Çeşitli Dayanıklılık Protokollerine Verilen Metabolik Cevapların ... · VO2max measured at SR, CSR, MSR and CMSR was moderately related to distance covered during test (r=0.61-0.76;

Aratrma Makalesi

Z

almann amac laboratuvar ve saha ortamnda

uygulanan eitli dayankllk protokollerine verilen

metabolik cevaplarn karlatrlmas ve testlerden

elde edilen maksimum oksijen tketimi (VO2maks

)

deerlerinin testlerde kat edilen toplam mesafe ile

ilikilerinin incelenmesidir. almaya gen takmlarda

oynayan toplam 30 futbolcu katlmtr. Aratrma

grubundaki sporculara kou band (KB), mekik (M),

dairesel mekik (DM), modifiye mekik (MM) ve dairesel

modifiye mekik (DMM) olmak zere be farkl dayankllk

protokol uygulanmtr. Protokollere submaksimum

ve maksimum kou hzlarnda verilen kan laktat

(LA), oksijen tketimi (VO2), kalp atm hz (KAH) ve

alglanan zorluk dzeyi (AZD) deerleri belirlenmitir.

Protokollere verilen metabolik cevaplar tekrarl

lmlerde varyans analizi ile karlatrlmtr. kili

grup karlatrmalarnda ise LSD testi kullanlmtr.

Protokoller arasndaki ilikiler ise Pearson korelasyon

A B S T R AC T

The purpose of this study was to compare metabolic

responses to various endurance tests administered

in laboratory and field conditions, and to consider

relationship between maximal oxygen consumption

(VO2max

) and distance covered during tests. Thirty-

players playing at young-teams participated to study.

The players were performed treadmill (T), shuttle-run

(SR), circular shuttle-run (CSR), modified shuttle-run

(MSR) and circular modified-shuttle-run (CMSR) tests.

Blood lactate (LA), oxygen consumption (VO2), heart

rate (HR) and rate of perceived exertion (RPE) responses

to protocols were determined. Comparison of metabolic

response differences between protocols were made

using repeated measures ANOVA. LSD test was applied

to identify the point of differences. Relationships

between protocols were considered using Pearson

Correlation. LA, VO2, HR and RPE responses to SR and

MSR at submaximal running speeds were higher than T,

Geli Tarihi: 08.09.2011Yayna Kabul Tarihi: 01.12.2011

Spor Bilimleri DergisiHacettepe J. of Sport Sciences 2011, 22 (3), 124138

eitli Dayankllk Protokollerine Verilen Metabolik Cevaplarn KarlatrlmasComparison of Metabolic Responses to Various Endurance Protocols

1Alper ASLAN, 2Alpay GVEN, 3Tahir HAZIR, 3Alper AI, 3Caner AIKADA1Mustafa Kemal niversitesi, Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu, Antakya2Akdeniz niversitesi, Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu, Antalya3Hacettepe niversitesi, Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yksekokulu, Ankara

Dayankllk Protokollerine Metabolik Cevaplar 125

GRBirok spor dalnda performans genetik yatkn-

lk, antrenman dzeyi ve sporcunun salk duru-

mu gibi faktrlerden etkilenmektedir. Spor bi-

limciler sporculara uygulanan fizyolojik testler

vastasyla bu faktrleri analiz etmekte ve spor-

cularn kendi branlar ile ilgili zayf ve kuvvetli

ynlerini bireysel olarak ortaya koymaktadrlar.

Bu bilgiler sporculara bireysel antrenman plan-

larnn gelitirilmesi asndan temel olutur-

maktadr. Daha sonra testlerin tekrar uygulan-

mas ile sporcularn fiziksel performans profille-

rindeki deiim ortaya konarak uygulanan prog-

ramn etkisi deerlendirilmektedir (Svensson ve

Drust, 2005).

Aerobik dayankllk, tm spor dallarnda per-

formans asndan nemli bir biyomotor zellik

olarak grlmektedir (Astrand ve Rodahl, 1988;

Brooks ve di., 2000). Fizyolojik temelleri asn-

dan ele alndnda aerobik dayankllk perfor-

mans VO2maks

, anaerobik eik (AnE) ve kou eko-

nomisi (KE) deikenlerince belirlenmektedir

(Pate ve Branch, 1992). Literatrde, VO2maks

n ge-

nellikle kalp-damar sistemin aktif dokulara oksijen

salama yetenei ile snrland, AnEin ise evre-

sel dokularn oksijeni kullanma yetenei ile snr-

land konusunda genel bir fikir birlii vardr (Bas-

sett ve Howley, 2000). Bundan dolay, bu dei-

kenlerin uygun protokoller kullanlarak deerlen-

dirilmesi antrenr ve spor bilimcilere aerobik ant-

renmann merkezi ve evresel faktrler zerinde-

ki etkileri konusunda faydal bilgiler salamakta-

dr. Ayrca, VO2maks

ve AnE deerlerinin llmesi

ve bir lt ile karlatrlmas ile sporcularn mev-

cut dayankllk performanslar hakknda karla-

trmal bilgi sahibi olunabilmektedir.

