Θέμcι: Μέθοδοι προστασίας από τους κεραυνούς

Εισηγητής: Χρ. Μαινεμενλής, καθηγητής Πανεπιστημίου Πάτρας

Θα θυμήσω στο προεδρείο που δεν ήταν το ίδιο, ότι πα­ραχώρησα το χρόνο της εισήγησής μου, οπότε θα κάνω χρήση τουλάχιστον ενός μέρους της εισήγησης, και θα απαντήσω στις παρεμβάσεις, με ένα τρόπο γενικό. Επει­δή δημιουργήθηκε πολύ πάθος θα προσπαθήσω να αρχί­σω aπαλύνοντας λίγο το κλίμα το οποίο επικρατεί, και να πω ένα καλό λόγο για την παρουσίαση του κυρίου Σταθό­πουλου. · Οταν στην αρχή σταμάτησα και δεν έκανα τη δική μου εισήγηση είχα υπόψη μου ότι επρόκειτο να πω περίπου πράγματα ανάλογα με εκείνον, τα οποία τα είπε κατά τρόπο κατανοητό και δεν υπήρχε λόγος να παpέμ­βω κι εγώ. Δεύτερον ο ΟΤΕ μας είπε ενδιαφέροντα πράγματα εδώ με τους εκπροσώπους του τον κύριο Τσούμπελη, Καλογερόπουλο, για τα θέματα της προστα­σίας προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Είναι η εξίσωση των δυναμικών, είναι η γνωστή μέθοδος, γιατί ειπώθηκε

από μερικούς από τους ομιλητές ότι πως θα τα προστα­τέψουμε αυτά. Και εγώ ο ίδιος έκανα τέτοιου είδους προστασία στον ηλεκτρονικό σταθμό τηλεχειρισμών των αντλιοστασίων στον Πύργο. Είναι μια μεγάλη σοβαρή ε­γκατάσταση εκεί, μια κεραία με ένα ολόκληρο κτίριο και είχαν σοβαρές ζημιές, τους προστατέψαμε και τώρα, αυ­τό έχει γίνει περίπου τέσσερα, πέντε χρόνια, και δεν είχα πλέον πρόβλημα από τότε.

Εξίσωση των δυναμικών είναι η λύση στα προϊόντα υψη­λής τεχνολογίας και όχι πρόληψης του κεραυνού ή διο­χέτευσής του στο έδαφος. Μετά είχα εγώ μερικές πα­ρεμβάσεις κυρίως στις ομιλίες του κυρίου Παππά και του κυρίου Μαχιά, αυτές είχα τη δυνατότητα να τις κοιτά­ξω με περισσότερη προσοχή και έχω ετοιμάσει και για τις δύο δώδεκα σημεία τα οποία δε με βρίσκουν απολύ­τως σύμφωνο, με αυτά τα οποία είπε ο κύριος Παππάς και 14 σημεία που δε με βρίσκουν σύμφωνο μ· αυτά που είπε ο κύριος Μαχιός.

Με τον κύριο Παππά είχα την ευκαιρία, ήρθε στο εργα­στήριό μου και προσπάθησα να κουβεντιάσω μαζί του.

Δεν ήξερα προηγουμένως ότι ήταν και ο συγγραφέας αυτού του ωραίου βιβλίου που έχει βγάλει, αλλά ο ίδιος

μου είπε ότι σε.θέματα ηλεκτρικών εκκενώσεων δεν εί­ναι ο τομέας με τον οποίο ασχολείταιΕίναι θέματα ηλε­

κτροδυναμικής και μπορεί να το βεβαιώσει και ο ίδιος, ό­τι έτσι μου είπε τουλάχιστον εκεί όταν πήγαμε να κου­

βεντιάσουμε, πάνω στην κρουστική γεννήτρια κ.λπ .. τι συμβαίνει μου λέει αυτά δεν είναι θέματα δικά μου, εγώ

ασχολούμαι με άλλα θέματα.

Τώρα, πριν μπω σ· αυτές, πριν δώσω κάποιες λεπτομέ­

ρειες σ· αυτές τις ερωτήσεις, θα πω γενικά γι' αυτό το

θέμα το οποίο φαίνεται ότι κυριάρχησε η σημερινή συζή­

τηση, του μοντέρνου αλεξικέραυνου De bernardi. Το α­λεξικέραυνο αυτό, λέει ότι στηρίζεται στις ταλαντώσεις οι οποίες προηγούνται του κεραυνού. Γι· αυτές τις τα­

λαντώσεις μας δίνει εδώ πέρα του κυρίου Πιπά η εισή­

γηση ένα διάγραμμα, το οποίο είναι παρμένο μέσα από

το βιβλίο του Κόλντε, το οποίο δε δίνει ταλαντώσεις που

προηγούνται του κεραυνού, δίνει το ηλεκτρικό πεδίο στο έδαφος, δηλαδή ένα διάγραμμα που διαρκεί κανένα δίω­ρο από τη μια άκρη στην άλλη και το οποίο δεν έχει σχέ­

ση με ένα κεραυνό, αλλά έχει σχέση με τη διάρκεια μιας ολόκληρης καταιγίδας.

Κάτω απ' αυτό το διάγραμμα διαγράφει ταλαντώσεις του

ηλεκτρομαγνητικού πεδίου που προηγούνται του κεραυ­

νού.

Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα σε κάνενα μέρος του βι­βλίου, είναι παρμένο από λάθος θέση. Δεύτερον αυτό το διάγραμμα, το οποίο δίνει για τη σύνδεση του αλεξικε­

ραύνου de Bernardi, δεν είναι αυτή την οποία έχει στο φυλλάδιο του και στις εγκαταστάσεις τις οποίες κάνει ο

οίκος αυτός, στις εγκαταστάσεις που έκανε στην Ελλά­

δα. Κατά σύμπτωση ανεκάλυψα πρόσφατα ότι μια τέτοια εγκατάσταση έχει γίνει και στο κολυμβητήριο του Πανε­πιστημίου της Πάτρας. Εξεπλάγην διότι εκεί για όλα τα

Μάρτιος-Απρίλιος 1989 Τεχνικά Χρονικά 89

κτίσματα που έκαναν είχαν ζητήσει τη δικιά μου κατά κά­ποιο τρόπο μελέτη. Αλλά το κολυμβητήριο δεν ανήκε

αρχικά στο Πανεπιστήμιο, ανήκε στην Εστία και η Εστία έ­

κανε του κεφαλιού της, χωρίς να έρθει σε επαφή με το

Πανεπιστήμιο κατά την κατασκευή.

Λοιπόν, αυτό το αλεξικέραυνο δεν είναι εγκατεστημένο

έτσι, αλλά είναι εγκατεστημένο κατ· aυτόν τον τρόπο.

Αυτός ο τρόπος ο οποίος δε φαίνεται και πολύ καλά θα

σας πω τι κάνει: ξεκινάει από την κεφαλή του αλεξικέ­

ραυνου, όπως τη δείχνει εδώ, πηγαίνει σ· αυτό το στοι­

χείο το οποίο λέει ότι είναι κάπως μυστηριώδες μέσα και

κάπως έχει κόκκους, δεν ξέρω τι έχει, η κεφαλή έχει

τους κόκκους και aυτό εδώ πέρα έχει μέσα ένα κύκλω­

μα LAC, όπως δείχνει μέσα στα διαγράμματα. Αυτό το κύ­κλωμα LAC έχει ένα πυκνωτή, μια επαγωγή και μια αντί­σταση.

Τέτοιο πράγμα από τις μετρήσεις που έκανα δεν μπορεί

να υπάρχει, διότι αυτό το στοιχείο παρουσιάζει ωμική α­

ντίσταση μηδέν, συνεχές ρεύμα μηδέν. Αν υπήρχε ένας

πυκνωτής δε θα παρουσιάζε μηδέν, θα παρουσίαζε μια ά­

πειρη αντίσταση. Δεύτερο δείχνει εδώ πέρα ότι δε γειώ­

νεται απευθείας το στοιχείο στην εγκατάσταση που υ­

πάρχει, γειώνεται απευθείας το κάτω μέρος του στοι­

χείου και διακλαδίζεται σε ένα μονάχα. Τ ο ένα απ· αυτό

τα δύο στοιχεία, το οποίο γειώνει δεξιά και αριστερά, δη­

λαδή το στοιχείο το οποίο βρίσκεται στο κάτω μέρος, εί­

ναι βραχυκυκλωμένο μέσω της γης και α' αυτό το βρα­

χυκύκλωμα πάνω έ)(ει συνδεθεί και η γη του αλεξικέ­

ραυνου η οποία κατ' αυτόν τον τρόπο δείχνει, ότι το

στοιχείο το κύριο του αλεξικέραυνου με την κεφαλή μα­

ζί είναι γειωμένο απευθείας και όχι αγείωτο.

Δεύτερον η εγκατάσταση η οποία υπάρχει, συνοδεύεται

και από ένα στοιχειώδη κακοφτιαγμένο κλωβό. Ο κλωβός αυτός, ο οποίος είναι εγκατάσταση σε ένα κτίριο 30 χ 50 μέτρα έχει μια ταράτσα που ξεκινάει από εδώ, πηγαίνει γύρω γύρω από το κτίριο ολόκληρο, όπως σημειώνεται

εδώ πέρα στο σχέδιο, αρχίζει από το αλεξικέραυνο πη­γαίνει γύρω γύρω, κατεβαίνει, γειώνεται, κι αυτός ο κλω­

βός από μόνος του, παρ· όλο που δεν είναι πλήρης, θα

ήθελε και λίγα διαχωριστικά, από μόνος του, εφόσον εί­

ναι γειωμένος σε πολλά σημεία, θα μπορούσε να αποτε­λέσει και ένα κακοφτιαγμένο κλωβό Faraday για να προ­στατεύσει το κτίριο αυτό.

Στη συνέχεια με την άδεια του Πανεπιστημίου, διότι

τόλμησα να εκφράσω την αποψή μου μετά από αίτηση

του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας γι· αυτά τα αλεξικέ­

ραυνα και πριν το κάνω κάλεσα τον αντιπρόσωπο των α­

λεξικέραυνων να έρθει και να μου φέρει τις πληροφο­

ρίες και αφού τις μελέτησα τις κοινοποίησα πρώτα εκεί­

νου τηλεφωνικά ότι η απάντηση μου βρίσκει ότι δε βλέ·

πω να έχουν θεωρητική στήριξη αυτά τα οποία αναφέρο­

νται εκεί πέρα μέσα και στη συνέχεια το κοινοποίησα στο Γενικό Επιτελείο.

Αυτή η κοινοποίηση μαζί με κάποια κοινολόγηση η οποία

έχει γίνει και φαίνεται, μου στοίχισε ένα εξώδικο. Λοιπόν

αυτά ας τα αφήσουμε. Στη συνέχεια με την άδεια του

Πανεπιστημίου, έγγραφη και της Εστίας συγχρόνως, έ­

βγαλα αυτό το αλεξικέραυνο από τη θέση του, και το με­τέφερα στο εργαστήριο και έκανα τις εξής μετρήσεις: το εγκατέστησα με τον τρόπο ακριβώς που είναι εγκaτε-

στημένο στη θέση που ευρίσκεται.

Δίπλα απ· αυτό και σε απόσταση μισού μέτρου και μόνο

εγκατέστησα μια ράβδο του ιδίου ύψους όπως φαίνεται

εδώ, δυοτυχώς δεν έχω διαφανή. Εγκατέστησα μια ρά­

βδο δίπλα σ· αυτό, μετά με μια άλλη ράβδο η οποία ευ­

ρίσκετο από επάνω κρεμασμένη, διοχέτευσα υψηλές

κρουστικές τάσεις και μέτρησα με το αλεξικέραυνο ε­

γκατεστημένο και υπό συνθήκες που θα έπρεπε να λει­

τουργήσει. Μέτρησα την πιθανότητα διάσπασης της ρα­

βδου, της από επάνω, με τη ράβδο την από κάτω. Θα έ·

πρεπε βέβαια το αλεξικέραυνο αυτό κατά κάποιο τρόπο

να παρεμβαίνει στις διασπάσεις.

Λοιπόν, στη συνέχεια, χωρίς να δείξω, επανέλαβα το πεί­

ραμα με το αλεξικέραυνο αυτό βραχυκυκλωμένο πλή­

ρως, ώστε να μην έχει κανενός είδους επίδραση. Τα α­

ποτελέσματα έχουν το επίσημο πρωτόκολο του δικαστη­

ρίου εδώ πέρα, υπήρχαν ακριβώς τα ίδια. Προλαμβάνω

τον κύριο Παππά, θα μου πεί ότι αυτά τα έκανε, γιατί είχε

πενήντα εκατοστά και ο κεραυνός έχει κύματα των πενή­

ντα μέτρων.

Ναι, συμφωνώ σ· αυτό το πράγμα, αλλά όλες μας οι επι­

στημονικές γνώσεις γίναν με επέκταση πειραμάτων τα

οποία έγιναν στο εργαστήριο μέσα. Τώρα αν μου επιτρέ­

πεται. ... Αρχίζω από τον κύριο Μαχιά. Και ο κύριος Μα­χιάς και ο κύριος Παππάς ανάφεραν ότι ο Μάξγουελ εί­

πε, ότι τα αλεξικέραυνα φαίνεται να προστατεύουν τη γύ­

ρω περιοχή και όχι το κτίριο που εγκαθίστανται.

