C1 Türkiyede Geleneksel Sanatlar

KLTR

TRKYEDEGELENEKSEL

SANATLAR

C1

Bu alma Trkeyi yabanc dil olarak renenler ve anadilini gelitirmek isteyen yurtdnda

yaayan Trkler iin hazrlanmtr. Bu kitap Avrupa Dilleri Ortak ereve Program ltlerine gre

C1 seviyesinde hazrlanmtr. Kitapta yer alan metinler, C1 seviyelerindeki dil becerilerine gre

ksaltma, sadeletirme zetleme ve yeniden yazma teknikleri kullanlarak eitim amal yeniden

dzenlenmitir.

EditrDr. Mehmet Yaln YlmazDil UzmanBerrin zerTashihDr. Fatma BlkbaKapak & Sayfa Tasarmeref Kocaman

Bask ve CiltKltr Sanat BasmeviLitros Yolu 2. Matbaaclar SitesiZB-ZB11 Topkap/Zeytinburnu/stanbulTel: 0212 674 00 21 - 29 - 46Faks: 0212 674 00 61

Mart 2015

ISBN: 978-605-9100-24-3

Hazrlk-retimKarbey Yaynclk Eitim veDan. Hiz. San. Tic. Ltd. ti.

T.C. Kltr Bakanl Yaynclk Sertifika No: 11805Ankara Caddesi No. 15 Konak Han Kat: 1Hobyar Mahallesi Caaolu-Fatih / stanbulTel: 0212 512 56 33 / 0212 511 68 29

Tm Haklar Sakldr.

4indekiler

ini Sanat

Cilt Sanat

Tezhip Sanat

Ebru Sanat

Hat Sanat

Minyatr Sanat

6Kalem i Sanat 37

15Kat Sanat 39Altrmalar 42

Szlke 49

19

21

25

32

55

GELENEKSEL TRK SANATLARI

Geleneksel Trk Sanatlar Klasik slam dncesinin ortaya kar-d en gzel rnlerden biridir. Bu sanatlar slam Felsefesini insanlara anlatmak iin ok nemlidir.

Sanat eserini yaparken ruhundaki gzellikleri de eserine yanstr. nk klasik sanatlarmz gerek gzellii anlatrlar. Bir batl sanat tarihisi yle demitir. Dou sanatnda asla irkinlik bulamazsnz.

66

HAT SANATI

Hat sanat, Trk-slm kltrndeki en temel grsel sanattr. Yaz-nn estetik bir amala yazlmasyla ortaya kar. Bu sanatta dil, sadece renk ve grnt deildir. Ayrca, yaznn anlam ile izleyiciye bir eyler de anlatr. Hat sanat tm dnyada kullanlan bir sanat trdr. zel-likle matbaadan nce ok yaygnd. slam dnyasndan baka Japon, in ve Avrupada da yaplan bu yaz sanat en ok Osmanl dneminde hret kazand.

Osmanl Medeniyetinin en nemli sanat olan Hat Sanat bugn dnyadaki nemli koleksiyonlarda yer almakta. Hat sanatn yapan us-talara hattat, hat sanatnn yapld yerlere mekhane, hattatlk diplomasna da icazet denir.

7TRKYEDE GELENEKSEL SANATLAR

Hat Sanatnda Kullanlan Temel Malzemeler:

Kalem: Hat sanatnda yaznn temel arac kalemdir. Hat sanatnda kalem olarak su kam kullanlr. Kamn ucu ok keskin zel bir b-akla yontularak belli bir ada ke-silir. Bu a sayesinde yaz yatk ve kavisli olur.

Mrekkep: Hat sanatnda kullanlan mrekkep de zel olarak ha-zrlanr. s ile arapzamknn dvlmesinden oluan bu doal mrek-kep, akc bir biimde yaz yazmay salar. Yanl yazlnca da kolayca silinir.

Kt: Hat sanatnda kullanlan ktlar da zeldir. Ktlar nce bitkisel ve maden boyalarla eitli renklerde boyanr. Mrekkebin dal-mamas ve kalemin kaygan biimde rahat yazabilmesi iin kada ahar denilen bir madde srlr. Srlen bu madde sayesinde kdn ze-rinde cilal bir tabaka oluur. Cila, eer yaz yazarken hata olursa bu hatay silmek iin kolaylk salar. Cilay arttrmak iin kt, mhre ad verilen akik bir ta ile daha ok parlatlr.

Hokka: Hattatlarn kullandklar Mrekkep hokka ad verilen kk bir kutu iinde saklanr. Camdan pimi topraktan, metalden veya e-itli aalardan hokka yaplr.


nl Osmanl Hattatlar

eyh Hamdullah (930-.)eyh Hamdullah 930 ylnda

Amasyada dodu. Osmanl hat eko-lnn kurucusu olarak bilinir. Hat-tatlarn kblesi ve kutbu, okularn eyhi nvanlaryla tannr. Hayat hakknda fazla bir bilgi yoktur. Me-zar stanbul - skdardadr.

Ahmet Karahisari (1468-)1468 ylnda Afyonkarahisarda

dodu. Osmanl mparatorluunun en parlak dnemleri olan Sultan Ba-yezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanu-ni Sultan Sleyman zamannda ya-ad. Esedullah Kirmaniden hatt rendi. Cel ve sls yazda usta oldu. Msenna (aynal yaz) ad ve-

rilen levhalar yazd. Alt eit yazy ok ustaca yazd iin kendisine Yakut-i Rm (Rum diyarnn yakutu) denildi. Kanuni Sultan Sley-man iin byk boyda bir Kuran- Kerim yazd.

Suyolcuzade Mustafa (1619-1686)1619da dodu. lk nce Dede

ismiyle bilinen bir hattattan ders ald. Bu kii lnce Dervi Aliden yaz renerek icazet ald. Sultan IV. Mehmed devrinin sekin hat-tatlarndan oldu. 1686da vefat etti. Mezar Eyp Sultandadr.

mer b. Abdlaziz rahmetehu(Abdlazizin olu mere rahmet olsun.)

Mek Murakka

Hz. Muhammedin Bir Hadisi


Hafz Osman (1642-1698)1642 tarihinde dodu. Temel yaz

sitilinde eyh Hamdullahdan sonra en byk atlm o yapt. Dervi Ali ve Suyolcuzade gibi nemli hattat-lardan ders ald. 1698de ld.

Yedikuleli Seyyid Abdullah(1670-1731)1670de stanbulun Yedikule

semtinde dodu. Soyu Hz. Muham-med (s.a.v.)den geldii iin imza-larnda seyid kelimesini kulland. 17 yanda iken Hafz Osmandan ders ald. 40 ay sonra icazetini ald. Pek ok yaz yazd, pek ok ren-ci yetitirdi. Sultan III. Ahmedin emriyle Topkap Saraynda hat ho-cas oldu. 1731 ylnda ld.

Mustafa Rakm Efendi(1758-1826)Mustafa Rakm Efendi 1758de

dodu. Babas Mehmed Kaptandr. lk mektebi bitirdikten sonra, stan-bula geldi. stanbulda hat sanatn -rendi ve icazet ald. Daha sonra Ha-fz oldu ve mderrislik yapt. Ayrca resimle ilgilendi. Padiah III. Selimin resmini yapt. Bu resimden sonra ona turakelik ve sikke ressaml g-revi verildi. Padiah II. Mahmuda hat dersi verdi. l826da ld.

