . 30 7 23 4 - - - -

Gjithsej 162 81 40 41 3 78



Gjithsej 1 1 1 - - - -

Dënimet: - - - - - - - - - -


Përgjithshëm 62 52 - 10 9 55 4362 3782 - 580

Dënim me kusht - - - - - - - - - -

1. UPDP si dënim me kusht 1 1 - - - 1 - - - -


Sprovues - - - - - - - - - -


rehabilitues

1 1 - - - 1 - - - -

Gjithsej: 64 54 10 9 57 4362 3782 580

Gjithsej: Klient me Masa dhe Dënime

Alternative 394 273 53 68 31 254 4602 4022 580


36


Tabela nr.26.

(Akumuluese) Viti: 2008

Fre

ku

enca

(

rast

et )

Të

ekze

ku

tuara

Në

ekze

ku

tim

Të

refu

zuara

nga k

lien

ti

N

r.i

rap

ort

eve

in

form

ati

ve

Nr.

i r

ap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

ref

uzu

ara

Dënimi me kusht


Përgjithshëm.

98 82 - 16 16 82 15958 14774 - 1184


Shërbimi Sprovues

- - - - - - - - - -


rehabilitues

2 1 1 - 2 2

Gjithsej 100 83 1 16 18 84 15958 14774 - 1184

Masat e trajtimit të detyrueshëm

rehabilitues ose psikiatrik 2 1 1 2 2 - - - -


masa: 2 1 - 1 2 2 - - - -


masa 102 84 - 17 20 88 15958 14774 - 1184


Të mitur 394 273 53 68 31 254 4602 4022 - 580

Madhorë 102 84 1 17 18 88 15958 14774 - 1184


madhorë 496 357 54 85 49 342 20560 18796 - 1764


37


Tabela nr.27.

( akumuluese ) Viti: 2009

Fre

ku

enca

(r

ast

et )

Të

ekze

ku

tuara

Në

ek

zek

uti

m

Të

ref

uzu

ara

Nr.

i ra

port

eve

info

rmati

ve

Nr.

i ra

port

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

refu

zuara


1. Ndërmjetësim në mes të mit. palës së

dëmtuar 81 70 11 11 70


familjes tij 3 3 3

3. Kompensimi i dëmit palës së dëmtuar 15 9 6 6 9

4. Vijimi i rregullt në shkollë 11 7 1 3 3 7

5. Pranimi i punësimit apo aftësimit 3 3

6. Edukimi në rregullat e trafikut 13 12 1 1 12

7. Këshillim psikologjik 8 6 1 1 1 6


përgjithshëm si MD 100 376 16 8 8 76 2653 2168 315 170

Gjithsej 234 186 18 30 30 183 2653 2168 315 170

Masat Edukative:


prin. dhe SHS 474 448 24 2 2 449 - - - -


dhe SHS 3 3 - - - 3 - - - -


dhe me obligim për SHS . 16 16 - - - 16 - - - -

Gjithsej 493 467 24 2 2 468 - - - -


rehabilitues ose psikiatrik 1 - - 1 1 -

Gjithsej 1 - - 1 1 - - - - -

Dënimet:

Dënim me gjobë - - - - - - - - - -


Përgjithshme 18 17 1 2 17 1390 1270 - 120

Dënim me kusht 4 4 4



Sprovues - - - - - - - - - -


rehabilitues - - - - - - - - - -

Gjithsej: 22 21 - 1 2 21 1390 1270 - 120

Gjithsej: Klient me Masa dhe

Dënime Alternative 750 674 42 34 35 672 4043 3438 315 290


38


Akumuluese nr. 28


Fre

ku

enca

(

rast

et )

Të

ekze

ku

tuara

Në

ekze

ku

tim

Të

ref

uzu

ara

nga k

lien

ti

N

r.i

rap

ort

eve

in

form

ati

ve

Nr.

i r

ap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

refu

zuara

Dënimi me kusht


Përgjithshëm.

