Upload
sunhuynh
View
139
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
CAacuteC PHƯƠNG PHAacuteP QUẢN TRỊ KINH DOANH
Caacutec mục tiecircu quản trị kinh doanh caacutec quy luật kinh doanh vagrave caacutec nguyecircn tắc quản
trị kinh doanh đatilde giuacutep cho chủ doanh nghiệp trả lời được cacircu hỏi ldquophải lagravem gigraverdquo một cacircu
hỏi tiếp theo quan trọng hơn nhiều magrave caacutec doanh nghiệp cần phải giải đaacutep lagrave ldquolagravem caacutei đoacute
như thế nagraveordquo Để trả lời được cacircu hỏi nagravey chủ doanh nghiệp cần coacute caacutec phương phaacutep vagrave
nghệ thuật quản trị kinh doanh thiacutech hợp
Sơ đồ 1 Mối quan hệ giữa mục tiecircu phương phaacutep vagrave nguyecircn tắc QTKD
Khaacutei niệm
Caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh lagrave tổng thể caacutec caacutech thức taacutec động coacute thể coacute
vagrave coacute chủ điacutech của chủ doanh nghiệp đối tượng kinh doanh (cấp dưới vagrave tiềm năng coacute
được của doanh nghiệp) vagrave khaacutech thể kinh doanh khaacutech hagraveng caacutec ragraveng buộc của mocirci
trường quản trị vĩ mocirc caacutec đối thủ cạnh tranh vagrave caacutec bạn hagraveng) để đạt được caacutec mục tiecircu
kinh tế đề ra trong điều kiện mocirci trường kinh doanh thực tế
Phương phaacutep quản trị coacute vai trograve quan trọng trong hệ thống quản lyacute Quaacute trigravenh quản
lyacute vagrave quaacute trigravenh hoạt động caacutec chức năng quản trị theo những nguyecircn tắc nhưng caacutec
nguyecircn tắc đoacute chỉ được vận dụng vagrave thể hiện thocircng qua caacutec phương phaacutep quản trị nhất
định Vigrave vậy vận dụng caacutec phương phaacutep quản trị lagrave một nội dung cơ bản của quản trị
kinh doanh Mục tiecircu nhiệm vụ của quản trị được thực hiện thocircng qua taacutec động của caacutec
phương phaacutep quả trị kinh doanh Trong những điều kiện nhất định phương phaacutep quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 1
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
coacute taacutec động quan trọng đến sự thagravenh cocircng hay thất bại trong việc thực hiện caacutec mục tiecircu
vagrave nhiệm vụ Vai trograve quan trọng của caacutec phương phaacutep quản trị cograven ở chỗ noacute nhằm khơi
dậy những động lực kiacutech thiacutech tiacutenh năng saacuteng tạo của con người vagrave tiềm năng của hệ
thống cũng như caacutec cơ hội coacute lợi becircn ngoagravei
Phương phaacutep quản trị lagrave biểu hiện cụ thể của mối quan hệ qua lại giữa chỉ thể với
đối tượng vagrave khaacutech thể kinh doanh tức lagrave mối quan hệ giữa những con người cụ thể sinh
động với tất cả sự phong phuacute phức tạp của đời sống Vigrave vậy caacutec phương phaacutep quản trị
mang tiacutenh chất hết sức đa dạng vagrave phong phuacute đoacute lagrave vấn đề cần phải đặc biệt lưu yacute trong
kinh doanh vigrave noacute chiacutenh lagrave bộ phận năng động nhất của hệ thống quản trị Phương phaacutep
quản trị thường xuyecircn thay đổi trong từng tigravenh huống cụ thể tuỳ thuộc vagraveo đặc điểm của
đối tượng cũng như năng lực vagrave kinh nghiệm của chủ doanh nghiệp
Taacutec động của caacutec phương phaacutep quản trị luocircn lagrave taacutec động coacute mục điacutech nhằm phối
hợp hoạt động bảo đảm sự thống nhất của hệ thống Vigrave vậy mục tiecircu kinh doanh quyết
định bằng việc lựa chọn phương phaacutep quản trị kinh doanh Trong quaacute trigravenh quản trị phải
luocircn luocircn điều chỉnh caacutec phương phaacutep nhằm đạt mục điacutech tốt nhất Chủ doanh nghiệp coacute
quyền lựa chọn phương phaacutep quản trị nhưng khocircng coacute nghĩa lagrave chủ quan tuỳ tiện muốn
sử dụng phương phaacutep nagraveo cũng được Mỗi phương phaacutep quản trị khi sử dụng lại tạo ra
một cơ chế taacutec động mang tiacutenh khaacutech quan vốn coacute của noacute Becircn cạnh những yếu tố tiacutech
cực phugrave hợp với mục tiecircu dự đoaacuten của chủ doanh nghiệp cũng coacute thể xuất hiện một số
hiện tượng nằm ngoagravei dự đoaacuten ban đầu thậm triacute traacutei ngược với mục tiecircu đặt ra Điều đoacute
đogravei hỏi chủ doanh nghiệp phải tỉnh taacuteo sacircu saacutet thực tế kịp thời coacute biện phaacutep bổ sung để
khắc phục caacutec mặt tiecircu cực khi chuacuteng xuất hiện
Như vậy sử dụng caacutec phương phaacutep quản trị vừa lagrave khoa học vừa lagrave nghệ thuật
Tiacutenh khoa học đogravei hỏi phải nắm vũng đối tượng với những đặc điểm vốn coacute của noacute để
taacutec động trecircn cơ sở nhận thức vagrave vận dụng caacutec quy luật khaacutech quan phugrave hợp với đối
tượng đoacute Tiacutenh nghệ thuật biểu hiện ở chỗ biết lựa chọn vagrave kết hợp caacutec phương phaacutep
trong thực tiễn để sử dụng tốt tiềm năng doanh nghiệp nhằm đạt mục tiecircu kinh doanh đề
ra Quản trị coacute hiệu quả nhất khi biết lựa chọn đuacuteng đắn vagrave kết hợp linh hoạt caacutec phương
phaacutep quản trị Đoacute chiacutenh lagrave tagravei nghệ quản lyacute của chủ doanh nghiệp noacutei riecircng của caacutec nhagrave
quản lyacute noacutei chung
Để nắm vững những taacutec dụng đa dạng phong phuacute của caacutec phương phaacutep quản trị
cần phacircn loại chuacuteng vagrave đi sacircu nghiecircn cứu từng phương phaacutep
wwwvanchungvnwwwvctelcom 2
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Tuỳ thuộc tiecircu chuẩn phacircn loại vagrave mục điacutech nghiecircn cứu magrave coacute nhiều caacutech phacircn loại
đối với phương phaacutep quản trị Theo caacutech phacircn loại phổ biến căn cứ vagraveo nội dung vagrave cơ
chế hoạt động quản trị caacutec phương phaacutep quản trị được chia thagravenh
- Caacutec phương phaacutep quản trị nội bộ doanh nghiệp
- Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn khaacutech hagraveng
- Caacutec phương phaacutep quan hệ với cơ quan quản lyacute vĩ mocirc
- Caacutec phương phaacutep cạnh tranh với caacutec đối thủ
- Caacutec phương phaacutep quan hệ với bạn hagraveng
- Caacutec phương phaacutep locirci keacuteo người ngoagravei doanh nghiệp
CAacuteC PHƯƠNG PHAacuteP QUẢN TRỊ NỘI BỘ DOANH NGHIỆP
1 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn con người
o Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục
o Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh
o Caacutec phương phaacutep kinh tế 2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
o Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
o Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
o Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
1 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn con người
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục lagrave caacutec caacutech taacutec động vagraveo nhận thức vagrave tigravenh cảm của
người lao động nhằm nacircng cao tiacutenh tự giaacutec vagrave nhiệt tigravenh lao động của họ trong cocircng việc
thực hiện nhiệm vụ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 3
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục coacute yacute nghĩa to lớn trong quản trị kinh doanh vigrave đối tượng
cuả quản trị lagrave con người - một thực thể năng động tổng hoagrave nhiều mối quan hệ Taacutec
động vagraveo con người khocircng chỉ coacute hagravenh chiacutenh kinh tế magrave cograven taacutec động tinh thần tacircm lyacute ndash
xatilde hội vv
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục dựa trecircn cơ sở vận dụng caacutec quy luật tacircm lyacute Đặc trưng
caacutec phương phaacutep nagravey lagrave tiacutenh thuyết phục tức lagrave lagravem cho người lao động phacircn biết phải -
traacutei đuacuteng - sai lợi - hại đẹp - xấu thiện - aacutec từ đoacute nacircng cao tiacutenh tự giaacutec lagravem việc vagrave sự
gắn boacute với doanh nghiệp
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục thường được sử dụng kết hợp với caacutec phương phaacutep khaacutec
một caacutech uyển chuyển linh hoạt vừa nhẹ nhagraveng vừa sacircu saacutet đến từng người lao động coacute
taacutec động giaacuteo dục rộng ratildei trong doanh nghiệp đacircy lagrave một trong những biacute quyết thagravenh
cocircng của caacutec xiacute nghiệp từ bản Nhật hiện nay (học thuyết Y học thuyết Z)
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave caacutec phương phaacutep taacutec động dựa vagraveo caacutec mối quan
hệ tổ chức của hệ thống quản lyacute vagrave kỷ luật của doanh nghiệp
Bất kỳ hệ thống quản trị nagraveo cũng higravenh thagravenh mối quan hệ tổ chức trong hệ thống
Về phương diện quản trị noacute biểu hiện thagravenh mối quan hệ giữa quyền uỷ vagrave phục tugraveng
như người xưa thường noacutei quản trị con người coacute hai caacutech dugraveng acircn vagrave dugraveng uy Dugraveng acircn
thigrave vững bền nhưng khoacute khăn vagrave phugrave phiếm dugraveng uy thigrave nhanh choacuteng vagrave mất tigravenh cho
necircn quản trị trước tiecircn phải dugraveng uy sau đoacute mới tiacutenh đến việc dugraveng acircn
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh trong quản trị khinh doanh chiacutenh lagrave những caacutech taacutec
động trực tiếp của chủ doanh nghiệp lecircn tập thể những người lao động dưới quyền bằng
caacutec quyết định dứt khoaacutet mang tiacutenh bắt buộc đogravei hỏi người lao động phải chấp hagravenh
nghiecircm ngặt nếu vi phạm sẽ bị bị xử lyacute kịp thời thiacutech đaacuteng
Vai trograve của caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh trong quản lyacute kinh doanh rất to lớn noacute xaacutec
lập chật tự kỷ cương lagravem việc trong doanh nghiệp khacircu nối caacutec phương phaacutep quản trị
khaacutec lại dấu được biacute mật yacute đograve kinh doanh vagrave giải quyết caacutec vấn đề đặt ra trong doanh
nghiệp rất nhanh choacuteng
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh taacutec động vagraveo đối tượng quản trị theo hai hướng taacutec
động về mặt tổ chức vagrave taacutec động điều chỉnh hagravenh động của đối tượng quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 4
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Theo hướng taacutec động về mặt tổ chức chủ doanh nghiệp ban hagravenh caacutec văn bản quy
định về quy mocirc cơ cấu điều lệ hoạt động tiecircu chuẩn nhằm thiết lập tổ chức vagrave xaacutec định
những mối quan hệ hoạt động trong nội bộ theo hướng taacutec động điều chỉnh hagravenh động
của đối tượng quản trị Chủ doanh nghiệp đưa ra những chỉ thị mệnh lệnh hagravenh chiacutenh bắt
buộc cấp dưới thực hiện những nhiệm vụ nhất định hoặc hoaacutet động theo những phương
hướng nhất định nhằm bảo đảm cho caacutec bộ phận trong hệ thống hoạt động ăn khớp vagrave
đuacuteng hướng uốn nắn những lệch lạc
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi chủ doanh nghiệp phải coacute quyết định dứt
khoaacutet rotilde ragraveng dễ hiểu coacute địa chỉ người thực hiện loại trừ khả năng coacute sự giải thiacutech khaacutec
nhau đối với nhiệm vụ được giao
Taacutec động hagravenh chiacutenh coacute hiệu lực ngay từ khi ban hagravenh quyết định Vigrave vậy caacutec
phương phaacutep hagravenh chiacutenh hết sức cần thiết trong những trường hợp hệ thống quản lyacute bị rơi
vagraveo nhưỡng tigravenh huống khoacute khăn phức tạp
Đối với những quyết định hagravenh chiacutenh thigrave cấp dưới bắt buộc phải thực hiện khocircng
được lựa chọn Chỉ người coacute thẩm quyền ra quyết định mới coacute quyền thay đổi quyết định
Cần phacircn biệt caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh với kiểu quản lyacute quan liecircu do việc lạm
dụng caacutec kỷ luật hagravenh chiacutenh sử dụng mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thiếu cơ sở khoa học theo yacute
muốn chủ quan Thường những mệnh lệnh kiểu đoacute gacircy ra nhiều tổn thất cho doanh
nghiệp hạn chế sức saacuteng tạo của người lao động Đoacute cũng lagrave nhược điểm của phương
phaacutep hagravenh chiacutenh Caacuten bộ quản lyacute vagrave caacutec cơ quan quản lyacute nếu thiếu tỉnh taacuteo say sưa với
mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thigrave dễ sa vagraveo tigravenh trạng lạm dụng quyền hagravenh lagrave mocirci trường tốt
cho bệnh chủ quan duy yacute chiacute bệnh hagravenh chiacutenh quan liecircu tham nhũng
Sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi caacutec cấp quản lyacute phải nắm vững những
yecircu cầu chặt chẽ sau đacircy
- Một lagrave quyết định hagravenh chiacutenh chỉ coacute hiệu quả cao khi quyết định đoacute coacute căn cứ
khoa học được luận chứng đầy đủ về mọi mặt Khi đưa ra một quyết định hagravenh chiacutenh
phải cacircn nhắc tiacutenh toaacuten đến caacutec lợi iacutech kinh tế Tất nhiecircn caacutec quyết định hagravenh chiacutenh tập
trung thường được tiacutenh toaacuten xuất phaacutet từ việc kết hợp hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech Người ra
quyết định phải hiểu rotilde tigravenh higravenh thực tế nắm vững tigravenh huống cụ thể Cho necircn khi đưa
ra quyết định hagravenh chiacutenh phải cố gắng coacute đủ những thocircng tin cần thiết cho việc ra quyết
định trecircn cơ sở coacute bảo đảm về thocircng tin Necircn giao quyền ra quyết định cho cấp nagraveo coacute đủ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 5
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
thocircng tin hơn cả Tập hợp đủ thocircng tin tiacutenh toaacuten đầy đủ đến caacutec lợi iacutech vagrave caacutec khiacutea cạnh
coacute liecircn quan lagrave bảo đảm cho quyết định hagravenh chiacutenh coacute căn cứ khoa học
Người quản lyacute giỏi coacute nhiều kinh nghiệm khocircng chỉ ra quyết định khi coacute đủ thocircng
tin magrave cograven dự đoaacuten được neacutet phaacutep triển chiacutenh những mặt tiacutech cực cũng như những khiacutea
cạnh tiecircu cực coacute thể diễn ra khi quyết định được thi hagravenh Từ đoacute sẵn sagraveng bổ sung caacutec
biện phaacutep phaacutet huy mặt tiacutech cực vagrave hạn chế mặt tiecircu cực nếu coacute
- Hai lagrave khi sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh phải gắn chặt quyền hạn của
người ra quyết định Mỗi bộ phận mỗi caacuten bộ khi sử dụng quyền hạn của migravenh phải coacute
traacutech nhiệm về việc sử dụng caacutec quyền hạn đoacute Ở cấp cagraveng cao phạm vi taacutec động của
quyết định cagraveng rộng nếu cagraveng sai thigrave tổn thất cagraveng lớn Người ra quyết định phải chịu
traacutech nhiệm đầy đủ về quyết định của migravenh
Như vậy phải bảo đảm gắn quyền hạn với traacutech nhiệm chống việc lạm dụng quyền
hagravenh nhưng khocircng coacute traacutech nhiệm cũng như chống hiện tượng trốn traacutenh traacutech nhiệm
khocircng chịu sử dụng những quyền hạn được pheacutep sử dụng cũng phải chịu traacutech nhiệm
Toacutem lại caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave hoagraven toagraven cần thiết khocircng coacute phương phaacutep
hagravenh chiacutenh thigrave khocircng thể quản trị doanh nghiệp hiệu quả
Caacutec phương phaacutep kinh tế
Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động vagraveo đối tượng quản lyacute thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh
tế để cho đối tượng bị quản trị tự lựa chọn phương aacuten hoạt động coacute hiệu quả nhất trong
phạm vi hoạt động (mocirci trường lagravem việc) của họ magrave khocircng cần thường xuyecircn taacutec động về
mặt kinh tế
Mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của con người đều tuacircn theo caacutec quy luật kinh
tế khaacutech quan Sự chi phối của caacutec quy luật đối với hoạt động của con người đều thocircng
qua lợi iacutech kinh tế Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh tế nghĩa
lagrave thocircng qua sự vận dụng caacutec phạm trugrave kinh tế caacutec đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế caacutec định
mức kinh tế - kỹ thuật đoacute thực chất lagrave sự vận dụng caacutec quy luật kinh tế
Taacutec động thocircng qua lợi iacutech kinh tế chiacutenh lagrave tạo ra động lực thuacutec đẩy con người tiacutech
cực lao động Động lực đoacute sẽ cagraveng lớn nếu nhận thức đầy đủ vagrave kết hợp đuacuteng đắn caacutec lợi
iacutech tồn tại khaacutech quan trong doanh nghiệp Mặt mạnh của phương phaacutep kinh tế chiacutenh lagrave ở
chỗ noacute taacutec động vagraveo lợi ịch kinh tế của đối tượng quản trị (lagrave caacute nhacircn hoặc tập thể lao
wwwvanchungvnwwwvctelcom 6
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
động) xuất phaacutet từ đoacute magrave họ lựa chọn phương aacuten hoạt động đảm bảo cho lợi iacutech chung
cũng được thực hiện
Vigrave vậy thực chất của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave đặt mỗi người lao động mỗi tập
thể lao động vagraveo những điều kiện kinh tế để họ coacute khả năng kết hợp đuacuteng đắn lợi iacutech của
migravenh với lợi iacutech của doanh nghiệp Điều đoacute cho pheacutep người lao động lựa chọn con đường
hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ của migravenh
Đặc điểm của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave taacutec động lecircn đối tượng quản trị khocircng
bằng cưỡng bức hagravenh chiacutenh magrave bằng lợi iacutech tức lagrave nếu mục tiecircu nhiệm vụ phải đạt được
đưa ra những điều kiện khuyến khiacutech về kinh tế những phương tiện vật chất coacute thể huy
động để thực hiện nhiệm vụ Chiacutenh caacutec tập thể lao động (với tư caacutech đối tượng quản trị)
vigrave lợi iacutech thiết thacircn phải tự xaacutec định vagrave lựa chọn phương aacuten giải quyết vấn đề Caacutec
phương phaacutep kinh tế chấp nhận coacute thể coacute những giải phaacutep kinh tế chủ thể quản trị phải
biết tạo ra những tigravenh huống nhũng điều kiện để lợi iacutech caacute nhacircn vagrave tập thể lao động phugrave
hợp với lợi iacutech chung của doanh nghiệp vagrave Nhagrave nước
Caacutec phương phaacuteơp kinh tế tạo ra sự quan tacircm vật chất thiết thacircn của đối tượng quản
trị chứa đựng nhiều yếu tố kiacutech thiacutech kinh tế cho necircn taacutec động nhậy beacuten linh hoạt phaacutet
huy được tiacutenh chủ động vagrave caacutec tập thể lao động Với một biện phaacutep kinh tế đuacuteng đắn caacutec
lợi iacutech được thực hiện thoả đaacuteng thigrave tập thể con người trong doanh nghiệp quan tacircm hoagraven
thagravenh nhiệm vụ người lao động hăng haacutei sản xuất vagrave nhiệm vụ chung được giải quyết
nhanh choacuteng coacute hiệu quả Caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave caacutec phương phaacutep quản trị tốt nhất
để thực hagravenh tiết kiệm vagrave nacircng cao hiệu quả kinh tế Thực tế quản lyacute chỉ rotilde khoaacuten lagrave biện
phaacutep tốt để giảm chi phiacute nacircng cao năng suất sản xuất
Caacutec phương phaacutep kinh tế mở rộng quyền hagravenh động cho caacutec caacute nhacircn vagrave cấp dưới
đồng thời cugraveng tăng traacutech nhiệm kinh tế của họ Điều đoacute giuacutep chủ doanh nghiệp giảm
được nhiều việc điều hagravenh kiểm tra đocircn đốc chi li vụn vặt mang tiacutenh chất sự vụ hagravenh
chiacutenh nacircng cao yacute thức kỷ luật tự giaacutec của người lao động Việc sử dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế luocircn luocircn được chủ doanh nghiệp định hướng nhằm thực hiện caacutec nhiệm vụ kế
hoạch caacutec mục tiecircu kinh doanh của từng thời kỳ Nhưng đacircy khocircng phải lagrave những nhiệm
vụ coacute căn cứ khoa học vagrave cơ sở chủ động Chủ doanh nghiệp taacutec động vagraveo đối tượng bằng
caacutec phương phaacutep kinh tế theo những hướng sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 7
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Định hướng phaacutet triển doanh nghiệp bằng caacutec mục tiecircu nhiệm vụ phugrave hợp với
điều kiện thực tế của doanh nghiệp bằng những chỉ tiecircu cụ thể cho từng thời gian từng
phacircn hệ của doanh nghiệp
- Sử dụng caacutec định mức kinh tế caacutec biện phaacutep đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế để locirci
quấn thu huacutet khuyến khiacutech caacutec caacute nhacircnphấn đấu hoagraven thagravenh tốtnhiệm vụ được giao
- Bằng chế độ thưởng phạt vật chất traacutech nhiệm kinh tế chặt chẽ để điều chỉnh hoạt
động của caacutec bộ phận caacutec caacute nhacircn xaacutec lập trật tự kỷ cương xaacutec lập chế độ traacutech nhiệm
cho mọi bộ phận mọi phacircn hệ cho đến từng người lao động trong doanh nghiệp
Ngagravey nay xu hướng chung của caacutec nước lagrave mở rộng việc aacutep dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế Để lagravem việc đoacute cần chuacute yacute một số vấn đề quan trọng sau đacircy
+ Một lagrave việc aacutep dụng caacutec biện phaacutep kinh tế luocircn luocircn gắn liền với việc sử dụng
caacutec đograve bẩy kinh tế như giaacute cả lợi nhuận tiacuten dụng latildei suất tiền lương tiền thưởng vv
Noacutei chung việc sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế coacute liecircn quan chặt chẽ đến việc sử dụng
caacutec quan hệ hagraveng hoaacute - tiền tệ Để nacircng cao hiệu quả sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế
phải hoagraven thiện hệ thống caacutec đograven bẩy kinh tế nacircng cao năng lực vận dụng caacutec quan hệ
hagraveng hoaacute - tiền tệ quan hệ thị trường
+ Hai lagrave để aacutep dụng phương phaacutep kinh tế phải thực hiện sự phacircn cấp đuacuteng đắn giữa
caacutec cấp quản lyacute
+ Ba lagrave sử dụng phương phaacutep kinh tế đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải coacute trigravenh độ vagrave
năng lực về nhiều mặt Bởi vigrave sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế cograven lagrave điều rất mới mẻ
đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải hiểu biết vagrave thocircng thạo kinh doanh đồng thời phải coacute phẩm
chất kinh doanh vững vagraveng
2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
Đoacute lagrave phương phaacutep quản lyacute đi sacircu vagraveo từng yếu tố chi phối lecircn caacutec đầu vagraveo của quaacute
trigravenh kinh doanh (tagravei chiacutenh lao động cocircng nghệ thocircng tin phaacutep chế vật tư sản phẩm
rủi ro vv) Caacutec phương phaacutep quản trị mang tiacutenh nghiệp vụ gắn liền với kỹ thuật thocircng lệ
của caacutec chuyecircn ngagravenh quản trị (quản trị tagravei chiacutenh quản trị nhacircn sự quản trị cocircng nghệ
quản trị thocircng tin vagrave marketing quản trị vật tư quản trị sản phẩm quản trị đầu tư đưa tin
học vagraveo quản trị kinh doanh vv) vagrave thường gắn với caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế - một
wwwvanchungvnwwwvctelcom 8
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
loại cocircng cụ khocircng thể thiếu trong việc lựa chọn caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh
ngagravey nay
Caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế lagrave tecircn gọi chung chỉ một nhoacutem caacutec bộ nocircn khoa học
tiếp giaacutep giữa kinh tế học toaacuten học vagrave điều khiển học ra đời vagrave phaacutet triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ nagravey vagrave coacute thể chia thagravenh 4 nhoacutem (xem sơ đograve 32)
Thống kecirc kế toaacuten Lagrave một bộ phận của toaacuten học ứng dụng dagravenh cho caacutec phương
phaacutep xử lyacute vagrave phacircn tiacutech số liệu thống kecirc magrave caacutec ứng dụng chủ yếu của noacute trong quản lyacute
lagrave caacutec phương phaacutep xử lyacute kiểm tra vagrave dự toaacuten ( dự đoaacuten điều tra chọn mẫu lyacute thuyết sắp
hagraveng lyacute thuyết tồn kho sự trữ lyacute thuyết thay thế bảo quản lyacute thuyết thocircng tin lyacute thuyết
matilde hoaacute vv)
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học Lagrave sự phản aacutenh những thuộc tiacutenh cơ bản nhất định của caacutec
đối tượng nghiecircn cứu kinh tế lagrave cocircng cụ trọng cho việc trừu tựng hoaacute một caacutech khoa học
caacutec quaacute trigravenh vagrave hiện tượng kinh tế
Khoa học kinh tế từ lacircu đatilde biết sử dụng caacutec mocirc higravenh kinh tế lượng như mocirc higravenh
hagravem sản suất Cobb ndash Douglas mocirc higravenh cung cầu giaacute cả vv
Vận trugrave học Lagrave khoa học coacute mục điacutech nghiecircn cứu caacutec phương phaacutep phacircn tiacutech
nhằm chuẩn bị căn cứ chiacutenh xaacutec cho caacutec quyết định đối tượng của noacute lagrave hệ thống tức lagrave
tập hợp caacutec phần tử vagrave hệ thống cograven coacute taacutec động qua lại với nhau nhằm đạt tới một mục
tiecircu nhẩt định Vận trugrave học bao gồm nhiều nhaacutenh khoa học ứng dụng gộp lại (1) Lyacute
thuyết tối ưu (bao gồm quy hoạch tuyến tiacutenh quy hoạch động quy hoạch ngẫu nhiecircn
quy hoạch nguyecircn quy hoạch khối quy hoạch 0 ndash 1 quy hoạch mờ quy hoạch nhiều
mục tiecircu quy hoạch nhiều chỉ số lyacute thuyết trograve chơi) (2) Lyacute thuyết đồ thị vagrave sơ đồ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 9
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
coacute taacutec động quan trọng đến sự thagravenh cocircng hay thất bại trong việc thực hiện caacutec mục tiecircu
vagrave nhiệm vụ Vai trograve quan trọng của caacutec phương phaacutep quản trị cograven ở chỗ noacute nhằm khơi
dậy những động lực kiacutech thiacutech tiacutenh năng saacuteng tạo của con người vagrave tiềm năng của hệ
thống cũng như caacutec cơ hội coacute lợi becircn ngoagravei
Phương phaacutep quản trị lagrave biểu hiện cụ thể của mối quan hệ qua lại giữa chỉ thể với
đối tượng vagrave khaacutech thể kinh doanh tức lagrave mối quan hệ giữa những con người cụ thể sinh
động với tất cả sự phong phuacute phức tạp của đời sống Vigrave vậy caacutec phương phaacutep quản trị
mang tiacutenh chất hết sức đa dạng vagrave phong phuacute đoacute lagrave vấn đề cần phải đặc biệt lưu yacute trong
kinh doanh vigrave noacute chiacutenh lagrave bộ phận năng động nhất của hệ thống quản trị Phương phaacutep
quản trị thường xuyecircn thay đổi trong từng tigravenh huống cụ thể tuỳ thuộc vagraveo đặc điểm của
đối tượng cũng như năng lực vagrave kinh nghiệm của chủ doanh nghiệp
Taacutec động của caacutec phương phaacutep quản trị luocircn lagrave taacutec động coacute mục điacutech nhằm phối
hợp hoạt động bảo đảm sự thống nhất của hệ thống Vigrave vậy mục tiecircu kinh doanh quyết
định bằng việc lựa chọn phương phaacutep quản trị kinh doanh Trong quaacute trigravenh quản trị phải
luocircn luocircn điều chỉnh caacutec phương phaacutep nhằm đạt mục điacutech tốt nhất Chủ doanh nghiệp coacute
quyền lựa chọn phương phaacutep quản trị nhưng khocircng coacute nghĩa lagrave chủ quan tuỳ tiện muốn
sử dụng phương phaacutep nagraveo cũng được Mỗi phương phaacutep quản trị khi sử dụng lại tạo ra
một cơ chế taacutec động mang tiacutenh khaacutech quan vốn coacute của noacute Becircn cạnh những yếu tố tiacutech
cực phugrave hợp với mục tiecircu dự đoaacuten của chủ doanh nghiệp cũng coacute thể xuất hiện một số
hiện tượng nằm ngoagravei dự đoaacuten ban đầu thậm triacute traacutei ngược với mục tiecircu đặt ra Điều đoacute
đogravei hỏi chủ doanh nghiệp phải tỉnh taacuteo sacircu saacutet thực tế kịp thời coacute biện phaacutep bổ sung để
khắc phục caacutec mặt tiecircu cực khi chuacuteng xuất hiện
Như vậy sử dụng caacutec phương phaacutep quản trị vừa lagrave khoa học vừa lagrave nghệ thuật
Tiacutenh khoa học đogravei hỏi phải nắm vũng đối tượng với những đặc điểm vốn coacute của noacute để
taacutec động trecircn cơ sở nhận thức vagrave vận dụng caacutec quy luật khaacutech quan phugrave hợp với đối
tượng đoacute Tiacutenh nghệ thuật biểu hiện ở chỗ biết lựa chọn vagrave kết hợp caacutec phương phaacutep
trong thực tiễn để sử dụng tốt tiềm năng doanh nghiệp nhằm đạt mục tiecircu kinh doanh đề
ra Quản trị coacute hiệu quả nhất khi biết lựa chọn đuacuteng đắn vagrave kết hợp linh hoạt caacutec phương
phaacutep quản trị Đoacute chiacutenh lagrave tagravei nghệ quản lyacute của chủ doanh nghiệp noacutei riecircng của caacutec nhagrave
quản lyacute noacutei chung
Để nắm vững những taacutec dụng đa dạng phong phuacute của caacutec phương phaacutep quản trị
cần phacircn loại chuacuteng vagrave đi sacircu nghiecircn cứu từng phương phaacutep
wwwvanchungvnwwwvctelcom 2
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Tuỳ thuộc tiecircu chuẩn phacircn loại vagrave mục điacutech nghiecircn cứu magrave coacute nhiều caacutech phacircn loại
đối với phương phaacutep quản trị Theo caacutech phacircn loại phổ biến căn cứ vagraveo nội dung vagrave cơ
chế hoạt động quản trị caacutec phương phaacutep quản trị được chia thagravenh
- Caacutec phương phaacutep quản trị nội bộ doanh nghiệp
- Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn khaacutech hagraveng
- Caacutec phương phaacutep quan hệ với cơ quan quản lyacute vĩ mocirc
- Caacutec phương phaacutep cạnh tranh với caacutec đối thủ
- Caacutec phương phaacutep quan hệ với bạn hagraveng
- Caacutec phương phaacutep locirci keacuteo người ngoagravei doanh nghiệp
CAacuteC PHƯƠNG PHAacuteP QUẢN TRỊ NỘI BỘ DOANH NGHIỆP
1 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn con người
o Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục
o Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh
o Caacutec phương phaacutep kinh tế 2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
o Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
o Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
o Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
1 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn con người
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục lagrave caacutec caacutech taacutec động vagraveo nhận thức vagrave tigravenh cảm của
người lao động nhằm nacircng cao tiacutenh tự giaacutec vagrave nhiệt tigravenh lao động của họ trong cocircng việc
thực hiện nhiệm vụ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 3
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục coacute yacute nghĩa to lớn trong quản trị kinh doanh vigrave đối tượng
cuả quản trị lagrave con người - một thực thể năng động tổng hoagrave nhiều mối quan hệ Taacutec
động vagraveo con người khocircng chỉ coacute hagravenh chiacutenh kinh tế magrave cograven taacutec động tinh thần tacircm lyacute ndash
xatilde hội vv
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục dựa trecircn cơ sở vận dụng caacutec quy luật tacircm lyacute Đặc trưng
caacutec phương phaacutep nagravey lagrave tiacutenh thuyết phục tức lagrave lagravem cho người lao động phacircn biết phải -
traacutei đuacuteng - sai lợi - hại đẹp - xấu thiện - aacutec từ đoacute nacircng cao tiacutenh tự giaacutec lagravem việc vagrave sự
gắn boacute với doanh nghiệp
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục thường được sử dụng kết hợp với caacutec phương phaacutep khaacutec
một caacutech uyển chuyển linh hoạt vừa nhẹ nhagraveng vừa sacircu saacutet đến từng người lao động coacute
taacutec động giaacuteo dục rộng ratildei trong doanh nghiệp đacircy lagrave một trong những biacute quyết thagravenh
cocircng của caacutec xiacute nghiệp từ bản Nhật hiện nay (học thuyết Y học thuyết Z)
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave caacutec phương phaacutep taacutec động dựa vagraveo caacutec mối quan
hệ tổ chức của hệ thống quản lyacute vagrave kỷ luật của doanh nghiệp
Bất kỳ hệ thống quản trị nagraveo cũng higravenh thagravenh mối quan hệ tổ chức trong hệ thống
Về phương diện quản trị noacute biểu hiện thagravenh mối quan hệ giữa quyền uỷ vagrave phục tugraveng
như người xưa thường noacutei quản trị con người coacute hai caacutech dugraveng acircn vagrave dugraveng uy Dugraveng acircn
thigrave vững bền nhưng khoacute khăn vagrave phugrave phiếm dugraveng uy thigrave nhanh choacuteng vagrave mất tigravenh cho
necircn quản trị trước tiecircn phải dugraveng uy sau đoacute mới tiacutenh đến việc dugraveng acircn
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh trong quản trị khinh doanh chiacutenh lagrave những caacutech taacutec
động trực tiếp của chủ doanh nghiệp lecircn tập thể những người lao động dưới quyền bằng
caacutec quyết định dứt khoaacutet mang tiacutenh bắt buộc đogravei hỏi người lao động phải chấp hagravenh
nghiecircm ngặt nếu vi phạm sẽ bị bị xử lyacute kịp thời thiacutech đaacuteng
Vai trograve của caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh trong quản lyacute kinh doanh rất to lớn noacute xaacutec
lập chật tự kỷ cương lagravem việc trong doanh nghiệp khacircu nối caacutec phương phaacutep quản trị
khaacutec lại dấu được biacute mật yacute đograve kinh doanh vagrave giải quyết caacutec vấn đề đặt ra trong doanh
nghiệp rất nhanh choacuteng
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh taacutec động vagraveo đối tượng quản trị theo hai hướng taacutec
động về mặt tổ chức vagrave taacutec động điều chỉnh hagravenh động của đối tượng quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 4
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Theo hướng taacutec động về mặt tổ chức chủ doanh nghiệp ban hagravenh caacutec văn bản quy
định về quy mocirc cơ cấu điều lệ hoạt động tiecircu chuẩn nhằm thiết lập tổ chức vagrave xaacutec định
những mối quan hệ hoạt động trong nội bộ theo hướng taacutec động điều chỉnh hagravenh động
của đối tượng quản trị Chủ doanh nghiệp đưa ra những chỉ thị mệnh lệnh hagravenh chiacutenh bắt
buộc cấp dưới thực hiện những nhiệm vụ nhất định hoặc hoaacutet động theo những phương
hướng nhất định nhằm bảo đảm cho caacutec bộ phận trong hệ thống hoạt động ăn khớp vagrave
đuacuteng hướng uốn nắn những lệch lạc
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi chủ doanh nghiệp phải coacute quyết định dứt
khoaacutet rotilde ragraveng dễ hiểu coacute địa chỉ người thực hiện loại trừ khả năng coacute sự giải thiacutech khaacutec
nhau đối với nhiệm vụ được giao
Taacutec động hagravenh chiacutenh coacute hiệu lực ngay từ khi ban hagravenh quyết định Vigrave vậy caacutec
phương phaacutep hagravenh chiacutenh hết sức cần thiết trong những trường hợp hệ thống quản lyacute bị rơi
vagraveo nhưỡng tigravenh huống khoacute khăn phức tạp
Đối với những quyết định hagravenh chiacutenh thigrave cấp dưới bắt buộc phải thực hiện khocircng
được lựa chọn Chỉ người coacute thẩm quyền ra quyết định mới coacute quyền thay đổi quyết định
Cần phacircn biệt caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh với kiểu quản lyacute quan liecircu do việc lạm
dụng caacutec kỷ luật hagravenh chiacutenh sử dụng mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thiếu cơ sở khoa học theo yacute
muốn chủ quan Thường những mệnh lệnh kiểu đoacute gacircy ra nhiều tổn thất cho doanh
nghiệp hạn chế sức saacuteng tạo của người lao động Đoacute cũng lagrave nhược điểm của phương
phaacutep hagravenh chiacutenh Caacuten bộ quản lyacute vagrave caacutec cơ quan quản lyacute nếu thiếu tỉnh taacuteo say sưa với
mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thigrave dễ sa vagraveo tigravenh trạng lạm dụng quyền hagravenh lagrave mocirci trường tốt
cho bệnh chủ quan duy yacute chiacute bệnh hagravenh chiacutenh quan liecircu tham nhũng
Sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi caacutec cấp quản lyacute phải nắm vững những
yecircu cầu chặt chẽ sau đacircy
- Một lagrave quyết định hagravenh chiacutenh chỉ coacute hiệu quả cao khi quyết định đoacute coacute căn cứ
khoa học được luận chứng đầy đủ về mọi mặt Khi đưa ra một quyết định hagravenh chiacutenh
phải cacircn nhắc tiacutenh toaacuten đến caacutec lợi iacutech kinh tế Tất nhiecircn caacutec quyết định hagravenh chiacutenh tập
trung thường được tiacutenh toaacuten xuất phaacutet từ việc kết hợp hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech Người ra
quyết định phải hiểu rotilde tigravenh higravenh thực tế nắm vững tigravenh huống cụ thể Cho necircn khi đưa
ra quyết định hagravenh chiacutenh phải cố gắng coacute đủ những thocircng tin cần thiết cho việc ra quyết
định trecircn cơ sở coacute bảo đảm về thocircng tin Necircn giao quyền ra quyết định cho cấp nagraveo coacute đủ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 5
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
thocircng tin hơn cả Tập hợp đủ thocircng tin tiacutenh toaacuten đầy đủ đến caacutec lợi iacutech vagrave caacutec khiacutea cạnh
coacute liecircn quan lagrave bảo đảm cho quyết định hagravenh chiacutenh coacute căn cứ khoa học
Người quản lyacute giỏi coacute nhiều kinh nghiệm khocircng chỉ ra quyết định khi coacute đủ thocircng
tin magrave cograven dự đoaacuten được neacutet phaacutep triển chiacutenh những mặt tiacutech cực cũng như những khiacutea
cạnh tiecircu cực coacute thể diễn ra khi quyết định được thi hagravenh Từ đoacute sẵn sagraveng bổ sung caacutec
biện phaacutep phaacutet huy mặt tiacutech cực vagrave hạn chế mặt tiecircu cực nếu coacute
- Hai lagrave khi sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh phải gắn chặt quyền hạn của
người ra quyết định Mỗi bộ phận mỗi caacuten bộ khi sử dụng quyền hạn của migravenh phải coacute
traacutech nhiệm về việc sử dụng caacutec quyền hạn đoacute Ở cấp cagraveng cao phạm vi taacutec động của
quyết định cagraveng rộng nếu cagraveng sai thigrave tổn thất cagraveng lớn Người ra quyết định phải chịu
traacutech nhiệm đầy đủ về quyết định của migravenh
Như vậy phải bảo đảm gắn quyền hạn với traacutech nhiệm chống việc lạm dụng quyền
hagravenh nhưng khocircng coacute traacutech nhiệm cũng như chống hiện tượng trốn traacutenh traacutech nhiệm
khocircng chịu sử dụng những quyền hạn được pheacutep sử dụng cũng phải chịu traacutech nhiệm
Toacutem lại caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave hoagraven toagraven cần thiết khocircng coacute phương phaacutep
hagravenh chiacutenh thigrave khocircng thể quản trị doanh nghiệp hiệu quả
Caacutec phương phaacutep kinh tế
Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động vagraveo đối tượng quản lyacute thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh
tế để cho đối tượng bị quản trị tự lựa chọn phương aacuten hoạt động coacute hiệu quả nhất trong
phạm vi hoạt động (mocirci trường lagravem việc) của họ magrave khocircng cần thường xuyecircn taacutec động về
mặt kinh tế
Mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của con người đều tuacircn theo caacutec quy luật kinh
tế khaacutech quan Sự chi phối của caacutec quy luật đối với hoạt động của con người đều thocircng
qua lợi iacutech kinh tế Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh tế nghĩa
lagrave thocircng qua sự vận dụng caacutec phạm trugrave kinh tế caacutec đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế caacutec định
mức kinh tế - kỹ thuật đoacute thực chất lagrave sự vận dụng caacutec quy luật kinh tế
Taacutec động thocircng qua lợi iacutech kinh tế chiacutenh lagrave tạo ra động lực thuacutec đẩy con người tiacutech
cực lao động Động lực đoacute sẽ cagraveng lớn nếu nhận thức đầy đủ vagrave kết hợp đuacuteng đắn caacutec lợi
iacutech tồn tại khaacutech quan trong doanh nghiệp Mặt mạnh của phương phaacutep kinh tế chiacutenh lagrave ở
chỗ noacute taacutec động vagraveo lợi ịch kinh tế của đối tượng quản trị (lagrave caacute nhacircn hoặc tập thể lao
wwwvanchungvnwwwvctelcom 6
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
động) xuất phaacutet từ đoacute magrave họ lựa chọn phương aacuten hoạt động đảm bảo cho lợi iacutech chung
cũng được thực hiện
Vigrave vậy thực chất của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave đặt mỗi người lao động mỗi tập
thể lao động vagraveo những điều kiện kinh tế để họ coacute khả năng kết hợp đuacuteng đắn lợi iacutech của
migravenh với lợi iacutech của doanh nghiệp Điều đoacute cho pheacutep người lao động lựa chọn con đường
hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ của migravenh
Đặc điểm của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave taacutec động lecircn đối tượng quản trị khocircng
bằng cưỡng bức hagravenh chiacutenh magrave bằng lợi iacutech tức lagrave nếu mục tiecircu nhiệm vụ phải đạt được
đưa ra những điều kiện khuyến khiacutech về kinh tế những phương tiện vật chất coacute thể huy
động để thực hiện nhiệm vụ Chiacutenh caacutec tập thể lao động (với tư caacutech đối tượng quản trị)
vigrave lợi iacutech thiết thacircn phải tự xaacutec định vagrave lựa chọn phương aacuten giải quyết vấn đề Caacutec
phương phaacutep kinh tế chấp nhận coacute thể coacute những giải phaacutep kinh tế chủ thể quản trị phải
biết tạo ra những tigravenh huống nhũng điều kiện để lợi iacutech caacute nhacircn vagrave tập thể lao động phugrave
hợp với lợi iacutech chung của doanh nghiệp vagrave Nhagrave nước
Caacutec phương phaacuteơp kinh tế tạo ra sự quan tacircm vật chất thiết thacircn của đối tượng quản
trị chứa đựng nhiều yếu tố kiacutech thiacutech kinh tế cho necircn taacutec động nhậy beacuten linh hoạt phaacutet
huy được tiacutenh chủ động vagrave caacutec tập thể lao động Với một biện phaacutep kinh tế đuacuteng đắn caacutec
lợi iacutech được thực hiện thoả đaacuteng thigrave tập thể con người trong doanh nghiệp quan tacircm hoagraven
thagravenh nhiệm vụ người lao động hăng haacutei sản xuất vagrave nhiệm vụ chung được giải quyết
nhanh choacuteng coacute hiệu quả Caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave caacutec phương phaacutep quản trị tốt nhất
để thực hagravenh tiết kiệm vagrave nacircng cao hiệu quả kinh tế Thực tế quản lyacute chỉ rotilde khoaacuten lagrave biện
phaacutep tốt để giảm chi phiacute nacircng cao năng suất sản xuất
Caacutec phương phaacutep kinh tế mở rộng quyền hagravenh động cho caacutec caacute nhacircn vagrave cấp dưới
đồng thời cugraveng tăng traacutech nhiệm kinh tế của họ Điều đoacute giuacutep chủ doanh nghiệp giảm
được nhiều việc điều hagravenh kiểm tra đocircn đốc chi li vụn vặt mang tiacutenh chất sự vụ hagravenh
chiacutenh nacircng cao yacute thức kỷ luật tự giaacutec của người lao động Việc sử dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế luocircn luocircn được chủ doanh nghiệp định hướng nhằm thực hiện caacutec nhiệm vụ kế
hoạch caacutec mục tiecircu kinh doanh của từng thời kỳ Nhưng đacircy khocircng phải lagrave những nhiệm
vụ coacute căn cứ khoa học vagrave cơ sở chủ động Chủ doanh nghiệp taacutec động vagraveo đối tượng bằng
caacutec phương phaacutep kinh tế theo những hướng sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 7
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Định hướng phaacutet triển doanh nghiệp bằng caacutec mục tiecircu nhiệm vụ phugrave hợp với
điều kiện thực tế của doanh nghiệp bằng những chỉ tiecircu cụ thể cho từng thời gian từng
phacircn hệ của doanh nghiệp
- Sử dụng caacutec định mức kinh tế caacutec biện phaacutep đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế để locirci
quấn thu huacutet khuyến khiacutech caacutec caacute nhacircnphấn đấu hoagraven thagravenh tốtnhiệm vụ được giao
- Bằng chế độ thưởng phạt vật chất traacutech nhiệm kinh tế chặt chẽ để điều chỉnh hoạt
động của caacutec bộ phận caacutec caacute nhacircn xaacutec lập trật tự kỷ cương xaacutec lập chế độ traacutech nhiệm
