Cu 1: Phn tch cc iu kin ra i ca sn xut hng ho, * c trng v u th ca sn xut hng ho v nhng u th ca sn xut hng ho so vi kinh t t nhin

Cu 1: Phn tch cc iu kin ra i ca sn xut hng ho, * c trng v u th ca sn xut hng ho v nhng u th ca sn xut hng ho so vi kinh t t nhin.Bi lm:1. Trc ht, hiu sn xut hng ho, ta cn hiu th no l kinh t t nhin. Kinh t t nhin l kiu sn xut t cung t cp, sn phm lm ra nhm tho mn nhu cu ca ngi trc tip sn xut ra n. Kiu sn xut ny gn lin vi nn sn xut nh, lc lng lao ng pht trin thp, phn cng lao ng km pht trin.Sn xut hng ho l kiu t chc sn xut trong sn phm lm ra khng phi p ng nhu cu ca ngi trc tip sn xut m p ng nhu cu ca XH thng qua trao i mua bn.2. sn xut hng ho ra i v tn ti cn c hai iu kin:Th nht l phi c s phn cng lao ng XH, tc l c s chuyn mn ho sn xut, phn chia lao ng XH vo cc ngnh, cc lnh vc sn xut khc. S phn chia lao ng XH s lm cho vic trao i sn phm tr nn tt yu v khi mi ngi khi s ch sn xut mt hay mt vi sn phm trong khi h c nhu cu s dng nhiu loi sn phm khc nhau. Do , tt yu dn n trao i mua bn. S phn cng lao ng cng lm cho nng sut lao ng tng ln, sn phm thng d ngy cng nhiu v trao i sn phm ngy cng ph bin.. y l tin , c s cho sn xut hng ho.Th hai l phi c s tch bit tng i gia nhng ngi sn xut v mt kinh t, tc l nhng ngi sn xut tr thnh nhng ch th sn xut, c lp nht nh. Do , sn phm lm ra thuc quyn s hu hoc do h chi phi. Trong lch s, s tch bit ny l do ch t hu v t liu sn xut quy nh cn trong nn sn xut hin i, s tch bit ny cn do cc hnh thc s hu khc nhau v t liu sn xut v s tch ri gia quyn s hu v quyn s dng i vi t liu sn xut quy nh.y l hai iu kin cn v ca sn xut hng ho. Thiu mt trong hai iu kin trn s khng c sn xut hng ho.* c trng v u th ca sn xut hng ho V c trng ca sn xut hng ha. Sn xut hng ho c hai c trng sau:+ Sn xut hng ha l sn xut trao i mua bn. Trong lch s loi ngi tn ti hai kiu t chc kinh t khc nhau l sn xut t cung, t cp v sn xut hng ha. Sn xut t cung, t cp l kiu t chc kinh t trong sn phm c sn xut ra nhm p ng nhu cu tiu dng ca chnh bn thn ngi sn xut. Sn xut hng ha l kiu t chc kinh t trong sn phm c sn xut ra nhm p ng nhu cu tiu dng ca ngi khc, thng qua vic trao i, mua bn.+ Lao ng ca ngi sn xut hng ha va mang tnh cht t nhn va mang tnh cht x hi. Lao ng ca ngi sn xut hng ha mang tnh cht x hi v sn phm lm ra cho x hi. Nhng vi s tch bit tng i v kinh t, th lao ng ca ngi sn xut hng ha ng thi li mang tnh cht t nhn.Tnh cht t nhn c th ph hp hoc khng ph hp vi tnh cht x hi. l mu thun c bn ca sn xut hng ha. V u th ca sn xut hng ha. Sn xut hng ho c nhng u th sau:+ Thc y s pht trin ca phn cng lao ng x hi, lm cho chuyn mn ha ngy cng tng, mi lin h gia cc ngnh, cc vng ngy cng m rng v su sc. T , n ph v tnh t tc, t cp, bo th, tr tr, lc hu ca mi ngnh, mi a phng lm cho nng sut lao ng x hi tng ln nhanh chng, nhu cu ca x hi p ng y hn.+ Quy m sn xut c m rng da trn nhu cu v ngun lc ca x hi, iu to iu kin cho vic ng dng thnh tu khoa hc ca sn xut.+ Di tc ng ca cc quy lut kinh t ca sn xut hng ho nh: quy lut gi tr, cnh tranh cung cu buc ngi sn xut nng ng sng to, nng cao nng sut, cht lng v hiu qu kinh t.+ S m rng v giao lu kinh t lm cho i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn ngy cng cao.Tuy nhin, bn cnh mt tch cc, sn xut hng ha cng c nhng mt tri ca n nh phn ha giu ngho, tim n nhng kh nng khng hong, ph hoi mi trng sinh thi...3. So vi sn xut t cung t cp th sn xut hng ho c nhng u th hn hn.Do sn xut hng ho da trn s phn cng lao ng XH, chuyn mn ho sn xut nn n khai thc c nhng li th t nhin, x hi, k thut ca tng ngi, tng c s cng nh tng vng, tng a phng. ng thi, sn xut hng ho cng tc ng tr li lm cho phn cng lao ng XH, chuyn mn ho sn xut ngy cng tng, mi quan h gia cc ngnh, cc vng ngy cng tr nn m rng, su sc. T , lm cho nng sut lao ng tng ln nhanh chng, nhu cu ca XH c p ng y hn.Trong nn sn xut hng ho, quy m sn xut khng cn b gii hn bi ngun lc v nhu cu ca mi c nhn, gia nh, mi c s, mi vng m n c m rng, da trn c s nhu cu v ngun lc XH. T , to iu kin cho vic ng dng nhng thnh tu KH KT vo sn xut, thc y sn xut pht trin, chuyn t sn xut nh sang sn xut ln.Trong nn sn xut hng ha, tn ti v sn xut c li, ngi sn xut phi lun lun nng ng, ci tin k thut, hp l ho sn xut, nng cao nng sut lao ng, gim chi ph sn xut, p ng nhu cu v th hiu ca ngi tiu dng. Nh , lc lng sn xut ngy cng pht trin, nng sut lao ng tng, hiu qu kinh t ngy cng cao.S pht trin sn xut, m rng v giao lu kinh t gia cc c nhn, cc vng, cc nc... khng ch lm cho i sng vt cht m c i sng vn ho, tinh thn cng c nng cao hn, phong ph v a dng hn.Tm li, trong khi sn xut t cung t cp b gii hn bi nh cu v ngun lc c nhn, gia nh, quy m sn xut nh, khng to c ng lc thc y sn xut pht trin th sn xut hng ho li to c ng lc sn xut pht trin, lm cho sn xut ph hp vi nhu cu, gp phn nng cao i sng vt cht, tinh thn ca mi c nhn v ton XH.Cu 2: Phn tch hai thuc tnh ca hng ho v quan h ca hai thuc tnh vi tnh hai mt ca lao ng sn xut hng ho. * V sao hng ho c hai thuc tnh?Bi lm:1. Hng ho l sn phm ca lao ng c th tho mn nhu cu no ca con ngi thng qua trao i bun bn.Hng ho c th dng hu hnh nh st, thp, thc phm... hay v hnh nh dch v, giao thng vn ti... nhng d dng no n cng c hai thuc tnh: gi tr s dng v gi tr.2. Gi tr s dng l cng dng ca hng ho tho mn nhu cu no ca con ngi.Hng