Chó mùåt thoái quen xêëu haåi giêëc nguã · SOÁ 148 5/11/2016 Chó mùåt thoái quen xêëu haåi giêëc nguã AÃnh minh hoåa

SOÁ 1485/11/2016

Chó mùåt thoái quen xêëu haåi giêëc nguã

AÃnh minh hoåa

2

BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC

Trong soá naøy

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC

Lûåa choånthúâi àiïím têåp thïí duåc .5NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

Àöåt phaá múáitrong àiïìu trõbïånh tiïu hoáa

.22GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïìvêën àïì xaä höåi .29+30

Maáy tûå cuöënrúm “2 trong 1”

.10

Kinh tïë xanh cho phaáttriïín bïìn vûäng - 2016 .3

Chõu traách nhiïåm xuêët baãnTS Phan Tuâng Mêåu

Phoá Chuã tõch Liïn hiïåp caácHöåi Khoa hoåc & Kyä thuêåt

Viïåt Nam

Ban Biïn têåpÀùång Vuä Caãnh Linh

Trûúãng ban

Nguyïîn Sinh Thaânh Phoá Trûúãng ban

kiïm Thû kyá biïn têåp

Nguyïîn Höìng ThanhBuâi Höìng Ninh

Trêìn Maånh Huâng

Trònh baâyQuyá LinhDuy Anh

Baãn tin xuêët baãn àõnh kyâ 1söë/thaáng. Moåi thöng tinphaãn höìi vïì nöåi dung xin liïn hïåBan Thöng tin vaâPhöí biïën kiïën thûác: Àõa chó: 53 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi Àiïån thoaåi: (04) 3.9432206 Fax: (04) 3.8227593 Email: [email protected]

SÛÁC KHOEÃ

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

3

l Kinh tïë xanh cho phaát triïín bïìnvûäng – 2016. “Vai troâ cuãa doanh nghiïåptrong phaát triïín kinh tïë gùæn vúái traách nhiïåmxêy dûång vaâ baão vïå möi trûúâng” laâ chuã àïìcuãa diïîn àaân “Kinh tïë xanh cho phaát triïínbïìn vûäng – 2016” vûâa àûúåc Höåi Baão vïåThiïn nhiïn & Möi trûúâng Viïåt Nam (thuöåcLiïn hiïåp caác Höåi KH&KT Viïåt Nam) phöëihúåp vúái Böå NN&PTNT töí chûác. Taåi diïînàaân, caác àaåi biïíu àaä thaão luêån vïì caác vêënàïì liïn quan àïën tùng trûúãng xanh nhûkhai thaác vaâ sûã duång húåp lyá nguöìn taâinguyïn thiïn nhiïn àêët nûúác, baão töìn cuängnhû phaát triïín àa daång sinh hoåc, chuã àöångûáng phoá vúái biïën àöíi khñ hêåu… THU HAÂ

l Triïín laäm aãnh vïì biïën àöíi khñ hêåu.“AÃnh hûúãng cuãa biïën àöíi khñ hêåu úã miïìnTêy” laâ tïn buöíi triïín laäm cuãa Quaách VônhTûúâng, möåt thûåc têåp sinh cuãa Trung têmHaânh àöång vaâ Liïn kïët vò Möi trûúâng vaâPhaát triïín (laâ töí chûác phi chñnh phuã trûåcthuöåc Liïn hiïåp caác Höåi KH&KT Viïåt Nam)

thûåc hiïån. Triïín laämaãnh bao göìm 17

têëm aãnh choån loåcàûúåc QuaáchVônh Tûúângchuåp taåi hai tónhgiaáp biïín CaâMau vaâ Bïën Tre

vúái nhûäng goácmaáy hïët sûác àöåc àaáo

àaä cho thêëy nhûäng taác àöång khuãng khiïëpcuãa biïën àöíi khñ hêåu lïn cuöåc söëng cuãangûúâi dên vaâ möi trûúâng núi àêy. Tñnh àïënthúâi àiïím hiïån taåi, triïín laäm àaä gêy quyäàûúåc töíng cöång gêìn 90 triïåu àöìng. T.HAÂ