Aerobik dayankllk ile ilikili deikenle-

rin deerlendirilmesi amacyla eitli laboratu-

var ve saha testleri gelitirilmitir (Cink ve Tho-

mas, 1981; Danielle ve di., 2009; Impellizzeri ve

di., 2005; Kemi ve di., 2003; Leger ve Lam-

bert, 1982; Silva ve di., 2007). lm arac ve

yntemine ilikin gvenirlik salandnda, labo-

ratuvar testleri kontroll bir ortamda uygulan-

dndan d faktrlerin etkilerini azaltarak g-

katsaysyla incelenmitir. Submaksimum kou hzlarnda

M ve MM testlerine verilen LA, VO2, KAH ve AZD cevaplar

KB, DM ve DMM testlerinden yksek bulunmutur

(p

126 Aslan, Gven, Hazr, A, Akada

venirlii daha yksek sonularn elde edilmesine

olanak salamaktadr. Saha testlerinin ise spor

dalna zel bir deerlendirme yaplabilmesine

olanak salamas ve sporcular zerindeki mo-

tive edici etkisinin daha fazla olmasndan dola-

y geerlii daha yksektir (Svensson ve Drust,

2005). Ayrca, aratrma veya performans anali-

zi amacyla laboratuvar testlerinin kullanm uy-

gulamadaki baz problemler, lm aralarnn

yksek fiyat ve uzman personel gerektirmesi

asndan dezavantaj getirmektedir. Ayrca, bir-

ok sporcu laboratuvar ortamnda yaplan test-

lerden kanmaktadr. Bu nedenlerden dolay ae-

robik dayanklln deerlendirilmesinde labo-

ratuvar testlerine alternatif olarak birok saha

testi gelitirilmitir (Greg, 1987; Kemi ve di.,

2003; Leger ve Lambert, 1982). Bu testlerden

yaygn olarak kullanlan bir tanesi M testidir (Le-

ger ve Lambert, 1982). M testi iddeti yorgunlu-

a kadar aamal olarak artan srekli bir testtir.

Testte ulalan maksimum kou hz VO2maks

ile

yksek korelasyon (r = 0.84) gstermektedir. Bu

nedenle, VO2maks

n tahmini iin eitli regresyon

denklemleri nerilmitir (Leger ve di., 1983; Le-

ger ve Gadoury, 1989 Leger ve Lambert, 1982).

Bu denklemlerin ou ocuk, yetikin erkek ve

bayan poplasyonlarndan gelitirildii iin ol-

duka zgn denklemlerdir ve bu poplasyonlar

deerlendirildiinde salkl sonular vermekte-

dirler. Aziz ve di. (2005) ise, futbolcularda M

testinde llen VO2maks

deeri ile testte kat edi-

len mesafe arasnda r = 0.80 dzeyinde bir iliki

olduunu bildirmilerdir.

Hazr (2000) ise, M testinin orijinal protokol-

n deitirerek (iddeti aamal olarak artan ve her

hz artndan nce 1 dk dinlenme sresi verilerek)

portatif bir gaz analiz sistemi yardmyla indirek ka-

lorimetrik yntemle, saha artlarnda dayankllkla

ilgili deikenlerin gvenirliini ve kou band testi

ile karlatrarak geerliini deerlendirmitir. Ge-

litirilen bu saha testinin salad en byk avan-

taj dinlenme periyotlarnda eitli analizler iin kan

alm ve sporcularn egzersiz iddetini alglama d-

zeyleri gibi eitli deikenlere ilikin veri toplana-

bilmesine olanak salamasdr. iddeti aamal ola-

rak arttrlan ve dinlenme periyotlarn ieren test

protokolleri srasnda metabolik cevaplarn top-

lanmas dayankllk antrenmanlarnn ynlendiril-

mesinde yardmc olmaktadr (Janssen, 1987). r-

nein, iddeti aamal olarak artan bir test proto-

kolnn dinleme aralklarnda alnan kan rnekle-

ri farkl LA konsantrasyonlarna denk gelen kou

hz veya KAH deerlerinin hesaplanmasnda kul-

lanlarak eitli dayankllk antrenmanlarnda uy-

gulanacak egzersiz iddetinin bireysel olarak or-

taya konmasn salar. Bu tip deerlendirmeler la-

boratuvar veya saha testleri kullanlarak yaplabi-

lir. Ancak, sporcularn laboratuvar ve saha testle-

rine submaksimum ve maksimum iddette verdik-

leri metabolik cevaplar arasnda fark olup olmad-

net deildir. Bu nedenle sporculara uygulanabi-

lecek test alternatiflerinin ortaya konmas asn-

dan laboratuvar ve saha testlerine verilen metabo-

lik cevaplarn incelenmesi gerekmektedir.

Bu aklamalara bal olarak, almann

amac laboratuvar ve saha ortamnda uygulanan

farkl dayankllk protokollerine submaksimum

ve maksimum kou hzlarnda verilen metabolik

cevaplarn incelenmesi, farkl dayankllk

testlerinden elde edilen VO2maks

deerlerinin ve

testlerde kat edilen toplam mesafe ile VO2maks

deerleri arasndaki ilikilerin incelenmesidir.

YNTEMAratrma Grubu: almaya amatr ve A gen

liginde oynayan toplam 30 futbolcu gnll ola-

rak katlmtr. Aratrmaya katlan tm sporcu-

lar takmlarn lig malarnda dzenli olarak tem-

sil etmektedirler. Aratrma grubunun ya, boy

uzunluu ve vcut arl ortalamalar srasyla

18.47 1.76 yl, 177.1 5.81 cm ve 67.9 6.93 kgdr.

Aratrmada veri toplama ilemine geilmeden

nce Hacettepe niversitesi, Tp Fakltesi, Tb-

bi, Cerrahi ve la Aratrmalar Etik Kurulundan

almann tbbi etik adan uygun bulunduu-

na dair belge alnmtr. almaya katlan fut-

bolculara ve antrenrlere almann amalar,

yntemi, salayaca katklar ve alma srasn-

da oluabilecek olas riskler konusunda ayrnt-

l bilgi verilerek almaya gnll olarak katlan

futbolculara Bilgilendirilmi Olur Alma Formu

okutularak imzalatlmtr.


Veri Toplama AralarStadiometre ve Baskl: Aratrma grubundaki

futbolcularn boy lmleri 1 mm hassasiyet-

te Holtain marka (England) stadiometre, vcut

arl lmleri ise 100 gr hassasiyetli Sega

marka baskl ile llmtr.

Tempo Dzenleyici: Saha koullarnda uygu-

lanan tm dayankllk protokollerinde kou hznn

ve sresinin ayarlanmasnda sinyal reten elektro-

nik bir cihaz (Prosport, Tmer Elektronik, Ankara,

Trkiye) kullanlmtr.