Ναι σωστά το είπε ο Μάξγουελ και είναι ένα γνωστό α­

στείο της εποχής εκείνης η διαμάχη που υπήρχε μεταξύ

του Φρανκλίνου που ήταν στην Αμερική και εμφανιζόταν

σαν μέγας μηχανικός την εποχή εκείνη ότι θα φέρει τα

φώτα στο Λονδίνο. Το δεχθήκανε στη συνέχεια και τα ε­

γκαθιστούσαν τα αλεξικέραυνα στο Λονδίνο, αλλά τα ε­

γκαθιστούσαν στο στόλο ο οποίος είχε φοβερές ζημιές

με τα κατάρτια τότε. · Επεφταν οι κεραυνοί και είχαν κά­που ένα 8% των πλοίων του αγγλικού στόλου, που καιγό­ντουσαν από κεραυνούς που έπεφταν και έλαβαν μέτρα

σύμφωνα με τις υποδείξεις του Φρανκλίνου.

Αλλά λεγόταν το αστείο και είναι σωστό, ότι πράγματι η

παρουσία μιας κεραίας επάνω ελκύει τον κεραυνό προς το κτίριο που βρίσκεται, αλλά το διοχετεύω όπως διοχε­

τεύω με ένα σωλήνα νερό και όχι με ένα κουβά που τον ρίχνω πάνω από το κτίριο οε θέσεις που δε θα προκαλέ­

σει ζημιές.

Ναι δημιουργούν μαγνητικά πεδία, τα μαγνητικά πεδία

αυτό όμως, είπαμε ότι όταν έχουμε προϊόντα, τα οποία πρέπει να προστατευθούν, προστατεύονται και προβλέ­

πονται και στους κανονισμούς, αλλά ακόμα πιο προωθη­

μένα μπορεί ένας ειδικός να τα αντιμετωπίσει αυτά τα φαινόμενα.

Εισαγωγή

Για πρώτη φορά ο κεραυνός και οι συνέπειες του αντι­

μετωπίστηκαν σαν τεχνικό πρόβλημα πριν από δύο περί­

που αιώνες από το Φρανκλίνο στη Φιλαδέλφεια. Ο ίδιος

επινόησε και την πρώτη μέθοδο προστασίας τη γνωστή

90 Τεχνικά Χρονικά Μάρτιος-Απρίλιος: 1989

«ράβδο του Φρανγκλίνου». Στη συνέχεια προτάθηκαν πολλές άλλες μέθοδοι, άλλες παραπλήσιες ή που συ­

μπλήρωναν την ιδέα του Φρανγκλίνου, άλλες διαφορετι­κές. Με τον καιρό, το πρόβλημα της προστασίας από

κεραυνούς, από καθαρά τεχνικό εξελίχθηκε σε εμπορικό έτσι που σήμερα να κυκλοφορούν στη αγορά ποικιλία

συσκευών και διατάξεων που όλες τους aυτοδιαφημίζο­

νται σαν απόλυτα αποτελεσματικές.

Επειδή ο κεραυνός είναι ένα κατ' εξοχήν στοχαστικό

φαινόμενο, η πειραματική επαλήθευση της αποτελεσμα­

τικότητας μιας μεθόδου προστασίας είναι δυσχερής. Αυ­

τό γίνεται φανερό αν σκεφθεί κανείς πως ένα οικοδόμη­

μα μέσων διαστάσεων έχει πιθανότητα να πληγεί από κε­

ραυνό μια ή δύο φορές μέσα σ· ένα αιώνα πράγμα που

σημαίνει πως μπορεί και να μην πληγεί καθόλου στη

διάρκεια μιας ολόκληρης ανθρώπινης ζωής. Επί πλέον τα

πλήγματα κεραυνών δεν προκαλούν πάντα ζημιές. Η δυ­

σκολία πειραματικής επαλήθευσης της αποτελεσματικό­

τητας μιας συσκευής προστασίας δίνει τη δυνατότητα

στον κάθε προμηθευτή να ισχυρίζεται για τη δικιά του

συσκευή ότι θέλει Από την άλλη όμως πλευρά, μια και ο

κεραυνός έχει αναγνωριστεί και μελετηθεί διεξοδικά σαν

ηλεκτρικό φαινόμενο, οφείλει να υπακούει στους φυσι­

κούς νόμους που διέπουν τα ηλεκτρικά φαινόμενα. Αυτό δίνει τη δυνατότητα σε ειδικευμένους επιστήμονες να

διατυπώνουν έγκυρες απόψεις για τις δυνατότητες και την ενδεχόμενη αποτελεσματικότητα μιας συσκευής.

Τα τελευταία χρόνια οι κίνδυνοι από τους κεραυνούς έ­

χουν συνειδητοποιηθεί και στον τόπο μας με συνέπεια

να αυξηθεί η ζήτηση συσκευών προστασίας. Παράλληλα

αυξήθηκε όπως ήταν φυσικό και το εμπορικό ενδιαφέ­ρον των προμηθευτών σε σημείο που η έντονη και συχνά

αλληλοσυγκραυόμενη διαφήμιση να δημιουργεί σύγχιση στους ενδεχόμενους χρήστες.

Για να αντιμετωπιστεί η σύγχιση αυτή, το Πανεπιστήμιο της Πάτρας, ανταποκρινόμενο στον κοινωνικό του ρόλο

ανέθεσε, με απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου στο αρμόδιο Εργαστήριο Υψηλών Τάσεων να διερευνήσει το θέμα και να γνωματεύσει σχετικά. Το παρόν άρθρο απο­τελεί μια πρώτη προσέγγιση στο πρόβλημα της προστα­σίας από κεραυνούς. Η διερεύνηση συνεχίζεται και στρέ­

φεται όχι μόνο προς τα προβλήματα προστασίας αλλά και σε άλλα πεδία όπως είναι η ιδιαιτερότητα των παραμέ­τρων των κεραυνών στη χώρα μας.

Το φαινόμενο του κεραυνοiι και οι παράμετροί του

Η εμπειρία διδάσκει πως ο κεραυνός είναι ένα κατα­στρεπτικό φυσικό φαινόμενο. Από πολύ παλιά προκαλού­σε δέος στους ανθρώπους και αντιμετωπιζόταν σαν θεία

οργή. Σύμφωνα με γνωστές σε μας τους Έλληνες δο­ξασίες ο κεραυνός παραγόταν στο εργαστήρι του Πλού­

τονα και παραδινόταν στο Δία για να τιμωρεί τους aτα­

κτούντες. Η δυσιδαίμονα αντίληψη περί κεραυνού δια­

τηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα οπότε άρχισαν

να διατυπώνονται οι πρώτες θεωρίες για την ηλεκτρική φύση του φαινομένου. Στο Μεσαίωνα για να αντιμετωπι­

στούν οι κίνδυνοι από τους κεραυνούς ήταν συνήθεια να

χτυπούν τις καμπάνες. Το μέτρο αυτό, όσο κι αν φαίνε­ται aφελές, σίγουρα υπαγορεύτηκε από την παρατήρηση πως υψηλά κωδωνοστάσια πλήτονταν συχνότερα από κε­

ραυνούς προσφέροντας έτσι κάποια προστασία στην περί αυτά περιοχή.

Ο πρώτος που διατύπωσε πρακτικές αντιλήψεις για προ­στασία από τους κεραυνούς ήταν γύρω στα 1750, ο Φρανγκλίνος. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν διατυπωθεί διάφορες ιδέες παραπλήσιες ή διάφορες από εκείνη του Φρανγκλίνου.

Για την τεχνική αντιμετώπιση ενός φυσικού φαινομένου

είναι αναγκαία η κατανόηση της φύσης και του μηχανι­σμού που το διέπει καθώς και η γνώση του μεγέθους των παραμέτρων του. Γι· αυτό δίνονται σύντομα πιο κάτω

μερικές τεχνικές πληροφορίες σχετικές με τον κεραυ­

νό.

Κεραυνός ονομάζεται μία εκκένωση ανάμεσα σε ένα νέ­φος και τη γη σε αντιδιαστολή με τις εκκενώσεις ανάμε­

σα σε δύο θύλακες ετερόσημου φορτίου του ίδιου ή γει­τονικών νεφών. Οι τελευταίες είναι χωρίς ιδιαίτερη ση­μασία εκτός από τις ηλεκτρομαγνητικές διαταραχές που δημιουργούν που κι αυτές όμως είναι συχνά ανεπιθύμη­

τες ή και κρίσιμες.

Ένα πρώτο πρόβλημα που απασχόλησε τους μελετητές του κεραυνού ήταν ο μηχανισμός με τον οποίο το ηλε­

κτρικό φορτίο εγκαθίσταται στο νέφος. Ταυτόχρονες με­τρήσεις του ηλεκτρικού πεδίου στο έδαφος και της κατά­στασης του νέφους (με χρήση ραντάρ) έδειξαν πως το

νέφος περνάει από την ουδέτερη στην ηλεκτρισμένη

κατάσταση μέσα σε λίγα μόνο λεπτά της ώρας και μάλι-· στα πως η ηλεκτρική φόρτιση αρχίζει από τη στιγμή που

οι υδρατμοί συμπυκνώνονται σε σταγόνες βροχής (1 ). ·Ο λες λοιπόν οι θεωρίες που διατυπώθηκαν για την ερ­

μηνεία της φόρτισης του νέφους προϋποθέτουν την ύ­

παρξη σταγόνων. Από τις θεωρίες αυτές καμία δεν δι­καιολογεί από μόνη της όλες τις παρατηρήσεις και μεγέ­

θη που συνδέονται με τη φόρτιση ενός νέφους, συνδυα­

ζόμενες όμως όλες μαζί δικαιολογούν αρκετά πιστά τις

παρατηρήσεις.

Μία ενδιαφέραυσα παράμετρος είναι το μέγεθος και το

πρόσημο του φορτίου που εκφορτίζεται κατά ένα κε­

ραυνό. Μετρήσεις με αεροπλάνα έχουν δείξει πως μέσα σ· ένα νέφος υπάρχουν θύλακες τόσο αρνητικού όσο

και θετικού φορτίου. Θετικά φορτία εμφανίζονται συνή­

θως στα ανώτερα στρώματα του νέφους και αρνητικά στα

κατώτερα. Από εκτίμηση μετρήσεων αλλά και από λογι­

κούς συλλογισμούς προκύπτει πως το αλγεβρικό άθροι­

σμα των φορτίων ενός νέφους είναι περίπου μηδέν. Δε συμβαίνει δηλαδή σε ένα νέφος εναπόθεση αλλά διαχω­

ρισμός φορτίων. Επειδή τα φορτία αυτά μετατοπίζονται

σχετικά αργά και επειδή, όπως αναφέρθηκε, αρνητικά

φορτία συγκεντρώνονται συνήθως στα κατώτερα στρώ­

ματα του νέφους, επάγεται από αυτά στο έδαφος ένα αργά μεταβαλλόμενο ηλεκτροστατικό πεδίο με κατεύ­

θυνση από το έδαφος προς τσ νέφος αντίθετη από το

πεδίο KV/m. Το πεδίο αυτό έχει φορά αντίθετη από το πεδίο καλοκαιρίας και ένταση εκατό περίπου φορές με­

γαλύτερη από το τελευταίο.

Με κάθε κεραυνό, ένας από τους θύλακες φορτίου εκ-

Μάρτιος·Αnρiλ::ι=ος"-'1=98::9:_ __________ __:Τ:οεχ'-'νC:ικ::ά:.:Χ::'ρ::ο::ν=ικ.,ά'--------- ___________ 9::_1:_

φορτίζεται προς τη γη μέσω ενός οχετού. Με τη διατα­

ραχή του πεδίου μέσα στο νέφος που συνεπάγεται η

εκφόρτιση αυτή, είναι δυνατόν ένας γειτονικός θύλακας

να συνδεθεί με το προς το νέφος άκρο του οχετού και

να επακολουθήσει μία δεύτερη, τρίτη ιi και περισσότε· ρες εκκενώσεις που κατά κανόνα χρησιμοποιούν τον ί·

διο οχετό που διανοίχτηκε από την εκκένωση του πρώ­

του θύλακα. Είναι όμως δυνατό σε σπανιότερες περι·

mώσεις, μία επόμενη εκκένωση να διανοίξει ένα νέο ο­

χετό έτσι που ένας κεραυνός να πλήξει σχεδόν ταυτό­χρονα δύο διαφορετικά σημεία του εδάφους. · Εχουν παρατηρηθεί κεραυνοί με περισσότερες από είκοσι δια· δοχικές εκκενώσεις (2). Η χρονική απόσταση των διαδο­χικών εκκενώσεων είναι τέτοια που η διάρκεια ενός πολ­

λαπλού κεραυνού μπορεί να ξεπερνά το ένα δευτερόλε­

πτο (3). Το αλληλένδετο με κάθε μία από τις εκκενώσεις φορτίο Q, εκτιμώμενο από το χρονικό ολοκλήρωμα του ρεύματος, μπορεί για ένα αρνητικό θύλακα να ξεπερνά

τα 20 coυlombs ενώ για ένα θετικό τα 120 coυlobs.

Σε ένα επίπεδο έδαφος ή μία εκτεταμένη επιφάνεια ύ­δατος, ο οχετός του κεραυνού αρχίζει από το νέφος και

κατευθύνεται προς το έδαφος. Με την παρουσία όμως

μιας υψηλής κεραίας που το ύψος της ξεπερνά τα 1 00 ή 150 μέτρα ο οχετός μπορεί να αρχίσει από την κεραία και να περατοίιται στο νέφος. Σε κεραίες με ύψος πάνω

από 400 ή 500 μέτρα ο οχετός ξεκινά σχεδόν πάντα απ· αυτές.