l Ra mùæt phim múái vïì baão vïå tïgiaác. Trung têm Giaáo duåc Thiïn nhiïn(thuöåc Liïn hiïåp caác HöåiKH&KT Viïåt Nam) vûâara mùæt phim ngùæntruyïìn thöng baãovïå tï giaác múái vúáithöng àiïåp: “Muavaâ sûã duång sûângtï giaác chñnh laâ tûålaâm xêëu ài hònh aãnhcuãa baãn thên vaâquöëc gia”. Phim xoayquanh cêu chuyïån möåtdoanh nhên treã biïëu cha sûâng tï giaác,nhûng öng tûâ chöëi vaâ giaãi thñch cho con traivïì sûå sai traái trong haânh àöång naây. Phimcoá thúâi lûúång 1 phuát vaâ seä àûúåc phaát soángtrïn nhiïìu kïnh truyïìn hònh trung ûúng vaâàõa phûúng trong thúâi gian túái. HAÂ THU

l Hún 100 àïì taâi vaâo chung khaãoCuöåc thi Saáng taåo daânh cho Thanh Thiïëuniïn vaâ Nhi àöìng toaân quöëc lêìn thûá 12(2016). Sau khi kïët thuác nhêån höì sú vaâongaây 31/7/2016, Quyä Höî trúå Saáng taåo Kyäthuêåt Viïåt Nam (VIFOTEC), àún võ thûúângtrûåc töí chûác cuöåc thi (thuöåc Liïn hiïåp caácHöåi KH&KT Viïåt Nam) àaä nhêån àûúåc 629 àïìtaâi tûâ 53 tónh, thaânh phöë. Coá 5 lônh vûåc dûå thitrong àoá phêìn mïìm tin hoåc coá 89 àïì taâi, möitrûúâng coá 200 àïì taâi, àöì chúi vaâ àöì duâng giaàònh coá 137 àïì taâi, hoåc têåp coá 99 àïì taâi, saãnphêím thên thiïån coá 105 àïì taâi. Vûâa qua höåiàöìng giaám khaão àaä chêëm vaâ lûåa choån àûúåc106 àïì taâi àuã àiïìu kiïån vaâo chung khaão. Lïîtöíng kïët vaâ trao giaãi dûå kiïën töí chûác vaâo àêìuthaáng 10/2016. T.H


4

Nhiïìu ngûúâi coá thoái quen têåp thïíduåc buöíi saáng, vò cho rùçng khi àoá laâ thúâigian cú thïí chuáng ta caãm thêëy thû thaáinhêët. Tuy nhiïn, theo nhiïìu nghiïn cûáucuãa caác nhaâ khoa hoåc thò buöíi saángchûa hùèn laâ lûåa choån töëi ûu cho viïåc têåpluyïån, maâ thúâi gian lyá tûúãng nhêët laâbuöíi chiïìu muöån, khoaãng tûâ 4 - 6h, khisûác maånh cú bùæp àaåt àónh cao nhêët nïnseä ñt coá nguy cú bõ töín thûúng.

BS Àaâo Baá Vy, nguyïn Trûúãng khoaVêåt lyá Trõ liïåu, Bïånh viïån 354 cho rùçng,luyïån têåp vaâo buöíi chiïìu coá thïí laâ caách töëtnhêët àïí giaãm thiïíu nguy cú chêën thûúng vaâàaåt hiïåu quaã vêån àöång töëi àa, nhûng àiïìuquan troång nhêët trong reân luyïån thên thïí laâviïåc duy trò chïë àöå têåp luyïån nhêët quaán.Thúâi gian luyïån têåp töët nhêët laâ thúâi gianthñch húåp nhêët àöëi vúái möîi ngûúâi. Luyïån têåpthïí duåc, duâ vaâo thúâi gian naâo cuäng khöngquan troång bùçng sûå àïìu àùån. Nïëu baån coáthïí thûác giêëc àïí luyïån têåp vaâo buöíi saáng,hay sùæp xïëp cöng viïåc vaâo buöíi chiïìu thòhaäy giûä àïìu àùån thúâi gian caác buöíi saánghoùåc caác buöíi chiïìu hùçng ngaây cuâng giúâ.Töët nhêët khöng nïn thay àöíi liïn tuåc giúâ têåp,khi saáng khi chiïìu, haäy cöë gùæng gùæn viïåcluyïån têåp vaâo lõch thúâi gian cöë àõnh laâ quantroång nhêët. Mùåc duâ chu kyâ sinh hoåc cuãa cúthïí laâ bêím sinh, nhûng chuáng ta vêîn coá thïí“caâi àùåt” laåi dûåa vaâo quaá trònh thay àöíi haânhvi vaâ nhûäng ngûúâi quen têåp thïí duåc vaâobuöíi saáng àaä “daåy” cho cú thïí hoå biïët thñchnghi vaâ sùén saâng hoaåt àöång vaâo thúâi gianàoá. Nïëu àöåt ngöåt chuyïín sang luyïån têåpvaâo buöíi töëi, hoå seä caãm thêëy khöng àûúåchiïåu quaã nhû buöíi saáng.

