,J(j[;'_,_,..c.:,Jc.,:.ıi.J<~I:rf.,-Gjı;_,~,;r,:;s-1<..;~ .J b&Ju >'f l..r<-.bt..l.ı:J' ~ ,..>JJ ı; ı;.M.:,..z;,.J>II>,..ı!,J 1

~_,Jij~l_j . _i&~;..:,-_r;:(.:,.s._,v_;.Ji.;r_.,ı..;v....$J-.,W.I./-"JC.:.~ ~.; 1 • .J.?"j~JvJJ;JJ~.':r..:?.)'~.:rc.J~~ .,ı.~ r,..-!,J'.;., y.:,..ı _;.,,vp..ı...,IJ.......,1J.r.5Ju.J G.rJ;>.I ..:.J l.Z ~Jr:,:,IJ.-..,.V~J_.,.. Gjı,"_,.~ıj ı. u W.(;,:,.__.. . ..;.::;-->J_;;;..,_ı.;,_,..._;,.:, ~J1_;,,/.)I...,S.V.?~_,~,:.J.!;._.s_ ; J.i..'fJ;..,p...i..,.tJ.o..,.U_,.-J~J_;.,l..11.,.....1(r._{~ ı..,s.~J~>~··~~~ ~.NJ'rtf~}~~_,\'J..J;..:,_,'r~ .

.::J(, ır...ı..""'u.. ...... u_,.....ı; ı.ı....:..;.v .:.,s.::.-. ı..:.ı~.-.:.ı ıJv v:..:.ı;t..Jo.> _,;...}li,.J;ıA.;.../ui:J ._, ı:-_;,ı:.;.ı~J~/1

: "'r'.J;.;.,...JJı.:,_;,JiıJ&j-J.l.;<vlr.f~.;.:;_;;:,.~ .:.... .-J.-!(1'!'(-!J;~;.Jt...:;J; /.J..J! .......,._ı?~_;..,;j,;, ıJ-> (~~(j_;,J~!,-".J G.:.i.:,...~>JVs~_,:,.t::',;J ~;.',....> ul-:(..1~~/ . .. ' .,_,;._,._:,t_;..I.>U~,v.J.;>_..II.) •!?.'J.2 -.~~:,htJ.'~J-t,J'r~..J.~" c;.-v.zY.Orfit::.....> (1-lLt·ı.:--... _;,.._.,:/~!~u u.J'J&JJ..:Y ...,....,J[;,<., w.:,-1 .;;.;(f-ı.$:~.Ji.ı'"'_;./.Jj~l.:,;ıyi.JJY&1*-'IJ.>/.; u: .... ı...,..~.:t"''"":"t.:......> ._,t;.Jip-'.JlrLf.f_,.,!l;::.$ 1 J IJ'ıJôjl1.....ıJ,J).i'fı....c,.~t.,ı!)(.'!A:r,;..o~~;.>J 1> ~J.YJ'•~I;$~1.J;../.J.....,ı~I.JIYJJ_,.;...1Jt...,._;..,.J.:/t_;, /,;J(, ... y.Ji;._,.,jt..,~ ;,r~r,!r~ıJ.;,j..ıı.:,.f.J»t &'\J ~J &.J r~kw!J ı.:r_..,r_;..,.......-_,,:,..iiA.I ... , r... .... ~ ... !J~J~C.ı.C::,..::.;:...c..rv~.;lı..js~;.ıy­..,.ı;.,..f..2.;,;;-J~(:~_,i)~(),_;:.,p),Jl-JLi(1,..J& .!...>J;II"-'.-{JI,J..>~/..J{.,Jb..:.fi.J~,'(Ii.ırk...,._JJ '-"J""'ıri..JJYui....:-JJı...~;,,:,-p,..ı,.,.,ry,.,!J.r.iJC>ı;,;l

~!J;>,.;t(>'(}·..-.o--y;>~ 1.:,->.)l,..ıl . ...ı Jo:.,;..etJ.».:r__,,..,_._,ı::,_l t::,..Jü'""'--h...ı.'V]'J."'.._;. .;v>·["