Για ένα κατερχόμενο οχετό, όταν αυτός πλησιάσει σε α­

πόσταση μερικών δεκάδων μέτρων από το έδαφος, εξαρ­

τώμενη από το μέγεθος και πολικότητα τοιι φορτίου του

θύλακα, εκπηδά από το έδαφος ένας ανερχόμενος οχε­

τός που σπεύδει προς συνάντηση του κατερχόμενου. Η

συνάντηση γίνεται σε κάποια ενδιάμεση θέση. Με τη συ·

νάντηση αυτή δημιουργείται μια ιονισμενη οδός μέσα α­

πό την οποία επακολουθεί η εκκένωση, του φορτίου του

θύλακα που συνοδεύεται από ένα ρεύμα δεκάδων ή και

εκατοντάδων ΚΑ.

Η απόσταση του άκρου του κατερχόμενου οχετού από

το έδαφος για την οποία ξεκινά ο ανερχόμενος «Οχετός

Συναντήσεως>> ονομάζεται «Απόσταση Διάσπασης» (stri­king Dίstance). Ο ανερχόμενος οχετός ξεκινά κατά

προτίμηση από το άκρο προεξοχών του εδάφους όπως

είναι το άκρο μιας γειωμένης κεραίας ή ένα άλλο υψηλό

γειωμένο αντικείμενο (π.χ. ένα κωδωνοστάσιο). Η ιδιότη· τα αυτή που έχει μία γειωμένη κεραία αποτελεί την αρχή

στην οποία στηρίζεται η ράβδος του Φρανγκλίνου που θα δούμε στη συνέχεια. Η απόσταση του άκρου του κατερ­

χόμενου οχετού από το άκρο της κεραίας για την οποία

η κεραία αποτελεί ένα σημείο προτίμησης για τον οχετό

σχετικά με το περιβάλλοντα χώρο, εξαρτάται από την α­

πόσταση διάσπασης που με τη σειρά της εξαρτάται από

την ένταση του κεραυνού και από το ύψος της κεραίας.

Μέθοδοι προστασίας

Με τις πιο πάνω πληροφορίες για το μηχανισμό και τα

μεγέθη του κεραυνού μπορεί να σκεφθεί κανείς μεθό­

δους προστασίας ή να κρίνει την πιθανή αποτελεσματικό­

τητα μιας προτεινόμενης διάταξης. Δύο λογικές σκέψεις

έρχονται αμέσως στο μυαλό. Η μία είναι να επιδιωχθεί η

προσέλκυση του κεραυνοιJ σε κάποια ακίνδυνη θέση κά­

νο;τας χρήση της ιδιότητας έλξης που έχει μια γειωμέ­

νη κεραία. Η άλλη να παρεμποδιστεί με κάποιο τρόπο ο

σχηματισμός του κεραυνού. Ο Φρανγκλίνος ήταν ο πρώ­

τος nou σκέφθηκε να κάνει χριiση της ιδιότητας της γειωμένης κεραίας και έτσι προέκυψε η γνωστή ράβδος του Φρανγκλίνου. Από την επινόησή της, η ράβδος του

Φρανγκλίνου έχει υποστεί σημαντικές βελτιώσεις. Ο επω­

νομαζόμενος «Κλωβός Faraday» ή οι «Αγωγοί Προστα­σίας>> των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας

βασίζονται στην ίδια αρχή όπως και η ράβδος του Φραν­

κλίνου και αποτελούν ουσιαστικά παραλλαγή της. Είναι

σκόπιμο να αναφερθεί στο σημείο αυτό πως η ονομασία

«Κλωβός Faraday» δεν ανταποκρίνεται απόλυτα στη συ­μπεριφορά της εγκατάστασης προστασίας που χαρακτη­

ρίζεται με το όνομα αυτό. Ο κλωβός Faraday ισχύει για στατικά ή αργά μεταβαλλόμενα ηλεκτρικά πεδία ενώ έ­

νας κεραυνός προκαλεί ηλεκτρομαγνητικά πεδία που ε­κτείνονται στην περιοχή των δεκάδων kHz ή ακόμα υψη­λότερα.

Μία βελτίωση της ιδέας του Φρανγκλίνου προτάθηκε το

1914 από τον ουγγρικής καταγωγής συνεργάτη της Μα­ρίας Κιουρί, Leo Szίllard. Γοητευμένος ο Szillard από τις ιδιότητες της ραδιενέργειας, που ήταν τότε της μό­

δας, σκέφθηκε πως αν η κορυφή της ράβδου του Φραν­γκλίνου εφοδιαζόταν με κάποιο ραδιενεργό υλικό θα ήλ­

κυε τον κεραυνό πιο αποτελεσματικά. Ο λόγος για τον

οποίο η ιδέα αυτή ήταν λανθασμένη εξηγείται σε ένα

προηγούμενο άρθρο (4). Στη χώρα μας, ενώ μέχρι πριν έ­να περίπου χρόνο αλεξικέραυνα εφοδιασμένα με ραδιε­

νέργεια εξακολουθούσαν να εγκαθίστανται παρά την κο· ταδίκη τους από όλους τους ειδικούς επιστήμονες, ξαφνικά με τον πανικό που ακολούθησε το συμβάν του

Τσέρνομπιλ, απαγορεύτηκαν όχι σαν μη αποτελεσματικά

αλλά σαν επικίνδυνα. Μετρήσεις όμως που έγιναν πρό­

σφατα στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας έδειξαν πως σε λι­

γότερο από ένα μέτρο από την κεφαλή ενός ραδιενερ­

γού αλεξικέραυνου το επίπεδο της πρόσθετης ραδιε­

νέργειας - αυτής δηλαδή που προκαλείται από το ρα­

διενεργό Αμερίκιο 241 που είναι εφοδιασμένα- σχεδόν

μηδενίζεται. Τα αποκαλούμενα ραδιενεργά αλεξικέραυ­

να λοιπόν δεν είναι επικίνδυνα, απλώς η ραδιενέργεια δεν προσθέτει τίποτα στην αποτελεσματικότητα μιας α·

πλής κεραίας.

Μια ιδέα διαφορετική από αυτή του Φρανγκλίνου που

πολλοί προώθησαν ήταν η εξουδετέρωση του φορτίου

του ''έφους πριν αρχίσει η δημιουργία του οχετού. Διε­

ρευνωντας την ιδέα αυτή, θα πρέπει να έχει κανείς κατά

νου πως, όπως προαναφέρθηκε, η εγκατάσταση του

φορτίου στο νέφος ολοκληρώνεται μέσα σε λίγα μόνο

λεπτά. Αυτό λοιπόν τον περιορισμένο χρόνο έχει κανείς

στη διάθεσή του για να εξουδετερωσει το φορτίο του νέ­

φους αν δεν μπορέσει να παρέμβει στον ίδιο το μηχανι­

σμό συσσώρευσnc του.

Γύρω στα 1750, σύγχρονα δηλαδή με το Φρανγκλίνο, ο Τσέχος επιστήμονας Prokop Diνίsh είχε την ιδέα να «εκκενώσει» το νέφος κάνοντας χρήση του φορτίου που

εκπέμπεται από μία γειωμένη ακίδα υπό την επίδραση

του πεδίου κακοκαιρίας που αναπτύσσεται από το φορ­

τίο του ίδιου του νέφους. Για το σκοπό αυτό πρότεινε

μία συσκευή που περιλάμβανε 216 ακίδες που την ονό-

92 Τεχνικά Χρονικά Μάρτιος-Απρίλιος 1989

μασε Machίna Meteorologίca. Το αποτέλεσμα ήταν α­πογοητευτικό. Το λόγο τον δίνει ο Golde, στο βιβλίο του 'Ίightnίng Protectίon" (5). · Οπως αναφέρει ο Golde, το ρεύμα εκκένωσης μιας aπομονωμένης ακίδας, ύψους

μερικών μέτρων υπό την επίδραση του πεδίου κακοκαι­

ρίας, είναι της τάξης των 10μΑ. Το φορτίο που εκκενώ­νεται κατά ένα κεραυνό είναι της τάξης των 30 coulom­bs. Για να εξουδετερωθεί λοιπόν το φορτίο του νέφους. έστω κι αν δεχόμαστε πως όλα τα δημιουργούμενα από την ακίδα ιόντα κατευθύνοντο στο νέφος, θα χρειαζό­

ντουσαν γύρω στις 800 ώρες. Σχετικά με το ίδιο θέμα ο Berger έλεγε χαρακτηριστικά πως ένας και μόνο κεραυ­νός μεταφέρει όσο φορτίο θα aπελευθερωνόταν από έ­

να ψηλό πύργο μέοα σε ένα ολόκληρο καλοκαίρι.

Η ιδέα δημιουργίας ιονισμού στην κεφαλή της ράβδου

εφαρμόζεται και σήμερα στα επωνομαζόμενα «Αλεξικέ­

ραυνα Ιονισμού». Ο ιονισμός δημιουργείται με κάποια

πηγή υψηλής τάσης που τροφοδοτείται συνήθως αυτοδύ­ναμα, π.χ. από φωτοκύταρα ή πιο πρόσφατα από πιεζοη­

λεκτρικά στοιχεία. Οι κατασκευαστές τους δεν ισχυρίζο­

νται πως ο τεχνητά δημιουργούμενος ιονισμός προκαλεί

εκκένωση του νέφους, αλλά πως δημιουργεί μία οδό προτίμησης προς την κεραία όπως και στα ραδιενεργά α­

λεξικέραυνα χωρίς όμως τη χρήση ραδιενεργών υλικών.

Ο ισχυρισμός πως ο ιονισμός του αέρα ευνοεί την εξέ­

λιξη μιας εκκένωσης χρειάζεται κάποια κριτική θεώρηση. Θεωρητικά η παρουσία φορτίου χώρου γύρω από μία α­

κίδα δημιουργεί εξομάλυνση, του ηλεκτρικού πεδίου και

κατά συνέπεια εξασθενίζει το φαινόμενο ακίδας στο ο­

ποίο ακριβώς στηρίζεται η λειτουργία της ράβδου του Φρανγκλίνου. Σύμφωνα μ· αυτό το συλλογισμό λοιπόν ο

ιονισμός αντί να βελτιώνει θα πρέπει μάλλον να χειροτε­ρεύει τη συμπεριφορά μιας κεραίας. Ποσοτικοί συλλογι­

σμοί δείχνουν πάντως πως τόσο στην περίπτωση των ρα­

διενεργών όσο και των αλεξικέραυνων ιονισμού η επί­δραση του αντίστοιχου φορτίου χώρου είναι τόσο μικρή

ώστε να επηρεάζει ελάχιστα ή καθόλου τη συμπεριφορά

της κεραίας.

Σε μία κατηγορία αλεξικέραυων ιονισμού, τα καλούμενα

"Pυlsar", ο αρνητικός ρόλος του φορτίου χώρου ανα­

γνωρίζεται και εφαρμόζεται αντί της συνεχούς δημιουρ­

γίας ιονισμού η παλμική διέγερση της κεφαλής της κε­

ραίας. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται να αποφευχθεί η ανεπιθύμητη εξομάλυνση του ηλεκτρικού πεδίου και να

δημιουργηθούν στιγμιαία οχετοί που θα μπορούσαν ίσως να συμβάλουν στην ικανότητα έλξης της κεραίας. Η ιδέα

φαίνεται ενδιαφέρουοα χρειάζεται όμως περισσότερη

διερεύνηση για να αποδειχθεί πρώτον πως είναι πράγματι

δυνατόν να απαλλαγούμε από το ανεπιθύμητο φαινόμε­νο της εξομάλυνσης του πεδίου λόγω φορτίου χώρου

και δεύτερον πως ο στιγμιαίος ιονισμός πράγματι ευνοεί τη δημιουργία του οχετού συνάντησης και αν ναι κατά πόσο. Αποδεικνύεται θεωρητικά πως η κάθοδος του κα­

τερχόμενου, αρνητικού οχετού ισοδυναμεί με την επι­βολή στην κεραία του αλεξικέραυνου μιας θετικής

κρουστικής τάσης χειρισμών. Μία διάταξη λοιπόν με την

οποία θα μπορούσε να διερευνηθεί η αποτελεσματικό­

τητα της προτεινόμενης μεθόδου θα ήταν ένα διάκενο

ράβδου πλάκας με μία θετική κρουστική τάση χειρισμων εφαρμοζόμενη στη ράβδο και σύγχρονη παλμική διέγερ-

ση του άκρου της ράβδου υπό τις εφαρμοζόμενες από

τον κατασκευαστή συνθήκες.