Ngûúâi têåp coá thïí dûåa vaâo nhûäng kïëtquaã nghiïn cûáu dûúái àêy àïí lûåa choån thúâigian thñch húåp nhêët vúái mònh.

Giaãm chêën thûúng: Caác baâi têåp buöíichiïìu laâ töët nhêët nïëu baån muöën traánh bõthûúng vò bêët cûá lyá do gò. Chuáng ta tónh taáonhêët, nhiïåt àöå cú thïí cao nhêët nïn caác cúbùæp êëm hún vaâ àaân höìi hún, sûác maånh cútrûúng tùng töëi àa - àêy laâ nhûäng yïëu töëgiuáp chuáng ta traánh nguy cú töín thûúng.

Luyïån têåp buöíi saáng nhêët quaánhún: Buöíi chiïìu laâ thúâi gian lyá tûúãng trïnquan àiïím sinh lyá hoåc, nhûng nghiïn cûáucho thêëy, moåi ngûúâi dïî êën àõnh vaâ duy tròthúâi gian têåp luyïån vaâo buöíi saáng hún; maâàiïìu quan troång nhêët trong luyïån têåp laâ sûåàïìu àùån.

Baâi têåp töëi vaâ giêëc nguã: Nhiïìu ngûúâicho rùçng, luyïån têåp buöíi töëi giuáp caãi thiïånchêët lûúång giêëc nguã, nhûng nïëu têåp quaákhuya seä coá taác duång ngûúåc laåi. Thûåc tïë,nghiïn cûáu khoa hoåc àaä chûáng minh duâtêåp buöíi saáng hay chiïìu àïìu coá taác duångtöët vúái giêëc nguã vaâ möåt baâi têåp luác töëi muöåntrûúác khi ài nguã 30 phuát cuäng khöng thïílaâm baån mêët nguã. AN LÏ

Lûåa choån thúâi àiïím têåp thïí duåcKhoa hoåc lyá thuá

AÃnh minh hoåa


5

XÊY NHAÂ BÙÇNG CÖNG NGHÏÅ IN 3DKHÖNG CÊÌN DUÂNG GAÅCH

Nhiïìu ngöi nhaâ xêy dûång bùçng cöngnghïå in 3D vûâa xuêët hiïån úã TP Tên Chêu,tónh Sún Àöng, Trung Quöëc. Chuáng àûúåctrang bõ àêìy àuã tiïån nghi, bao göìm caã àiïìuhoâa vaâ àaåt tiïu chuêín xêy dûång cuãa TrungQuöëc. Àûúåc biïët, maáy in 3D khöíng löì röång20m vaâ cao 6m, àûúåc sûã duång àïí taåo ranhûäng phêìn in 3D cho quaá trònh xêy dûångtrong thûåc tïë. Chuáng chïë taåo vêåt liïåu xêydûång vûäng chùæc vúái söë lûúång chñnh xaác vaâtöën rêët ñt vêåt liïåu. Ngoaâi maáy in 3D, caác kyäsû coân sûã duång vêåt liïåu loãng vaâ maáy cú khñàiïìu khiïín bùçng maáy tñnh àïí tùng àöå chñnhxaác. Quaá trònh xêy dûång ngöi nhaâ bùçng bï-töng àûúåc thûåc hiïån trong hai thaáng vaâkhöng cêìn duâng àïën möåt viïn gaåch naâo.