Kou Band: Kou band testi Woodway marka

(Ergo ELG2, German) ergometrede uygulanmtr.

Termometre ve Nem ler: Dayankllk test-

leri srasnda ortam scaklnn ve nem orannn

belirlenmesi iin % 0.1 hassasiyette lm yapabi-

len elektronik bir higrometre (Hanna Instruments,

HI 8564, Italy) kullanlmtr.

Telemetrik Kalp Atm Hz Monitr (Polar

S610i): Dayankllk testleri sresince aratrma

grubundaki sporcularn KAH deerleri 5 sn ara-

lklarla telemetrik olarak llmtr (Polar S610i

Heart Rate Monitor, Finland). Sistem, elastik bir

band ile denein zerine sabitlenen verici nite

ve denein koluna taklan telemetrik monitrden

olumaktadr.

Borg lei: Testler srasnda aratrma grubun-

daki sporcularn AZD deerlerinin tespit edilmesinde

15 paral Borg lei kullanlmtr (Borg, 1982).

Kan Laktat Analizr ( YSI 1500): Dayank-

llk testlerinde alnan kanlardan LA analizleri YSI

1500 laktik asit analizrnde (USA) yaplmtr.

Gaz Analizr (K4b2): Testler esnasnda gaz

analizleri K4b2 lm sistemi (Cosmed, talya) ile

yaplmtr. Sistem portatif nite, test srasnda

g kayna olarak kullanlan bataryalar ve arj

nitesi, yz maskesine balanan ve hava akm-

n len tribn (akmmetre), veri transfer modl,

ekspirasyon havasnn toplanmasn salayan de-

iik ebatlardaki elastik yz maskeleri ve maske-

lerin yze sabitlenmesinde kullanlan ayarlanabilir

zellikteki filelerden olumaktadr.

lem Yolu: Aratrma grubundaki sporculara

KB, M, DM, MM ve DMM testleri olmak zere be

farkl dayankllk protokol uygulanmtr. Ara-

trma grubundaki sporcular rastgele 6ar kiilik 5

gruba ayrlmtr. Testlerin uygulanma sralamas-

nn sonular zerindeki olas etkisini ortadan kal-

drmak amacyla be grup iin be farkl test sra-

lamas dzenlenmitir. Her bir sporcuya uygulanan

5 farkl dayankllk protokol yaklak olarak gnn

ayn saatlerine gelecek ekilde ve testler arasnda

en az 72 saat olacak ekilde uygulanmtr. Her bir

test protokol ncesinde sporcular son 48 saat ie-

risinde yksek iddette yklenme yapmamlardr.

KB Testi: KB protokol % 0 eimde 7.2 km/s

balang hz olmak zere her 3 dkda bir 1.2 km/s

hz artlar yaplarak sporcu bant hzn koruyama-

yana kadar srdrlmtr (Tanaka ve di, 1984).

Test balamadan nce KBnn hz yava yava art-

trlm ve denek adapte olduktan sonra teste ba-

lanmtr. Test sresince her hz artndan nce

kan alm iin test durdurulmu, bu sre zarfnda

denekten KBnn n paneline yaptrlan Borg l-

eini deerlendirmesi istenmi ve teste tekrar

balanncaya kadar geen sreler kaydedilmitir.

Literatrde, srekli ve 30 saniyenin altnda ara ve-

rilen testlerden elde edilen VO2maks

deerleri ara-

snda fark olmad bildirilmitir (Maud ve Foster,

1995). Bu almada kan almak iin teste verilen

aralarn ortalamas 26:83 sn olarak hesaplanmtr.

M Testi: 20m uzunluundaki parkurda gide-

rek artan hzda, gidi gelili olarak uygulanan s-

rekli kou protokoldr. Test 8 km/s kou hznda

balam ve aamal olarak her 1 dakikada 0.5 km/s

arttrlarak denek istemli olarak testi brakana ka-

dar veya 20m izgilerine 3 kez ard arda zamann-

da yetiemediinde sonlandrlmtr. Test sonunda

deneklerin kulak memesinden kan alnm ve Borg

skalas ile AZD deerleri tespit edilmitir.

DM Testi: 20 mlik blmlere ayrlm 100mlik

dairesel bir parkurda giderek artan hzda srekli

protokol olarak uygulanmtr. Kou protokol M

testinde olduu gibi 8 km/s hzla balam ve kou

hz her 1 dakikada 0.5 km/s arttrlarak denek is-

temli olarak testi brakana kadar veya 20m izgi-

lerine 3 kez ard arda zamannda yetiemediinde

sonlandrlmtr. Test sonunda deneklerin kulak

memesinden kan alnm ve Borg skalas ile AZD

deerleri tespit edilmitir.

MM Testi: M testinin uyguland parkurda gi-

derek artan hzda, gidi dnl ve kesintili olarak


uygulanmtr. Kou protokol M testinde olduu

gibi 8 km/s hzda balam ve dakika sonra hz

10 km/se karlmtr. Bundan sonra hz her da-

kikada bir 1 km/h artrlarak denekte istemli yor-

gunluk oluuncaya kadar veya denek sinyal sesine

3 kez arda arda ayak uyduramayana kadar srd-

rlmtr. Her hz artmndan nce bir dakika ara

verilerek kulak memesinden kan alnm ve Borg

skalas ile AZD deerleri tespit edilmitir.

DMM Testi: Dairesel mekik testinin uyguland-

parkurda giderek artan hzda kesintili olarak uy-

gulanmtr. Kou protokol modifiye mekik testin-

de olduu gibi 8 km/s hzda balam ve dakika

sonra hz 10 km/se karlmtr. Bundan sonra hz

her dakikada bir 1 km/s artrlarak denekte is-

temli yorgunluk oluuncaya kadar veya denek sin-

yal sesine 3 kez arda arda ayak uyduramayana ka-

dar srdrlmtr. Her hz artmndan nce bir

dakika ara verilerek kulak memesinden kan alnm

ve Borg skalas ile AZD deerleri tespit edilmitir.