Ολοσχερής αποσόβηση του κεραυνού ισχυρίζεται ο ιτα­λός ηλεκτρονικός Marίo de Bernadί πως επιτυγχάνεται με μία συσκευή επινόησής του που ονομάζει protezίone

antimpato. Η συσκευή αποτελείται βασικά από μία γειω­μένη κεραία στην κεφαλή της οποίας τοποθετείται κά­ποιος κρύσταλλος. Σε σειρά με την κεραία παρεμβάλλε­ται ένα κύκλωμα L-R-C. Τη λειτουργία της συσκευής του περιγράφει ο εφευρέτης σε ένα έντυπο με τον τίτ­λο: Fίrst ίnternatίonal conference on lίghtnίng antί-ί­mpact protectίon, με τα ακόλουθα λόγια: «Το σύστημα antίmρato λειτουργεί με βάση το ηλεκτρομαγνητικό πε­

δίο που προηγείται από το σχηματισμό του Οδηγού Οχε­

τού και δρα σαν ένας παθητικός ανακλαστήρας με σφαι­ρική κατευθυντικότητα ... )). Στη συνέχεια αναφέρει: (<Η ε­νέργεια που ανακλάται από το αλεξικέραυνο εξασκεί μία

διασκορπιστική τάση (azίone dίspersίνa) που επηρεάζει

τόσο το μηχανισμό διαχωρισμού και συγκέντρωσης των

φορτίων στο νέφος όσο και το σχηματισμό μικροεκκε­

νώσεων». Ισχυρίζεται δηλαδή πως το ηλεκτρομαγνητικό

πεδίο που δημιουργείται από τον ίδιο τον κεραυνό δρα

αναδρομικά στις αιτίες που τον δημιουργούν. Σε άλλη θέ­

ση του ίδιου κειμένου αναφέρεται: «Αν το σύστημα προ­

στασίας δεν έχει τις απαιτούμενες για την ειδική περί­

πτωση διαστάσεις, η επίδρασή του στα κατώτερα στρώ­

ματα του νέφους είναι ανεπαρκής. Στην περίπτωση αυτή

ξεκινά ο οδηγός οχετός. Μόλις όμως αυτός πλησιάσει

την περιοχή δράσης του συστήματος διασκορπίζεται σε

άπειρες μικρές διακλαδώσεις και έτσι αποφεύγεται η δημιουργία του κεντρικού κλάδου του οχετού>).

Από τη φυσική του κεραυνού και γενικότερα των ηλε­

κτρικών εκκενώσεων στον αέρα, είναι γνωστό πως για να

συμβεί ηλεκτρική εκκένωση απαιτούνται εντάσεις του η­

λεκτρικού πεδίου πολλών εκατοντάδων κιλοβόλτ ανά μέ­τρο. Αν στη συνέχεια οι εκκενώσεις αυτές εξελιχθούν

σε Οδηγό Οχετό (leader). οι πεδιακές εντάσεις που επι­κρατούν ανά πάσα στιγμή στην κεφαλή του είναι ακόμα

μεγαλύτερες. Για να παρεμποδιστεί λοιπόν ο σχηματι­

σμός είτε των αρχικών εκκενώσεων (προεκκενώσεις) εί­

τε η προώθηση του οδηγού οχετού θα έπρεπε να μπο­

ρούσε να αναmυχθεί στην κατάλληλη θέση και την κα­τάλληλη στιγμή ένα πεδίο με αντίθετο σημείο και συ­

γκρίσιμο σε μέγεθος με αυτό που πρόκειται να αναιρε­

θεί. Παραβλέποντας έστω την απαγορευτική χρονική διαδοχή αιτίας και αποτελέσματος θα ήταν δύσκολο να

φανταστεί κανείς μία κεραία με τις πιο πάνω ικανότητες.

Συμπεράσματα

Από τους πάνω συλλογισμούς προκύπτουν τα ακόλουθα:

- Για την προστασία από τους κεραυνούς δύο μέθοδοι αντιμετωπίζονται. Η μία είναι η απομάκρυνση του κεραυ­νού από θέσεις που το πλήγμα τους θα ήταν επικίνδυνο

και η προσέλκυση του σε θέση ή θέσεις που θα ήταν α­

κίνδυνο. Η άλλη να αποσοβηθεί ολότελα η δημιουργία

του κεραυνού.

-Από εμπειρικές παρατηρήσεις (του Φρανγκλίνου) έγινε

αντιληmό πως μία γειωμένη ράβδος έλκει τον κεραυνό σκιάζοντας με τον τρόπο αυτό μία ορισμένη περιοχή γύ-

Μάρηοι;; -Απρίλιος 1989 Τεχνικά Χρονικά 93

ρω από αυτή. Με την επιστημονική έρευνα που ακολού­

θησε από την εποχή του Φρανγκλίνου έχει κατανοηθεί ο

φυσικός μηχανισμός που προκαλεί την έλξη και έχει κα­

θοριστεί με σχετική ακρίβεια η έκταση της προστατευό­

μενης περιοχής. Ο επωνομοαζόμενος «Κλωβός Fara­day» και οι «Αγωγοί Προστασίας» των Γραμμών Μετα­

φοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας βασίζονται στην ίδια φυσι­κη αρχή με τη ράβδο του Φρανγκλίνου.

- · Εχουν κατά καιρούς προταθεί μέθοδοι για τη βελτί­ωση της ελκτικής ικανότητας της ράβδου του Φρανκλί­

νου που όλες βασίζονται στην τεχνητή δημιουργία ιονι­

σμού στην κεφαλή της ράβδου. Ο τεχνητός ιονισμός

προκαλείται είτε με την προσθήκη κάποιας ραδιενεργού

ύλης (ραδιενεργά αλεξικέραυνα) είτε με τη χρησιμοποί­

ηση μιας βοηθητικής τάσης (αλεξικέραυνα ιονισμού).

Θεωρητικά, ο τεχνητά δημιουργούμενος ιονισμός οφεί­

λει μάλλον να χειροτερεύει παρά να βελτιώνει την ελκτι­

κή ικανότητα της ράβδου. Αυτό αποδεικνύεται και εργα­

στηριακά. Για μία παραλλαγή των αλεξικέραυνων ιονι­

σμού στα οποία χρησιμοποιείται παλμική αντί της συνε­

χούς διέγερσης, υπάρχει θεωρητική υπόνοια για την ευ-

νοίκή επίδραση του ιονισμού όχι όμως και επιβεβαίωση.

· Ερευνα προς την κατεύθυνση αυτή θα ήταν σκόπιμη.

- Μέθοδοι για την εξουδετέρωση του φορτίου του νέ­φους ή την αποσόβηση του κεραυνού δεν έχουν προς

το παρόν ούτε θεωρητική ούτε πειραματική δικαίωση.

Βιβλιογραφία

1. C.B. Moore and Β. Vonnegυt, LIGHTNING, Volυme 1, Physics of Lightning, Academy Press, 1977 (bo­ok).

2. Κ. Berger, The Earth Flash, LIGHTNING Volυme 1, Physics of Lightning, Academy Press, 1977 (book)

3. Κ. Berger, R.B. Anderson, Η. Kroninger, Parame­ters of Lightning Flashes, ELECTRA Ν. 41, 1974.

4. Χ. Μαινεμελής, TEXNIKA ΧΡΟΝΙΚΑ, Β., Ιούλιος - Σε­

πτέμβριος 1984,τόμ. 4, τεύχ. 3.

5. R.H. Golde, Lightning Protection (book) Arnold, London 1973.

Συζήτηση, ερωτήσεις - απαντήσεις, παρεμβάσεις

Χρ. Μαινεμενλής: Η ερώτηση, η οποία μου ετέθη από

τον κύριο Χατζηλάου και σχετίζεται με αυτά που οι άν­

θρωποι του ΟΤΕ ζήτησαν εδώ μέσα. Στην Πάτρα υπάρχει

σταθμός. Η ερώτηση είναι «υπάρχουν στατιστικά σχέδια σχετικά με τις ζημιές οι οποίες προκαλούνrαι από κε­ραυvούφ).

Απάντηση: Για τις ζημιές όχι, αλλά για την πυκνότητα

των κεραυνών έχουν αρχίσει εδώ και πέντε χρόνια στο

Πανεπιστήμιο της Πάτρας και γίνονται συστηματικές με­

τρήσεις, όχι των ημερών καταιγίδας, αλλά των εκκενώ­

σεων προς το έδαφος, πράγμα το οποίο μας ενδιαφέρει και τα πρώτα αποτελέσματα ενός έτους που δημοσιεύ-

τη καν πριν από κανένα χρόνο, δύο. Τώρα έχουμε τα απο­

τελέσματα μία επόμενης έρευνας, τα οποία δείχνουν ότι

η πυκνότητα των κεραυνών στην περιοχή της Πάτρας

τουλάχιστον είναι δύο φορές μεγαλύτερη απ' αυτά που

δείχνει ο στοιχειώδης χάρτης των κεραυνικών καμπύλων

το οποίο προμηθεύει η Μετεωρολογική Υπηρεσία.

Παρέμβαση Π. Νικολόπουλου

Εγώ κατ· αρχήν ήθελα να πω, είμαι υποχρεωμένος να το

πω, ότι λυπάμαι για τη σημερινή ημερίδα, και θέλω να

δηλώσω ότι δεν πρόκειται να συμμετάσχω πάλι σε μία τέ-

94 Τεχνικά Χροvικά Μάρτιος-Απρίλιος 1989

τοια ημερίδα. Πρέπει να τονίσω, παρ' όλο ότι cίναι το

κόκκινο πανί αυτό, ότι η ημερίδα αυτή δημιουργήθηκε

απ· αυτήν την περίφημη και απαράδεκτη εγκύκλιο του

υπουργείου. Και ποιά ήταν η κατάληξη;

· Οτι μαζευτήκαμε όλοι εδώ και στο τέλος θα βγει και το συμπέpaσμα, ότι οι μισοί ήταν υπέρ του α και οι άλλοι μι­

σοί ήταν εναντίον του α, άρα πάτσι και τελειώσαμε. Δη­λαδή οι δίκαιοι, άδικοι, ειδικοί, μη ειδικοί, μπήκαμε όλοι

σε ένα καζάνι Και έχουμε και έναν ομιλητή εδώ, ο ο­ποίος εν πάση περιmώσει για μένα είναι τελείως απαρά­

δεκτος. Διότι επεμβαίνει και ρυθμίζει και τον τρόπο συ­ζήτησης.

Δηλώνω ότι δεν πρόκειται σαν επιστήμονας και σαν κα­

θηγητής Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνίου να επιτρέψω να γίνονται αυτά τα πράγματα στη χώρα μου, ο καθένας

να θέλει να επιβάλει την άποψή του με το έτσι θέλω. ·Ε­

χετε καταργήσει την επιστήμη εδώ πέρο, και έχετε κα­

ταργήσει τα πάντα. · Εχουμε γυρίσει 500 χρόνια πίσω κύ­ριοι

Πρόεδρος (Μ. Παπαδόπουλος): Η επιτροπή απευθύνθη­

κε, όπως έκρινε τουλάχιστον, στους μάλλον αρμόδιους,

και δεν είναι αναρμόδιοι, οι συνάδελφοι μηχανικοί εννοώ.

Καλέσαμε, απευθυνθήκαμε κατ' αρχήν όπως είδατε στα

Πανεπιστήμια, στα Πολυτεχνεία, απευθυνθήκαμε στους

κατασκευαστές, απευθυνθήκαμε και στον οιονδήποτε

συνάδελφο. Που λοιπόν είναι το φταίξιμο της επιτροπής,

ότι απευθυνθήκαμε σε αναρμόδιους; Ποιός χαραΚΊηρί­

ζεται αναρμόδιος; Παρακαλώ όμως να το σταματήσουμε

αυτό εδώ, διότι νομίζω ότι ξεφεύγει από τους σκοποι)ς

της ημερίδας.

Εάν κάναμε λάθη, εάν κάναμε παραλείψεις σαν επιτρο­

πή, θα μας κρίνετε αφού δείτε και το επόμενο βήμα μας,

πώς θα αξιοποιήσουμε τα σημερινά τα οποία ακούσατε. Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι δεν έγινε κανένα λάθος στο

βήμα, το οποίο κάναμε, να καλέσουμε όσους πίστεψαν ό­

τι μπορούν να εκφράσουν γνώμη, να την εκφράσουν, άλ­

λος εγκυρότερη, άλλος ολιγότερη έγκυρη, αλλά όχι ά­

σχετη.

(Π. Νικολόπουλος): Ο κύριος Σέρβης ζητάει να «διατυ­

πώσω απόψεις και κρίσεις επί των λεγομένων απωθητώv

με κρύaτaλλσ χαλαζία». Το θέμα, το γνωστό, στερείται ό­

χι επιστημονικής βάσης στο παραπάνω αλεξικέραυνο. Θα

το δηλώσω ρητά και κατηγορηματικά: Για μένα το αλεξι­

κέραυνο aυτό είναι για πέταμα. Για να εξηγηθούμε, το ί­

διο για μένα, άνευ περιεχομένου, και χωρίς να μου προ­

σθέσουν την παραμική πληροφόρηση είναι οι δύο ομι­

λίες του κυρίου nαππά και του κυρίου Μαχιά.

Κι αυτό να το ξεκαθαρίσουμε, και μ· αυτό απαντώ στην

ερώτηση, διότι δε θέλω να μπω σε λεmομέρειες. · Εχω βέβαια γράψει εδώ, αλλά δεν μπορώ αυτή τη στιγμή να

καθίσω να μιλάω σειρά προς σειρά γι· αυτά τα απαράδε­

κτα και πρωτοφανή πράγματα που γράφονται σ' αυτές

τις δύο εργασίες. Αυτή είναι η άποψή μου και όποιος

δεν τη θέλει έχει τον τρόπο του να αντιδράσει.

Τώρα υπάρχει και μία δεύτερη ερώτηση, η οποία λέει

"απόψεις σας επί της εγκυκλίου του γπΕΧΩΔΕ και της εμπιστευτικής εκθέσεως του σώματος των επιθεωρητών

ταυ ΥΠΕΧΩΔΕ».