CHÊËT LOÃNG HOÁA RÙÆN LÊÅP TÛÁC KHI BÕ ÀÊËM

Chêët loãng phiNewton laâ húåp

chêët àùåc biïåtcoá àöå nhúátkhöng tuêntheo àõnhluêåt ma saáttrong cuãa

nhaâ baác hoåcIsaac Newton.

Möåt caách taåo ra

chêët loãng phi Newton laâ pha böåt ngö vúáinûúác. Höîn húåp tröng giöëng chêët loãngnhûng khi chaåm vaâo laåi cho caãm giaác nhûlaâ chêët rùæn. Àùåc tñnh naây xuêët phaát tûâ caáchaåt chêët loãng coá kñch thûúác rêët lúán. Khi bõtaác duång lûåc àöåt ngöåt nhû àêëm lïn bïìmùåt, chuáng khöng coá àuã thúâi gian àïí dichuyïín nhû chêët loãng thöng thûúâng vaâhoáa rùæn. Nïëu ngûâng taác duång lûåc, chuánglaåi trúã thaânh chêët loãng nhû cuä.

VIÏÅT NAM CHÏË TAÅO THIÏËT BÕ GIAÁMSAÁT CAÁC NGUÖÌN PHOÁNG XAÅ DI ÀÖÅNG

Sau hai nùm thûåc hiïån, nhoám thûåchiïån àïì taâi "Nghiïn cûáu vaâ phaát triïín hïåthöëng quaãn lyá vaâ giaám saát tûâ xa caácnguöìn phoáng xaå theo thúâi gian thûåc" cuãatrûúâng Àaåi hoåc Baách khoa Haâ Nöåi àaä taåora saãn phêím laâ hïå thöëng quaãn lyá vaâ giaámsaát nguöìn phoáng xaå di àöång (BKRAD).Vúái chûác nùng caãm biïën - truyïìn thöng -caãnh baáo, hïå thöëng BKRAD giuáp ngûúâiduâng giaám saát tûâ xa nhanh nhêët vïì võ trñcuäng nhû traång thaái hoaåt àöång cuãa nguöìnphoáng xaå. Viïåc giaám saát coá thïí thûåc hiïånqua internet hoùåc àiïån thoaåi thöng minh.Thiïët bõ naây coá giaá hún 30 triïåu àöìng,bùçng möåt nûãa so vúái saãn phêím coá tñnhnùng tûúng àûúng cuãa nûúác ngoaâi.

M.T (Töíng húåp)


6

Möåt giêëc nguã ngon vaâ sêu seä àoáng vaitroâ quan troång àöëi vúái sûác khoeã con ngûúâi.Tuy nhiïn, khöng ñt thoái quen xêëu aãnhhûúãng nghiïm troång àïën giêëc nguã.

Giaãi trñ sai caáchTranh thuã àoåc vaâi baâi baáo hay xem möåt

video trïn caác thiïët bõ àiïån tûã àïí giaãi trñ trûúáckhi ài nguã laâ thoái quen cuãa rêët nhiïìu ngûúâitrong cuöåc söëng hiïån àaåi ngaây nay. Tuynhiïn, hònh thûác giaãi trñ naây laåi laâ nguyïn nhêngêy ra nhûäng tònh traång khoá nguã, mêët nguã.

TS Nguyïîn Phan Kiïn, Viïån Àiïån tûã Ysinh, trûúâng Àaåi hoåc Baách khoa Haâ Nöåi chobiïët, aánh saáng phaát ra tûâ àiïån thoaåi vaâ caácthiïët bõ thöng minh laâ aánh saáng maâu xanh.Thöng thûúâng, aánh saáng ngùn chùån viïåc tiïëtra melatonin, laâ möåt nöåi tiïët töë liïn quan chukyâ nguã - thûác cuãa con ngûúâi. Tuy nhiïn, aánhsaáng maâu xanh cuãa caác thiïët bõ àiïån tûã vaâsmartphone coá taác duång maånh hún caác loaåiaánh saáng khaác.

