Caách tiïët kiïåm àiïån CHO TIVI · 2018-07-25 · Tûâ ngaây 31/7 – 5/8, Trung têm Haânh àöång vaâ Liïn kïët vò Möi trûúâng vaâ Phaát triïín (CHANGE

SOÁ 1682018

Caách tiïët kiïåm àiïån CHO TIVI

2

BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

Chõu traách nhiïåm xuêët baãnTS Phan Tuâng Mêåu

Phoá Chuã tõch Liïn hiïåp caácHöåi Khoa hoåc & Kyä thuêåt

Viïåt Nam

Ban Biïn têåpNB. Àùång Vuä Caãnh Linh

Nguyïîn Höìng ThanhNguyïîn Minh ThuêånNB. Trêìn Maånh Huâng

Trònh baây:NGOÅC ANH - DUY ANH

Baãn tin xuêët baãn àõnh kyâ 1 söë/thaáng.

Moåi thöng tin phaãn höìi vïì nöåidung xin liïn hïå

Ban Truyïìn thöng vaâPhöí biïën kiïën thûác:

Àõa chó: 53 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi Àiïån thoaåi: (024) 3.9432206

Email:[email protected]

SÛÁC KHOEÃ

Trong soá naøy

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïìvêën àïì xaä höåi .29+30

NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC

Tòm 35 thuã lônh treã cho“Traåi Thuã lônh Khñ hêåuViïåt Nam” .3

Khêíu trang nano baåc ngùn buåi“made in Vietnam”

.4

Kiïëm tiïìn tyã möîi nùm nhúâtröìng dûa lûúái vaâo muâa haå

.15

Cêín troångvúái “thûåcphêím saåch”trïn maång .22GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Tûâ ngaây 31/7 – 5/8,Trung têm Haânh àöång vaâLiïn kïët vò Möi trûúâng vaâPhaát triïín (CHANGE –thuöåc Liïn hiïåp caác HöåiKhoa hoåc vaâ Kyä thuêåt ViïåtNam) seä töí chûác chûúngtrònh têåp huêën thûúâng niïnmang tïn “Traåi Thuã lônhKhñ hêåu Viïåt Nam” (VCLC2018) taåi Phan Thiïët, BònhThuêån cho 35 thuã lônh treãyïu möi trûúâng.

VCLC 2018 laâ traåi thuãlônh tiïëp nöëi chuöîi chûúngtrònh bùæt àêìu tûâ nùm 2017.Tham gia VCLC 2018, caácûáng viïn seä coá cú höåi tòmhiïíu nhûäng kiïën thûác cúbaãn vïì biïën àöíi khñ hêåu(BÀKH) vaâ nùng lûúång taáitaåo; chia seã caác kyä nùngcêìn thiïët àïí xêy dûång möåtdûå aán möi trûúâng hiïåu quaã(kyä nùng laâm viïåc vúái cöångàöìng, chñnh quyïìn, nhaâ taâitrúå, kyä nùng xêy dûång chiïëndõch truyïìn thöng cuângnhiïìu caác kyä nùng mïìmcêìn thiïët khaác nhû kyä nùnglaänh àaåo, laâm viïåc nhoám,kïí chuyïån saáng taåo…);àûúåc tham quan tòm hiïíumö hònh nùng lûúång taái taåoàöåc àaáo vaâ hiïåu quaã taåiPhan Thiïët; lêåp kïë hoaåchvaâ triïín khai dûå aán cuãa traåiviïn sau khi tham giachûúng trònh.

VCLC 2018 tòm kiïëm 35thaânh viïn tham dûå vúái caáctiïu chñ:

Laâ cöng dên Viïåt Nam,àang sinh söëng vaâ laâm viïåctaåi möåt trong nhûäng àõaphûúng sau: Quaãng Ngaäi,Bònh Àõnh, Phuá Yïn, KhaánhHoâa, Ninh Thuêån, BònhThuêån, khu vûåc TêyNguyïn, khu vûåc ÀöngNam böå, khu vûåc àöìngbùçng söng Cûãu Long.

Tuöíi tûâ 16 - 30 (caác baåndûúái 18 cêìn sûå cho pheápcuãa böë meå hoùåc ngûúâigiaám höå khi tham giachûúng trònh).

Quan têm àïën möitrûúâng vaâ mong muöën haânhàöång, lan toãa caác dûå aán möitrûúâng vúái chuã àïì BÀKH vaânùng lûúång bïìn vûäng.

Coá yá tûúãng, saáng kiïënliïn quan àïën möi trûúâng,àùåc biïåt laâ BÀKH vaâ nùnglûúång bïìn vûäng.

Coá töë chêët laänh àaåo,àùåc biïåt coá khaã nùng lantoãa vaâ thuác àêíy nhûäng thayàöíi bïìn vûäng.

Àang laâ thuã lônh cêu laåcböå, àöåi, nhoám, dûå aán coá

hoaåt àöång liïn quan àïënmöi trûúâng cuäng nhû coákinh nghiïåm thûåc hiïån, triïínkhai caác dûå aán, chûúngtrònh, saáng kiïën liïn quanàïën BÀKH, möi trûúâng laâmöåt lúåi thïë.

Cam kïët tham gia àêìyàuã chûúng trònh têåp huêënvaâ caác hoaåt àöång lan toãasau chûúng trònh.

Caác möëc thúâi gian quantroång cuãa chûúng trònh göìm:Thúâi gian tuyïín choån tûângaây 6 - 21/7; cöng böë danhsaách ûáng viïn tham gia (dûåkiïën) ngaây 25/7. Thúâi giandiïîn ra chûúng trònh tûâ 31/7 -5/8. Chûúng trònh seä höî trúåtoaân böå caác chi phñ cho caácbaån tham gia cuäng nhû höîtrúå thïm nguöìn quyä àïí thûåchiïån caác dûå aán tiïìm nùngsau têåp huêën.

Àûúåc biïët, VCLC 2018cuäng nhêån àûúåc sûå höî trúåcuãa Àaåi hoåc Phan Thiïët vaâLiïn minh Nùng lûúång bïìnvûäng Viïåt Nam (VSEA).

MAÅNH HUÂNG

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

3

Tòm 35 thuã lônh treã cho “Traåi Thuã lônh Khñ hêåu Viïåt Nam”

v Caác ûáng viïn tham dûå VCLC nùm 2017

TS Trêìn Thõ NgoåcDung, Viïån Cöng nghïåmöi trûúâng, Viïån Haân lêmKhoa hoåc vaâ Cöng nghïåViïåt Nam vûâa cho biïët, chõvaâ àöìng nghiïåp àaä nghiïncûáu thaânh cöng khêíutrang nano baåc, giuáp moåingûúâi baão vïå sûác khoeã tûâö nhiïîm buåi khöng khñ.

Nghiïn cûáu trïn taåp chñ ykhoa söë 1 thïë giúái cuãa khoahoåc Myä cho thêëy, khöng coáloaåi khêíu trang naâo coá hiïåuquaã 100% sau khi khaão saátba loaåi khêíu trang laâ phoângàöåc, y tïë vaâ vaãi. Cuå thïí, khêíutrang phoâng àöåc laâm tûâpolypropylen coá thïí loaåi boã90 - 95% töíng söë haåt buåi kñchthûúác 300nm, nhûng chi phñkhaá àùæt. Khêíu trang y tïëmoãng hún, loaåi boã 60 - 80%töíng söë haåt vúái giaá thaânh reã,song thúâi haån sûã duång ngùæn.Coân khêíu trang vaãi chó loåcboã àûúåc 15 - 57% lûúång buåi.

Tûâ thûåc tïë trïn, ViïånCöng nghïå möi trûúâng àaänghiïn cûáu khêíu trang múáibùçng nano baåc. Vêîn nhûkhêíu trang bònh thûúângnhûng nhoám laâm nhiïìu lúápgöìm: vaãi khöng dïåt, maângloåc tinh, maâng PE gùæn nanobaåc, vaãi than hoaåt tñnh vaâmaâng loåc thö. Theo TS TrêìnThõ Ngoåc Dung, nïëu chó coá

lúáp maãng loåc thö thò sau 24hlûúång vi khuêín phaát sinhnhanh. Nhoám nghiïn cûáuduâng lúáp than hoaåt tñnh, tyã lïådiïåt vi khuêín coá thïí àaåt 68%,àïën lúáp nano baåc thò hiïåuquaã àoá tùng lïn 100%.

Baåc laâ nguyïn töë coá khaãnùng khaáng khuêín maånhnhêët trong tûå nhiïn. Haåt baåclaåi coá kñch thûúác nano (rêëtnhoã) nïn khöng chó ngùn buåimaâ coân ngùn chùån àûúåc caácvi sinh vêåt gêy bïånh. Vò thïë,khêíu trang naây coá thïí sûãduång phoâng àöåc vaâ y tïë.Ngûúâi duâng coá thïí giùåt vaâ taáisûã duång nhiïìu lêìn vúái mûácchi phñ chó bùçng 1/50 so vúáikhêíu trang phoâng àöåc vaâ1/10 so vúái khêíu trang y tïë.

Thöëng kï cuãa Töí chûác Ytïë Thïë giúái (WHO), möîi nùmcoá khoaãng 12 triïåu ngûúâi tûãvong vò ö nhiïîm möi trûúâng.Taåi Viïåt Nam trung bònh möîinùm coá 16.000 ngûúâi chïët.

Ûúác tñnh nùm 2013, Viïåt Namcoá khoaãng 40.000 ngûúâi tûãvong coá nguyïn nhên liïnquan àïën ö nhiïîm khöng khñ.

Theo baâ Nguyïîn ThõNguyïåt AÁnh, Phoá Töíng cuåctrûúãng Töíng cuåc Möi trûúâng(Böå TN&MT), Viïåt Nam vêînlaâ àiïím noáng vïì ö nhiïîmkhöng khñ. Nguyïn nhên tûâcaác hoaåt àöång giao thöng,saãn xuêët cöng nghiïåp, xêydûång vaâ raác thaãi laâng nghïì.Trong söë chêët ö nhiïîm chñnhthò buåi laâ nöíi cöåm nhêët, sauàoá laâ NOx vaâ ozone thûúângvûúåt chuêín cho pheáp trongnhûäng lêìn quan trùæc.

PGS Àinh Vaån Trung,Bïånh viïån T.Û Quên àöåi 108cho hay, ö nhiïîm khöng khñlaâ nguyïn nhên gêy suygiaãm chûác nùng hö hêëp, gêyra caác bïånh nhû hen suyïîn,ho, viïm phöíi, ung thû phöíi...

PHAÅM HÛÚNG (Theo VNE)


4

Khoa hoåc lyá thuá

Khêíu trang nano baåc ngùn buåi “made in Vietnam”


5

Ngaây 10/7, Töí chûác Àöångvêåt chêu AÁ àaä giúái thiïåu haicuöën saách “Chùm soác vaâ àaãmbaão phuác lúåi cho gêëu ngûåa vaâgêëu choá taåi trung têm cûáu höå”vaâ “Hûúáng dêîn kyä thuêåt tröìngvaâ chùm soác nhûäng cêy thuöëccoá taác duång thay thïë mêåt gêëu".

Àïí chêëm dûát àûúåc naån nuöi nhöët gêëulêëy mêåt, taåi cuöën saách hûúáng dêîn kyä thuêåttröìng vaâ chùm soác cêy thuöëc, caác chuyïngia àaä khuyïën khñch sûã duång thaão dûúåc coátaác duång thay thïë mêåt gêëu trong Àöng y.Saách bao göìm thöng tin kyä thuêåt nhû àùåcàiïím àiïìu kiïån sinh trûúãng cuãa 32 loaâi cêythaão dûúåc, kyä thuêåt gieo haåt tröìng, chùmsoác cêy, phoâng bïånh an toaân vaâ thu hoaåchsûã duång, nhên giöëng… Trong söë naây coá cêy

baåch chó, cuác hoa, coã àaåi, coãmêåt gêëu, ngaãi cûáu, nghïå àen,xuyïn khung... Töí chûác Àöångvêåt chêu AÁ àaä taâi trúå vaâ húåptaác xêy dûång 7 vûúân thaãodûúåc thay thïë mêåt gêëu taåi:Haâ Giang, Vônh Phuác, Haâ

Nöåi, Nghïå An, vaâ Têy Ninh, trong àoá coá haivûúân taåi Trung têm Traãi nghiïåm Saáng taåocuãa trûúâng THCS -THPT Nguyïîn BónhKhiïm Cêìu Giêëy vaâ Trûúâng Tiïíu hoåcPhuång Thûúång, Haâ Nöåi.

Töí chûác naây àang lïn kïë hoaåch tùångmiïîn phñ hai cuöën saách thuöåc löå trònh chêëmdûát naån nuöi gêëu lêëy mêåt vaâ baão töìn söë lûúånggêëu coân laåi trong tûå nhiïn vaâo nùm 2023,chêëm dûát viïåc sûã duång mêåt gêëu trong Àöng yvaâo nùm 2020. PHÛÚNG NGUYÏN

Giúái thiïåu saách hûúáng dêîn tröìng cêy thuöëc thay mêåt gêëu

Sophia, robot àêìu tiïn trong lõch sûãàûúåc cêëp quyïìn cöng dên nhû con ngûúâitaåi möåt quöëc gia trïn thïë giúái, laâ khaách múâiàùåc biïåt cuãa Diïîn àaân cêëp cao vïì 4.0 doChñnh phuã vaâ Ban Kinh tïë T.Û töí chûácngaây 13/7.

Xuêët hiïån taåi diïîn àaân vúái chiïëc aáo daâimaâu trùæng, Sophia gûãi lúâi chaâo túái ViïåtNam vaâ khaán giaã. Cö nhêån àûúåc 3 cêu hoãivïì nhûäng taác àöång cuãa caách maång cöngnghiïåp lêìn thûá 4 àïën Viïåt Nam vaâ traã lúâibùçng tiïëng Anh vúái möåt gioång noái roä raâng,truyïìn caãm.

Robot naây cho rùçng, caách maång cöngnghiïåp 4.0 luön luön laâ thaách thûác vúái vêënàïì viïåc laâm trong xaä höåi. Vaâ úã lônh vûåc naây,cö cho rùçng Viïåt Nam cêìn coá chñnh saáchàaãm baão quyïìn lúåi cho nhûäng thaânh phêìndïî bõ töín thûúng tûâ caách maång cöngnghiïåp 4.0. Tuy nhiïn, úã khña caånh ngûúåc

laåi, Sophia chorùçng viïåc laâmcuäng seä laâ cú höåicuãa caách maångcöng nghiïåp lêìnthûá 4.

Àûúåc biïët, Triïínlaäm quöëc tïë vïì cöngnghiïåp 4.0 vaâ Diïîn àaân cêëp cao Têìm nhònvaâ chiïën lûúåc phaát triïín àöåt phaá trong böëicaãnh cuöåc caách maång cöng nghiïåp lêìn thûá4 laâ sûå kiïån vïì 4.0 àêìu tiïn cuãa Viïåt Namcoá sûå phöëi húåp giûäa Chñnh phuã vaâ BanKinh tïë T.Û. Sûå kiïån naây seä göìm möåt phiïnDiïîn àaân cêëp cao, cuâng 5 höåi thaão chuyïnàïì ài sêu vaâo tûâng lônh vûåc cuå thïí nhû àöthõ thöng minh, saãn xuêët thöng minh, bûúáctiïën trong ngaânh taâi chñnh - ngên haâng, haynhûäng giaãi phaáp cho nöng nghiïåp thöngminh. MINH SÚN

Robot cöng dên àêìu tiïn àïën Viïåt Nam

Baâi viïët dûúái àêy seägiuáp baån àoåc trang bõ chogia àònh kiïën thûác tiïëtkiïåm àiïån cho tivi.