Εγώ δε θ· απαντήσω, αλλά πάλι θα κάνω μία παρατήρηση, ότι σαν επιστήμονας δεν μπορώ να αγνοήσω τέτοια γε­γονότα που συμβαίνουν, έστω κι αν δεν είναι επιστημο­νικά, δεν μπορώ να αγνοήσω ότι από ένα επίσημο υ­πουργείο διαγράφονται οι κανονισμοί, διαγράφεται η επι­στημονική έρευνα, διαγράφαντα τα Πανεπιστήμια, διαγρά­

φεται το σύμπαν. Εν πάση περιπτώσει τελειώνω εδώ.

Ο κύριος Σοίτης, αφού με συγχαίρει για την τεκμηριωμέ­νη διάλεξή μου, μου θέτει ένα θέμα, «γιατί έγινε κάποια ζημιά οτη Λήμνο».

Απάντηση: Δεν ξέρω τί ζημιά έγινε στη Λήμνο και επομέ­

νως δεν μπορώ να απαντήσω. Δεν την ξέρω την υπόθε­ση. Επίσης με ρωτάει: «εδώ οι Γερμανοί aποδέχονται τις ατέλειες του κλωβού και προτείνουν ορισμένες βελ τιώ­

οεις κι αν εγώ συμφωνώ με τις βελτιώσεις».

Απάντηση: · Οπως είπαν πολλοί ομιλητές το είπα κι εγώ, οι διατάξεις aντικεραυνικής προστασίας, έχουν αυτήν τη

στιγμή εξελιχθεί σε τέτοιο στάδιο ωρίμανσης, ώστε όταν

πάρετε ένα τέτοιο βιβλίο, θα σας πει με το νι και με το σίγμα τί έχετε να κάνετε, και επομένως νομίζω ότι το θέ­

μα αυτό καλύmεται πληρέστερο. Και όποιον ενδιαφέρε­ται, τον πληροφορώ ότι υπάρχει μία διεθνής επιτροπή

προστασίας έναντι των κεραυνών στον ευρωπαϊκό χώρο, στην οποία κι εγώ πριν από χρόνια συμμετείχα κανονικά.

Τελευταία δεν συμμετέχω, πρέπει να το δηλώσω. Η επι­τροπή φέτος συνεδριάζει, αν δεν κάνω λάθος, στις 30 Α­πριλίου, έχει το ετήσιο συνέδριό της με συμμετοχή όλου

του ευρωπαϊκού χώρου και νομίζω και εκτός Ευρώπης, ή

στο Μπρατς, αν δεν κάνω λάθος, και μπορεί όποιος θέλει να πάει εκεί να δει πού βρίσκεται αυτή τη στιγμή η έ­

ρευνα γύρω από το θέμα του κεραυνού και της aντικε­

ραυνικής προστασίας.

Ο κύριος Πολίτης, λέει: «Ο κύριος καθηγητής, είδε μία

διόγκωση της σημασίας ταυ ηλεκτρομαγνητικού πεδίου και μου λέει: ενώ από πι ν μία μεριά έχουμε τα μsec, από

την άλλη έχουμε τα nsec».

Απάντηση: Νομίζω ότι άλλος ομιλητής, ή μάλλον άλλοι

ομιλητές, εξήγησαν τί είπα.

Και το τονίζω άλλη μία φορά: το ρεύμα του κεραυνού εί­

ναι αυτό που είναι, εγώ δεν μπορώ να το κάνω μεγαλύ­

τερο, ούτε μικρότερο. ·Εχει μία συγκεκριμένη διάρκεια, η διάρκεια αυτή είναι μερικές δεκάδες μικροδευτερό­

λεπτα, κατά μέσον όρο. ·Εχει μία τιμή, η οποία έχει μία

στατιστική καμπύλη, με ορισμένες συχνότητες, από δέκα

έως 100 κιλοαμπέρ περίπου, χονδρικώς, και όταν πέσει αυτό το πράγμα βεβαίως για τη διάρκεια που υπάρχει, θα

δημιουργήαει το πεδίο, το οποίο το γράφει και μία κλα­

σική θεωρητική ηλεκτροτεχνία, ούτε περισσότερο, ούτε λιγότερο. Αλλά οπωσδήποτε δεν είναι ένα ρεύμα, το ο­ποίο βρίσκεται εκεί επί λεπτά, ή επί ώρες.

Τελευταία ερώτηση του κυρίου Σταμοίλη: «διαφαίνεται η

εφαρμογή των λέιζερ οτην αντικεραυνική πραaτaσίa;»

Απάντηση: Δεν είμαι μάγος, δεν ξέρω, λυπάμαι. Ευχαρι­στώ πολύ.

Μάρτιος-Απρίλιος 1989 Τεχνικά Χρονικό 95

Παρέμβαση Κ. Στασινόπουλου Θα ήθελα να κάνω μία πολύ σύντομη παρέμβαση, άλλω­

στε καλύφθηκα απόλυτα από τους δύο προλαλήσαντες. Θέλω να πω ότι και η δική μου γνώμη είναι ότι, όπως έ­

χουν τα πράγματα οι ενδείξεις όλες λένε, ότι τα αλεξικέ­ραυνα de Bernardί δε θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Θέλω να πω ότι υπάρχουν ανεπαρκέστατα στατιστικά στοιχεία που να αποδεικνύουν αυτά τα οποία μας είπαν

εδώ αυτοί οι οποίοι υποστηρίζουν τα αλεξικέραυνα de Bernardi. Για την προστασία από τα υπερρεύματα που επάγει ο κε­

ραυνός, νομίζω ότι, όπως είπε και ο κύριος Μαινεμεν­

λής, υπάρχει η λύση των γραμμικών εξισώσεων δυναμι­

κού.

Θα ήθελα όμως να πω και κάτι άλλο για το προεδρείο, αν

μου επιτρέπει, ότι όλη αυτή η σημερινή ημερίδα είχε

σκοπό ακριβώς και υποκινήθηκε κατά κάποιον τρόπο,

απ· αυτήν την τελείως απαράδεκτη εγκύκλιο του Υ­

πουργείου.

Πρόεδρος (Μ. Παπαδόπουλος): Μία παράκληση, την έ­

κανα και πριν: ας αφήσουμε τους σχολιασμούς και τους

χαρακτηρισμούς των ενεργειών ορισμένων υπηρεσιών, οι

οποίοι γίνανε. Δεν προσθέτουν στη λύση του θέματος.

Θέμα υπάρχει, τέθηκε από την πολιτεία στο Επιμελητή­ριο. Προσπαθούμε, αυτό σκεφθήκαμε, να δώσουμε μία

απάντηση και σας καλέσαμε να μας βοηθήσετε. Αφήστε σας παρακαλώ από κει και πέρα. Λοιπόν, ευχαριστούμε

πολύ.

Π. Παππάς: Κατ· αρχήν επισκέφθηκα τον κύριο Μαινε­

μενλή στο εργαστήριό του. Σε καμία περίπτωση δε συζη­

τήσαμε για τους απωθητές. Παρακαλώ τον κύριο Μαινε­

μενλή να με διαψεύσει. (Πauση και avaμovη διάψευσης. Διάψευση δε γίνεται). Δήλωσα στον κύριο Μαινεμενλή ό­

τι είμαι ειδικός επί της ηλεκτροδυναμικής και πιστεύω ό­

τι το θέμα της aντικεραυνικής προστασίας αφορά όλο το

ηλεκτρομαγνητικό φάσμα και την ηλεκτροδυναμική ιδιαί­

τερα. Το διάγραμμα που σας δείχνω είναι και το διά­

γραμμα που σας έδειξε ο κύριος Μαινεμενλής προη­

γουμένως. Σε καμία περίπτωση δεν είναι διάγραμμα αλε­ξικέραυνου. Είναι το διάγραμμα από το βιβλίο του Gol­de, Lίghtnίng, σελίς 83. Υπάρχει εδώ. Μπορώ να σας το δείξω και αναφέρεται στις διακυμάνσεις του πεδίου κα­λοκαιρίας. Δεν έχει καμία σχέση με τα συγκεκριμένα α­

λεξικέραυνα. Δεν ξέρω τί αμφισβήτηση τίθεται γι· αυτό

το διάγραμμα. τί δείχνει αυτό το διάγραμμα; Το διάγραμ­

μα αυτό δείχνει το πεδίο καλοκαιρίας το οποίο αρχίζει

να μεταβάλλεται, και σ· αυτό το σημείο ξεσπάει κεραυ­

νός. Δηλαδή, έχω αναστροφές και έναρξη ταλαντώσεων. Δεν το έχω φτιάξει εγώ. Λοιπόν, το διάγραμμα αυτό δεί­

χνει την έναρξη των ταλαντώσεων και σε κάποιο μεσοδιά­

στημα των ταλαντώσεων αυτών, έχω έκσπαση κεραυνού. Ο ένας άξονας είναι του ηλεκτρικού πεδίου, ο άλλος ά­ξονας είναι η ένταση του χρόνου. Βλέπω ότι η ένταση α­

νεβαίνει, κατεβαίνει γύρω από τον άξονα του χρόνου.

Λοιπόν, η απλή μαθηματική ερμηνεία είναι ότι το διά­γραμμα αυτό δείχνει μεταβαλλόμενο ηλεκτρικό πεδίο.

Το από κάτω διάγραμμα πάλι που βλέπετε, είναι ένα διά­

γραμμα με κατακόρυφο άξονα την ένταση ηλεκτρικού

πεδίου και οριζόντιο άξονα το χρόνο, για τον οποίο βλέ­πω πάλι να μεταβάλλεται το ηλεκτρικό πεδίο. Στα σημεία

ένα και δύο, έχω έκσπαση κεραυνών. Το διάγραμμα αυτό είναι πάλι από το ίδιο βιβλίο του Golde. Λοιπόν υπάρ­χουν και άλλα διαγράμματα μέσα στο ίδιο βιβλίο, που μπορώ να σας τα δείξω από το πρωτότυπο.

Μας είπε ο κύριος Μαινεμενλής ότι δε διαπίστωσε καμία χωρητικότητα στο αλεξικέραυνο. · Εχω να πω στον κύριο Μαινεμενλή ότι αν μετρούσε τη χωρητικότητα, αλλά από την κεφαλή, το αλεξικέραυνο, θα εύρισκε οτι η αντίστα­ση ήταν διακέκομένη, και ότι υπήρχε η χωρητικότητα, η οποία ήταν μέσα στην κεφαλή. Λυπούμαι για το λάθος

του κυρίου Μαινεμενλή.

Για το ότι στην τρίτη του παρατήρηση ότι διαπίστωσε να υπάρχει ένα «βαρελάκι» το οποίο γειώνεται σε δύο ση­μεία, έχω να πω: Μάλιστα κύριοι, γειώνεται το «βαρελά­

κι» σε δύο σημεία. Από ηλεκτροστατικής πλευράς αυτό είναι παράλογο. Από ηλεκτροδυναμικής όμως δεν είναι

καθόλου παράλογο, γιστί είναι σύστημα ταλάντωσης και σκοπό έχει να απορροφά τις ταλαντώσεις τις ηλεκτρο­

μαγνητικές επί της επιφάνειας του εδάφους. Αυτό το σύ­στημα με τις δύο γειώσεις τις βραχυκυκλωμένες, προ­λαμβάνει τους θετικούς κεραυνούς που ξεκινούν από τη βάση υψηλών κτιρίων. τίθεται λοιπόν για την προστασία από θετικούς κεραυνούς. Στο συνεχές δίδει βραχυκύ­

κλωμα. Πολύ σωστά μέτρησε ο κύριος Μαινεμενλής, αλ­

λά καλά θα έκανε να ρωτούσε και λίγο για το ποια είναι η λειτουργία του. Και τότε θα του υποδεικνυόταν να κάνει

μετρήσεις της δυναμικής του αντίστασης.

Γ ι α το ότι διαπίστωσε στην εγκατάσταση του Πανεπιστη­

μίου της Πάτρας, ένα «ημιτελή κλωβό», έχω να πω το ε­

ξής: Το πλαίσιο αυτό δεν είχε σκοπό να είναι κανένας κλωβός. Απλώς ήταν είδος κατόπτρου του αλεξικέραυ­

νου. ·Εχει τις προδιαγραφές του κατασκευαστή του. ·Ο­

χι δεν ήταν κλωβός σε καμία περίπτωση. τίθεται και λει­

τουργεί σε συνδυασμό με τον απωθητή. Βλέπετε στο

σχήμα, υπάρχει ένας κύκλος και στη μέση υπάρχει το α­λεξικέραυνο. Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται γείωση.

Ταλαντεύεται και αποτελεί δίπολο με αυτό το πλαίσιο α­

πό κάτω. Δεν ήταν συλλέκτης κεραυνικού ρεύματος σε

καμία περίπτωση.

Ο κύριος Μαινεμενλής μας ανέφερε επίσης ότι στο ερ­

γαστήριό του έκανε ένα πείραμα με μία ράβδο, με υψη­

λή τάση, και εν συνεχεία έκανε ένα απλό πείραμα νομίζω

με βραχυκυκλωμένο το αλεξικέραυνο απωθητή. Βεβαίως βρήκε τα ίδια αποτελέσματα στις δύο περιπτώσεις. Η απά­

ντηση είναι η εξής: Αυτό που έλεγα και στην εταιρεία ΠΙΤΤΑ, να μην κάνει αυτό το πείραμα, διότι θα χρησιμο­

ποιήσει οξεία ράβδο. Η ράβδος φέρει ακίδα. Η ράβδος

είναι το αλεξικέραυνο ακίδας. Αν έχω μία επίπεδη επιφά­

νεια και μία ράβδο, ποιο είναι το αλεξικέραυνο και ποιος

είναι ο απωθητής; Αν θα δούμε καλά στην όλη διάταξη η

ράβδος χαλάει τη γεωμετρία. Δημιουργεί στένωση και υψηλή πυκνότητα ρεύματος, με αποτέλεσμα την κατάρ­

ρευση της αντίστασης του αέρα και δε λειτουργεί ο α­

πωθητής. Αν χρησιμοποιούσε ο κύριος Μαινεμ~νλής δύο

επίπεδες επιφάνειες, θα εύρισκε σαφέστατα διαφορά.