~LJ.-._;.ı~2 ;'J ~:_p~;r~I.V'-.~_fj_;..ıJ":-"'j._,;,.:,-?\, ~"":-'-e,,._,. -,.:.L!J~ ·::.::>:L.-...,~,,.~Jı;·)J..!,)~, 1; ıç;-1< J~J~?J!:.,.,.~:rsv ~rG;:ro_,~~;.:r..r.J.'ı.fl.J.uft.!-' . _ J:.:ı:>ıJJJf,:J.;;>ı; ı;~;JI·~" rp,J..<""'LJ.o""' !.lr-.J j_:rJI"':'lN,._.ıY.;r4t.:.~ ~.<,>iJ..:..:;/./..,CJ~I,jlrJ'i ,_..:.;...:,;.,ı~,_,ı...t>i:r-)f.J.:A>ı.;;.t0~.i),.J!,/.:rl

' ·0'~->'l:J lrJJtı;;~ ı~ uG~JJJJ,:.ı;? '~. l . .v.Jr~j &~L . t,ı,:,:;.J,....,.r.;,H i'f.JI:,LJi;:JIJ..::: ,Wi_,if..;J.!_,~&:->.)1/ ~;:;,;_. G,;.><Uh~,r}ı;:;,;_:..,.~I(J&.f~l.:,.._,., .r./­~ _;..,.,,:,.l.:,<,~c:.'>-..>(.f.) J,:,~!.>~_,~_,.~I ·:;ı;~I;J:.·,J,;·i;,llf5~""~1v/,;>1:,t.;fl.J_J./,.ı~ """J:!,--Y,c-f.>ı;;_,__. ~-t:fi~~.:,>.:.ı;;.><'JjNil""'r.' _:.I~IJ;:;~i.:,!?>!.J~JJ6'(-'J>.f.J.IP1ir.s~li..J .G_r:.JJ!

0 çJI.;u.,;Jr-4-l+.,:>!.#ir.'-J':r+_,.., . , (';::...ııv--e:;o.ı.>ı;;.ı~u. • . -

"-"".; v,.:.... _;ı G 'JJG :J-{,...14' Ut;f:-J.' ;i'0f- ı :..ı ı,~_, !C..>->

...:;,J._.....,,Uy::;:,/6_;...~..:..,.,1<j.<;~)J,):.>J,I..::...-Jif r~ !>: 1~ r!,..!V-»-t. ...G'~JG'~ ~ ı;-z;...l; ~P-!'-.., ..,>!J u~ wl./ (.J>I :,1;,IJ(J'.J>"" tkt'fiC.jJu !r.JI . .::.:~ı,ı_..ıı·ı·u~.p.ı:..:::.., .:>t.:ı.J:<.kiJi-s...J~ 1_,:,ı 1

· ıff.,.-Jı.ı~jf.'IJ.;:;JS>I;!~;J_i-,tı.J;:..u~<i>-_;,.ıl , ~~'v-.ı_,...;...:r.;,~J.<ı::'ı>u~.:t '"""ı:.'_,._>~~,;, · ""ı.J,,;vı..;...,->l.s;Ji;....>Jı.W.:.- ~_p.ı;u_;...:.v.,; f ı .ı 1 .;:;e;o.ı>u_;:...ı,.:.,;.:...:,vj t...Jı.;.o; l;,.._;.:w.~c.:,_>

. ~J.cf.>ı.~ CIG IJ.Juhl.:r.<_,;;l.ı.!JI,_,~r illJ.:,; ~ g 1p..J. .... !f->,.,!.lf.1JuJ ı:.·..,-'_,u,;,s.r!r-_-'.:t:l-.:,r.