Yïëu töë ngöën àiïån chñnhKñch thûúác maân hònh:

Tivi caâng lúán sûã duång caângnhiïìu àiïån. Àún cûã nhû tiviLCD 32-inch tiïu thuå àiïånbùçng khoaãng möåt nûãa tiviLCD 52-inch.

Loaåi cöng nghïå: TiviPlasma sûã duång àiïån töënhún tivi LCD. Tuy nhiïn,trong vaâi nùm qua, caác nhaâsaãn xuêët tivi Plasma àaä coánhûäng caãi tiïën, vñ duå nhûPanasonic cho biïët, tiviPlasma cuãa hoå àaä giaãm tiïuthuå àiïån khoaãng 30%nhûng chuáng vêîn chûa thïícaånh tranh àûúåc vúái LCD vïìmûác àöå tiïët kiïåm àiïån.

Möåt vêën àïì vúái tiviPlasma laâ möîi àiïím aãnh(pixel) laâ möåt nguöìn saángriïng, do àoá khi àöå phêngiaãi tùng, vñ duå tûâ 720p lïn1080p, tiïu thuå àiïån cuängtùng theo. Trong khi àoá, àöëivúái tivi LCD, àeân nïìn (back-light) chiïëu qua möåt têëmLCD àïí taåo ra hònh aãnh. Búãivò têëm LCD quyïët àõnh söëlûúång àiïím aãnh chûá khöngphaãi laâ àeân nïìn, do àoá tiïuthuå àiïån cuãa loaåi tivi naâyphêìn lúán lïå thuöåc vaâo àöå

phên giaãi. Nhiïìu tivi LCD coáthïí tiïët kiïåm thïm àiïånbùçng caách tûå àöång tùæt búátàeân nïìn trong caác caãnhhònh aãnh töëi vaâ bêåt lïn trongcaãnh hònh aãnh saáng.

Nhiïìu tivi LCD múái hiïånnay coân duâng àeân nïìn LED(tivi LED), khöng phaãi àeânnïìn huyânh quang (CCFL)trong thïë hïå tivi cuä hún. Noáichung, àeân nïìn LED tiïuthuå ñt àiïån nùng hún vaâ coáthïí sûã duång nhiïìu loaåi cöngnghïå laâm múâ cuåc böå (localdimming) àïí tùæt toaân böåhoùåc tûâng khu vûåc àeân nïìnàïí tiïët kiïåm àiïån.

Caác tivi daây cöåp thïë hïåcuä (CRT) khöng tiïët kiïåmàiïån lùæm, nhêët laâ khi so vúáitivi LCD. Tuy nhiïn, vò kñchthûúác maân hònh cuãa tiviCRT nhoã, chuáng thûúângkhöng duâng nhiïìu àiïån nhû

tivi maân hònh phùèng lúán.Nïëu tñnh theo inch, caác tivimaáy chiïëu (DLP) laâ loaåicöng nghïå tivi tiïët kiïåm àiïånnhêët nhûng chuãng loaåi tivinaây hiïån khöng phöí biïënnhû LCD vaâ Plasma.

Caác thiïët lêåp àöå saánghònh aãnh: Hònh aãnh caângsaáng caâng töën àiïån. Nhûngdo mûác àöå saáng lïå thuöåcvaâo caác chïë àöå hònh aãnhàõnh sùén cuãa tivi, nïn bêët kyângûúâi duâng naâo cuäng coáthïí àiïìu chónh. Nïëu nhûbaån khöng giaãm àöå saángquaá mûác, chêët lûúång hònhaãnh vêîn àaãm baão.

Ngoaâi ra, coá möåt söëàiïìu chónh khaác cuäng aãnhhûúãng àïën sûã duång àiïåncuãa tivi nhû chïë àöå tiïët kiïåmàiïån (khöng coá hònh aãnh àöåsaáng töëi àa); thiïët lêåp àöångàïí tùng hay giaãm chêët


6

Caách tiïët kiïåm àiïån cho tivi

lûúång hònh aãnh lïå thuöåc vaâoàöå saáng hoùåc àöå töëi cuãahònh aãnh hiïín thõ; vaâ caãmbiïën aánh saáng phoâng àïítùng aánh saáng khi phoângtöëi vaâ giaãm aánh saáng khiphoâng coá nhiïìu aánh saáng.Nhûäng àiïìu chónh naây coáthïí giaãm tiïu thuå àiïånnhûng noá thûúâng mêët ài àöåtrung thûåc cuãa hònh aãnh.

Möåt söë tivi coân coá lûåachoån tùæt boã hònh chó chaåyêm thanh, nhû vêåy seä giaãmrêët nhiïìu tiïu hao àiïån chonhûäng ngûúâi chó muöën chûákhöng muöën xem hònh aãnh.Nhiïìu tivi cuäng coá thïí àùåttûå àöång tùæt vaâo möåt thúâiàiïím naâo àoá, phoâng khibaån nguã mêët trong khi xem.

Nhûäng yïëu töë khaácaãnh hûúãng àïën tiïu thuåàiïån cuãa tivi: Theo thûãnghiïåm cuãa Cnet, tivi àùåtúã chïë àöå chúâ (standby),tûác laâ bêåt lïn sau khi bêëmvaâo àiïìu khiïín tûâ xa, tiïuthuå trung bònh khoaãng 1watt àiïån. Bïn caånh àoá,caác thiïët bõ kïët nöëi vúái tivinhû àêìu àôa DVD, maáychúi game cêìm tay, böågiaãi maä tñn hiïåu vïå tinhhoùåc caáp, cuäng tiïu haomöåt lûúång àiïån khöng nhoãnïëu khöng tùæt chuáng ài.

Thuã thuêåt tiïët kiïåm àiïånTùæt tivi vaâ caác thiïët bõ

kïët nöëi khi khöng sûã duång:Nïëu muöën tiïët kiïåm hún, coáthïí tùæt hùèn caã chïë àöå chúâ(standby). Baån cuäng nïn

nhúá tùæt caã caác thiïët bõ kïëtnöëi vúái tivi.

Tùæt chïë àöå khúãi àöångnhanh (Quick Start): Möåt söëtivi àöå neát cao (HDTV) coáchïë àöå khúãi àöång nhanhcho pheáp bêåt lïn nhanh húnkhi bêëm vaâo nuát nguöìn.Haån chïë cuãa chïë àöå naây laâtöën nhiïìu àiïån hún (khoaãng50 lêìn so vúái khi àùåt maáy úãchïë àöå chúâ). Nïëu quan têmcuãa baån laâ tiïët kiïåm chi phñhoáa àún tiïìn àiïån, haäy tùætboã chïë àöå naây vaâ chêëpnhêån mêët thïm vaâi giêy chomöîi lêìn bêåt tivi.

Tùæt búát àeân nïìn cuãa tiviLCD: Nhiïìu tivi LCD coá khaãnùng kiïím soaát mêåt àöå àeânnïìn trong tivi. Bùçng caáchtùæt búát àeân nïìn, baån seägiaãm búát tiïu hao àiïånnhûng cuäng laâm tivi búátsaáng hún. Caác cûãa haâng vaâphoâng trûng baây thûúâng bêåttoaân böå àeân nïìn àïí hiïín thõhònh aãnh sùåc súä nhêët,nhûng thûåc tïë baån coá thïícoá chêët lûúång hònh aãnh töëtkhi tùæt búát àeân nïìn.

Bêåt chïë àöå tiïët kiïåmàiïån: Nhiïìu tivi hiïån nay coáchïë àöå tiïët kiïåm àiïån(power saver mode) àûúåcthiïët kïë àïí giaãm tiïu haoàiïån. Nhûng àiïím yïëu duynhêët cuãa chïë àöå tiïët kiïåmàiïån laâ hònh aãnh tivi töëi húnnhûng nïëu cùn phoângsaáng, chïë àöå naây coá thïívêîn àaãm baão chêët lûúånghònh aãnh maâ vêîn tiïët kiïåmàûúåc àiïån.

Tinh chónh hònh aãnh vúáicaác thiïët lêåp àõnh sùén: Hêìuhïët tivi rêët saáng khi àùåt chïëàöå mùåc àõnh vaâ àiïìu àoácuäng khiïën noá ngöën àiïånnhiïìu hún. Nïëu chõu khoámaây moâ, baån coá thïí àiïìuchónh caác chïë àöå vïì àöåtûúng phaãn vaâ chêët lûúånghònh aãnh àïí coá hiïåu quaãhònh aãnh àeåp nhêët maâ vêîntiïët kiïåm àiïån.

Àiïìu chónh aánh saángphoâng: Baån coá thïí giaãmaánh saáng maân hònh vaâ buâlaåi bùçng caách àiïìu chónhaánh saáng phoâng.

Mua maân hònh nhoã: Möîiloaåi cöng nghïå maân hònhtiïu thuå àiïån úã mûác khaácnhau nhûng noái chung maânhònh caâng nhoã seä caâng tiïuthuå ñt àiïån. Nïëu sùæm maânhònh nhoã, baån coá thïí buâàùæp bùçng caách ngöìi xemgêìn hún.

Xem tivi cuâng nhau: Coáthïí àiïìu naây àoâi hoãi caácthaânh viïn trong gia àònhphaãi àöìng thuêån vïì nöåidung xem nhûng àöi khi caãgia àònh cuâng xem tivi cuänglaâ àiïìu thuá võ.

Haån chïë xem tivi: Thayvò ngöìi xem caác kïnhtruyïìn hònh thûåc tïë, baån coáthïí choån caách traãi nghiïåmthûåc tïë khaác úã bïn ngoaâinhû ài daåo hay chaåy böå.Nhû vêåy, khöng chó töët chosûác khoãe maâ coân coá thïígiaãm búát hoáa àún tiïìn àiïån.

MINH TIÏËN(TheoVnreview)


7

8


Ngoaâi viïåc duâng chïë biïënnhiïìu moán ùn ngon, böí dûúäng,theo kinh nghiïåm cuãa chõNguyïîn Lan Hûúng (Voäng Thõ,Têy Höì, Haâ Nöåi), khoai têy coâncoá taác duång laâm múái möåt söë àöìduâng. Chùèng haån, vúái nhûäng àöigiêìy da àïí lêu khöng sûã duång, daseä bõ khö, cûáng. Do àoá, muöën laâm choda giêìy mïìm laåi, baån chó cêìn xùæt möåtmiïëng khoai têy, chaâ maånh lïn mùåt da,nhûåa khoai têy seä laâm cho da mïìm laåi. Sauàoá, àaánh boáng bùçng xi nhû bònh thûúâng.Coân àïí lau saåch tranh sún maâi, baån haäycùæt laát khoai têy theo chiïìu doåc cho coánhiïìu nhûåa, röìi thoa nheå lïn bûác tranh, sau

àoá lêëy khùn mïìm thêëm nûúác vaâ launheå laåi röìi àïí khö, bûác tranh seäsaáng boáng nhû múái. Àöëi vúáicaác àöì vêåt bùçng kim loaåi àïí lêungaây bõ cuä, xón, han gó, muöënàaánh boáng laåi nhû múái, baån haäy

lêëy nûãa cuã khoai têy chaâ maånhlïn bïì mùåt àöì vêåt àoá, röìi duâng gieã

mïìm àaánh boáng laåi. Mùåt kñnh tuã haygûúng soi bõ húi nûúác laâm öë múâ, cuäng lêëykhoai têy chaâ lïn röìi lau laåi cho saåch, mùåtkñnh seä trong vaâ saáng àeåp. Àùåc biïåt, àïígiuáp kñnh mùæt khöng bõ múâ thò baån chó cêìncùæt àöi cuã khoai têy, röìi chaâ xaát lïn bïì mùåtkñnh, sau àoá lau khö bùçng miïëng vaãi mïìmlaâ hoaân têët caác cöng àoaån. TROÅNG LÏ

Laâm saåch àöì duâng trong nhaâ vúái khoai têy

Laâ möåt trong "tûá tuyïåt" cuãa khu thùæng caãnhHoaâng Long thuöåc huyïån Tuâng Phan, tónh Tûá Xuyïn(Trung Quöëc), àõa danh àûúåc UNESCO cöng nhêånlaâ "Di saãn thiïn nhiïn thïë giúái". Nûúác úã àêy tuy cuângtrong möåt höì nhûng laåi coá maâu sùæc khaác nhau vaâdûúâng nhû khöng cöë àõnh dûúái aánh saáng mùåt trúâi.Kïët cêëu àõa chêët nham thaåch coá nöìng àöå canxi caonïn caác doâng suöëi chaãy qua caác khe nuái naây baâomoân caác lúáp àaá vaâ lùæng àoång laåi taåo thaânh caác conàï nhoã (daãi caát vaâng daâi hún 2,5km), ngùn höì nûúác thaânh nhûäng caái böìn nhoã. Caác böìnnûúác naây coá kñch cúä khöng giöëng nhau, hònh daáng dõ biïåt, maâu sùæc êín hiïån vaâ hay thayàöíi. Böìn nûúác lúán röång àïën 1.200m2, böìn nhoã chó vaâi meát vuöng. Doâng nûúác chaãy xuyïnqua rûâng, qua raänh, daåo chúi qua tûâng têìng bêåc cuãa nhûäng daãi caát. Ài àïën nhûäng böìnnûúác àêìu tiïn cuãa Hoaâng Long Cêu, ta bùæt gùåp nhûäng raáng maâu àeåp mùæt nöíi bêåt giûäakhu rûâng xanh tûúi. Xuyïn qua àaám laá maâu ngoåc bñch, hún 20 böìn nûúác dêìn hiïån ra tronglaân soáng lêëp laánh, gúån tñ taách tñ taách vui tai trïn mùåt höì. Höì nguä sùæc coá kñch cúä khönggiöëng nhau, hònh daáng dõ biïåt, maâu sùæc êín hiïån vaâ hay thay àöíi. Laå mùæt hún khi coá nhûängböìn coân moåc lïn cêy tuâng, cêy baách. Coá cêy cao khoãi mùåt nûúác, coá cêy coân nùçm dûúáiàaáy höì. Quang caãnh tuyïåt diïåu cuãa nhûäng höì ngoåc cuâng vúái veã bao la vö haån cuãa nuái àöìibao quanh khiïën cho ngûúâi àïën àêy phaãi traãi daâi têìm mùæt, têån hûúãng caái mïnh möng vötêån maâ rûåc rúä àêìy sùæc thaái thêìn tiïn. KHUÏ ÀÛÁC

Coá àuáng thïë khöng? Tiïn caãnh Nguä Thaái Trò?

Chia seã kinh nghiïåm


9

Saãn phêím hûäu ñch

Àïí giuáp khûã muâi choxïë yïu cuãa baån, nhoámcaác nhaâ khoa hoåc cöngnghïå àiïån tûã tûå àöångthuöåc Viïån Vêåt lyá àaänghiïn cûáu thaânh cöngcöng nghïå chïë taåo maáy laâthiïët bõ khûã muâi ö tö. Thiïëtbõ naây àûúåc àiïìu khiïín vaâgiaám saát àiïån tûâ chó thõbùçng àeân led.