Επί πλέον, και το κυριότερο από όλα, χρησιμοποίησε συ­νεχή τάση, που σε καμία περίπτωση συνεχής τάση δεν ε­

ξομειώνει τις εναλλασσόμενες τάσεις του πεδίου κακο­

καιρίας. Τα πειράματα αυτά δεν μπορούν να δείξουν τη λειτουργία του αλεξικέραυνου απωθητή.

96 Τεχνικά Χρονικά Μάρτιος-Απρίλιος 1989

Κατόπιν έχουμε μία ερώτηση από τον κύριο Πολίτη:

«Ποιά μπορεί να είναι η συμβολή των αλεξικέραυνων surge arrestors που προστίθενται στις κατασκευές».

Απάντηση: Τα συστήματα αυτά, όπως είπαν πολλοί ομι­λητές εδώ, προστίθενται συμπληρωματικά στην ανεπάρ­κεια των κλωβών, και συμπληρωματικά στα αλεξικέραυνα

ακίδων. Τα Sυrge arrstors ενεργοποιούνται με υπερτά­σεις που επάγονται στις γραμμές μεταφοράς. Δεν προ­

φυλάσσουν από τις υπερτάσεις που δημιουργούνται σε οποιαδήποτε άλλη αγώγιμη επιφάνεια, είτε είναι γειωμέ­νη είτε όχι. Κάθε αγώγιμη επιφάνεια με γείωση, συμπε­ριφέρεται σαν γειωμένη κεραία μαρκόνι, που συλλαμβά­νει ηλεκτρομαγνητικά κύμματα. Συνεπώς, δεν είναι μόνο οι γραμμές μεταφοράς οι οποίες πρέπει να προστατευ­θούν. Επί πλέον ακόμη και οι γραμμές μεταφοράς δεν προστατεύονται 100%, διότι εκτίθενται στην υπέρταση που επιτρέπει το surge arrestor. Αν λοιπόν έχω έναν a­σθενή ηλεκτομαγνητικό παλμό, θα υπερφορτισθεί ελα­φρά η γραμμή μεταφοράς. Ενδέχεται να μην ενεργοποι­ηθεί το sυrge arrestor και μπορεί να προξενηθούν ζη­μίες. · Αρα, τα sυrge arrestors δεν είναι αποτελεσματική θεραπεία στην ατέλεια των κλωβών και των αλεξικέραυ­νων ακίδας. Βελτιώνουν κάπως την κατάσταση.

Παρέμβαση του κυρίου Μαινεμενλή: «Πώς εξηγείται ότι

η Διεθνής Ηλεκτροτεχνική Επιτροπή στην τελευταία συ­

νεδρίασή της, όπου εξετάζονταν νέα συστήματα aντικε­

ραυνικής προστασίας, θεώρησε τα αλεξικέραυνα απωθη­

τές ανεπαρκούς απόδειξης για να περιληφθούν στην τυ­ποποίηση των νέων συστημάτων».

Φραγκόπουλος: Είναι η Διεύθυνση Ηλεκτροτεχνικής

Τυποποίησης (ΕΛΟτ).

Απάντηση (Παππάς): · Εχω να απαντήσω ότι δε γνωρίζω τις λεmομέρειες αυτές. · Εχω όμως μία γνώμη: Αποκλει­στικός κριτής για τα εν λόγω αλεξικέραυνα είναι τα χρο­

νοαλεξικέραυνα, δηλαδή πόσα αλεξικέραυνα έχουμε επί πόσα χρόνια: Πόσες επιτυχίες και πόσες αποτυχίες: Απ· ότι γνωρίζω, μέχρι σήμερα μόνο για την Αμερική, υπάρ­

χουν 1.700 χρονοαλεξικέραυνα. Δεν υπήρξε καμία απο­τυχία από ένα έτος και μετά, νομίζω από το 1981. Πριν από το · 81 υπήρξαν αποτυχίες. Βεβαίως βελτιώθηκαν

και από εκεί και έπειτα εξαλείφθηκαν οι αποτυχίες. ·Α­ρα, η στατιστική λέει ότι πρόκειται για ιδανική προστασία.

Ο μόνος κριτής είναι το εργαστήριο <<η Φύσις>>. Κρίνου­με το αποτέλεσμα στην πράξη. · Εχουν δημοσιευθεί τα αποτελέσματα από τον Κάρπεντερ. · Ενας από τους χρή­στες αυτών των συστημάτων είναι και η Ν.Α.Σ.Α., ο κο­

λοσσός της υπερτεχνολογίας Ν.Α.Σ.Α.

Σ.Σ.: (Φωνές - Διαμαρτυρίες)

Παππάς: Βεβαίως υπάρχει έγγραφη βεβαίωση της ΝΑΣΑ

που λέει ότι χρησιμοποιεί τα dissipation array systems του Κάρπεντερ. Δίνει τη διεύθυνση και τις χρονολογίες,

που επί 15 έτη χρησιμοποιούνται τα αλεξικέραυνα αυτά. Σε καμία περίmωση τα συστήματα αυτά δεν ήταν λανθα­σμένα. Σε μία μόνο περίmωση παρουσιάστηκε πτώση

κεραυνού. Στην περίmωση αυτή διαπιστώθηκε εκ των υ­τέρων, όπως γράφει ο αρμόδιος τεχνικός, (δε θυμάμαι

ποιός υπογράφει), ότι η κάθοδος του εν λόγω αλεξικέ­

ραυνου είχε αποσυνδεθεί. Ο κύριος εδώ θα σας δείξει σε διαφάνεια τη διαβεβαίωση αυτή της ΝΑΣΑ. (Προβάλ-

λεται η επιστολή της ΝΑΣΑ).

Παππάς: Αυτή λοιπόν είναι η επιστολή της ΝΑΣΑ. Εν

γνώσει της ευθύνης μου περί ψευδούς δήλωσης, εν γνώσει των συνεπειών του Νόμου, σας δηλώνω ότι κάνε­

τε λάθος. Η επιστολή αυτή είναι αληθής. Πώς είναι δυ­νατόν να λέγεται από τον κύριο Στασινόπουλο ότι είναι εν γένει ένα εξαιρετικά ταχύ φαινόμενο, που δεν επιδέ­χεται επίδραση: Επειδή είναι ταχύ; Λοιπόν στην παρατή­

ρηση που έκανα εγώ, όσον αφορά την ταχύτητα, το σύ­

ντομο του παλμικού ρεύματος ενός κεραυνού, η απά­

ντηση δίνεται στην πράξη. Τα επαγόμενα ρεύματα, έστω

και με μικρή διάρκεια του ρεύματος, έχουν αποτελέσμα­τα επιζήμια, από τα οποία υποφέρουμε στην πράξη.

Σε επόμενη ερώτηση έχω να παρατηρήσω τα εξής: Οι

ενδονεφικές εκκενώσεις υπάρχουν και ίσως είναι περισ­σότερες από τους κεραυνούς. Απ· ότι γνωρίζω προσω­

πικά από τη βιβλιογραφία, οι κεραυνοί προηγούνται των εδνονεφικών εκκενώσεων. Ναι, προηγούνται των ενδο­νεφικών εκκενώσεων. Αν το εξετάσουμε αυτό έχει κά­

ποια σημασία.

Στις δοκιμές αλεξικέραυνων απωθητών στις · Αλπεις, παρουσιάζονται ειδικοί επιστήμονες και οργανισμοί.

Η παρατήρηση είναι από τον κύριο Σέρβη. Αυτό που

γνωρίζω είναι: Έχω επισκεφθεί τις Άλπεις. Έχω επι­σκεφθεί το Φυαικό Εργαστήριο Δοκιμών, αε μία κορυφή

των · Αλπεων, κοντά στην πόλη Βαρέζε, δύο φορές. ·Ο­σον αφορά το CEI, δεν ξέρω ποιο ρόλο παίζει. Απ' ότι γνωρίζω υπάρχει μία γνωμάτευση του CEI, και υπάρχει επίσης και μία δικαστική απόφαση που λέει ότι το CEI σαν ηλεκτροτεχνική ένωση, δεν έχει εξουσιοδότηση, δεν

έχει μάλλον αρμοδιότητα να γνωματεύσει για ηλεκτρο­

δυναμικά φαινόμενα. Είναι αναρμόδιο. Δεν ξέρω τίποτε

άλλο.

Μένουν δύο ερωτήσεις, τις τελειώνω. Στο έντυπο για τα

Lightning Repellers με ελληνικό κείμενο, αναφέρονται οι ακτίνες προστασίας. Αναφέρθηκε επίσης ότι οι ακτί­

νες προστασίας μεταξύ δύο εντύπων διαφέρουν. Εκείνο που έχω να απαντήσω είναι το εξής: Πιθανόν να υπάρχει

ένα τυπογραφικό λάθος. Απ' ότι γνωρίζω υπάρχουν ακτί­

νες προστασίας δύο χιλιάδων μέτρων, στις οποίες η κε­ραυνική συχνότητα είναι μηδέν. Πέραν των δύο χιλιάδων

μέτρων, η κεραυνική συχνότητα είναι μικρότερη της συ­νήθους της αναμενόμενης. Αυτό είναι γεγονός. Δηλαδή,

αν βάλω ένα αλεξικέραυνο των 150 μέτρων, η κεραυνική συχνότητα μέσα στα 150 μέτρα είναι μηδέν. Στα 300 μέ­τρα ενδεχομένως να είναι μόνο 50%. Δηλαδή από ανα­φορές, αποδεικνύεται ότι η περιοχή προστατεύεται πολύ

περισσότερο από την ακτίνα προστασίας.

Η τελευταία ερώτηση είναι από τον κύριο Φρuδά. Δε

διακρίνω καλά τα γράμματα. Παρακαλώ τον κ. Φρυδά να τα διαβάσει. ..

Ι.Α. Σταθόπουλος: Υπάρχει ένα ερωτηματολόγιο από τον

κύριο Δράyνη Αλέξανδρο: «Πιστεύετε κύριε Σταθόπου­

λου» διαβάζω μία - μία τις ερωτήσεις «ότι οι απωθητές

είναι τελείως άχρηστα προϊόντα; Α ν ναι, πού το στηρίζε­ται επιοτημοvικά;»

Απάντηση: Η απάντηση είναι ότι δεν χρησιμοποίησα αυ­

τήν την έκφραση, επομένως δεν απαντώ στην ερώτηση

Μάρτιος-Απρίλιος 1989 Τεχνικά Χρονικά 97

διατυπωμένη κατ· αυτόν τον τρόπο, την απάντηση την έ­δωοο στην προφορική παρουσίαση που έκανα, επί πλέον, και επειδή δεν έμεινα πολύ κοντά στο κείμενο το γραπτό που έχω υποβάλλει, παρακαλώ ανατρέξτε στο υποβληθέν κείμενο, καθώς και στα μαγνητοφωνημένα πρακτικά. Εν πάση περιπτώσει και σεβόμενος το χρόνο όλων μας που έχει γίνει λίγος πια, σας λέω ότι καλύπτομαι κυρίως από τη θέση του κυρίου Στασινόπουλου για να αναφερθώ σε μία από τις πιο πρόσφατες δευτερολογίες.

«Επίσης πιστεύετε ότι ένας κλωβός μπορεί να προστα­τεύσει εγκατάσταση υψηλής τεχνολογίας; Αν ναι, μπο­ρείτε να εξηγήσετε την καταστροφή του Ραντάρ της Λή­μνου ή τις συχνές ζημιές στον ΟΤΕ, ΕΡΤ; Πώς είσθε τό­σο απόλυτος για τους απωθητές, χωρίς να τους σπουδά­σετε, να τους ερευνήσετε και να τους δοκιμάσετε;»

Απάντηση: Κύριε Δράγνη, δεν είμαι απόλυτος για τους απωθητές, έχω τεκμηριωμένη γνώμη έχοντας και σπου­

δάσει τους απωθητές και ερευνήσει τους απωθητές.

· Οσον αφορά τώρα το ερώτημα αν ένας κλωβός μπορεί να προστατεύσει εγκατάσταση υψηλής τεχνολογίας, προφανώς εννοείτε τον κλωβό Faraday, όπως χρησιμο­ποιείται για την προστασία των κτιρίων. Αυτό νομίζω ότι

το είπα και όταν έκανα την παρουσίασή μου. Είπα ναι. Κά­

ποιος από τους προηγούμενους ομιλητές είχε αναφερ­

θεί στην ανάπτυξη επaγομένων τάσεων στο εσωτερικό τέτοιων εγκαταστάσεων, κτισμάτων προστατευμένων με κλωβούς Faraday που κανένας δεν την αμφισβήτησε. Στις παραδόσεις που κάνω, στα πλαίσια του μαθήματος.