Tm testlerden nce denein vcut arl a

karnna ve ortlu olarak, boy lmleri ba frank-

fort dzleminde inspire konumda lldkten son-

ra telemetrik kalp atm monitr ve K4b2 portatif

oksijen analizr sporcunun zerine sabitlenmi-

tir. Sporcuya ilikin ya, cinsiyet, boy uzunluu ve

vcut arl deerlerinin yansra evresel nem

oran bilgileri K4b2 gaz analizrnn mensne

girildikten sonra atmosferik oksijen ile cihazn ka-

librasyonu yaplm ve 3 dakika boyunca dinlenik

veriler toplanmtr. Ayrca, telemetrik KAH ciha-

z sporcu zerine sabitlenerek KAH kaydedilmeye

balanmtr. Saha testleri srasnda tempo dzen-

leyici cihazn (Pro Sport Timer, Tmer Elektronik)

rettii sinyaller kullanlarak deneklerin kou tem-

polarn ayarlamalar salanmtr. Gaz analizr-

nn her testten nce referans gaz kalibrasyonu

[konsantrasyonu bilinen gaz karm kullanlarak

(O2= % 15.6, CO

2= % 4.1, N= Balans)], trbin kalib-

rasyonu [standart 3L rnga kullanlarak] retici

firmann nerdii ekilde yaplmtr. Testler esna-

snda alnan tm kan rneklerinde laktik asit bek-

letilmeden hemolize tam kan olarak llmtr.

Laktik asit analizrnn kalibrasyonu retici fir-

mann ynergesi dorultusunda testlere balama-

dan nce her bir denek iin ve membran ve sols-

yon deiimlerinden sonra yaplmtr (YSI, 2003).

KB, M, DM, MM ve DMM Testlerinin Deer-

lendirilmesi: Tm dayankllk testlerinde K4b2 gaz

analizr ile toplanan veriler RS 232 paralel ba-

lant ve K4b2 yazlm kullanlarak bilgisayara akta-

rlmtr. Daha sonra ham verilerin 5 snlik ortala-

malar alnarak Microsoft Excele aktarlmtr. KB,

MM ve DMM kesintili protokol testlerinde her hzn

(3 dakika) son 1 dakikasnn, M ve DM srekli pro-

tokol testlerinde ise her 1 dknn (her hzn) ortala-

mas alnarak farkl kou hzlarna verilen O2 tketi-

mi ve KAH cevaplar tespit edilmitir. Bundan son-

ra kou hz LA, kou hz VO2,

kou hz KAH ve

kou hz RPE grafikleri izilmi ve erileri en iyi

temsil eden denklemlerden (R2 deerleri en yk-

sek) belirli kou hzlarna denk gelen LA, VO2, KAH

ve RPE deerleri saptanmtr. lgilenilen kou h-

zna denk gelen metabolik cevaplar kou hz-

nn denklemde yerine konmasyla hesaplanmtr.

Kou band testi iin kou hz-LA grafii ekil 1de

rnek olarak gsterilmitir.

Bu almada VO2de plato olumas VO

2maksa

ulamada birincil kriter olarak kabul edilmitir. Di-

er taraftan, LA konsantrasyonunun 8 mmol/L ve

zerine kmas, yaa gre hesaplanm KAHmaks

n

%90na ulalmas ve AZD deerinin 18 ve ze-

rinde bulunmas parametreleri ikincil kriterler ola-

rak kabul edilmitir. kincil kriterlerden herhangi iki

tanesinin ayn anda gerekletii andaki en yk-

sek oksijen tketimi VO2maks

olarak kabul edilmitir.

(Howley ve di, 1995). Testler srasnda ulalan en

yksek LA konsantrasyonu Lamaks

, en yksek AZD

deeri AZDmaks

ve testlerin son bir dakikasnda elde

edilen en yksek ortalama KAH ise KAHmaks

olarak

kabul edilmitir. Yklenme protokollerinde kaydedi-

len maksimum kou hz ise Hzmaks

olarak tanmlan-

m ve testin son basamanda koulan sreye ba-

l olarak aadaki eitlik yardm ile hesaplanmtr.

Kou Hzmaks

(km.s-1) = v + A x (n/t)

Formlde; v= testin sonlandrld basamak

hzndan nceki hz, A= basamaklar arasnda art-

rlan hz miktar, n = son basamakta koulan sre

(saniye), t = bir basamaktaki toplam kou sresi

(saniye) olarak kullanlmtr (Kuipers, 1985).

Verilerin Analizi: Tm parametrelere ilikin or-

talama ve standart sapma deerleri hesaplanmtr.


Be farkl dayankllk protokolne submaksimum

ve maksimum iddetlerde verilen LA, VO2, KAH,

AZD ve Hzmaks

cevaplar arasnda fark olup olmad

tekrarlayan lmlerde varyans analizi testi ile de-

erlendirilmitir. Testler arasndaki fark anlaml bu-

lunduunda ikierli grup karlatrmalar LSD testi

ile yaplmtr. Dayankllk test protokollerinin ilerle-

yen aamalarnda baz testlerdeki denek says azal-

dndan karlatrlacak test says 2ye dtn-

de testler arasndaki fark baml gruplarda t testi

ile deerlendirilmitir. KB ve DMM testlerinde fark-

l LA konsantrasyonlarna karlk gelen kou hz ve

KAH cevaplarnn karlatrlmasnda baml grup-

larda t testi kullanlm ve deneme etkisinin kuvveti

Cohens d testi ile deerlendirilmitir. Cohen (1988),

etki genilii oranlarn 0.2, 0.5 ve 0.8 iin srasyla

kk, orta ve geni olarak tanmlamtr. Dayank-

llk protokollerinde elde edilen maksimum deer-

ler arasndaki korelasyon, ve testlerde kat edilen

toplam mesafe ile VO2maks

deerleri arasndaki ili-

ki Pearson Korelasyon Katsays (r) kullanlarak test

edilmitir. Uygulanan tm istatistiksel ilemlerde a=

0.01 ve a= 0.05 yanlma dzeyleri kullanlmt

BULGULARKB, MM ve DMM testlerinde farkl hzlarda elde

edilen LA konsantrasyonlar ekil 2de gste-

rilmitir. Tm testlerde 10 km/s hza kadar olan

ekil 1. Bir sporcunun KB testi deerlerinden elde edilmi LA-kou hz grafii

ekil 2. KB, DMM ve MM testlerine submaksimum kou hzlarnda verilen LA cevaplar.