Caác nhaâ nghiïn cûáu cuãa Àaåi hoåc Harvard(Myä) àaä tiïën haânh möåt thûã nghiïåm so saánh

Chó mùåt thoái quen xêëuhaåi giêëc nguã

AÃnh minh hoåa AÃnh: Trêìn Haãi

hiïåu quaã cuãa 6,5 giúâ khi tiïëp xuác vúái aánhsaáng maâu xanh laá cêy vaâ aánh saáng maâu xanhdûúng. Kïët quaã aánh saáng maâu xanh dûúng,loaåi aánh saáng phaát ra tûâ caác thiïët bõ àiïån tûã,ûác chïë melatonin cao hún khoaãng hai lêìn sovúái aánh saáng maâu xanh laá cêy vaâ coá khaãnùng chuyïín nhõp sinh hoåc nhiïìu gêëp àöi (3giúâ so vúái 1,5 giúâ). Nhû vêåy, kïët luêån aánhsaáng maâu xanh cuãa caác thiïët bõ àiïån tûã taácàöång maånh viïåc ûác chïë melatonin laâ hoaântoaân coá cú súã vaâ noá laâ nguyïn nhên àêìu tiïnàûa con ngûúâi túái viïåc khoá nguã, mêët nguã. Vòvêåy, töët nhêët nïn haån chïë nhòn vaâo maân hònhsmartphone hay maân hònh maáy tñnh khoaãng 2- 3 giúâ trûúác khi ài nguã.

Sûã duång göëi khöng àuáng caách Göëi laâ möåt “duång cuå” khöng thïí thiïëu giuáp

con ngûúâi coá giêëc nguã ngon. Tuy nhiïn, viïåcsûã duång nhûäng chiïëc göëi quaá daây hoùåc quaámoãng cuäng nhû caách kï göëi chûa chuêín laåigêy taác duång ngûúåc. BS Nguyïîn Vùn Huâng,nguyïn baác sô Bïånh viïån 105 cho biïët, nhiïìungûúâi thñch nhûäng chiïëc göëi quaá daây vúái suynghô cho rùçng, kï caâng cao, àêìu caâng döëccaâng dïî nguã. Thûåc tïë, möåt chiïëc göëi quaá caodïî bõ veåo cöí, guâ, thêåm chñ dêîn àïën bïånh àöëtsöëng cöí. Möåt söë ngûúâi laåi chó thñch nhûängchiïëc göëi moãng, nhûng nïëu nùçm göëi quaáthêëp, lûúång maáu döìn lïn naäo quaá nhiïìu dêînàïën nguy cú dïî bõ sung huyïët maåch maáu, gêynùång mùåt… khi thûác dêåy.

Theo caác chuyïn gia sûác khoeã trïn trangYourhealth (Myä), choån göëi àïí coá giêëc nguãngon cêìn phaãi lûåa choån göëi àuáng chuêín vaâcaách àùåt göëi cuäng vö cuâng quan troång. Töëtnhêët, baån nïn choån göëi cao tûâ 8 - 15cm, röång30cm, daâi 60cm. Khi nguã haäy lûu yá àùåt ngaygöëi dûúái gaáy, khöng àïí baã vai àeâ lïn göëi vònhû vêåy àêìu seä mêët cên bùçng vaâ bõ ngûãa vïìphña sau, gêy khoá thúã. Baån cuäng khöng nïnàùåt àêìu múám vaâo göëi vò cöí seä bõ gêåp, gêycaãm giaác àau úã cöí vaâ gaáy khi nguã dêåy. Göëi

khöng nïn quaá cûáng hoùåc quaá mïìm. Nïëunùçm göëi quaá cûáng seä cheân vaâo dêy thêìn kinhúã gaáy, gêy caãm giaác tï, àau, aãnh hûúãng àïënquaá trònh tuêìn hoaân maáu lïn naäo, gêy thiïëuhuåt maáu naäo. Nïëu nùçm göëi quaá mïìm, khinùçm nghiïng, àêìu seä bõ luán sêu xuöëng, aãnhhûúãng àïën hö hêëp.