«Προστασία Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων από Υπερτά­σεις», δείχνω σε διαφάνειες, δυστυχώς δεν τις έχω μαζί μου, νομογραφήματα που μας δίνουν ποιες είναι οι επα­

γόμενες τάσεις ανάλογα με την επιφάνεια του βρόχου

και ανάλογα με την απόσταση και τη σχετική θέση του

βρόχου προς τον αγωγό καθόδου. Κανένας δεν έχει αμ­φισβητήσει την ανάπτυξη τάσεων εξ επαγωγής απ· ό­

σους μίλησαν σήμερα. Το θέμα είναι ότι υπάρχουν κατα­

ξιωμένες τεχνικές προστασίας έναντι των επαγομένων

τάσεων.

Ήδη σε πανεπιστήμια, της Γερμανίας λόγου χάριν, εδώ και είκοσι χρόνια μοιραζόντουσαν πολυγραφημένα φυλ­

λάδια που δείχνανε πως προστατεύει κανένας ευαίσθη­

τες ηλεκτρονικές διατάξεις, λογικά κυκλώματα κ.λπ. Ό­λα αυτά είναι διευκρινιστικά θέματα, το είπε και ο κύριος

Νικολόπουλος το πρωί, το ανέφερα κι εγώ στην πρώτη ά­νοδό μου στο βήμα. Υπάρχουν προδιαγραφές, υπάρχει η

δυνατότητα θωράκισης, υπάρχει δυνατότητα, όταν θέλε­τε να προστατέψετε, λόγου χάριν μία τηλεόραση (και δεν

κατάλαβα γιατί υπήρξε μία ιδιαίτερη επιμονή αναφοράς

στην έγχρωμη τηλεόραση) ή ένα οποιοδήποτε ηλεκτρο­νικό κύκλωμα. Όταν θέλετε να προστατεύσετε μία τέ­τοια διάταξη απλή και φθηνή μέθοδος είναι να δημιουρ­

γήσετε σκόπιμα και παράλληλα προς την υπό προστασίαν συσκευή μία θέση μειωμένης ηλεκτρικής αντοχής.

Πώς το κάνουμε αυτό; Το κάνουμε με έναν απλό σπιν­θηριστή. Τον σπινθηριστή πώς τον κάνουμε; Στην απλού­

στερη περίπτωση με δύο συρματάκια που τα πλησιάζου­

με σε μικρή απόσταση. Ακούστε, υπάρχουν συνάδελφοι εδώ μέσα του ΟΤΕ, υπάρχουν συνάδελφοι της ΕΡΤ, οι οποίοι τέτοιους σπινθηριστές έχουν στο συρτάρι του γραφείου τους κατά εκατοντάδες.

Σχετική και της ίδια διατυπώσεως με την πρώτη ερώτηση είναι και η ερώτηση του κυρίου Σαίτη: ({Πιστεύετε ότι οι

απωθητές είναι τελείως άχρηστα προfόντα;»

Απάντηση: Είναι η ίδια διατύπωση επομένως ισχύει α­κριβώς η ίδια διατύπωση και στην απάντηση.

«Αν ναι σε ποια εμπειρία σας το στηρίζετε (πρακτική, ε­

πιστημονική, κ.λπ.;»

Απάντηση: Κύριε Σαίτη, το στηρίζω στην επιστημονική

μου εμπειρία· σίγουρα από μένα μην περιμένετε ποτέ να

σα πω ότι το στηρίζω στην πρακτική μου εμπειρία, γιατί

ποτέ δεν πρόκειται να τους χρησιμοποιήσω.

Για το θέμα του ραντάρ της Λήμνου: ναι πράγματι ση­

μειώθηκε μία ζημιά και αν δεν κάνω λόθος αυτός ήταν ο σπινθήρας που ξεκίνησε όλη αυτήν τη συζήτηση περί α­

λεξικέραυνων, όλες αυτές τις διχογνωμίες και αντιπαρα­

θέσεις για το πώς θα προστατευθούν τέτοιες ευαίσθη­τες εγκαταστάσεις και αυτό το θέμα ξεκίνησε από το

Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας. Θα ήθελα να πω ότι υπάρ­

χει τρόπος να προστατευθούν και οι θόλοι του ραντάρ.

Είναι γνωστό ότι από τους κεραυνούς κινδυνεύουν επί­σης τα αεροσκάφη όταν υπάρχουν κεραυνοί μεταξύ νε­

φών και εντός του ιδίου νέφους, σχετικά και μία παρατή­

ρηση στον κύριο Παππά υπάρχουν "intracloυd" εκκενώ­

σεις και "intercloυd" επίσης. Τα αεροπλάνα κινδυ­

νεύουν από κεραυνούς, γιατί συν τοις άλλοις υπάρχουν ανοίγματα στον κλωβό, τα ανοίγματα είναι αναπόφευκτα: τα παράθυρα και ο θόλος που καλύmει το ραντάρ. Ο θό­

λος του ραντάρ στο αιρμπας (στο Α300) είναι προστα­

τευμένος, υπάρχουν λωρίδες οι οποίες είναι σε τέτοια απόσταση η μία από την άλλη, που αφενός μεν εξασφα­

λίζουν πλήρη προστασία, αφετέρου δε δεν παρενοχλούν

τη λειτουργία του ραντάρ, υπάρχει επομένως τρόπος να

προστατευθεί το ραντάρ και δε νομίζω ότι πρέπει οπωσ­

δήποτε να καταφύγουμε σε μια εγκατόσταση προστασίας

που να είναι περιβεβλημένη με μία αχλύ μυστηρίου, για­

τί;

· Ερχομαι στην πρώτη ερώτηση του κυρίου Παnnά: «Μή­πως με ένα αλεξικέραυνο, που αναμένεται να δεχθεί έ­

ναν κεραυνό στα δεκαπέντε χρόνια δεν μπορούμε να a­ποφανθούμε αΜά με 15 εγκαταστάσεις σε διάφορες πε­ριοχές μπορούμε;» Ασφαλώς όχι Μελετώντας την αξιο­

πιστία μιας συγκεκριμένης διάταξης aντικεραυνικής

προστασίας, έχουμε μια δυναμική κατανομή (πέφτει ή

δεν πέφτει κεραυνός στην υπό προστασίαν εγκατάστα­

ση). Κατά συνέπεια, χρειάζεται ένα μεγάλο χρονικό διά­

στημα για την εξαγωγή συμπερασμάτων και κάθε άλλο

παρά αρκούν βραχυχρόνιες παρατηρήσεις σε διάφορες

(έστω και πολλές) εγκαταστάσεις.

Ακριβώς γι· αυτό το λόγο, αναφέρθηκα, υπό μορφή λο­γοπαίγνιου αν θέλετε, σε ένα κτίριο που πλήττεται στα­τιστικά από έναν κεραυνό στα 15 χρόνια, με συνέπειες που δεν ξεχνιούνται ούτε μετά 15 χρόνια. Πάντως ας μην ξεχνάμε ότι ζημιά δεν έχουμε σε κάθε κεραυνοπλη­ξία. Στατιστικές από τις χώρες γύρω από τις Άλπεις (Βαυαρία, Ελβετία, Αυστρία) δείχνουν ότι εμφανίζεται μία

ζημιά ανά 18 έως 30 κεραυνοπληξίες.

Εγώ εκείνο που έχω να σας επαναλάβω είναι ότι, όταν θα συμβεί η βλάβη, πιθανάτατα τις συνέπε'ιες της να μην

98 Τεχνικά Χρονικά Μάρτιος-Απρίλιος 1989

μπορείτε να τις ξεχάσετε και μετά δεκαπέντε χρόνια.

Η δεύτερη ερώτηση του κ. Πaππά: «Γνωρίζετε την .... ;»

Απάντηση: Κύριε Παππά αναφέρετε όνομα συγκεκριμέ­νης εταιρείας και νομίζω ότι η ερώτηση είναι εκτός των πλαισίων της ημερίδας. Συνεχίζω με τις επόμενες ερωτή­

σεις του κ. Παππά: «Γνωρίζετε τον Κάρπεντερ;» Ναι, και

«Γνωρίζετε πού στην Αμερική έχουν μπει;» Με συvχω­

ρείτε, αλλά εγώ δεν μίλησα για συγκεκριμένες κατα­σκευές είτε Αμερικανών, είτε Ιταλών, ούτε αναφέρθηκα σε τόπους εγκατάστασης.

Και η τελευταία ερώτηση του κ. Παnπά: «Γιατί επιμένετε ότι οι απωθητές δεν έχουν κάθοδο;»

Απάντηση: Κοιτάξτε δεν επιμένω, επισημαίνω, επειδή έ­

χει πλέον συγκεκριμενοποιηθεί αρκετά το θέμα, νομίζω ότι μπορώ να δείξω ένα προσπέκτ κι εγώ και να πω ότι

βλέπω σε δύο θέσεις του προσπέκτ τα εξής: Στη μία θέ­ση «δεν απαιτείται γείωση» και στην άλλη «είναι πραφα­

νές ότι δεν απαιτείται προαyείωαη» και στην άλλη «δεν απαιτείται προαyείωαη» τυπωμένο με παχιά γράμματα,

«του LR αλεξικέραυνου». · Οοο κι αν πούμε «με συνχω­ρείτε», όσο κι αν πούμε ότι πρόκειται για λάθος, δε με

πείθετε και δεν το δέχομαι αυτό.

Δ. Τσουμπι:λής: Η πρώτη ερώτηση ήταν από τον κύριο Πannά. «αν μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί θέλουμε την ισοκεραυνική καμπύλη και όχι απλώς την κεραυνική συ­χνότητα των περιοχών. Αν δικαιολογείται τα ίσο- για έ­να στατιστικό φαινόμενο και μάλιστα κατά μήκος μιας καμπύλης;»

Η απάντηση είναι ότι αυτές τις καμπύλες χρησιμοποιούν

όλα τα υπόλοιπα κράτη του κόσμου αυτήν τη στιγμή και το γεγονός ότι δικαιολογείται αυτό από ένα στατιστικό

φαινόμενο είναι επειδή ακριβώς το φαινόμενο αυτό είναι

στατιστικό. Οι μέσοι όροι λοιπόν της συχνότητας κεραυ­νόπτωσης οε πλαϊνές περιοχές, μετά από ένα αρκετά

μεγάλο χρονικό διάστημα ταυτίζονται. Αυτό λοιπόν οδη­

γεί στη χάραξη των ισοκεραυνικών καμπύλων, οι οποίες

μπορούν να γίνουν και σε μέγεθος ηπείρου ολόκληρης ή

και σε όλη τη Γη.

Βέβαια εμάς δε θα μας πείραζε να είχαμε ένα χάρτη ο οποίος να έδειχνε αυτό το οποίο λέτε, δηλαδή τη συχνό­

τητα των κεραυνοπτώσεων, τίποτε όλλο. Πλην όμως ό­

πως είπα, υπ· αυτήν τη μορφή χρησιμοποιούνται από όλα τα κράτη του κόσμου.

I. Καλογερόπουλος: Ο κύριος Σaίτης ρωτάει αν «είναι επαρκής η αvτικεραuνική προστασία των εγκαταστάσεων του ΟΤΕ με κΛωβό Faraday και αν συμφέρει από τεχνι­κοοικονομική άποψη». Θα ήθελα να σας πω ότι η απά­

ντηση είναι καταφατική και στις δύο περιπτώσεις. Το κό­

στος του κτιρίου του ΟΤΕ, των ηλεκτρομηχανολογικών

εγκαταστάσεων, σε ένα κτίριο του ΟΤΕ μέσης τάξης εί­

ναι γύρω στα 4.000.000. Κτίριο ολόκληρο κοστίζει 15.000.000 ενώ τα τηλεπικοινωνιακά μηχανήματα που θα μπουν μέσα σ· aυτό το κτίριο, πιάνουν πάνω από 50 εκα­τομμύρια.

Εάν δε λάβουμε υπόψη το τι απώλειες εσόδων έχει ο

ΟΤΕ από μια διακοπή λειτουργίας των εγκαταστάσεων,

διακοπή εκμετάλλευσης, καταλαβαίνετε ότι μπορούμε

να διαθέσουμε άσο το δυνατόν περισσότερα λεφτά, μέ-

σα στα τρία τέσσερα εκατομμύρια που είπαμε για να φτιά­

ξουμε το κατά το δυνατόν τέλειο κλωβό Faraday. Δεν είναι τέλειος, επιδιώκουμε πάντα το καλύτερο δυνατό.

· Αλλη ερώτηση είναι «αν υπάρχουν στατιστικά δεδομένα για τις ζημιές».

Υπάρχουν στατιστικά δεδομένα: τη δεκαετία του · 70 φθά­νανε στα γραφεία μας τρανζίστορ και δίοδοι κατά σω­ρούς, προερχόμενοι από το σταθμό των Μιχαλακάδων

στην Κέρκυρα, είναι η πλέον κεραυνόπληκτος περιοχή της χώρας, τουλάχιστον απ· ό,τι ξέρουμε εμείς.

Μυστηριώδεις βλάβες, δεν πέφτανε κεραυνοί, τρανζί­στορ ερχόντουσαν όμως καμμένα. Από τη στιγμή που α­

ποφασίσαμε να κάνουμε ανακατασκευή του συστήματος γείωσης του σταθμού και να εφαρμόσουμε αυστηρά κλωβό Faraday, αυτές οι βλάβες aπαλύνθηκαν, για να μην πω εξαλείφθηκαν. · Ετσι λοιπόν δεν έχουμε πρόβλη­μα οικονομικό για τη χρησιμοποίηση κλωβού.