submaksimal tempolarda LA cevaplar ben-

zerdir (p>0.05). MMde 10 km/s ve daha yk-

sek, DMMde 12 km/s ve daha yksek hzlarda-

ki LA konsantrasyonlar, KBden nemli dere-

cede yksek llmtr (p


kou hzlarnda llen VO2, M ve MM testlerinde

benzer bulunmutur. KB, DMM ve DM testlerinde

llen VO2, 9-13 km/s aralnda MMden 10-13

km/s aralnda Mden dktr (p


rnda KAH, KBde DMMden nemli derecede d-

ktr (p


ekil 10. Dayankllk protokollerinde AZDmaks

deerleri. KB: Kou Band, M: Mekik, DM: Dairesel Mekik, MM: Modifiye

Mekik, DMM: Dairesel Modifiye Mekik, * M ve DM testlerinden yksek (p


latrmalarna gre KB, M ve MM testlerinde l-

len VO2maks

DM ve DMM testlerinden yksek-

tir (p


rine verilen metabolik cevaplarn hem submak-

simum hem de maksimum kou hzlarnda fark-

llat belirlenmitir. Bunun yannda testlerde

ulalan maksimal deerler arasnda orta ve/

veya yksek dzeyde ilikiler saptanmtr.

Bu almada submaksimum ve maksimum

kou hzlarna verilen metabolik cevaplarn toplan-

masnda kullanlan KB testinin geerlik ve gvenir-

lik almalar yaplm ve birok almada aero-

bik dayanklln deerlendirilmesinde kullanlm-

tr (Hazr, 2000; Tanaka, 1984). Dinlenme periyot-

lar ieren KB, MM ve DMM testleri submaksimum

kou hzlarnda LA, VO2, KAH ve AZD cevaplar

asndan karlatrlmtr. Orijinal protokolnde

dinlenme periyodu bulunmayan M testi ve M tes-

tinin dairesel parkurda uygulanan formu DM tes-

tinde ise sadece test srasnda kayt edilen VO2 ve

KAH deerleri dikkate alnmtr. alma sonula-

r ayn submaksimum kou hzlarnda MM testine

verilen LA cevaplarnn KB ve DMM testlerinden

yksek olduunu gstermektedir (ekil 2). zellik-

le 12 km/s kou hzndan itibaren MM testine veri-

len LA cevaplar, KB ve DMM testlerinin 2 katna

ularken, 14 km/s kou hznda KB testinden yak-

lak 3 kat daha yksek olduu gzlenmitir. Ayn

submaksimum kou hzlarnda MM testine verilen

VO2 ve KAH cevaplar da KB ve DMM testlerinden

olduka yksektir (ekil 4, ekil 5). MM testinin ki-

nematik yaps incelendiinde bu sonular artc

deildir. nk, MM testi kou dinamii asndan

her 20m sonunda dz kou dinamiinden daha

iddetli eksantrik bir kaslma ile negatif ivmelen-

me, dn aamasnda duru, yn deitirme ve

sonrasnda pozitif ivmelenme hareket kalplar-

n iermektedir. Dolaysyla, MM testinde kou hz

KB ve DMM testlerinde olduu gibi sabit deildir.

Dn sonrasnda dn ncesi yavalamann te-

lafi edilebilmesi iin yaplan pozitif ivmelenme ko-

ular zellikle yksek iddetteki kou hzlarnda

toplam enerji retimine anaerobik metabolizma-

nn katlmn arttrmaktadr. Benzer ekilde kou

dinamii asndan MM testi ile ayn olan M testine

submaksimum kou hzlarnda verilen VO2 ve KAH

cevaplarda KB, DMM ve DM testlerinden yksek-

tir (ekil 4, ekil 5). Kou dinamii ayn fakat pro-

tokolleri farkl olan M ve MM testlerinin benzer fiz-

yolojik cevaplar yaratt gzlenmitir (ekil 4-5).

Bu bulgulara paralel olarak Hazrn (2000) yapt

almada da ayn submaksimum kou hzlarnda

KB testine verilen dakika ventilasyonu, VO2, KAH

ve LA cevaplar MM testinden dk bulunmutur.

Bu almada KB, M ve MM testlerinden elde

edilen VO2maks

deerleri arasndaki fark anlaml de-

ildir (ekil 7). KB testinden elde edilen VO2maks

de-

erleri ile M, DM, MM ve DMM testlerinden elde edi-

len deerler arasndaki korelasyon katsaylar ise s-

rasyla r = 0.836, r = 0.798, r = 0.796 ve r = 0.790

bulunmutur (Tablo 3). Hazr (2000) ayn protokol-

leri uygulayarak yapt almada VO2maks

deerleri

arasnda fark olmadn ve KB testindeki VO2maks

ile

MM testindeki VO2maks

arasnda r = 0.805 dzeyinde

anlaml iliki olduunu gstermitir. M testinin KB

testi ile karlatrlarak geerliinin deerlendiril-

dii almalarda elde edilen korelasyon katsayla-

r (r = 0.92 ve r = 0.93) bu almada elde edilen ko-

relasyon katsaylarndan biraz daha yksektir (Pa-

liczka, 1987; Ramsbottom ve di., 1988). Bu sonu-

lar, M ve MM testlerinin VO2maks

lmnde KB testi-

Tablo 5. Dayankllk protokollerinde VO2maks

a ulama kriterlerinin frekans dalm (n= 30)