ho no cng c mt hay mt vi cng dng v cng dng lm n c gi tr s dng. V d nh go l dng n, gi tr s dng ca go l n...Gi tr s dng ca hng ho l do thuc tn t nhin (L, ho, sinh) ca thc th hng ho quy nh nhng vic pht hin ra nhng thuc tnh c ch li ph thuc vo s pht trin ca XH, ca con ngi. XH cng tin b, lc lng sn xut ngy cng pht trin th s lng gi tr s dng ngy cng nhiu, chng loi gi tr s dng ngy cng phong ph v cht lng gi tr s dng ngy cng cao.Gi tr s dng l gi tr s dung XH. N khng phi l gi tr s dng cho ngi trc tip sn xut m l cho XH thng qua trao i mua bn. Do , ngi sn xut phi lun quan tm n nh cu ca XH, lm cho sn phm ca h ph hp vi nhu cu XH.Gi tr s dng mang trn mnh gi tr trao i.3. hiu gi tr ca hng ho, trc ht, ta phi hiu gi tr trao i. Gi tr trao i l mt quan h v s lng, l t l theo mt gi tr s dng loi ny c trao i vi nhng gi tr s dng loi khc. V d nh: 1m vi c gi tr trao i bng 5 kg thc.Hai hng ho khc nhau nh vy c th trao i vi nhau th gia chng phi c mt c s chung. Lao ng hao ph to ra hng ho chnh l c s chung cho vic trao i v to ra gi tr ca hng ho. Vy gi tr ca hng ho l lao ng XH ca ngi sn xut hng ho kt tinh trong sn phm. Gi tr trao i l biu hin bn ngoi ca gi tr, gi tr l ni dung bn trong, l c s ca gi tr trao i.Gi tr biu hin mi quan h gia nhng ngi sn xut hng ho. V vy, gi tr l mt phm tr lch s, ch tn ti trong nn kinh t hng ho.4. Hai thuc tnh ca hng ho va mu thun, va thng nht. Chng thng nht ch: chng cng tn ti trong hng ho, mt hng ho phi c hai thuc tnh ny, thiu mt trong hai thuc tnh th khng phi l hng ho. Tuy nhin, chng mu thun hai im: th nht, v mt gi tr s dng th hng ho khc nhau v cht cn v mt gi tr th hng ho li ging nhau v cht; Th hai, gi tr c s dng trong qu trnh lu thng cn gi tr s dng c thc hin trong qu trnh tiu dng.5.Hai thuc tnh ca hng ho ny khng phi l do c hai th lao ng khc nhau kt tinh trong hng ho m l do lao ng sn xut hng ho c tnh cht hai mt, va c tnh tru tng (lao ng tru tng), va c tnh c th (lao ng c th).Lao ng c th l lao ng c ch di mt hnh thc c th ca nhng ngh nghip chuyn mn nht nh. Mi mt lao ng c th c mc ch, phng php, cng c lao ng, i tng lao ng v kt qu lao ng ring. Do , lao ng c th to ra gi tr s dng ca hng ho.Nu phn cng lao ng XH cng pht trin th cng c nhiu gi tr s dng khc nhau p ng nhu cu ca XH.Lao ng tru tng chnh l s tiu hao sc lao ng (tiu hao sc bp tht, thn kinh) ca ngi sn xut hng ho ni chung. Chnh lao ng tru tng ca ngi sn xut hng ho to ra gi tr ca hng ho. Ta c th ni, gi tr ca hng ho l lao ng tru tng kt tinh trong hng ho. y chnh l mt cht ca gi tr hng ho.* V sao hng ho c hai thuc tnh?S d hng ho c hai thuc tnh v lao ng sn xut c tnh cht hai mt: Lao ng c th v lao ng tru tng.- Lao ng c th: L s hao ph sc lao ng gia mt ngnh ngh chuyn mn nht nh. Lao ng ny to ra gi tr s dng ca hng ho- Lao ng tru tng: L s hao ph sc lao ng ca ngi sn xut hng ho khng k n cc hnh thc c th ca n. Lao ng tru tng to ra gi tr ca hng ho.Cu 3: Phn tch lng gi tr hng ho v cc nhn t nh hng n lng gi tr hng ho.Bi lm:1. Gi tr ca hng ho l lao ng tru tng ca ngi sn xut kt tinh trong hng ho. Vy lng lao ng ca hng ho c o bng lng lao ng tiu hao sn xut ra hng ho v tnh bng thi gian lao ng.Trong thc t, c nhiu ngi cng sn xut mt hng ho nhng iu kin sn xut, trnh tay ngh khc nhau... lm cho thi gian lao ng hao ph sn xut ra hng ho l khc nhau, tc l mc hao ph lao ng c bit khc nhau. Nhng lng gi tr ca hng ho khng do mc hao ph lao ng c bit hay thi gian lao ng c bit quy nh m do thi gian lao ng XH cn thit.Thi gian lao ng XH cn thit l thi gian lao ng cn thit sn xut ra mt hng ho no trong iu kin bnh thng ca XH vi mt trnh trang thit b trung bnh, vi mt trnh thnh tho trung bnh v mt cng lao ng trung bnh trong XH . Vy, thc cht, thi gian lao ng XH cn thit l mc hao ph lao ng XH trung bnh (thi gian lao ng XH trung bnh) sn xut ra hng ho. Thi gian lao ng XH cn thit c th thay i. Do , lng gi tr ca hng ho cng thay i.2. C ba nhn t c bn nh hng ti lng gi tr ca hng ho.Th nht, l nng sut lao ng. Nng sut lao ng l nng lc sn xut ca ngi lao ng. N c o bng s sn phm sn xut ra trong mt n v thi gian hoc s lng thi gian hao ph sn xut ra mt n v sn phm. Nng sut lao ng tng ln tc l thi gian lao ng cn thit sn xut ra mt n v sn phm gim xung, tc l gi tr ca mt n v hng ho gim v ngc li. Vy, gi tr ca hng ho t l nghch vi nng sut lao ng. Mt khc, nng sut lao ng lai ph thuc vo nhiu yu t khc nh iu kin t nhin, trnh trung bnh ca ngi cng nhn, mc pht trin ca khoa hc k thut, trnh qun l, quy m sn xut... nn tng nng sut lao ng phi hon thin cc yu t trn.Th hai, l cng lao ng. Cng lao ng phn nh mc hao ph lao ng trong mt n v thi gian. N cho thy mc khn trng, nng nhc hay cng thng ca lao ng. Cng lao ng tng ln th s lng (hoc khi lng) hng ho sn xut ra tng ln v sc lao ng hao ph cng tng ln tng ng. Do , gi tr ca mt n v hng ho l khng i v thc cht tng cng lao ng chnh l vic ko di thi gian lao ng. Cng lao ng ph thuc vo trnh t chc qun l, quy m v hiu sut ca t liu sn xut v c bit l th cht v tinh thn ca ngi lao ng. Chnh v vy m tng cng lao ng khng c ngha tch cc vi s pht trin kinh t bng vic tng nng sut lao ng.Th ba l mc phc tp ca lao ng. Theo , ta c th chia lao ng thnh hai loi l lao ng gin n v lao ng phc tp. Lao ng gin n l lao ng m bt k mt ngi lao ng bnh thng no khng cn phi tri qua o to cng c th thc