~0-LJ><.i:-.~>'ı...;..,...,..~J~:,ıJ,.,,J.!~'>J.<-J:,.,f»' . (;P \

lbn Ebü Şeybe'nin el-Muşanne{ adir eserinin ilk iki sayfası (Nuruosmaniye Ktp., nr. 1215)

Tari]]. Cahiliye devrinden Hz. Ömer'in vefatına kadar olan dönem hakkında bilgi veren eserin bir nüshası. Berlin'de Stiffung Preussischer Kulturbesitz'in özel kütüphanesinde (nr. 9409) tesbit edilmiş ve bu nüshanın Heinrich Schützinger ta­rafından genişçe bir tanıtımı yapılmıştır (bk bi bl). Heinrich Schützinger, Kitô.bü't­Tô.ril] ile el-Muşannet içindeki "Kitabü't­Tarlb" (XII, 547-580; XIII, 5-94) ve "Kita­bü'l-Megazl" (XIV, 283-60 ı) bölümlerini karşılaştıramadığını ifade etmekteyse de yazmanın muhtevasıyla ilgili olarak veri­len bilgilerle el-Muşannef'in içindeki bö­lümlerin tam bir uyum sağladığı dikkate alındığında Kitô.bü't-Tô.ril]'in de müsta­kil bir eser olmadığı anlaşılmaktadır. s. Tefsirü İbn Ebi Şeybe. Bir rivayet tefsiri olan eserin Süleymaniye Kütüphanesi'nde bir nüshası bulunmaktadır (Yazma Bağış­lar, nr. 4028, vr. 1" -205 " ).

Kitô.bü'l-Evô.'il, Kitô.bü'l-Fiten, Kitô.­bü'l-Cemel, Kitô.bü'ş-Şıttin, Kitô.bü'l­Fütill:ı ve Fezô.'ilü'l-Kur'ô.n gibi adlarla ibn Ebu Şeybe'ye nisbet edilen eserler de el-Muşannef'in ilgili bölümlerinin ayrı istinsahı veya rivayeti sonucunda ortaya çıkmış olmalıdır. eJ-Muşannef'in "er-Red cala Ebll:lanlfe" ve "Kitabü'z-Zekat" bö­lümleri müstakil olarak yayımlanmıştır (Brockelmann, I, 2 ı 5) Çeşitli kaynaklarda

müellifin Kitô.bü's-Sünen fi'l-fı]fh ve el­AJ:ıkô.m adlı kitapları bulunduğu da zik­redilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA :

İbn Sa'd, et-Tabakat, VI, 413; Buhari. et-Tari­l]u'ş-şagir, ll , 365; İbn Ebu Hatim, el-Cerf:ı ue't· ta' dil, V, 160; İbnü'n-Nedim. el-Fihrist (Fiügel). s. 229; Hakim, Ma'ri{etü 'ulümi'l-f:ıadiş, s. 191 -192; Hatib, TMl] u Bagdad, ı, 383-384; X, 66-71; Sem'ani. ei-Ensab(BarOdi). ıv, 140-141; ib­nü's-Salah, 'UlCımü'l-f:ıadiş, s. 129; Mizzi. Teh · ?ibü'I-Kemal, XVI, 34-42; Zehebi, Te?kiretü'l· f:ıu{{a?, ll, 432-433; a.mlf .. A'lamü 'n-n übela' , Xl, 122-127;a.mlf .• Taril]u 'l-islam: sene231-240, s. 227-230; Safedi, ei-Va{i, XVII, 442; İbn Nasırüddin, TauZif:ıu 'l-müştebih (nşr. M. Naim ei-AraksOsi). Beyrut 1414/1993, lll, 385; İbn Ha­cer, Teh?ibü 't- Teh?ib, VI, 2-4; a.mlf., Lisanü '1· Mizan, VII, 64; Keş{ü'?·?unün, ı, 437; ll , 1678, 1711; Kettani. er-Risaletü'l-müstetra{e (Özbek). s.35,42, 76,78,85,95, 109,274;Brockelmann. GAL Suppl., ı, 215; Sezgin, Buhari'nin Kaynak­lan Hakkında Araştırmalar, istanbul 1956, s. 66, 67, 75, 208; a.mlf .• GAS, I, 1 08; Fihrist-i Mal]tütat-i Pi eye Di ue Em ey 'Uiüm-i islamiy· ye: 1952-1989, Lahor 1990, s. !!;Ali Yardım, Hadis, istanbul1997, I, 138-139; ll, 52, 55, 59, 67, 75, 107, 117, 128; Walter Werkmeister, Quellenuntersuchungen zum Ki tab al-lqd ai­Farid des Andalusiers lbn Abdrabbih, Berlin 1983, s. 160-166; Heinrich Schützinger, "Ibn Abi Sa ibe Und Sein Ta'rix", Oriens, XXIII-XXIV (ı974), s. 134-146;Ch. Pellat, "IbnAbiShayba", Ef2 (Fr.). lll , 714; Hasan YCısufi Eşkuri. "İbn Ebi Şeybe", DMBi, ll , 669-670. fAJ