35 35 35 5418 5023 90 305


Sprovues


rehabilitues

1 1 1

Gjithsej 36 36 - - - 36 5418 5023 90 305


rehabilitues ose psikiatrik

Gjithsej klient me dënime dhe me masa: - - - - - - - - - -


masa: 36 36 - - - 36 5408 5013 90 305


Mitur 750 674 42 34 35 656 4043 3438 315 290

Madhorë 36 36 - - - 72 5418 5023 90 305

Gjithsej klient te mitur dhe madhorë 786 710 42 34 35 728 9461 8461 405 595


39


Tabela nr.29

(akumuluese) Viti: 2004/5- 2009

Fre

ku

enca

(r

ast

et )

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ek

zek

uti

m

Të

ref

uzu

ara

Nr.

i

rap

ort

eve

info

rmati

ve

Nr.

i r

ap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

ref

uzu

ara



palës së dëmtuar 197 177 7 14 12 147


familjes tij 13 13 - - - 13

3. Kompensimi i dëmit palës së

dëmtuar 65 45 4 16 16 55

4. Vijimi i rregullt në shkollë 53 41 4 8 11 42

5. Pranimi i punësimit apo aftësimit 7 5 2 - -

6. Edukimi në rregullat e trafikut 37 33 2 2 8 36 240 240 - -

7. Këshillim psikologjik 28 25 1 2 7 26 - - - -


përgjithshëm si MD 216 186 17 12 13 164 9,84 8309 375 700

Gjithsej 616 526 36 54 67 483 9624 8549 375 700

Masat Edukative:


prindërit dhe SHS 863 777 41 45 190 780

2. Mbikëqyrje e shtuar nga familja.

tjetër dhe SHS 5 5 - - 1 5

3. Mbikëqyrje nga organi i

kujdestarisë dhe me obligim për SHS . 71 48 23 - 9 45

Gjithsej 939 830 64 45 200 830


rehabilitues ose psikiatrik 6 5 1 1 4

Gjithsej 6 5 1 1 4

Dënimet:


Përgjithshme 190 162 8 20 48 193 20620 19360 - 1260

Denim me kusht 4 4 4

1.UPDP si denim me kusht 9 9 - - - 9 480 480


Shërbimi Sprovues - - - - - -

3. Urdhër pë trajtim të detyrueshëm

rehabilitues 6 6 5

Gjithsej: 209 181 8 20 48 212 21100 19840 - 1260

Gjithsej: Klient me Masa dhe

Dënime Alternative 1770 1542 108 120 316 1529 30724 28389 375 1960


40



Indeksi i trendit për të liruarit me kusht në vitin 2009 në krahasim me mesataren e të

liruarve me kusht për tri vite ( 2006, 2007 dhe 2008 ) është me i ulët për 89 të liruar me

kusht apo 22,65%. Mesatarja e rasteve të liruar me kusht është marrë për tri vite, meqë

Shërbimi Sprovues i Kosovës të liruarit me kusht ka filluat ti mbikëqyrë nga viti 2006.

Tabela nr.30

Akumuluese 2004/5 - 2009

Fre

ku

enca

(

rast

et )

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ek

zek

uti

m

Të

ref

uzu

ara

n

ga

kli

enti

N

r.i

rap

ort

eve

info

rmati

ve

Nr.

i r

ap

ort

eve

për

fun

dim

tare

Fondi i orëve

Gji

thse

j

Të

ek

zek

utu

ara

Në

ekze

ku

tim

Të

ref

uzu

ara

Dënimi me kusht


Përgjithshëm. 454 431 - 23 137 438 68250 65208 90 2952


Sprovues 24 24 - - 24 24 - - - -


rehabilitues 7 6 1 - 6 7 - - - -

Gjithsej 485 461 1 23 167 469 68250 65208 90 2952


rehabilitues ose psikiatrik 4 2 1 1 2 2 - - - -


masa: 4 2 1 1 2 2 - - - -


masa: 489 463 2 24 169 471 68250 65208 90 2952

Të mitur 1770 1542 108 120 316 1529 30724 28389 375 1960

Madhorë 489 463 2 24 169 471 68250 65208 90 2952

Gjithsej klient te mitur

dhe madhorë 2259 2005 110 144 485 2000 98974 93597 465 4912

TE LIRUARIT ME KUSH PËR VITET Indeksi i trendit

2006-2008

M4-8 M9

nr: % nr: % nr: %

466 152 33.33 241 61.32 89 -.65

Tabela nr:31


41

Shërbimi Sprovues i Kosovës për pesë vite, përkatësisht nga 01.06.2004 e deri me

31.12.2009 ka punuar:

- 8165 Anketa sociale.

- 616 të mitur janë trajtuar me Masa të Diverzitetit

- 939 të mitur janë risocializuar me Masa Edukative

- 10 të mitur janë mbikëqyrë me trajtim të detyrueshëm psikiatri

- 190 të mitur janë mbikëqyrë me Dënim me Urdhër për punë në dobi të

përgjithshëm (UPDP) dhe

- 9 të mitur janë mbikëqyrë me Dënim me Kusht.