hin c. Cn lao ng phc tp l lao ng i hi phi c o to, hun luyn thnh lao ng chuyn mn lnh ngh nht nh mi c th thc hin c. Trong cng mt thi gian lao ng th lao ng phc tp to ra nhiu gi tr hn lao ng gin n bi v thc cht lao ng phc tp l lao ng gin n c nhn ln. Trong qu trinh trao i mua bn, lao ng phc tp c quy i thnh lao ng gin n trung bnh mt cch t pht.Cu 4: Phn tch ngun gc, bn cht v chc nng ca tin t.Bi lm:1. Ngun gc ca tin t. tm hiu ngun gc ca tin t, ta hy xem xt qtrnh pht trin ca cc hnh thi biu hin ca gi tr:u tin l hnh thi gin n, ngu nhin ca gi tr. Hnh thi ny xut hin khi x hi nguyn thy tan r v ch thng gp nhng mm mng u tin ca trao i. y, gi tr ca hng ho ny ch biu hin n nht mt hng ho khc v quan h trao i mang tnh cht ngu nhin, trc tip hng ly hng, t l trao i c hnh thnh ngu nhin. V d nh 20 vung vi = 1 ci o. Ci o y ng vai tr vt ngang gi hnh thi phi thai ca tin t.Khi quan h trao i tr thnh qu trnh u n, thng xuyn, thc y sn xut hng ho ra i v pht trin th hnh thi th hai l hnh thi y hay m rng ca hng ho ra i. Hnh thi ny xut hin trong thc t khi mt hng ho no c trao i vi nhiu hng ho khc mt cch thng thng ph bin. y, gi tr ca hng ho c biu hin nhiu hng ho khc nhau ng vai tr lm vt ngang gi. ng thi t l trao i khng cn mang tnh cht ngu nhin na m dn dn do lao ng quy nh. Tuy nhin, hnh thi ny, gi tr ca hng ho c biu hin cn cha hon tt, thng nht v vn trao i trc tip hng hng. V d nh 20 vung vi = 1 ci o, = 10 u ch, = 40 u c ph, = 0,2 gam vng...Do , khi sn xut v trao i hng ho pht trin hn, i hi phi c vt ngang gi chung, hnh thi th ba xut hin: Hnh thi chung ca gi tr. hnh thi ny, gi tr ca mi hng ho c biu hin mt hng ho ng vai tr lm vt ngang gi chung vt ngang gi ph bin. Cc hng ho u i thnh vt ngang gi chung, sau mi mang i ly hng ho cn dng. Vt ngang gi chung tr thnh mi gii. Tuy nhin, hnh thi ny, bt k hng ho no cng c th tr thnh vt ngang gi chung, min l n c tch ra lm vt ngang gi chung. V d nh 1 ci o hoc 10 u ch hoc 40 u c ph hoc 0,2 gam vng = 20 vung vi.Khi sn xut v trao i hng ho pht trin hn na, c bit l khi m rng gia cc vng i hi phi c mt vt ngang gi chung thng nht th hnh thi th t ra i: hnh thi tin. Gi tr ca tt c cc hng ho y u c biu hin mt hng ho ng vai tr tin t. Lc u c nhiu hng ho ng vai tr tin t nhng dn dn c chuyn sang cc kim loi qu nh ng, bc v cui cng l vng. V d nh: 10 vung vi hoc 1 ci o hoc 10 u ch = 0.02 gam vng.Nh vy, tin ra i l kt qu pht trin lu di ca sn xut v trao i hng ho.2. Bn cht ca tin:Tin l mt loi hng ho c bit c tch ra lm vt ngang gi chung cho tt c cc loi hng ho. N l s th hin chung ca gi tr, ng thi n biu hin quan h sn xut gia nhng ngi sn xut hng ho.3. Tin c 5 chc nng. N l thc o gi tr, l phng tin lu thng, phng tin ct tr, phng tin thanh ton v tin t th gii.Trc ht, tin l thc o gi tr, tc l n dng o lng v biu hin gi tr ca cc hng ho khc. Khi , gi tr ca hng ho c biu hin bng mt lng tin nht nh gi l gi c hng ho. Gi c hng ho l hnh thc biu hin bng tin ca gi tr hng ho. Gi c hng ho c th ln xung xung quanh gi tr nhng tng s gi c lun bng gi tr.Tin lm mi gii trong trao i hng ho, tc l tin ng vai tr l mt phng tin lu thng. Khi y, trao i hng ho vn ng theo cng thc H T H. y l cng thc lu thng hng ho gin n. Vi chc nng ny, tin xut hin di cc hnh thc vng thoi, bc nn, tin c v cui cng l tin giy. Tin giy l k hiu gi tr do nh nc pht hnh buc XH cng nhn. Tin giy khng c gi tr thc (khng k n gi tr ca vt liu giy dng lm tin). Khi thc hin chc nng ny, tin gip qu trnh mua bn din ra d dng hn nhng n cng lm vic mua bn tch ri nhau c v khng gian ln thi gian nn n bao hm kh nng khng hong.Tin i khi c rt khi lu thng v ct gi li khi cn th em ra mua hng. Ch c tin vng, tin bc, cc ca ci bng vng c gi tr thc mi thc hin c chc nng lu tr. Ngoi ra, tin lm phng tin ct tr cn c tc dng c bit l d tr tin cho lu thng.Khi kinh t hng ho pht trin n mt mc no tt yu s sinh ra mua bn chu v tin c thm chc nng phng tin thanh ton nh tr n, ng thu... Tin lm phng tin thanh ton c tc dng p ng kp thi nh cu ca ngi sn xut hoc tiu dng ngay c khi h cha c tin hoc khng tin. Nhng n cng lm cho kh nng khng hong tng ln. Trong qu trnh thc hin chc nng thanh ton, loi tin mi - tin tn dng - xut hin, c ngha l hnh thc tin pht trin hn.Chc nng cui cng ca tin l tin t th gii. Chc nng ny xut hin khi bun bn vt ra ngoi bin gii quc gia, hnh thnh quan h bun bn gia cc nc. Khi thc hin chc nng ny, tin thc hin cc chc nng: thc o gi tr, phng tin lu thng, phng tin thanh ton, tn dng, di chuyn ca ci t nc ny sang nc khc. Thc hin trc nng ny phi l tin vng hoc tin tn dng c cng nhn l phng tin thanh ton quc t. Vic trao i tin ca nc ny sang tin ca nc khc tun theo t gi hi oi, tc l gi c ca mt ng tin nc ny c tnh bng ng tin ca nc khc.Tm li, cng vi s pht trin ca sn xut v trao i hng ho, tin c 5 chc nng. Nhng chc nng ny c quan h mt thit v thng thng tin lm nhiu chc nng mt lc.Cu 5: Phn tch ni dung (yu cu), tc dng ca quy lut gi tr trong nn sn xut hng ho gin n. Nhng biu hin ca quy lut ny trong cc giai on pht trin ca ch ngha t bn?Bi lm:1. Quy lut gtr l quy lut gtr c bn ca sn xut v trao i hng ho. Quy lut gi tr yu cu sn xut v trao i hng ho phi da trn c s gi tr hng ho ca n, tc l trn c s hao ph lao ng XH cn thit.Trong sn xut, quy lut gi tr buc ngi sn xut phi lm cho mc hao ph lao ng c bit ca mnh ph hp vi mc hao