CANLILIK HÜCRE İLE BAŞLAR

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Tüm canlılar;• Hücrelerden oluşur• Solunum yaparlar• Beslenirler• Hareket ederler• Boşaltım yaparlar• Solunum yaparlar• Tüm canlılar uyartılara karşı tepki verirler• Doğarlar, büyürler , ürerler ve ölürler.

HÜCRE Canlıları oluşturan en küçük yapı birimine hücre denir.

Canlılar tek bir hücreden oluşabildiği gibi çok sayıda hücreden de oluşabilir.

Örnek: Tek hücreli canlılar: Amip, öglena, bakteri, terliksi hayvan Çok hücreli canlı: İnsanlar hayvanlar, bitkiler Canlıları meydana getiren hücreler gözle görülemez.

Ancak mikroskop denen araçlarla görülebilir. Hücre ilk defa Robert Hooke tarafından bulunmuştur.• Bir hücre genel olarak temelde üç kısımdan

oluşur.Bunlar;• Hücre zarı• Sitoplazma• Çekirdek

HÜCRENİN KISIMLARI

SOĞAN ZARI HÜCRESİ

Hücre ÇeperiHücre Zarı

Çekirdek

Sitoplazma

Bitki Hücresi

Hayvan Hücresi

HÜCRENİN KISIMLARI

1. HÜCRE ZARI

HÜCRE ZARI: Yağ, protein ve az miktarda karbonhidrat moleküllerinden oluşur. Hücre içindeki çekirdek ve sitoplazmanın dağılmasını engelleyerek, hücreyi dış kısımdan sarar. ÖZELLİKLERİ:• Seçici geçirgendir. Her maddeyi hücre içine almaz• Esnek ve canlıdır.•Saydam ve akışkandır.•Üzerlerinde POR adı verilen delikler bulunur. Bu delikler madde geçişini sağlar.

1. HÜCRE ZARI

HÜCRE ZARININ GÖREVLERİ;• Hücreyi dış etkilerden korur.• Hücreye şekil verir.• Sitoplazmanın dağılmasını önler• Hücreyi dış ortamdan ayırır.• Hücreye madde giriş çıkışını kontrol eder

1. HÜCRE ZARI• HÜCRE ÇEPERİ (Hücre Duvarı): Yalnızca bitki, mantar ve bakterilerde bulunur.

İnsanlarda ve hayvanlarda bulunmaz. Hücre çeperi hücre zarının dış kısmında bulunur. ÖZELLİKLERİ;

• Cansızdır, tam geçirgendir.• Selülozdan yapılmıştır.• Hücreye sertlik ve dayanıklılık sağlar.• Hücre çeperin de madde alışverişine yardımcı olan geçitler bulunur

HÜCRE ZARI İLE HÜCRE ÇEPERİ ARASINDAKİ FARKLAR

Hücre zarı Hücre Çeperi

1. Canlıdır 1. Cansızdır2. Seçici geçirgendir 2. Tam geçirgendir.3. Esnektir 3. Sert ve kalındır4. Tüm canlılarda bulunur. 4. Bitki ,mantar ve

bakterilerde bulunur.5. Protein, yağ ve karbonhidrat 5. Yapısında selüloz

ve kitinMoleküllerinden oluşmuştur. bulunur.

2. SİTOPLAZMA2. SİTOPLAZMA: Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran

yarı saydam ,yarı akışkan ,yumurta akı kıvamında bir sıvıdır.

•Sitoplazma; hücredeki canlılık olaylarının (üreme, boşaltım,sindirim,enerji üretimi ) gerçekleştirildiği yerdir.•Sitoplazmanın %65 ile %95 su oluşturur. Bunun dışında protein,yağ,karbonhidrat,vitamin,mineraller, hormonlar,enzimler ve organeller bulunur.•Yaşamsal olayları, sitoplazma içinde organeller gerçekleştirir.