Testler Plato 8mmol/L % 90 KAHmaks AZD18

KB 18 18 21 29

M 29 22 25 24

DM 26 14 25 20

MM 26 25 23 26

DMM 28 27 25 27


ne alternatif olarak kullanlabileceini gstermekte-

dir. Dier taraftan M ve MM testlerinde ulalan Hz-

maks deerleri dier tm testlerden dk bulunmu-

tur (ekil 9). Bu sonu, iki testin kou dinamikleri-

nin daha nce akland gibi dier testlerden fark-

l olmas ile aklanabilir. Hzla artan LA konsant-

rasyonu, yorgunluun daha erken gelimesine ne-

den olarak M ve MM testlerinde ulalan Hzmaks

de-

erlerini snrlandrd sylenebilir. Bu alma so-

nularna benzer olarak, MM testinde ulalan Hz-

maks deerlerinin KB testinden %15.8 daha dk ol-

duu bildirilmitir (Hazr, 2000). Ayn kou dinami-

ine ramen MM testi Hzmaks

deerinin M testinden

yksek olmas ise her hz artndan nce verilen 1

dk dinlenme periyodundaki toparlanmaya bal ola-

rak sporcularn bir sonraki aamaya geebilmele-

rinden kaynaklanabilir. En yksek Hzmaks

deerine

ise KB testinde ulalmtr. Bu sonu almada kul-

lanlan motorize KBnn kou verimliliini arttrma-

snn bir sonucu olarak dnlmektedir. Nitekim,

ayn submaksimum egzersiz iddetinde KB testi-

ne verilen LA, VO2, ve KAH cevaplar MM testinden,

LA ve KAH cevaplar ise DMM testinden daha d-

ktr (ekil 2, 4, 5). KB testi kou mekanii asn-

dan srekli ileri doru uygulanan bir test iken DM ve

DMM testleri 100 mlik dairesel bir parkurda uygu-

lanmtr. zellikle yksek kou hzlarnda sporcula-

rn bir miktar savrulmas aktan dnmelerine se-

bep olmaktadr. Bunun sonucunda ortalama hz de-

erlerinde d meydana gelebilir. Ayrca, aktan

dnme ve savrulma srasnda denge kaybna ba-

l olarak statik kas kaslmasndaki art LA cevapla-

rndaki art tetikleyebilir. Aslan ve di. (2004), 60

ve 100 mlik parkurlarda uygulanan DMM testlerine

verilen LA cevaplarnn dk hzlarda benzer oldu-

unu, 11-12 km/s hzlarda aralarnda fark olmamak-

la beraber 60mlik parkurdaki LA cevaplarnn daha

yksek olduunu bildirmilerdir. Bu almada DMM

testinden elde edilen LAmaks

deerleri KB, M ve DM

testlerinden, MM testinden elde edilen deerler ise

KB ve DM testlerinden yksek bulunmutur (ekil

6). Maksimum fizyolojik zorlanma dzeyinin bir ba-

ka gstergesi olan KAHmaks

ise DMM testinde dier

tm testlerden, M testinde ise KB, DM ve MM test-

lerinden yksek bulunmutur (ekil 8). Bu sonular,

uygulanan tm testlerde sporcularn fizyolojik ola-

rak maksimum dzeye eriemediini gstermekte-

dir. Ayrca, MM testinde LAmaks

deerinin M testin-

den yksek olmasna ramen M testinde KAHmaks

deerinin MM testinden yksek olmas maksimu-

ma yakn egzersiz iddetlerinde bu iki deikenin

birbirlerinden bamsz olduunu gstermektedir.

KB, MM ve DMM testlerinde elde edilen AZDmaks

de-

erleri ise M ve DM testlerinden yksek bulunmu-

tur (ekil 10). Bu sonular, AZDmaks

deerleri zerin-

de metabolik parametrelerin yan sra testlerin her

hz aamasndaki yklenme sresinin etkili olduu-

nu dndrmektedir. nk, KB, MM ve DMM test-

lerinde her bir aamadaki kou sresi 3 dk iken, M

ve DM testlerinde bu sre 1 dkdr. Her aamadaki

yklenme sresinin uzun olmasna bal olarak top-

lam test sresi doal olarak uzamaktadr. Dier ta-

raftan, KB testinin yksek hzlarnda koordinasyon-

da meydana gelebilecek zayflama sporcularn duy-

gular zerinde etkili olmu olabilir.

Aamal egzersiz testleri srasnda fizyolojik de-

ikenlerin izlenmesi ile antrenmann amalarna

bal olarak yklenme iddeti nceden belirlenebi-

lir. Bu balamda, farkl LA konsantrasyonlarna denk

gelen kou hz veya KAH deerleri antrenmanlar-

da sporculara uygulanacak iddetin hesaplanmasn-

da sklkla kullanlan parametrelerdir (Janssen, 1987;