ph lao ng XH cn thit. Cn trong trao i hay lu thng th phi thc hin theo nguyn tc ngang gi. Trao i mua bn hng ho phi thc hin vi gi c bng gi tr. Gi c hng ho trn th trng c th bng hoc dao ng ln xung xung quanh gi tr hng ho nhng xt trn phm vi ton XH th tng gi c bng tng gi tr.2. Trong nn sn xut hng ho, quy lut gi tr c ba tc ng sau:Th nht, n iu tit sn xut v lu thng hng ho. Khi mt hng ho c gi c cao hn gi tr, bn c li, ngi sn xut s m rng quy m sn xut, u t t liu sn xut v sc lao ng, ng thi nhng ngi sn xut cc hng ho khc c th chuyn sang sn xut mt hng ny. Cn nu mt hng c gi c thp hn gi tr, b l vn th ngi sn xut phi thu hp sn xut hoc chuyn sang sn xut mt hng khc. Nh vy, quy lut gi tr t ng iu tit t l phn chia t liu sn xut v sc lao ng vo cc ngnh sn xut khc nhau, p ng nhu cu x hi. ng thi, n cn thu ht hng ho t ni c gi c thp n ni c gi c cao, gp phn lm cho hng ho gia cc vng c s cn bng nht nh.Quy lut gi tr cng kch thch ci tin k thut, hp l ho sn xut, tng nng xut lao ng, h gi thnh sn phm... Bi v trong sn xut hng ho, tn ti v c li, mi ngi sn xut u phi tm lm cho mc hao ph lao ng c bit ca mnh thp hn hoc bng mc lao ng x hi cn thit. Cuc canh tranh cng khin cho nhng ngi sn xut tch cc ci tin k thut, nng cao nng sut lao ng... mnh m hn. Mi ngi SX u lm nh vy s lm cho nng sut lao ng ca ton x hi tng ln, sn xut ngy cng pht trin.Tuy nhin, quy lut gi tr cng t pht phn ho ngi sn xut ra thnh ngi giu v ngi ngho. Ngi sn xut no c mc hao ph lao ng c bit thp hn mc hao ph lao ng XH cn thit s thu c nhiu li v giu ln, m rng sn xut, thm ch tr thnh ng ch thu nhn cng. Cn nhng ngi sn xut c mc hao ph lao ng c bit cao hn mc hao ph lao ng XH cn thit s thua l, ngho i, thm ch c th ph sn v tr thnh cng nhn lm thu.Vy, quy lut gi tr va c tc ng tch cc va c tc ng tiu cc. Chng ta cn pht huy mt tch cc v hn ch mt tiu cc ca n.3. Trong giai on sn xut t bn ch ngha t do cnh tranh, gi tr hng ho tr thnh gi c sn xut. Gi tr l c s ca gi c sn xut. Khi gi tr hng ho chuyn thnh gi c sn xut th quy lut gi tr biu hin thnh quy lut gi c sn xut.Cn trong giai on ch ngha t bn c quyn, do nm c v tr thng tr trong lnh vc sn xut v lu thng, cc t chc c kh nng nh ra gi c c quuyn. Gi c c quyn l gi c hng ho c s chnh lch rt ln so vi gi c sn xut. Tuy nhin, c s ca gi c c quyn vn l gi tr v tng gi c c quyn vn bng tng gi tr. Khi , quy lut gi tr biu hin ra thnh quy lut gi c c quyn.Cu 6: Th no l th trng? Mi quan h gia phn cng lao ng XH vi th trng. Phn tch cc chc nng ca th trng.Bi lm:1. Theo ngha hp th th trng l ni din ra trao i, mua bn hng ho. Nhng theo ngha rng th th trng l tng th cc mi quan h cnh tranh, cung - cu, gi c, gi tr... m trong gi c v sn lng hng ho tiu th c xc nh. Th trng c th phn loi theo nhiu cch khc nhau: theo i tng giao dch, theo tnh cht v c ch vn hnh th trng, theo quy m, phm vi....2. Phn cng lao ng XH gp phn to ra th trng. Do c s phn cng lao ng XH, mi c th ch sn xut mt hoc mt vi sn phm trong khi h c nh cu s dng nhiu loi sn phm. Chnh v vy, sinh ra vic trao i bun bn v dn n hnh thnh th trng.Mt khc, th trng cng lm cho phn cng lao ng XH ngy cng su sc hn. Th trng thc y sn xut mt s mt hng v hn ch sn xut mt s mt hng khc ty theo khng gian v thi gian. Do , phn cng lao ng XH tng ngnh, tng khu vc tr nn su sc hn.3. D th trng c nhiu loi khc nhau nhng nhn chung th trng thc hin 3 chc nng ch yu sau:Chc nng tha nhn cng dng XH ca hng ho (gi tr s dng XH) v lao ng chi ph sn xut ra n. Nu hng ho bn c v bn vi gi c bng gi tr th XH tha nhn cng dng ca n cng nh tha nhn mc hao ph lao ng sn xut ra n ph hp vi mc hao ph lao ng XH cn thit, gi tr hng ho c thc hin. Nu hng ho khng bn c th hoc l cng dng ca hng ho khng c tha nhn, hoc l do chi ph sn xut cao hn mc trung bnh ca XH nn XH khng chp nhn. Nu hng ho bn c vi gi c thp hn gi tr th c ngha l XH ch tha nhn cng dng ca n v mt phn chi ph sn xut ra n.Th hai l c.nng cung cp thng tin cho ngi SX v tiu dng v c cu hng ho, gi c, cht lng...Cui cng l chc nng kch thch hoc hn ch sn xut v tiu dng. T nhng thng tin thu c trn th trng, ngi sn xut hay tiu dng s c nhng iu chnh kp thi ph hp vi bin i ca th trng. Nh m sn xut v tiu dng c hn ch hoc kch thch. V d nh gi c mt hng ho no tng, ngi sn xut s m rng quy m sn xut cn ngi tiu dng s hn ch nhu cu...Cu 7: Cnh tranh l g? Ti sao cnh tranh l quy lut kinh t ca sn xut hng ho? Nhng tc ng tch cc v tiu cc ca cnh tranh?Bi lm:1. Cnh tranh l s ganh ua v kinh t gia nhng ch th trong nn sn xut hng ho nhm ginh git nhng iu kin thun li trong sn xut, tiu th hoc tiu dng hng ho t thu c nhiu li ch nht cho mnh.Cnh tranh c th xy ra gia ngi sn xut vi ngi tiu dng (Ngi sn xut mun bn t, ngi tiu dng mun mua r); gia ngi tiu dng vi nhau mua c hng r hn, tt hn; gia nhng ngi sn xut c nhng iu kin tt hn trong sn xut v tiu th. C nhiu bin php cn tranh: cnh tranh gi c (gim gi...) hoc phi gi c (qung co...).2. D thy, cnh tranh l mt quy lut kinh t ca sn xut hng ho bi thc cht n xut pht t quy lut gi tr ca sn xut hng ho. Trong sn xut hng ho, s tch bit tng i gia nhng ngi sn xut, s phn cng lao ng XH tt yu dn n s cnh tranh ginh c nhng iu kin thun li hn nh gn ngun nguyn liu, nhn cng r, gn th trng tiu th, giao thng vn ti tt, khoa hc k thut pht trin... nhm gim mc hao ph lao ng c bit thp hn mc hao ph lao ng XH cn thit