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

1. RİBOZOM:• Virüsler hariç bütün hücrelerde bulunur.

• Protein sentezi yaparak hücrenin protein ihtiyacını karşılar

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

2. MİTOKONDRİ:• Hücrenin enerji merkezidir.• Oksijenli solunum yapıldığı yerdir. • Enerjinin üretildiği yerdir.• Enerji ihtiyacı fazla olan kas, karaciğer ve sinir

hücrelerinde bol miktarda bulunur.

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

3. SENTROZOM: • Sadece hayvan hücrelerinde bulunur.• Hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerinin oluşmasını

sağlar.

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

4. ENDOPLAZMİK REDİKULUM: • Prokaryot hücreler hariç tüm hücrelerde vardır.• Hücre içi madde iletimini (madde taşınmasını) sağlar.• Hücre zarı ile çekirdek arasındaki kıvrımlı kanallardır

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

5. LİZOZOM :

• Hayvan hücrelerinde bulunur.•Hücre içi sindirimi sağlar.• Büyük molekülleri parçalar

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

6. GOLGİ AYGITI :• Salgı maddelerinin üretildiği ve depolandığı organdır.• Salgı yapan ter bezleri,tükürük bezleri ve süt bezleri

gibi bez hücrelerinde bol miktarda golgi aygıtı bulunur. Ayrıca meyvelerin sulu kısımlarının ve kokularının oluşmasını da golgi aygıtı sağlar.

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

7. KOFUL :• Hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıda, Bitki

hücrelerin de ise büyük ve tektir.• Hücre içinde atık maddelerin depolanmasını ve

boşaltılmasını sağlar.• Bitki hücrelerinde suyun alınması ve fazlasının depo

edilmesini sağlar.

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

8. PLASTİDLER:• Sadece bitkilerde bulunur. 3 çeşit plastid vardır. a- Kloroplast: • Yeşil bitkilerde bulunur.• Yapısında klorofil (yeşil renk maddesi) bulunur. • Klorofil canlıya yeşil rengi verir. Bitki

yapraklarında ,genç gövdede bulunur. • Klorofil fotosentez sırasında güneş ışığını emerek

yeşil bitkilerin besin ve oksijen üretmesini sağlar• klorofil Su + karbondioksit besin + oksijen güneş ışığı

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

SİTOPLAZMADAKİ ORGANELLER

b- Kromoplast:• Yeşil harici tüm renk maddelerini taşır. • Meyvelere ve çiceklere renk verir.

c- Lökoplast:• renksiz bir plastidlerdir. • Kök ve yer altı gövdesi gibi organlarda bulunur. • Nişasta, protein, yağ depo ederler

3. ÇEKİRDEK3. ÇEKİRDEK:• Bakteriler ve mavi yeşil algler hariç bütün hücrelerde

bulunur. Görevleri;• Hücrenin yönetim merkezidir.• Hücrenin bölünmesini ve büyümesin sağlar.• Hücredeki yaşamsal olayları kontrol eder.• Çekirdekte canlılara ait kalıtsal özellikleri taşıyan

kromozomlar bulunur.• Çekirdek zarı üzerinde por adı verilen delikler

bulunur. Çekirdek 4 kısımda incelenir. 1. Çekirdek zarı 2. Çekirdek sıvısı 3. Çekirdekçik 4. Kromatin iplik

(kromozom)

HAYVAN HÜCRESİ İLE BİTKİ HÜCRESİ ARASINDAKİ FARKLAR

HAYVAN HÜC. BİTKİ HÜC.

1. Yuvarlaktır. 1. Köşelidir.2. Sentrozomları vardır. 2. Sentrozomları

yoktur.3. Plastidleri yoktur 3. Plastidleri

vardır.4. Hücre çeperi yok 4. Hücre çeperi

vardır.5. Kofullar küçük ve çok 5. Kofullar büyük

ve azdır6. Lizozomları var 6. Lizozomları

yoktur.

HÜCREDEN ORGANİZMAYA Her canlı hücre ya da hücrelerden oluşur.

Canlının gelişmişliği artıkça o canlının sahip olduğu hücre sayısı artar.