ımi ALi YARDIM

L

iBN EBÜ SEYBE, Ebu Ca'fer

İBN EBÜ ŞEYBE, Ebu Ca'fer

(y .s.i ~' .P. _9;i)

Ebu Ca'fer Muhammed b. Osman b. Muhammed b. Ebi Şeybe

İbrahim el-Abs! el-Kufl (ö . 297 /910)

Hadis hafızı. _j

21 O (825) yılından sonra doğdu. Dör­düncü dedesinin Havstl diye anılması. aile­nin aslen Belhli olduğunu ve muhteme­len Arap soyundan gelmediğini göster­mektedir. ilk hadis derslerini babasından ve amcası Ebu Bekir ibn Ebu Şeybe'den aldı. Diğer amcası Kasım, Ahmed b. Yu­nus, Ebu Küreyb ei-Hemdanl, Hennad b. Seri, Yahya b. Main ve Ali b. Medini gibi muhaddisler de hocaları arasında yer alır. ibn Said el-Haşim!. Ebu Amr ibnü's-Sem­mak, Ahmed b. Selman, Ca'fer ei-Huldl. Ebu Bekir eş-Şafii. Ebu Ali es-Sawaf. Ta­beranl. ismaill. İbnü'I-Bagandl, Muham­med b. Mahled ve Hüseyin b . ismail el­Mehamill gibi alimler ise onun talebele­ridir.

ibn Ebu Şeybe bilgi, zeka ve geniş ha­dis birikimiyle çağının önde gelen hadis hatızla rı arasında yer almış. Ku fe muhad­disi diye anılmıştır. Salih Cezere. Abdan el-Ahvazl. ibn Adi ve Mesleme b. Kasım gibi münekkitlerce güvenilir bir hadisçi kabul edilmesine ve ibn Hibban'ın onun biyografisine eş-Şikat'ında yer vermesi­ne karşılıkAbdullah b. Ahmed b. Hanbel, ibn H ır aş. Mutayyen, Ebu is hak el-Harbl, Davud b. Yahya, Ca'fer b. Muhammed ei­Firyabl ve Muhammed b. Ahmed el-Ade­vi gibi alimler kendisini yalancılıkla ve ha­dis uydurmakla itharn etmiş; Darekutnl, görüşmediği bir kimsenin kitabından ha­dis yazıp rivayet etmekle suçlamış; Ebu Bekir el-Berkanl de hadisçilerin onu gü­venilmeyen bir ravi kabul ettiklerini söy­lemiş ; ayrıca küçüklüğünden beri yalan söylediğini, maktti isnadları mevsul hale getirdiğini ileri sürenler olmuştur. Ebu Ca'fer, bütün bu tenkitlere rağmen ken­dilerinden sonra Kufe'de hadisçiliğin öl­düğü kabul edilen dört kişiden biri sayıl­mıştır. Diğer taraftan bazı rivayetleri sebebiyle Mutayyen'in onu sert bir dille eleştirmesi, aynı asırda yaşamış iki kişi­nin birbirini değerlendirmesi türünden kabul edilerek rica! alimleri tarafından ihtiyatla karşılanmıştır. Nitekim ibn Adi de 270 (883) yılında Kufe'de bu iki alim arasında geçen tartışmayı dinledikten

443

İBN EBÜ SEYBE, EbO Ca'fer

sonra İbn Ebu Şeybe hakkındaki eleştiri­ler konusunda bu görüşü tercih etmiş, onun münker bir hadisine rastlamadığı­nı, Abdan'dan edindiği bilgiye göre de kö­tü bir ravi olmadığını ifade etmiştir. İbn Hacer de bu görüşe katılmış. onun sağlam olmayan bir rivayetine rastlamadığını söy­lemiştir. Hayatının son döneminde Bağ­dat'ayerleşen İbn EbG Şeybe Cemaziye­Iewel 297'de (Ocak 91 O) burada vefat et­ti. İbn Hacer ölüm tarihini 287 (900) ola­rak zikretmiştir.