thu c nhiu li. Khi cn sn xut hng ho, cn phn cng lao ng th cn c cnh trnh.3. Cnh tranh c vai tr rt quan trng v l mt trong nhng ng lc mnh m nht thc y sn xut pht trin. N buc ngi sn xut phi nng ng, nhy bn, tch cc nng cao tay ngh, ci tin k thut, p dng khoa hc k thut, hon thin t chc qun l nng cao nng sut lao ng, hiu qu kinh t. chnh l cnh tranh lnh mnh. u thiu cnh tranh hoc c biu hin c quyn th thng tr tr, km pht trin.Bn cnh mt tch cc, cnh tranh cng c nhng tc dng tiu cc th hin cnh tranh khng lnh mnh nh nhng hnh ng vi phm o c hay vi phm php lut (bun lu, trn thu, tung tin ph hoi...) hoc nhng hnh vi cnh tranh lm phn ho giu ngho, tn hi mi trng sinh thi.Cu 8: Cung, cu l g? Quan h cung - cu? Ti sao cung - cu l quy lut kinh t ca SX hh?Bi lm:1. Cu l nhu cu c kh nng thanh ton, l s lg hg ho, dv m ngi mua mun mua v sn sng mua ti nhng mc gi khc nhau vo nhng thi im nht nh. Quy m ca cu ph thuc vo nhiu yu t nh thu nhp, sc mua ca ng tin, th hiu ngi tiu dng... trong gi c l yu t c ngha bit qtrng.2. Cung l tng s hng ho c th trng hoc c kh nng thc t cung cp cho th trng, l s hng ho, dch v m ngi bn mun bn v sn sng bn nhng mc gi khc nhau vo nhng thi im nht nh. Quy m cung thuc vo cc yu t nh s lng, cht lng cc yu t sn xut, chi ph sn xut... trong , cng nh cu, gi c c ngha v cng quan trng.3. Cung v cu c mi quan h cht ch vi nhau, tc ng qua li ln nhau trn th trng. Cu xc nh khi lng, c cu ca cung v hng ho: hng ho no c cu th mi c cung ng sn xut; hng ho no tiu th c nhiu (cu ln) th s c cung ng nhiu v ngc li. i vi cung th cung cng tc ng, kch thch cu: nhng hng ho c sn xut ph hp vi nhu cu, th hiu tiu dng s c a thch, bn chy hn, lm cho cu ca chng tng ln.Khng ch nh hng ln nhau, cung - cu cn nh hng ti gi c. Khi cung bng cu th gi c bng gi tr. Khi cung ln hn cu th gi c nh hn gi tr. Cn khi cung nh hn cu th gi c cao hn gi tr. Gi c cng tc ng li ti cung v cu, iu tit lm cung, cu tr v xu hng cn bng vi nhau. V d nh khi cung cao hn cu, gi c gim, cu tng ln cn cung li gim dn dn n cung cu tr li xu th cn bng.4. Cung - cu cng l quy lut kinh t ca sn xut hng ho v cng nh cnh tranh, n xut pht t quy lut gi tr ca sn xut hng ho. S phn cng lao ng XH dn n nhu cu mua bn, trao i, tc l pht sinh ra cung v cu. Khi cn sn xut hng ho, cn s phn cng lao ng, tc l cn cung v cu th quan h cung cu s vn cn tn ti v tc ng ln nn sn xut hng ho.Cu 9: Phn tch s chuyn ho tin t thnh t bn. Nhng kin tin t c th thnh t bn.Bi lm:Tin trong lu thng hng ho gin n vn ng theo cng thc: H T H, tc l bt u bng hnh vi bn (H - T) v kt thc bng hnh vi mua (T H), kt thc u bng hng ho , tin ch ng vai tr trung gian, mc ch l gi tr s dng.Cn tin trong nn sn xut t bn ch ngha vn ng theo cng thc: T H T. y, lu thng ca t bn bt u bng hnh vi mua (T H), kt thc bng hnh vi bn (H T), tin l im xut pht cng l im kt thc, hng ho ch ng vai tr trung gian. Mc ch ca lu thng t bn l gi tr v gi tr cao hn. iu c ngha l T ln hn T: T = T + t. t l phn tri thm v c gi l gi tr thng d (m). S tin ng ra ban u (T) tr thnh t bn.Vy, tin ch tr thnh t bn khi n c dng em li gi tr thng d cho nh t bn. T H T l cng thc chung ca t bn v mi t bn u vn ng nh vy em li gi tr thng d.Cu 10: Phn tch hng ho sc lao ng.Bi lm:1. Sc lao ng l tng hp ton b th lc v tr lc tn ti trong mt con ngi v c ngi s dng vo sn xut.2. Trong mi x hi, sc lao ng u l yu t ca sn xut nhng sc lao ng ch tr thnh hng ho sc lao ng khi c hai iu kin sau:Th nht, ngi lao ng phi c t do v thn th ca mnh, c kh nng chi phi sc lao ng y v ch bn sc lao ng y trong mt thi gian nht nhTh hai, ngi lao ng khng cn c t liu sn xut cn thit t mnh thc hin lao ng v cng khng c ca ci g khc, mun sng ch cn cch bn sc lao ng cho ngi khc s dng.3. Cng nh mi loi h.ho khc, hng ho sc lng cng c hai thuc tnh l gi tr s dng v gi tr.Gi tr ca hng ho sc lao ng cng do s lng lao ng XH cn thit sn xut v ti sn xut ra n quyt nh. Do vic sn xut v ti sn xut sc lao ng c din ra thng qua qu trnh tiu dng, sinh hot, gi tr sc lao ng c quy ra thnh gi tr ca ton b cc t liu sinh hot cn thit sn xut v ti sn xut ra sc lao ng, duy tr i sng cng nhn v gia nh h cng nh chi ph o to cng nhn c mt trnh nht nh. Tuy nhin, gi tr hng ho sc lao ng khc hng ho thng thng ch n bao hm c yu t tinh thn v lch s ca tng nc, tng thi k...Gi tr s dng ca hng ho sc lao ng cng nhm tho mn nhu cu ca ngi mua s dng trong qu trnh sn xut ra hng ho v dch v. Tuy nhin, khc vi hng ho thng thng, trong qu trnh lao ng, sc lao ng to ra mt lng gi tr mi ln hn lng gi tr ca bn thn n, phn di ra chnh l gi tr thng d. y l c im ring ca gi tr s dng ca hng ho sc lao ng.Cu 11: Phn tch bn cht v cc hnh thc tin lng di ch ngha t bn.Bi lm:1. Tin cng l biu hin bng tin ca gi tr hng ho sc lao ng, l gi c ca hng ho sc lao ng. Cn ch rng, trong x hi t bn, tin cng khng phi l gi c ca lao ng. Ci m nh t bn mua ca cng nhn khng phi l lao ng m l sc lao ng. Do , tin cng khng phi l gi tr hay gi c ca lao ng m ch l gi tr hay gi c ca hng ho sc lao ng.2. C hai hnh thc tin cng c bn. l tin cng tnh theo thi gian v tin cng tnh theo sn phm.Tin cng theo thi gian l hnh thc tin cng tnh theo thi gian lao ng ca cng nhn di hay ngn (gi, ngy, tun, thng).Tin cng tnh theo sn phm l hnh thc tin cng tnh theo s lng sn phm lm ra, hoc s lng cng vic hon thnh trong mt thi gian nht nh. Mi sn