Hz. Muhammedin Bir Hadisi

Hz. Muhammedin hadisleri

Allahu Vahdehu

10

TRKYEDE GELENEKSEL SANATLAR

Kazasker Mustafa zzet Efendi (1801-1876)Hem byk bir devlet adam hem

de bestekr, neyzen, hnende, ve hattattr. 1801ylnda Tosyada dn-yya geldi. Annesinin soyu Top-hne Kdrhne derghn kuran, Peygamberimiz (SAV)in neslinden sml-i Rmye ular. Okumak iin stanbula geldi. stanbulda Arapa

ve dn ilimleri rendi. Padiah II.Mahmudun dikkatini ekti.Mustafa Rakm Efendi iyi bir hattat, iyi bir mzik adam ve usta

bir neyzen olarak kendini gsterdi. Sls ve nesih yazlarn mez Mustafa Vsf Efendiden, nestalk yazsn da Yesrzdeden rendi. Bir sre sonra saray hayatndan skld. Hacca gitmek iin izin istedi ve hacca gitti. lim renmek iin yedi ay Msrda kald. stanbula dnd ve Mahmud Paa Hamam yaknlarnda bir eve yerleti. Onun stanbulda olduunu ve saraya gelmediini renen pdiah onun cezlandrlma-sn istedi ama sonra affetti. Tekrar saraya alnan zzet Efendi, musiki fasllarna bazen ney fleyerek bazen de sesiyle katld.

1845de de I. Sultan Abdlmecide ikinci imam oldu. 1876da vefat etti.

zzet Efendi pek ok nemli eser yazd. Ayasofya Camii iin yazd levha, dnyann en byk yazs unvanna sahiptir ve bir sanat hari-kasdr. Ayrca, Washingtonda 1269da bulunan Rkm imzal turann altnda zafer bidesi kitbe nemli eserlerinden bir dieridir.

Turake smail Hakk Altunbezer (1873-1946)1873 ylnda stanbulda dodu.

lk yaz derslerini hattat olan ba-bas lm Efendiden ald. Sarayn zel kalem Mdr oldu. Burada Smi Efendiden eitli hat trleri-ni rendi. Mzehhib Baheddin Beyden de tezhip rendi. Bylece yazlarnn tezhibini de kendisi yap-t. Soyad kanunu ile Altunbezer

Hz. Muhammedin hadisleri

Bir ayet-i kerime

11


soyadn ald. 1945 ylna kadar Gzel Sanatlar Akademisinde dersler verdi. 1946de vefat etti.

Hamid Ayta (1891-1982)Asl ad eyh Musa Azmidir.

1891 ylnda Diyarbakrda dodu. Hat ve resim eitimi ald. Harb Okulu Matbaas Hattat olarak a-lt. Birinci Dnya Sava yllarnda Berlinde Harita Dairesinde bir yl alt. Sonra grevinden istifa etti.

stanbulda Hattat Hamid Yazevi adnda bir i yeri at. Bata Msr ve Irak olmak zere dnyann birok yerinde eserleri vardr. stanbulda Cumhuriyet dneminde yaplan birok camiye yazlar yazmtr. 18 Mays 1982de vefat etmitir.

Emin Barn (1913-1987)1913te Boluda dodu. lk hat

hocas babasdr. 1932de stanbul Muallim Mektebini, 1936da Anka-ra Gazi Terbiye Enstitsn bitirdi.Zamann nemli hocalarndan Hat Trk Cilt sanatn rendi. cazetini smail Hakk Altunbezerden ald.

Milli Eitim Bakanlnn at snav kazand. Burslu olarak hat ve cilt eitimi iin Almanyaya gnderildi. Almanyada hazrlad Olimpiyat Kitab ile birincilik kazand. Leipzigdeki Kitaplk ve Sanat Akademi-sine girdi ve kitap ciltilii dersleri ald.

Trkiyeye dnd ve stanbul Devlet Gzel Sanatlar Akademisin-de ders verdi. eitli sergiler at ve dller kazand. 200 akn eseri vardr. nemli eserleri arasnda slamabad Kltr Merkezinin yazlar, Antkabirdeki yazlar, Yunus Emrenin mezar yazlar ve Ankaradaki Kocatepe Camiinin konferans salonundaki yazlar vardr. 1987 ylnda vefat etti.

Bir ayet-i kerime

Ve hve al klli eyin kadir

12


Ali Alpaslan (1923-2006)1923te dodu. 1948 ylnda

stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiya-t Blmn bitirdi. Ankara ni-versitesinde asistan olarak alt. Londra niversitesinde ve Chi-cago niversitesinde dersler ver-

di. Mimar Sinan niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesinde hat dersleri verdi. Ali Alparslan zellikle hattn son byk statlarndandr. 2006 ylnda ld.

Hasan elebi (1937-..)1937 ylnda Erzurumda do-

du. eitli camilerde mezzinlik ve imamlk yapmtr. nemli ho-calardan hat dersleri ald. cazetini aldktan sonra hat dersleri verdi. Gnmze kadar yurt iinde ve yurt dnda 50den fazla talebesine

icazet verdi. IRCICAnn ylda bir dzenledii uluslar aras hat ya-rmalarnda jri yelii yapt. Yurt iinde ve yurt dnda sergiler at. Trkiyede pek ok cami ve trbenin yazlar ile Medinedeki Mescid-i Nebev yazlarnn restorasyonlarn yapt. Yurt iinde ve yurt dnda birok dl ve koleksiyonlarda eserleri vardr.

Bu da geer y h

Bir ayet-i kerime

13


Hseyin Kutlu (1949)1949 ylnda Konyada dodu.

Konya mam Hatip Okulundan mezun oldu. stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Felsefe Bl-mn bitirdi. Eskiehirde vaizli-e tayin edildi. nemli hocalardan hat dersi ald. 1976da Hekimolu Ali Paa Camii mam-Hatipi oldu.

Pek ok nemli eserin restorasyonunu yapt. eitli koleksiyonlarda 1000den fazla eseri bulunmaktadr. Ayrca birok mimar eserde de yazlar vardr.

Fuat Baar(1953..)1953 ylnda Erzurumda do-

du. Tp Fakltesinde okurken hat sanat ile ilgilendi. Hamid Aytatan hat dersi, Mustafa Dzgnmandan da ebru dersi ald. ald. ok sayda renci yetitirdi. Yurtii ve yurt dnda pek ok sergi at. Yerli ve yabanc ok sayda koleksiyonda ve

mzelerde eserleri vardr. Halen stanbulda Kkayasofyadaki atl-yesinde almalarna devam etmektedir. Yurt ii ve yurt dnda 300den fazla sergide eserleri vardr.

Ali Toy (1960-)1960 Ktahyada dodu. T Mimarlk Fa-

kltesini bitirdi. Dr. Ali Alparslandan hat sana-tn rendi. Yurtiinde ve yurtdnda birok sergiye katld. 28 kiisel sergi at. Uluslararas yarmalarda dller kazand. Modern stiliyle klasik sanatlara yeni bir tarz kazandrd.

Hilye-i erif

Esmal-Hsna

Allahu Ekber

14


Mehmet zay(1961-)1961 ylnda Trabzonda dodu.

Erzurum Atatrk niversitesi l-hiyt Fakltesini bitirdi. Fuad Ba-ardan hat dersi ald. Uluslar aras hat yarmalarnda dller kazand. Mehmed zayn yurt ii ve yurt dndaki eitli mze ve koleksi-

yonlarda 300den fazla eseri bulunmaktadr.

Davut Bekta (1963-)1963 ylnda Adanada dodu.

stanbul niversitesi Hukuk Fakl-tesinden mezun oldu. Lise yllarnda hat dersine ilgi duydu. Hattat Hasan elebiden hatt rendi ve icazet ald. Yurt iinde ve yurt dnda bir-ok sergiye katld ve pek ok dl ald.