Eserleri. 1. Sü'ô.lô.tü MuJ:ıammed b. 'O§mÔ.n b . Ebi Şeybe li- 'Ali b. el-Me­dini. İbn Ebu Şeybe'nin hadis rivayeti ya­nında cerh ve ta'dll ile de meşgul olduğu­nu gösteren ve onun Ali b. Medini'ye bu konuda bizzat sorduğu veya başkaları ta­rafından sorulup kendisinin tesbit ettiği 260 meselenin cevabını ihtiva eden eser Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkadir tara­fından yayımlanmıştır (Ri ya d ı 404/ 1 984). 2. Kitô.bü '1- 'Arş ve mô. ruviye tih. Arş konusunda Cehmiyye'ye karşı reddiye ola­rak yazılan ve doksan ri vayeti bir araya getiren eseri Ebu Abdullah Muhammed b. Hamed el-HumGd neşretmiştir(Küvey1 I 406/1986). 3. Kitô.b fihi ?:ikru }]ali).i Adem ve }]ati'etüh ve tevbetüh ve eb­vô.b ii vilô.deti'n-nebi ve gayri ?:Ô.lik. Bir nüshası Darü'l-kütübi'z-Zahiriyye'de kayıtlıdır (Mecmua. nr. 19, vr. 46-57) . İbn Ebu Şeybe'nin bunlardan başka hadis ra­vilerine dair hacimli bir kitap olduğu be­lirtilen et-Tô.ri}]'i ile es-Sünen ti'l-fıl).h (İbnü'n-Nedlm, s. 285) adlı bir eserinin bu­lunduğu zikredilmiştir.

BİBLİYOGRAFYA :

ibn Ebu Şeybe. Sü'alatü 'Oşman b. Ebi Şey­be li-'Ali b. ei-Medfnf(n ş r. Muvaffak b. Abdul­lah), Riyad 1404/1984, neşredenin girişi, s. 13-25; a.mlf .. Kitabü '1-'Arş ve ma ruviye fih (nş[ Muhammed b. H amed el-Humud). Küveyt 1406/1986, neşredenin girişi, s. 21-40; ibn Adi. el-Kamil, VI, 2297; ibnü'n Nedim. el-Fihrist (Teceddüd). s. 285; Hakim en-Nisaburi, Sü'alat (nşr. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkadir). Riyad 1404/1984, s. 136;Sehml. Sü'alat(nşr. Mu­vaffak b. Abdullah b. Abdülkadir). Riyad 1404/ 1984, s. 99; Hatib, Tarll)u Bagdad, lll, 42-47; Sem'ani, el-Ensab, ll, 417; IV, 140-141 ; ibnü'J. Cevzi. el-Munta;;am (Ata). Xlll, 102; ibnü'I-Esir. el-Lübab, ll, 315; Zehebi. A'lamü'n-nübela', XIV, 21-23; a.mlf., Te?kiretü '1-f.ıuf{a?, ll, 661-662; a.mlf .. Mlzanü'l·i'tidal, lll, 642-643; Sa· fedi, el-Va{i, IV, 82; ibn Kesir. el-Bidaye, Xl, lll; ibn Nasırüddin, Tavtif.ıu'l-müştebih (nşr. M. Nalm el-AraksGsl) . Beyrut 1414/1993, lll, 385; ibn Hacer, Lisanü'l-Mizan, V, 280-281; Sü­yuti, Tabaf5:atü'l-f.ıuffii?. s. 291-292; Davudi. Ta· ba/5:atü'l-mü{essirln, ll, 194-195; ibnü'l-imad, Şe?erat, ll, 226; Keş{ü'?-?unün, 1, 276; ll, 1438; Hediyyetü'l-'ari{in, ll, 23; Sezgin, GAS(Ar.). 1, 320; Elbani, Mal)tütat, s. 17-18.