phm c tr cng theo mt n gi nht nh goi l n gi tin cng. Thc cht th tin cng tnh theo sn phm l bin tng ca tin cng tnh theo thi gian nhng n li to ng lc mnh m, kch thch ngi lao ng tch cc lao ng, to thun li cho nh t bn trong vic qun l, gim st lao ngk ca cng nhn.Cu 12. Trnh by ngun gc, bn cht ca gi tr thng d di ch ngha t bn.Bi lm: hiu bn cht v ngun gc ca gi tr thng d di ch ngha t bn., ta hy xt mt v d.Gi s ch to ra 1 kg si, nh t bn phi b ra 28.000 n v tin t bao gm 20.000 n v tin t mua 1 kg bng, 3.000 n v cho hao ph my mc v 5.000 n v mua sc lao ng ca cng nhn iu khin my mc trong 1 ngy (10 gi). Gi nh vic mua ny l ng gi tr. ng thi gi nh, mi gi lao ng, ngi cng nhn to ra 1.000 n v gi tr mi kt tinh vo trong sn phm.Vy bng lao ng c th, ngi cng nhn chuyn gi tr ca bng v hao mn my mc vo trong si v bng lao ng tru tng ca mnh, mi gi cng nhn li to thm mt lng gi tr mi l 1.000 n v.Nu ch trong vng 5 gi, cng nhn ko xong 1kg si th gi tr 1kg si l:- Gi tr ca 1 kg bng = 20.000 n v- Hao mn my mc = 3.000 n v- Gi tr mi to ra (trong 5 gi lao ng, phn nyva b p gi tr sc lao ng) = 5.000 n vVy tng cng gi tr ca 1 kg si l 28.000 n v.Tuy nhin, do nh t bn thu ngi cng nhn trong 10 gi nn trong 5 gi lao ng tip theo, nh t bn khng phi b ra 5.000 n v mua sc lao ng na m ch cn b ra 20.000 n v tin t mua thm 1kg bng, 3.000 n v cho hao mn my mc, tc l vi 23.000 n v tin t, nh t bn c thm c 1kg si.Nh vy. trong mt ngy lao ng, nh t bn b ra 51.000 n v tin t thu c 2 kg si. Trong khi , gi tr ca 2 kg si l: 28.000 . 2 = 56.000 n v tin t. Do , nh t bn thu c 1 phn gi tr di ra, tc l gi tr thng d, bng 5.000 n v tin t.T v d trn, ta thy gi tr thng d chnh l phn gi tr mi do lao ng ca cng nhn to ra ngoi sc lao ng, l kt qu lao ng khng cng ca cng nhn cho nh t bn. Ch rng, phn lao ng khng cng tr thnh gi tr thng d v n thuc s hu ca nh t bn ch khng phi l ca ngi lao ng. S d nh t bn chi phi c s lao ng khng cng y l v nh t bn l ngi s hu t liu sn xut.Cu 13: Phn tch quy lut kinh t c bn ca ch ngha t bn.Bi lm:Mi phng thc sn xut c mt quy lut kinh t phn nh bn cht ca phng thc sn xut . Ta bit quy lut gi tr l quy lut kinh t c bn ca sn xut hng ho. Trong ch ngha t bn, quy lut kinh t c bn tuyt i l quy lut gi tr thng d.Ni dung ca quy lut ny l to ra ngy cng nhiu gi tr thng d cho nh t bn bng cch tng cng cc phng tin k thut v qun l bc lt ngy cng nhiu sc lao ng ca cng nhn lm thu.Quy lut gtr thng d ny c vai tr ng lc thc y nn SX TB vn ng v pht trin bi mc ch ca n l SX ngy cng nhiu gi tr thng d v n buc nh t bn phi tng cng cc phng tin qun l, k thut.Tuy nhin, cng chnh quy lut ny lm cho nhng mu thun vn c ca ch ngha t bn ngy cng gay gt. l mu thun gia tnh cht XH ho ngy cng cao ca lc lng sn xut vi tnh cht chim hu t nhn t bn ch ngha v t liu sn xut, l mu thun gia giai cp t sn v giai cp v sn. Tt yu, ch ngha t bn s b thay th bng mt phng thc sn xut mi vn minh hn.Cu 14: Trnh by phng php sn xut gi tr thng d tuyt i di ch ngha t bn.Bi lm:Gi tr thng d tuyt i l gi tr thng d thu c do ko di thi gian lao ng vt qu thi gian lao ng tt yu trong khi nng sut lao ng, gi tr sc lao ng v thi gian lao ng tt yu khng thay i.Ta hy xt mt v d:Ngy lao ng l 8 gi, thi gian lng cn thit (t) l 4 gi, thi gian lao ng thng d (t) l 4 gi, mi gi cng nhn to ra mt gi tr mi l 10 n v th gi tr thng d tuyt i l 40 v t sut gi tr thng d l:m = (t/t) . 100% = 4/4 . 100% = 100%Nhng nu ta ko di ngy lao ng thm 2 ting th t vn bng 4 gi nhng thi gian lao ng thng d lc ny li l t= 6. Do , gi tr thng d tuyt i s l 60 n v v t sut gi tr thng d s l:m = 6/4 . 100% = 150%Do vic tng thi gian lao ng khng th vt qu gi hn sinh l ca cng nhn nn khi thi gian lao ng khng th ko di thm c na, nh t bn s tm cch tng cng lao ng. V thc cht th tng cng lao ng cng tng t nh ko di ngy lao ng. V vy, tng thi gian lao ng hoc tng cng lao ng l sn xut ra gi tr thng d tuyt i.Cu 15: Trnh by phng php sn xut gi tr thng d tng i di ch ngha t bn.Bi lm:Gi tr thng d tng i l gi tr thng d thu c do rt ngn thi gian lao ng tt yu bng cch nng cao nng sut lao ng trong ngnh sn xut ra t liu sinh hot h thp gi tr sc lao ng, nh m tng thi gian lao ng thng d ln ngay trong iu kin di ngy lao ng, cng lao ng vn nh c.Ta hy xt mt v dNgy lao ng l 10 gi, trong 5 gi l thi gian lao ng tt yu v 5 gi l thi gian lao ng thng d. Nh tng nng sut lao ng trong ngnh sn xut ra t liu sinh hot, gi c sinh hot r hn dn n gi tr sc lao ng cng b h thp. Gi s gi tr sc lao ng gim i 1 gi. Khi thi gian lao ng tt yu ch cn 4 gi v thi gian lao ng thng d tng ln thnh 6 gi. Khi , t sut gi tr thng d tng t 100% ln 150%.Nh vy, bng cch tng nng sut lao ng trong cc ngnh sn xut t liu sinh hot v cc ngnh sn xut t liu sn xut phc v cho ngnh sn xut t liu sinh hot m gi tr cc t liu sinh hot cn thit cho cng nhn gim i, ko theo gi tr sc lao ng ca ngi lao ng gim i v em li gi tr thng d tng i cho nh t bn m khng phi tng thi gian lao ng hay cng lao ng.Cu 16: T bn l g? Th no l t bn bt bin, t bn kh bin, t bn c nh, t bn lu ng? Cn c v ngha ca cc cch phn chia t bn trn y.Bi lm:1. T bn l phn gi tr mang li gi tr thng d cho nh t bn bng cch bc lt sc lao ng ca cng nhn lm thu. T bn l mt quan h sn xut phn nh mi quan h gia t sn v v sn.2. SX ra gi tr thng d, nh t bn phi ng trc t bn ra mua t liu sn xut v sc lao ng.Trong qu