Në përgjithësi janë 1770 të mitur që janë trajtuar me masa dhe dënime alternative. Për ta janë

bërë:

- 316. Raporte informative dhe

- 1529 Raporte përfundimtare

Shërbimi Sprovues i Kosovës, gjatë pesë viteve, përkatësisht nga dita e fillimit të

punës me raste me 06.06 2004 deri me 31.12.2009, nga 8165 të mitur për të cilët ka punuar

anketa sociale, 21.34 % të këtyre të miturve janë trajtuar për mes risocializimit.

Kurse Shërbimi Sprovues i Kosovës për 78.6 % te të miturve tjerë nuk ka informata,

meqë prokuroritë dhe gjykatat komunale e të qarkut, në të shumtën e rasteve nuk i kthejnë

informata kthyese Shërbimit Sprovues të Kosovës. Duke e marr parasysh faktin se një numër

shumë i madh i të miturve shpesh thirret në seanca gjyqësore edhe pas dy viteve që ka kryer

një varg veprash penale, andaj për shumë të mitur për të cilët janë punuar anketat sociale, në

vazhdimësi pritet të pranohen aktvendimet për risocializimin e tyre në Shërbimin Sprovues të

Kosovës..

Gjykatat e të miturve u shqiptojnë Masat Edukative të Mbikëqyrjes së shtuar nga ana

e prindit dhe Shërbimit Sprovues varësisht nga pesha e veprës, por zakonisht masa e

mbikëqyrjes zgjat nga 6 muaj deri në dy vite. Mesatarisht zgjasin rreth 15 muaj. Nëse këtë

masë që u është shqiptuar 939 të miturve deri tani masa e zbërthejmë në muaj do ti kemi

gjithsej 14085 muaj të mbikëqyrjes.

Shërbimi Sprovues i Kosovës ka filluar Ekzekutimin e Masave dhe Dënimeve

Alternative të madhorëve më vonë se me të miturit, varësisht prej regjioneve. Por, që nga

fillimi i vitit 2006 e deri me 31.12.2009 i ka ekzekutuar gjithsej këto masa dhe dënime :

- 454 klientë me Urdhër Punë në Dobi të përgjithshme;

- 24 klientë me Urdhër me mbikëqyrje nga Shërbimi Sprovues;

- 7 klientë për rehabilitim të detyrueshëm;

- 4 klientë me trajtim të detyrueshëm psikiatrik.

Gjithsej = 489 madhorë me Masa dhe Dënime Alternative

707 të liruar me kusht

1196 klient madhorë dhe 1770 të mitur. Pra, deri tani në gjithsej 2966 klientë.

Shërbimi Sprovues i Kosovës për pesë vite (2004/5 -2009 ) ka trajtuar 2966 të mitur

dhe madhorë. Gjithashtu, janë bërë edhe 375 raporte informative dhe 2136 raporte

përfundimtare. Nëse i marrim në konsideratë edhe vizitat familjare për punimin e anketave

sociale, vizitat familjare për mbikëqyrje, vizitat në institucione apo në ndërmarrje për

vendosjen e klientëve në punë dhe prezantimi nëpër seanca gjyqësore, tek atëherë mundet të

kuptohen puna voluminoze e këtij shërbimi.


42

PËRMBYLLJE E HULUMTIMIT PESËSVJECAR

- Projekti i hulumtimit pesë vjeçar është realizuar ashtu si është planifikuar në të

gjitha fazat e hulumtimit.

- Mbledhjen (grumbullimin) e të gjitha shënimeve të mundshme për të miturit të

cilët dyshohen se kanë kryer vepra penale. Jo vetëm për te mitur, por edhe për prindërit,

anëtaret tjerë të familjes, ambientin, atmosferën në familje, ambientin shkollor, rrethanat që

kanë ndikuar ne kryerjen e veprave penale, etj.

- Hulumtimi katër vjeçar në tërësi e ka arritur qëllimin primar i cili u realizua në

veçanti duke grumbulluar fakte kuantitative pa i lëne anash edhe kualitetin esencial.