Bir ayet-i kerime

Bir hadis-i erif

15

TRK EBRU SANATI

Ebru, kt zerine, zel bir teknikle yaplan geleneksel bir ssleme sanatdr. Ebru, Farsa bulut anlamna gelen bir isimdir. Batda ebru-ya Trk Kad denilmektedir. Ebru sanat sabr ve emek ister. zel hazrlanm youn bir suyun iine serpilen zel boyalarla yaplr.

Ebru trleri

Battal Ebru, Gelgit Ebru, al Ebru, Somaki Ebru, Tarakl Ebru, Blbl Yuvas, iekli Ebru, Hatip Ebrusu, Koltuk Ebrusu

Ebru Malzemeleri

Kitre Ebru yapmnda kullanlan su youn olmaldr. Herhangi bir suy-

la ebru yaplamaz. Suyu bu youn hale getiren maddenin ismi kitre-dir. Kitre, bir dikenin zsuyudur. Suya belli lde kitre koyulur. Su,

16


az kapal olarak bir sre bekletilir, yeterli younlua ulanca su iyice szlmelidir.

dd, byk ba hayvanlarn safrakesesinden elde edilir. Safrake-

seleri delinir ve iindeki sv szlr. Benmari usul bekletilir. Bu malzeme boyann su zerinde almasn salar.

Toprak boyaEbru sanatnda kullanlan boya topraktan elde edilir. Boya topra

ezilir, elenir ve suda szlr.

At kl ve gl dalFralar genellikle yal atlarn kuyruklarndaki kllardan yaplr. Gl

dalndan yaplan fralar da vardr.

17


Ebru Sanatlarmz

Mehmet Necmeddin Okyay (1883-1976)1883 ylnda skdarda dodu.

lk iekli ebrular ve yazl ebrula-r o yapt. Ayrca hattattr. Ahar yapmay da rendi. Gzel Sanat-lar akademisinde hocalk yapt. 1976da vefat etti.

Mustafa Dzgnman (1920-1990)1920de skdarda dodu. lk

renimini tamamladktan sonra babasnn aktar dkknnda a-lt. 1938 ylnda, annesinin days hattat Necmeddin Okyay onu, ho-calk yapt Devlet Gzel Sanat-lar Akademisine kaydetti. Burada Necmeddin Okyaydan cilt ve ebru

rendi. Ancak okuldan ayrlmak zorunda kald ve tekrar aktarla dnd. Ebru sanatyla urat. Ebrudaki modern uygulamalar kabul etmedi. Necmeddin Okyayn iekli ebru eitlerine papatyay da ek-ledi. eitli sergiler at. Pek ok renci yetitirdi. Yirmi alt yl Aziz Mahmud Hdy Derghnn trbe hizmetlerini yapt. Bu dnemde yapt pek ok kymetli eserden oluan bir koleksiyonu vardr. 1990 ylnda vefat etti.

Alpaslan Babaolu (1957-)1957 ylnda Ankarada dodu.

ngilterede Elektronik Mhendisli-i eitimi ald. 1984 ylnda Topkap Saray Nakhanesine gitmeye ba-lad. Ebruyu orada rendi. 1985 y-

18


lnda Mustafa Dzgnmandan icazet ald. lk kiisel sergisini Topkap Saraynda at. Daha sonra yurt iinde ve yurt dnda eitli sergiler at. Ebru sanatnda ezilmi altn ilk defa o kulland.

Sadrettin zimi (1955-)

1955te Konyada dodu. T Trk Msksi Devlet Konservatu-arn bitirdi. Musiki eitimini ney zerine yapt. Yaynlanm yedi al-bm bulunmaktadr.

Sadreddin zimi tespihilik ve ebru sanatyla da ilgilendi. Mus-tafa Dzgnmandan iczet ald. Al-

paslan Babaolundan da ebru dersleri ald. Yurt iinde ve yurt dnda eitli sergilerde eserleri vardr.

Hikmet Barutugil (1952-..)1952de Malatyada dodu. Yk-

sek renimi srasnda hat ve ebruy-la tant. almalarn ebru zerine younlatrd. 1978 ylnda ihtisas iin gittii Londrada almalarna devam etti. Ebruda yepyeni bir ekol at. Daha nce grlmemi ebru tekniklerini denedi. Barut Ebrusu-

nu ilk o yapt. Yurtii ve yurtdnda 96 sergi at. Kurs ve seminerler verdi. Hikmet Barutugilin birok rportaj, makalesi ve on sekiz ki-tab vardr.

19

TRK N SANATI

Geleneksel Trk sanatlarndandr. Teknik olarak topraktan yaplan bir tabakann zerine desen izilmesi ve sonra yksek sda piirilme-siyle yaplr. Bu piirme iine srlamak ad verilir. ini, genellikle mi-mari yaplarda, cami, kk. saray, eme, trbe ve benzeri binalarda i ve d sslemelerde kullanlr. ini sanatnn kullanld yerler iki eittir.

1- Duvar inileri2. Evani (Bu tr, tabak, vazo,

kupa, kse, srahi, bardak ve benzeri seramik rnlerinden oluur.)

Trkler, ok eski zamanlardan beri binalarn inilerle sslemeyi se-viyorlard. Bu tercih, Byk Seluk-lular ve Anadolu Seluklular zama-nnda bir gelenek oldu. Daha sonra Osmanl dneminde de devam etti.

ini Vazo (Evani) Duvar inisi

20


Byk geliim gsterdi. Trk ini Sanat 16. yzylda znik inileri ile zirveye ulamtr.

ini sslemenin 3 ana zellii vardr. ok renklidirler: ini ssleme ile renklerin her eidi mimariye

girmitir. Geni yzey alanlarn kaplar. ok yksek sda piirildii iin uzun sre kalcdr.Uygulama tekniklerine gre iniler u ekillerde yaplabilir:1. Mozaik ini teknii.2. Renkli sr teknii3. Sr altna boyama teknii.4. Perdah Teknii

ini Sanatlar

Faruk ahin (1952-2012)1952 doumlu olan Faruk ahin Ktahyaldr. stanbul niversitesi

Edebiyat Fakltesi Sanat Tarihi Blmn bitirdi.Sanat Tarihi gretmenlii yapt ve Ktahya Meslek Yksek Okulu

Seramik Blmn kurdu.Amerika ve Avrupa mzelerinde eserleri bulunur. Yurtii ve yurtdnda bir ok sergiye katlmtr. Sanatnn yaynlanm ok sayda makalesi vardr.

Turgut TunaMarmara nversitesi Gzel Sa-

natlar Fakltesinden mezun oldu. Ktahyada z ini Fabrikasnn Aratrma Gelitirme Laboratuvar-n kurdu ve ynetti. stanbul Porse-len Fabrikasinda alt.Uluda niversitesinde ders verdi.

New Yorktaki bir mzede eserleri vardr. Halen Uluda niversitesi z-nik Meslek Yksek Okulu mdr ve retim grevlisidir.

21

CLT SANATI

slamiyetle birlikte gelien cilt sanat incelik, zerafet ve gzellii simgeler. Cilt Arapada deri anlamna gelir. Cilt sanat hem kitaplar korumak hem de kitaplarn kapaklarn sslemek iin kullanlr. Cilt sanat eitli malzemelerle yaplr. Osmanlda en ok kullanlan malze-meler mein ve lakedir. Bunun yannda kadife zerine altn ve gm iplikle ileme de yaygndr. Ciltlerde kullanlan motifler genellikle iek, buket ve manzaradr. Ayrca deerli talarla sslenen ciltler de vardr. Btn ciltler deri bir ereve iine alnarak ciltlerin dayankl olmalar salanmtr. Ciltlerde ebru ktlar da kullanlmtr.

Bir cilt u blmlerden olumaktadr.