trnh sn xut , gi tr ca t liu sn xut c lao ng c th ca ngi cng nhn chuyn vo sn phm mi, lng gi tr ca chng khng i. B phn t bn y c gi l t bn bt bin .Nhng i vi b phn t bn dng mua sc lao ng th trong qu trnh sn xut, bng lao ng tru tng ca mnh, ngi cng nhn to ra mt gi tr mi khng ch b p gi tr sc lao ng ca cng nhn m cn to ra gi tr thng d cho nh t bn. Nh vy, b phn t bn ny c s bin i v lng v c gi l t bn kh bin (v).3. Cc b phn khc nhau ca t bn sn xut khng chu chuyn mt cch ging nhau v mt b phn t bn chuyn gi tr ca n vo sn phm theo nhng cch thc khc nhau. Do , ta c th chia t bn sn xut thnh t bn c nh v t bn lu ng.T bn c nh l b phn ch yu ca t bn sn xut (my mc, nh xng...) tham gia ton b vo qu trnh sn xut nhng gi tr ca n khng chuyn ht mt ln vo sn phm m chuyn dn tng phn theo mc hao mn ca n trong thi gian sn xut. C hai loi hao mn l hao mn hu hnh (hao mn v vt cht, hao mn v gi tr s dng do tc ng ca t nhin) v hao mn v hnh (hao mn tun tu v mt gi tr do xut hin nhng my mc hin i hn, r hn hoc c cng sut ln hn).Cn t bn lu ng l mt b phn ca t bn sn xut (nguyn nhin liu, sc lao ng...) c tiu dng hon ton trong mt chu k sn xut v gi tr ca n c chuyn ton b vo sn phm trong qu trnh sn xut. T bn lu ng chu chuyn nhanh hn t bn c nh v vic tng tc chu chuyn ca t bn lu ng c ngha quan trng. N gip cho vic tit kim c t bn ng trc cng nh lm tng t sut gi tr thng d trong nm.4.Vic phn chia t bn bt bin v t bn kh bin l da vo vai tr ca tng b phn t bn trong qu trnh sn xut ra gi tr thng d cn vic phn chia t bn c nh v t bn lu ng l da vo phng thc chuyn dch gi tr ca chng vo sn phm trong qu trnh sn xut hay da vo tnh cht chu chuyn ca t bn.Vic phn chia t bn thnh t bn bt bin v t bn kh bin phn nh c ngun gc sinh ra gi tr thng d. Trong qu trnh sn xut, t bn bt bin ch l iu kin sinh ra gi tr thng d cn t bn kh bin mi l ngun gc to ra gi tr thng d.Vic phn chia t bn c nh v t bn lu ng tuy khng phn nh ngun gc sinh ra gi tr thng d nhng li c ngha quan trong trong vic qun l kinh t. N l c s qun l, s dng vn c nh v vn lu ng mt cch c hiu qu cao.c1 l gi tr my mc, thit b, nh xng...c2 l gi tr nguyn, nhin, vt liu...v l t bn kh binVy, t bn bt bin = c1 + c2; t bn kh bin = v;t bn c nh = c1; t bn lu ng = c2 + v.Cu 17: So snh gi tr thng d vi li nhun, t sut gi tr thng d v t sut li nhun. Tc chu chuyn ca t bn c nh hng nh th no ti nhu cu v t bn, t sut gi tr thng d v khi lng gi tr thng d hng nm?Bi lm:1. Ta bit rng, nh t bn b ra t bn bao gm t bn bt bin c v t bn kh bin v sn xut ra gi tr thng d m. Nhng cc nh t bn a ra mt khi nim mi l chi ph sn xut t bn ch ngha K l phn gi tr b li gi c ca nhng t liu sn xut v gi c sc lao ng (v) tiu dng sn xut ra hng ho cho nh t bn, ngha l K = c + v.Khi c + v chuyn thnh K nh vy th s tin nh t bn thu c tri hn so vi chi ph sn xut t bn ch ngha c gi l li nhun P. Nh vy, li lun thc cht l gi tr thng d c quan nim l kt qu ca ton b t bn ng trc. Khi , gi tr hng ho G = c + v + m bin thnh G = K + P.V bn cht th P chnh l m nhng ci khc nhau ch, m hm so snh vi v cn P li hm so snh n vi K = c + v. P v m thng khng bng nhau. P c th cao hn hoc thp hn m, ph thuc vo gi c hng ho do quan h cung - cu quy nh. Nhng nu xt trn phm vi ton XH, tng li nhun lun bng tng gi tr thng d.2. Khi gtr thng d chuyn thnh li nhun th t sut gtr thng d cng chuyn thnh t sut li nhun.T sut gi tr thng d m l t l phn trm gia s lng gi tr thng d m vi t bn kh bin v: m = m/v . 100T sut li nhun P l t l phn trm gia tng s gi tr thng d v ton b t bn ng trc: P = m/(c + v) . 100. Trong thc t ngi ta thng tnh P bng t l phn trm gia li nhun thu c P vi tng t bn ng trc K: P = P/K . 100.Xt v lng th t sut li nhun P lun nh hn t sut gi tr thng d m.V cht, t sut gtr thng d biu hin ng mc bc lt ca nh TB i vi lao ng cn t sut li nhun ch ni ln mc doanh li ca vic u t t bn. P ch cho nh u t t bn bit u t vo u l c li.T sut li nhun ph thuc vo t sut thng d: t sut thng d tng th t sut li nhun tng; tc chu chuyn t bn, cu to hu c ca t bn v tit kim t bn bt bin.3. Chu chuyn t bn l s tun hon ca t bn c lp i lp li nh k, i mi khng ngng. Tc chu chuyn t bn l s vng chu chuyn ca t bn trong mt nm. Tc chu chuyn ca t bn c nh hng rt ln ti nhu cu v t bn, t sut gi tr thng d v khi lng gi tr thng d.Tng tc chu chuyn ca t bn c nh lm tng qu khu hao ti sn c nh, lng t bn s dng tng ln v trnh c nhng thit hai do hao mn hu hnh v v hnh gy ra. Tng tc chu chuyn ca t bn lu ng s lm tng lng t bn lu ng c s dng trong mt nm, nh , s tit kim c t bn ng trc. Mt khc, do tng t sut ca t bn kh bin m t sut gi tr thng d trong nm s tng ln.Tm li, tng tc chu chuyn t bn kh bin gip cho cc nh t bn tit kim c t bn ng trc, nng cao t sut v khi lng gi tr thng d trong nm.Cu 18: Phn tch thc cht v ng c tch lu t bn. Phn tch tch t t bn v tp trung t bn. Vai tr ca tch t v tp trung t bn trong s pht trin ca ch ngha t bn.Bi lm:1. Ti sn xut t bn ch ngha l tt yu khch quan ca XH loi ngi. Ti sn xut c hai hnh thc l ti sn xut gin n v ti sn xut m rng. ti sn xut m rng, di ch ngha t bn, nh t bn phi s dng mt phn gi tr thng d tng thm t bn ng trc. Vic chuyn ho mt phn gi tr thng d tr li thnh t bn gi l tch lu t bn.Ta bit rng gi tr thng d l kt qu lao ng khng cng ca cng nhn cho nh t bn. Do , ngun gc ca tch lu t bn chnh l gi tr thng d, l lao ng khng cng ca ngi cng nhn lm