- Faktet e mbledhura duke filluar nga anketat e para qe janë shkruar, nga raportet

dhe çdo punë që është punuar dhe është shkruar nga zyrtarët sprovues. Nga proceset e

debateve, nga kërkesat dhe ankesat e zyrtarëve dhe udhëheqjeve të regjioneve, të cilat janë

parashtruar në trajnime të ndryshme, duke e mbuluar tërë periudhën kohore që nga qershori

i vitit 2004 e deri më 31.12. 2009.

- Kjo periudhë kohore përfshin pesë buletinet 1-56;

- Projekti i hulumtimit është respektuar me përpikëri. Për lexuesit e këtyre katër

buletineve që nuk disponojnë njohuri elementare për metodologjinë e hulumtimeve, sigurisht

se do të fitojnë përshtypjen se shënimet përsëriten nga buletini në buletin. Duhet të kuptojnë

se shënimet nuk përsëriten por sistemi i mbledhjeve së shënimeve është i ngjashëm andaj ato

edhe përsëriten për shume arsye:

E para - të mos mbeten faktet e pa shënuara; E dyta - faktet e fituara në sistem

duhen të mblidhen për katër vite sipas projektit në mënyrë që nga këto të nxirren mesataret

me të cilat pastaj me metoda shkencore të fitohen parametrat në bazë të të cilave verifikohen

hipotezat e faktorëve që shkaktojnë kryerjen e veprave penale nga të miturit; E treta – Vetëm

shënimet që mblidhen (grumbullohen) në sistem japin pasqyrën e trendit pozitiv apo negativ;

E katërta – Duhet të respektohen kërkesat e projektit katërvjeçar në mënyre që hulumtimi në

buletinin nr. 5 të nxjerr konkluza shkencore për faktorët që shkaktojnë kryerjen e veprave

penale te të miturit.

6 Tre buletinet e par janë shënuar me vitet e botimit I=2006,II=2007 dhe i II=2008


43

KONKLUZAT REKOMANDUESE

Bazuar në elaborimin e faktorëve që ndikojnë në zhvillimin e delikuencës në Kosovë, bazuar

në verifikimin dhe hedhjen e hipotezave të parashtruara në këtë hulumtim nxjerrë këto

konkluza rekomanduese:

Meqë faktori dominues në këtë hulumtim u konstatua faktori ekonomik (varfëria e skajshme e familjeve të të miturve që kanë rënë ndeshë me ligjin)

Rekomandoj:

Për Qeverinë e Kosovës dhe Ministritë përkatëse - T’i rritë fondet e veçanta për ndihmë të rasteve të familjeve të të cilave u kërcënohet

ekzistenca e mbijetesës;

- Ngritja e vetëdijes dhe përkushtimit të institucioneve përkatëse për përmirësimin e gjendjes

ekonomike dhe sociale përmes krijimit të vendeve të reja të punës;

- Eliminimi i mundësive për korruptim me vendet e reja të punës.

Për Ministrinë e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë:

1. Faktori i arsimimit është konstatuar si faktor kryesor për disa vepra dhe si faktor

dytësor për disa vepra tjera.

- Të rikthen shërbimet pedagogjike në çdo shkollë fillore dhe të mesme.

- Të formohen shërbimet psikologjike dhe sociologjike në shkollat fillore dhe të mesme

(varësisht nga numri i nxënësve ky ekip mund të jetë edhe për dy e më shumë shkolla). Kurse

shërbimi pedagogjik në mënyrë permanente të jetë i përhershëm në çdo shkollë fillore dhe të

mesme. Ky shërbim përveç që evidenton me kohë nxënësit me sjellje asociale ndërhyn në

mënyrë profesionale duke i kyçur edhe arsimtarët edhe prindërit, por edhe shërbimet tjera

psikologjike dhe sociologjike. Me fjalë tjera, menaxhon ekipin profesional për eliminimin e

delikuencës te të miturit.

Ngritja e vetëdijes dhe përkushtimit të institucioneve përkatëse për përmirësimin dhe

bashkëpunimin e subjekteve shoqërore të cilat janë të ndërlidhura midis tyre me problemin e

delikuencës si: Qendra për Punë Sociale, Shërbimi Sprovues, Shërbimi Policor, Institucionet

Edukative dhe Arsimore, etj.

- Ekipi i përbashkët Pedagogjik, Psikologjik dhe Sociologjik së bashku me punëtorin social

nga Qendra për Punë Sociale dhe sidomos me Zyrtarët Sprovues nga Shërbimi Sprovues i

Kosovës në kuadër të shkollës, varësisht ku paraqitët nevoja t’i trajtojnë të miturit që kryejnë

vepra penale pa i përjashtuar edhe prindërit e të miturve.