Svensson ve Drust, 2005). Literatrde, 2 mmol/L LA

konsantrasyonuna denk gelen egzersiz iddeti yeni-

lenme antrenman olarak tanmlanrken, 2-3 mmol/L

LA yaygn dayankllk, 3 4 mmol/L LA youn da-

yankllk, 4-6 mmol/L LA yaygn interval ve 6-12

mmol/L LA youn interval antrenmanlarnda yk-

lenme iddeti kriteri olarak nerilmektedir (Janssen,

1987). Bu almada farkl LA konsantrasyonlarna

denk gelen kou hz ve KAH deerleri KB ve DMM

testlerinde belirlenmitir. alma sonularna gre

ayn LA konsantrasyonlarndaki kou hz deerleri

KB testinde DMM testinden daha yksek bulunmu-

tur (Tablo 1). Dier bir deile, bu sonu KB testinin

ayn kou hznda DMM testinden daha dk fizyo-

lojik zorlanma yarataca anlamna gelmektedir. Ni-

tekim, 2 mmol/L LAdaki KAH deerleri dnda dier

tm LA aralklarndaki KAH deerleride DMM testin-

de KB testine gre yksek bulunmutur (Tablo 2). Bu

sonu ayn oyuncuya KB ve DMM testi uygulandn-

da ayn dayankllk antrenman iin 2 farkl yklen-


me iddetinin hesaplanacan gsterir. Tablo 2 ince-

lendiinde 2.5 mmol/L LAdan balamak zere DMM

testi ile belirlenmi LAdaki KAH deerleri KB ile be-

lirlenenlerin bir basamak altnda yer almaktadr. r-

nein, KB testi ile belirlenmi 3 mmol/L LAdaki KAH

deeri, DMM ile belirlenmi 2.5 mmol/L LAdaki KAH

deerine benzerdir. Bu bulgular antrenmanlarn

saha koullarnda yapan sporcularda yklenme id-

detinin belirlenmesinde DMM testinin tercih edilme-

si gerektiini gstermektedir. Dier taraftan, birey-

sel yklenme iddetinin hesaplanmas dnda spor-

cularn mevcut profillerinin ortaya konmas, belli bir

antrenman dnemi sonrasnda performans deii-

minin gzlenmesi (n ve son test) ve bilimsel ama-

l almalarda daha standart evresel artlar sala-

mak amacyla deerlendirmenin laboratuvar orta-

mnda KB testi ile yaplmas nerilebilir.

Literatrde laboratuvar ve saha testleri ile l-

len eitli performans parametreleri yardmyla

VO2maks

deerinin kestirimine ynelik farkl yaklam-

lar sergilenmitir. Bu yaklamlar sabit bir mesafe-

nin ortalama kat edilme sresi (Greg ve di., 1987),

sabit bir zaman diliminde kat edilen mesafenin (Co-

oper, 1968) ve saha ortamnda iddeti aamal ola-

rak artan protokollerde ulalan maksimum kou

hz veya kat edilen toplam mesafenin (Leger ve

Lambert, 1982) VO2maks

ile ilikilerinin incelenmesi-

ne dayanmaktadr. Bu almalar sonucunda ortala-

ma kou hz veya kat edilen mesafe ile VO2maks

ara-

snda r = -0.22 ile r = 90 gibi geni bir aralkta kore-

lasyon katsaylar elde edilmitir (Shephard ve Ast-

rand, 1993). Bu almada ise M, DM, MM ve DMM

testlerinde kat edilen toplam mesafe ile testlerde l-

len VO2maks

deerleri arasnda srasyla r = 0.756, r

= 0.726, r = 0.649 ve r = 0.612 dzeylerinde anlam-

l ilikiler tespit edilmitir (Tablo 4). Bu deerler, Aziz

ve di (2005), Leger ve Lambert (1982) ve Leger ve

Gadory (1989)nn sedanter yetikin ve ocuklarn M

testinde kat ettikleri toplam mesafe veya testte ula-

tklar maksimum hz ile VO2maks

ilikisini inceleyen

almalardan daha dk bulunmutur. Daha d-

k korelasyon deerlerinin nedeni bu almadaki

deneklerin futbolcu olmasndan kaynaklanabilir. Se-

danterler ile karlatrldnda dzenli olarak ant-

renman yapan bireylerde performans parametrele-

rinin ok daha kompleks bir yap sergilemesi bekle-

nebilir. Olas bir regresyon denklemi iin standart l-

m hatas M, DM, MM ve DMM testleri iin srasyla

3.87, 3.54, 4.41, 4.52 olarak hesaplanmtr. En d-

k standart lm hatasna sahip DM testinde dahi

gerek VO2maks

deeri 50 ml/kg/dk olan bir sporcu

iin kestirim deerleri 46.46-53.54 ml/kg/dk aral-

nda deiecektir. Dolaysyla, bu alma sonula-

r futbolcularn VO2maks

deerlerinin saha testlerinde

kat edilen mesafeler yardmyla kestirilmesinin has-

sas bir deerlendirme olmadn gstermitir. Bu

almada testlerde kat edilen toplam mesafe ile VO-

2maks arasndaki korelasyon katsaysndan hesapla-

nan aklayclk katsays (R2) deerleri M, DM, MM

ve DMM testleri iin srasyla %57.5, %52.7, %42.1

ve %37.4 olarak hesaplanmtr. Bu sonu VO2maks

deerinin yaklak olarak yarsnn testlerde kat edi-

len toplam mesafe tarafndan aklanabildiini gs-

termektedir. Bu nedenle futbolcularn VO2maks

deer-

lerinin kestiriminde testlerde kat edilen mesafenin

yan sra; futbolcularn fiziksel zelliklerinin ve dier

performans parametrelerinin dikkate alnmas ge-

rektii dnlmektedir.

Sonu olarak, bu alma ayn submaksimum

kou hzlarnda M ve MM testlerinin KB, DM ve

DMM testlerinden daha yksek fizyolojik zorlan-

ma yarattn gstermitir. Ayrca, DMM testinde

submaksimum kou hzlarna karlk gelen LA ve

KAH, KB testinden yksek bulunurken, benzer so-

nu VO2 ve AZD asndan elde edilmemitir. Ula-

lan VO2maks

ve Hzmaks

deerleri asndan testler

arasnda yksek, LAmaks

ve KAHmaks

asndan ise

orta dzeyde iliki saptanmtr. Dier taraftan,

aratrma sonularna gre dayankllk antren-

manlarnda LAdaki KAH veya kou hz zerinden

antrenman iddetinin hesaplanmasnda DMM tes-

tinin kullanlmas nerilebilir. Ayrca, futbolcularda

saha testlerinde kat edilen toplam mesafe yard-

myla VO2maks

deerlerinin kestiriminin hassas bir

yaklam olmad sylenebilir.