Alt ve st Kapak Kitabn metnini iine alan blmdr. Genel olarak kapan st ve

bazen de ii sslenir.

Srt Formalarn baland blm rter.

22


MiklebKitabn n tarafn rten ksmn ucundadr. Genellikle kelidir.

Okunan yeri belli etmek iin kullanlr. kapakta oyma sanat varsa miklepte de oyma vardr.

SertabMiklebi kitaba balar. Kitabn n ksmn koruyan blmdr.

Cilt Sanatlar

Mcellid Mehmed elebi ve Mcellid Sleyman elebi Osmanlnn iki nemli mcellididir. Fakat hayatlar hakknda bilgi yoktur.

Necmettin Okyay(1883-1967)skdarda dodu. Hat sanatn

rendi ve icazet ald. Ebru zerine alt. skdar Gln Vlide Sul-tan Camiinde mamlk yapt. G-zel Sanatlar Akademisinde hocalk yapt. Pek ok koleksiyonda eseri vardr. Ayrca kendi koleksiyonlarn

Topkap Saray Mzesine verdi. 1967de vefat etti.

Emin Barn (1913-1987)Boluda dodu. Babas hattattr. Necmettin

Okyaydan hat dersleri ald. Hat ve cilt konusun-da ihtisas yapmas iin Almanyaya gnderildi. Fatih Divan kitap cildiyle Brkselde birincilik kazand. Pek ok sergisi ve 200 den fazla eseri vardr. 1987 ylnda vefat etti.

23


slam Seen (1936-)Kosova-Piritinede dodu. s-

tanbul Gzel Sanatlar akademisini bitirdi. Prof. Sacit Okyaydan cilt dersleri almtr. Prof. Emin Ba-rndan ise modern ciltilii ren-mitir.

Halen Sleymaniye Ktphane-sinde cilt servisinde alyor ve slam yazmalarn onaryor.

25

TEZHP SANATI

Tezhip, Arapa altnlamak, altnla kaplamak anlamna gelir. Tezhip gnmzde daha ok kitap ssleme sanatlarnn addr. Gnmzde Trkiyede pek ok niversitede tezhip blmleri sanatlar yetitirmek-tedir. Tezhip sanats erkeklere mzehhib kadnlara mzehhibe ad verilir. Tezhip sanat nce, hat sanatnn etrafnn sslenmesi iin kullanlm, sonradan tek bana da yaplan bir sanat olmutur. oun-lukla bitki formlar ya da desenlerden oluur. Bazen simetrik tasarm-lardr. Tezhip Sanat Trk - slam Medeniyetinin resim sanatnn bir koludur.

Tezhip sanatnn temel malzemesi ezilmi boyalardr. Bunun yann-da altn ya da gm kullanlarak desenlerin ilemeleri yaplr. Sadece altnla yaplan desenlere halkr denir. Tezhiple yaplm kk yldz ve ieklere nokta, geometrik olanlara mcevher, altgen ekillere ehne, begen ekillere seberk ismi verilir. Tezhip ustalarnn yardmclarna varak ve cetvelke denir.

26


Tezhip Malzemeleri

Kalemfra: Altn tozuyla kdn zerine ekil izmek iin kullanlan bir lettir.

Zermhre: Altnla izilen ekilleri parlatmakta kullanlan bir lettir.Varak: Altnn ok ince ezilmi halidir. Sulandrlarak zamk ile ezilen

bu altn, boya olarak kullanlabilir.

27


Tarihte Tezhip Sanatlar

ah KuluBadatl bir ressam olarak bilinir. 1520 ile

1556 yllar arasnda Osmanl saraynda alt. zellikle mrekkepli resimlerde yeni bir slup oluturdu. Bytele grlebilecek ayrntlar olan peri, ejderha, ku, yaprak ve iekler yatt. Ayrca ney alar ve iir de yazard.

Kara MemiKanuni Sultan Sleyman dneminin en mehur nakkalarndandr.

ah Kulunun rencisidir. Hayat hakknda fazla bir bilgi yoktur. Os-manl ssleme sanatnn en nemli sanatlarndan biridir. Kara Memi ki-tap sanatnn klasik kurallarnn dna kmtr. Yeni motiflerle o gne ka-dar grlmemi bir slupla alm-tr. Altn rengini ve laciverdi beraber ilk o kulland. Ayrca, turuncu, yeil, viner, pembe, sar, eflatun, siyah ve bu renklerin eitli tonlarn da ilk kez o kulland. ieklerde b-tn renkleri kullanmtr. Ayrca ilk defa hali ii ad verilen, bir Trk slubu olan spiral formundaki tezhip desenini de icat etmitir.

Sheyl nver (1898-1986)

29


Sheyl nver (1898-1986)Ord. Prof. Dr. Sheyl nver, 1898 ylnda stanbulda dodu. lk ei-

timine Osmanlnn modern hat mektebi olan Medresetl-Hattatinde

hat ve tezhip renerek balad. 1920 ylnda Tp Fakltesini bitirdi.

Paris Tp Fakltesinde i hastalklar uzmanln tamamlad. Tp Fa-

kltesi Tedavi Kliniinde Vakf Gureba ve Haseki hastanelerinde al-

t. stanbul niversitesi Tp Tarihi Enstitsn kurdu. Gzel Sanatlar

Akademisinde hocalk yapt. Bu tarihten sonra Trk sanat tarihi ile de

uramaya balad. Ayrca hat, ebru, tezhip ve minyatrle ilgilendi. ok

fazla eser verdi. Daha nce kapanan Topkap Saray Nakhnesini

yeniden kurdu. Burada ok renci yetitirdi. 1939da profesr, 1954te

ordinarys profesr oldu. 1986da stanbulda vefat etti. Sahip olduu

btn arivini Sleymaniye Ktphanesine ve Trk Tarih Kurumuna balad.

Rikkat Kunt (1903-1986)1903te stanbulda dodu. Meh-

met Akif Ersoydan edebiyat dersle-

ri ald. 1920de evlenip Almanyaya

gitti. Orada konservatuar bitirdi.

stanbula dnnce Gzel Sanatlar

Akademisinde smail Hakk Al-

tunbezerden tezhip dersleri almaya

balad. ini sanat ile de ilgilendi. nl ini sanats Feyzullah Daygil

ile desen almalar yaparak kendisini gelitirdi. Akademiden mezun

olunca akademinin ktphanesinde memurluk yapmaya balad. Hocas

smail Hakk Beyin lmnden sonra tezhip atlyesinde hocalk yapt.

1969 ylnda emekli oldu. Yzlerce hat eserini ve kitab tezhipledi ve

onard.1986da ld.

30


Muhsin Demironat (1907-1983)Mehmet Muhsin Demironat,

1907 ylnda neboluda dodu. Daha sonra ailece stanbula geldiler. Muhsin Demironat, stanbul ret-men Okulunu bitirdi. Galatasaray Li-sesine resim retmeni olarak atan-d. retmen okulunda okurken Hattatlar Mektebine girdi. Burada

Necmeddin Okyay, Kamil Akdik, Hulusi Yazgan gibi sanatlarla tant. Onu tezhiple tantran hocas Turake smail Hakk Altunbezerle de tezhip alt. Gzel Sanatlar Akademisinde retim yesi oldu.1966da Yldz Porselen Fabrikasna mdr olarak atand. 1983te vefat etti.

Glbn Mesara (1942-...)Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nverin kzdr. Orta ve lise renimi-

ni skdar Amerikan Kz Lisesinde tamamlad. Uzun yllar babas ile birlikte alt ve 1972 ylnda icazetini ald. 1976 1980 yllar arasnda Ankarada Trk Kadnlar Kltr Derneinde tezhip ve minyatr ho-

cal yapt. Amerikada eitli ktphane ve mzelerde aratrmalar yapt. Yurtii ve yurt d-nda ok sayda tezhip ve minyatr sergilerinde yer ald. Sheyl nver Nakhanesinde uzun yllar bakanlk yapt ve 2008 ylna kadar ren-ci yetitirdi. almalar-na evinde devam etmek-tedir.