Thiïët bõ naây coá taác duång laâm saåchkhöng khñ, khûã muâi höi, tanh khoá chõu, muâithuöëc laá, muâi möì höi, xùng dêìu bïn trongxe, taåo caãm giaác dïî chõu, giaãm say xe khiài xe. Diïåt khuêín gêy bïånh lêy qua àûúânghö hêëp... Diïåt khuêín, nêëm möëc trïn caác bïìmùåt ghïë da, nó, thaãm saân, maáy àiïìu hoâakhöng khñ vaâ taåo möi trûúâng khñ trong saåch

bïn trong xe. Ngoaâi ra,thiïët bõ coân coá thïí sûã duångkhûã muâi vaâ diïåt khuêín vùnphoâng, nhaâ nghó, phoâng haátkaraoke, nhaâ kho, nhaâ bïëp,nhaâ vïå sinh,chùn/ga/göëi/àïåm, tuã laånh...

Khúãi àöång bùçng caáchnöëi nguöìn àiïån 220V vaâ bêåtcöng tùæc nguöìn (têët caã caác

àeân led saáng), sûã duång nuát "START" àùåtthúâi gian khûã muâi phuâ húåp vúái tûâng loaåi xe.Möîi lêìn nhêën nuát "START" àeân led seä dõchchuyïín võ trñ tûúng ûáng vúái caác mûác choån,theo chiïìu tùng dêìn, cuöëi cuâng laâ chïë àöångùæt vaâ quay laåi. Thiïët bõ seä hoaåt àöång sau5 giêy nïëu baån khöng thay àöíi chïë àöå àùåtnaâo khaác.

HAÂ BÒNH

Thiïët bõ khûã muâi xe ö tö

Coá möåt sûå thêåt laâ veãngoaâi caâng àeåp, caâng bùætmùæt bao nhiïu thò seä khiïëncho taách caâ phï êëy trúã nïnàùåc biïåt vaâ kñch thñch àûúåcvõ giaác, lêîn caãm hûáng cuãangûúâi uöëng bêëy nhiïu. Àoálaâ caách maâ nhûäng ngûúâisaânh vïì caâ phï lêëy laâm "tiïuchuêín" àïí àaánh giaá, möîi khihoå thûúãng thûác bêët kyâ möåttaách caâ phï naâo àoá. Àùåcbiïåt, nïëu tûâng ngêët ngêy vúáinhûäng hònh veä traái tim, laáphong cûåc àeåp trïn ly caâphï, cappuccino, chùæc hùènbaån seä rêët toâ moâ nhûäng hònhveä êëy àûúåc taåo nïn nhû thïë

naâo phaãi khöng? Do àoá, chócêìn àêåy nhûäng chiïëc khuönbùçng nhûåa lïn miïång ly vaârùæc böåt ca cao hay choco-late lïn, khi boã ra baån seä coángay möåt ly caâ phï vúáinhûäng hoa vùn hònh thuâ thêåtngöå nghônh àêìy saáng taåo.Böå saãn phêím taåo hònh hoavùn trïn boåt kem caâ phïgiuáp baån coá nhiïìu hoåa tiïëtthuá võ trïn cöëc caâ phï cuãamònh thêåt àún giaãn vaânhanh choáng. Böå saãn phêímtaåo hoåa tiïët naây àùåc biïåtthñch húåp vúái caâ phï cap-puccino, àöì uöëng kïët húåpgiûäa caâ phï vaâ kem àaánh

böng. Ngoaâi ra, baån coá thïísaáng taåo thïm cöng duångvúái viïåc trang trñ bïì mùåtbaánh kem, cheâ hay thaåch,vaâ nhiïìu moán ùn hêëp dêînkhaác nûäa. Baån coá thïí tòmmua böå saãn phêím naây vúáigiaá tûâ 70.000 - 90.000à, taåinhiïìu cûãa haâng àöì nhûåa,hoùåc caác siïu thõ.

TROÅNG LÏ

Taåo hoa vùn trïn ly caâ phï


10

Möåt cöng trònh nghiïn cûáukhoa hoåc àùng trïn Taåp chñPhöí biïën y hoåc chó roä rùçng,àêåu naânh coá thïí mang laåi khaãnùng baão vïå chöëng laåi nguycú xuêët huyïët naäo.Theo cöngtrònh naây, nhûäng ngûúâi tiïuthuå töëi thiïíu 300g caác saãnphêím maâ thaânh phêìn cú baãnlaâ àêåu naânh möîi tuêìn thò nguycú xuêët huyïët seä giaãm 77% sovúái nhûäng ngûúâi tiïu thuå dûúái 50g möîituêìn. Xuêët huyïët laâ möåt trong nhûäng daångthöng thûúâng nhêët cuãa bïånh tim maåch. Sûåtiïu thuå àêåu naânh coá thïí coá möåt taác duångtöët lïn caác nguy cú àöåt quyå (stroke). So vúáinhûäng ngûúâi bònh thûúâng thò nhûäng ngûúâivöën àaä bõ àöåt quyå dûúâng nhû tiïu thuå caácsaãn phêím coá chûáa àêåu naânh ñt hún nhiïìu.

Caác nhaâ khoa hoåc àaä nhêënmaånh rùçng, ngûúâi naâo tiïu thuåcaâng nhiïìu caác saãn phêím coáchûáa àêåu naânh, thò nguy cú bõxuêët huyïët caâng thêëp. Nhûängphaát hiïån naây xuêët phaát tûâ möåtcöng trònh nghiïn cûáu àûúåctiïën haânh dûåa trïn 838 ngûúâiTrung Quöëc thuöåc hai giúáitñnh, vúái tuöíi trung bònh laâ 65.Trong nhoám ngûúâi naây, 374

ngûúâi àaä tûâng bõ möåt cún xuêët huyïët naäotrong quaá khûá. Söë coân laåi laâ nhûäng ngûúâibònh thûúâng vaâ àûúåc coi nhû nhoám kiïímchûáng. Caã hai nhoám àïìu àûúåc hoãi vïì sûåtiïu thuå haâng tuêìn caác saãn phêím coá thaânhphêìn cú baãn laâ àêåu naânh, chùèng haån nhûhaåt àêåu naânh, sûäa àêåu naânh vaâ àêåu phuå...

AN KHUÏ (Theo UPI)

Àêåu naânh vaâ khaã nùng chöëng xuêët huyïët naäoTri thûác múái

TS Phaåm Hûúng Sún,Viïån ÛÁng duång Cöng nghïåcho biïët, chõ vaâ nhoám nghiïncûáu àaä taách chiïët thaânh cönghúåp chêët protodioscin tûâ cêybaåch têåt lï. Hoaåt chêët naây coátaác duång kñch thñch sinh lûåccho nam giúái.

Hiïån nhoám nghiïn cûáuàaä thûã nghiïåm trïn chuöåt, dûåkiïën cuöëi thaáng 7 seä hoaânthiïån vaâ kïët thuác àïì taâinghiïn cûáu vaâo cuöëi nùm2018.Àïí ài àïën bûúác taáchchiïët hoaåt chêët quyá tûâ cêybaåch têåt lï, tûâ nùm 2013 -2015 caác nhaâ khoa hoåcthuöåc Viïån ÛÁng duång Cöng

nghïå àaä nghiïn cûáu nhêngiöëng vaâ xêy dûång thaânhcöng quy trònh tröìng cêytheo tiïu chuêín GACP - thûåchaânh töët tröìng troåt vaâ thu haái.

Theo TS Phaåm HûúngSún, baåch têåt lï laâ cêy thuöëccoá nhiïìu taác duång quyá, coákhaã nùng phaát triïín trïnvuâng àêët caát khoá canh taácnöng nghiïåp. Vò thïë, nhoám

nghiïn cûáu àaä tòm caáchnhên giöëng, tröìng thaânhcöng cêy trïn vuâng àêët caátNinh Thuêån. Thaânh cöngnaây goáp phêìn phaát triïín cêydûúåc liïåu trïn vuâng àêët caátven biïín, chöëng hiïån tûúångcaát bay, caát nhaãy.

Hiïån thïë giúái àaä coánhiïìu cöng trònh nghiïn cûáuvïì húåp chêët protodioscintrong cêy baåch têåt lï. Caácnghiïn cûáu chó ra rùçng, pro-todioscin trong loaâi cêy naâygêy ra sûå giaãi phoáng oxitnitric, kñch thñch tïë baâo thêìnkinh gia tùng cûåc khoaái.

BÑCH NGOÅC

Taách chêët tùng cûúâng sinh lûåc tûâ cêy thuöëc


11

Àöì gia duång quen thuöåc nhû baânchaãi àaánh rùng, duång cuå nêëu ùn... coáthïí vö tònh khiïën chuáng ta mùæc bïånh,dûúái àêy laâ möåt söë caãnh baáo.

Àöì duâng nêëu ùn bùçng nhûåa: Caáchoáa chêët tûâ nhûåa coá thïí ngêëm vaâo thûácùn khi àûúåc àun noáng gêy nguy hiïím chongûúâi duâng. Thay vò duâng àöì nhûåa àïínêëu ùn, ngûúâi tiïu duâng nïn chuyïínsang sûã duång theáp khöng gó hoùåc göî.Ngoaâi ra, khöng nïn sûã duång caác höåpàûång thûác ùn bùçng nhûåa cho loâ vi soángbúãi chuáng cuäng coá thïí gêy ra caác nguycú tûúng tûå.

Baân chaãi àaánh rùng: Hêìu hïët moåingûúâi thûúâng àïí baân chaãi àaánh rùngtrong phoâng tùæm. Trong khi àoá, nhaâ tùæmthûúâng kïët húåp luön vúái bïå toilet. Àêythûåc sûå laâ cú höåi töët àïí caác loaåi vi khuêín,vi truâng, vi sinh vêåt trong nhaâ vïå sinhbaám vaâo baân chaãi. Nïëu baån àang àïí baânchaãi àaánh rùng caách bïå vïå sinh khoaãngcaách dûúái 2m, haäy cêín troång.TSCuratola thuöåc Nha Khoa Rejuvenation(Myä) cho biïët:"Coá thïí moåi ngûúâi khöngnhêån ra, vi khuêín trïn baân chaãi àaánhrùng coân nhiïìu hún chöî ngöìi bïå vïå sinh".

Tuái àûång thûåc phêím taái sûã duång:Mùåc duâ tuái àûång thûåc phêím taái sûã duångàûúåc khuyïën caáo sûã duång thay cho caácloaåi tuái nilon duâng möåt lêìn, tuy nhiïn, àiïìuquan troång laâ chuáng cêìn àûúåc laâm saåchthûúâng xuyïn búãi sau nhiïìu lêìn sûã duångchuáng coá thïí chûáa vi khuêín, nêëm möëc, caácyïëu töë nguy cú coá thïí gêy bïånh têåt.

Chaão chöëng dñnh Teflon: Coá rêëtnhiïìu loaåi chaão chöëng dñnh khaác nhautuây thuöåc vaâo giaá tiïìn, chêët lûúång, nhûngphöí biïën vaâ hay àûúåc nhùæc àïën nhêët laâchaão chöëng dñnh tûâ húåp chêët Teflon.

Teflon laâ vêåt liïåu thöng duång vaâ khaá reãtiïìn nhûng khöng bïìn, seä moân theo thúâigian vaâ dïî trêìy xûúác khi tiïëp xuác maånhvúái duång cuå nêëu bùçng kim loaåi. Àùåc àiïímdïî nhêån thêëy nhêët khi sûã duång chêëtchöëng dñnh naây laâ sau möåt thúâi gian, mùåtnöìi, chaão hay bõ bong troác, coá thïí dñnhvaâo thûác ùn, löå ra lúáp kim loaåi phña dûúái.Àiïìu naây coân trúã nïn nguy hiïím hún khingûúâi tiïu duâng mua phaãi loaåi chaãochöëng dñnh khöng thûúng hiïåu, khöng coágiêëy kiïím àõnh an toaân.

Nhöm giaá reã keám chêët lûúång: Doàùåc tñnh nheå nhaâng, saåch seä nïn àöìnhöm thûúâng àûúåc duâng laâm nöìi, xoong,chaão vaâ àûúåc khaá nhiïìu gia àònh lûåachoån. Tuy nhiïn, hiïån nay trïn thõ trûúângvaâ àùåc biïåt laâ úã caác khu chúå ngoaåithaânh, ngûúâi ta thûúâng mua baán nhûängmoán àöì gia duång bùçng nhöm àûúåc taáichïë tûâ caác loaåi nhöm phïë liïåu, khöngàaãm baão cöng nghïå laåi cöång thïm viïåcxûã lyá khöng hïët caác taåp chêët, khöng taåoàûúåc bïì mùåt trú vúái möi trûúâng... Khiduâng àun, nêëu, chûáa àûång thûåc phêímcaác ion nhöm nhiïîm vaâo thûåc phêím vaângûúâi ùn phaãi seä bõ aãnh hûúãng àïën sûáckhoeã. Àùåc biïåt, khi nêëu mùån seä thûúângtaåo ra muöëi nhöm. NHIÏN AN

Àöì gia duång coá thïí khiïën baån phúi nhiïîm àöåc töë

Coá 33,33% trong söë 30 mêîu rêìy nêubõ nhiïîm virus, göìm 13,33% mêîu nhiïîmvirus gêy bïånh vaâng luân (VL) vaâ 20%nhiïîm virus gêy bïånh luân xoùæn laá (LXL),àoá laâ kïët quaã giaám àõnh múái nhêët taåitónh An Giang.

Taåi An Giang, coá 1.024ha bõnhiïîm bïånh, trong àoá coá 10,2hataåi huyïån Tri Tön bõ nhiïîm nùångbuöåc phaãi tiïu huãy. Vuå luáa heâthu 2018, caác tónh, thaânh phña

Nam àaä gieo saå trïn 1,5 triïåu ha. Taåi AnGiang, àïën ngaây 6/6, toaân tónh àaä xuöënggiöëng dûát àiïím 230.729,1ha luáa heâ thu2018, àaåt 101% kïë hoaåch. Trïn toaân vuâng,bïånh VL-LXL tiïëp tuåc phaát sinh gêy haåitrïn luáa heâ thu taåi caác tónh: Hêåu Giang,Kiïn Giang, Àöìng Thaáp, Long An, BaåcLiïu vaâ An Giang vúái diïån tñch nhiïîm hún6.200ha. Taåi An Giang, tñnh àïën ngaây 15/6,àaä coá 160ha luáa bõ nhiïîm bïånh (150ha taåiTri Tön vaâ 10ha taåi TP Long Xuyïn), têåptrung trïn traâ luáa xuöëng giöëng súám, nhiïîmbïånh úã mûác àöå nheå.

Àïí chuã àöång phoâng, chöëng, ngùn ngûâasûå lêy lan, böåc phaát cuãa dõch bïånh, baão vïåan toaân vuå luáa heâ thu 2018 vaâ caác vuå luáatiïëp theo, Ban Chó àaåo (BCÀ) phoâng,chöëng rêìy nêu, bïånh VL-LXL vaâ caác dõchhaåi khaác trïn luáa tónh An Giang vûâa coácöng vùn àïì nghõ UBND caác huyïån, thõ xaä,thaânh phöë töí chûác triïín khai thûåc hiïånnghiïm caác cöng vùn chó àaåo cuãa Böå Nöngnghiïåp vaâ Phaát triïín nöng thön(NN&PTNT) vaâ UBND tónh.