thu sng to ra. Ni cch khc, ton b ca ci ca giai cp t sn u do lao ng ca giai cp cng nhn to ra.2. Tch lu t bn l vic tng quy m t bn c bit bng tch lu ca tng nh t bn ring r. Tch lu t bn l yu cu ca vic m rng sn xut, ng dng tin b k thut. Mt khc, do khi lng gi tr thng d tng ln khin kh nng thc hin tch t t bn mnh hn.Tp trung t bn l s hp nht mt s t bn nh thnh mt t bn c bit ln. y l s tp trung t bn nhng t bn hnh thnh, th tiu tnh c lp ring bit ca chng, bin nhiu t bn nh thnh mt s t t bn ln.Tch t t bn lm cho t bn c bit tng ln v t bn x hi cng tng theo cn tp trung t bn ch lm cho t bn c bit tng ln nhng t bn XH th khng i.Cu 19: Phtch nhng nh hng n quy m tch lu TB. ngha ca vic nghin cu vn ny.Bi lm:1. Tch lu t bn l qu trnh chuyn mt phn gi tr thng d tr li thnh t bn. Nu khi lng gi tr thng d nht nh th quy m tch lu t bn ph thuc vo t l phn chia gi tr thng d cho tch lu v tiu dng. Nu t l phn chia gi tr thng d c xc nh th quy m tch lu t bn s ph thuc vo khi lng gi tr thng d. M khi lng gi tr thng d th li ph thuc vo 3 yu t l trnh bc lt gi tr thng d (m), chnh lch gia t bn s dng v t bn tiu dng, quy m t bn ng trc.Th nht, quy m tch lu t bn ph thuc vo trnh bc lt gi tr thng d ca nh t bn. tng thm khi lng gi tr thng d, nh t bn khng tng thm thit b, my mc, thu thm nhn cng m bt s cng nhn hin c cung cp thm mt lng lao ng bng cch tng thi gian lao ng v cng lao ng, tn dung trit cng sut ca my mc hin c, ch tng thm phn nguyn liu tng ng. Mt cch khc l tng nng sut lao ng. Khi nng sut lao ng XH tng ln th gi c t liu sn xut v t liu sinh hot gim. iu ny to ra hai kt qu: mt l vi khi gi tr thng d nht nh, phn dnh cho tch lu c th tng thm bng cch ln sang phn dnh cho tiu dng m vic tiu dng ca nh t bn khng gim, c khi cn cao hn trc; hai l mt lng gi tr thng d nht nh c th mua c mt khi lng t liu sn xut v sc lao ng nhiu hn do gi t liu sn xut v gi tr sc lao ng gim. Khng nhng th, tng nng sut lao ng s lm cho gi tr ca t bn c ti hin di hnh thi hu dng mi cng nhanh hn.Th hai l chnh lch gia t bn s dng v t bn tiu dng. T bn s dng l khi lng gi tr nhng t liu sn xut m ton b quy m hin vt ca chng u hot ng trong qu trnh sn xut hng ho cn t bn tiu dng l phn gi tr nhng t liu sn xut y c chuyn vo sn phm theo tng chu k sn xut di dng khu hao. S chnh lch gia chng l thc o s tin b ca lc lng sn xut. Sau khi tr i nhng tn ph hng ngy trong vic s dng my mc v cng c lao ng, nh t bn s dng cc cng c lao ng m khng mt thm chi ph no khc. S chnh lch gia t bn s dng v t bn tiu dng cng ln th s phc v khng cng ca t liu sn xut cng nhiu.Cui cng, l quy m t bn ng trc.Theo cng thc M = m . V, nu t sut gi tr thng d m khng i th khi lng gi tr thng d M ch tng khi tng t bn kh bin V tng v tt nhin t bn bt bin cng s phi tng ln theo quan h t l nht nh. Do , mun tng khi lng gi tr thng d phi tng quy m t bn ng trc. i lng t bn ng trc cng ln th quy m sn xut cng c m rng theo chiu rng v theo chiu su.2. Nu ta b qua tnh cht t bn ch ngha th tch lu t bn c ngha quan trng trong vic tch lu vn cho sn xut. nng cao quy m tch lu, cn khai thc tt nht lc lng lao ng XH, tng nng sut lao ng, s dng trit nng lc sn xut ca my mc, thit b v tng quy m vn u t ban u, khai thc cc ngun vn nhn ri trong XH. y chnh l ngha ca vic nghin cu vn ny.Cu 20: Trnh by cc khi nim chi ph sn xut t bn ch ngha, li nhun v t sut li nhun. Cc khi nim trn che du quan h bc lt t bn ch ngha nh th no?Bi lm:1. Chi ph sn xut t bn ch ngha l phn gi tr b li gi c ca nhng t liu sn xut v gi c sc lao ng (v) tiu dng sn xut ra hng ho cho nh t bn. K hiu l K = c + v.Chi ph t bn XH ch ngha khc vi gtr hng ho c v cht ln v lng. V cht, chi ph sn xut t bn ch ngha ch l chi ph v t bn cn gtr hng ho l chi ph thc t, chi ph v lao ng XH cn thit SX ra hng ho. V lng, chi ph sn xut t bn ch ngha lun nh hn gi tr hng ho v (c + v) < (c + v + m).2. Khi tng t bn bt bin v kh bin c + v chuyn thnh chi ph sn xut t bn ch ngha K th s tin nh t bn thu c tri hn so vi chi ph sn xut t bn ch ngha gi l li nhun. Li nhun chnh l gi tr thng d c quan nim l kt qu ca ton b t bn ng trc. Nu k hiu li nhun l P th gi tr hng ho lc ny l G = K + P.3. Khi gtr thng d chuyn thnh li nhun th t sut gi tr thng d chuyn ho thnh t sut li nhun.T sut li nhun l t l phn trm gia tng s gi tr thng d v ton b t bn ng trc, k hiu l P: P = m/(c + v) . 100%.Trong thc t, P hng nm c tnh bng t l phn trm gia tng s li nhun thu c trong nm P v tng s t bn ng trc K: P = P/K . 100%.4. i vi nh t bn, chi ph sn xut t bn ch ngha l gii hn hiu qu sn xut kinh doanh ca nh t bn. S xut hin khi nim ny xo i danh gii gia t bn bt bin c v t bn kh bin v, che du i ngun gc ca gi tr thng d ( l t bn kh bin v).Khi nim li nhun thc cht cng ch l bin tng ca gi tr thng d. N phn nh sai lch bn cht bc lt ca ch ngha t bn. Theo khi nim ny th phn di ra khng phi l do gi tr sc lao ng (v) ca cng nhn lm thu to ra m l do chi ph sn xut t bn ch ngha ca nh t bn to ra.Khi nim t sut li nhun cng vy. N khng biu hin ng mc bc lt ca nh t bn i vi lao ng nh t sut gi tr thng d m (m cng tng, chng t nh t bn bc lt cng nhiu). T sut li nhun ch ni ln mc doanh li ca vic u t t bn. P cng tng th u t cng c li.Tm li, bng vic a ra ba khi nim trn, cc nh t bn che du bn cht bc lt ca mnh, che du i ci thc cht sinh ra gi tr thng d l lao ng khng cng ca ngi cng nhn lm thu.