31


iek Derman (1945-)1945 ylnda Ankarada dnya-

ya geldi. stanbul Kz Lisesinden sonra stanbul niversitesi Edebi-yat Fakltesinin, Sanat Tarihi B-lmnden mezun oldu. 1985ten beri Marmara niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesinin retim ye-sidir. Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde doktorasn tamamlad ve 2002 ylnda profesr oldu. Tezhip sanatn Sheyl nver ile tand. Sheyl nver, Muhsin De-mironat ve Rikkat Kuntla alt.ca-zetini Rikkat Kunttan ald.

Kubbealt Nakhnesinde tezhip hocal yapt. Derman, 1981 yln-da, svire, ngiltere ve talyada sergiler at. Dnyann farkl yerlerinde pek ok sergi at. Yurtdnda, tezhip konusunda konferans ve seminer-ler verdi. Trke ve baz yabanc dillerde 100den fazla makalesi Trk Tezyn Sanatlarnda Motifler isimli bir kitab Rikkat Kunt 100. Yan-da isimli bir kitap vardr.

Hatice Aksu (1965-...)1965 stanbul doumludur. Mi-

mar Sinan niversitesi Geleneksel Trk El Sanatlar Tezhip blm mezunudur. Yksek Lisansn da bu-rada yapt. Mimar Sinan niversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dal - Doktoras vardr.

SMEKteki sanat kurslarn ba-latan Aksu, halen kiisel atlyesinde ders vermektedir.

H

32

MNYATR SANATI

Bu sanat resim sanatnn atas olarak kabul edilir. Perspektifi resim-den farkldr ve figrler ok kktr. Dier bir ad da Naktr. Bu sanat yapanlara Nakka denir. Minyatrn ilk defa nerede yapld henz belli deildir. Bulunan bilgilere gre gemii Uygur Dnemine kadar uzanr. Nakka, saf pamuktan yaplan kd bir mermerin ze-rine yayar. Parlak bir aletle parlatr. Sonra yapaca resmin taslan kldan yaplm bir frayla izer. Daha sonra da bu ekillerin zerini mrekkeple tekrar izer. En sonunda da boyar. Minyatrn en byk zelliklerinden birisi ok detayl olmasdr. Minyatrde perspektif kul-lanlmaz. nk gzellik detaylarda sakldr. Minyatrde kk boya kul-lanld iin en eski minyatr rneklerinin bile hl renkleri canldr.

Minyatr sanat bir saray sanatdr. Genellikle kitaplarda kullanlr.

33


Minyatr Sanatlar

Mehmet Siyah Kalem (14. ve 15.yy.)Hayat ve gerek ad hakkn-

da hibir bilgi yoktur. 14. veya 15. yzylda yaad tahmin edilir. Baz tarihiler, Mehmet Siyah Kalemin dier ad Bahi Uygur olan Heratl Muhammed Nakka olduunu sy-ler. amanizm ve slamiyet karm bir tarz vardr. zellikle yaratk ve

canavar minyatrleri yapmtr. Kendi dneminden yzyllar sonrasn-da bile yapt tasvirlerin neyi anlatmak istedii tartlmaktadr.

Nakka Sinan Bey (15.yy.)15. yzyln nemli Osmanl min-

yatrclerindendir. Fatih Sultan Meh-med onu resim eitimi iin talyaya gndermitir. Nakka Sinan orada nl ressam Maestro Paoloyla al-mtr. stanbula dndnde Fatihi gl koklarken tasvir ettii mehur a-lmasn yapmtr.

34


Nigr (16.yy.)Asl ismi Reis Haydardr. Os-

manl dneminin nl minyatr sanatlarndandr. Ayn zamanda denizcidir. II. Selim ve Knun Sul-tan Sleyman devrinde yaamtr. Portre izmekte ustadr. En tann-m eseri Barbaros Hayrettinin minyatrdr. Ayrca Kanuni Sul-

tan Sleyman da elinde mendille izdii resmi nldr. Fransa kral V. Charlesin ve I. Franoisin de portre formunda minyatrn yap-mtr. Batllar Haydar Reisi 16. yzyl Trk ekolnde, Muhteem Sleymann ressam Haydar Bey olarak tanrlar. Pariste Bibliotheque Nationalede de eserleri vardr.

Matrak Nasuh (-1533)16. yzyln nl minyatr sa-

natsdr. Matrak Nasuhun ha-yat hakknda yeterince bilgi yoktur. Ama Saraybosnada doduu sy-lenir. Enderunda okudu. Mate-matik hocal yapt. Ayrca nl bir hattat olan Nasuh, nesih yaz stilin-de deiiklikler yapt. Matrak oyu-

nunda usta olduu iin Matrak lakabn ald. Ayrca bir tarih ya-zar ve askerdir. Minyatrlerinde bu bilgilerinin izleri vardr. Eserlerinin bazlarnda harita ve resim karktr. Eserlerinde yeryznn kubak- grntsn de izdi. Hayvan resmi hi izmedi.. Minyatrlerinde izdii ehirlerdeki binalar tek tek grlebilir. 1533te ld bilinir.

35


Nakka Osman (16.yy.)Nakka Osman 16. yzylda saray ba min-

yatrcl yapt. Hayatyla ilgili fazla bilgi yok-tur. Nakka Osmann resimlemi olduu d-nlen ilk eser Kanuninin Zigetvar Seferini anlatan resimdir. Bu resim geree ok yakndr ve resimde ssleme yoktur. Osman Gaziden III. Murada kadar 12 padiahn fiziksel zel-likleriyle karakterlerini anlatt bir eseri vardr. Nakka Osmann izdii padiah portreleri ta-rih kitaplarnda birer model olarak kullanlm-tr.

Levn (18.yy.)Asl ismi Abdlcelil elebidir. Edirnede

dodu. Osmanlnn en nl minyatr sanat-sdr. Lle devrinde yaad. Minyatr Topkap Saray Nakkahanesinde rendi. II. Musta-fa ve III. Ahmed zamannda sarayn ba nak-kaln yapt. Minyatrlerinde daha ok e-lence sahnelerini kulland. air Vehbinin, III. Ahmetin ehzadelerinin snnet dnn anlatt Surname isimli eserinin minyatrle-rini yapmtr ve bu en nl eseridir.

Nusret olpan (1952-2008)1952 ylnda Bandrmada dodu. Yldz Tek-

nik niversitesi Mimarlk Fakltesinden mezun oldu. Bu yllarda stanbul niversitesi Tp Ta-rihi Enstitsnde Trk ssleme sanatlar dersi ald ve minyatr almaya balad. Matrak Na-suhtan ok etkilendi. Yurtiinde ve yurtdn-da eitli kiisel sergiler at ve karma sergilere katld. Farkl koleksiyonlarda yaklak 300 eseri vardr. 31 Mays 2008de ld.

36


Taner Alaku (1966-)1966 ylnda dodu. Mimar Sinan niversi-

tesi Gzel Sanatlar Fakltesi Geleneksel Trk El Sanatlar Blmnden mezun oldu ve ayn niversitede yksek lisans yapt. niversite ei-timi srasnda tezhip dersleri ald. Mezun olduk-tan sonra minyatr sanatyla ilgilenmeye balad ve minyatr dersleri ald. Bugne dek birok karma sergiye katld. Birok dl ald. Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesinde retim grevlisidir.