cho mọi bộ phận mọi phacircn hệ cho đến từng người lao động trong doanh nghiệp
Ngagravey nay xu hướng chung của caacutec nước lagrave mở rộng việc aacutep dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế Để lagravem việc đoacute cần chuacute yacute một số vấn đề quan trọng sau đacircy
+ Một lagrave việc aacutep dụng caacutec biện phaacutep kinh tế luocircn luocircn gắn liền với việc sử dụng
caacutec đograve bẩy kinh tế như giaacute cả lợi nhuận tiacuten dụng latildei suất tiền lương tiền thưởng vv
Noacutei chung việc sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế coacute liecircn quan chặt chẽ đến việc sử dụng
caacutec quan hệ hagraveng hoaacute - tiền tệ Để nacircng cao hiệu quả sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế
phải hoagraven thiện hệ thống caacutec đograven bẩy kinh tế nacircng cao năng lực vận dụng caacutec quan hệ
hagraveng hoaacute - tiền tệ quan hệ thị trường
+ Hai lagrave để aacutep dụng phương phaacutep kinh tế phải thực hiện sự phacircn cấp đuacuteng đắn giữa
caacutec cấp quản lyacute
+ Ba lagrave sử dụng phương phaacutep kinh tế đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải coacute trigravenh độ vagrave
năng lực về nhiều mặt Bởi vigrave sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế cograven lagrave điều rất mới mẻ
đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải hiểu biết vagrave thocircng thạo kinh doanh đồng thời phải coacute phẩm
chất kinh doanh vững vagraveng
2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
Đoacute lagrave phương phaacutep quản lyacute đi sacircu vagraveo từng yếu tố chi phối lecircn caacutec đầu vagraveo của quaacute
trigravenh kinh doanh (tagravei chiacutenh lao động cocircng nghệ thocircng tin phaacutep chế vật tư sản phẩm
rủi ro vv) Caacutec phương phaacutep quản trị mang tiacutenh nghiệp vụ gắn liền với kỹ thuật thocircng lệ
của caacutec chuyecircn ngagravenh quản trị (quản trị tagravei chiacutenh quản trị nhacircn sự quản trị cocircng nghệ
quản trị thocircng tin vagrave marketing quản trị vật tư quản trị sản phẩm quản trị đầu tư đưa tin
học vagraveo quản trị kinh doanh vv) vagrave thường gắn với caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế - một
wwwvanchungvnwwwvctelcom 8
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
loại cocircng cụ khocircng thể thiếu trong việc lựa chọn caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh
ngagravey nay
Caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế lagrave tecircn gọi chung chỉ một nhoacutem caacutec bộ nocircn khoa học
tiếp giaacutep giữa kinh tế học toaacuten học vagrave điều khiển học ra đời vagrave phaacutet triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ nagravey vagrave coacute thể chia thagravenh 4 nhoacutem (xem sơ đograve 32)
Thống kecirc kế toaacuten Lagrave một bộ phận của toaacuten học ứng dụng dagravenh cho caacutec phương
phaacutep xử lyacute vagrave phacircn tiacutech số liệu thống kecirc magrave caacutec ứng dụng chủ yếu của noacute trong quản lyacute
lagrave caacutec phương phaacutep xử lyacute kiểm tra vagrave dự toaacuten ( dự đoaacuten điều tra chọn mẫu lyacute thuyết sắp
hagraveng lyacute thuyết tồn kho sự trữ lyacute thuyết thay thế bảo quản lyacute thuyết thocircng tin lyacute thuyết
matilde hoaacute vv)
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học Lagrave sự phản aacutenh những thuộc tiacutenh cơ bản nhất định của caacutec
đối tượng nghiecircn cứu kinh tế lagrave cocircng cụ trọng cho việc trừu tựng hoaacute một caacutech khoa học
caacutec quaacute trigravenh vagrave hiện tượng kinh tế
Khoa học kinh tế từ lacircu đatilde biết sử dụng caacutec mocirc higravenh kinh tế lượng như mocirc higravenh
hagravem sản suất Cobb ndash Douglas mocirc higravenh cung cầu giaacute cả vv
Vận trugrave học Lagrave khoa học coacute mục điacutech nghiecircn cứu caacutec phương phaacutep phacircn tiacutech
nhằm chuẩn bị căn cứ chiacutenh xaacutec cho caacutec quyết định đối tượng của noacute lagrave hệ thống tức lagrave
tập hợp caacutec phần tử vagrave hệ thống cograven coacute taacutec động qua lại với nhau nhằm đạt tới một mục
tiecircu nhẩt định Vận trugrave học bao gồm nhiều nhaacutenh khoa học ứng dụng gộp lại (1) Lyacute
thuyết tối ưu (bao gồm quy hoạch tuyến tiacutenh quy hoạch động quy hoạch ngẫu nhiecircn
quy hoạch nguyecircn quy hoạch khối quy hoạch 0 ndash 1 quy hoạch mờ quy hoạch nhiều
mục tiecircu quy hoạch nhiều chỉ số lyacute thuyết trograve chơi) (2) Lyacute thuyết đồ thị vagrave sơ đồ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 9
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Tuỳ thuộc tiecircu chuẩn phacircn loại vagrave mục điacutech nghiecircn cứu magrave coacute nhiều caacutech phacircn loại
đối với phương phaacutep quản trị Theo caacutech phacircn loại phổ biến căn cứ vagraveo nội dung vagrave cơ
chế hoạt động quản trị caacutec phương phaacutep quản trị được chia thagravenh
- Caacutec phương phaacutep quản trị nội bộ doanh nghiệp
- Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn khaacutech hagraveng
- Caacutec phương phaacutep quan hệ với cơ quan quản lyacute vĩ mocirc
- Caacutec phương phaacutep cạnh tranh với caacutec đối thủ
- Caacutec phương phaacutep quan hệ với bạn hagraveng
- Caacutec phương phaacutep locirci keacuteo người ngoagravei doanh nghiệp
CAacuteC PHƯƠNG PHAacuteP QUẢN TRỊ NỘI BỘ DOANH NGHIỆP
1 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn con người
o Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục
o Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh
o Caacutec phương phaacutep kinh tế 2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
o Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
o Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
o Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
1 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn con người
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục lagrave caacutec caacutech taacutec động vagraveo nhận thức vagrave tigravenh cảm của
người lao động nhằm nacircng cao tiacutenh tự giaacutec vagrave nhiệt tigravenh lao động của họ trong cocircng việc
thực hiện nhiệm vụ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 3
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục coacute yacute nghĩa to lớn trong quản trị kinh doanh vigrave đối tượng
cuả quản trị lagrave con người - một thực thể năng động tổng hoagrave nhiều mối quan hệ Taacutec
động vagraveo con người khocircng chỉ coacute hagravenh chiacutenh kinh tế magrave cograven taacutec động tinh thần tacircm lyacute ndash
xatilde hội vv
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục dựa trecircn cơ sở vận dụng caacutec quy luật tacircm lyacute Đặc trưng
caacutec phương phaacutep nagravey lagrave tiacutenh thuyết phục tức lagrave lagravem cho người lao động phacircn biết phải -
traacutei đuacuteng - sai lợi - hại đẹp - xấu thiện - aacutec từ đoacute nacircng cao tiacutenh tự giaacutec lagravem việc vagrave sự
gắn boacute với doanh nghiệp
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục thường được sử dụng kết hợp với caacutec phương phaacutep khaacutec
một caacutech uyển chuyển linh hoạt vừa nhẹ nhagraveng vừa sacircu saacutet đến từng người lao động coacute
taacutec động giaacuteo dục rộng ratildei trong doanh nghiệp đacircy lagrave một trong những biacute quyết thagravenh
cocircng của caacutec xiacute nghiệp từ bản Nhật hiện nay (học thuyết Y học thuyết Z)
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave caacutec phương phaacutep taacutec động dựa vagraveo caacutec mối quan
hệ tổ chức của hệ thống quản lyacute vagrave kỷ luật của doanh nghiệp
Bất kỳ hệ thống quản trị nagraveo cũng higravenh thagravenh mối quan hệ tổ chức trong hệ thống
Về phương diện quản trị noacute biểu hiện thagravenh mối quan hệ giữa quyền uỷ vagrave phục tugraveng
như người xưa thường noacutei quản trị con người coacute hai caacutech dugraveng acircn vagrave dugraveng uy Dugraveng acircn
thigrave vững bền nhưng khoacute khăn vagrave phugrave phiếm dugraveng uy thigrave nhanh choacuteng vagrave mất tigravenh cho
necircn quản trị trước tiecircn phải dugraveng uy sau đoacute mới tiacutenh đến việc dugraveng acircn
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh trong quản trị khinh doanh chiacutenh lagrave những caacutech taacutec
động trực tiếp của chủ doanh nghiệp lecircn tập thể những người lao động dưới quyền bằng
caacutec quyết định dứt khoaacutet mang tiacutenh bắt buộc đogravei hỏi người lao động phải chấp hagravenh
nghiecircm ngặt nếu vi phạm sẽ bị bị xử lyacute kịp thời thiacutech đaacuteng
Vai trograve của caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh trong quản lyacute kinh doanh rất to lớn noacute xaacutec
lập chật tự kỷ cương lagravem việc trong doanh nghiệp khacircu nối caacutec phương phaacutep quản trị
khaacutec lại dấu được biacute mật yacute đograve kinh doanh vagrave giải quyết caacutec vấn đề đặt ra trong doanh
nghiệp rất nhanh choacuteng
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh taacutec động vagraveo đối tượng quản trị theo hai hướng taacutec
động về mặt tổ chức vagrave taacutec động điều chỉnh hagravenh động của đối tượng quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 4
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Theo hướng taacutec động về mặt tổ chức chủ doanh nghiệp ban hagravenh caacutec văn bản quy
định về quy mocirc cơ cấu điều lệ hoạt động tiecircu chuẩn nhằm thiết lập tổ chức vagrave xaacutec định
những mối quan hệ hoạt động trong nội bộ theo hướng taacutec động điều chỉnh hagravenh động
của đối tượng quản trị Chủ doanh nghiệp đưa ra những chỉ thị mệnh lệnh hagravenh chiacutenh bắt
buộc cấp dưới thực hiện những nhiệm vụ nhất định hoặc hoaacutet động theo những phương
hướng nhất định nhằm bảo đảm cho caacutec bộ phận trong hệ thống hoạt động ăn khớp vagrave
đuacuteng hướng uốn nắn những lệch lạc
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi chủ doanh nghiệp phải coacute quyết định dứt
khoaacutet rotilde ragraveng dễ hiểu coacute địa chỉ người thực hiện loại trừ khả năng coacute sự giải thiacutech khaacutec
nhau đối với nhiệm vụ được giao
Taacutec động hagravenh chiacutenh coacute hiệu lực ngay từ khi ban hagravenh quyết định Vigrave vậy caacutec
phương phaacutep hagravenh chiacutenh hết sức cần thiết trong những trường hợp hệ thống quản lyacute bị rơi
vagraveo nhưỡng tigravenh huống khoacute khăn phức tạp
Đối với những quyết định hagravenh chiacutenh thigrave cấp dưới bắt buộc phải thực hiện khocircng
được lựa chọn Chỉ người coacute thẩm quyền ra quyết định mới coacute quyền thay đổi quyết định
Cần phacircn biệt caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh với kiểu quản lyacute quan liecircu do việc lạm
dụng caacutec kỷ luật hagravenh chiacutenh sử dụng mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thiếu cơ sở khoa học theo yacute
muốn chủ quan Thường những mệnh lệnh kiểu đoacute gacircy ra nhiều tổn thất cho doanh
nghiệp hạn chế sức saacuteng tạo của người lao động Đoacute cũng lagrave nhược điểm của phương
phaacutep hagravenh chiacutenh Caacuten bộ quản lyacute vagrave caacutec cơ quan quản lyacute nếu thiếu tỉnh taacuteo say sưa với
mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thigrave dễ sa vagraveo tigravenh trạng lạm dụng quyền hagravenh lagrave mocirci trường tốt
cho bệnh chủ quan duy yacute chiacute bệnh hagravenh chiacutenh quan liecircu tham nhũng
Sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi caacutec cấp quản lyacute phải nắm vững những
yecircu cầu chặt chẽ sau đacircy
- Một lagrave quyết định hagravenh chiacutenh chỉ coacute hiệu quả cao khi quyết định đoacute coacute căn cứ
khoa học được luận chứng đầy đủ về mọi mặt Khi đưa ra một quyết định hagravenh chiacutenh
phải cacircn nhắc tiacutenh toaacuten đến caacutec lợi iacutech kinh tế Tất nhiecircn caacutec quyết định hagravenh chiacutenh tập
trung thường được tiacutenh toaacuten xuất phaacutet từ việc kết hợp hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech Người ra
quyết định phải hiểu rotilde tigravenh higravenh thực tế nắm vững tigravenh huống cụ thể Cho necircn khi đưa
ra quyết định hagravenh chiacutenh phải cố gắng coacute đủ những thocircng tin cần thiết cho việc ra quyết
định trecircn cơ sở coacute bảo đảm về thocircng tin Necircn giao quyền ra quyết định cho cấp nagraveo coacute đủ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 5
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
thocircng tin hơn cả Tập hợp đủ thocircng tin tiacutenh toaacuten đầy đủ đến caacutec lợi iacutech vagrave caacutec khiacutea cạnh
coacute liecircn quan lagrave bảo đảm cho quyết định hagravenh chiacutenh coacute căn cứ khoa học
Người quản lyacute giỏi coacute nhiều kinh nghiệm khocircng chỉ ra quyết định khi coacute đủ thocircng
tin magrave cograven dự đoaacuten được neacutet phaacutep triển chiacutenh những mặt tiacutech cực cũng như những khiacutea
cạnh tiecircu cực coacute thể diễn ra khi quyết định được thi hagravenh Từ đoacute sẵn sagraveng bổ sung caacutec
biện phaacutep phaacutet huy mặt tiacutech cực vagrave hạn chế mặt tiecircu cực nếu coacute
- Hai lagrave khi sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh phải gắn chặt quyền hạn của
người ra quyết định Mỗi bộ phận mỗi caacuten bộ khi sử dụng quyền hạn của migravenh phải coacute
traacutech nhiệm về việc sử dụng caacutec quyền hạn đoacute Ở cấp cagraveng cao phạm vi taacutec động của
quyết định cagraveng rộng nếu cagraveng sai thigrave tổn thất cagraveng lớn Người ra quyết định phải chịu
traacutech nhiệm đầy đủ về quyết định của migravenh
Như vậy phải bảo đảm gắn quyền hạn với traacutech nhiệm chống việc lạm dụng quyền
hagravenh nhưng khocircng coacute traacutech nhiệm cũng như chống hiện tượng trốn traacutenh traacutech nhiệm
khocircng chịu sử dụng những quyền hạn được pheacutep sử dụng cũng phải chịu traacutech nhiệm
Toacutem lại caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave hoagraven toagraven cần thiết khocircng coacute phương phaacutep
hagravenh chiacutenh thigrave khocircng thể quản trị doanh nghiệp hiệu quả
Caacutec phương phaacutep kinh tế
Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động vagraveo đối tượng quản lyacute thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh
tế để cho đối tượng bị quản trị tự lựa chọn phương aacuten hoạt động coacute hiệu quả nhất trong
phạm vi hoạt động (mocirci trường lagravem việc) của họ magrave khocircng cần thường xuyecircn taacutec động về
mặt kinh tế
Mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của con người đều tuacircn theo caacutec quy luật kinh
tế khaacutech quan Sự chi phối của caacutec quy luật đối với hoạt động của con người đều thocircng
qua lợi iacutech kinh tế Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh tế nghĩa
lagrave thocircng qua sự vận dụng caacutec phạm trugrave kinh tế caacutec đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế caacutec định
mức kinh tế - kỹ thuật đoacute thực chất lagrave sự vận dụng caacutec quy luật kinh tế
Taacutec động thocircng qua lợi iacutech kinh tế chiacutenh lagrave tạo ra động lực thuacutec đẩy con người tiacutech
cực lao động Động lực đoacute sẽ cagraveng lớn nếu nhận thức đầy đủ vagrave kết hợp đuacuteng đắn caacutec lợi
iacutech tồn tại khaacutech quan trong doanh nghiệp Mặt mạnh của phương phaacutep kinh tế chiacutenh lagrave ở
chỗ noacute taacutec động vagraveo lợi ịch kinh tế của đối tượng quản trị (lagrave caacute nhacircn hoặc tập thể lao
wwwvanchungvnwwwvctelcom 6
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
động) xuất phaacutet từ đoacute magrave họ lựa chọn phương aacuten hoạt động đảm bảo cho lợi iacutech chung
cũng được thực hiện
Vigrave vậy thực chất của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave đặt mỗi người lao động mỗi tập
thể lao động vagraveo những điều kiện kinh tế để họ coacute khả năng kết hợp đuacuteng đắn lợi iacutech của
migravenh với lợi iacutech của doanh nghiệp Điều đoacute cho pheacutep người lao động lựa chọn con đường
hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ của migravenh
Đặc điểm của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave taacutec động lecircn đối tượng quản trị khocircng
bằng cưỡng bức hagravenh chiacutenh magrave bằng lợi iacutech tức lagrave nếu mục tiecircu nhiệm vụ phải đạt được
đưa ra những điều kiện khuyến khiacutech về kinh tế những phương tiện vật chất coacute thể huy
động để thực hiện nhiệm vụ Chiacutenh caacutec tập thể lao động (với tư caacutech đối tượng quản trị)
vigrave lợi iacutech thiết thacircn phải tự xaacutec định vagrave lựa chọn phương aacuten giải quyết vấn đề Caacutec
phương phaacutep kinh tế chấp nhận coacute thể coacute những giải phaacutep kinh tế chủ thể quản trị phải
biết tạo ra những tigravenh huống nhũng điều kiện để lợi iacutech caacute nhacircn vagrave tập thể lao động phugrave
hợp với lợi iacutech chung của doanh nghiệp vagrave Nhagrave nước
Caacutec phương phaacuteơp kinh tế tạo ra sự quan tacircm vật chất thiết thacircn của đối tượng quản
trị chứa đựng nhiều yếu tố kiacutech thiacutech kinh tế cho necircn taacutec động nhậy beacuten linh hoạt phaacutet
huy được tiacutenh chủ động vagrave caacutec tập thể lao động Với một biện phaacutep kinh tế đuacuteng đắn caacutec
lợi iacutech được thực hiện thoả đaacuteng thigrave tập thể con người trong doanh nghiệp quan tacircm hoagraven
thagravenh nhiệm vụ người lao động hăng haacutei sản xuất vagrave nhiệm vụ chung được giải quyết
nhanh choacuteng coacute hiệu quả Caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave caacutec phương phaacutep quản trị tốt nhất
để thực hagravenh tiết kiệm vagrave nacircng cao hiệu quả kinh tế Thực tế quản lyacute chỉ rotilde khoaacuten lagrave biện
phaacutep tốt để giảm chi phiacute nacircng cao năng suất sản xuất
Caacutec phương phaacutep kinh tế mở rộng quyền hagravenh động cho caacutec caacute nhacircn vagrave cấp dưới
đồng thời cugraveng tăng traacutech nhiệm kinh tế của họ Điều đoacute giuacutep chủ doanh nghiệp giảm
được nhiều việc điều hagravenh kiểm tra đocircn đốc chi li vụn vặt mang tiacutenh chất sự vụ hagravenh
chiacutenh nacircng cao yacute thức kỷ luật tự giaacutec của người lao động Việc sử dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế luocircn luocircn được chủ doanh nghiệp định hướng nhằm thực hiện caacutec nhiệm vụ kế
hoạch caacutec mục tiecircu kinh doanh của từng thời kỳ Nhưng đacircy khocircng phải lagrave những nhiệm
vụ coacute căn cứ khoa học vagrave cơ sở chủ động Chủ doanh nghiệp taacutec động vagraveo đối tượng bằng
caacutec phương phaacutep kinh tế theo những hướng sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 7
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Định hướng phaacutet triển doanh nghiệp bằng caacutec mục tiecircu nhiệm vụ phugrave hợp với
điều kiện thực tế của doanh nghiệp bằng những chỉ tiecircu cụ thể cho từng thời gian từng
phacircn hệ của doanh nghiệp
- Sử dụng caacutec định mức kinh tế caacutec biện phaacutep đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế để locirci
quấn thu huacutet khuyến khiacutech caacutec caacute nhacircnphấn đấu hoagraven thagravenh tốtnhiệm vụ được giao
- Bằng chế độ thưởng phạt vật chất traacutech nhiệm kinh tế chặt chẽ để điều chỉnh hoạt
động của caacutec bộ phận caacutec caacute nhacircn xaacutec lập trật tự kỷ cương xaacutec lập chế độ traacutech nhiệm
cho mọi bộ phận mọi phacircn hệ cho đến từng người lao động trong doanh nghiệp
Ngagravey nay xu hướng chung của caacutec nước lagrave mở rộng việc aacutep dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế Để lagravem việc đoacute cần chuacute yacute một số vấn đề quan trọng sau đacircy
+ Một lagrave việc aacutep dụng caacutec biện phaacutep kinh tế luocircn luocircn gắn liền với việc sử dụng
caacutec đograve bẩy kinh tế như giaacute cả lợi nhuận tiacuten dụng latildei suất tiền lương tiền thưởng vv
Noacutei chung việc sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế coacute liecircn quan chặt chẽ đến việc sử dụng
caacutec quan hệ hagraveng hoaacute - tiền tệ Để nacircng cao hiệu quả sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế
phải hoagraven thiện hệ thống caacutec đograven bẩy kinh tế nacircng cao năng lực vận dụng caacutec quan hệ
hagraveng hoaacute - tiền tệ quan hệ thị trường
+ Hai lagrave để aacutep dụng phương phaacutep kinh tế phải thực hiện sự phacircn cấp đuacuteng đắn giữa
caacutec cấp quản lyacute
+ Ba lagrave sử dụng phương phaacutep kinh tế đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải coacute trigravenh độ vagrave
năng lực về nhiều mặt Bởi vigrave sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế cograven lagrave điều rất mới mẻ
đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải hiểu biết vagrave thocircng thạo kinh doanh đồng thời phải coacute phẩm
chất kinh doanh vững vagraveng
2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
Đoacute lagrave phương phaacutep quản lyacute đi sacircu vagraveo từng yếu tố chi phối lecircn caacutec đầu vagraveo của quaacute
trigravenh kinh doanh (tagravei chiacutenh lao động cocircng nghệ thocircng tin phaacutep chế vật tư sản phẩm
rủi ro vv) Caacutec phương phaacutep quản trị mang tiacutenh nghiệp vụ gắn liền với kỹ thuật thocircng lệ
của caacutec chuyecircn ngagravenh quản trị (quản trị tagravei chiacutenh quản trị nhacircn sự quản trị cocircng nghệ
