INTERNATIONAL UNION FOR CONSERVATION OF NATURE

Các công cụ dùng trong tích hợp các dữ liệu về dự báo khí hậu, hệ

sinh thái và rủi ro thiên tai

VCA Training course, 04-06 April 2012

Cải Thiện Sức Chống Chịu với Biến Đổi Khí Hậu của Vùng Ven Biển Đông Nam Á (BCR)

2

Các phần chính

• Phần1: Lập bản đồ rủi ro cho các hoạch định

Rủi ro = Các mối nguy x Tính tổn thương

• Phần 2: Phân tích khả năng bị tổn thương

3

Phần 1: Lập bản đồ rủi ro cho các hoạch định

Rủi ro là khả năng bị mất đi trong tương lai (có thể là tính mạng hoặc của cải hoặc sự đổ vỡ xã hội)

Chúng ta cần biết:

•Mức độ rủi ro thế nào thì một xã hội có thể chịu đựng và chấp nhận?

•Phí tổn để giảm rủi ro đó là bao nhiêu?

•Thế nào là rủi ro thấp/cao?

•Nhận thức về rủi ro giữa các quốc gia khác nhau như thế nào?

4

Ví dụ

5

Truyền thông về các rủi ro

• Thông tin truyền thông về các rủi ro được xem là phần quan trọng nhất trong việc giảm nhẹ các tình huống rủi ro

• Phương thức hành động để giảm thiểu rủi ro phụ thuộc vào nhiều nhân tố:

– Các lĩnh vực ưu tiên: kinh tế, văn hoá, xã hội

– Năng lực của các thể chế hỗ trợ cho việc gia giảm các rủi ro

– Tần số xuất hiện các rủi ro và kiến thức địa phương để đương đầu với chúng

6

Cơ sở cho việc lập bản đồ rủi ro

Bản đồ giúp chúng ta biết được vị trí, sự phân bố và các mối quan hệ của:

• Các mối nguy và đặc tính của chúng

• Những tổn thương đến con người, nguồn lực địa phương và những đặc tính của chúng

• Sự chồng lấp giữa các mối nguy, tính dễ tổn thương và các nguồn lực địa phương

Và đồng thời cũng để biết thêm về

• Những mối nguy nào thường xảy ra nhiều nhất?

• Nơi nào có nhiều mối nguy nhất?

Từ đó, chúng ta có thể cải tiến các hoạch định cho vùng dự án trong tương lai, điều chỉnh các dự án đang hoạt động để giảm thiệt hại về sau

7

Miêu tả về các mối nguy

Là những hiện tượng nguy hiểm, những vấn đề thực tế, hoặc những hoạt động của con người hay những điều kiện mà có thể ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe, tài sản, sinh kế, dịch vụ sinh thái cũng như sự tàn phá kinh tế, xã hội và môi trường (ISDR,2009)

Ví dụ: lốc xoáy, lỡ đất, nước lũ, núi lửa phun hay động đất

8

Miêu tả về các mối nguy

• Cường độ và tính khốc liệt của các mối nguy: được miêu tả nhằm hỗ trợ cho việc phân cấp đặc tính của những ảnh hưởng hoặc sự tàn phá có thể xảy ra.

• Việc tính toán này dựa vào các nhân tố về khí hậu, địa hình và thủy văn

• Tần suất xuất hiện các mối nguy, và khả năng có thể xảy ra

• Cần biết thêm về tần suất xuất hiện các mối nguy trong quá khứ?

• Tần suất về cường độ của các mối nguy thường xảy ra như thế nào?

• Xem xét tần suất xảy ra các sự kiện dựa vào những ghi chép lịch sử

• Tần suất các sự kiện được dự đoán khác nhau giữa các mùa

9

Ví dụ về bản đồ cho bản đồ mối nguy cho các khu vực

10

Ví dụ về bản đồ mối nguy ngập lụt tại Tp. Galle, Sri Lanka

• Mức ngập nặng: sâu hơn 2m với dòng chảy >1,5m/s•Mức ngập trung bình: sâu từ 1-2m và tốc độ dòng chảy chậm•Mức ngập thấp: sâu dưới 1m và dòng chảy chậm•Mức ngập rất ít (hoặc không): không đáng kể hoặc không ngập và không ảnh hưởng đến cuộc sống

Mối nguy caoMối nguy vừaMối nguy thấpKhông có mối nguy nào

Hettiarachchi/UNDP, 2011

11

Miêu tả về mức độ tiếp xúc

Thường đề cập đến các vấn đề như con người, tài sản, cơ sở hạ tầng, các hệ thống hoặc những yếu tố hiện có tại khu vực có các mối nguy và có tiềm năng bị mất đi (ISDR, 2009)

12

Phần 2: Phân tích tính tổn thương

Miêu tả về tính tổn thương: Đây là một yếu tố khó miêu tả nhất, thường ta có thể hiểu như sau: đó là những đặc tính hoặc hoàn cảnh của một cộng đồng, một hệ thống hoặc một tài sản mà có thể bị tổn thương bởi những ảnh hưởng tàn phá của các mối nguy (ISDR, 2009). Đó có thể là các yếu tố môi trường, tự nhiên, kinh kế, xã hội hay các thể chế.