Ài böå chûa chuêínBS Àaâo Baá Vy, nguyïn Trûúãng khoa Vêåt lyá

Trõ liïåu, Bïånh viïn 354 cho biïët, ài böå trûúác khiài nguã laâ viïåc laâm töët giuáp con ngûúâi coá giêëcnguã ngon. Ài böå, vêån àöång nheå vaâo buöíi töëitrûúác giúâ ài nguã seä giuáp baån thû giaän, giaãmcùng thùèng, mïåt moãi, àiïìu hoâa lûu thöng trongcú thïí… giuáp baån nguã ngon hún. Tuy nhiïn,viïåc ài böå buöíi töëi khöng àún giaãn nhû nhiïìungûúâi vêîn nghô. Nïëu baån ài böå sau bûäa ùn thòchó nïn ài chêåm, nheå nhaâng, vûâa sûác vaâ khöngnïn keáo daâi thúâi gian quaá nûãa tiïëng. Ngay caãkhi àaä caách xa bûäa töëi thò cuäng khöng nïn ài böåvúái töëc àöå quaá nhanh, quaäng àûúâng quaá daâi,búãi cûúâng àöå vêån àöång maånh trûúác giúâ nguã coáthïí laâ nguöìn cún gêy ra chûáng mêët nguã.

“Sau 21h laâ luác cú thïí cêìn nghó ngúi,chñnh vò vêåy khöng nïn têåp luyïån sau thúâigian naây. Töët nhêët ài böå vïì nïn coá thúâi giannghó ngúi, giuáp cú thïí phuåc höìi laåi traång thaáitônh àïí chuêín bõ cho giêëc nguã. Viïåc têåp luyïånquaá cùng thùèng vaâo buöíi töëi coá thïí dêîn àïënmïåt moãi cú thïí maån tñnh vaâ gêy nhiïìu bïånhlyá”, BS Àaâo Baá Vy cho hay. ÀÛÁC ANH


7

Theo caác chuyïn gia, àïí coá giêëc nguãngon thò baån cuäng cêìn traánh ùn quaá no vaâobûäa töëi, töët nhêët nïn ùn bûäa töëi caách giúânguã ñt nhêët 2 tiïëng. Khi nguã traánh bêåt quaåtthöëc thùèng vaâo ngûúâi, traánh mùåc aáo quaáchêåt hoùåc truâm chùn kñn àêìu... Ngoaâi ra,baån cuäng lûu yá àïën khöng gian phoâng nguã.Phoâng nguã thoaáng, maát, saåch seä laâ yïëu töëhaâng àêìu giuáp baån coá giêëc nguã ngon.


Coá àuáng thïë khöng?Nhiïåt àöå cú thïí ngûúâi coá thïí biïën àöíi

trong khoaãng tûâ 32 - 420C, khi bònhthûúâng nhiïåt àöå cú thïí luön giûä öín àõnh úãmûác 370C. Trong töíng söë nùng lûúång cuãacú thïí loaâi ngûúâi vaâ caác loaâi àöång vêåt coávuá khaác, coá túái trïn 70% söë nùng lûúångàûúåc chuyïín hoáa thaânh nhiïåt. Tuy nhiïn,cú thïí khöng thïí tñch quaá nhiïìu nhiïåt maâcêìn phaãi phaát taán ra möi trûúâng bïnngoaâi... Cùn cûá vaâo nguyïn lyá truyïìnnhiïåt cuãa cú thïí, caác nhaâ khoa hoåc giaãithñch rùçng, vúái caác daång khñ hêåu, möitrûúâng söëng nhû hiïån nay thò nhiïåt àöåtrung bònh cuãa cú thïí ngûúâi úã mûáckhoaãng 370C laâ phuâ húåp vúái tyã suêët saãnsinh, phaát taán nhiïåt cuãa cú thïí sao chothñch ûáng àûúåc vúái moåi loaåi thúâi tiïët vaâàaãm baão cho naäo böå cuâng caác cú quan

khaác àaåt àûúåc hiïåu suêët hoaåt àöång caonhêët. Nhiïåt àöå naây cuäng laâ phuâ húåp chocaác enzym vaâ caác protein trong hoaåt àöångtrao àöíi chêët cuãa cú thïí.

KHUÏ ÀÛÁC (Töíng húåp)

Vò sao nhiïåt àöå cú thïí laâ 370C?