quản trị thocircng tin vagrave marketing quản trị vật tư quản trị sản phẩm quản trị đầu tư đưa tin
học vagraveo quản trị kinh doanh vv) vagrave thường gắn với caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế - một
wwwvanchungvnwwwvctelcom 8
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
loại cocircng cụ khocircng thể thiếu trong việc lựa chọn caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh
ngagravey nay
Caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế lagrave tecircn gọi chung chỉ một nhoacutem caacutec bộ nocircn khoa học
tiếp giaacutep giữa kinh tế học toaacuten học vagrave điều khiển học ra đời vagrave phaacutet triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ nagravey vagrave coacute thể chia thagravenh 4 nhoacutem (xem sơ đograve 32)
Thống kecirc kế toaacuten Lagrave một bộ phận của toaacuten học ứng dụng dagravenh cho caacutec phương
phaacutep xử lyacute vagrave phacircn tiacutech số liệu thống kecirc magrave caacutec ứng dụng chủ yếu của noacute trong quản lyacute
lagrave caacutec phương phaacutep xử lyacute kiểm tra vagrave dự toaacuten ( dự đoaacuten điều tra chọn mẫu lyacute thuyết sắp
hagraveng lyacute thuyết tồn kho sự trữ lyacute thuyết thay thế bảo quản lyacute thuyết thocircng tin lyacute thuyết
matilde hoaacute vv)
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học Lagrave sự phản aacutenh những thuộc tiacutenh cơ bản nhất định của caacutec
đối tượng nghiecircn cứu kinh tế lagrave cocircng cụ trọng cho việc trừu tựng hoaacute một caacutech khoa học
caacutec quaacute trigravenh vagrave hiện tượng kinh tế
Khoa học kinh tế từ lacircu đatilde biết sử dụng caacutec mocirc higravenh kinh tế lượng như mocirc higravenh
hagravem sản suất Cobb ndash Douglas mocirc higravenh cung cầu giaacute cả vv
Vận trugrave học Lagrave khoa học coacute mục điacutech nghiecircn cứu caacutec phương phaacutep phacircn tiacutech
nhằm chuẩn bị căn cứ chiacutenh xaacutec cho caacutec quyết định đối tượng của noacute lagrave hệ thống tức lagrave
tập hợp caacutec phần tử vagrave hệ thống cograven coacute taacutec động qua lại với nhau nhằm đạt tới một mục
tiecircu nhẩt định Vận trugrave học bao gồm nhiều nhaacutenh khoa học ứng dụng gộp lại (1) Lyacute
thuyết tối ưu (bao gồm quy hoạch tuyến tiacutenh quy hoạch động quy hoạch ngẫu nhiecircn
quy hoạch nguyecircn quy hoạch khối quy hoạch 0 ndash 1 quy hoạch mờ quy hoạch nhiều
mục tiecircu quy hoạch nhiều chỉ số lyacute thuyết trograve chơi) (2) Lyacute thuyết đồ thị vagrave sơ đồ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 9
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục coacute yacute nghĩa to lớn trong quản trị kinh doanh vigrave đối tượng
cuả quản trị lagrave con người - một thực thể năng động tổng hoagrave nhiều mối quan hệ Taacutec
động vagraveo con người khocircng chỉ coacute hagravenh chiacutenh kinh tế magrave cograven taacutec động tinh thần tacircm lyacute ndash
xatilde hội vv
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục dựa trecircn cơ sở vận dụng caacutec quy luật tacircm lyacute Đặc trưng
caacutec phương phaacutep nagravey lagrave tiacutenh thuyết phục tức lagrave lagravem cho người lao động phacircn biết phải -
traacutei đuacuteng - sai lợi - hại đẹp - xấu thiện - aacutec từ đoacute nacircng cao tiacutenh tự giaacutec lagravem việc vagrave sự
gắn boacute với doanh nghiệp
Caacutec phương phaacutep giaacuteo dục thường được sử dụng kết hợp với caacutec phương phaacutep khaacutec
một caacutech uyển chuyển linh hoạt vừa nhẹ nhagraveng vừa sacircu saacutet đến từng người lao động coacute
taacutec động giaacuteo dục rộng ratildei trong doanh nghiệp đacircy lagrave một trong những biacute quyết thagravenh
cocircng của caacutec xiacute nghiệp từ bản Nhật hiện nay (học thuyết Y học thuyết Z)
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave caacutec phương phaacutep taacutec động dựa vagraveo caacutec mối quan
hệ tổ chức của hệ thống quản lyacute vagrave kỷ luật của doanh nghiệp
Bất kỳ hệ thống quản trị nagraveo cũng higravenh thagravenh mối quan hệ tổ chức trong hệ thống
Về phương diện quản trị noacute biểu hiện thagravenh mối quan hệ giữa quyền uỷ vagrave phục tugraveng
như người xưa thường noacutei quản trị con người coacute hai caacutech dugraveng acircn vagrave dugraveng uy Dugraveng acircn
thigrave vững bền nhưng khoacute khăn vagrave phugrave phiếm dugraveng uy thigrave nhanh choacuteng vagrave mất tigravenh cho
necircn quản trị trước tiecircn phải dugraveng uy sau đoacute mới tiacutenh đến việc dugraveng acircn
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh trong quản trị khinh doanh chiacutenh lagrave những caacutech taacutec
động trực tiếp của chủ doanh nghiệp lecircn tập thể những người lao động dưới quyền bằng
caacutec quyết định dứt khoaacutet mang tiacutenh bắt buộc đogravei hỏi người lao động phải chấp hagravenh
nghiecircm ngặt nếu vi phạm sẽ bị bị xử lyacute kịp thời thiacutech đaacuteng
Vai trograve của caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh trong quản lyacute kinh doanh rất to lớn noacute xaacutec
lập chật tự kỷ cương lagravem việc trong doanh nghiệp khacircu nối caacutec phương phaacutep quản trị
khaacutec lại dấu được biacute mật yacute đograve kinh doanh vagrave giải quyết caacutec vấn đề đặt ra trong doanh
nghiệp rất nhanh choacuteng
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh taacutec động vagraveo đối tượng quản trị theo hai hướng taacutec
động về mặt tổ chức vagrave taacutec động điều chỉnh hagravenh động của đối tượng quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 4
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Theo hướng taacutec động về mặt tổ chức chủ doanh nghiệp ban hagravenh caacutec văn bản quy
định về quy mocirc cơ cấu điều lệ hoạt động tiecircu chuẩn nhằm thiết lập tổ chức vagrave xaacutec định
những mối quan hệ hoạt động trong nội bộ theo hướng taacutec động điều chỉnh hagravenh động
của đối tượng quản trị Chủ doanh nghiệp đưa ra những chỉ thị mệnh lệnh hagravenh chiacutenh bắt
buộc cấp dưới thực hiện những nhiệm vụ nhất định hoặc hoaacutet động theo những phương
hướng nhất định nhằm bảo đảm cho caacutec bộ phận trong hệ thống hoạt động ăn khớp vagrave
đuacuteng hướng uốn nắn những lệch lạc
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi chủ doanh nghiệp phải coacute quyết định dứt
khoaacutet rotilde ragraveng dễ hiểu coacute địa chỉ người thực hiện loại trừ khả năng coacute sự giải thiacutech khaacutec
nhau đối với nhiệm vụ được giao
Taacutec động hagravenh chiacutenh coacute hiệu lực ngay từ khi ban hagravenh quyết định Vigrave vậy caacutec
phương phaacutep hagravenh chiacutenh hết sức cần thiết trong những trường hợp hệ thống quản lyacute bị rơi
vagraveo nhưỡng tigravenh huống khoacute khăn phức tạp
Đối với những quyết định hagravenh chiacutenh thigrave cấp dưới bắt buộc phải thực hiện khocircng
được lựa chọn Chỉ người coacute thẩm quyền ra quyết định mới coacute quyền thay đổi quyết định
Cần phacircn biệt caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh với kiểu quản lyacute quan liecircu do việc lạm
dụng caacutec kỷ luật hagravenh chiacutenh sử dụng mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thiếu cơ sở khoa học theo yacute
muốn chủ quan Thường những mệnh lệnh kiểu đoacute gacircy ra nhiều tổn thất cho doanh
nghiệp hạn chế sức saacuteng tạo của người lao động Đoacute cũng lagrave nhược điểm của phương
phaacutep hagravenh chiacutenh Caacuten bộ quản lyacute vagrave caacutec cơ quan quản lyacute nếu thiếu tỉnh taacuteo say sưa với
mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thigrave dễ sa vagraveo tigravenh trạng lạm dụng quyền hagravenh lagrave mocirci trường tốt
cho bệnh chủ quan duy yacute chiacute bệnh hagravenh chiacutenh quan liecircu tham nhũng
Sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi caacutec cấp quản lyacute phải nắm vững những
yecircu cầu chặt chẽ sau đacircy
- Một lagrave quyết định hagravenh chiacutenh chỉ coacute hiệu quả cao khi quyết định đoacute coacute căn cứ
khoa học được luận chứng đầy đủ về mọi mặt Khi đưa ra một quyết định hagravenh chiacutenh
phải cacircn nhắc tiacutenh toaacuten đến caacutec lợi iacutech kinh tế Tất nhiecircn caacutec quyết định hagravenh chiacutenh tập
trung thường được tiacutenh toaacuten xuất phaacutet từ việc kết hợp hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech Người ra
quyết định phải hiểu rotilde tigravenh higravenh thực tế nắm vững tigravenh huống cụ thể Cho necircn khi đưa
ra quyết định hagravenh chiacutenh phải cố gắng coacute đủ những thocircng tin cần thiết cho việc ra quyết
định trecircn cơ sở coacute bảo đảm về thocircng tin Necircn giao quyền ra quyết định cho cấp nagraveo coacute đủ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 5
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
thocircng tin hơn cả Tập hợp đủ thocircng tin tiacutenh toaacuten đầy đủ đến caacutec lợi iacutech vagrave caacutec khiacutea cạnh
coacute liecircn quan lagrave bảo đảm cho quyết định hagravenh chiacutenh coacute căn cứ khoa học
Người quản lyacute giỏi coacute nhiều kinh nghiệm khocircng chỉ ra quyết định khi coacute đủ thocircng
tin magrave cograven dự đoaacuten được neacutet phaacutep triển chiacutenh những mặt tiacutech cực cũng như những khiacutea
cạnh tiecircu cực coacute thể diễn ra khi quyết định được thi hagravenh Từ đoacute sẵn sagraveng bổ sung caacutec
biện phaacutep phaacutet huy mặt tiacutech cực vagrave hạn chế mặt tiecircu cực nếu coacute
- Hai lagrave khi sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh phải gắn chặt quyền hạn của
người ra quyết định Mỗi bộ phận mỗi caacuten bộ khi sử dụng quyền hạn của migravenh phải coacute
traacutech nhiệm về việc sử dụng caacutec quyền hạn đoacute Ở cấp cagraveng cao phạm vi taacutec động của
quyết định cagraveng rộng nếu cagraveng sai thigrave tổn thất cagraveng lớn Người ra quyết định phải chịu
traacutech nhiệm đầy đủ về quyết định của migravenh
Như vậy phải bảo đảm gắn quyền hạn với traacutech nhiệm chống việc lạm dụng quyền
hagravenh nhưng khocircng coacute traacutech nhiệm cũng như chống hiện tượng trốn traacutenh traacutech nhiệm
khocircng chịu sử dụng những quyền hạn được pheacutep sử dụng cũng phải chịu traacutech nhiệm
Toacutem lại caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave hoagraven toagraven cần thiết khocircng coacute phương phaacutep
hagravenh chiacutenh thigrave khocircng thể quản trị doanh nghiệp hiệu quả
Caacutec phương phaacutep kinh tế
Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động vagraveo đối tượng quản lyacute thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh
tế để cho đối tượng bị quản trị tự lựa chọn phương aacuten hoạt động coacute hiệu quả nhất trong
phạm vi hoạt động (mocirci trường lagravem việc) của họ magrave khocircng cần thường xuyecircn taacutec động về
mặt kinh tế
Mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của con người đều tuacircn theo caacutec quy luật kinh
tế khaacutech quan Sự chi phối của caacutec quy luật đối với hoạt động của con người đều thocircng
qua lợi iacutech kinh tế Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh tế nghĩa
lagrave thocircng qua sự vận dụng caacutec phạm trugrave kinh tế caacutec đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế caacutec định
mức kinh tế - kỹ thuật đoacute thực chất lagrave sự vận dụng caacutec quy luật kinh tế
Taacutec động thocircng qua lợi iacutech kinh tế chiacutenh lagrave tạo ra động lực thuacutec đẩy con người tiacutech
cực lao động Động lực đoacute sẽ cagraveng lớn nếu nhận thức đầy đủ vagrave kết hợp đuacuteng đắn caacutec lợi
iacutech tồn tại khaacutech quan trong doanh nghiệp Mặt mạnh của phương phaacutep kinh tế chiacutenh lagrave ở
chỗ noacute taacutec động vagraveo lợi ịch kinh tế của đối tượng quản trị (lagrave caacute nhacircn hoặc tập thể lao
wwwvanchungvnwwwvctelcom 6
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
động) xuất phaacutet từ đoacute magrave họ lựa chọn phương aacuten hoạt động đảm bảo cho lợi iacutech chung
cũng được thực hiện
Vigrave vậy thực chất của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave đặt mỗi người lao động mỗi tập
thể lao động vagraveo những điều kiện kinh tế để họ coacute khả năng kết hợp đuacuteng đắn lợi iacutech của
migravenh với lợi iacutech của doanh nghiệp Điều đoacute cho pheacutep người lao động lựa chọn con đường
hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ của migravenh
Đặc điểm của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave taacutec động lecircn đối tượng quản trị khocircng
bằng cưỡng bức hagravenh chiacutenh magrave bằng lợi iacutech tức lagrave nếu mục tiecircu nhiệm vụ phải đạt được
đưa ra những điều kiện khuyến khiacutech về kinh tế những phương tiện vật chất coacute thể huy
động để thực hiện nhiệm vụ Chiacutenh caacutec tập thể lao động (với tư caacutech đối tượng quản trị)
vigrave lợi iacutech thiết thacircn phải tự xaacutec định vagrave lựa chọn phương aacuten giải quyết vấn đề Caacutec
phương phaacutep kinh tế chấp nhận coacute thể coacute những giải phaacutep kinh tế chủ thể quản trị phải
biết tạo ra những tigravenh huống nhũng điều kiện để lợi iacutech caacute nhacircn vagrave tập thể lao động phugrave
hợp với lợi iacutech chung của doanh nghiệp vagrave Nhagrave nước
Caacutec phương phaacuteơp kinh tế tạo ra sự quan tacircm vật chất thiết thacircn của đối tượng quản
trị chứa đựng nhiều yếu tố kiacutech thiacutech kinh tế cho necircn taacutec động nhậy beacuten linh hoạt phaacutet
huy được tiacutenh chủ động vagrave caacutec tập thể lao động Với một biện phaacutep kinh tế đuacuteng đắn caacutec
lợi iacutech được thực hiện thoả đaacuteng thigrave tập thể con người trong doanh nghiệp quan tacircm hoagraven
thagravenh nhiệm vụ người lao động hăng haacutei sản xuất vagrave nhiệm vụ chung được giải quyết
nhanh choacuteng coacute hiệu quả Caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave caacutec phương phaacutep quản trị tốt nhất
để thực hagravenh tiết kiệm vagrave nacircng cao hiệu quả kinh tế Thực tế quản lyacute chỉ rotilde khoaacuten lagrave biện
phaacutep tốt để giảm chi phiacute nacircng cao năng suất sản xuất
Caacutec phương phaacutep kinh tế mở rộng quyền hagravenh động cho caacutec caacute nhacircn vagrave cấp dưới
đồng thời cugraveng tăng traacutech nhiệm kinh tế của họ Điều đoacute giuacutep chủ doanh nghiệp giảm
được nhiều việc điều hagravenh kiểm tra đocircn đốc chi li vụn vặt mang tiacutenh chất sự vụ hagravenh
chiacutenh nacircng cao yacute thức kỷ luật tự giaacutec của người lao động Việc sử dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế luocircn luocircn được chủ doanh nghiệp định hướng nhằm thực hiện caacutec nhiệm vụ kế
hoạch caacutec mục tiecircu kinh doanh của từng thời kỳ Nhưng đacircy khocircng phải lagrave những nhiệm
vụ coacute căn cứ khoa học vagrave cơ sở chủ động Chủ doanh nghiệp taacutec động vagraveo đối tượng bằng
caacutec phương phaacutep kinh tế theo những hướng sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 7
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Định hướng phaacutet triển doanh nghiệp bằng caacutec mục tiecircu nhiệm vụ phugrave hợp với
điều kiện thực tế của doanh nghiệp bằng những chỉ tiecircu cụ thể cho từng thời gian từng
phacircn hệ của doanh nghiệp
- Sử dụng caacutec định mức kinh tế caacutec biện phaacutep đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế để locirci
quấn thu huacutet khuyến khiacutech caacutec caacute nhacircnphấn đấu hoagraven thagravenh tốtnhiệm vụ được giao
- Bằng chế độ thưởng phạt vật chất traacutech nhiệm kinh tế chặt chẽ để điều chỉnh hoạt
động của caacutec bộ phận caacutec caacute nhacircn xaacutec lập trật tự kỷ cương xaacutec lập chế độ traacutech nhiệm
cho mọi bộ phận mọi phacircn hệ cho đến từng người lao động trong doanh nghiệp
Ngagravey nay xu hướng chung của caacutec nước lagrave mở rộng việc aacutep dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế Để lagravem việc đoacute cần chuacute yacute một số vấn đề quan trọng sau đacircy
+ Một lagrave việc aacutep dụng caacutec biện phaacutep kinh tế luocircn luocircn gắn liền với việc sử dụng
caacutec đograve bẩy kinh tế như giaacute cả lợi nhuận tiacuten dụng latildei suất tiền lương tiền thưởng vv
Noacutei chung việc sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế coacute liecircn quan chặt chẽ đến việc sử dụng
caacutec quan hệ hagraveng hoaacute - tiền tệ Để nacircng cao hiệu quả sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế
phải hoagraven thiện hệ thống caacutec đograven bẩy kinh tế nacircng cao năng lực vận dụng caacutec quan hệ
hagraveng hoaacute - tiền tệ quan hệ thị trường
+ Hai lagrave để aacutep dụng phương phaacutep kinh tế phải thực hiện sự phacircn cấp đuacuteng đắn giữa
caacutec cấp quản lyacute
+ Ba lagrave sử dụng phương phaacutep kinh tế đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải coacute trigravenh độ vagrave
năng lực về nhiều mặt Bởi vigrave sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế cograven lagrave điều rất mới mẻ
đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải hiểu biết vagrave thocircng thạo kinh doanh đồng thời phải coacute phẩm
chất kinh doanh vững vagraveng
2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
Đoacute lagrave phương phaacutep quản lyacute đi sacircu vagraveo từng yếu tố chi phối lecircn caacutec đầu vagraveo của quaacute
trigravenh kinh doanh (tagravei chiacutenh lao động cocircng nghệ thocircng tin phaacutep chế vật tư sản phẩm
rủi ro vv) Caacutec phương phaacutep quản trị mang tiacutenh nghiệp vụ gắn liền với kỹ thuật thocircng lệ
của caacutec chuyecircn ngagravenh quản trị (quản trị tagravei chiacutenh quản trị nhacircn sự quản trị cocircng nghệ
quản trị thocircng tin vagrave marketing quản trị vật tư quản trị sản phẩm quản trị đầu tư đưa tin
học vagraveo quản trị kinh doanh vv) vagrave thường gắn với caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế - một
wwwvanchungvnwwwvctelcom 8
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
loại cocircng cụ khocircng thể thiếu trong việc lựa chọn caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh
ngagravey nay
Caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế lagrave tecircn gọi chung chỉ một nhoacutem caacutec bộ nocircn khoa học
tiếp giaacutep giữa kinh tế học toaacuten học vagrave điều khiển học ra đời vagrave phaacutet triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ nagravey vagrave coacute thể chia thagravenh 4 nhoacutem (xem sơ đograve 32)
Thống kecirc kế toaacuten Lagrave một bộ phận của toaacuten học ứng dụng dagravenh cho caacutec phương
phaacutep xử lyacute vagrave phacircn tiacutech số liệu thống kecirc magrave caacutec ứng dụng chủ yếu của noacute trong quản lyacute
lagrave caacutec phương phaacutep xử lyacute kiểm tra vagrave dự toaacuten ( dự đoaacuten điều tra chọn mẫu lyacute thuyết sắp
hagraveng lyacute thuyết tồn kho sự trữ lyacute thuyết thay thế bảo quản lyacute thuyết thocircng tin lyacute thuyết
matilde hoaacute vv)
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học Lagrave sự phản aacutenh những thuộc tiacutenh cơ bản nhất định của caacutec
đối tượng nghiecircn cứu kinh tế lagrave cocircng cụ trọng cho việc trừu tựng hoaacute một caacutech khoa học
caacutec quaacute trigravenh vagrave hiện tượng kinh tế
Khoa học kinh tế từ lacircu đatilde biết sử dụng caacutec mocirc higravenh kinh tế lượng như mocirc higravenh
hagravem sản suất Cobb ndash Douglas mocirc higravenh cung cầu giaacute cả vv
Vận trugrave học Lagrave khoa học coacute mục điacutech nghiecircn cứu caacutec phương phaacutep phacircn tiacutech
nhằm chuẩn bị căn cứ chiacutenh xaacutec cho caacutec quyết định đối tượng của noacute lagrave hệ thống tức lagrave
tập hợp caacutec phần tử vagrave hệ thống cograven coacute taacutec động qua lại với nhau nhằm đạt tới một mục
tiecircu nhẩt định Vận trugrave học bao gồm nhiều nhaacutenh khoa học ứng dụng gộp lại (1) Lyacute
thuyết tối ưu (bao gồm quy hoạch tuyến tiacutenh quy hoạch động quy hoạch ngẫu nhiecircn
quy hoạch nguyecircn quy hoạch khối quy hoạch 0 ndash 1 quy hoạch mờ quy hoạch nhiều
mục tiecircu quy hoạch nhiều chỉ số lyacute thuyết trograve chơi) (2) Lyacute thuyết đồ thị vagrave sơ đồ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 9
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Theo hướng taacutec động về mặt tổ chức chủ doanh nghiệp ban hagravenh caacutec văn bản quy
định về quy mocirc cơ cấu điều lệ hoạt động tiecircu chuẩn nhằm thiết lập tổ chức vagrave xaacutec định
những mối quan hệ hoạt động trong nội bộ theo hướng taacutec động điều chỉnh hagravenh động
của đối tượng quản trị Chủ doanh nghiệp đưa ra những chỉ thị mệnh lệnh hagravenh chiacutenh bắt
buộc cấp dưới thực hiện những nhiệm vụ nhất định hoặc hoaacutet động theo những phương
hướng nhất định nhằm bảo đảm cho caacutec bộ phận trong hệ thống hoạt động ăn khớp vagrave
đuacuteng hướng uốn nắn những lệch lạc
Caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi chủ doanh nghiệp phải coacute quyết định dứt
khoaacutet rotilde ragraveng dễ hiểu coacute địa chỉ người thực hiện loại trừ khả năng coacute sự giải thiacutech khaacutec
nhau đối với nhiệm vụ được giao
Taacutec động hagravenh chiacutenh coacute hiệu lực ngay từ khi ban hagravenh quyết định Vigrave vậy caacutec
phương phaacutep hagravenh chiacutenh hết sức cần thiết trong những trường hợp hệ thống quản lyacute bị rơi