Çok hücreli canlılar görev ve yapı bakımından birbirinden farklı milyonlarca hücreden oluşur.

**** Belli bir yapı ve göreve sahip olan hücrelerin bir araya gelerek oluşturdukları yapılara doku denir.

Örnek: kemik dokusu, kas dokusu ***** Farklı dokular bir araya gelerek Organları

oluşturur. Örnek: Kalp, mide, karaçiğer *****Aynı görevi yapan organlar bir araya gelerek

sistemleri oluşturur. Örnek: Solunum sistemi, dolaşım sistemi

HÜCREDEN ORGANİZMAYA

**** Sistemler bir araya gelerek organizmayı oluşturur. Örnek: İnsanlar, hayvanlar, bitkiler Hücre Dokuları Organları Sistemleri

Organizma

Kan hücresi Kan dokusu Kalp organı

organizma Dolaşım sistemi

25

Aslında konuşamıyorum, ama burada yaşadıklarımı sizinle paylaşmak istiyorum. İki hücrenin birleşmesi ile başlayan serüvenimi neredeyse tamamlamak üzereyim. Bu hale gelinceye kadar yaşadığım değişimi ve sonra yaşayacaklarımı öğrenmeye hazır mısınız?

26

• Canlılar nesillerini devam ettirebilmek için kendilerine benzer yeni bireyler oluşturmalarına ÜREME denir.

• Üremenin amacı: Neslin devamını sağlar Kalıtsal özelliklerin yavrulara aktarılmasını sağlar.Uyarı: üreme canlının yaşamasını sürdürmek için gerekli değildir.

• İnsanlarda üreme hücreleri ikiye ayrılır.

27

28

• Özellikleri: ☻Küçüktür ☻Sitoplazması az ☻Kamçılı ve hareketlidir ☻Testislerde üretilir.

Hücre zarıSitoplazma

29

• Dişi üreme hücresi: yumurta ve özellikleri ☻ Yumurtalıkta üretilir ☻ Oval şeklindedir. ☻ Hareketsizdir ☻ Büyük ve bol sitoplazmalıdır.

30

İNSANDA HÜCRE ÇEŞİTLERİ

31

SPERM VE YUMURTANIN FARKLARI

SPERM

• Küçüktür• Az sitoplazmalı• Kamçılı• Hareketli

• YUMURTA

• Büyüktür• Bol sitoplazmalı• Kamçısı yok• Hareketsiz

32

ERKEK ÜREME YAPI VE ORGANI

1. Testis:Erkek bireyde iki testis bulunur. Testislerde spermler üretilir.

2. Salgı bezleri: Spermlerin beslenmesini ve kaygan bir ortam oluşturarak hareketlerini kolaylaştırır.

3. Sperm kanalı: Spermleri testislerden penise taşır.

4. Penis: Spermlerin ve idrarın erkek vücudundan dışarı atılmasını sağlar.

TESTİS

SALGIBEZİ

SPERMKANALI

PENİS

33

1. Yumurtalık: Dişi bireyde iki yumurtalık vardır. Yumurtalıklarda yumurta üretilir.

2. Yumurta kanalı: Yumurtalıklarda üretilen yumurtanın döl yatağına ulaşmasını sağlayan kanaldır. Döllenme bu kanalda gerçekleşir.

3. Döl yatağı: (Rahim) Zigotun yerleştiği ve geliştiği yerdir.

4. Vajina: Döl yatağı ile dış ortam arasındaki bağlantıyı sağlayan esnek yapıdır.

DİŞİ ÜREME YAPI VE ORGANI

(VAJİNA)

DÖLYATAĞI

YUMURTAKANALI

34

• Yumurta kanalında yumurtanın çekirdeği ile spermin çekirdeğinin birleşip kaynaşmasına döllenme denir. Döllenmiş yumurta hücresine zigot adı verilir.