Ví dụ: Chỉ số phát triển con ngườiTỷ lệ mù chữMật độ dân sốChất lượng nướcCơ sở hạ tầngViệc nắm quyền (tham nhũng,…)

Tính dễ tổn thương=(Mức độ tiếp xúc x tính nhảy)/năng lực thích nghi

13

Đánh gía tính tổn thương

Định lượngThống kê vĩ mô (GNP / người)Dữ liệu về nhân khẩu, kinh tế, các tổ chức cơ quanSố liệu hộ gia đình

Định tính

Phân tích tính dễ tổn thương, năng lựcDữ liệu có sự tham gia đóng góp của cộng đồngMức độ thịnh vượng

Sudmeier-Rieux, 2009

14

Bản đồ rủi ro

Rủi ro: là sự kết hợp giữa xác suất của một sự kiện xảy ra và các tiềm năng ảnh hưởng tiêu cực của chúng

Bản đồ rủi ro =các mối nguy x tính dễ tổn thương

Rủi ro biểu thị khả năng mất đi của những thứ có giá trịBản đồ rủi ro có thể được thực hiện ở cấp độ khác nhau từ thế giới đến địa phương

15

Bản đồ rủi ro ở Tp. Galle, Sri Lanka

Rủi ro caoRủi ro vừaRủi ro thấpKhông có rủi ro

16

Bản đồ mối nguy tại Tp. Galle, Sri Lanka

• Mức ngập nặng: sâu hơn 2m với dòng chảy >1,5m/s•Mức ngập trung bình: sâu từ 1-2m và tốc độ dòng chảy chậm•Mức ngập thấp: sâu dưới 1m và dòng chảy chậm•Mức ngập rất ít (hoặc không): không đáng kể hoặc không ngập và không ảnh hưởng đến cuộc sống

Mối nguy caoMối nguy vừaMối nguy thấpKhông có mối nguy nào

Hettiarachchi/UNDP, 2011

17

Bản đồ tổn thương của thành phố Galle, Sri Lanka

Tổn thương caoTổn thương vừaTổn thương thấpKhông bị tổn thương

18

Lập bản đồ rủi ro có sự tham gia của cộng đồng

Sudmeier-Rieux, 2009

19Sudmeier-Rieux, 2011

20

Kết hợp giữa GIS & lập bản đồ rủi ro có sự tham gia của cộng đồng

Jaquet, 2011

21

Đánh giá và lập bản đồ sức chống chịu Các chỉ thị:

•Đa dạng thu nhập•Số tiền nhận được•Tiết kiệm•Năng lực lãnh đạo cộng đồng•Các tổ chức chính phủ/phi chính phủ•Các tổ chức cộng đồng•Các kế hoạch di tản•Ban ứng phó thiên tai•Hệ thống giám sát/cảnh báo sớm•Các ưu tiên hỗ trợ•Giáo dục•Khả năng truy cập thông tin

Jaquet, 2011

22

Dữ liệu về hệ sinh thái cho khu vực Đông Nam Á

• Thông tin về chất lượng và số lượng nước

• Độ che phủ của thảm thực vật, rừng, tình trạng rừng và sự phân bố rừng ngập mặn

• Độ dày của vành đai xanh, khu vực đất ngập nước và tình trạng sực khoẻ của chúng,…

Nguồn dữ liệu:

SEA START

• Dự án của bạn sữ dụng số liệu nào?

23

RiVAMP (UNEP)

• Phân tích những rủi ro thiên tai và tổn thương dựa vào các nhân tố môi trường

• Quan tâm đến dữ liệu về hệ sinh thái và biến đổi khí hậu trong quy trình đánh giá rủi ro

• Sử dụng các bằng chứng nghiên cứu khoa học và định tính để chứng minh vai trò của hệ sinh thái trong việc giảm nhẹ rủi ro thiên tai, qua đó giúp người làm chính sách có những quyết định tốt hơn nhằm hỗ trợ cho sự phát triển bền vững thông qua cải tiến cách quản lý hệ sinh thái

• Giúp cho các lãnh đạo cấp quốc gia và địa phương, nhất là những người lập kế hoạch sữ dụng đất và phát triển không gian, cũng như những người quản lý thiên tai và tài nguyên có những quyết định chính xác hơn.

(Nguồn: UNEP, 2010)

24

Làm sao để kết hợp các dữ liệu rủi ro và dữ liệu khí hậu vào dự án của bạn:

• Xem xét xem những bản đồ rủi ro hoặc bản đồ sử dụng đất nào có thể phù hợp?

Nó có thể ở cấp cộng đồng, huyện, tỉnh hoặc quốc gia

• Làm sao để những công cụ này giúp ích cho việc dự đoán của bạn?

• Làm sao để có thể kếp hợp giữa VCA với những hiểu biết về rủi ro ở địa phương và những lĩnh vực ưu tiên?

• Chiến lược và những tiêu chuẩn gì có kể kết hợp vào dự án của bạn để đảm bảo an toàn và chống lại các rủi ro?

25

Những nguồn thông tin tham khảo bổ ích

• UNEP, ISDR dự án đánh giá rủi ro, tổn thương, thông tin và cảnh báo sớm

http://preview.grid.unep.ch/• ISDR Prevention web

http:/www.preventionweb.net/

• PDC Atlas

http://www.pdc.org/atlas/

• SEA START

http://www.start.or.th/

26

Xin cảm ơn