vagraveo nhưỡng tigravenh huống khoacute khăn phức tạp
Đối với những quyết định hagravenh chiacutenh thigrave cấp dưới bắt buộc phải thực hiện khocircng
được lựa chọn Chỉ người coacute thẩm quyền ra quyết định mới coacute quyền thay đổi quyết định
Cần phacircn biệt caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh với kiểu quản lyacute quan liecircu do việc lạm
dụng caacutec kỷ luật hagravenh chiacutenh sử dụng mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thiếu cơ sở khoa học theo yacute
muốn chủ quan Thường những mệnh lệnh kiểu đoacute gacircy ra nhiều tổn thất cho doanh
nghiệp hạn chế sức saacuteng tạo của người lao động Đoacute cũng lagrave nhược điểm của phương
phaacutep hagravenh chiacutenh Caacuten bộ quản lyacute vagrave caacutec cơ quan quản lyacute nếu thiếu tỉnh taacuteo say sưa với
mệnh lệnh hagravenh chiacutenh thigrave dễ sa vagraveo tigravenh trạng lạm dụng quyền hagravenh lagrave mocirci trường tốt
cho bệnh chủ quan duy yacute chiacute bệnh hagravenh chiacutenh quan liecircu tham nhũng
Sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh đogravei hỏi caacutec cấp quản lyacute phải nắm vững những
yecircu cầu chặt chẽ sau đacircy
- Một lagrave quyết định hagravenh chiacutenh chỉ coacute hiệu quả cao khi quyết định đoacute coacute căn cứ
khoa học được luận chứng đầy đủ về mọi mặt Khi đưa ra một quyết định hagravenh chiacutenh
phải cacircn nhắc tiacutenh toaacuten đến caacutec lợi iacutech kinh tế Tất nhiecircn caacutec quyết định hagravenh chiacutenh tập
trung thường được tiacutenh toaacuten xuất phaacutet từ việc kết hợp hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech Người ra
quyết định phải hiểu rotilde tigravenh higravenh thực tế nắm vững tigravenh huống cụ thể Cho necircn khi đưa
ra quyết định hagravenh chiacutenh phải cố gắng coacute đủ những thocircng tin cần thiết cho việc ra quyết
định trecircn cơ sở coacute bảo đảm về thocircng tin Necircn giao quyền ra quyết định cho cấp nagraveo coacute đủ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 5
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
thocircng tin hơn cả Tập hợp đủ thocircng tin tiacutenh toaacuten đầy đủ đến caacutec lợi iacutech vagrave caacutec khiacutea cạnh
coacute liecircn quan lagrave bảo đảm cho quyết định hagravenh chiacutenh coacute căn cứ khoa học
Người quản lyacute giỏi coacute nhiều kinh nghiệm khocircng chỉ ra quyết định khi coacute đủ thocircng
tin magrave cograven dự đoaacuten được neacutet phaacutep triển chiacutenh những mặt tiacutech cực cũng như những khiacutea
cạnh tiecircu cực coacute thể diễn ra khi quyết định được thi hagravenh Từ đoacute sẵn sagraveng bổ sung caacutec
biện phaacutep phaacutet huy mặt tiacutech cực vagrave hạn chế mặt tiecircu cực nếu coacute
- Hai lagrave khi sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh phải gắn chặt quyền hạn của
người ra quyết định Mỗi bộ phận mỗi caacuten bộ khi sử dụng quyền hạn của migravenh phải coacute
traacutech nhiệm về việc sử dụng caacutec quyền hạn đoacute Ở cấp cagraveng cao phạm vi taacutec động của
quyết định cagraveng rộng nếu cagraveng sai thigrave tổn thất cagraveng lớn Người ra quyết định phải chịu
traacutech nhiệm đầy đủ về quyết định của migravenh
Như vậy phải bảo đảm gắn quyền hạn với traacutech nhiệm chống việc lạm dụng quyền
hagravenh nhưng khocircng coacute traacutech nhiệm cũng như chống hiện tượng trốn traacutenh traacutech nhiệm
khocircng chịu sử dụng những quyền hạn được pheacutep sử dụng cũng phải chịu traacutech nhiệm
Toacutem lại caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave hoagraven toagraven cần thiết khocircng coacute phương phaacutep
hagravenh chiacutenh thigrave khocircng thể quản trị doanh nghiệp hiệu quả
Caacutec phương phaacutep kinh tế
Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động vagraveo đối tượng quản lyacute thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh
tế để cho đối tượng bị quản trị tự lựa chọn phương aacuten hoạt động coacute hiệu quả nhất trong
phạm vi hoạt động (mocirci trường lagravem việc) của họ magrave khocircng cần thường xuyecircn taacutec động về
mặt kinh tế
Mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của con người đều tuacircn theo caacutec quy luật kinh
tế khaacutech quan Sự chi phối của caacutec quy luật đối với hoạt động của con người đều thocircng
qua lợi iacutech kinh tế Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh tế nghĩa
lagrave thocircng qua sự vận dụng caacutec phạm trugrave kinh tế caacutec đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế caacutec định
mức kinh tế - kỹ thuật đoacute thực chất lagrave sự vận dụng caacutec quy luật kinh tế
Taacutec động thocircng qua lợi iacutech kinh tế chiacutenh lagrave tạo ra động lực thuacutec đẩy con người tiacutech
cực lao động Động lực đoacute sẽ cagraveng lớn nếu nhận thức đầy đủ vagrave kết hợp đuacuteng đắn caacutec lợi
iacutech tồn tại khaacutech quan trong doanh nghiệp Mặt mạnh của phương phaacutep kinh tế chiacutenh lagrave ở
chỗ noacute taacutec động vagraveo lợi ịch kinh tế của đối tượng quản trị (lagrave caacute nhacircn hoặc tập thể lao
wwwvanchungvnwwwvctelcom 6
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
động) xuất phaacutet từ đoacute magrave họ lựa chọn phương aacuten hoạt động đảm bảo cho lợi iacutech chung
cũng được thực hiện
Vigrave vậy thực chất của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave đặt mỗi người lao động mỗi tập
thể lao động vagraveo những điều kiện kinh tế để họ coacute khả năng kết hợp đuacuteng đắn lợi iacutech của
migravenh với lợi iacutech của doanh nghiệp Điều đoacute cho pheacutep người lao động lựa chọn con đường
hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ của migravenh
Đặc điểm của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave taacutec động lecircn đối tượng quản trị khocircng
bằng cưỡng bức hagravenh chiacutenh magrave bằng lợi iacutech tức lagrave nếu mục tiecircu nhiệm vụ phải đạt được
đưa ra những điều kiện khuyến khiacutech về kinh tế những phương tiện vật chất coacute thể huy
động để thực hiện nhiệm vụ Chiacutenh caacutec tập thể lao động (với tư caacutech đối tượng quản trị)
vigrave lợi iacutech thiết thacircn phải tự xaacutec định vagrave lựa chọn phương aacuten giải quyết vấn đề Caacutec
phương phaacutep kinh tế chấp nhận coacute thể coacute những giải phaacutep kinh tế chủ thể quản trị phải
biết tạo ra những tigravenh huống nhũng điều kiện để lợi iacutech caacute nhacircn vagrave tập thể lao động phugrave
hợp với lợi iacutech chung của doanh nghiệp vagrave Nhagrave nước
Caacutec phương phaacuteơp kinh tế tạo ra sự quan tacircm vật chất thiết thacircn của đối tượng quản
trị chứa đựng nhiều yếu tố kiacutech thiacutech kinh tế cho necircn taacutec động nhậy beacuten linh hoạt phaacutet
huy được tiacutenh chủ động vagrave caacutec tập thể lao động Với một biện phaacutep kinh tế đuacuteng đắn caacutec
lợi iacutech được thực hiện thoả đaacuteng thigrave tập thể con người trong doanh nghiệp quan tacircm hoagraven
thagravenh nhiệm vụ người lao động hăng haacutei sản xuất vagrave nhiệm vụ chung được giải quyết
nhanh choacuteng coacute hiệu quả Caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave caacutec phương phaacutep quản trị tốt nhất
để thực hagravenh tiết kiệm vagrave nacircng cao hiệu quả kinh tế Thực tế quản lyacute chỉ rotilde khoaacuten lagrave biện
phaacutep tốt để giảm chi phiacute nacircng cao năng suất sản xuất
Caacutec phương phaacutep kinh tế mở rộng quyền hagravenh động cho caacutec caacute nhacircn vagrave cấp dưới
đồng thời cugraveng tăng traacutech nhiệm kinh tế của họ Điều đoacute giuacutep chủ doanh nghiệp giảm
được nhiều việc điều hagravenh kiểm tra đocircn đốc chi li vụn vặt mang tiacutenh chất sự vụ hagravenh
chiacutenh nacircng cao yacute thức kỷ luật tự giaacutec của người lao động Việc sử dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế luocircn luocircn được chủ doanh nghiệp định hướng nhằm thực hiện caacutec nhiệm vụ kế
hoạch caacutec mục tiecircu kinh doanh của từng thời kỳ Nhưng đacircy khocircng phải lagrave những nhiệm
vụ coacute căn cứ khoa học vagrave cơ sở chủ động Chủ doanh nghiệp taacutec động vagraveo đối tượng bằng
caacutec phương phaacutep kinh tế theo những hướng sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 7
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Định hướng phaacutet triển doanh nghiệp bằng caacutec mục tiecircu nhiệm vụ phugrave hợp với
điều kiện thực tế của doanh nghiệp bằng những chỉ tiecircu cụ thể cho từng thời gian từng
phacircn hệ của doanh nghiệp
- Sử dụng caacutec định mức kinh tế caacutec biện phaacutep đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế để locirci
quấn thu huacutet khuyến khiacutech caacutec caacute nhacircnphấn đấu hoagraven thagravenh tốtnhiệm vụ được giao
- Bằng chế độ thưởng phạt vật chất traacutech nhiệm kinh tế chặt chẽ để điều chỉnh hoạt
động của caacutec bộ phận caacutec caacute nhacircn xaacutec lập trật tự kỷ cương xaacutec lập chế độ traacutech nhiệm
cho mọi bộ phận mọi phacircn hệ cho đến từng người lao động trong doanh nghiệp
Ngagravey nay xu hướng chung của caacutec nước lagrave mở rộng việc aacutep dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế Để lagravem việc đoacute cần chuacute yacute một số vấn đề quan trọng sau đacircy
+ Một lagrave việc aacutep dụng caacutec biện phaacutep kinh tế luocircn luocircn gắn liền với việc sử dụng
caacutec đograve bẩy kinh tế như giaacute cả lợi nhuận tiacuten dụng latildei suất tiền lương tiền thưởng vv
Noacutei chung việc sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế coacute liecircn quan chặt chẽ đến việc sử dụng
caacutec quan hệ hagraveng hoaacute - tiền tệ Để nacircng cao hiệu quả sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế
phải hoagraven thiện hệ thống caacutec đograven bẩy kinh tế nacircng cao năng lực vận dụng caacutec quan hệ
hagraveng hoaacute - tiền tệ quan hệ thị trường
+ Hai lagrave để aacutep dụng phương phaacutep kinh tế phải thực hiện sự phacircn cấp đuacuteng đắn giữa
caacutec cấp quản lyacute
+ Ba lagrave sử dụng phương phaacutep kinh tế đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải coacute trigravenh độ vagrave
năng lực về nhiều mặt Bởi vigrave sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế cograven lagrave điều rất mới mẻ
đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải hiểu biết vagrave thocircng thạo kinh doanh đồng thời phải coacute phẩm
chất kinh doanh vững vagraveng
2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
Đoacute lagrave phương phaacutep quản lyacute đi sacircu vagraveo từng yếu tố chi phối lecircn caacutec đầu vagraveo của quaacute
trigravenh kinh doanh (tagravei chiacutenh lao động cocircng nghệ thocircng tin phaacutep chế vật tư sản phẩm
rủi ro vv) Caacutec phương phaacutep quản trị mang tiacutenh nghiệp vụ gắn liền với kỹ thuật thocircng lệ
của caacutec chuyecircn ngagravenh quản trị (quản trị tagravei chiacutenh quản trị nhacircn sự quản trị cocircng nghệ
quản trị thocircng tin vagrave marketing quản trị vật tư quản trị sản phẩm quản trị đầu tư đưa tin
học vagraveo quản trị kinh doanh vv) vagrave thường gắn với caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế - một
wwwvanchungvnwwwvctelcom 8
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
loại cocircng cụ khocircng thể thiếu trong việc lựa chọn caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh
ngagravey nay
Caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế lagrave tecircn gọi chung chỉ một nhoacutem caacutec bộ nocircn khoa học
tiếp giaacutep giữa kinh tế học toaacuten học vagrave điều khiển học ra đời vagrave phaacutet triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ nagravey vagrave coacute thể chia thagravenh 4 nhoacutem (xem sơ đograve 32)
Thống kecirc kế toaacuten Lagrave một bộ phận của toaacuten học ứng dụng dagravenh cho caacutec phương
phaacutep xử lyacute vagrave phacircn tiacutech số liệu thống kecirc magrave caacutec ứng dụng chủ yếu của noacute trong quản lyacute
lagrave caacutec phương phaacutep xử lyacute kiểm tra vagrave dự toaacuten ( dự đoaacuten điều tra chọn mẫu lyacute thuyết sắp
hagraveng lyacute thuyết tồn kho sự trữ lyacute thuyết thay thế bảo quản lyacute thuyết thocircng tin lyacute thuyết
matilde hoaacute vv)
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học Lagrave sự phản aacutenh những thuộc tiacutenh cơ bản nhất định của caacutec
đối tượng nghiecircn cứu kinh tế lagrave cocircng cụ trọng cho việc trừu tựng hoaacute một caacutech khoa học
caacutec quaacute trigravenh vagrave hiện tượng kinh tế
Khoa học kinh tế từ lacircu đatilde biết sử dụng caacutec mocirc higravenh kinh tế lượng như mocirc higravenh
hagravem sản suất Cobb ndash Douglas mocirc higravenh cung cầu giaacute cả vv
Vận trugrave học Lagrave khoa học coacute mục điacutech nghiecircn cứu caacutec phương phaacutep phacircn tiacutech
nhằm chuẩn bị căn cứ chiacutenh xaacutec cho caacutec quyết định đối tượng của noacute lagrave hệ thống tức lagrave
tập hợp caacutec phần tử vagrave hệ thống cograven coacute taacutec động qua lại với nhau nhằm đạt tới một mục
tiecircu nhẩt định Vận trugrave học bao gồm nhiều nhaacutenh khoa học ứng dụng gộp lại (1) Lyacute
thuyết tối ưu (bao gồm quy hoạch tuyến tiacutenh quy hoạch động quy hoạch ngẫu nhiecircn
quy hoạch nguyecircn quy hoạch khối quy hoạch 0 ndash 1 quy hoạch mờ quy hoạch nhiều
mục tiecircu quy hoạch nhiều chỉ số lyacute thuyết trograve chơi) (2) Lyacute thuyết đồ thị vagrave sơ đồ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 9
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
thocircng tin hơn cả Tập hợp đủ thocircng tin tiacutenh toaacuten đầy đủ đến caacutec lợi iacutech vagrave caacutec khiacutea cạnh
coacute liecircn quan lagrave bảo đảm cho quyết định hagravenh chiacutenh coacute căn cứ khoa học
Người quản lyacute giỏi coacute nhiều kinh nghiệm khocircng chỉ ra quyết định khi coacute đủ thocircng
tin magrave cograven dự đoaacuten được neacutet phaacutep triển chiacutenh những mặt tiacutech cực cũng như những khiacutea
cạnh tiecircu cực coacute thể diễn ra khi quyết định được thi hagravenh Từ đoacute sẵn sagraveng bổ sung caacutec
biện phaacutep phaacutet huy mặt tiacutech cực vagrave hạn chế mặt tiecircu cực nếu coacute
- Hai lagrave khi sử dụng caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh phải gắn chặt quyền hạn của
người ra quyết định Mỗi bộ phận mỗi caacuten bộ khi sử dụng quyền hạn của migravenh phải coacute
traacutech nhiệm về việc sử dụng caacutec quyền hạn đoacute Ở cấp cagraveng cao phạm vi taacutec động của
quyết định cagraveng rộng nếu cagraveng sai thigrave tổn thất cagraveng lớn Người ra quyết định phải chịu
traacutech nhiệm đầy đủ về quyết định của migravenh
Như vậy phải bảo đảm gắn quyền hạn với traacutech nhiệm chống việc lạm dụng quyền
hagravenh nhưng khocircng coacute traacutech nhiệm cũng như chống hiện tượng trốn traacutenh traacutech nhiệm
khocircng chịu sử dụng những quyền hạn được pheacutep sử dụng cũng phải chịu traacutech nhiệm
Toacutem lại caacutec phương phaacutep hagravenh chiacutenh lagrave hoagraven toagraven cần thiết khocircng coacute phương phaacutep
hagravenh chiacutenh thigrave khocircng thể quản trị doanh nghiệp hiệu quả
Caacutec phương phaacutep kinh tế
Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động vagraveo đối tượng quản lyacute thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh
tế để cho đối tượng bị quản trị tự lựa chọn phương aacuten hoạt động coacute hiệu quả nhất trong
phạm vi hoạt động (mocirci trường lagravem việc) của họ magrave khocircng cần thường xuyecircn taacutec động về
mặt kinh tế
Mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của con người đều tuacircn theo caacutec quy luật kinh
tế khaacutech quan Sự chi phối của caacutec quy luật đối với hoạt động của con người đều thocircng
qua lợi iacutech kinh tế Caacutec phương phaacutep kinh tế taacutec động thocircng qua caacutec lợi iacutech kinh tế nghĩa
lagrave thocircng qua sự vận dụng caacutec phạm trugrave kinh tế caacutec đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế caacutec định
mức kinh tế - kỹ thuật đoacute thực chất lagrave sự vận dụng caacutec quy luật kinh tế
Taacutec động thocircng qua lợi iacutech kinh tế chiacutenh lagrave tạo ra động lực thuacutec đẩy con người tiacutech
cực lao động Động lực đoacute sẽ cagraveng lớn nếu nhận thức đầy đủ vagrave kết hợp đuacuteng đắn caacutec lợi
iacutech tồn tại khaacutech quan trong doanh nghiệp Mặt mạnh của phương phaacutep kinh tế chiacutenh lagrave ở
chỗ noacute taacutec động vagraveo lợi ịch kinh tế của đối tượng quản trị (lagrave caacute nhacircn hoặc tập thể lao
wwwvanchungvnwwwvctelcom 6
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
động) xuất phaacutet từ đoacute magrave họ lựa chọn phương aacuten hoạt động đảm bảo cho lợi iacutech chung
cũng được thực hiện
Vigrave vậy thực chất của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave đặt mỗi người lao động mỗi tập
thể lao động vagraveo những điều kiện kinh tế để họ coacute khả năng kết hợp đuacuteng đắn lợi iacutech của
migravenh với lợi iacutech của doanh nghiệp Điều đoacute cho pheacutep người lao động lựa chọn con đường
hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ của migravenh
Đặc điểm của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave taacutec động lecircn đối tượng quản trị khocircng
bằng cưỡng bức hagravenh chiacutenh magrave bằng lợi iacutech tức lagrave nếu mục tiecircu nhiệm vụ phải đạt được
đưa ra những điều kiện khuyến khiacutech về kinh tế những phương tiện vật chất coacute thể huy
động để thực hiện nhiệm vụ Chiacutenh caacutec tập thể lao động (với tư caacutech đối tượng quản trị)
vigrave lợi iacutech thiết thacircn phải tự xaacutec định vagrave lựa chọn phương aacuten giải quyết vấn đề Caacutec
phương phaacutep kinh tế chấp nhận coacute thể coacute những giải phaacutep kinh tế chủ thể quản trị phải
biết tạo ra những tigravenh huống nhũng điều kiện để lợi iacutech caacute nhacircn vagrave tập thể lao động phugrave
hợp với lợi iacutech chung của doanh nghiệp vagrave Nhagrave nước
Caacutec phương phaacuteơp kinh tế tạo ra sự quan tacircm vật chất thiết thacircn của đối tượng quản
trị chứa đựng nhiều yếu tố kiacutech thiacutech kinh tế cho necircn taacutec động nhậy beacuten linh hoạt phaacutet
huy được tiacutenh chủ động vagrave caacutec tập thể lao động Với một biện phaacutep kinh tế đuacuteng đắn caacutec
lợi iacutech được thực hiện thoả đaacuteng thigrave tập thể con người trong doanh nghiệp quan tacircm hoagraven
thagravenh nhiệm vụ người lao động hăng haacutei sản xuất vagrave nhiệm vụ chung được giải quyết
nhanh choacuteng coacute hiệu quả Caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave caacutec phương phaacutep quản trị tốt nhất
để thực hagravenh tiết kiệm vagrave nacircng cao hiệu quả kinh tế Thực tế quản lyacute chỉ rotilde khoaacuten lagrave biện
phaacutep tốt để giảm chi phiacute nacircng cao năng suất sản xuất
Caacutec phương phaacutep kinh tế mở rộng quyền hagravenh động cho caacutec caacute nhacircn vagrave cấp dưới
đồng thời cugraveng tăng traacutech nhiệm kinh tế của họ Điều đoacute giuacutep chủ doanh nghiệp giảm
được nhiều việc điều hagravenh kiểm tra đocircn đốc chi li vụn vặt mang tiacutenh chất sự vụ hagravenh
chiacutenh nacircng cao yacute thức kỷ luật tự giaacutec của người lao động Việc sử dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế luocircn luocircn được chủ doanh nghiệp định hướng nhằm thực hiện caacutec nhiệm vụ kế
hoạch caacutec mục tiecircu kinh doanh của từng thời kỳ Nhưng đacircy khocircng phải lagrave những nhiệm
vụ coacute căn cứ khoa học vagrave cơ sở chủ động Chủ doanh nghiệp taacutec động vagraveo đối tượng bằng
caacutec phương phaacutep kinh tế theo những hướng sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 7
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Định hướng phaacutet triển doanh nghiệp bằng caacutec mục tiecircu nhiệm vụ phugrave hợp với
điều kiện thực tế của doanh nghiệp bằng những chỉ tiecircu cụ thể cho từng thời gian từng
phacircn hệ của doanh nghiệp
- Sử dụng caacutec định mức kinh tế caacutec biện phaacutep đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế để locirci
quấn thu huacutet khuyến khiacutech caacutec caacute nhacircnphấn đấu hoagraven thagravenh tốtnhiệm vụ được giao
- Bằng chế độ thưởng phạt vật chất traacutech nhiệm kinh tế chặt chẽ để điều chỉnh hoạt
động của caacutec bộ phận caacutec caacute nhacircn xaacutec lập trật tự kỷ cương xaacutec lập chế độ traacutech nhiệm
cho mọi bộ phận mọi phacircn hệ cho đến từng người lao động trong doanh nghiệp
Ngagravey nay xu hướng chung của caacutec nước lagrave mở rộng việc aacutep dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế Để lagravem việc đoacute cần chuacute yacute một số vấn đề quan trọng sau đacircy
+ Một lagrave việc aacutep dụng caacutec biện phaacutep kinh tế luocircn luocircn gắn liền với việc sử dụng
caacutec đograve bẩy kinh tế như giaacute cả lợi nhuận tiacuten dụng latildei suất tiền lương tiền thưởng vv
Noacutei chung việc sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế coacute liecircn quan chặt chẽ đến việc sử dụng
caacutec quan hệ hagraveng hoaacute - tiền tệ Để nacircng cao hiệu quả sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế
phải hoagraven thiện hệ thống caacutec đograven bẩy kinh tế nacircng cao năng lực vận dụng caacutec quan hệ
hagraveng hoaacute - tiền tệ quan hệ thị trường
+ Hai lagrave để aacutep dụng phương phaacutep kinh tế phải thực hiện sự phacircn cấp đuacuteng đắn giữa
caacutec cấp quản lyacute
+ Ba lagrave sử dụng phương phaacutep kinh tế đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải coacute trigravenh độ vagrave
năng lực về nhiều mặt Bởi vigrave sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế cograven lagrave điều rất mới mẻ
đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải hiểu biết vagrave thocircng thạo kinh doanh đồng thời phải coacute phẩm
chất kinh doanh vững vagraveng
2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
Đoacute lagrave phương phaacutep quản lyacute đi sacircu vagraveo từng yếu tố chi phối lecircn caacutec đầu vagraveo của quaacute
trigravenh kinh doanh (tagravei chiacutenh lao động cocircng nghệ thocircng tin phaacutep chế vật tư sản phẩm
rủi ro vv) Caacutec phương phaacutep quản trị mang tiacutenh nghiệp vụ gắn liền với kỹ thuật thocircng lệ
của caacutec chuyecircn ngagravenh quản trị (quản trị tagravei chiacutenh quản trị nhacircn sự quản trị cocircng nghệ
quản trị thocircng tin vagrave marketing quản trị vật tư quản trị sản phẩm quản trị đầu tư đưa tin
học vagraveo quản trị kinh doanh vv) vagrave thường gắn với caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế - một
wwwvanchungvnwwwvctelcom 8
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
loại cocircng cụ khocircng thể thiếu trong việc lựa chọn caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh
ngagravey nay
Caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế lagrave tecircn gọi chung chỉ một nhoacutem caacutec bộ nocircn khoa học
tiếp giaacutep giữa kinh tế học toaacuten học vagrave điều khiển học ra đời vagrave phaacutet triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ nagravey vagrave coacute thể chia thagravenh 4 nhoacutem (xem sơ đograve 32)
Thống kecirc kế toaacuten Lagrave một bộ phận của toaacuten học ứng dụng dagravenh cho caacutec phương
phaacutep xử lyacute vagrave phacircn tiacutech số liệu thống kecirc magrave caacutec ứng dụng chủ yếu của noacute trong quản lyacute
lagrave caacutec phương phaacutep xử lyacute kiểm tra vagrave dự toaacuten ( dự đoaacuten điều tra chọn mẫu lyacute thuyết sắp
hagraveng lyacute thuyết tồn kho sự trữ lyacute thuyết thay thế bảo quản lyacute thuyết thocircng tin lyacute thuyết
matilde hoaacute vv)
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học Lagrave sự phản aacutenh những thuộc tiacutenh cơ bản nhất định của caacutec
đối tượng nghiecircn cứu kinh tế lagrave cocircng cụ trọng cho việc trừu tựng hoaacute một caacutech khoa học
caacutec quaacute trigravenh vagrave hiện tượng kinh tế
Khoa học kinh tế từ lacircu đatilde biết sử dụng caacutec mocirc higravenh kinh tế lượng như mocirc higravenh
hagravem sản suất Cobb ndash Douglas mocirc higravenh cung cầu giaacute cả vv
Vận trugrave học Lagrave khoa học coacute mục điacutech nghiecircn cứu caacutec phương phaacutep phacircn tiacutech
nhằm chuẩn bị căn cứ chiacutenh xaacutec cho caacutec quyết định đối tượng của noacute lagrave hệ thống tức lagrave
tập hợp caacutec phần tử vagrave hệ thống cograven coacute taacutec động qua lại với nhau nhằm đạt tới một mục
tiecircu nhẩt định Vận trugrave học bao gồm nhiều nhaacutenh khoa học ứng dụng gộp lại (1) Lyacute
thuyết tối ưu (bao gồm quy hoạch tuyến tiacutenh quy hoạch động quy hoạch ngẫu nhiecircn
quy hoạch nguyecircn quy hoạch khối quy hoạch 0 ndash 1 quy hoạch mờ quy hoạch nhiều
mục tiecircu quy hoạch nhiều chỉ số lyacute thuyết trograve chơi) (2) Lyacute thuyết đồ thị vagrave sơ đồ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 9
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
động) xuất phaacutet từ đoacute magrave họ lựa chọn phương aacuten hoạt động đảm bảo cho lợi iacutech chung
cũng được thực hiện
Vigrave vậy thực chất của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave đặt mỗi người lao động mỗi tập
thể lao động vagraveo những điều kiện kinh tế để họ coacute khả năng kết hợp đuacuteng đắn lợi iacutech của
migravenh với lợi iacutech của doanh nghiệp Điều đoacute cho pheacutep người lao động lựa chọn con đường
hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ của migravenh
Đặc điểm của caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave taacutec động lecircn đối tượng quản trị khocircng
bằng cưỡng bức hagravenh chiacutenh magrave bằng lợi iacutech tức lagrave nếu mục tiecircu nhiệm vụ phải đạt được
đưa ra những điều kiện khuyến khiacutech về kinh tế những phương tiện vật chất coacute thể huy
động để thực hiện nhiệm vụ Chiacutenh caacutec tập thể lao động (với tư caacutech đối tượng quản trị)
vigrave lợi iacutech thiết thacircn phải tự xaacutec định vagrave lựa chọn phương aacuten giải quyết vấn đề Caacutec
phương phaacutep kinh tế chấp nhận coacute thể coacute những giải phaacutep kinh tế chủ thể quản trị phải
biết tạo ra những tigravenh huống nhũng điều kiện để lợi iacutech caacute nhacircn vagrave tập thể lao động phugrave
hợp với lợi iacutech chung của doanh nghiệp vagrave Nhagrave nước
Caacutec phương phaacuteơp kinh tế tạo ra sự quan tacircm vật chất thiết thacircn của đối tượng quản
trị chứa đựng nhiều yếu tố kiacutech thiacutech kinh tế cho necircn taacutec động nhậy beacuten linh hoạt phaacutet
huy được tiacutenh chủ động vagrave caacutec tập thể lao động Với một biện phaacutep kinh tế đuacuteng đắn caacutec
lợi iacutech được thực hiện thoả đaacuteng thigrave tập thể con người trong doanh nghiệp quan tacircm hoagraven
thagravenh nhiệm vụ người lao động hăng haacutei sản xuất vagrave nhiệm vụ chung được giải quyết
nhanh choacuteng coacute hiệu quả Caacutec phương phaacutep kinh tế lagrave caacutec phương phaacutep quản trị tốt nhất
để thực hagravenh tiết kiệm vagrave nacircng cao hiệu quả kinh tế Thực tế quản lyacute chỉ rotilde khoaacuten lagrave biện
phaacutep tốt để giảm chi phiacute nacircng cao năng suất sản xuất
Caacutec phương phaacutep kinh tế mở rộng quyền hagravenh động cho caacutec caacute nhacircn vagrave cấp dưới
đồng thời cugraveng tăng traacutech nhiệm kinh tế của họ Điều đoacute giuacutep chủ doanh nghiệp giảm
được nhiều việc điều hagravenh kiểm tra đocircn đốc chi li vụn vặt mang tiacutenh chất sự vụ hagravenh
chiacutenh nacircng cao yacute thức kỷ luật tự giaacutec của người lao động Việc sử dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế luocircn luocircn được chủ doanh nghiệp định hướng nhằm thực hiện caacutec nhiệm vụ kế
hoạch caacutec mục tiecircu kinh doanh của từng thời kỳ Nhưng đacircy khocircng phải lagrave những nhiệm
vụ coacute căn cứ khoa học vagrave cơ sở chủ động Chủ doanh nghiệp taacutec động vagraveo đối tượng bằng
caacutec phương phaacutep kinh tế theo những hướng sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 7
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Định hướng phaacutet triển doanh nghiệp bằng caacutec mục tiecircu nhiệm vụ phugrave hợp với
điều kiện thực tế của doanh nghiệp bằng những chỉ tiecircu cụ thể cho từng thời gian từng
phacircn hệ của doanh nghiệp
- Sử dụng caacutec định mức kinh tế caacutec biện phaacutep đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế để locirci
quấn thu huacutet khuyến khiacutech caacutec caacute nhacircnphấn đấu hoagraven thagravenh tốtnhiệm vụ được giao
- Bằng chế độ thưởng phạt vật chất traacutech nhiệm kinh tế chặt chẽ để điều chỉnh hoạt
động của caacutec bộ phận caacutec caacute nhacircn xaacutec lập trật tự kỷ cương xaacutec lập chế độ traacutech nhiệm
cho mọi bộ phận mọi phacircn hệ cho đến từng người lao động trong doanh nghiệp
Ngagravey nay xu hướng chung của caacutec nước lagrave mở rộng việc aacutep dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế Để lagravem việc đoacute cần chuacute yacute một số vấn đề quan trọng sau đacircy
+ Một lagrave việc aacutep dụng caacutec biện phaacutep kinh tế luocircn luocircn gắn liền với việc sử dụng
caacutec đograve bẩy kinh tế như giaacute cả lợi nhuận tiacuten dụng latildei suất tiền lương tiền thưởng vv
Noacutei chung việc sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế coacute liecircn quan chặt chẽ đến việc sử dụng
caacutec quan hệ hagraveng hoaacute - tiền tệ Để nacircng cao hiệu quả sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế
phải hoagraven thiện hệ thống caacutec đograven bẩy kinh tế nacircng cao năng lực vận dụng caacutec quan hệ
hagraveng hoaacute - tiền tệ quan hệ thị trường
+ Hai lagrave để aacutep dụng phương phaacutep kinh tế phải thực hiện sự phacircn cấp đuacuteng đắn giữa
caacutec cấp quản lyacute
+ Ba lagrave sử dụng phương phaacutep kinh tế đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải coacute trigravenh độ vagrave
năng lực về nhiều mặt Bởi vigrave sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế cograven lagrave điều rất mới mẻ
đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải hiểu biết vagrave thocircng thạo kinh doanh đồng thời phải coacute phẩm
chất kinh doanh vững vagraveng
2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
Đoacute lagrave phương phaacutep quản lyacute đi sacircu vagraveo từng yếu tố chi phối lecircn caacutec đầu vagraveo của quaacute
trigravenh kinh doanh (tagravei chiacutenh lao động cocircng nghệ thocircng tin phaacutep chế vật tư sản phẩm
rủi ro vv) Caacutec phương phaacutep quản trị mang tiacutenh nghiệp vụ gắn liền với kỹ thuật thocircng lệ
của caacutec chuyecircn ngagravenh quản trị (quản trị tagravei chiacutenh quản trị nhacircn sự quản trị cocircng nghệ
quản trị thocircng tin vagrave marketing quản trị vật tư quản trị sản phẩm quản trị đầu tư đưa tin
học vagraveo quản trị kinh doanh vv) vagrave thường gắn với caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế - một
wwwvanchungvnwwwvctelcom 8
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
loại cocircng cụ khocircng thể thiếu trong việc lựa chọn caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh
ngagravey nay
Caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế lagrave tecircn gọi chung chỉ một nhoacutem caacutec bộ nocircn khoa học
tiếp giaacutep giữa kinh tế học toaacuten học vagrave điều khiển học ra đời vagrave phaacutet triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ nagravey vagrave coacute thể chia thagravenh 4 nhoacutem (xem sơ đograve 32)
Thống kecirc kế toaacuten Lagrave một bộ phận của toaacuten học ứng dụng dagravenh cho caacutec phương
phaacutep xử lyacute vagrave phacircn tiacutech số liệu thống kecirc magrave caacutec ứng dụng chủ yếu của noacute trong quản lyacute
lagrave caacutec phương phaacutep xử lyacute kiểm tra vagrave dự toaacuten ( dự đoaacuten điều tra chọn mẫu lyacute thuyết sắp
hagraveng lyacute thuyết tồn kho sự trữ lyacute thuyết thay thế bảo quản lyacute thuyết thocircng tin lyacute thuyết
matilde hoaacute vv)
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học Lagrave sự phản aacutenh những thuộc tiacutenh cơ bản nhất định của caacutec
đối tượng nghiecircn cứu kinh tế lagrave cocircng cụ trọng cho việc trừu tựng hoaacute một caacutech khoa học
caacutec quaacute trigravenh vagrave hiện tượng kinh tế
Khoa học kinh tế từ lacircu đatilde biết sử dụng caacutec mocirc higravenh kinh tế lượng như mocirc higravenh
hagravem sản suất Cobb ndash Douglas mocirc higravenh cung cầu giaacute cả vv
Vận trugrave học Lagrave khoa học coacute mục điacutech nghiecircn cứu caacutec phương phaacutep phacircn tiacutech
nhằm chuẩn bị căn cứ chiacutenh xaacutec cho caacutec quyết định đối tượng của noacute lagrave hệ thống tức lagrave
tập hợp caacutec phần tử vagrave hệ thống cograven coacute taacutec động qua lại với nhau nhằm đạt tới một mục
tiecircu nhẩt định Vận trugrave học bao gồm nhiều nhaacutenh khoa học ứng dụng gộp lại (1) Lyacute
thuyết tối ưu (bao gồm quy hoạch tuyến tiacutenh quy hoạch động quy hoạch ngẫu nhiecircn
quy hoạch nguyecircn quy hoạch khối quy hoạch 0 ndash 1 quy hoạch mờ quy hoạch nhiều
mục tiecircu quy hoạch nhiều chỉ số lyacute thuyết trograve chơi) (2) Lyacute thuyết đồ thị vagrave sơ đồ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 9
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Định hướng phaacutet triển doanh nghiệp bằng caacutec mục tiecircu nhiệm vụ phugrave hợp với
điều kiện thực tế của doanh nghiệp bằng những chỉ tiecircu cụ thể cho từng thời gian từng
phacircn hệ của doanh nghiệp
- Sử dụng caacutec định mức kinh tế caacutec biện phaacutep đograven bẩy kiacutech thiacutech kinh tế để locirci
quấn thu huacutet khuyến khiacutech caacutec caacute nhacircnphấn đấu hoagraven thagravenh tốtnhiệm vụ được giao
- Bằng chế độ thưởng phạt vật chất traacutech nhiệm kinh tế chặt chẽ để điều chỉnh hoạt
động của caacutec bộ phận caacutec caacute nhacircn xaacutec lập trật tự kỷ cương xaacutec lập chế độ traacutech nhiệm
cho mọi bộ phận mọi phacircn hệ cho đến từng người lao động trong doanh nghiệp
Ngagravey nay xu hướng chung của caacutec nước lagrave mở rộng việc aacutep dụng caacutec phương phaacutep
kinh tế Để lagravem việc đoacute cần chuacute yacute một số vấn đề quan trọng sau đacircy
+ Một lagrave việc aacutep dụng caacutec biện phaacutep kinh tế luocircn luocircn gắn liền với việc sử dụng
caacutec đograve bẩy kinh tế như giaacute cả lợi nhuận tiacuten dụng latildei suất tiền lương tiền thưởng vv
Noacutei chung việc sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế coacute liecircn quan chặt chẽ đến việc sử dụng
caacutec quan hệ hagraveng hoaacute - tiền tệ Để nacircng cao hiệu quả sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế
phải hoagraven thiện hệ thống caacutec đograven bẩy kinh tế nacircng cao năng lực vận dụng caacutec quan hệ
hagraveng hoaacute - tiền tệ quan hệ thị trường
+ Hai lagrave để aacutep dụng phương phaacutep kinh tế phải thực hiện sự phacircn cấp đuacuteng đắn giữa
caacutec cấp quản lyacute
+ Ba lagrave sử dụng phương phaacutep kinh tế đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải coacute trigravenh độ vagrave
năng lực về nhiều mặt Bởi vigrave sử dụng caacutec phương phaacutep kinh tế cograven lagrave điều rất mới mẻ
đogravei hỏi caacuten bộ quản trị phải hiểu biết vagrave thocircng thạo kinh doanh đồng thời phải coacute phẩm
chất kinh doanh vững vagraveng
2 Caacutec phương phaacutep taacutec động lecircn caacutec yếu tố khaacutec của doanh nghiệp
Đoacute lagrave phương phaacutep quản lyacute đi sacircu vagraveo từng yếu tố chi phối lecircn caacutec đầu vagraveo của quaacute
trigravenh kinh doanh (tagravei chiacutenh lao động cocircng nghệ thocircng tin phaacutep chế vật tư sản phẩm
rủi ro vv) Caacutec phương phaacutep quản trị mang tiacutenh nghiệp vụ gắn liền với kỹ thuật thocircng lệ
của caacutec chuyecircn ngagravenh quản trị (quản trị tagravei chiacutenh quản trị nhacircn sự quản trị cocircng nghệ
quản trị thocircng tin vagrave marketing quản trị vật tư quản trị sản phẩm quản trị đầu tư đưa tin
học vagraveo quản trị kinh doanh vv) vagrave thường gắn với caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế - một
wwwvanchungvnwwwvctelcom 8
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
loại cocircng cụ khocircng thể thiếu trong việc lựa chọn caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh
ngagravey nay
Caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế lagrave tecircn gọi chung chỉ một nhoacutem caacutec bộ nocircn khoa học
tiếp giaacutep giữa kinh tế học toaacuten học vagrave điều khiển học ra đời vagrave phaacutet triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ nagravey vagrave coacute thể chia thagravenh 4 nhoacutem (xem sơ đograve 32)
Thống kecirc kế toaacuten Lagrave một bộ phận của toaacuten học ứng dụng dagravenh cho caacutec phương
phaacutep xử lyacute vagrave phacircn tiacutech số liệu thống kecirc magrave caacutec ứng dụng chủ yếu của noacute trong quản lyacute
lagrave caacutec phương phaacutep xử lyacute kiểm tra vagrave dự toaacuten ( dự đoaacuten điều tra chọn mẫu lyacute thuyết sắp
hagraveng lyacute thuyết tồn kho sự trữ lyacute thuyết thay thế bảo quản lyacute thuyết thocircng tin lyacute thuyết
matilde hoaacute vv)
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học Lagrave sự phản aacutenh những thuộc tiacutenh cơ bản nhất định của caacutec
đối tượng nghiecircn cứu kinh tế lagrave cocircng cụ trọng cho việc trừu tựng hoaacute một caacutech khoa học
caacutec quaacute trigravenh vagrave hiện tượng kinh tế
Khoa học kinh tế từ lacircu đatilde biết sử dụng caacutec mocirc higravenh kinh tế lượng như mocirc higravenh
hagravem sản suất Cobb ndash Douglas mocirc higravenh cung cầu giaacute cả vv
Vận trugrave học Lagrave khoa học coacute mục điacutech nghiecircn cứu caacutec phương phaacutep phacircn tiacutech
nhằm chuẩn bị căn cứ chiacutenh xaacutec cho caacutec quyết định đối tượng của noacute lagrave hệ thống tức lagrave
tập hợp caacutec phần tử vagrave hệ thống cograven coacute taacutec động qua lại với nhau nhằm đạt tới một mục
tiecircu nhẩt định Vận trugrave học bao gồm nhiều nhaacutenh khoa học ứng dụng gộp lại (1) Lyacute
thuyết tối ưu (bao gồm quy hoạch tuyến tiacutenh quy hoạch động quy hoạch ngẫu nhiecircn
quy hoạch nguyecircn quy hoạch khối quy hoạch 0 ndash 1 quy hoạch mờ quy hoạch nhiều
mục tiecircu quy hoạch nhiều chỉ số lyacute thuyết trograve chơi) (2) Lyacute thuyết đồ thị vagrave sơ đồ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 9
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
loại cocircng cụ khocircng thể thiếu trong việc lựa chọn caacutec phương phaacutep quản trị kinh doanh
ngagravey nay
Caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế lagrave tecircn gọi chung chỉ một nhoacutem caacutec bộ nocircn khoa học
tiếp giaacutep giữa kinh tế học toaacuten học vagrave điều khiển học ra đời vagrave phaacutet triển chủ yếu từ cuối
những năm 40 của thế kỷ nagravey vagrave coacute thể chia thagravenh 4 nhoacutem (xem sơ đograve 32)
Thống kecirc kế toaacuten Lagrave một bộ phận của toaacuten học ứng dụng dagravenh cho caacutec phương
phaacutep xử lyacute vagrave phacircn tiacutech số liệu thống kecirc magrave caacutec ứng dụng chủ yếu của noacute trong quản lyacute
lagrave caacutec phương phaacutep xử lyacute kiểm tra vagrave dự toaacuten ( dự đoaacuten điều tra chọn mẫu lyacute thuyết sắp
hagraveng lyacute thuyết tồn kho sự trữ lyacute thuyết thay thế bảo quản lyacute thuyết thocircng tin lyacute thuyết
matilde hoaacute vv)
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học Lagrave sự phản aacutenh những thuộc tiacutenh cơ bản nhất định của caacutec
đối tượng nghiecircn cứu kinh tế lagrave cocircng cụ trọng cho việc trừu tựng hoaacute một caacutech khoa học
caacutec quaacute trigravenh vagrave hiện tượng kinh tế
Khoa học kinh tế từ lacircu đatilde biết sử dụng caacutec mocirc higravenh kinh tế lượng như mocirc higravenh
hagravem sản suất Cobb ndash Douglas mocirc higravenh cung cầu giaacute cả vv
Vận trugrave học Lagrave khoa học coacute mục điacutech nghiecircn cứu caacutec phương phaacutep phacircn tiacutech
nhằm chuẩn bị căn cứ chiacutenh xaacutec cho caacutec quyết định đối tượng của noacute lagrave hệ thống tức lagrave
tập hợp caacutec phần tử vagrave hệ thống cograven coacute taacutec động qua lại với nhau nhằm đạt tới một mục
tiecircu nhẩt định Vận trugrave học bao gồm nhiều nhaacutenh khoa học ứng dụng gộp lại (1) Lyacute
thuyết tối ưu (bao gồm quy hoạch tuyến tiacutenh quy hoạch động quy hoạch ngẫu nhiecircn
quy hoạch nguyecircn quy hoạch khối quy hoạch 0 ndash 1 quy hoạch mờ quy hoạch nhiều
mục tiecircu quy hoạch nhiều chỉ số lyacute thuyết trograve chơi) (2) Lyacute thuyết đồ thị vagrave sơ đồ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 9
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mạng lưới (3) Lyacute thuyết dự trữ bảo quản (4) Lyacute thuyết phục vụ đaacutem đocircng (5) Lyacute thuyết
tigravem kiếm (6) Lyacute thuyết caacutec điểm chạy
Điều khiển học Lagrave khoa học về điều khiển caacutec hệ thống động vagrave phức tạp trong đoacute
quaacute trigravenh vận động của thocircng tin Mục điacutech chiacutenh của điều khiển học lagrave phaacutet hiện ra caacutec
quy luật vận động của thocircng tin để điều khiển caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave để
xacircy dựng bộ maacutey điều khiển coacute hiệu lực thực hiện chức năng nagravey Điều khiển học được
coi như ra đời vagraveo năm 1948 với cuốn saacutech của nhagrave baacutec N Vine coacute nhan đề ldquoĐiều khiển
học hay sự điều khiển vagrave mối liecircn hệ trong sinh vật vagrave maacutey moacutecrdquo Điều khiển học đatilde
phaacutet triển theo caacutec chiều hướng khaacutec nhau lyacute thuyết ứng dụng vagrave thực hiện
Một nhaacutenh quan trọng của điều khiển học lagrave điều khiển học kinh tế ra đời từ cuối
những năm 50 đầu những năm 60 của thế kỷ nagravey Đối tượng nghiecircn cứu của điều khiển
học kinh tế lagrave caacutec hệ thống kinh tế (như nền kinh tế quốc dacircn một ngagravenh kinh tế hoặc
quaacute trigravenh kinh tế phức tạp) Mục tiecircu của điều khiển học kinh tế lagrave nhằm phaacutet hiện ra
những quy luật về vận động thocircng tin trong caacutec hệ thống kinh tế để đề ra nguyecircn lyacute caacutec
phương phaacutep tổ chức quản lyacute caacutec hệ thống một caacutech coacute hiệu quả vagrave xacircy dựng bộ maacutey