Iii EMİN AşıKKUTLU

444

ı İBN EBÜ ŞEYBE, Ebü'l-Hasan

...,

(~ .s.l 1)!1 ~~ Y-1)

Ebü'l-Hasen Osman b. Muhammed b. Ebi Şeybe İbrahim el-Abs! e l-KGfl

(ö . 239/853)

Hadis ve tefsir alimi. L _j

156 (773) yılında KGfe'de doğdu. Dede­si İbrahim'e nisbetle İbn EbG Şeybe diye anıldı. Üçüncü dedesinin Havsti diye anıl­ması, ailenin aslen Belhli olduğunu ve muhtemelen Arap soyundan gelmediği­ni göstermektedir. Aynı künye ile şöhret bulan kardeşleri Ebu Bekir b. Ebu Şeybe ile Kasım 'dan daha büyüktür. Hadis ala­nındaki çalışmalarıyla tanınan oğlu Ebu Ca'fer Muhammed de İbn Ebu Şeybe kün­yesiyle meşhur olmuştur. İlk tahsilini Kil­fe'deyaptıktan sonra Irak ve Şam bölgesi­ni dolaştı. Tahsilini ilerietmek için Mekke ve Rey'e gitti. 173 (789) yılında Bağdat'a yerleşti. Cerir b. Abdülhamid. Süfyan b. Uyeyne, Hüşeym b. Beşir, Abdullah b. Mü­barek, Bişr b. Mufaddal. İsmail b. Uleyye ve Şerik b. Abdullah gibi muhaddislerden ders aldı. Oğlu Muhammed ile Buhari, Müslim, Ebu DavGd, İbn Mace, İbn Sa'd, Baki b. Mahled, EbG Ya'Ia el-Mevsıli, Ab­dullah b. Ahmed b. Hanbel, İbn Ebü'd­Dünya, Ebu Hatim er-Razi ve Ebu Zür'a er­Razi gibi alimler ise onun talebeleridir.

İbn Ebu Şeybe pek çok hadis otoritesi­nin güvenini kazanmış. Buhari elli beş, Müslim 135 hadisini sahihlerine almışlar. Ebu DavGd ve İbn Mace de ondan işittik­leri birçok hadise sünenlerinde yer ver­mişlerdir. İcli kendisini "sika", Yahya b. Main "sika-me'mGn" diye nitelendirmiş,

Ahmed b. Hanbel ondan övgüyle söz et­miştir. Zehebi de sağlam bir hadis hafızı olduğuna işaret etmekle birlikte bazıları tarafından tenkit edildiğini dikkate ala­rak İbn Ebu Şeybe'yi "sadOk" terimiyle de­ğerlendirmiştir ( el-Mugnf, ll, 425) İbn Ha­cer, büyük hadis hafızlarından saydığı İbn Ebu Şeybe'yi İbn Main, İbn Nümeyr. icıı ve daha birçoklarının güvenilir bulduğu­nu belirterek kendisinin de aynı görüşte olduğunu ifade etmiştir. Diğer taraftan İbn Ebu Şeybe'nin ferd ve garib olarak rivayet ettiği bazı hadislerin hatalı olduğu ileri sürülmüştür. Ahmed b. Hanbel bun­ları münker kabul etmiş, Zehebi ise bu tür rivayetlerinin münker sayılamayaca­ğını belirtmiştir.