Yazma Adresi (Corresponding Address):

Dr. Alper ASLAN

Mustafa Kemal niversitesi

Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu

31000, Serinyol, Antakya

E-Posta: [email protected]


K AY N A K L A R

1. Aslan A, kelekolu E, Karl , Gven A, Hazr, T,

Akada C. (2004). Comparison of metabolic responses

to modified shuttle run test applied on different ground

surfaces and courses. ICHPER-SD, November, 17-20.

2. Astrand P, Rodahl, K. (1988). Textbook of Work

Physiology: Physiological Bases of Exercise. New York:

McGraw-Hill Book Companies.

3. Aziz AR, Frankie HY, Teh KC. (2005). A pilot study

comparing two field tests with treadmill run test in

soccer players. Journal of Sports Science and Medicine,

4, 105-112.

4. Bassett DR, Howley ET. (2000). Limiting factors

for maximum oxygen uptake and determinants of

endurance performance. Medicine and Science in

Sports and Exercise, 32, 70-84.

5. Borg G. (1982). Psychophysical bases of perceived

exertion. Medicine and Science in Sports and Exercise,

14(5), 377-381.

6. Brooks GA, Fahey TD, White TP, Baldwin KM. (2000).

Exercise Physiology: Human Bioenergetics and Its

Applications. Boston: McGraw-Hill Companies.

7. Cink RE, Thomas TR. (1981). Validity of the Astrand-

Ryhming nomogram for predicting maximal oxygen

intake. British Journal of Sports Medicine,15(3), 182-185.

8. Cohen J. (1988). Statistical power analysis for the

behavioral sciences. 2nd Edition. L. Erbaum Associates

Publishing. Hillsdale NJ.

9. Cooper KH. (1968). A means of asssessing maximal

oxygen intake: Correlation between field and

treadmill testing. The Journal of the American Medical

Association, 203(3), 201-204.

10. Danielle ML, James AF, Ann VR, Roger GS. (2009).

Prediction of maximal oxygen uptake from submaximal

ratings of perceived exercition and heart rate during

a continious exercise test: the efficiency of RPE 13.

Eurepean Journal of Applied Physiology, 107(1), 1-9.

11. Greg MK, John PP, Robert H, Patty SR, Ann W, Robert F,

ve di. (1987). Estimation of VO2max from a one minute

track walk, gender, age and body weight. Medicine and

Science in Sports and Exercise.19(3), 253-259.

12. Hazr T. (2000). Aerobik dayanklln

deerlendirilmesinde mekik kousunun gvenirlii

ve geerlii. Yaymlanmam Doktora Tezi. Hacettepe

niversitesi. Salk Bilimleri Enstits, Ankara.

13. Howley ET, Bassett DR, Welch HG. (1995). Criteria

for maximal oxygen uptake: review and commentary.

Medicine and Science in Sports and Exercise, 27, 1292-

301.

14. Jansen PGJM. (1987). Training Lactate Pulse-Rate.

Polar Electro Oy, Oulu, Polar Electro Oy.

15. Kemi OJ, Hoff J, Engen LC, Helgerud J, Wisloff U.

(2003). Soccer specific testing of maximal oxygen

uptake. Journal of Sports Medicine and Physical Fitness,

43, 139-144.

16. Kuipers H, Verstappen FT, Keizer HA, Geurten

P, Van Kranenburg G. (1985). Variability of aerobic

performance in the laboratory and its physiologic

correlates. International Journal of Sports Medicine,

6(4), 197-201.

17. Leger L, Lambert J. (1982). A maximal multistage 20 m

shuttle run test to predict VO2maks. European Journal

of Applied Physiology Occupational Physiology, 49(1),

1-12.

18. Leger L, Lambert J, Mercier, D. (1983). Predicted

VO2maks and maximal speed for multistage 20 m

shuttle run in 7000 quebec children aged 6-17. Medicine

and Science in Sports and Exercise, 15, 42-46.

19. Leger L, Gadoury C. (1989). Validity of the 20m shuttle-

run test with 1min stages to predict VO2maks in adults.

Canadian Journal of Sport Science, 14(1), 41-48.

20. Maud PJ, Foster C. (1995). Physiological Assessment of

Human Fitness. USA, Human Kinetics.

21. Paliczka VJ, Nicholas AK, Boreham, CAG. (1987).

A multi-stage shuttle run as a predictor of running

performance and maximal oxygen uptake in adults.

British Journal of Sports Medicine, 21, 163-165.

22. Pate RR, Branch J. (1992). Training for endurance

sport. Medicine and Science in Sports and Exercise,

24(9), 340-343.

23. Impellizzeri FM, Rampinini E, Marcora, S. (2005).

Physiological assessment of aerobic training in soccer.

Journal of Sports Sciences, 23(6), 583-592.

24. Ramsbottom R, Brewer J, Williams C. (1988). A

progressive shuttle run test to estimate maximal

oxygen uptake. British Journal of Sports Medicine, 22,

141-144.

25. Shephard RJ, Astrand OP. (1993). Endurance in Sport.

London: Blackwell Scientific Publications.

26. Silva PRS, Fonseca AJ, Castro AW, Greve JMD,

Hernandez AJ. (2007). Reproducibility of maximum

aerobic power (VO2max) among soccer players using a

modified heck protocol. Clinics, 62(4), 391-396.

27. Svensson M, Drust B. (2005). Testing soccer players.

Journal of Sports Sciences, 23(6), 601-618.

28. Tanaka K, Matsuura A, Hirakoba K, Kumagai S, Sun

SO, Asona K. (1984). A longitudinal assessment of

anaerobic threshold and distance running performance.

Medicine and Science in Sports and Exercise, 16(3), 278-

282.

29. YSI Life Sciences (2003). YSI 1500 Sport Operating

Manuals, Yellow Springs, Ohio 45387 USA.

Documents

Çeşitli Dayanıklılık Protokollerine Verilen Metabolik Cevapların ... · VO2max measured at SR, CSR, MSR and CMSR was moderately related to distance covered during test (r=0.61-0.76;