Öng Trêìn Anh Thû, Giaám àöëc SúãNN&PTNT, Phoá trûúãng BCÀ phoâng, chöëngrêìy nêu, bïånh VL-XL vaâ caác dõch haåi khaácgêy ra, cho biïët, àêìu thaáng 6/2018, kïët quaã

giaám àõnh Elisa 170 mêîu rêìy nêu vaâo àeânúã 6 tónh: Àöìng Thaáp, Long An, Vônh Long,Tiïìn Giang, Baåc Liïu vaâ An Giang àaä phaáthiïån 25/170 mêîu nhiïîm virus gêy bïånh VL-LXL (chiïëm 17,71%). Riïng taåi An Giang,kïët quaã giaám àõnh 30 mêîu rêìy nêu coá33,33% söë mêîu bõ nhiïîm virus (13,33%mêîu nhiïîm virus gêy bïånh VL, 20% nhiïîmvirus gêy bïånh LXL).

Àïí chuã àöång trong phoâng, chöëng rêìynêu, bïånh VL-LXL vaâ caác dõch haåi khaáctrïn luáa cêëp huyïån, phên cöng traách nhiïåmcuå thïí tûâng thaânh viïn trong BCÀ àïí töíchûác chó àaåo thûåc hiïån phoâng, chöëng dõchmöåt caách hiïåu quaã. Caác àõa phûúng phaãixêy dûång phûúng aán phoâng, chöëng dõch,huy àöång caã hïå thöëng chñnh trõ cuâng thamgia, töí chûác lûåc lûúång giaám saát tònh hònhrêìy nêu, bïånh VL-LXL vaâ caác dõch haåi khaáctrïn luáa, têåp trung chó àaåo súám dêåp tùæt dõchbïånh, khöng àïí lêy lan diïån röång, àöìngthúâi vêån àöång vaâ hûúáng dêîn nöng dênphoâng, trûâ coá hiïåu quaã. “Cêìn töí chûáchûúáng dêîn thûåc hiïån Quyïët àõnh söë689/QÀ-SNN&PTNT, ngaây 27/9/2017 vïìviïåc phï duyïåt quy trònh xûã lyá phoâng, trûârêìy nêu, VL-LXL trïn cêy luáa vaâ Kïë hoaåchsöë 40/KH-SNN&PTNT ngaây 27/7/2017 vïìviïåc phoâng trûâ rêìy nêu, bïånh VL-LXL luáa”,öng Thû cho biïët. THU THUÃY


12

Àïì phoâng vúái bïånh vaâng luân, luân xoùæn laá

Caá khïë vùçn (haycaá beâ vaâng) laâloaâi caá coá giaá trõkinh tïë cao, thõtrûúâng ûa

chuöång nïn àûúåc ngû dênbùæt caá giöëng ngoaâi tûå nhiïnnuöi thûúng phêím vaâ manglaåi hiïåu quaã kinh tïë caonhûng nguöìn giöëng tûå nhiïnngaây caâng khan hiïëm, kñchcúä khöng àöìng àïìu vaâ coáhiïån tûúång chïët haâng loaåtkhi múái thaã nuöi. Nùæm bùætàûúåc tònh hònh àoá, Cöng tyTNHH Phûúång Haãi NhaTrang – Khaánh Hoâa àaäthaânh cöng saãn xuêët giöëngnhên taåo vaâ àaä thûúng maåiàöëi tûúång naây.

KS Lï Thõ Nhû Phûúång– Chuã nhiïåm àïì taâi chia seã:Caá khïë vùçn böë meå àûúåcàaánh bùæt ngoaâi tûå nhiïnhoùåc tûâ àaân nuöi thûúngphêím. Khöëi lûúång laâ 1 -2kg/con, sau 1 nùm nuöi vöîàaåt 2 - 3kg/con. Caá àûúåcnuöi löìng beâ trïn biïín. Mêåtàöå nuöi 1,5 – 3kg/m3 löìng,thûác ùn laâ caá nuåc, caá möëi,caá trñch… Cho ùn 1lêìn/ngaây, àõnh kyâ thay löìng,vïå sinh lûúái löìng hoùåc kïëthúåp kiïím tra caá àïí sanglöìng nuöi khaác.

KS Lï Thõ Nhû Phûúångcho biïët thïm, trong viïåccho àeã thò àêìu tiïn gêy caátrûúác khi kiïím tra bùçngthuöëc gêy mï EME, nöìngàöå 200 - 250ppm. Duâng öëng

nhûåa mïìm àûa vaâo löî niïåuhuát nheå, nïëu coá seå àùåc maâutrùæng sûäa, dïî tan trong nûúáclaâ caá àûåc àaä thaânh thuåc; Caácaái duâng öëng nhûåa mïìmàûa vaâo löî sinh duåc 2 - 3cm,huát nheå lêëy trûáng, quan saátàöå rúâi, àöå àöìng àïìu cuãatrûáng, maâu sùæc trûáng àïí xaácàõnh àöå thaânh thuåc cuãatuyïën sinh duåc. Kñch duåc töësûã duång HCG vaâ LHR-A.Liïìu lûúång caá caái HCG1.000 - 1.500UI/kg caá vaâLHR-A 25 - 35ug/kg caá, liïìulûúång cho caá àûåc bùçng 1/2caá caái. Tiïm vaâo phêìn cúmïìm úã lûng, goác tiïm 45o sovúái thên caá, àöå sêu muäi kimtiïm vaâo phêìn cú 1 - 1,5cm.Tiïm 1 lêìn vaâo 7h saáng, thúâigian hiïåu ûáng thuöëc khoaãng30 - 36 giúâ. Caá sau khi tiïmthuöëc cho vaâo löìng nuöi trïnbiïín vaâ coá lûúái may bùçng vaãiboåc bïn ngoaâi àïí giûä trûángcaá. Trûáng caá daång nöíi, úã àöåmùån trïn 28 - 30‰ thò trûáng

thuå tinh nöíi trïn mùåt nûúác.Mêåt àöå êëp 1.000 - 2.000trûáng/lñt. Nhiïåt àöå nûúác 26 -300C, àöå mùån 28 - 30‰.Thúâi gian êëp trûáng 19 - 24giúâ. Trûáng sau khi êëp núãthaânh caá böåt, àõnh lûúång söëlûúång röìi chuyïín vaâo bïíûúng nuöi.

Hiïån nay, caá khïë vùçnàang laâ àöëi tûúång coá giaá trõkinh tïë cao, giaá thûúngphêím trïn thõ trûúâng daoàöång tûâ 120.000 -150.000à/kg. Hiïån nay, rêëtnhiïìu ngûúâi dên, doanhnghiïåp àang thûã nuöi vaâmang laåi kinh tïë lúán.

Ngoaâi ra, saãn xuêët giöëngnhên taåo caá khïë vùçn nhùçmchuã àöång nguöìn caá giöëngàaãm baão söë lûúång vaâ chêëtlûúång àïí phaát triïín nghïì nuöibiïín, tùng thïm saãn lûúång caábiïín nuöi vaâ goáp phêìn tùngthu nhêåp kinh tïë quöëc dên,kim ngaåch xuêët khêíu.

BAÃO NGOÅC


13

Saãn xuêët thaânh cöng nhên taåo caá khïë vùçn àêìu tiïn taåi Viïåt Nam

vMö hònh saãn xuêët giöëng nhên taåo caá khïë vùçn cuãa KS Lï Thõ Nhû Phûúång


14

Taåi xaä Tên Vinh, huyïån Lûúng Sún,tónh Hoâa Bònh, caác höå nöng dên àangtröìng thûã nghiïåm cêy chanh leo tröìngtrïn àêët döëc vaâ bûúác àêìu àaä cho nùngsuêët, hiïåu quaã rêët töët.

Thaáng 6/2015, cêy chanh leoàûúåc àûa vaâo tröìng thûã nghiïåm5ha taåi xoám Cúâi vaâ xoám Ruåt, xaäTên Vinh. Nhûäng ngaây àêìu triïínkhai, bùçng nguöìn ngên saách àõa

phûúng, huyïån Lûúng Sún höî trúå chongûúâi dên 80% giöëng vaâ 40% lûúång vêåt tûthiïët yïëu nhû: phên boán, thuöëc baão vïå thûåcvêåt, vêåt liïåu laâm giaân. Àöìng thúâi, töí chûáccaác lúáp têåp huêën tröìng chanh leo, töí chûácthùm quan thûåc tïë taåi tónh baån nhùçm àûamö hònh àaåt kïët quaã cao nhêët.

Theo öng Hoaâng Anh Vûúång, Phoá Chuãtõch UBND xaä Tên Vinh cho biïët, sau 3nùm thûåc hiïån, mö hònh bûúác àêìu cho hiïåuquaã kinh tïë khaá cao, chanh leo phaát triïíntöët, phuâ húåp vúái àiïìu kiïån tûå nhiïn cuãa àõaphûúng, diïån tñch ngaây caâng àûúåc múãröång. Àïën nay, diïån tñch tröìng chanh leotoaân xaä àaåt khoaãng 12,5ha. Theo tñnh toaán,nùm àêìu tröìng chanh leo phaãi àêìu tûkhoaãng gêìn 200 triïåu àöìng/ha (laâm giaân vaâcöåt chöëng...). Sau 3 - 5 thaáng, chanh bùætàêìu cho thu hoaåch vaâ cho thu liïn tuåc trongthúâi gian khoaãng 3 - 5 nùm múái phaãi tröìnglaåi göëc múái. Nhû vêåy, nùm àêìu laâ nùm kiïënthiïët cho nùng suêët thêëp, bùæt àêìu tûâ nùmthûá 2, 3 trúã ài, cêy cho nùng suêët öín àõnhûúác àaåt 35 - 40 têën/ha.

Chanh leo laâ loaåi cêy dïî tröìng, thñchnghi vúái nhiïìu loaåi àêët nhûng quan troångphaãi cung cêëp àuã nûúác tûúái thò cêy múái sinhtrûúãng, phaát triïín töët, bïn caånh àoá cuäng

cêìn tuên thuã caác quy àõnh vïì phoâng trûâ sêubïånh vaâ àùåc biïåt phaãi thu haái bùçng tay àïíàaãm baão giûä àûúåc mêîu maä saãn phêím.Chanh leo laâ loaåi cêy ra quaã quanh nùm,do vêåy nùng suêët vaâ giaá trõ kinh tïë cao gêëpnhiïìu lêìn so vúái cêy tröìng khaác. Tûâ nùm2017 àïën nay, 5ha cêy chanh leo cho giaàònh öng Hiïëu thu haái trïn 25 têën quaã, saãnphêím àûúåc cêëp giêëy chûáng nhêån VietGAPvaâ àûúåc hïå thöëng siïu thõ VinMart (Haâ Nöåi)húåp àöìng thu mua vúái giaá trung bònh tûâ20.000 - 25.000à/kg. Hiïån taåi, gia àònh öngtiïëp tuåc múã röång diïån tñch tröìng chanh leonhùçm nêng cao saãn lûúång cêy tröìng. Viïåctröìng cêy chanh leo khöng chó mang laåihiïåu quaã kinh tïë cho gia àònh öng Hiïëu maâcoân taåo cöng ùn viïåc laâm thûúâng xuyïncho 4 - 6 lao àöång àõa phûúng vúái mûáclûúng 4 - 5 triïåu àöìng/thaáng.

Tûâ thûåc tïë mö hònh tröìng chanh leo cuãagia àònh öng Hiïëu noái riïng, xaä Tên Vinhnoái chung, coá thïí thêëy àêy laâ möåt mö hònhmúái àêìy triïín voång cho viïåc chuyïín àöíi cúcêëu cêy tröìng trïn nhûäng diïån àêët àöìi döëchiïån nay úã àõa phûúng. NGOÅC CHI

Tröìng chanh leo trïn àêët döëc mang laåi hiïåu quaã kinh tïë cao


15

Öng Voä Vùn Trûng úã Hêåu Giang àaäàêìu tû tröìng dûa lûúái quanh nùm, theohûúáng cöng nghïå cao nïn àaä coá thunhêåp haâng tyã àöìng möîi nùm.

Vûúân dûa lûúái cuãa gia àònh öngTrûng röång hún 8.000m2 àûúåcgieo tröìng thaânh nhiïìu àúåt.Nhûäng ngaây naây, khi nöng dênnhiïìu núi trong vuâng àang

chaåy àön, chaåy àaáo tòm nguöìn nûúác ngoåtbúm lïn ruöång phuåc vuå cêy luáa heâ thuàang chïët khaát thò trïn àöìng àêët cuãa öngTrûng nhûäng cêy dûa lûúái vûún mònh xanhmún múãn, traái sai trôu.

Öng Trûng cho biïët, nhúâ aáp duång tröìngdûa trong nhaâ lûúái vaâ aáp duång hïå thöëngtûúái nhoã gioåt theo cöng nghïå cuãa Israelnïn tiïët kiïåm àûúåc nhiïìu chi phñ. Vúái cöngnghïå naây, sau khi ûúm haåt dûa thaânh cêycon taåi möåt goác nhaâ lûúái, öng tröìng möîi cêydûa vaâo möåt bêìu chûáa 4 lñt giaá thïí, chuã yïëulaâ xú dûâa nïn böå rïî cêy dûa hoaân toaânkhöng tiïëp xuác vúái nïìn àêët luáa trûúác àêy.

Möîi möåt bêìu dûa àïìu àûúåc cùæm sùén voâitûúái nhoã gioåt nöëi vúái nhaánh dêy reä, àûúåcgùæn cöë àõnh vaâo àûúâng dêy chñnh bùçngnhûåa deão àaä lùæp àùåt khùæp khu nhaâ kñnh.Quy trònh vêån haânh tûúái thöng qua viïåcthiïët lêåp têìng suêët tûúái 10 lêìn/ngaây vaâ möîilêìn keáo daâi 2 phuát. Vúái caách tûúái naây, öngTrûng tiïët kiïåm hún 80% lûúång nûúác so vúáicaách tûúái truyïìn thöëng.

Àiïìu tiïån lúåi khaác nûäa laâ lûúång nûúáctûúái trûä trong caác thuâng nhûåa composite coáthïí tñch lïn àïën 2.000 lñt àûúåc pha chïë vúáinhiïìu húåp chêët hûäu cú cêìn thiïët, àaãm baãoyïu cêìu dinh dûúäng cho tûâng giai àoaånphaát triïín cuãa cêy. Toaân böå quy trònh tûúái

nhoã gioåt naây àûúåc àiïìu khiïín bùçng con tùætthöng minh. Nhúâ vêåy, khêu búm nûúác trûåctiïëp bùçng mö tú àiïån tûâ caác thuâng chûáa dûåtrûä sùén vaâo hïå thöëng dêy dêîn trûúác khi tûúáicho tûâng göëc dûa lûúái àûúåc thûåc hiïån hoaântoaân tûå àöång trong khoaãng thúâi gian nhêëtàõnh àaä àûúåc lêåp trònh sùén.

Bïn caånh nhûäng tiïån ñch trïn, viïåctröìng dûa lûúái trong nhaâ lûúái vûâa giuáp traánhàûúåc nhûäng bêët lúåi cuãa thúâi tiïët, vûâa ngùnchùån àûúåc cön truâng, sêu bïånh têën cöngnïn tiïët giaãm àaáng kïí khoaãn chi phñ vaâcöng sûác phun xõt thuöëc baão vïå thûåc vêåt.Nhûäng traái dûa lûúái khöng bõ töìn dû lûúånghoáa chêët àöåc haåi.