YUMURTA HÜCRESİ

SPERM HÜCRESİ

ZİGOT

DÖLLENME VE GELİŞİM

35

36

37

YUMURTALIK

DÖL YATAĞI

YUMURTA KANALI

38

• Penis• Yumurta kanalı

• Testis• Sperm kanalı• Döl yatağı

• Vajina• Salgı bezleri• Yumurtalık

Erkek üreme

organları

Dişi üreme

organı

Penis

Testis

Sperm kanalı

Salgı bezleri

Yumurtalık

Yumurta kanalı

Döl yatağı

Vajina

39

FETÜS

E M B R İ Y O5.FETUS'da Bebeðin geliþim Evreleri.swf

40

ZİGOT

EMBRİYO

FETÜS

BEBEK

41

İNSANDA GELİŞİM DÖNEMLERİİNSANDA GELİŞİM DÖNEMLERİ• Büyüme ve gelişme anne karnında başlayan,

yetişkinliğe kadar devam eden süreçtir. Büyüme ve gelişme farklı anlamlar taşımasına rağmen genellikle birbirlerinin yerine kullanılırlar.

• Büyüme:Vücudun boy ve kütle olarak artışına büyüme denir.

• Olgunlaşma: Vücudun ruhsal ve bedensel yeteneklerinin en üst düzeye ulaşmasına denir.

• Öğrenme: Bilgi ve becerilerin belleğe kaydedilmesine öğrenme denir.

• Gelişme: Büyüme, olgunlaşa ve öğrenmenin tamamına gelişme denir.

42

1-BEBEKLİK DÖNEMİ

Doğumdan 1 yaşına kadar

☻Anneye bağımlıdır

☻Büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu dönemdir.

☻İlk aylarda hareket kısıtlı iken, aylar ilerledikçe hareket oranı artar.

43

2-ÇOCUKLUK DÖNEMİ

1 yaşından 6 yaşına kadar

☻Yürümeye başlar.

☻Oynamayı sever.

☻Konuşmayı öğrenir.

☻Cinsiyet ayrımını kavrar.

☻Öğrenme hızlıdır, soru sorar, meraklıdır.

44

3-OKUL ÇAĞI DÖNEMİ

6 yaşından 11 yaşına kadar

☻Dış çevre ile daha fazla etkileşmektedir.

☻Arkadaşları ile oynamayı sever.

☻Doğruyla yanlış, hayalle gerçeği ayırt eder.

☻Sorumluluk duygusu başlar ve zorluklarla mücadele etmeyi öğrenir.

☻Yaptıklarının beğenilmesini ister, taktir edilmekten hoşlanır.

45

4-ERGENLİK DÖNEMİ

12 yaşından 21 yaşına kadar

Kızlarda 9-12 yaşlarında erkeklerde 10-14 yaşları arasında başlar.

☻Cinsel, fiziksel ve ruhsal gelişimi tamamlanır ve olgunlaşır.

☻Meslek seçimi başlar.

46

KİMSE BENİ ANLAMIYOR

NASIL DAVRANACAĞIMI

BİLEMİYORUM

YÜZÜMDE SİVİLCELER

ÇIKIYOR

47

OFFF SIKILIYORUM

YALNIZ KALMAK

İSTİYORUM

SAKALIM ÇIKMIŞ TRAŞ

OLAYIM

48

ERGENLİK DÖNEMİNDE GÖRÜLEN BEDENSEL DEĞİŞİKLİKLER

KIZLARDA• Dişi üreme organlarının

olgunlaşması,• Yumurta oluşması,• Adet görme,• Göğüslerin belirginleşmesi

ERKEKLERDE• Erkek üreme organlarının

olgunlaşması,• Sperm oluşması,• Ses kalınlaşması,• Sakal ve bıyık çıkması.

KIZLARDA VE ERKEKLERDE ORTAK OLAN DEĞİŞMELER• Boy uzaması,• Kilo artışı,• Koltuk altı ve cinsel bölgelerde kıllanmalar• Deride yağlanmalar,• Sivilce çıkması,• Ter salgısının artması,• Kasların gelişmesi

49

ERGENLİK DÖNEMİNDE GÖRÜLEN RUHSAL DEĞİŞİKLİKLER

• Toplumdaki rolünü belirleme isteği. (Ben Kimim? – Kimlik Arayışı).