37

KALEM SANATI

eitli yzeylerin farkl desenlerle boyanmas sanatdr. Uygulama alan genel olarak duvarlardr. Kalem ii yapan kiiye kalemkr denir. Yar effaf bir kda kurun kalemle izilen desen ine ile delinir ve zerine kmr tozu serpilir. Uygulanaca yere koyulur ve bir frayla desen tekrar izilir. Sonra eitli renklerde boyanr. Genellikle yaplarn i ve d sslemelerinde kullanlr. Kalem iinde bazen altn da kulla-nlmtr. Kalem ii, ahap, sva, al, deri, ta ve bez zerine uygulanr. Motifleri arasnda bitkisel ve geometrik ekiller oktur. Trk slam sa-natlarnda ok fazla kullanlmtr.

38


Kalemii Sanatlar

Nakka AliBursada yaamtr. Hayat hakknda fazla bilgi yoktur. Osmanl sa-

nat tarihinin en iyi kalem ii sanatsdr. Trkiyenin en iyi kalem ii rnekleri Bursa Yeil Camiindedir. Bu ilerin Kalemkr Nakka Alidir. Nakka Ali ayn zamanda ini ve minyatrle de uramtr.

Semih rte (1952-)1952 ylnda stanbulda dodu.

Topkap Saray Kubbealtnda ka-lemii alt. lk iini 1975te s-kdar Selami Ali Camiinde yapt. Semih rte ve iki kardei 1979 y-lnda Nakka adnda bir atlye at. Yurt dnda birok camide de alm ve pek ok renci yetitir-mitir.

Kaya er (1965-)1965 ylnda stanbulda dodu.

1986 ylnda Mimar Sinan niver-sitesi Gzel Sanatlar Fakltesinden mezun oldu. Topkap Saraynda Sa-ray Nakkahanesi Kursunu bitirdi. Kaya er, 1993 ylndan bu yana Mimar Sinan niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Geleneksel Trk Sanatlar Blmnde kalemii ei-timi veriyor.

39

KATI SANATI

Dz bir kdn veya derinin oyulmasyla yaplan bir sanattr. Ara-trmaclar, bu sanatn Orta Asyadan geldiini syler. Kat ile ssleme 15., 16. ve 17. yzyllardaki ran el yazmalarnda ve baz cilt kapakla-rnda vardr. Trk kat sanatnda da ok gzel rnekler verilmitir.

Kat sanatnda, malzemenin kesilip kartldktan sonra baka bir yere yaptrlan ksmna erkek oyma, ii oyulmu ksmna ise dii oyma denir. Kat sanatnn motifleri, hat rnekleri, vazo desenleri, tek iekler, buketler, tabiat manzaralardr. Cilt kapaklarnda, albmler-de ve elyazmas eserlerin sslemelerinde kullanlmtr. Kat sanatnda renkli veya ebrulu ktlar, kretuar ad verilen sivri ulu kesici alet, su ve niastadan yaplm karm, cetvel gibi malzemeler kullanlmakta-dr.

40


Tarihte Kat Sanat Ustalar

Mehmed b. Gazanfer Trk kat sanatnn en eskile-

rindendir. Hayat hakknda bir bilgi yoktur. Topkap Saraynda bulunan bir mecmuada sanatnn eserlerin-den rnekler vardr. Sanat tarihi-leri bu eser hakknda unlar syler: Bu eser byk bir zevk ve titizlikle meydana getirilmitir. Hi bir hata

yoktur. Harfler, kelimeler ve desenler ok dzgn oyulmutur. Yap-trmada da ayn ustalk vardr. Mehmed bin Gazanferin bu daldaki bir dier ince almas, Kasde-i ydiyyedir. Bu albm Kanuni Sultan Sleymana sunulmutur.

Bursal Mevlev Fahri Dede Kttan oyma konusunda dn-

yada esizdir. Bursada domutur. stanbulda yaamtr. Topkap Sa-ray Mzesi Ktphanesinde ve baz zel koleksiyonlarda ok say-da ince oyma eserleri vardr. Viyana Milli Ktphanesinde sanatnn oyma eserleri bulunur.

41


Mahmud el-Gaznev Ayn zamanda hattat, mzehhip,

mcellit ve ressamdr. 17. yzyl sonlarna ait nemli bir eseri, Tuh-fe-i Gaznev adl albm nemli bir eseridir. Sanat, bu albm 1685de Sultan IV. Mehmede sunmutur. Albm, oymal cildi, sslemeleri ve kt oyma sanat ile sanatnn g-cn gsterir.

Canbazzde Osman EfendiCanbazzde Osman Efendi,

Edirnede mderrislik, sonra da srayla Belgrad, Sofya, Sakz, Kay-seri ve Eypte kadlk yapmtr. Canbazzdeye ait bir eser Topkap Saray Mzesinde, koyu yeil deri kapl bir kutu iindedir. Kutunun kapa aldnda byk bir zenle

allm, doa ayrntlaryla karlalr.

42


ALITIRMALAR

HAT SANATI1. Aadaki ifadeler doru ise D, yanl ise Y koyalm.1. Mrekkep, is ile ciladan oluur. ( )2. Mrekkep, hokka ismi verilen kk bir kutuda saklanr. ( ) 3. Mhre, kad parlatmak iin kullanlan akik tadr. ( ) 4. Hat sanatnda yaznn temel arac mrekkeptir. ( )5. Klasik sanatlarmz gerek gzellii anlatrlar. ( ) 6. Hat sanatn yapanlara hattat, bu sanatn yapld yerlere mekhane denir. ( )7. cazet, hat sanatnda bir yaz eididir. ( ) 8. Cila, yaz yazarken hata olursa bu hatay silmek iin kolaylk salar. ( ) 9. Hat sanatnn amac yazy estetik bir biimde yazmaktr. ( ) 10.Mrekkebin dalmamas ve kalemin kaygan biimde rahat yazabilmesi iin kada ahar denilen bir madde srlr. ( )

2. Aadaki boluklar metne gre doldurunuz.1. ,hattatlarn kblesi ve kutbu, okularn eyhi nvanlaryla tannr2. Kanuni Sultan Sleyman iin byk boyda bir Kuran- Kerim yazd. 3. Kazasker Rakm Efendinin . ..iin yazd levha, dnyann en b-yk yazs unvanna sahiptir.4. Mescid-i Nebevi yazlarnn restorasyonunu .. . yapt.5. Fuat Baar, .. renciyken hat sanat ile ilgilendi.6. Davut Bekta, .. . hatt rendi ve icazet ald.7. Hat sanatnda sanat, eserini yaparken .. . de eserine yanstr8. Bir batl sanat tarihisi, Dou sanatnda asla . bulamazsnz demitir.9. Hat sanat zellikle .. nce ok yaygnd. 10. . alt eit yazy ok ustaca yazd iin kendisine Rum diyarnn yakutu denildi.

Cevaplar:

1. 1.Y, 2.D, 3.D, 4.Y, 5.D, 6.D, 7.Y, 8.D, 9.D, 10.D

2. eyh Hamdullah, Ahmet Karahisari, Ayasofya Camii, Hasan elebi,

Tp Fakltesinde, Hasan elebi,, ruhundaki gzellikleri, irkinlik, mat-

baadan, Ahmet Karahisari

43


EBRU SANATI1. Aadaki kelimelerden doru olann iaretleyiniz.1. Ebru, kt zerine, zel bir teknikle yaplan geleneksel bir yaz/ssleme/oyma sanatdr.2. d, byk ba hayvanlarn kllarndan/zsuyundan/safrakesesinden elde edi-lir.3. Fralar genellikle byk ba hayvanlarn/ yal hayvanlarn/yal atlarn kuy-ruklarndaki kllardan yaplr.4. Ebruya belli lde kitre/d/gl suyu koyulur.5. Ebruda sanatnda kullanlan boya gl dalndan/dikenden/topraktan elde edilir.6. Kitre, bir dikenin/gln/safra kesesinin zsuyudur.7. Batda ebruya Trk Sanat/Trk Kad/Trk i denilir.8. d, boyann ebru/mrekkep/su zerinde almasn salar.9. Ebru, Farsa bulut/gl/ssleme anlamna gelen bir isimdir.10. Ebru yapmnda kullanlan su akc/mrekkepli/youn/ olmaldr.