quản lyacute coacute hiệu lực thực hiện caacutec chức năng đatilde vạch ra
wwwvanchungvnwwwvctelcom 10
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Căn cứ vagraveo nội dung cụ thể của caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế coacute thể thấy rotilde caacutec
phương phaacutep nagravey coacute hai phương hướng taacutec dụng chủ yếu trong quản lyacute kinh tế
- Thứ nhất noacute lagrave cocircng luận của nhận thức luận Chẳng hạn từ mocirc higravenh hagravem sản xuất
Cobb ndash Douglas của doanh nghiệp năm 1994 lagrave
Y = 035 K061 L048 (4)
Nếu năm tới 1995 doanh nghiệp coacute thecircm nguồn vốn đầu tư bổ sung 100 triệu đồng
thigrave necircn đầu tư tăng tagravei sản cố định (K) lecircn hay tăng lao động (L) lecircn lợi nhuận (Y) năm
sau sẽ đạt mức cao nhất rotilde ragraveng hệ số hiệu quả đầu tư tagravei sản cố định cho ở mocirc higravenh (4)
lagrave 061 lớn hơn hệ số hiệu quả lao động lagrave 04 doanh nghiệp chỉ necircn đầu tư tăng tagravei sản cố
định
- Thứ hai caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế cograven được sử dụng lagravem cocircng cụ để lượng
hoaacute caacutec hiện tượng vagrave caacutec quaacute trigravenh kinh tế trong quản lyacute Thocircng qua việc mocirc higravenh hoaacute
toaacuten học người ta trừu tượng hoaacute caacutec đối tượng nghiecircn cứu trong quản lyacute thagravenh những bagravei
toaacuten cụ thể coacute thể giải được trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh để từ một số hết sớc lớn caacutec phương aacuten
coacute thể (hagraveng trăm hagraveng nghigraven hagraveng vạn hoặc hagraveng triệu) nhanh choacuteng tigravem được phương
aacuten tối ưu cần tigravem magrave bằng caacutec phương phaacutep cũ vagrave caacutec cocircng cụ trước đacircy khocircng thể tigravem
nổi
Mocirc higravenh hoaacute toaacuten học
Như đatilde đề cập ở trecircn mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave phương hướng ứng dụng của caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute kinh doanh Tư tưởng cơ bản của phương phaacutep
mocirc higravenh hoaacute thể hiện ở dựa vagraveo caacutec kinh nghiệm quản trị con người trừu tượng hoaacute đối
tượng nghiecircn cứu thagravenh mocirc higravenh (coacute thể biểu thị bằng một phương trigravenh một bất phương
trigravenh một hệ số phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh) Mocirc higravenh nagravey phản aacutenh được bản
chất đối tượng rồi từ phacircn tiacutech mocirc higravenh sẽ ruacutet ra kểt luận những quyết định cho đối
tượng Tất nhiecircn nếu mocirc higravenh hoacutea phản aacutenh khocircng đuacuteng đắng hoặc khocircng đầy đủ bản
chất của đối tượng thigrave những kết luận vagrave quyết định ruacutet ra từ mocirc higravenh nếu đem sử dụng
trong thực tiễn của đối tượng sẽ khocircng coacute taacutec dụng hoặc taacutec dụng ngược lại yacute muốn Noacutei
một caacutech khaacutec việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học lagrave caacutech thử nghiệm caacutec vấn đề quản trị bằng
caacutec mocirc higravenh dựa trecircn kinh nghiệm của con người
Caacutec mocirc higravenh toaacuten học của một đối tượng kinh tế coacute thể rất khaacutec nhau về tầm cỡ về
độ phức tạp vagrave về tiacutenh chất của cocircng cụ toaacuten học sử dụng tuỳ thuộc vagraveo người thiết lập
wwwvanchungvnwwwvctelcom 11
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
mocirc higravenh Trong caacutec mocirc higravenh nagravey mocirc higravenh dugraveng để chọn quyết định tối ưu được gọi lagrave mocirc
higravenh tối ưu Mocirc higravenh tối ưu bao gồm hai bộ phận chủ yếu lagrave hagravem mục tiecircu vagrave hệ ragraveng
buộc
Hagravem mục tiecircu lagrave tiecircu chuẩn đề ra về hiệu quả quản trị (chẳng hạn lagrave tổng giaacute trị sản
lượng đạt cực đại tổng lợi nhuận doanh nghiệp tăng nhanh nhất năng suất lao động tăng
nhiều nhất chi phiacute vật tư thiết bị iacutet nhất) Cograven hệ ragraveng buộc lagrave caacutec hạn chế thực tế về
khả năng trong khi tiến hagravenh lựa chọn quyết định tối ưu ( như hạn chế về tagravei nguyecircn đất
đai lao động nguồn vốn trigravenh độ quản trị)
Quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute toaacuten học bao gồm caacutec bước
- Hiểu đối tượng nghiecircn cứu vagrave diễn đạt đuacuteng noacute bằng caacutec biến số (xj)
- Xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả caacutec quyết định quản trị bằng caacutech đề ra caacutec
hagravem mục tiecircu (H (x))
- Nghiecircn cứu tất cả những gigrave coacute liecircn quan tới việc giải quyết vấn đề tức lagrave thiết lập
được một hệ ragraveng buộc cụ thể
- Chỉ rotilde phương phaacutep vagrave phương tiện giải quyết vấn đề tức lagrave necircu thuật toaacuten vagrave
phương trigravenh giải trecircn maacutey tiacutenh điện tử sau đoacute tigravem quyết định tối ưu
- Ragrave lại quyết định tối ưu trecircn thực tế vagrave điều chỉnh nếu thấy cần thiết
- Chỉ đạo thực hiện quyết định
Chẳng hạn phải quyết định phương aacuten phacircn bổ 3000 ha diện tiacutech gieo trồng 3 loại
nocircng phẩm A B C của doanh nghiệp S coacute caacutec định mức vagrave chỉ tiecircu kinh tế kỹ thuật như
31 sau
Bảng 31
Loại nocircng phẩm
Chi phiacute sản xuất cho 1 ha
Vốn 1000 (Đ) Lao động 1000 (đồng)
Ước giaacute trị sản
lượng thu được
trecircn 1 ha 1000
(đồng)
A 300 500 2000
wwwvanchungvnwwwvctelcom 12
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
B 350 400 1500
C 400 450 2500
Khả năng của doanh nghiệp coacute về phiacute lao động lagrave 1600 triệu đồng về vốn khaacutec lagrave
1200 triệu đồng ngoagravei ra để bảo đảm nhu cầu hợp đồng đatilde kyacute kết thigrave iacutet nhất phải gieo
trồng 600 ha nocircng phẩm A
Căn cứ vagraveo caacutec bước quả quaacute trigravenh mocirc higravenh hoaacute thigrave
- Đầu tiecircn phải tigravem hiểu thật rotilde đối tượng Ở đacircy caacutei chiacutenh lagrave đem 3000 ha đất gieo
trồng phacircn bổ như thế nằotngf loại nocircng phẩm A B C Noacutei một caacutech khaacutec lagrave phải lấy số
diện tiacutech gieo trồng cần tigravem của mỗi loại hagravem biến số (kyacute hiệu lagrave x1 x2 x3)
- Thứ hai xaacutec định tiecircu chuẩn đaacutenh giaacute hiệu quả của quyết định quản lyacute Ở đacircy rotilde
ragraveng lagrave phải xaacutec định caacutec mức diện tiacutech gieo trồng x1 x2 x3 ra sao để cho tổng giaacute trị
sản lượng đạt được đến mức cực đại coacute thể tức lagrave phải coacute
H(x) = 2000x1 + 1500x2 + 2500x3 ---gt max (5)
H(x) chiacutenh lagrave hagravem mục tiecircu của mocirc higravenh đatilde đề cập ở trecircn
- Thứ ba nghiecircn cứu tất cả những caacutei liecircn quan đến việc ra quyết định để thagravenh lập
hệ ragraveng buộc của mocirc higravenh Đoacute lagrave những ragraveng buộc về khả năng coacute hạn về diện tiacutech gieo
trồng (x1 + x2 + x3 = 3000) về mức gieo trồng tối thiểu loại nocircng phẩm A (x1 ge600) về
vốn (300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200 triệu đồng) vagrave về lao động (500x1 + 400x2 +
450x3 le 1600 triệu đồng) như vậy ở viacute dụ đang xeacutet hệ ragraveng buộc gồm 1 phương trigravenh
vagrave 3 bất phương trigravenh
x1 + x2 + x3 = 3000x1 ge 600
300x1 + 350x2 + 400x3 le 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 le 1600000
Ngoagravei ra vigrave x1 x2 x3 lagrave số diện tiacutech gieo trồng caacutec loại nocircng phẩm necircn noacute phải lagrave những số khocircng acircm tức lagrave
x1 ge 0 x2 ge 0 vagrave x3 ge 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 13
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Thứ tư căn cứ vagraveo kết quả của bước 3 việc lựa chọn để đề ra quyết định (5) (6)
(7) biến thagravenh việc giải bagravei toaacuten (5) ndash (6) ndash (7) bagravei toaacuten nagravey lagrave mocirc higravenh toaacuten học của vấn
đề phải nghiecircn cứu Để giải noacute phải sử dụng phương phaacutep tương ứng của lyacute thuyết tối ưu
trong quy hoạch tuyến tiacutenh căn cứ vagraveo loại maacutey tiacutenh cụ thể nagraveo đoacute để viết chương trigravenh
giải tigravem phương aacuten tối ưu lagrave phương aacuten cho giaacute trị của biến số x1 x2 x3 thoả matilden đồng
thời cả ba điều kiện (5) ndash (6) ndash (7)
- Thứ năm sau khi đatilde coacute phương aacuten tối ưu tigravem được trecircn cơ sở giải bagravei toaacuten (5) ndash
(6) ndash (7) trecircn maacutey tiacutenh cần đem xem xeacutet một lần cuối trong thực tế điều chỉnh cho hợp lyacute
hơn
- Cuối cugraveng triển khai việc tổ chức thực hiện quyết định trong sản xuất
Như vậy mocirc higravenh lagrave sự trừu tựng hoaacute caacutec đối tượng kinh tế cần phải nghiecircn cứu
nhưng khả năng trừu tượng hoaacute nagravey khocircng phải lagrave vocirc hạn noacutei một caacutech khaacutec việc sử
dụng caacutec phương phaacutep toaacuten kinh tế trong quản lyacute lagrave điều hết sức coacute yacute nghĩa nhưng noacute
khocircng thể thay thế cho mọi phương phaacutep khaacutec hiện coacute của quản trị magrave noacute chỉ lagrave sự hỗ trợ
tiacutech cực trong hệ caacutec phương phaacutep đatilde coacute Sở dĩ coacute caacutec giới hạn trong việc sử dụng caacutec
phương phaacutep toaacuten kinh tế noacutei chung trong việc mocirc higravenh hoaacute toaacuten học caacutec hiện tượng
kinh tế noacutei riecircng lagrave vigrave khi sử dụng caacutec cocircng cụ nagravey cograven cần phải coacute những điều kiện
tương ứng
- Thứ nhất muốn diễn tả được một caacutech cơ bản đuacuteng caacutec đối tượng kinh tế thigrave phải
lượng hoaacute được noacute bằng caacutec phương trigravenh hoặc bất phương trigravenh Điều nagravey đogravei hỏi phải
coacute caacutec điều kiện tiecircn quyết caacutec định mức kinh tế - kỹ thuật chiacutenh xaacutec sự ổn định của hệ
thống giaacute cả sự nhận thức đuacuteng đắn của con người ngoagravei ra trong thực tế coacute nhiều ragraveng
buộc khocircng thể diễn đạt được thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc khocircng thể
diễn đạt thagravenh caacutec dạng số lượng như những ragraveng buộc về tacircm lyacute tinh thần vagrave thể chế
chế độ
- Thứ hai trong nhiều trường hợp mặc dugrave đatilde lượng hoaacute được đầy đủ đối tượng
nghiecircn cứu thagravenh những bagravei toaacuten kinh tế cụ thể nhưng khocircng coacute loại maacutey tiacutenh tiện tử đủ
khả năng giải quyết được chuacuteng để tigravem ra phương aacuten tối ưu trong khoảng thời gian cho
pheacutep nagraveo đoacute (vigrave kiacutech thước mocirc higravenh quaacute lớn do coacute quaacute nhiều biến số vagrave nhiều phương
trigravenh caacutec hệ ragraveng buộc hoặc vigrave loại mocirc higravenh chưa coacute phương phaacutep giải quyết thoả
đaacuteng)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 14
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Việc sử dụng caacutec mocirc higravenh hoaacute toaacuten học trong quản trị kinh doanh phải hết sức linh
hoạt vagrave saacuteng tạo khocircng necircn aacutep đặt phải tuỳ vấn đề magrave chọn cocircng cụ khocircng được lấy
cocircng cụ để ragraveng buộc maacutey moacutec
Để sử dụng một caacutech coacute hiệu quả caacutec mocirc higravenh toaacuten kinh tế caacutec chủ doanh nghiệp
phải hiểu rotilde đặc điểm tiacutenh chất vagrave phạm vi ứng dụng của từng kiểu mocirc higravenh cụ thể
- Mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh Lagrave loại mocirc higravenh được biểu hiện bằng caacutec phương
trigravenh hoặc bất phương trigravenh bậc nhất (tuyến tiacutenh như đatilde cho ở bagravei toaacuten (5) - (6) - (7) của
viacute dụ đatilde xeacutet ở trecircn Đacircy lagrave kiểu mocirc higravenh coacute nhiều ứng dụng nhất trong thực tế vagrave vịecircc giải
noacute cũng khaacute dễ dagraveng bằng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) Noacute lagrave mocirc higravenh lựa chọn caacutec
biến số x1 x2 khocircng acircm (x1x2 gt hoặc bằng 0) thoả matilden tối ưu một hagravem mục tiecircu bậc
nhất vagrave một hệ ragraveng buộc gồm caacutec phương trigravenh vagrave bất phương trigravenh bậc nhất Caacutech giải
lagrave dugraveng thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex) đưa bagravei toaacuten từ dạng tổng quaacutet rồi về dạng chiacutenh
tắc vagrave dạng chuẩn cuối cugraveng lập bảng tiacutenh
Thuật toaacuten đơn higravenh (Simplex)
Để giải bagravei toaacuten quy hoạch tiến tiacutenh dạng chuẩn tắc dugraveng thuật toaacuten gọi lagrave thuật
toaacuten đơn higravenh
Viacute dụ Phải giải bagravei toaacuten sau bằng thuật toaacuten đơn higravenh
f(x) = 2x1 + 4x2 +0x3 + Mx4 rarr min
3x1 + 2x2 +x3 = 9
4x1 - 5x2 + x4 = 8
xj ge 0 (j = 1 2 3 4)
x3 lagrave ẩn số phụ x4 lagrave ẩn giả M gt 0 lớn tuỳ yacute
Bước I Lập bảng đơn higravenh xuất phaacutet từ phương aacuten ban đầu ( phần đầu bảng 32)
Bảng 32
Bước Hệ số Ẩn cơ bảnPhương
phaacutepx1 x2 x3 x4 Dograveng 1
2 4 0 M Dograveng 2
wwwvanchungvnwwwvctelcom 15
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
1
0
M
x3
x4
9
8
3
(4)
2
-5
1
0
0
1A (bước 1)
f(x) 8M 4M-2 -5M-4 0 0Dograveng cuối bước 1 A
(bước 2)
2
0 x3 3 0 234 1
2 x1 2 1 -54 0
f(x) 4 0 -132 0 Dograveng cuối
bước 2
Bước II NHận thấy Δj le 0 (j = 1 2 3) thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu ta được phương
aacuten phải tigravem
x1 = 2 x2 = 0
f min = 4
Caacutech lập bảng đơn higravenh như sau
Bước 1
Dograveng 1 ghi caacutec ẩn của bagravei toaacuten x1 x2 x3 x4
Dograveng 2 Ghi hệ số tương ứng của caacutec ẩn (căn cứ vagraveo hagravem mục tiecircu 2 4 0 vagrave M)
- Cột (1) ghi bước
- Cột (2) ghi hệ số coacute ẩn cơ bản căn cứ vagraveo caacutec dograveng 1 vagrave 2
- Cột ghi ẩn cơ bản
- Cột (4) ghi phương aacuten ban đầu (caacutec hệ số vế phải của ragraveng buộc)
- Phần A (bước 1) Ghi caacutec hệ số vế phải của hệ ragraveng buộc
3 2 1 04 -5 0 1
wwwvanchungvnwwwvctelcom 16
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Ocirc nằm ở giao diện cột (4) vagrave dograveng cuối bước 1 tiacutenh như sau Đem caacutec hệ số ở cột
(2) nhacircn tương ứng đối với caacutec hệ số ở cột (4) rồi cộng kết quả lại
(2) (4) 090 9 M8 = 8MM 8 ________________
Cộng 8M + 0 = 8M
- Dograveng cuối phần cograven lại ghi caacutec Δj (ứng với x4) cũng như trecircn nhưng sau khi cộng
thigrave đem kết quả trừ đi hệ số của xj tương ứng trecircn dograveng (2) chẳng hạn tiacutenh Δ1
(2) (x1) 03 = 00 3 M4 = 4MM 4 ________________
Cộng 4M + 0 = 4M
Sau trừ hệ số của x2 lagrave 2
Δ1 = 4M - 2
Bước 2 Kiểm tra tiecircu chuẩn tối ưu Một phương aacuten lagrave tối ưu nếu ở dograveng cuối mọi
Δj đều khocircng dương
Trong viacute dụ đang lagravem bước 1 dograveng cuối coacute
Δ1 = 4M - 2 gt 0 nếu chưa thoả matilden phương aacuten tương ứng của noacute x1 = 0 x2 = 0
x3 = 6 x4 = 8 chưa phải phương aacuten cần tigravem Ta điều chiacutenh sang phương aacuten khaacutec
Bước 3 Điều chỉnh
- Tigravem ẩn thay thế Lagrave ẩn ứng với giaacute trị max (Δj gt 0)
Trong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave Δ1 vagrave vigrave thế ẩn thay thế ở bước 2 lagrave x1 Ta đoacuteng khung
xung quanh
(Δ1) = (4M - 2)
- Tigravem ẩn loại ra theo trigravenh tự sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 17
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
X trecircn cột dưới Δ1 (phần A cũ lấy ra caacutec hệ số dương (nếu tất cả đều acircm hoặc bằng
khocircng thigrave bagravei toaacuten kết luận ngay lagrave khocircng coacute lời giải - việc tiacutenh toaacuten ngưng lại)
Trong viacute dụ đang xeacutet
9 3
8 4
(8M) 4M - 2
Ta coacute hệ số dương lagrave 3 vagrave 4 lấy cả 2
- Trecircn cugraveng dograveng của caacutec hệ số dương ở trecircn Xeacutet phần nằm ở cột phương aacuten ta coacute
caacutec hệ số tương ứng (cugraveng dograveng lagrave 9 vagrave 8)
- Chi caacutec hệ số trecircn cột phương aacuten cho caacutec hệ số của cột 1
9 8
------- = 3 ------ = 23 4
Ẩn bị loại lagrave ẩn ứng với tỷ số chia beacute nhất
Min ( 93 84 )=2
Tức ứng với tỷ số 84 đaacutenh dấu moacutec vagraveo số (4)
(4) được gọi lagrave phần tử trụ cột (bước 1)
Ứng với (4) cugraveng dograveng nhigraven vagraveo cột (2) lagrave ẩn x4 x4 chiacutenh lagrave ẩn bị loại
- Biến đổi sang bước 2
+ Cột (1) ghi bước 2
+ Cột (3) ghi caacutec ẩn cơ bản
x3x1
Ẩn giả x4 bị loại trở về hagravem f(x) ban đầu (tức lagrave f hay f)
wwwvanchungvnwwwvctelcom 18
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
+ Cột (2) ghi hệ số caacutec ẩn cơ bản mới
02
+ Tigravem caacutec hệ số ở cột phương aacuten vagrave phần A mới của bước 2 theo caacutech sau
+ Tiacutenh dograveng chuẩn trước đoacute lagrave dograveng coacute cugraveng vị triacute với dograveng chứa phần tử trụ cột
của bước trước (ở đacircy đang xeacutet lagrave bước 1) Trong viacute dụ đang xeacutet bước 1 coacute phần tử trụ
cột (1) nằm ở dograveng 2 do đoacute ở bước 2 dograveng chuẩn lagrave dograveng 2
Muốn tiacutenh hệ số dograveng chuẩn bước mới đem caacutec hệ số của dograveng chứa phần tử trụ
cột bước cũ chia cho chiacutenh phần tử trụ cột tức lagrave chia dograveng cũ cho 4 ta được dograveng mới
Dograveng cũ 8 (4) -5 0
Dograveng mới 2 1 -54 0
Cột chứa ẩn giả đatilde loại khocircng cần tiacutenh vigrave ẩn giả đatilde bị loại khocircng quay trở lại nữa
- Caacutec dograveng cograven lại của phần A (bước 2) tiacutenh như sau nếu phải tiacutenh dograveng i (viacute dụ
dograveng 1) thigrave lấy dograveng chuẩn đatilde tiacutenh đem nhacircn lecircn với số đối của số nằm trecircn dograveng i cũ cắt
với cột chứa phần tử trụ cột rồi cộng tương ứng (theo dograveng) vagraveo dograveng i cũ để được dograveng
i mới Viacute dụ tiacutenh tiếp dograveng 1 mới
(-3) 9 3 2 1 dograveng 1 cũ
8 (4) -5 0- dograveng chứa phần tử
trụ cột
2 1 -54 0- dograveng chuẩn của
bước 2
Kết quả thagravenh
3 0 234 1
- Tiacutenh dograveng cuối (như dograveng cuối bước)
Chuacute yacute
wwwvanchungvnwwwvctelcom 19
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Δj ứng với ẩn cơ bản bao giờ cũng bằng 0 necircn khocircng cần tiacutenh magrave ghi luocircn kết quả
cho nhanh
Trở lại bagravei toaacuten lức đầu (5) - (6) - (7) đưa về bagravei toaacuten dạng chuẩn
- 2000x1 - 1500x2 - 2500x3 + Mx6 rarr min
x1 + x2 + x3 + x4 = 3000
x1 - x5 +x6 = 600
300x1 + 350x2 + 400x3 + x7 = 1200000
500x1 + 400x2 + 450x3 + x8 = 1600000
xj ge 0 (j = 1 8) M gt 0 lớn tuỳ yacute
(x4 x5 x7 x8 lagrave 4 ẩn phụ x6 lagrave ẩn giả)
Lập bảng đơn higravenh
Bảng 33 BẢNG ĐƠN HIgraveNH
B H A P-2000 -1500
-250
00 0 M 0 0
x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8
1
0
M
0
0
x4
x6
x7
x8
3000
600
1200000
1600000
1
(1)
300
500
1
0
350
400
1
0
400
450
1
0
0
0
0
-1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x) 600M M+2000 1500 2500 0 -M 0 0 0
wwwvanchungvnwwwvctelcom 20
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
2
0
-2000
0
0
x4
x1
x7
x8
2400
600
1020000
1300000
0
1
0
0
1
0
350
400
(1)
0
400
450
1
0
0
0
1
-1
300
500
0
0
1
0
0
0
0
1
g(x)-120000
00 1500 2500 0 2000 0 0
3
-2500
-2000
0
0
x3
xi
x7
x8
2400
600
60000
220000
0
1
0
0
1
0
-50
-50
1
0
0
0
1
0
-400
-450
1
-1
-100
50
0
0
0
0
0
0
0
1
g(x)-720000
00 -1000 0
-2500
-500 0 0
Đến bước 3 mọi Δj le 0 thoả matilden tiecircu chuẩn tối ưu Phương aacuten bố triacute gieo trồng x1
= 600 ha x3 = 2400 ha mức tổng giaacute trị sản lượng tối đa lagrave f(x) = - g(x) = 7200000
(nghigraven đồng)
Việc sử dụng qua caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh đặc biệt thu được kết quả tốt
trong caacutec bagravei toaacutenvề lưu thocircng phacircn phối về phacircn bố lực lượng sản xuất về pha cắt
nguyecircn liệu vagrave phacircn bổ nhiệm vụ sản xuất caacutec bagravei toaacuten thuộc loại sản xuất đồng bộ
Nhờ sử dụng caacutec mocirc higravenh quy hoạch tuyến tiacutenh trong thực tế coacute nhiều trường hợp những
quyết định quản trị coacute hiệu quả lagravem giảm chi phiacute hoặc tăng thecircm giaacute trị sản lượng từ 10
- 20
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch động gắn liền với quaacute trigravenh ra quyết định qua nhiều bước
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch phi tuyến Lagrave caacutec mocirc higravenh cho như ở bagravei toaacuten (5) - (6) -
(7) nhưng trong đoacute hoặc hagravem mục tiecircu hoặc hệ ragraveng buộc hoặc cả hai coacute dạng khocircng
phải lagrave những hagravem bậc nhất (phi tuyến tiacutenh) Điều nagravey thường xảy ra trong thực tế Chẳng
hạn nếu xeacutet mối quan hệ tỷ lệ giữa giaacute thagravenh sản phẩm vagrave chi phiacute đầu tư Mối quan hệ
nagravey thường khocircng cugraveng tăng giảm theo tỷ lệ như nhau Nếu vốn đầu tư luacutec đầu đatilde lecircn
mức K đồng magrave ta lại tăng thecircm 3 thigrave giaacute thagravenh(theo quy luật hợp lyacute) coacute thể giảm
xuống 2 khi đoacute nếu tăng thecircm vốn đầu tư lecircn khocircng phải lagrave 3 magrave lagrave 6 (2 lần lớn
wwwvanchungvnwwwvctelcom 21
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hơn) thigrave khocircng phải nhất thiết giaacute thagravenh cũng giảm xuống gấp 2 lần magrave coacute thể chỉ lagrave một
tỷ lệ iacutet hơn tức lagrave giữa mức giảm tăng vốn đầu tư vagrave mức giaacute giảm thagravenh khocircng phải theo
tỷ lệ bậc nhất
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch ngẫu nhiecircn (hoặc cograven gọi lagrave quy hoạch xaacutec suất thống kecirc)
trong đoacute một dạng quan trọng của noacute lagrave quy hoạch mờ (Fuzzy) Lagrave một bộ phận của quy
hoạch toaacuten học nghiecircn cứu lyacute thuyết vagrave caacutec phương phaacutep giải bagravei toaacuten tối ưu trong
trường hợp khi thocircng tin về caacutec tham số điều kiện của bagravei toaacuten khocircng đầy đủ Đacircy cũng