İbn Ebu Şeybe, Halife Mütevekkil-Alel­Iah tarafından Mu'tezile alimlerinin gö­rüşlerine cevap vermek üzere görevlendi­rilenler arasında yer almış, kendisine Bağ-

dat mescidinde bir minber tahsis edilmiş, buradaki derslerine büyük kalabalıkların katıldığı söylenmiştir. Onun tenkit edilen bir yönü de Kur'an'daki bazı lafızları yan­lış okumasıdır (tashlf). "Fe -tallün" (el-Ba­kara 2/265) kelimesini"fe-zallün", "ceb­bar'in" ( eş-Şuara 26/1 30) kelimesini "hab­bazin", "es-sikaye" (Yusuf ı 2/70) kelimesi­ni "es-sefine" şeklinde okuması onun tas­hiflerinin en belirgin örnekleridir. İbn Ebu Şeybe'nin tashifleri muhtelif eserlerde tartışılmış. güvenilir bir muhaddis olma­sı ile F11 suresinin başlangıcını (elem tera) "elif, lam, mim tera" şeklinde okuyacak kadar bilgisiz olması arasındaki çelişki de­ğişik şekillerde yorumlanmıştır. Bazıları

onun Kur'an'ı ezbere bilmediğini. bazıla­rı bu hataların dil sürçmesinden kaynak­landığını, bazıları da İbn Ebu Şeybe'nin şakacı bir kişiliğe sahip olması sebebiyle bu okuyuşların birer şaka ürünü sayılması gerektiğini ileri sürmüştür. Tashifleri se­bebiyle kendisine yapılan itirazları. "Ben ve kardeşim Ebu Bekir, Asım kıraatine gö­re okumayız" veya, "Hamza kıraati bid'at­tır" gibi ifadelerle geçiştirmeye çalışma­sı onun şakacılığına örnek gösterilmiştir. Zehebi de İbn Ebu Şeybe'nin bu tashifleri üzerinde durmuş ve onun Allah'tan af di­lemiş olmasını temenni etmiştir. İbn Ebu Şeybe 3 Muharrem 239'da (14 Haziran 853) vefat etmiştir. Kelabazi'nin ölüm tarihini 21 Muharrem 232 (17 Eylül846) olarak vermesi bir zühGI eseri olmalıdır.

Kaynaklarda İbn Ebu Şeybe'nin el-Müs­ned fi'l-J:ıadiş, es-Sünen fi'l-fıl).h, Tô.ri}], Tefsirü'l-Kur'ô.n ve bazan muhtemelen yanlış olarak Kitô.bü'l-'Ayn diye yazılan Kitô.bü'l-Fiten adlı eserleri kaleme aldı­ğı belirtilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA :

Ahmed b. Hanbel. el-'İlel (Koçyillit).l, 225-226; ll, 239; Buharl. et-Tarli)u 'l-keblr, VI, 250; a.mlf., et-Tarli)u 'ş-şagir, II , 369-371; icıı. eş-Şi­kat, s. 329; Ukayli, eçt-Pu'afa', III, 222-224; İbn Ebu Hatim. el-Cerf.ı ve't-ta'dfl, VI, 166-167; ib­nü'n-Nedim. el-Fihrist, s. 320; Kelabazi, Ricalü Şaf.ılf.ıi'l-Bui)arl, ll, 522-523; ibn Mencuye, Ri­calü Şaf.ılf.ıi Müslim, II, 48-49; Hatlb, Tari/) u Bagdad, Xl, 283-288; ibnü'I-Esir, el-Lübab, ll, 315; ibn Abdülhadl, 'Ulema'ü'l·f.ıadlş, II, 99-100; Zehebi. Mlzanü'l-i'tidal, lll, 35-39;a.mlf., A'lamü'n-nübela', XI, 151-154; a.mlf .. Te?ki· retü'l-f.ıu{fa?, ll, 444; ibn Nasırüddin. Tavzlf.ıu'l· müştebih (nşr. M. Nalm ei·AraksGsl), Beyrut 1414/1993, lll, 385; ibn Hacer. Hedyü 's-sarl (Hatlb). s. 423; a.mlf .. Teh?ibü't-Teh?ib, VII, 149-151; Davudi, Tabaf5:atü '1-mü{essirln, ı, 379; Nüveyhiz, Mu'cemü'l-mü{essirin, I, 344; Ket­tani, er-Risaletü'l-müstetra{e (Özbek). s. 96, 109; Ch. Pellat, "Ibn Abi Shayba", Ef2 (İng.). lll, 692.

~ SELMAN BAŞARAN