Öng Voä Vùn Trûng cho biïët thïm, möîimöåt ha nhû vêåy thu hoaåch luên phiïn theochu kyâ 2 thaáng/lêìn. Trung bònh möåt cöngthu hoaåch khoaãng 2,5 - 3 têën. Giaá thõtrûúâng khoaãng tûâ 30.000 - 35.000à/kg.Vúáihún 8 cöng àêët luên phiïn tröìng 4 vuå dûalûúái, möîi nùm öng Trûng thu vïì lúåi nhuêångêìn 2 tyã àöìng.

AÁNH NGUYÏÅT

Kiïëm tiïìn tyã möîi nùm nhúâ tröìng dûa lûúái vaâo muâa haå


Thúâi tiïët mûa baäo aãnh hûúãng lúánàïën sûác khoeã àaân vêåt nuöi, vò vêåy cêìnphaãi coá biïån phaáp chöëng dõch bïånh chovêåt nuöi trûúác vaâ trong muâa mûa baäo.

Thûá nhêët laâ àaãm baão chuöìng traåi vûängchùæc. Tu sûãa vaâ chùçng chöëng laåi chuöìngtraåi. Maái chuöìng cêìn gia cöë àïí haån chïë töëcmaái khi coá baäo. Kiïím tra reâm che chùæn àïìphoâng mûa taåt, gioá luâa vaâo chuöìng nuöi.

Thûá hai laâ àaãm baão mêåt àöå nuöi phuâhúåp vúái söë lûúång vaâ àùåc tñnh, lûáa tuöíi cuãaàaân vêåt nuöi.

Thûá ba laâ kiïím tra hïå thöëng thoaát nûúácthaãi, núi chûáa chêët thaãi àïí haån chïë önhiïîm. Khúi thöng cöëng raänh, haån chïë uángngêåp khi mûa to. Àöëi vúái nhûäng vuâng coánguy cú ngêåp luåt, cêìn tön cao nïìn chuöìnghoùåc laâm saân kï cao vaâ coá phûúng aán didúâi vêåt nuöi khi ngêåp luåt.

Thûá 4 laâ dûå trûä nguöìn thûác ùn cho giasuác, gia cêìm àuã vïì lûúång vaâ àaãm baão vïìchêët: Dûå trûä thûác ùn xanh, phúi khö, uã chuarúm raå, coã khö, thên cêy bùæp àöëi vúái trêu,boâ; Dûå trûä thûác ùn tinh vaâ thûác ùn höîn húåphoaân chónh àöëi vúái lúån, gia cêìm. Thûác ùndûå trûä cêìn baão quaãn úã nhûäng núi khö raáoàïí traánh êím möëc. Tuyïåt àöëi khöng cho vêåtnuöi ùn thûác ùn tinh àaä bõ nêëm möëc.

Ngoaâi ra, cêìn lûu yá àaãm baão cung cêëpàuã nûúác saåch cho vêåt nuöi uöëng. Dûå trûämöåt söë hoáa chêët khûã truâng nûúác àïí àaãmbaão àuã nûúác saåch cho vêåt nuöi uöëng. Dûåtrûä möåt söë vêåt tû thuöëc thuá y cêìn thiïët, vita-min, thuöëc trúå sûác, trúå lûåc, men tiïu hoáa…duâng cho vêåt nuöi khi thúâi tiïët bêët lúåi.

Tùng cûúâng vïå sinh phoâng bïånh cho vêåtnuöi: AÁp duång quy trònh chùn nuöi an toaân

sinh hoåc, ngùn chùån mêìm bïånh bïn ngoaâivaâo khu vûåc chùn nuöi àïí haån chïë phaát sinhdõch bïånh. Vïå sinh saåch chuöìng nuöi, duångcuå chùn nuöi. Àõnh kyâ saát truâng trong vaângoaâi chuöìng nuöi àïí diïåt mêìm bïånh.

Chuã àöång phoâng bïånh bùçng caách tiïmphoâng àêìy àuã caác loaåi vùcxin cho vêåt nuöitrûúác muâa mûa baäo. Àöëi vúái trêu, boâ, cêìntiïm phoâng bïånh tuå huyïët truâng, lúã möìmlong moáng. Àöëi vúái àaân lúån, tiïm phoângbïånh dõch taã lúån, tuå huyïët truâng, phoáthûúng haân, lúã möìm long moáng, tai xanh…Àöëi vúái àaân gia cêìm, cêìn tiïm vùcxinphoâng bïånh Niu-caát-xún, Gumboro, cuámgia cêìm. Võt, ngan cêìn tiïm phoâng dõch taãvõt, viïm gan do virus, vuám gia cêìm, tuåhuyïët truâng…

Chuã àöång phûúng aán thùæp saáng vaâ giûäêëm cho vêåt nuöi: Nhûäng ngaây mûa baäo lúánthûúâng bõ mêët àiïån nïn ngûúâi chùn nuöicêìn chuã àöång phûúng aán thùæp saáng vaâsûúãi êëm dûå phoâng nhû maáy phaát àiïån, àeân,xùng dêìu, bïëp than, bïëp trêëu, cuãi… àïí giûäêëm cho vêåt nuöi.

Àöëi vúái nhûäng gia àònh coá àaân gia suác,gia cêìm lúán thò nïn xuêët baán vò trong thúâikyâ naây khan hiïëm thûác ùn vaâ haån chïë khaãnùng ruãi ro do baäo luåt. HAÂ TRANG

16

Biïån phaáp chöëng dõch bïånhcho vêåt nuöi trong muâa mûa baäo


17

Anh Trêìn Quang Sún, xaä Nam Yang(Àùk Àoa, Gia Lai) àaä saáng chïë thaânhcöng maáy sêëy höì tiïu saåch bùçng tiahöìng ngoaåi. Nïëu möîi chiïëc maáy sêëy tiïungoaâi thõ trûúâng coá giaá caã trùm triïåuàöìng thò chiïëc maáy sêëy tiïu saåch cuãaanh Sún chó coá giaá khoaãng 5 triïåu àöìng.

Anh Sún chia seã, mêët 6 nùm àïíanh coá thïí saáng chïë thaânhcöng chiïëc maáy sêëy tiïu naây, vòmaáy phaãi coá tiïu tûúi àïí thûãnghiïåm vaâo muâa thu hoaåch.

Maáy chó sêëy àûúåc tiïu saåch nïn nùm2012, anh maånh daån tröìng thûã nghiïåm hún1.500 göëc tiïu hûäu cú àïí laâm nguyïn liïåuphuåc vuå nghiïn cûáu.Khi vûúân tiïu hûäu cúcho saãn phêím baán ra thõ trûúâng, anh bùættay vaâo tòm toâi saáng chïë.

Maáy sêëy tiïu saåch thaânh cöng àaä giuápcho nhiïìu höå nöng dên trong xaä àûáng vûängtrong cún khuãng hoaãng tiïu caã nûúác mêëtgiaá vò saãn xuêët theo hûúáng vö cú. Nhêånthêëy thaânh cöng tûâ vûúân tiïu hûäu cú cuãagia àònh anh Sún cuâng chiïëc maáy sêëy bùçngtia höìng ngoaåi tiïån duång, nöng dên xaä NamYang cuäng dêìn chuyïín sang tröìng tiïutheo hûúáng hûäu cú, Anh Sún chia seã.

Anh Sún cho biïët thïm, maáy sêëy höìtiïu saåch bùçng tia höìng ngoaåi giuáp keáo daâithúâi gian baão quaãn nhûng vêîn giûä àûúåcmaâu sùæc, hûúng võ, tinh dêìu cuãa haåt höì tiïutheo tiïu chuêín quöëc tïë. Maáy khöng haotöën nhiïìu àiïån nùng do àûúåc thiïët kïë tûåbaáo nhiïåt àöå vaâ tûå heån giúâ tùæt khi nöng saãnàaä khö.

Maáy sêëy nhoã goån, têån duång hïët khönggian bïn trong laâm caác khay sêëy chûáa tiïu.

Bïn ngoaâi àûúåc öëp bùçng sùæt chöëng gó cuângböå caãm biïën nhiïåt àöå, bïn trong coá 8 ngùnchûáa caác khay duâng àïí àûång haåt höì tiïu vaâhún 10 boáng àeân àûúåc chiïëu saáng bùçng tiahöìng ngoaåi.

Hiïån taåi, maáy coá thïí sêëy khoaãng 20kgtiïu saåch, anh Sún àang tiïëp tuåc nghiïncûáu múã röång diïån tñch khay sêëy àïí coá thïísêëy àûúåc söë lûúång lúán hún cho möåt lêìnmaáy hoaåt àöång.

“Vúái cöng duång nhû hiïån nay, maáy sêëytiïu saåch bùçng tia höìng ngoaåi coá thïí giuápnöng dên Gia Lai tûå tin mang saãn phêímtiïu àõa phûúng ra thõ trûúâng thïë giúái. Töiàang laâm thuã tuåc àùng kyá baãn quyïìn vaâàem saãn phêím maáy sêëy tiïu saåch naâytham gia Höåi thi Saáng taåo kyä thuêåt tónh GiaLai, nùm 2018,” anh Sún cho biïët.

Àêìu ra cuãa saãn phêím tiïu hûäu cú àangàûúåc caác doanh nghiïåp cuãa nhiïìu nûúáctrïn thïë giúái nhû Haân Quöëc, Trung Quöëc,Caác tiïíu Vûúng quöëc AÃ Rêåp Thöëng nhêët...tòm àïën àõa phûúng àùng kyá húåp àöìng liïnkïët àêìu ra.

THANH THAÃO

Saáng chïë thaânh cöng maáy sêëy tiïu saåch bùçng tia höìng ngoaåi

Hiïån nay trïn àõabaân tónh LaâoCai vêîn coânnhiïìu thûåcphêím khöng roä

nguöìn göëc xuêët xûá, saãnphêím coá àuã tiïu chuêín, chêëtlûúång, àaãm baão an toaân vïåsinh thûåc phêím chûa khiïëncho ranh giúái saãn phêím antoaân, chêët lûúång cao vaâ saãnphêím khöng an toaân, chêëtlûúång thêëp chûa àûúåc phênbiïåt roä khiïën nöng saãn khoátiïu thuå.

Trûúác tònh hònh naây, Chicuåc Quaãn lyá chêët lûúång nönglêm saãn vaâ thuãy saãn àaä xêydûång thaânh cöng böå maäQrcode nhùçm triïín khai hïåthöëng minh baåch thöng tinvaâ truy xuêët nguöìn göëc bùçngàiïån thoaåi Smartphone vaâàaä àûa vaâo triïín khai ûángduång thûåc tïë. Àïën nay àaä coá84 doâng saãn phêím nöngnghiïåp an toaân thuöåc 13Doanh nghiïåp/HTX àûúåcminh baåch thöng tin, roänguöìn göëc xuêët xûá.

Tónh Laâo Cai laâ möåttrong nhûäng àõa phûúng àiàêìu trong cöng taác xêy dûånghïå thöëng minh baåch thöngtin, truy xuêët nguöìn göëc saãnphêím haâng hoáa nöng saãngiuáp ngûúâi tiïu duâng coá thïínhêån diïån nguöìn göëc vaâ antêm khi sûã duång saãn phêím.

Duâ thúâi gian triïín khai böåmaä QRcode nhùçm truy xuêëtnguöìn göëc bùçng àiïån thoaåi

Smartphone chûa lêu nhûngbûúác àêìu àaä mang laåi hiïåuquaã àang khñch lïå. Hïå thöëngàaä tñch húåp àûúåc tñnh ûu viïåtvïì cöng nghïå thöng tin,chuyïín taãi àêìy àuã, àa daång,viïåc sûã duång truy cêåp àúngiaãn, khaã nùng ûáng duångcao. Thöng qua Hïå thöëng àaägiuáp cho cöng taác quaãn lyáchêët lûúång saãn phêím nönglêm thuãy saãn trïn àõa baântónh àûúåc töët hún. Toaân böåsaãn phêím qua Hïå thöëng àïìulaâ saãn phêím an toaân, coá giêëychûáng nhêån chêët lûúång àêìyàuã vaâ nguöìn göëc xuêët xûá roäraâng, coá sûå cam kïët cuãa cúsúã saãn xuêët vaâ phên phöëi.

Thöng qua Hïå thöëng, cúquan quaãn lyá àaä tiïëp nhêånkõp thúâi nhiïìu yá kiïën phaãnhöìi cuãa ngûúâi tiïu duâng vïìchêët lûúång saãn phêím àïíkiïím tra, giaám saát vaâ xûã lyátrong trûúâng húåp vi phaåm.Baãn thên caác àún võ saãnxuêët, phên phöëi coá dõpquaãng baá hònh aãnh, thûúng

hiïåu cuãa àún võ mònh vúái caácàöëi taác vaâ ngûúâi tiïu duâng.Nhiïìu húåp àöìng àaä àûúåc kyákïët thöng qua viïåc tiïëp nhêånthöng tin tûâ Hïå thöëng. Mùåtkhaác, giuáp ngûúâi tiïu duângtiïëp cêån vúái cöng nghïå múái,coá thïm kyä nùng nhêån diïånsaãn phêím an toaân vaâ kïnhmua baán nöng saãn thûåcphêím cho bûäa ùn gia àònh.

Tuy nhiïn, àïí nhên röångmö hònh trïn vêîn coân khöngñt khoá khùn, trúã ngaåi. Búãi àêylaâ ûáng duång múái vaâ lêìn àêìutiïn àûúåc aáp duång àöëi vúáinöng saãn thûåc phêím trïnquy mö lúán;saãn xuêët nöngnghiïåp phuå thuöåc vaâo thúâitiïët, nöng saãn mang tñnh thúâivuå nïn aãnh hûúãng túái viïåcdaán tem QRcode khöngàûúåc thûúâng xuyïn, söëlûúång saãn phêím àûúåc daántem coân chiïëm tyã lïå thêëp,ngûúâi tiïu duâng chûa coá thoáiquen sûã duång àiïån thoaåi àïítruy xuêët nguöìn göëc saãnphêím… HAÅNH NHÛ


18

Truy xuêët nguöìn göëc cho nöng saãn taåi tónh Laâo Cai

Chõ N.T.C. (44 tuöíi úã Haâ Tônh) nhêåpviïån trong tònh traång buång to (giöëng baâ bêìu9 thaáng), ài laåi khoá khùn, cú thïí mïåt moãi.Taåi àêy bïånh nhên cho biïët, phaát hiïånbuång cûá to dêìn lïn caách àêy 9 thaáng, ngûúâinhaâ vaâ bïånh nhên tûúãng laâ coá thai. Caáchàoá 5 thaáng àaä ài khaám taåi möåt bïånh viïån úãHaâ Tônh vaâ àûúåc chó àõnh phaãi phêîu thuêåt,nhûng ngûúâi nhaâ ài xem boái àûúåc thêìy boáiphaán laâ coá thai, tin tûúãng vaâo lúâi thêìy boáinïn khöng ài möí. Sau àoá buång ngaây caângto, mïåt moãi nhiïìu nïn chõ àûúåc ngûúâi nhaâàûa àïën bïånh viïån àa khoa huyïån khaám.Khi ài ngûúâi nhaâ vêîn mang theo laân àûångàöì chuêín bõ cho beá sú sinh. Taåi àêy, saukhi khaám lêm saâng, xeát nghiïåm, siïu êm,bïånh nhên àûúåc baác sô chêín àoaán bïånhnhên bõ khöëi u nang buöìng trûáng phaãi,chiïëm gêìn hïët öí buång, àêíy toaân böå ruöåt vaâdaå daây sang bïn traái vaâ àûúåc chó àõnh möícùæt khöëi u. Ca möí keáo daâi 2 giúâ àöìng höì.