8

Möåt nghiïn cûáu cuãa caácnhaâ têm lyá Myä phoãng vêën364 treã em trong àöå tuöíi 7 -19, laâ con thûá hai trong giaàònh vaâ cha meå chuáng, àöìng

thúâi yïu cêìu treã ghi laåi hoaåtàöång cuãa chuáng úã bïn ngoaâitrûúâng hoåc, àïí tòm hiïíu tñnhcaách cuãa treã. Nghiïn cûáucuäng phên tñch caác mêîu

nûúác boåt cuãa àöëi tûúångnghiïn cûáu àïí ào nöìng àöåtestosterone - hormon giúáitñnh nam. Kïët quaã cho thêëy,phêìn lúán nhûäng treã sinh saungaây caâng toã ra maåo hiïím,bûúáng bónh vaâ àöåc lêåp trongsuy nghô hún khi bûúác vaâotuöíi trûúãng thaânh. Con thûáhai cuäng coá xu hûúáng caäi laåicha meå nhiïìu hún, trong khiàa söë con àêìu loâng thûúângnghe lúâi cha meå vaâ tñnh caáchcuãa chuáng hêìu nhû khöngthay àöíi theo thúâi gian. Bïncaånh àoá, nhûäng treã coá nöìngàöå testosterone cao úã àöå tuöíithiïëu niïn hiïëm khi chõu taácàöång tûâ möi trûúâng bïnngoaâi trong quaá trònh phaáttriïín nhên caách. K.ÀÛÁC

Con àêìu "laânh" hún con thûá


Sûå phöí biïën cuãa phûúng phaáp chùn nuöicöng nghiïåp dêîn àïën haâm lûúång chêët beáotrong bûäa ùn cuãa chuáng ta tùng lïn, thaânhphêìn caác chêët beáo cuäng thay àöíi.

Möåt vñ duå cuå thïí: Gaâ hiïån nay àaåt àïëntroång lûúång giïët möí nhanh gêëp àöi 30 nùmtrûúác. Àöìng thúâi, tyã lïå múä trong möåt con gaâàaä tùng tûâ 2 lïn 22%. Thûác ùn cöng nghiïåpcoân gêy mêët cên bùçng giûäa caác axit beáotrong thõt gaâ: Omega-3 giaãm ài vaâ omega-6tùng lïn. Vêën àïì tûúng tûå cuäng xaãy ra vúái caávaâ nhiïìu loaåi thûåc phêím khaác cuãa con

ngûúâi. Kïët quaã laâ haâm lûúång omega-3 maâchuáng ta ùn vaâo ñt ài, trong khi omega-6nhiïìu lïn. Cuâng vúái sûå thiïëu huåt möåt söë vita-min vaâ khoaáng chêët, noá seä gêy trêìm caãm,mêët têåp trung, suy giaãm trñ nhúá. Thïm vaâoàoá, nhên loaåi ngaây caâng ùn ñt rau quaã, thûåcphêím tûúi, thay vaâo àoá laâ thûåc phêím chïëbiïën sùén vaâ thûác ùn nhanh chûáa nhiïìu chêëtbeáo baäo hoâa vaâ àûúâng. Têët caã nhûäng thayàöíi naây àïìu coá thïí aãnh hûúãng àïën hiïåu quaãhoaåt àöång cuãa böå naäo.

Chuá troång chêët lûúång thûåc phêím, cênàöëi thaânh phêìn bûäa ùn haâng ngaây (gia tùngrau quaã, thûåc phêím coá nguöìn göëc tûånhiïn...) laâ möåt phûúng phaáp hiïåu quaãnhùçm phoâng ngûâa vaâ kiïím soaát nhiïìu cùnbïånh thêìn kinh nhû trêìm caãm, têm thêìnphên liïåt, tùng àöång thiïëu têåp trung vaâAlzheimer.