- Të gjithë të miturit që dyshohet se kanë kryer vepra penale t’u mundësohet vazhdimi i

mësimit, përkatësisht të rikthehen në shkollë

2. Faktorët Psikologjik:

Analizat shkencore e kanë konstatuar se baza e formimit të të miturve është në fëmijërinë e

tyre, përkatësisht që nga dita e parë e jetës. Kryesisht janë analizuar vetëm faktorët psikologjik

të natyrës fluide . Këta faktorë ka mundësi të përmirësohen meqë janë të njohura arsyet, koha

dhe mënyra e kushtëzimit, nëse Institucionet kompetente i bashkërendisin angazhimet e tyre

profesionale dhe materiale.


44

Të miturit e moshës 14 – 20 vjeçar po thuaj që të gjithë kanë përjetuar skena çnjerëzore të

luftës deri të format më të vrazhda genocidale. Prandaj, edhe në sistemin nervor të kësaj

gjenerate janë krijuar engramat të cilat vetëm me profesionalizëm mund të zbutën e ndoshta

kurrë nuk do të eliminohen plotësisht. Për ta argumentuar po i ceku vetëm disa shembuj për

të cilët kam qenë dëshmitar okular.

Në vitin 1996. në një shkollë në Prishtinë (Sh .F.”I”P) me mbi 1600 nxënës deri sa u

shfaqte programi arkëtues për fatosat e rinj që pritnin me padurim të njihen me mësueset e

ardhshme të tyre, befas kanë hyrë mbi 20 policë serbosllavë me maska dhe në mënyrën me

banale kanë filluar ti shkatërrojnë të gjitha punimet e nxënësve nëpër muret dhe panot e

shkollës të cilat u dëshironin mirëseardhje fatosave. Duke i hapur dyert e shkollës dhe

detyruar të gjithë nxënësit, arsimtarët dhe prindërit mysafirë të lirojnë shkollën. Skena bizare

të tilla kanë përjetuar pothuaj të gjithë të miturit për të cilët dyshohet se kanë kryer vepra

penale. Gjithashtu, skena edhe me të vrazhda kanë përjetuar gjatë gjithë luftës.

Prandaj, është e domosdoshme që në mënyrë profesionale tu qasen të gjithë të miturve që

të eliminohen ato skena nga sistemi nervor. Këtë mund të kryejnë vetëm shërbimet e lartë

cekura drejtpërsëdrejti gjatë procesit mësimor përmes aktiviteteve të lira dhe angazhimit në

punë të tyre, pa i lënë anësh edhe dhënën e ndihmës profesionale edhe prindërve të tyre.

Suksesi do të arrihet vetëm nëse Ministria e Arsimit krijon kushte për bashkëpunim me

Shërbimin Sprovues dhe institucione tjera relevante. Ndërsa, njëkohësisht edhe Ministria e

Drejtësisë i plotëson kushtet Shërbimit Sprovues të Kosovës, sidomos me rritjen e buxhetit,

nga i cili do të ndahen mjete për materiale për risocializimin e të miturve të cilët kanë rënë

ndesh me ligjin.

Për Gjykatat e Qarkut dhe Komunale:

- Kryerja e lëndëve të të miturve brenda një kohe sa më të shkurtër, në mënyrë që i mituri të

informohet menjëherë pas kryerjes së veprës së parë penale, njëkohësisht duke i njoftuar

edhe organet kompetente si SHSK, QPS, etj. E gjithë kjo për mos ti lënë kohë të miturit për

kryerje tjera të veprave penale. Ballafaqimi i të miturit me gabimet e veta dhe ndërhyrja e

menjëhershme e Shërbimit Sprovues apo edhe të Qëndresë për Punë Sociale do të ndikonte

së paku në eliminimin e zhvillimit të recidivizmit.

- Shqiptimi i Masave dhe Dënimeve Alternative menjëherë pas kryerjes së veprës së parë

penale do të siguronte edhe risocializim me efektiv të tyre, pa përsërit vepra tjera.

- Duhet respektuar edhe Informatën kthyese për çdo të mitur që është punuar anketa sociale

në Shërbimin Sprovues të Kosovës..

Documents

BULETINI NR: 5 - md.rks-gov.net · Metodologjia e hulumtimit empiriko-shkencor bëhet duke i zbërthyer në matjet kuantitative dhe kualitative me vlera të tolerancës 95% dhe 99%,