Hiïån taåi bïånh nhên tónh, tiïëp xuác töët, dêëuhiïåu sinh töìn öín àõnh, àaä ùn uöëng vaâ ài laåinheå nhaâng trong phoâng.

Lúâi baân: Àêy laâ möåt ca bïånh hy hûäunhûng cuäng laâ lúâi caãnh tónh àöëi vúái baâ con.Khi thêëy coá bêët kyâ biïín hiïån bêët thûúâng vïìsûác khoãe nïn àïën caác cú súã y tïë uy tñn àïíàûúåc tû vêën vaâ chûäa trõ kõp thúâi. Khöng nïntin lúâi thêìy boái noái dûåa nhû chõ C khiïën baãnthên lêm vaâo tònh traång tiïìn mêët têåt mang,thêåm chñ nguy hiïím àïën tñnh maång.

SÛÁC KHOEÃ

19

Mêët maång vò tûå yátiïm truyïìn

Anh Nguyïîn Vùn T. (45 tuöíi,úã Haãi Phoâng) bõ àau lûng nïn àaäàïën möåt ngûúâi gêìn nhaâ àïí tiïmthuöëc giaãm àau. Tuy nhiïn, sau àoáquanh khu vûåc tiïm truyïìn bõ viïmtêëy, vuâng viïm ngaây caâng lan röångnhanh choáng. Bïånh nhên bõ söët cao, vaângda, gia àònh vöåi vaä chuyïín bïånh nhên àïënKhoa Truyïìn nhiïîm, Bïånh viïån Baåch Mai,Haâ Nöåi. Bïånh nhên nhêåp viïån trong tònhtraång söëc nùång, suy àa taång, keâm theonhûäng töín thûúng viïm têëy, lan toaã toaân böåvuâng lûng lan xuöëng àuâi, beån hai bïn. Duâàaä àûúåc caác baác sô àiïìu trõ tñch cûåc bùçngcaác kyä thuêåt cao nhû loåc maáu liïn tuåc,khaáng sinh àùåc hiïåu liïìu cao... vúái chi phñ

lïn àïën 250 triïåu àöìngnhûng bïånh nhên vêîn tûãvong do söëc nhiïîmtruâng, nhiïîm truâng huyïëtdo tuå cêìu vaâng, biïënchûáng suy àa taång.

Lúâi baân: Truyïìn dõchthûåc ra rêët cêìn thiïët vaâ laâ

biïån phaáp cêëp cûáu trong nhiïìutrûúâng húåp, tuy nhiïn kyä thuêåt tiïm truyïìnphaãi do nhên viïn y tïë àaä qua àaâo taåo thûåchiïån, loaåi dõch truyïìn röìi töëc àöå truyïìn thïënaâo phaãi do baác sô chó àõnh tuyâ tûâng trûúânghúåp, vaâ cêìn àûúåc tiïën haânh taåi caác cú súã ytïë khi coá àêìy àuã phûúng tiïån cêëp cûáu àïìphoâng söëc phaãn vïå. Vò vêåy, baâ con khöngnïn àùåt tñnh maång cuãa mònh vaâo nhûäng cúsúã khöng àaãm baão vïì thiïët bõ y tïë.

Cuâng ruát kinh nghiïåm

BS NGUYÏÎN VUÄ (Bïånh viïån Àaåi hoåc Y Haâ Nöåi)

Mï tñn tûúãng buång to laâ buång bêìu

v Chõ C. sau khi àûúåc phêîu thuêåt cùæt khöëi u

Rûãa baát laâ cöng viïåc laâm möîi ngaây,liïn quan trûåc tiïëp àïën sûác khoeã. Tuynhiïn, nhiïìu ngûúâi laåi thûúâng mùæc sailêìm trong khi rûãa baát maâ khöng hïì biïët.

Hùçng ngaây, chuáng ta tiïëp xuác vúái nhiïìuloaåi vi khuêín. Coá nhûäng loaåi khöng aãnhhûúãng nghiïm troång àïën sûác khoeã cuãa conngûúâi, nhûng coá nhûäng loaåi àûúåc coi laâmêìm möëng cuãa bïånh têåt. Hiïåp höåi Y tïë Dûåphoâng Trung Quöëc àaä tûâng cöng böë trongsaách trùæng àiïìu tra vïì vïå sinh cùn bïëp caácgia àònh. Coá nhiïìu loaåi vi khuêín àûúåc nhùæcàïën nhû tuå cêìu khuêín Staphyloccocusaureus Rosenbach, nêëm canidia Albicans,vi khuêín àûúâng ruöåt Escherichia coli, sal-monella vaâ 19 loaåi vi khuêín khaác.

Nhiïìu ngûúâi vò bêån viïåc, vò lûúâi...thûúâng ngêm baát àuäa cêìn rûãa úã trongnûúác, caách laâm naây vö cuâng nguy hiïím!Búãi chêåu baát àuäa maâ baån ngêm àoá chñnh laânúi nuöi dûúäng caác loaåi vi khuêín!

Möåt khi trïn chêåu baát coá khöng ñt nhûängvi khuêín gêy bïånh nhû thïë, thò trïn miïëngboåt biïín, nûúác rûãa baát, trïn baát àuäa cuängseä coân möåt söë lûúång nhêët àõnh vi khuêíncoân soát laåi.

Khöng chó coá nhû vêåy, töíng söë vi khuêíncao nhêët trïn miïëng rûãa baát ûúác tñnhkhoaãng 500 tyã con! Theo söë liïåu cuãa ViïånNghiïn cûáu Phaát triïín Cöng nghiïåp Thûåcphêím Àaâi Loan (Trung Quöëc) tûâng cöng böëthò trïn möåt miïëng rûãa baát hoaân toaân múáisau möåt tuêìn sûã duång, söë lûúång vi khuêínsinh söi lïn àïën 2,2 tyã con. Vi sinh vêåt trïnmiïëng rûãa baát coá thïí laåi lan nhiïîm sang àöìùn, röìi tûâ àöì ùn têën cöng vaâo cú thïí ngûúâi,gêy ra caác chûáng bïånh liïn quan. Hún nûäa,sûã duång caâng lêu, vi khuêín laåi caâng coá cúhöåi phaát triïín nhiïìu hún.

Vêåy miïëng rûãa baát nhaâ baån bao lêu röìichûa giùåt? Coân coá nhûäng thoái quen xêëunaâo àe doåa àïën sûác khoeã gia àònh baån?Dûúái àêy laâ vaâi chi tiïët quan troång cêìn chuáyá khi rûãa baát àuäa maâ baån nïn tham khaão.

- Möîi khi thu doån baân ùn sau bûäa ùn,trûúác tiïn cêìn thu doån thûác ùn thûâa vaâkhùn giêëy àaä duâng. Nïëu trong baát ùn coádêìu múä àöång vêåt, nïn duâng giêëy thêëm dêìuhoùåc giêëy ùn trong nhaâ bïëp lau qua möåtlûúåt, röìi múái bùæt àêìu rûãa. Vò dêìu múä khaádñnh, nïëu trûåc tiïëp àöí vaâo öëng thoaát nûúác,nhiïìu lêìn seä gêy tùæc àûúâng öëng.

- Khi rûãa baát àuäa, duâng nûúác rûãa baátrûãa saåch bïn trong vaâ bïn ngoaâi, sau àoá,duâng voâi nûúác xöëi saåch. Nhû vêåy múái laâmsaåch hïët àûúåc vi khuêín vaâ nûúác rûãa baátcoân baám trïn baát àuäa.

- Trong gia àònh nïëu coá thaânh viïn naâodûúng tñnh vúái vi khuêín Helicobacter pylori(vi khuêín Hp trong daå daây) hoùåc ngûúâi giaâ,treã nhoã sûác àïì khaáng keám, lûu yá rûãa baátàôa xong, nïn duâng nûúác söi traáng laåi möåtlêìn nûäa, cuöëi cuâng lau khö.

- Duâng nûúác rûãa baát rêët tiïån vaâ rûãacuäng rêët saåch, nhûng cêìn phaãi xöëi nûúácnhiïìu lêìn múái saåch hïët àûúåc. Coá thïí duângtinh böåt thay cho nûúác rûãa baát, tinh böåt kïëthúåp vúái dêìu múä seä dïî daâng rûãa saåch dûúáinûúác. MINH TÊM

SÛÁC KHOEÃ

20

Lûu yá khi rûãa baát àuäa

SÛÁC KHOEÃ

Böå mön Nhên àiïån,Trung têm Nghiïn cûáuTiïìm nùng con ngûúâi vaâBöå mön Khoa Hoáa - Hoáasinh, Trûúâng Àaåi hoåc YHaâ Nöåi àaä tiïën haânhnghiïn cûáu vïì taác duångtêåp luyïån nhên àiïån vúáisûå thay àöíi vïì chó söëmúä maáu.

Kïët quaã chothêëy, nhûängngûúâi têåp luyïåncoá sûå cên bùçngcaác chó söë sinh

hoáa lipit, TAS (traång thaáichöëng oxy hoáa toaân phêìntrong huyïët thanh) úãngûúäng chuêín, giuáp phoângchöëng àûúåc bïånh xú vûäaàöång maåch, chöëng oxy hoáatïë baâo, haån chïë bïånh tiïíuàûúâng.

Nghiïn cûáu àûúåc thûåchiïån àöëi chûáng giûäa 48ngûúâi têåp thiïìn múã luên xatûâ 1 - 10 nùm vaâ 24 ngûúâikhöng têåp luyïån vúái gêìn100 mêîu maáu vaâ gêìn 400xeát nghiïåm cuãa PGS.TS VuäThõ Phûúång, Khoa Hoáa -Hoáa sinh, Trûúâng Àaåi hoåc YHaâ Nöåi. Nhûäng ngûúâi àûúåcluyïån têåp coá àöå tuöíi tûâ 22 -82 vaâ nhûäng ngûúâi khöngluyïån têåp coá àöå tuöíi tûâ 24 -72. Phêìn lúán nhûäng ngûúâi

tham gia luyïån têåp laâ nhûängngûúâi öëm àau (90%), coábïånh maån tñnh vaâi chuåcnùm, suy nhûúåc sûác khoeã.Kïët quaã cho thêëy, TAS cuãanhoám khöng luyïån têåp laâ0,94mmol/l, cuãa nhoámluyïån têåp laâ 1,32mmol/l. Söëngûúâi àaåt chuêín TAS cuãanhoám khöng luyïån têåp laâ7/24 (29,1%), trong khi úãnhoám luyïån têåp laâ 45/48(93,7%). Àiïìu naây chûáng toãnhoám khöng luyïån têåp coánguy cú oxy hoáa tïë baâo, chócoá 29,1% nhûäng ngûúâiàûúåc xeát nghiïåm àuã sûácchöëng àúä göëc tûå do nïnkhaã nùng phoâng chöëngbïånh thêëp. Trong khi àoá,nhoám luyïån têåp coá kïët quaãcao 93,7%, khöng chó coákhaã nùng chöëng àúä bïånhtêåt maâ coân cho thêëy nùnglûúång vuä truå aãnh hûúãng roä

rïåt àïën cú chïë phoâng thuãbïånh têåt cuãa cú thïí. ÚÃngûúâi têåp luyïån àaä coá TASgêëp 1,4 lêìn ngûúâi khöngtêåp luyïån. Àiïìu naây khöngchó coá yá nghôa phoângchöëng àûúåc sûå ö nhiïîmmöi trûúâng, sûå cùng thùèngmaâ nhiïìu ngûúâi coân khoãiàûúåc bïånh.

Àùåc biïåt, nhûäng ngûúâiluyïån têåp cao tuöíi àaä àaåt hïåsöë TAS cao hún tuöíi treã vaâtrung niïn (TAS úã tuöíi 22 -60 laâ 1,25, tuöíi 61 - 82 laâ1,38). Àêy laâ àiïìu bêët ngúâàöëi vúái quy luêåt laäo hoáa,ngûúâi cao tuöíi bònh thûúângTAS coá xu hûúáng giaãm sovúái treã tuöíi vaâ trung niïn.Nhûng nhoám ngûúâi cao tuöíicoá nhiïìu thúâi gian têåp luyïånvaâ quyïët têm cao lïn àaä coáTAS cao hún nhoám treã tuöíi.Nhû vêåy, nùng lûúång vuä truåcoá yá nghôa chöëng laäo hoáarêët töët cho ngûúâi cao tuöíi.

Hún nûäa, caác chó tiïuquan troång nhêët vïì múätrong maáu laâ HDL -Cholestorol vaâ LDL - cho-lesterol àïìu àaåt chuêín100%, hai chó tiïu coân laåicuäng àaåt tiïu chuêín 80%.Nhû vêåy, sûå luyïån têåp coátaác duång chöëng xú vûäaàöång maåch rêët töët chongûúâi cao tuöíi.

NHÊÅT HAÂ

21

LUYÏÅN THIÏÌN MÚÃ LUÊN XA:

Phoâng, chöëng bïånh xú vûäa àöång maåchv Têåp nhên àiïån taåi nhaâ

SÛÁC KHOEÃ

Àùåt haâng qua maång, àem haâng túáitêån nhaâ laâ möåt tiïån ñch phuâ húåp chonhûäng chõ em bêån röån. Àöëi vúái thûåcphêím, khi mua qua maång, cêìn coánhûäng hiïíu biïët nhêët àõnh àïí khöngmua phaãi haâng keám chêët lûúång nhûnggùæn maác “thûåc phêím saåch”.

Chõ Trêìn Thõ Thu, Chung cûVOV Mïî Trò (Haâ Nöåi) chia seã,tuêìn trûúác chõ àùåt mua 2kgdûa chuöåt saåch “nhaâ tröìng”theo giúái thiïåu cuãa möåt ngûúâi

baán haâng trïn maång. Vò àang coá bêìu nïnchõ ûu tiïn thûåc phêím saåch, khöng hoáachêët baão quaãn. Nhûng khi ùn xong, chõ coácaãm giaác buöìn nön, khoá chõu vaâ sau àoá laâài ngoaâi. Vöåi vaâng vaâo viïån khaám, baác sônoái chõ bõ ngöå àöåc thûåc phêím. May maâ chóúã mûác àöå nheå, khöng aãnh hûúãng àïën thainhi. Chõ chia seã: “Chùæc coá leä, chó nhûängsaãn phêím chñnh tay mònh tröìng, chùm soác,múái coá thïí tin tûúãng vïì àöå saåch. Trûúác giúâvêîn tin tûúãng caác baån baán haâng trïn maångvò nghô laâm gò cuäng phaãi coá chûä tñn. Khöngngúâ thûåc phêím saåch maâ laåi ngöå àöåc”.

PGS.TS Nguyïîn Duy Thõnh, ViïånCöng nghïå Sinh hoåc – Cöng nghïå Thûåcphêím, Trûúâng Àaåi hoåc Baách khoa Haâ Nöåicho rùçng, khi ngûúâi mua thûåc phêím chêëpnhêån mua qua maång cuãa caác caá nhên, cúsúã khöng pheáp, chó dûåa trïn loâng tin, thò ruãiro àûúng nhiïn seä lúán. Àa phêìn caác khaáchhaâng biïët àïën cûãa haâng thöng quaFacebook, caác trang rao vùåt vaâ caác moánchó àûúåc chuã cûãa haâng cam àoan bùçngmiïång chûá khöng hïì coá giêëy túâ chûángminh vïì nguöìn göëc thûåc phêím. Ngûúâi tiïuduâng cêìn cêín troång trong viïåc mua thûåcphêím qua maång. Töët nhêët nïn tòm àïën

nhûäng trang baán haâng trïn maång coá uy tñn,àõa chó, nguöìn göëc xuêët xûá roä raâng. haânghoáa coá thûúng hiïåu, kiïím àõnh roä raâng.