• Hayatı ve çevreyi sorgulama. (Topluma Nasıl Faydalı Olurum – Kimlik Arayışı).

• Kendi başına hareket etme isteği. (Neden Herkes Yaptıklarıma Karışıyor? – Bağımsızlık Arayışı).

• Yalnız kalma isteği. (Beni Neden Yalnız Bırakmıyorlar? – Bağımsızlık Arayışı)

• Aynı gün içinde (sevinç, üzüntü, korku gibi) duygularının sürekli değişmesi. (Neden Kimse Beni Anlamıyor? – Duygusal Dalgalanma).

ERGENLİK DÖNEMİNDE GÖRÜLEN RUHSAL DEĞİŞİKLİKLER

50

• Arkadaş grubuna katılma isteği. (Acaba O Benimle Arkadaş Olur mu? – İletişim).

• İletişim kurmada güçlük çekme. (Bu Kadar Kızmasını Gerektirecek Ne Yaptım? – İletişim).

• Soyut algılama yeteneğinin artması. (Hangi Kazağımı Giysem Daha Güzel Olurum? – Zihinsel Değişim).

• Kararsızlık. (Hangi Kazağımı Giysem Daha Güzel Olurum? – Zihinsel Değişim).

• Bir konu üzerinde dikkatini uzun süre toplayamama. (Ders Çalışmaya Başlayalı 10 dk Oldu.Hala Bir şey Anlamadım – Zihinsel

Değişim). • Daha hızlı okuyup anlama.

(Ders Çalışmaya Başlayalı 10 dk Oldu.Hala Bir şey Anlamadım – Zihinsel Değişim).

51

• Sebepsiz can sıkıntısı hissetme. (Canım Sıkılıyor Ne Yapsam Şimdi? – Duygusal Dalgalanma).

• Aşırı öfkelenme. (Herkes Bana mı Bakıyor? – Duygusal Dalgalanma).

• Hayal kurma. (Canım Sıkılıyor Ne Yapsam Şimdi? – Duygusal Dalgalanma).

• Cinsel konulara merak duyma. (Herkes Bana mı Bakıyor? – Duygusal Dalgalanma).

• Utangaçlık. (Herkes Bana mı Bakıyor? – Duygusal Dalgalanma).

• Bulunduğu ortamda dikkat çekme isteği. (Acaba O Benimle Arkadaş Olur mu? – İletişim).

52

ERGENLİK DÖNEMİNDE GÖRÜLEN RUHSAL DEĞİŞİKLİKLER

Kız-Erkek Ruhsal Değişiklikler

Kimlik arayışı•Hayatı ve çevreyi sorgulama•Toplumdaki rolünü belirleme isteği

Bağımsızlık arayışı

•Yalnız kalma isteği•Kendi başına hareket etme isteği

İletişim

•İletişim kurmada güçlük çekme•Arkadaş grubuna katılma isteği•Bulunduğu ortamda dikkat çekme isteği

53

Duygusal dalgalanma

•Utangaçlık •Hayal kurma•Aşırı öfkelenme•Cinsel konulara merak duyma•Sebepsiz can sıkıntısı hissetme•Aynı gün içinde sevinç, üzüntü,öfke, korku vb. duygulara sık sık yer verme.

Zihinsel değişim

•Kararsızlık•Daha hızlı okuyup anlama•Soyut algılama yeteneğinin artması•Bir konu üzerinde dikkatini uzun süre toplayamama

54

• Hayvanlar diğer canlılar gibi doğar, büyür, gelişir, ürer ve ölür. Bu süreç hayvanların hayat döngüsü’dür.

• Somun balığının hayatı çok ilginçtir.• Somun balığı bu kadar zor yolculuğu neden yapıyor

olabilir?• Diğer hayvanlarda nesillerini devam ettirebilmek için

mücadele eder mi?

HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME

55

HAYVANLARDA DÖLLENME

• Dış döllenme:Yumurta ve sperm dış ortamda birleşip kaynaşır. Genellikle suda yaşayan canlılarda görülür. Çok sayıda yumurta üretilerek suya bırakılır.

56

• İç döllenme: Yumurta ve spermin dişinin

vücudunda birleşip kaynaşmasıdır. Çok sayıda sperm üretilerek yumurta ile birleşimi sağlanır.

57

• Dış gelişme: Yeni oluşan canlı gelişimini anne canlının vücudunun dışında meydana gelen gelişmedir.

• Kuşlar, yumurtadaki embriyonun gelişmesi için gerekli sıcaklığı oluşturmak üzere yumurta üzerinde belirli süreyle yatarlar. Bu duruma kuluçkaya yatma denir.

HAYVANLARDA GELİŞME

58

KuşAdı

Kuluçkasüresi

Ördek 28 gün

Leylek 33 gün

Kartal 43 gün

KuşAdı

Kuluçka

süresi

Serçe 12 gün

Güvercin

15 gün

Tavuk 21 gün

KUŞLARDA KULUÇKA SÜRESİ

59

• İç gelişme: İç döllenme görülen canlılarda, yavru gelişimi anne karnında belli süre kalarak doğumla dünyaya gelir. İç gelişme olan canlılarda yavru bakımı vardır. Hayvanlarda zigotun gelişip yavru oluncaya kadar döl yatağında geçen süreye gebelik süresi denir.

60

Hayvan

Türü

Gebeliksüresi

At 320 gün

Koyun 157 gün

Fil 660 gün

Hayvan

Türü

Kuluçkasüresi

Ev faresi 24 gün

Tavşan 42 gün

Köpek 60 gün

HAYVANLARDA GEBELİK SÜRESİ

61

KURBAĞALARDA BAŞKALAŞIM

• Bazı hayvanların embriyosunun gelişimi esnasında larva evresi görülür. Larvanın ergin oluncaya kadar yapısal değişiklik geçirerek atalarına benzer hale gelmesine başkalaşım denir.

• Kurbağalarda ve böceklerde (karasinek, kelebek,sivrisinek, karınca, bal arısı, ipek böceği vb.) başkalaşım görülür.

62

İPEK BÖCEĞİNDE BAŞKALAŞIM

63

Yukarıda verilen canlılarla ilgili hangisi yanlıştır?A) 1. Canlıda yavru bakımı görülmez.B) 2. Canlıda dış döllenme vardır.C) 3. Canlının yavruları vücut dışında gelişir.D) 2. canlı başkalaşım geçirir.

64

SORU 1

1 -

2 -

0

Hayvan Sayısı

Yavru bakımı görülen

Yavru bakımı görülmeyen

Öykü çiftliklerindeki hayvan türleri ile ilgili yandaki grafiği hazırlıyor. Buna göre Öykü'lerin çiftliğinde yaşayan hayvanlar aşağıdakilerden hangisindeki gibi olabilir?

A) At, arı, kurbağa

C) İnek, koyun, balık D) Balık, kaplumbağa, köpek

B) Yılan, inek, kelebek

65

Aşağıda üremeyle alakalı bazı aşamalar verilmiştir.

Şekilde verilenlere göre hangisi yanlıştır?A) 2 numaralı hücre dişi organda üretilir.B) 1 numaralı hücre spermdir ve erkek organda üretilir.C) 3.hücre döllenme sonucu oluşan zigottur.D) 1. ve 2. hücreler hareketsizdir.

66

Dişi ve erkek üreme organlarının bölümleri verilmiştir. Bu bölümleri ve görevlerini söyleyiniz?

67

Şekildeki dişi üreme organının ismini ve görevini söyleyiniz?

1

2

34

68

1

4

3

2

Şekildeki erkek üreme organının ismini ve görevini söyleyiniz?