lagrave một mocirc higravenh thường gặp trong thực tế quản trị kinh doanh xeacutet trong một khoảng thời
gian khaacute dagravei (coacute sự biến động về giaacute cả về trữ lượng tagravei nguyecircn về điều kiện thiecircn nhiecircn
về caacutec phương tiện cụ thể của hệ thống giao thocircng về sự thay đổi của thị trường về trigravenh
độ khoa học - kỹ thuật trigravenh độ quản lyacute) magrave thời điểm chuẩn bị ra quyết định chủ thể
quản lyacute khocircng đủ thocircng tin để lường thấy trước mọi vấn đề
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn Lagrave một trường hợp riecircng của caacutec mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh nhưng coacute ragraveng buộc thecircm lagrave caacutec biến số chỉ lấy caacutec giaacute trị nguyecircn vagrave
khocircng acircm Chẳng hạn nếu gọi biến số x1 x2 lagrave số lượng caacutec con gia suacutec loại I vagrave loại
II ở bagravei toaacuten chăn nuocirci thigrave hiển nhiecircn x1 x2 lagrave những con số nguyecircn khocircng acircm Việc
giải caacutec mocirc higravenh quy hoạch nguyecircn nagravey thường cũng đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch
tuyến tiacutenh thocircng thường tương ứng
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch 0 - 1 Cũng lagrave một trường hợp riecircng của mocirc higravenh quy
hoạch tuyến tiacutenh thường được sử dụng trong việc xaacutec định địa điểm chọn đặt xacircy dựng
nhagrave maacutey xiacute nghiệp Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng nhagrave maacutey xiacute nghiệp
Chẳng hạn trở lại việc tigravem địa điểm xacircy dựng 2 nhagrave maacutey lắp đặt trong số 30 địa điểm đatilde
biết T1 T2 T30 Khi thiết lập mocirc higravenh để chọn quyết định phải đưa thecircm vagraveo 30 biến
số x1 x2x30 ứng với 30 điểm caacutec biến số nagravey khaacutec caacutec biến số thocircng thường khaacutec ở
chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey khaacutec caacutec biến số
thocircng thường khaacutec ở chỗ noacute chỉ nhận hai trị số Bằng 1 nếu địa điểm ứng với biến số nagravey
được xacircy dựng vagrave bằng 0 nếu địa điểm khocircng được chọn việc giải mocirc higravenh của bagravei toaacuten
thocircng thường đưa về giải nhiều bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tương ứng Mocirc higravenh bagravei
toaacuten quy hoạch 0 - 1 cũng thường dugraveng khi sử dụng vagrave lựa chọn bổ nhiệm caacuten bộ latildenh
đạo
- Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu Lagrave biến dạng của mocirc higravenh trecircn bằng
caacutech thay một hagravem mục tiecircu bằng nhiều hagravem mục tiecircu tức lagrave từ chỗ chỉ coacute hagravem H(x) max
thigrave coacute caacutec hagravem H1(x) rarr max H2(x) rarr min Hm(x) rarr max Cograven caacutec điều kiện ragraveng
wwwvanchungvnwwwvctelcom 22
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
buộc khaacutec vẫn giữ nguyecircn Chẳng hạn khi lập kế hoạch phaacutet triển kinh doanh của doanh
nghiệp khocircng chỉ nhằm lagravem cho tổng doanh số tăng lớn nhất magrave cograven phải kết hợp giải
quyết bảo đảm mức chất lượng sản phẩm cao nhất hạn chế rủi ro tới mức thấp nhất
nhiecircn liệu vật liệu chi phiacute ở mức nhỏ nhất
Caacutec mocirc higravenh quy hoạch nhiều hagravem mục tiecircu nagravey rất nhiều trường hợp cograven chưa
được giải quyết trọn vẹn nguyecircn tắc xử lyacute lagrave nguyecircn tắc nhượng bộ nhằm dung hoagrave caacutec
loại mục tiecircu Hiện nay caacutec mocirc higravenh thuộc loại nagravey cograven iacutet được sử dụng
- Caacutec mocirc higravenh lyacute thuyết trograve chơi Lagrave caacutec mocirc higravenh toaacuten học ra quyết định tối ưu
trong caacutec điều kiện xung đột Đacircy cũng lagrave một loại mocirc higravenh thường dugraveng trong quản trị
kinh doanh Chẳng hạn nhưng chuacuteng ta đatilde biết trong một doanh nghiệp thường tồn tại
nhiều loại lợi iacutech khaacutec nhau đogravei hỏi caacutec chủ doanh nghiệp phải coacute một sự kết hợp hagravei hoagrave
hợp lyacute caacutec loại lợi iacutech đoacute chuacuteng khocircng phải khocircng coacute macircu thuẫn vagrave khi xử lyacute khocircng thể
cắt bỏ đi một loại lợi iacutech nagraveo magrave ngược lại đều phải thực hiện tất cả dựa trecircn cơ sở phaacutet
triển sản xuất nacircng cao khocircng ngừng năng xuất lao động Quyết định cụ thể cho việc giải
quyết sẽ dẫn tới việc lập vagrave giải caacutec mocirc higravenh lyacute thuyecirct trograve chơi nhằm phacircn định một caacutech
rotilde ragraveng khối lượng vagrave tỷ lệ hợp lyacute cho từng loại lợi iacutech phugrave hợp với caacutec nguyecircn tắc quản
lyacute kinh tế kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Việc giải quyết bagravei toaacuten với mocirc higravenh lyacute thuyết trograve
chơi thocircng thường cũng được đưa về giải caacutec bagravei toaacuten quy hoạch tuyến tiacutenh tuy coacute những
ragraveng buộc phức tạp hơn đocirci chuacutet
- Mocirc higravenh mạng lưới (PERT - Program Evaluation and Review Technique) lagrave một
nhoacutem của mocirc higravenh quy hoạch toaacuten thường dugraveng trong việc xaacutec định hợp lyacute cocircng nghệ
lagravem việc của một quaacute trigravenh nagraveo đoacute Noacutei một caacutech rotilde hơn noacute lagrave khoa học sắp xếp bố triacute
caacutec cocircng việc nhằm tigravem ra khacircu xung yếu nhất cần phải biết để coacute biện phaacutep bố triacute vật tư
thiết bị vagrave caacuten bộ lagrave caacutech lagravem việc vừa nắm được toagraven cục vấn đề vừa nắm được từng
phần cụ thể cụ thể chi tiết Ưu điểm nổi bật của mocirc higravenh mạng lưới so với caacutec higravenh thức
biểu diễn kế hoạch khaacutec lagrave ở chỗ noacute nếu rotilde tất cả caacutec mối liecircn hệ lẫn nhau theo thời gian
của caacutec cocircng việc Kế hoạch được thực hện bằng sơ đồ mạng lưới coacute thể được chi tiết hoaacute
ở mức độ bất kỳ tuỳ theo yecircu cầu toagraven bộ caacutec cocircng việc trong hệ thống vagrave thứ tự thời gian
thực hiện caacutec cocircng việc đoacute
Chẳng hạn doanh nghiệp phải triển khai trong năm 14 cocircng việc với thời gian cần
thiết vagrave logic hợp lyacute phải tuacircn thủ lagrave
Bảng 34
wwwvanchungvnwwwvctelcom 23
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Cocircng việcThời gian chi phiacute
(tuần)Trigravenh tự cocircng việc
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
X12
X13
X14
3
3
4
3
6
5
6
4
3
5
2
4
2
3
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem ngay khocircng trigrave hoatilden
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X1 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X2 X3 xong
Lagravem sau khi X4 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X5 X6 X8 xong
Lagravem sau khi X7 X11 xong
Lagravem sau khi X9 xong
Lagravem sau khi X10 X12 xong
Trigravenh tự sử dụng phương phaacutep sơ đồ mạng lưới như sau
Bước 1 Vẽ sơ đồ logic của toagraven bộ caacutec cocircng việc mỗi cocircng việc biểu thị bằng một
mũi tecircn mỗi đầu coacute một vograveng trograven gọi lagrave caacutec đỉnh trecircn mỗi mũi tecircn ghi rotilde nội dung vagrave
thời gian chi phiacute thực hiện caacutec cocircng việc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 24
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
(Trường hợp chi phiacute lao độ vật tư tiền vốn cũng lagravem tương tự)
Việc vẽ sơ đồ được thực hiện trecircn maacutey vi tiacutenh hoặc trecircn bản tiacutenh vẽ tay (giấy bảng
vv) phản aacutenh đuacuteng logic của bảng caacutec cocircng việc đatilde cho
Trong trường hợp thời gian khocircng khẳng định được chắc chắn người ta thường sử
dụng cocircng thức tiacutenh
ti = ai + 4mi +bi 6
ti lagrave thời gian chi phiacute trung bigravenh để thực hện xong cocircng việc xi ai lagrave thời hạn lagravem
xong xi một caacutech nhanh nhất cograven mi lagrave thời hạn thocircng thường sử dụng để lagravem xong việc
xi bi lagrave thời hạn lagravem lacircu nhất
Bước 2 Đaacutenh số thứ tự caacutech đỉnh ghi vagraveo goacutec trecircn cugraveng theo quy tắc sau
- Đỉnh nagraveo chỉ coacute mũi tecircn đi ra thigrave đaacutenh số trước
- Đaacutenh số từ trecircn xuống dưới từ traacutei qua phải
wwwvanchungvnwwwvctelcom 25
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
SƠ ĐỒ MẠNG LƯỚI COcircNG VIỆC
- Đỉnh nagraveo được đaacutenh số rồi thigrave caacutec mũi tecircn đi ra từ noacute coi như bị xoaacute
Bước 3 Tiacutenh thời hạn bắt đầu sớm caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec becircn traacutei theo quy tắc
- Tiacutenh từ đỉnh nhỏ tới đỉnh lớn kế tiếp 1 2
- Đỉnh 1 coacute một thời hạn bắt đầu sớm bằng 0
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số lớn nhất của tổng giữa thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh liền
trước cộng với thời gian thực hiện cocircng việc tiến về noacute
Trong sơ đồ 35 Đỉnh 2 coacute 1 mũi tecircn (cocircng việc) tiến về noacute lagrave X1 coacute thời hạn t1 = 3
tuần necircn thời hạn bắt đầu sớm ở đỉnh 2 sẽ lagrave 0 + 3 = 3
Cograven đỉnh 3 coacute 2 mũi tecircn tiến về noacute lagrave X2 vagrave X3 necircn thời hạn bắt đầu sớm ghi ở
đỉnh 3 sẽ lagrave
max (0+3 3+4) = 7
Bước 4 Tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn caacutec đỉnh ghi vagraveo goacutec phải của migravenh theo quy
tắc
wwwvanchungvnwwwvctelcom 26
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Tiacutenh lugravei từ đỉnh coacute số thứ tự lớn về đỉnh coacute thứ tự nhỏ kế tiếp
- Đỉnh cuối coacute thời hạn kết thuacutec muộn bằng thời hạn bắt đầu sớm
Trong viacute dụ đang xeacutet ở sơ đồ 35 đỉnh 9 lagrave đỉnh cuối coacute thời hạn bắt đầu sớm bằng
thời hạn kết thuacutec muộn = 21 tuần
- Caacutec đỉnh cograven lại lấy số nhỏ nhất của hiệu giữa hai hạn kết thuacutec muộn đỉnh trước
trừ với thời gian thực hiện cocircng việc của tecircn (cocircng việc) lugravei về noacute
- Chẳng hạn trong sơ đồ 35 sau khi tiacutenh thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 9 lagrave 21 lugravei về
đỉnh 8 coacute 1 mũi tecircn X14 co thời gian thực hiện 3 tuần đỉnh 8 sẽ coacute thời gian kết thuacutec
muộn lagrave 21 - 3 = 18 tương tự đỉnh 7 coacute thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 21 - 2 = 19 Đỉnh 6 coacute
thời hạn kết thuacutec muộn lagrave 18 - 4 = 14 tuần Cograven đỉnh 5 coacute tới 3 mũi tecircn lugravei về noacute lagrave X9 (3
tuần) X10 (5 tuần) vagrave X11 (2 tuần) Thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh 5 sẽ lagrave
min (19 - 3 18 - 5 14 -2) = 12
Bước 5 Tigravem caacutec đỉnh găng lagrave caacutec đỉnhcoacute hiệu số giữa thời hạn kết thuacutec muộn với
thời hạn bắt đầu sớm bằng khocircng (ghi ở goacutec dưới) trong cơ sơ đồ 35 lagrave caacutec đỉnh 1 2 3
5 6 8 9
Bước 6 Tigravem caacutec cộng việc găng lagrave caacutec cocircng việc nối liền 2 đỉnh găng Trong higravenh
5 lagrave caacutec cocircng việc khocircng coacute thời gian dự trữ nếu doanh nghiệp thực hiện trậm trễ ảnh
hưởng đến cocircng việc khaacutec (trong sơ đồ cocircng việc găng được vẽ 2 neacutet)
Bước 7 Tigravem đường găng Lagrave đường nối liền caacutec cocircng việc găng vagrave đỉnh găng liecircn
tục từ đỉnh 1 về đỉnh cuối vagrave coacute tổng thời hạn thực hiện sớm caacutec cocircng việc bằng đuacuteng
thời hạn kết thuacutec muộn đỉnh cuốiTrong viacute dụ đang xeacutet đoacute lagrave đường găng X1 X3 X6
X11 X12 X14 (trong sơ đồ cocircng việc nằm trecircn đường găng ghi 2 neacutet coacute gạch)
Đường găng biểu thị tất cả caacutec cocircng việc xung yếu magrave cocircng ty phải đặc biệt quan
tacircm
- Việc sử dụng mocirc higravenh mạng lưới cho pheacutep aacutep dụng rộng ratildei caacutec phương tiện kỹ
thuật tiacutenh toaacuten nhằm giuacutep xử lyacute thocircng tin cần thiết cho người latildenh đạo ở caacutec cấp vagrave caacutec
tuyến để đề ra những quyết định coacute tiacutenh chiến lược chiến thuật hay taacutec nghiệp Vigrave vậy
phần lớn hệ thống kế hoạch hoaacute vagrave quản lyacute theo sơ đồ mạng lưới thuộc hệ thống quản trị
wwwvanchungvnwwwvctelcom 27
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
tự động hoaacute Việc lập vagrave giải bagravei toaacuten của caacutec mocirc higravenh nagravey thường được đưa vagraveo thực
hiện trecircn caacutec maacutey vi tiacutenh
- Mocirc hinh mocirc phỏng (hoặc cograven gọi lagrave mocirc higravenh tương tự) lagrave mocirc higravenh dugraveng lagravem cocircng
việc để phacircn tiacutech vagrave thiết kế caacutec hệ thống quản lyacute kinh tế trecircn caacutec magravey moacutec vagrave thiết bị
hiện đại Noacute được aacutep dụng trong caacutec trường hợp khi khocircng thể giải được bagravei toaacuten bằng
caacutec mocirc higravenh đatilde được đề cập va cũng khocircng thể tiến hagravenh thể nghiệm trecircn thực tế vigrave
khocircng hợp lyacute do khocircng thể tiacutenh toaacuten trước hậu quả của caacutec quyết định quản trị của sự
thay đổi cơ cấu hoặc chức năng cũng như của caacutec taacutec động khaacutec nhau thu nhận từ mocirci
trường xung quanh Kết quả của mocirc phỏng trecircn maacutey kagrave thu được caacutec kết luận thống kế
cho pheacutep đaacutenh giaacute những đặc điểm nagraveo đoacute của hệ thống quản trị
Caacutec phương phaacutep dự đoaacuten
Đoacute lagrave việc dự kiến khả năng nguồn khaacutech hagraveng vagrave số lượng chủng loại sản phẩm vagrave
caacutec yecircu cầu khaacutec về sản phẩm magrave số khaacutech hagraveng nagravey cần doanh nghiệp đaacutep ứng cho họ
Caacutec phương paacutehp dự đpaacuten cụ thể thường sử dụng lagrave
- Caacutec phương phaacutep thống kế toaacuten học Đoacute lagrave việc dựa vagraveo chuỗi caacutec số liệu của quaacute
khứ hoặc caacutec số liệu qua điều tra xatilde hội hoạc để suy diễn caacutec số liệu trong tương lai gần
đoacute Coacute thể kể ra caacutec phương phaacutep như sau
- Phương phaacutep trung bigravenh trượt
Giả sử coacute chuỗi số liệu quaacute khứ của doanh nghiệp như bảng 35
Bảng 35 SỐ LƯỢNG SẢN PHẨM BAacuteN ĐƯỢC TRONG QUAacute KHỨ 1994 - 2002
Số sản phẩm đatilde baacuten trong năm (1000)
40 53 31 37 59 45 50 44 54
Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu thị chuỗi số liệu ở bảng 35 trecircn đồ thị 31 sẽ được một đường gấp khuacutec nối
caacutec điểm (dấu chấm)
Trecircn sơ đồ 35 trục tung biểu thị số lượng sản phẩm đatilde baacuten ra qua caacutec năm ( đơn vị
10000 SP ) cograven trục hoagravenh lagrave caacutec năn trượt bằng caacutec cộng lẻ chia ( cộng chia 3 cộng
chia 5 vv) chẳng hạn lấy chung bigravenh cộng của 3 số một Năm mở đầu ( năm 1994 coacute số
trục hoagravenh bằng 1) lấy ngay số liệu gốc tức lagrave 40 nghigraven sản phẩm) năm thứ 2 ( số số trục
wwwvanchungvnwwwvctelcom 28
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
hoagravenh bằng 2 ứng với năm 1995 ) lấy số trưng bigravenh cocircng caacutec sản phẩn baacuten được của 3
năm 1994 1995 1996 40 + 53 + 31 = 41 thứ ba ( lagrave trung bigravenh cộng số sản phẩm baacuten ra
trong 3 năm 1995 1996 1997 53 + 31 + 37 = 40 vv chuỗi caacutec số liệu trung bigravenh cộng
được cho ở
Bảng 36 SỐ LIỆU TRUNG BIgraveNH TRƯỢT
Số lượng sản phẩm 40 41 40 42 47 51 46 49 54Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Biểu diễn trecircn đồ thị caacutec số liệu ( lấy giaacute trị trung bigravenh ) của bảng 36 trecircn cugraveng
sssocircd thị sẽ được mocirctk đướng fấp khuacutec ( đường nối caacutec điểm dấu vuocircng vagrave nối bằng caacutec
đoạn chấm ) đường nagravey iacutet gồ ghề hơn (mịn hơn trơn hơn đường gấp khuacutec luacutec đầu ) Dựa
vagraveo đường trung bigravenh trượt nagravey coacute thể phaacutec hoạ xu thế số sản phẩm baacuten ra qua caacutec năm
bằng một đường cong liecircn tục y = f(x) Dựa trecircn đường cong nagravey coacute thể dự đoaacuten số sản
phẩm coacute thể baacuten được cho caacutec năm ( xem bảng 37 )
BẢNG 37 SỐ LIỆU DỰ ĐOAacuteN
Số sản phẩm dự đoaacuten 50 52
wwwvanchungvnwwwvctelcom 29
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Năm 2003 2004
Kết quả dự đoaacuten coacute thể sử dụng đuợc tương đối chiacutenh xaacutec trong phạm vi vagravei ba
năm (bằng 14 đến 13 số caacutec số liệu của quaacute khứ)
+ Phương phaacutep hagravem số Cũng lagrave nguyecircn lyacute của phương phaacutep dự đoaacuten xu thế ở
trecircn nhưng việc thực hiện khong phải lấo số trung bigravenh trượt magrave sử dụng phương phaacutep
bigravenh phương nhỏ để tigravem ra tham số của hagravem số y = f (x) Viacute dụ y = 40 + x khi đoacute muốn
dự đoaacuten số lượng sản phẩm coacute thể baacuten đựoc trong năm 1994 vớ ( x = 10) thay vagraveo biểu
thức hagravem số y = 40 + x = 40 + 10 = 40 (SP)
+ Caacutec phương phaacutep khaacutec Cps thể sử dựng caacutec phương phaacutep điều tra (điều tra xatilde
hội học) tiacutenh caacutec hệ số co giatilden đatilde biết dự đoaacuten keacutep ( viacute dụ dự đoaacuten mức thu nhập bigravenh
quan của caacutec gia đigravenh khaacutech hagraveng coacute khả năng tiecircu thụ sản phẩm của doanh nghiệp trong
những năm phải dự đoaacuten sau dự đoaacuten mối quan hệ giữa số lượng sản phẩm mua hagraveng
của khaacutech với mức thu nhập bigravenh quacircn gia đigravenh hagraveng năm của họ vv) Toagraven bộ caacutec
phương phaacutep nagravey được caacutec giaacuteo trigravenh dự đoaacuten kinh tế xatilde hội học hoặc thống kecirc toaacuten
nghiecircn cứu kỹ lưỡng vagrave đều đatilde được đưa vagraveo caacutec chương trigravenh cagravei đặt sẵn của caacutec loại
maacutey vi tiacutenh hiện nay
Caacutec phương phaacutep phacircn đoạn thị trường
- Phương phaacutep bảng kẻ ocirc Lagrave phương phaacutep phacircn đoạn thị trường dựa theo caacutec dấu
hiệu quan saacutet khaacutech nhau phacircn theo từng cặp đocirci một trecircn caacutec bảng kẻ ocirc
Chẳng hạn nghiecircn cứu nhu cầu phưong tiện đi lại của thagravenh phố X ta thu được kết
quả cho ở bảng kẻ ocirc 38 sau
wwwvanchungvnwwwvctelcom 30
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
Qua bảng trecircn ta thấy số viecircn chức nhagrave nước sử dụng xe maacutey đi lại coacute tỷ lệ cao
nhất (22) tức lagrave nếu muốn baacuten xe maacutey thigrave đoạn thị trường viecircn chức nhagrave nước coacute khả
năng cao nhất Từ phacircn tiacutech đoacute nếu chuyển tiếp sang caacutec bảng kẻ ocirc tiếp theo để phacircn tiacutech
caacutec thocircng tin cần thiết khaacutec ta sẽ thu được những kết luận bổ iacutech chẳng hạn nghiecircn cứu
tiếp bảng viecircn chức nhagrave nước xe maacutey thu nhập loại cỡ xe maacutey ta coacute kết quả trong bảng
39
Từ bảng vừa thiết lập qua khảo saacutet thực tế ta ruacutet ra được kết luận quan trọng lagrave loại
viecircn chức nhagrave nước coacute thu nhập cao đi xe maacutey 70 phacircn khối lagrave chủ yếu ( 34) cho necircn
cần chuacute yacute nghiecircn cứu thecircm mảng thị trường nagravey ( viecircn chức - xe maacutey cỡ 70 phacircn khối coacute
thu nhập cao)
- Phương phaacutep sức huacutet thương mại Lagrave phương phaacutep do WJ Reilley đề xuất để dự
đoaacuten thị trường
- Phương phaacutep momen lực Lagrave phương phaacutep dự đoaacuten vugraveng ảnh hưởng coacute thể coacute magrave
doanh nghiệp dự kiến lựa chọn từ caacutec vugraveng coacute nhu cầu dugraveng xung quanh Giả sử coacute 3
vugraveng A ( nghigraven dacircn vugraveng B ( 250 nghigraven dacircn ) vagrave vugraveng C (200 dacircn ) cho trecircn bản đồ thu
gọn từ thực địa ( sơ đồ 37)
Nối tacircm của ba vugraveng ABC ( cho tam giaacutec ABC) Trecircn cạch chọn điểm sao cho
AD DE = EB x 250 rồi vuocircng goacutec với BC tại điểm E Cograven trecircn AC chọn điểm F sao cho
coacute AF x 100 = FC x 200 Ba đường thẳng vuocircng goacutec sẽ cắt nhau tạo thagravenh một tam giaacutec
nhỏ (gạch cheacuteo) trecircn bản đồ vagrave đoacute lagrave nơi xiacute nghiệp coacute thể chọn để chiếm lĩnh thị trường -
đoacute lagrave phacircn đoạn thị trường coacute lợi nhất cho xiacute nghiệp
wwwvanchungvnwwwvctelcom 31
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
- Phương phaacutep đồ thị Cũng lagrave phương phaacutep quen dugraveng để dự đoaacuten phacircn đoạn thị
trờng coacute thể nghiecircn cứu phương phaacutep nagravey qua viacute dụ minh hoạ ở đồ thị 32
Sơ đồ 32 coacute hai trục trục tung biểu thị chất lượng xe maacutey từ thấp lecircn cao cograven trục
hoagravenh biểu thị cỡ xe maacutey từ nhỏ ( 50 phacircn khối) đến lớn ( trecircn 90 phacircn khối ) caacutec vograveng
trograven với kiacutech cỡ to nhỏ vagrave vị triacute khaacutec nhau biểu thị caacutec cocircng ty baacuten xe maacutey tương ứng với
tiềm năng to lớn
Trong đồ thị 32 cocircng ty C lagrave lớn nhất chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất
lượng trung bigravenh cocircng ty D lớn thức 2 chuyecircn cung cấp xe maacutey cỡ lớn với chất lượng
thấp cograven cocircng ty A lagrave cocircng ty cỡ thức 3 chuyecircn cung cấp xe maacutey chất lượng cao với cỡ
xe maacutey trung bigravenh Cocircng ty B nằm ngay ở gốc toạ độ coacute quy mocirc nhỏ nhất chuyecircn cung
cấp xe maacutey cỡ trung bigravenh với chất lượng trung bigraven Nhigraven vagraveo đồ thị ta thất cograven hai goacutec
một phần thứ III vagrave thứ IV cograven trống trải nếu cocircng ty định tham gia cung cấp kinh doanh
xe maacutey thigrave necircn chọn hai phacircn đpạn thị trường nagravey goacutec III ứng với xe maacutey chất lượng
thấp cỡ xe nhỏ goacutec IV ứng với xe maacutey chất lượng cao vagrave cỡ xe nhỏ
wwwvanchungvnwwwvctelcom 32
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33
Cocircng ty TNHH Điện thoại Vacircn Chung Địa chỉ 157 Đặng Tiến Đocircng Đống Đa Hagrave NộiTel 04 3 5375995 Fax 04 3 5376006
wwwvanchungvnwwwvctelcom 33