Theo PGS.TS Nguyïîn Duy Thõnh, duâlaâ àùåt haâng qua maång, nhûng khi nhêånhaâng, ngûúâi mua vêîn coá quyïìn khöngnhêån nïëu thûåc phêím khöng àaåt tiïu chuêínvïì caãm quan thöng thûúâng. Vñ duå nhû múárau nhòn trïn maång thò xanh non, tûúi múnmúãn, nhûng khi ngûúâi giao haâng àem àïënlaåi laâ múá rau àaä heáo ruä, uáa laá, thò ngûúâi tiïuduâng hoaân toaân coá quyïìn tûâ chöëi. Hay vúáinhûäng thûåc phêím buöåc phaãi baão quaãnlaånh nhû thõt, caá, chaã gioâ, nem… nïëu böåphêån giao haâng khöng coá caác thiïët bõ baãoquaãn laånh chuyïn duång thò cuäng khöngnïn mua.

Cuäng theo PGS.TS Nguyïîn DuyThõnh, khi mua haâng qua maång phaãi chuá yáquan saát nhiïìu àùåc àiïím àïí nhêån biïët thûåcphêím coá àaãm baão khöng. Àöëi vúái rau cuã,quan saát phêìn cuöëng, nïëu coá dêëu hiïåu bõheáo, khö, coá lêîn laá uáa laâ rau àaä àïí lêu, mêëtài nhûäng khoaáng chêët cú baãn, khöng nïnùn. Àöëi vúái thûåc phêím tûúi söëng, nïëu súâvaâo thêëy nhúát, coá muâi laå, biïën maâu, khöngcoân tûúi höìng thò nhêët quyïët khöng mua.Vúái thûåc phêím duâng àïí ùn söëng nhû ùngoãi hay rau söëng thò caâng phaãi cêín troångvïì nguöìn göëc. AN NHIÏN

22

Cêín troång vúái “thûåc phêím saåch” trïn maång

Nguã ñt hún 6 tiïëng hoùåc nhiïìu hún10 tiïëng möîi ngaây àïìu liïn quan vúái höåichûáng chuyïín hoáa vaâ caác röëi loaån khaác,theo nghiïn cûáu tûâ 133.608 ngûúâi HaânQuöëc tûâ 40 – 69 tuöíi.

Tûâ trûúác nay, chuáng ta àïìu nghôrùçng chó coá thiïëu nguã hay nguãmuöån múái gêy bïånh cho cú thïí.Tuy nhiïn, trïn thïë giúái ngûúâi taàaä nghiïn cûáu vaâ phaát hiïån ra

rùçng nguã quaá nhiïìu möîi ngaây cuäng gêybïånh khöng keám. Do àoá, baån cêìn biïëtnhûäng taác haåi khi nguã quaá nhiïìu àïí sûãaàöíi ngay nïëu khöng muöën phaãi àöëi mùåt vúáicaác chûáng bïånh sau.

Cuå thïí, caác nhaâ nghiïn cûáu úã Àaåi hoåcY khoa Quöëc gia Haân Quöëc thêëy rùçng:Khi so saánh nhûäng ngûúâi nguã tûâ 6 – 10tiïëng möîi ngaây thò àaân öng nguã ñt hún 6tiïëng thò bõ höåi chûáng chuyïín hoáa nhiïìuhún vaâ coá voâng buång to hún, coân phuå nûänguã ñt hún 6 tiïëng möîi ngaây thò coá vuângbuång to hún.

Nguã nhiïìu hún 10 tiïëng möîi ngaây liïnquan vúái höåi chûáng chuyïín hoáa vaâ tùngtriglycerid maáu úã àaân öng, coân úã phuå nûä seäbõ höåi chûáng chuyïín hoáa, tùng voâng buång,tùng triglycerid, tùng àûúâng maáu vaâ giaãmcholesterol töët (HDL-C).

Caác taác giaã cuäng ghi nhêån gêìn 11%nam vaâ 13% nûä nguã ñt hún 6 tiïëng, trongkhi 1,5% nam vaâ 1,7% nûä nguã nhiïìu hún10 tiïëng. Claire E. Kim taác giaã nghiïn cûáunoái rùçng, àêy laâ nghiïn cûáu lúán nhêët àaánhgiaá àaáp ûáng liïn quan àïën khoaãng thúâigian nguã vaâ höåi chûáng chuyïín hoáa, phênbiïåt hai giúái nam nûä.

Búãi vò hoå múã röång mêîu so vúái nhûängnghiïn cûáu trûúác àêy nïn coá thïí phaát hiïånmöëi liïn hïå giûäa nguã vaâ höåi chûáng chuyïínhoáa maâ trûúác àoá khöng àûúåc chuá yá. Dûåatrïn àõnh nghôa phöí biïën, ngûúâi tham giaàûúåc xem coá höåi chûáng chuyïín hoáa nïëuhoå coá ñt nhêët ba dêëu hiïåu sau: tùng voângbuång, tùng cao triglycerid, giaãmcholesterol töët, tùng huyïët aáp vaâ röëi loaåndung naåp àûúâng. Têìn suêët bõ höåi chûángchuyïín hoáa úã nam laâ 29% vaâ nûä laâ 24,5%.

Caác chuyïn gia noái rùçng, têìn suêët bõhöåi chûáng chuyïín hoáa úã Haân Quöëc thò cao,cêëp thiïët laâ phaãi xaác àõnh caác yïëu töë nguycú coá thïí can thiïåp àûúåc chùèng haån nhûthúâi gian nguã.

Caác taác giaã àaä sûã duång dûä liïåu tûânghiïn cûáu HEXA, möåt nghiïn cûáu cöångàöìng lúán úã Haân Quöëc trong gian àoaån2004 – 2013, bao göìm caác thöng tin vïì xaähöåi hoåc, àùåc tñnh, tiïìn sûã y khoa, duângthuöëc, tiïìn sûã gia àònh, yïëu töë löëi söëng, chïëàöå ùn,hoaåt àöång thïí lûåc vaâ yïëu töë sinh saãnúã phuå nûä. Trong nghiïn cûáu HEXA coân coáviïåc thu thêåp mêîu huyïët tûúng, tïë baâomaáu, genom ADN vaâ nûúác tiïíu.

ÀÙÅNG MINH TRÑ (Theo BMC Public Health)

SÛÁC KHOEÃ

23

Nguã nhiïìu hay ñt àïìu coá haåi

24

GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Nhu mö gan thö laâ bïånh gò?

Hoãi: Vûâa qua töi coá ài siïu êm öí buångthò thêëy kïët luêån laâ nhu mö gan thö nhûngkhöng àûúåc giaãi thñch roä raâng. Vêåy xin hoãithïë naâo laâ nhu mö gan thö? Taåi sao nhumö gan laåi thö? Àoá coá phaãi laâ möåt bïånhkhöng? Coá cêìn phaãi giûä gòn, ùn uöëngkiïng khem?

NGUYÏÎN ÀÙNG NGHÒN (xoám 3 Àöî Xaá, Vaån Àiïím, Thûúâng Tñn,

Haâ Nöåi)BS Lï Quang Höìng, Trung têm tû vêën

1088 traã lúâi: Kïët quaã siïu êm gan cho thêëy,nhu mö gan cuãa baån thö coá nghôa laâ hònhaãnh cêëu truác khöng àöìng nhêët (gan bònhthûúâng coá hònh aãnh àöìng nhêët vaâ kñchthûúác bònh thûúâng). Tuy nhiïn, nïëu àúnthuêìn chó coá cêëu truác gan khöng àöìngnhêët, ngoaâi ra kñch thûúác gan bònh thûúâng,khöng coá khöëi bêët thûúâng, tônh maåch cûãa,

hïå tônh maåch trïn gan khöng giaän... nhûbaån àaä thöng baáo trong thû thò khöng coá gòàaáng lo ngaåi. Hònh aãnh mö taã khöng coá tñnhàùåc hiïåu, khöng phaãi laâ möåt bïånh, thûúângàûúåc phaát hiïån tònh cúâ qua möåt lêìn khaámbïånh vaâ cuäng khöng cêìn àiïìu trõ. Nhûngnïn xem laâ möåt dêëu hiïåu baáo àöång àïí coásûå theo doäi têìm soaát caác nguyïn nhên coáthïí gùåp àaä nïu úã trïn. Baån nïn thùm khaámúã chuyïn khoa tiïu hoáa (mang theo kïëtquaã siïu êm àaä àûúåc laâm). Do hiïån taåi triïåuchûáng àûúåc phaát hiïån úã gan, vò vêåy, baånnïn chuá yá baão vïå laá gan cuãa mònh bùçngtraánh uöëng rûúåu, traánh sûã duång nhiïìu chêëtbeáo àöång vêåt trong khêíu phêìn dinh dûúänghùçng ngaây vaâ thêån troång trong sûã duång caácloaåi thuöëc àiïìu trõ (caác thuöëc coá taác duångphuå haåi gan).

MINH TÊM (ghi)

25


Hoãi: Chaáu àang coá thai 6 thaáng. Theothoái quen chaáu vêîn uöëng nûúác cheâ xanhhùçng ngaây. Xin hoãi nûúác cheâ xanh coá aãnhhûúãng àïën chaáu vaâ thai nhi khöng?

NGUYÏÎN HÛÚNG LY (Myä Àûác, Haâ Nöåi)

Lûúng y Vuä Quöëc Trung, Phoâng chêíntrõ Y hoåc cöí truyïìn Chuâa Caãm ÛÁng, àûúângLaáng, Àöëng Àa, Haâ Nöåi traã lúâi: Trong laácheâ xanh coá nhiïìu thaânh phêìn coá lúåi chosûác khoeã con ngûúâi nhû caác húåp chêët phenol, coá taác duång giaãi àöåc, laâm sùn ruöåt,sinh nûúác boåt, laâm chêåm laåi sûå giaâ yïëu cuãacú thïí. Haâm lûúång caác loaåi vitamin trong laácheâ cao, giuáp böí sung vitamin cho cú thïí.Vò thïë, uöëng cheâ xanh khöng coá gò gêy haåicho thai phuå vaâ thai nhi maâ coân coá lúåi.

Àùåc biïåt, trong laá cheâ haâm lûúång keäm(Zn) rêët cao, keäm laâ nguyïn töë vi lûúång cûåckyâ quan troång vúái caã thai phuå lêîn thai nhi.Phuå nûä sau khi mang thai, nhu cêìu vïì keämtùng lïn àïí àaáp ûáng cho sûå phaát triïín cuãa

thai nhi vaâ caác hoaåt àöång sinh lyá bònhthûúâng cuãa thai phuå. Nïëu thiïëu keäm, àöå cocuãa tûã cung seä yïëu, thiïëu lûåc, saãn phuåkhöng àuã khaã nùng àïí sinh con (àeã) tûånhiïn maâ phaãi can thiïåp múái àeã àûúåc (möítûã cung lêëy thai ra). Möîi ngaây saãn phuåuöëng 2 - 3 cöëc cheâ xanh laâ coá thïí thoaã maännhu cêìu vïì keäm cho cú thïí. Do vêåy, uöëngnûúác cheâ xanh hùçng ngaây laâ töët vaâ cêìnthiïët cho thai phuå. Nûúác cheâ xanh coân coátaác duång thanh nhiïåt, giaãi àöåc do vêåy caângcêìn cho thai phuå.

Tuy nhiïn, thai phuå khöng nïn uöëngnûúác cheâ xanh quaá nhiïìu vaâ quaá àùåc.Uöëng nhiïìu traâ seä aãnh hûúãng àïën quaátrònh hêëp thu sùæt maâ nhu cêìu vïì sùæt cuãathai phuå cuäng tùng hún nhiïìu so vúái bònhthûúâng. Uöëng quaá àêåm àùåc coá thïí dêînàïën sûå kñch thñch thêìn kinh trung ûúng,gêy hûng phêën laâm mêët nguã, nhõp tim àêåpnhanh... khöng coá lúåi cho sûác khoeã trongthúâi kyâ mang thai.

Nûúác cheâ xanhkhöng gêy haåi

thai nhicho thai phuå vaâ


Hoãi: Caách nhêån biïët saãn phêím sûãduång nano baåc thêåt vaâ haâng nhaái?

NGUYÏÎN HAÂ(Hoaâng Hoa Thaám, Haâ Nöåi)

TS Phaåm Vùn Nho, Phoâng Thñ nghiïåmVêåt lyá, Àaåi hoåc Khoa hoåc Tûå nhiïn, Àaåihoåc Quöëc gia Haâ Nöåi traã lúâi: Cêìn phaãi phênbiïåt nano baåc (baåc kim loaåi úã daång haåt rêëtnhoã) vaâ muöëi baåc (Baåc úã daång iön Ag+).Nano baåc laâ caác haåt kim loaåi rêët nhoã, coákhaã nùng phaãn xaå aánh saáng. Coân muöëibaåc laâ baåc töìn taåi úã daång ion, khöng phaãnchiïëu aánh saáng.

Nano baåc àûúåc àiïìu chïë tûâ muöëi baåcqua quaá trònh töíng húåp rêët phûác taåp vaâ keáodaâi, nïn keo nano baåc vêîn coân chûáa iönbaåc. Baåc chó àûúåc coi laâ nano khi trïn 50%

úã daång haåt kim loaåi nhoã hún 100nm, dûúái50% úã daång ion.

Coá thïí kiïím tra bùçng caách cùæt möåtmêíu nhoã cuãa têëm loåc àoá ngêm vaâo trongdung dõch dinh dûúäng. Dung dõch naây coáthïí xin úã caác phoâng thñ nghiïåm hoùåc tûåtaåo ra bùçng caách ninh thõt boâ lïn, lêëynûúác trong loåc qua möåt lêìn laâ àûúåc. Chiadung dõch naây ra laâm 2, 1 cöëc cho miïëngtêëm loåc nano baåc vaâo, cöëc kia cho vaâomöåt miïëng vaãi böng. Àïí ra ngoaâi trúâikhoaãng 2 tiïëng, sau àoá cho vaâo nhaâ qua1 àïm. Nïëu nûúác úã miïëng nano baåc vêîntrong, coá muâi thúm thõt boâ thò àoá laâ nanobaåc thêåt. Cöëc kia do vi khuêín phaát triïínseä böëc muâi khoá chõu.

HIÏÌN DUNG (ghi)

Nhêån biïët saãn phêím sûã duång nano baåc thêåt, haâng nhaái

26


Hoãi: Baão quaãn vaán göî nhên taåo thïënaâo àïí chuáng luön bïìn, àeåp?

VUÄ THUÂY LINH (Tûâ Liïm, Haâ Nöåi)ThS Nguyïîn Vùn Huynh, Trung têm

Vêåt liïåu hûäu cú vaâ Hoáa phêím xêy dûång,Viïån Vêåt liïåu xêy dûång traã lúâi: Khi nguöìn göîkhai thaác tûâ rûâng tûå nhiïn ngaây caâng caånkiïåt, viïåc saãn xuêët vaán göî nhên taåo àangtrúã nïn phöí biïën. Do nhûäng àùåc tñnh cú lyáûu viïåt, kiïíu daáng maâu sùæc phong phuá, àöìmöåc laâm tûâ vaán nhên taåo thñch húåp vúái nöåithêët hiïån àaåi. Saãn phêím vaán göî nhên taåosaãn xuêët vaâ sûã duång phöí biïën úã Viïåt Namhiïån nay göìm 3 loaåi chñnh laâ vaán súåi, vaángheáp thanh, vaán dùm...