Τώρα άλλη ερώτηση, είναι η ερώτηση του κυρίου Πannά, «αν ο κλωβός προσφέρει περισσότερα από το μεταλλικό οπλισμό του σκυροδέματος, ο οποίος έχει τουλάχιστον δεκαπλάσια πυκνότητα αγωγών», μάλλον παρεξήγηση έ­χει γίνει, όταν λέμε κλωβό Faraday συμπεριλαμβάνουμε και τον οπλισμό του κτιρίου.

Δηλαδή ολόκληρος ο οπλισμός του κτιρίου, χρησιμο­

ποιείται σαν τμήμα του κλωβού Faraday, έχουμε όμως κι ένα επιπλέον κομμάτι το οποίο είναι ορατό. Σας είπα ότι γύρω-γύρω στη στέγη αγωγού συλλεκτηρίου, έχουμε α­γωγούς καθόδου ή κάποιο υπόγειο δίκτυο γειωτών, ενω­μένα όλα αυτά μαζί με τον οπλισμό. Γιατί τα έχουμε αυ­τά; Τα έχουμε ας πούμε από άποψη ασφάλειας.

Είναι πάρα πολλές οι δυσκολίες, με εργολάβους γίνεται

αυτή η δουλειά, είναι πάνω σε βαυνά, σε πόλεις, μηχανι­κοί δεν υπάρχουν πολλοί, ώστε να είναι από πάνω στους εργολάβους, την ώρα που ρίχνουν τα μπετά, την ώρα που

βάζουν τα σίδερα, να παρακολουθούν όλες αυτές τις μι­κρολεπτομέρειες.

Πρέπει λοιπόν να έχουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό ασφάλειας, για να πετύχουμε τον ιδανικό κλω­βό. · Ετσι λοιπόν έχουμε και το εξωτερικό που τουλάχι­στον είναι ορατό, είναι επισκέψιμο, είναι επισκεuάσιμο και γι· αυτό χρησιμοποιούμε το μεικτό σύστημα, μόνο σε κτίρια που σας είπα. Η Θεσσαλονίκη δεν έχει καθόλου οικόπεδο γύρω-γύρω κολλάει στις τρεις πλευρές με άλ­λα κτίρια, μπροστά έχει δρόμο, δεν έχουμε εξωτερικό σύ­στημα κλωβού Faraday, μόνον που τον οπλισμό του κτι­ρίου το χρησιμοποιούμε κατ· αυτόν τον τρόπο.

Ευχαριστώ.

Δ. Κόκκινος. Μία ερώτηση από τον κύριο Στaθόπσυλσ, «Πώς εφαρμόσθηκε το ηλεκτρογεωμετρικό μοντέλο ώ­στε να προκύπτει ανεξαρτήρου ύψους γωνία προστασίας

60 μοιρών;» Δεν είναι τόσο εύκολο, μπορούμε κατ· ιδία

μία φορά να το κουβεντιάσουμε.

Κ. Ζέρβος: Ερώτηση του κυρίου Σέρβη. «Σε ποιο ανα­γνωρισμένο ιδρύματα, επιστημονικά, εντός παρένθεσης

εργαστηpια, και σε ποιους οργανισμούς έχει περιληφθεί ο λεγόμενος απωθητής κεραυνών».

Λοιπόν στο σλάιντ αυτό βλέπουμε ένα έγγραφο Ιταλικού

Μάρτιος-Απρίλιος 1989 Τεχνικά Χρονικά 99

Αστρονομικού Ινστιτούτου, όπου το εργαστήριο μετεω­ρολογίας και Φυσικής της Ιονόσφαιρας προβαίνει στη σύ­γκριση που βλέπετε, μεταξύ κλωβού Faraday, ραδιενερ­γού αλεξικέραυνου και αλεξικέραυνου Franklin, σε σχέ­ση με τους απωθητές.

Επειδή ακούστηκε από προηγούμενο ομιλητή ότι τα α­λεξικέραυνα απωθητές δεν είναι αναγνωρισμένα, στο σλάιντ αυτό ιδού άλλο ένα υπουργείο που έχει «παρα­πλανηθεί» προφανώς. Είναι το κατ' εξοχήν αρμόδιο υ­πουργείο στα θέματα αυτά στην Ιταλία, το ιταλικό Υ­πουργείο Δημοσίων Έργων, με μεγάλη εγκατάσταση ό­πως γράφει εκεί πέρα, aπωθητικών αλεξικέραυνων, στη Ρώμη, κ.λπ. Αναφέρεται μία μεγάλη εγκατάσταση με α­λεξικέραυνα απωθητές ή antimρato, αντικρουστικά, εν πάσει περιπτώσει κ.λπ. οίκου De Bernarnti, που υλοποιή­θηκε από τη SIEMENS στον · Αγιο Φραγκίσκο της Ασσί­ζης. Καταλαβαίνετε τί θα πει Ασίζη. Με υλικά INGELBA όπως φαίνεται στο δεύτερο σλάιντ. Υπάρχουν περί τα τε­τρακόσια τέτοια ντοκουμένα.

Στην ερώτησή σας, για το πώς υπολογίζονται οι ακτίνες

προστασίας, εργαστηριακά ή με κάποιο υπολογισμό,

κ.λπ., και πώς τα ονομάζετε Rίpellers, ενώ δε σημαίνει

απωθητές, και γιατί τα λέτε έτσι. Λοιπόν, οι ακτίνες προ­

στασίας υπολογίσθηκαν ύστερα από εγκαταστάσεις στην πράξη. Υπάρχει στις ιταλικές · Αλπεις ένα εργαστήριο που λέγεται I.S.F. Το lnstίtuto Sυperiore di Fulminolo­gia. Αυτό είναι σε δημόσιο χώρο, ήταν κατ' αρχήν ιδιωτι­κό ινστιτούτο, αλλά σε δημόσιο χώρο, και τώρα με κρατι­

κή επίβλεψη. Και συγκεκριμένα από την Pretura di Lombardia, όπως λέγεται, και το Ιταλικό Υπουργείο Προεδρίας. Υπάρχουν αντίστοιχα έγγραφα γι· αυτό. Λοι­

πόν, ύστερα από εγκαταστάσεις και πειραματισμούς πά­

ρα πολλών ετών, από το · 47 μέχρι σήμερα, κατέληξαν αυτοί που τα ερευνούν, σε αυτά τα μέτρα και μεγέθη

των ακτίνων προστασίας, που τα εγγυώνται κι όλας με

ποινικές ρήτρες κ.λπ.

Πρόεδρος: (Μ. Παπαδόπουλος): Εντάξει, ευχαριστούμε πολύ, πριν πω δύο λόγια εγώ, θα πει δύο λόγια προηγου­

μένως ο κύριος Μπατιστάτος, είναι γνωστός σε όλους

εκπρόσωπος του Τεχνικού Επιμελητηρίου και της Μόνι­

μης Επιτροπής Ενέργειας.

Ομιλία Ν. Μπατιστάτου, μέλους της ΕΕΕ Ηλεκτρολόγων Μηχ/κών

Εκ μέρους της Επιστημονικής Επιτροπής Ηλεκτρολόγων μιλάω τώρα, και εκ μέρους του ΤΕΕ βέβαια. Δε θα πω αυτά τα οποία θα πει ο πρόεδρος και θα κλείσει Εγώ ή­θελα να πω, να παρακαλέσω να μας συγχωρήσετε δύο πράγματα: το ένα πράγμα είναι ότι τέλειωσε η ώρα και κά­ποιοι συνάδελφοι εδώ κάτσανε όρθιοι. Μας συγχωρείτε πολύ, ποτέ δεν είχα σκεφθεί ότι αυτό το θέμα μπορούσε να συγκενρώσει τόσο πολύ κόσμο.

· Ολες οι ημερίδες με ένα επιστημονικό συγκεκριμένο περιεχόμενο, είχαν 40, 60 το πολύ 100 ανθρώπους. Ότι θα περνάγαμε εδώ τους 160 επί διαρκούς βάσεως, ομο­λογώ ότι δεν το είχαμε σκεφθεί. Λάθος μας. Το δεύτερο που ήθελα να πω: ήθελα επίσης να ζητήσω συγνώμη για κάποια οξύτητα που δημιουργήθηκε στην ημερίδα στο βαθμό που σαν ΤΕΕ, σαν προεδρείο, σαν οτιδήποτε, δεν μπορέσαμε να τη συγκρατήσουμε, γιατί σε όλους νομίζω έγινε κατανοητό ότι η οξύτητα μπήκε από πριν στην αί­θουσα, δυστυχώς, και σε ένα βαθμό ίσως, δε θα πω ότι απέτυχε η ημερίδα, εγώ νομίζω ότι πέτυχε, αλλά νομίζω ότι δυσκόλεψε την κατάσταση.

Γι' αυτό στο βαθμό που εμείς δεν μπορέσαμε να τη συ­γκρατήσουμε ζητώ συγνώμη, ευχαριστώ.

Πρόεδρος (Μ. Παπαδόπουλος): Λοιπόν δύο λόγια μόνον, φθάσαμε στο τέλος, ακούστηκαν απόψεις, το λόγο για

τον οποίο έγινε η ημερίδα τον εξηγήσαμε, οι απόψεις οι

οποίες ακούστηκαν μπορεί να διαφέρανε μεταξύ τους.

· Ολες αυτές οι απόψεις τις οποίες ακούσαμε, πιστεύω ό­τι θα μπορέσουμε, ελπίζω μάλλον, να τις σταθμίσουμε

σωστά, ώστε να διατυπώσουμε κάποια πρόταση προς το Τεχνικό Επιμελητήριο.

Πριν τελειώσω θα ήθελα να παρακαλέσω για την παραπέ­

ρα βοήθεια όλων των συμμετασχόντων στην επιτροπή

μας. Δηλαδή αν παραστεί ανάγκη, πιθανότατα να παρα­

στεί, να χρειασθούν και να δοθούν ορισμένες συμπλη­

ρωματικές διευκρινίσεις ή τοποθετήσεις, ή στοιχεία θα

σας παρακαλέσουμε να μας τα δώσετε. Και τέλος ξανα­θυμίζω αυτό το οποίο είπα, ότι δηλαδή όποιος δεν πήρε

τις εισηγήσεις θα μπορεί από τη Δευτέρα να τις ξαναπά­

ρει.

Περιλαμβανομένων και εκείνων οι οποίες δε μοιράστη­

καν καθόλου.

Οι θέσεις της Δ.Ε του ΤΕΕ

Ύστερα από επεξεργασία της ΕΕΕ Ηλ. Εγκαταστάσεων και Ηλ. Υλικού και της ΕΕΕ Ηλεκτρολόγων

Μηχ/κών προωθήθηκε πρόταση στη Δ Ε του ΤΕΕ για τις θέσεις του ΤΕΕ στο θέμα της aντικεραυνικής προστασίας

Στη συνεδρίαση της 14-7-88 η Διοικούσα Επιτροπή ε­νημερώθηκε από το συν. Δημ. Παυλόπουλο, μέλος της,

για το θέμα της Αντικεραυνικής Προστασίας και στη συ­νέχεια με την απόφ. 1634/88 εισηγήθηκε να σταλούν στο ΥΠΕΧΩΔΕ και το ΥΒΕΤ οι παρακάτω απόψεις του ΤΕΕ για το εν λόγω θέμα:

1. Δεν υπάρχουν. κανονισμοί που να προδιαγράφουν τα αλεξικέραυνα aπώθησης. Αντίθετα, υπάρχουν από πολ­λών ετών εθνικοί κανονισμοί και πρόσφατα έχει κυκλο­

φορήσει σχέδιο της IEC για την κλασική μέθοδο προ­στασίας, που στηρίζεται στον κλωβό Faraday και στις α­κίδες Fraπklin.

2. Από θεωρητικής άποψης, είναι πλήρως τεκμηριωμένη η κλασική μέθοδος και η σχετική θεωρία υποστηρίζεται από πολλούς επιστήμονες.

3. Από τα όσα αναπτύχθηκαν στην ημερίδα για τα αλεξικέ­ραυνα aπώθησης, προκύπτει ότι η θεωρία στην οποία βα­σίζονται, δεν έχει τύχει γενικής αποδοχής και δε φαίνε-

ται να υπάρχουν εκτεταμένα στοιχεία σχετικής εμπει­ρίας.

4. Συμπερασματικά λοιπόν, οι κλασικές μέθοδοι aντικε­ραυνικής προστασίας (Faraday - Franklin) είναι πλήρως αποδεκτές, εφόσον γίνει ορθή μελέτη και σωστή εφαρ­μογή τους, όμως το ΤΕΕ θεωρεί ότι δεν μπορεί να απορ­ριφθούν νέες τεχνολογίες, εφόσον στηρίζονται οε ορ­θές θεωρητικές αρχές και τυγχάνουν πειραματικών ε­φαρμογών σε αρκετές προηγμένες βιομηχανικά χώρες.

Αποφασίστηκε να διαβιβαστούν οι παραπάνω απόψεις και

στην Ε.Ε.Ε. Ηλεκτρολόγων προκειμένου να εισηγηθεί:

α) Πρόταση συντάξεων ΤΟΤΕΕ σχετικής με τα κλασικά αλεξικέραυνα που στηρίζονται στον κλωβό Faraday και στις ακίδες Franklίn.

β) Πρόταση για το ερευνητικό πρόγραμμα που θα γίνει από το Ε.Μ.Π., το Α.Π.Θ., το Δ.Π.Θ .. και Π.Σ.Π.Π. με συμ­μετοχή του ΤΕΕ για την έρευνα της θεωρίας των aπωθη­τικών αλεξικεραύνων.