2. Aadaki seeneklerden doru olan iaretleyiniz.1. lk iekli ebrular ve yazl ebrular o yapt. Yukarda sz geen ebru sanats kimdir?a) ah Kulub) Alpaslan Babaoluc) Necmeddin Okyayd) Hikmet Barutugil2. 1955de Konyada dodu. T Trk Msksi Devlet Konservatuarn bitirdi. Musiki eitimini ney zerine yapt. Yaynlanm 7 albm bulunmaktadr. Yukarda anlatlan sanat kimdir?a) Sadrettin zimib) Necmeddin Okyayc) Mustafa Dzgnmand) Alpaslan Babaolu3. lk renimini tamamladktan sonra babasnn aktar dkknnda alt.Yukarda bahsedilen sanat kimdir?a) Necmeddin Okyayb) Hikmet Barutugilc) Mustafa Dzgnmand) Ali Alparslan

Cevaplar:

1. 1.Ssleme, 2. safra kesesinden, 3. yal atlarn, 4. kitre, 5. topraktan, 6.

dikenin, 7. Trk Kad, 8. su, 9. bulut, 10. youn

2. 1.c, 2.a, 3.c

44


N SANATI

1. Aadaki kelimelerden doru olann iaretleyiniz.

1. ini sanat, topraktan/camdan/aatan yaplan bir tabakann zerine desen izilmesi ve sonra yksek sda piirilmesiyle yaplr.

2. inide piirme iine perdah/srlamak/mozaik denir.

3. Trk ini Sanat 16. yzylda/15. Yzylda/17. Yzylda znik inileri ile zir-veye ulamtr.

4. ini sslemenin 4/2/3 ana zellii vardr.

5. ini sanat genellikle/her zaman/ara sra mimari yaplarda i ve d ssleme olarak kullanlmtr.

6. ok hafif/dk/yksek sda piirildii iin uzun sre kalcdr.

7. ini ssleme ile ieklerin/renklerin/desenlerin her eidi mimariye girmitir.

8. Faruk ahin/ Turgut Tuna/Sadrettin zimi Sanat Tarihi gretmenlii de yap-mtr.

9. ini dar/derin/geni yzey alanlarn kaplar.

10. iniler ok youndurlar/ardrlar/renklidirler.

Cevaplar:

1. 1.topraktan, 2. srlamak, 3. 16.yzylda, 4. 3, 5.genellikle, 6.yksek, 7.renklerin,

8.Faruk ahin, 9. geni, 10.renklidirler

45


CLT SANATI

1. Aadaki boluklar metne gre doldurunuz.

1. Cilt Arapada .. anlamndadr.

2. Ciltlerde kullanlan motifler genellikle iek. ve manzaradr.

3. Btn ciltler deri bir iine alnarak ciltlerin dayankl olmalar salan-mtr.

4. ., formalarn baland blm rter.

5. . .genellikle kelidir.

6. ..sayfann ayr, kenarlarn ayr, ortann ayr renklerde olmasdr.

7. Emin Barn halen . .. cilt servisinde alyor ve slam yazmalarn onaryor.

8. Rugani. ciltlerde yaplan nak ve resimlerin grnmesi iin srlen mad-dedir.

9. Murassa cilt.. talarla sslenen cilttir.

10. Cilt sanat ustalarna denir.

Cevaplar:

1. 1.deri, 2.buket, 3.ereve, 4.srt, 5. mkleb, 6.akkase, 7.Sleymaniye Ktphane-

sinde, 8.parlak, 9. deerli

46


TEZHP SANATI

1. Aadaki kavramlar eletiriniz.

1. Zermhre a) Tezhipte begen ekiller

2. Varak b) Tezhip yapan usta

3. Kalemfra c) Bir eyin eklini belirlemek

4. Seberg d) Tezhipte altnla yaplan desenler

5. ehane e) Altnlamak

6. Cetvelke f) Tezhip ustasnn yardmcs

7. Halkari g) Tezhipte altgen ekiller

8. Tezhip h) Altnla izilen ekilleri parlatmakta kullanlan bir let.

9. Mzehhib i) Altn tozuyla kdn zerine ekil izmek iin kulla-nlan bir lettir. j) Tezhip ustalarnn yardmclardr.

10. Tasarm k) Altnn ok ince ezilmi halidir.

Cevaplar:

1. 1.h, 2.k, 3.i, 4.a, 5.f, 6.j, 7.d, 8.e, 9.b, 10.c

47


MNYATR SANATI

1. Aadaki kelimelerden doru olann iaretleyiniz.

1. Minyatr sanatnn dier bir ad da naktr/nakkatr/sslemedir.

2. Minyatrde altn/boya/perspektif kullanlmaz.

3. Minyatr sanat, bulunan bilgilere gre Osmanl/Uygur/Seluklu dnemine kadar uzanr.

4. Minyatrde kk boya/altn boyas/toprak boya kullanld iin en eski minya-tr rnekleri bile hala ok canl renklerini korur.

5. Minyatr sanatnda figrler ok canldr/renklidir/kktr.

2. Aadaki boluklar metne gre doldurunuz.

1. Mehmet Siyah Kalem zellikle ve resimleridir.

2. Fatih Sultan Mehmet . .. M resim eitimi iin talyaya gndermitir.

3. Nigarinin . elinde mendille izdii resmi nldr.

4. Matrak Nasuh . Hocal da yapmtr.

5. ., Matrak Nasuhtan ok etkilendi.

Cevaplar:

1. 1.ssleme, 2.perspektif, 3.Uygur, 4.kk boya, 5.kktr.

2. 1. Yaratk ve canavar, 2. Nakka Sinan Bey, 3. Kanuni Sultan Sleyman,

4. Matematik, 5. Nusret olpan

48


KALEM SANATI

1. 1. Aadaki ifadeler doru ise D, yanl ise Y koyalm.

1. Kalemii eitli yzeylerin farkl ekillerde boyanmas sanatdr. ( ) 2. Kalemii yapanlara mzehhib denir. ( )

3. Kalemii sadece sva ve al zerine uygulanr. ( )

4. Kalemii genellikle yaplarn yalnzca d sslemelerinde kullanlan bir sanattr. ( )

5. Kalemiinde motifler genellikle bitkiler ve geometrik ekillerdir. ( )

Cevaplar:

1. 1.D, 2.Y, 3.Y, 4.Y, 5.D

49


SZLKE

HAT SANATIa (i.): Birbirini kesen iki yzey veya ayn noktadan kan iki yarm dorunun oluturduu geometrik biim.ahar (i.): Hattatlarn kt cilalamak iin kullandklar niasta ve yumurta akndan yaplan zel bir karm.akik (i.): Yzk ta, mhr vb. yapmakta kullanlan, eitli renklerde, yar effaf, parlak ve deerli bir ta.arapzamk (i.): Bir eit kuvvetli yaptrc.atlm (i.): Hzla ilerleme, hamle.atlye (i.): Zanaatlarn veya resim, heykel sanatlaryla uraanlarn alt yer.cel (i.): ri harflerle yazlan bir hat eidi.dergh(i.): Eskiden, tarikattan olanlarn toplandklar yer.diyar (i.): lke.dnyya gelmek (f.): Domak.ebru (i.): Kt sslemeciliinde kitre, kola vb. yaptrclarla younlatrlm su zerine, neft ya ile sulandrlm yal boya damlatlarak yaplan ve kda geirilen ss.hfz (i.): Kurann tamamn ezberleyen kimse.hatip (i.): Cuma ve bayram namazndan nce camilerde hutbe okuyan kimse.hokka (i.): Metal, cam veya topraktan yaplm, iine mrekkep konulan kk kap.IRCICA (k.): slami aratrma, tarih, sanat ve kltr dernei.ilim (i.): Bilim.imam (i.): Cemaate namaz kldran kimse.is (i.): Dumann dedii yerde brakt kara lekeistifa etmek (f.): Kendi isteiyle iten veya bir hizmetten ayrlmajri (i.): Seiciler kurulukavis (i.): Bir erinin snrl bir ksm.kendini gstermek (d.): Kendini ortaya karma.kble (i.): Baz ibadetler yaplrken dnlen Kbenin bulunduu yn.kutub (i.): Bir konuda yksek bilgisi ve yetkisi olan kimse.levha (i.): Bir yere aslmak iin yazlm yaz.matbaa (i.): Basmevi.mektep (i.): Okul.mescid-i nebev (i.): Hz. Muhammedin mescidi.muallim (i.): retmen.

50


mderris (i.): Yksek okul hocas.mhre (i.): Kda yumuaklk, parlaklk ve dzlk vermek iin kullanlan cam-dan ara. mrekkep (i.): Yaz yazmak, desen izmek veya basmak iin kullanlan, trl renklerde sv madde (i.): Duyularla alglanabilen ey.nesih (i.): Dik yazlan bir tr hat yazs.nesil (i.): Kuak, soy.nestalk (i.): Eik yazlan bir tr hat yazsney (i.): Klasik Trk mziinde ve zellikle tekke mziinde yer alan, kaval bii-minde, yank sesli, kamtan bir flemeli algney flemek (f.): Ney almak.oku (i.): Ok atan kii.s.a.v. (ifa.): Hz. Muhammedin ad getii zaman sylenen sayg sz.sekin (i.): Benzerleri arasnda niteliklerinin yksekliiyle gze arpan, stn.seyid (i.): Hz. Muhammedin soyundan gelen kii.sikke (i): Maden para.soy (i.): Nesil, kuak.sls (i.): te bir lyle yazlan bir tr hat yazs.eyh (i.): Tarikat kurucusu, bir tarikatta en yksek dereceye ulam olan kimse.hret (i.): n.tura (i.): Osmanl padiahlarnn imza yerine kullandklar, zel bir biimi olan sembollemi iaret.turakelik (i.): Tura yapan kii.trbe (i.): Genellikle nl bir kimse iin yaptrlan ve iinde o kimsenin mezar bulunan yap.unvan (i.): San.stat (i.): Bilim veya sanat alannda stn bilgisi ve yetenei olan kimse.vaiz (i.): badet yerlerinde t niteliinde din konumalar yapan kimse, t.vefat etmek (f.): lmek.yakut (i.): Pembe veya erguvan tonlar ile kark koyu krmz renkte, saydam bir korindon tr olan deerli ta.Yldrm Ordular Grubu (i.): I. Dnya Sava srasnda Osmanl Devletinin Filistin-Suriye-Irak cephelerini savunmak iin kurduu ordu.

EBRU SANATIaktar (i.): Baharat veya gzel kokular satan kimse veya dkkn.benmari usul (i.): Bir kab kaynar suya oturtmak yolu ile iindekini stma veya eritme yntemi.

51


byk ba (i.): Sr, manda vb. kasaplk hayvanlara verilen genel ad.diken (i.): Baz bitkilerin dal, yaprak, meyve kabuu vb. blmlerinde ve baz hayvanlarn derisinde bulunan sert, ucu sivri ve batc kntlardan her biri.ihtisas (i.): Uzmanlk, uzmanlama.kl (i.): Baz hayvanlarn derisinde, insan vcudunun belli yerlerinde kan, st deri rn olan ipliksi uzant.musiki (i.): Mzik.zsuyu (i.): Hayvan veya bitki dokusundaki su.papatya (i.): Baharda iek aan, ta yapraklar beyaz, ortas sar, bir iek.safrakesesi (i.): Karacierden salglanan safrann topland, karacigerin alt ks-mnda bulunan torba eklinde bir organdr.ssleme (i.): Sanat eserlerinin yzeyini sslemek iin kullanlan motif, oyma vb.tespihilik (i.): Belirli din szleri tekrarlamak veya elde oyalanmak iin kullan-lan, eitli maddelerden boncuk biiminde yaplm, genellikle otuz veya dok-san dokuz taneden oluan aleti yapma sanat.

TRK N SANATItabaka (i.): Katman.yzey(i.): Bir cismi uzaydan ayran d ve yaygn blm.

CLT SANATIsimgelemek (f.): Simge durumuna getirmek.zerafet (i.): ncelik, gzellik, zariflik.

TEZHP SANATIaltgen (i.): Alt kenarl ekil.ariv (i.): Belgelik.atanmak (i.): Bir greve getirilmek, tayin edilmek.balamak (i.): Bir mal veya hakk karlk beklemeden birine vermek.begen (i.): Be kenarl ekil.miras (i.): Birine, len bir yaknndan kalan mal mlk, para veya servet.ton (i.): Bir rengin koyuluk veya aklk derecesi.viner: (i.): rk vine rengi.

MNYATR SANATIata (i.): Dedelerden ve byk babalardan her biri.canavar (i.): Masallarda sz geen yabani, yrtc hayvan.kk boya (i.): Bitkileri topraa balayan ve onlarn, topraktaki besi maddelerini

52


emmesine yarayan klorofilsiz blmden elde edilen boya.kubak (i.): Eyann yksek bir bak noktasndan grn.lakap (i.): Bir kimseye, bir aileye kendi adndan ayr olarak sonradan taklan, o kimsenin veya o ailenin bir zelliinden kaynaklanan ad.matrak oyunu (i.): Kaln ve uzun bir kama, ular ok biiminde iki atall bir demir paras geirilerek yaplm sopalarla oynanan oyun.sefer (i.): Genellikle lke dna yaplan asker harekt, savaa gitme, sava.snnet (i.): Hz. Muhammedin Mslmanlarca uyulmas gerekli saylan davra-nlar ve herhangi bir konuda sylemi olduu sz. 2. Erkek ocukta, erkeklik organnn ucundaki derinin epeevre kesilmesi.ehzade (i.): Padiahlarn ve oullarnn erkek ocuklarna verilen san.taslak (i.): Bir eyi, bir sanat veya edebiyat eserini ana izgileriyle, trl blmle-riyle belirten n alma.tasvir (i.): Betimleme.yaratk (i.): Yaratlm canl varlk.

KALEM SANATIsva (i.): Herhangi bir yapdaki yzeyleri dzgnletirmek iin kullanlan, yar akkan, kum, kire, imento karm veya toprak har. 2. Bir yapnn duvarlarna srlen ince har tabakas.effaf (i.): Saydam.

KATI SANATIel yazmas (i.): Elle yazlm kitap.niasta (i.): Tahl tanelerinden, mercimek, bezelye vb. bakla trleri veya patates gibi birtakm yumrulardan zel yntemlerle karlan una benzer bir madde.oyma (i.): Bir nesnenin yzeyini zel aralarla oyarak veya delerek trl biimler verme.

KISALTMALARi.: isimf.: fiild.: deyims.: sfatzf.: zarfz.: zamir

e.: edat

Documents

C1 Türkiyede Geleneksel Sanatlar