Tuy nhiïn biïët àïën chuáng laâ möåt viïåcnhûng biïët caách sûã duång ra sao? Nhû thïënaâo laâ töët? Thò khöng phaãi ai cuäng coá biïëtàûúåc. Búãi vaán göî nhên taåo cuäng coá nhûúåcàiïím laâ chõu nûúác, chõu lûãa keám... Ngûúâiduâng cêìn lûu yá traánh khöng kï baân ghïë,tuã... úã núi coá àöå êím cao hoùåc dïî bùæt lûãa.Khi àöì göî coá vïët bêín phaãi laâm saåch ngay vòàïí lêu nhûäng vïët bêín naây seä ùn vaâo göî, rêëtkhoá chuâi hoùåc nïëu chuâi coá thïí khiïën àöì bõtrêìy xûúác. Khi lau tuã, khung cûãa, giûúâng,saân nhaâ... thò nïn duâng khùn àaä vùæt kiïåtnûúác àïí lau. Vïët bêín nhû mûåc thò lêëy cöìnàïí lau.

HAÂ TRANG (ghi)

Baão quaãn vaán göî nhên taåo

27


28

Hoãi: Laâm sao àïí voâi nûúác trong giaàònh khöng laâ nguöìn lêy nhiïîm vi khuêín?

LÏ NGUYÏN HOA (Hai Baâ Trûng, Haâ Nöåi)

PGS.TS Trõnh Lï Huâng, Khoa Hoáa,Àaåi hoåc Khoa hoåc Tûå nhiïn, Àaåi hoåc Quöëcgia Haâ Nöåi traã lúâi: Nhûäng chiïëc voâi nûúácluön trong tònh traång chûáa nûúác, àoá laâ möitrûúâng truá nguå lyá tûúãng cuãa nhiïìu loaåi vikhuêín. Àùåc biïåt laâ vi khuêín tiïu chaãyE.coli rêët dïî lêy lan, dïî phaát sinh trongnguöìn nûúác. Nïn duâng caác loaåi dung dõchcoá tñnh saát khuêín chuyïn duâng àïí lau rûãavoâi nûúác. Hoùåc àïí coå saåch möåt chiïëc voâinûúác thò baån coá thïí aáp duång möåt söë caáchlau sau àêy.

Laâm saåch miïång voâi nûúác: Nùçm ngaydûúái miïång voâi nûúác cuãa baån laâ möåt têëmloåc coá taác duång giûä laåi bêët kyâ vêåt thïí laå àira theo doâng nûúác, nhûng noá cuäng têåp húåprêët nhiïìu loaåi vïët bêín nhû nêëm möëc, cùånvöi... Sûã duång möåt chiïëc baân chaãi cuä àïítiïëp cêån têëm loåc, xaã nûúác àïí laâm ûúát têëmloåc, nhuáng baân chaãi vaâo böåt baking sodavaâ coå trûåc tiïëp lïn noá möåt caách nheå nhaângnhûng kyä lûúäng. Àïí thûåc sûå àaánh tan moåimaãng baám tñch tuå lêu ngaây, àöí giêëm ùnvaâo möåt chiïëc cheán/baát con vaâ ngêmmiïång voâi nûúác ngêåp trong àoá. Baån seä thêëycöëc giêëm suãi boåt lùn tùn. Àoá laâ dêëu hiïåucho thêëy phaãn ûáng hoáa hoåc xaãy ra giûäagiêëm vaâ böåt baking soda, laâm cho moåi thûátrúã nïn saåch seä nhû yá muöën.

Xaác àõnh kim loaåi bïì mùåt cuãa voâi nûúác:Möîi voâi nûúác coá möåt lúáp phuã bïì mùåt khaácnhau, nïn cuäng cêìn caách xûã lyá khaácnhau.Nhûng vêîn coá caác caách chung nhûsau: Tröån 0.47ml nûúác êëm vúái 15 - 30mlnûúác rûãa cheán. Duâng caái coå thêëm dungdõch vaâ nheå nhaâng chaâ voâi nûúác. Lêëy 1

chuát baking soda lïn trïn baân chaãi àaánhrùng. Duâng baân chaãi coå nhûäng phêìn cùånnûúác àoáng bêín trïn caác viïìn xung quanhvoâi nûúác. Duâng chó nha khoa (têìm 30cm)luöìn giûäa caác khe voâi nûúác. Cùån xaâ phoângvaâ caác chêët bêín thûúâng xuyïn tuå têåp úã àêy.Duâng nûúác xaã voâi nûúác vaâ lau khö bùçng 1miïëng vaãi mïìm.

Àöëi vúái bïì mùåt maå cúâ röm hoùåc keäm:Cho giêëm vaâo 1 chiïëc loå xõt. Xõt giêëm kñnvoâi, chúâ trong 5 – 10 phuát àïí caác vïët bêínbúã ra. Sau àoá lau saåch voâi bùçng 1 miïëngvaãi mïìm vaâ khö.

Àöëi vúái bïì mùåt tûâ àöìng (copper) hoùåcinox: Cho coca vaâo loå xõt. Xõt coca kñn voâi,chúâ trong 5 - 10 phuát àïí thêëm. Xaã voâibùçng nûúác vaâ lau bïì mùåt voâi bùçng 1 chiïëckhùn ûúát.

Àöëi vúái bïì mùåt tûâ àöìng thau (brass)hoùåc àöìng àen (bronze): Tröån 15ml giêëm,14.3g muöëi vaâ 14.3g böåt myâ àa duångtrong 1 chiïëc baát. Duâng 1 têëm vaãi saåchnhuáng vaâo höîn húåp. Thêëm höîn húåp lïnbïì mùåt voâi. Lau khö voâi bùçng 1 chiïëckhùn khaác.

THU HAÂ (ghi)

Giûä voâi nûúác traánh lêy nhiïîm vi khuêín

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

29

Hoãi: Töi laâm viïåc cho möåt cöng ty àûúåc3 thaáng. Töi àaä traãi qua thúâi gian 2 thaángthûã viïåc vaâ hiïån nay vêîn tiïëp tuåc laâm viïåctaåi àoá. Sau 2 thaáng thûã viïåc, giaám àöëc cuãacöng ty cho biïët thúâi gian 2 thaáng khöng àuãàïí àaánh giaá khaã nùng laâm viïåc cuãa töi vaâcêìn thúâi gian daâi hún àïí cho töi thûã viïåcnïn vêîn chûa kyá húåp àöìng chñnh thûác. Xinhoãi, viïåc laâm cuãa cöng ty coá àuáng khöng?Vaâ nïëu sai thò hoå phaãi chõu traách nhiïåm nhûthïë naâo?

MAI LOAN (Haâ Nöåi)LS Trêìn Maånh Duäng traã lúâi:Theo Àiïìu 32 Böå luêåt Lao àöång, "ngûúâi

sûã duång lao àöång vaâ ngûúâi lao àöång thoaãthuêån vïì viïåc laâm thûã, thúâi gian thûã viïåc, vïìquyïìn, nghôa vuå cuãa hai bïn. Tiïìn lûúngcuãa ngûúâi lao àöång trong thúâi gian thûã viïåcbùçng 70% mûác lûúng cêëp bêåc cuãa cöngviïåc àoá. Thúâi gian thûã viïåc khöng quaá 60ngaây àöëi vúái lao àöång chuyïn mön kyä thuêåtcao vaâ khöng quaá 30 ngaây àöëi vúái nhûänglao àöång khaác.

Khoaãn 4, Àiïìu 7 Nghõ àõnh 44/2003/NÀ-CP cuãa Chñnh phuã quy àõnh: "Hïët thúâi gianthûã viïåc, ngûúâi sûã duång lao àöång thöng baáokïët quaã laâm thûã cho ngûúâi lao àöång. Nïëuàaåt yïu cêìu hai bïn phaãi tiïën haânh kyá kïëthúåp àöìng lao àöång hoùåc ngûúâi lao àöångkhöng àûúåc thöng baáo maâ vêîn tiïëp tuåc laâmviïåc thò ngûúâi àoá àûúng nhiïn àûúåc laâm viïåcchñnh thûác".

Nhû vêåy, viïåc cöng ty àoá keáo daâi thúâi haånthûã viïåc thïm 2 thaáng nûäa laâ vi phaåm quyàõnh phaáp luêåt vïì sûã duång lao àöång. Baån coáthïí àïì nghõ cöng ty kyá húåp àöìng vúái baån.

Àöëi vúái caác trûúâng húåp vi phaåm phaápluêåt lao àöång thò tuyâ mûác àöå vi phaåm maâ bõxûã phaåt bùçng caác hònh thûác: caãnh caáo, phaåttiïìn, àònh chó hoùåc thu höìi giêëy pheáp, buöåcphaãi böìi thûúâng, buöåc àoáng cûãa doanhnghiïåp, hoùåc bõ truy cûáu traách nhiïåm hònhsûå theo quy àõnh cuãa phaáp luêåt (Àiïìu 192Böå luêåt Lao àöång). Chñnh phuã quy àõnh vïìviïåc xûã phaåt haânh chñnh àöëi vúái haânh vi viphaåm phaáp luêåt lao àöång. H.ANH (ghi)

Thúâi gian thûã viïåc

Hoãi: Luêåt Thi haânh aán dên sûå (THADS)àaä cho pheáp möåt söë trûúâng húåp hoaän thihaânh aán. Tuy nhiïn, thûåc tiïîn nhiïìu àõaphûúng khaá luáng tuáng khi aáp duång quyàõnh àïí giaãi quyïët caác trûúâng húåp cuå thïí.Vêåy caách xûã lyá khoá khùn naây thïë naâo?

HOAÂNG TRÊÌN (Phuá Thoå)Töíng cuåc THADS traã lúâi: Àiïím g khoaãn

1 Àiïìu 48 Luêåt THADS quy àõnh vïì hoaän thihaânh aán trong trûúâng húåp: Viïåc chuyïín giaoquyïìn vaâ nghôa vuå thi haânh aán theo quy àõnhtaåi Àiïìu 54 cuãa Luêåt naây chûa thûåc hiïånàûúåc vò sûå kiïån bêët khaã khaáng hoùåc trúã ngaåikhaách quan. Trong khi àoá, khoaãn 2 Àiïìu 54Luêåt THADS quy àõnh: Trûúâng húåp ngûúâiàûúåc thi haânh aán, ngûúâi phaãi thi haânh aán laâcaá nhên chïët thò quyïìn, nghôa vuå thi haânh aánàûúåc chuyïín giao cho ngûúâi khaác theo quyàõnh cuãa phaáp luêåt vïì thûâa kïë.

Hûúáng dêîn nöåi dung trïn, taåi àiïím akhoaãn 3 Àiïìu 4 cuãa Nghõ àõnh söë62/2015/NÀ-CP quy àõnh sûå kiïån bêët khaãkhaáng hoùåc trúã ngaåi khaách quan bao göìm:àûúng sûå chïët maâ chûa xaác àõnh àûúåcngûúâi thûâa kïë. Coân taåi àiïím b khoaãn 1Àiïìu 15 cuãa Nghõ àõnh söë 62/2015/NÀ-CPquy àõnh: Trûúâng húåp chûa xaác àõnh àûúåcngûúâi thûâa kïë thò cú quan THADS thöngbaáo cöng khai trïn phûúng tiïån thöng tinàaåi chuáng vaâ niïm yïët taåi núi coá taâi saãn, truåsúã UBND cêëp xaä núi coá taâi saãn trong thúâigian 03 thaáng, kïí tûâ ngaây thöng baáo, niïmyïët àïí ngûúâi thûâa kïë biïët, liïn hïå vaâ thûåchiïån nghôa vuå thi haânh aán cuãa ngûúâi phaãithi haânh aán àïí laåi; hïët thúâi haån naây maâkhöng coá ngûúâi khai nhêån thûâa kïë thò cúquan THADS xûã lyá taâi saãn àïí thi haânh aán.

Nhû vêåy, caác quy àõnh cuãa phaáp luêåttrong trûúâng húåp naây laâ chûa thöëng nhêët

vúái nhau, cú quan THADS phaãi hoaän thihaânh aán hay tiïëp tuåc xûã lyá taâi saãn trongtrûúâng húåp chûa xaác àõnh àûúåc ngûúâi thûâakïë thò thûåc tiïîn möîi àõa phûúng xûã lyá möåtkhaác. Thêåm chñ, coá àõa phûúng coân àïìnghõ böí sung quy àõnh trûúâng húåp ngûúâithûá ba baão laänh chïët nhûng chûa xaác àõnhàûúåc ngûúâi thûâa kïë.

Cuåc THADS tónh Nghïå An cuäng phêntñch, trong trûúâng húåp trïn nïëu ra quyïëtàõnh thu höìi quyïët àõnh thi haânh aán àöëi vúáingûúâi phaãi thi haânh aán àaä chïët vaâ banhaânh quyïët àõnh thi haânh aán múái àöëi vúáingûúâi thûâa kïë laâ khöng phuâ húåp. Búãi vò, khikhöng xaác àõnh àûúåc ngûúâi thûâa kïë thòàöìng nghôa laâ khöng xaác àõnh àûúåc àöëitûúång phaãi thi haânh aán múái, do àoá nïëu thuhöìi seä laâm mêët hiïåu lûåc cuãa quyïët àõnh thihaânh aán ban àêìu. Do vêåy, Cuåc àïì nghõ sûãaàöíi, böí sung àiïím b khoaãn 1 Àiïìu 15 Nghõàõnh söë 62/2015/NÀ-CP nhû sau: “Trûúânghúåp ngûúâi phaãi thi haânh nghôa vuå vïì thanhtoaán tiïìn àaä chïët maâ coá àïí laåi taâi saãnnhûng chûa xaác àõnh àûúåc ngûúâi thûâa kïëhoùåc khöng coá ngûúâi thûâa kïë àïí thûåc hiïånnghôa vuå THADS thò cú quan THADS vêîntiïëp tuåc töí chûác thi haânh aán theo nöåi dungquyïët àõnh thi haânh aán àaä ban haânh”.

Theo Töíng cuåc THADS, trong trûúânghúåp chûa xaác àõnh àûúåc ngûúâi thûâa kïë, cúquan THADS ra quyïët àõnh hoaän thi haânhtheo àiïím g khoaãn 1 Àiïìu 48 Luêåt THADS.Búãi trong trûúâng húåp khöng xaác àõnh àûúåcngûúâi thûâa kïë thò cú quan THADS khöngthïí chuyïín giao quyïìn vaâ nghôa vuå thihaânh aán, nïëu phaãi aáp duång biïån phaápcûúäng chïë thò trïn thûåc tïë khöng thïí aápduång biïån phaáp cûúäng chïë àöëi vúái ngûúâiàaä chïët. UYÏN SAN (ghi)

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

30

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

Cêìn hoaän thi haânh aán khi chûa xaác àõnh àûúåc ngûúâi thûâa kïë

Documents

Caách tiïët kiïåm àiïån CHO TIVI · 2018-07-25 · Tûâ ngaây 31/7 – 5/8, Trung têm Haânh àöång vaâ Liïn kïët vò Möi trûúâng vaâ Phaát triïín (CHANGE