HÛÚNG TIÏN (Theo Health Day)

Saãn phêím múái - Kyä thuêåt múái

9

Thû giaän vúái baân chaãi massageChó vaâi phuát vúái baân

chaãi têíy da chïët seä giuápbaån têíy saåch da chïët,giuáp lûu thöng maáu vaâkñch thñch sûå phaát triïíncuãa da. Baân chaãi daânhcho vuâng lûng àûúåc thiïëtkïë àïí tiïëp xuác toaân diïånvúái caã vuâng lûng vaâ vai,giuáp xua tan caãm giaácmïåt moãi trïn hai vai. Baân chaãi daânh chobaân tay giuáp têíy saåch nhûäng vuâng da chïëttrïn tay vaâ quanh moáng, àem laåi cho baånmöåt baân tay mïìm maåi vaâ saåch seä. Chó cêìn

coå nheå baân chaãimassage chên trïn mubaân chên, löng baân chaãiseä nheå nhaâng têíy hïëtvuâng da chïët quanh caácngoán chên, giuáp baânchên khoeã maånh, laân datûúi saáng mïìm maåi. Baânchaãi massage toaân thênvúái àêìu baân chaãi hònh

troân, laâ möåt cöng cuå maát xa hiïåu quaã vaânhanh choáng cho laân da toaân thên cuãabaån. Giaá baán cho möîi loaåi baân chaãi tûâkhoaãng 45.000 - 70.000à. TROÅNG LÏ

Tri thûác múái Thûåc phêím nuöi cöng nghiïåplaâm tùng bïånh thêìn kinh


10

Chiïëc maáy coá hiïåusuêët laâm viïåc tûúngàûúng 15 - 20 lao àöång,laâm lúåi cho gia àònh anhPhan Ngoåc Têën (töí 3,phûúâng Trêìn Hûng Àaåo,TP Kon Tum) haâng triïåuàöìng möîi ngaây.

Laâ möåt nöng dên coátrang traåi mña 25ha vaâ 3hasùæn, gia àònh anh thûúângxuyïn phaãi mûúán haângchuåc lao àöång àïí laâm coã,boán phên, thu hoaåch. Tuynhiïn, nhûäng khi vaâo vuåviïåc thuï nhên cöng hïëtsûác khoá. Àïí giaãm búát nhêncöng lao àöång anh nghô chócoá maáy moác múái thay àûúåcsûác ngûúâi. Liïn tûúãng àïënchiïëc maáy caây coá chiïëcbaánh löìng àa nùng, anhnghô ngay àïën viïåc coá thïí

saáng chïë ra möåt chiïëc maáytûúng tûå coá thïí xúái coã, vungöëc vaâ cuöëc àêët... Sau húnmöåt nùm maây moâ, nghiïncûáu, thiïët kïë baãn veä, anh àaächïë taåo àûúåc chiïëc maáy xúáicoã naây.

Anh Têën cho biïët: Chiïëcmaáy xúái coã cuãa anh coá thïíxúái àûúåc 8.000m2 coã mñamöîi ngaây, bùçng khoaãng 15- 20 lao àöång thuã cöng.Trong luác chó cêìn hai ngûúâithay nhau vêån haânh maáy vaânhiïn liïåu laâ böën lñt xùng.Tñnh theo giaá ngaây cönghiïån taåi, duâng maáy xúái coãmöåt ngaây tiïët kiïåm àûúåchún 1.500.000à.

Cêëu taåo cuãa maáy xúái coãdo anh Têën saáng chïë rêëtàún giaãn. Maáy laâ àöång cúcuãa xe mö-tö cuä àûúåc àùåttrïn möåt daân sùæt V àïí nöëi

vúái möåt baánh löìng giöëngnhû baánh löìng cuãa möåtchiïëc maáy caây nhoã. Trïnbaánh löìng naây àûúåc lùæp caácloaåi lûúäi khaác nhau àïí xúáicoã, vun göëc hay cuöëc àêët.Maáy àûúåc àiïìu khiïín bùçngtay vaâ coá thïí cuöëc àêët coáàöå sêu tûâ 10 - 15cm; chiïìudaâi cuãa maáy laâ 1,2m, chiïìuröång 40cm, cên nùångkhoaãng 70 - 75kg.

Anh Têën cho biïët,chiïëc maáy xúái coã cuãa anhcoá trõ giaá khoaãng 3,5 triïåuàöìng, bao göìm möåt àöångcú xe mö tö giaá khoaãngmöåt triïåu àöìng (têån duångàöång cú cuãa caác xe cuä, xehoãng); Sùæt, theáp, öëc vñt caácloaåi nguyïn vêåt liïåu khaáccöång vúái ngaây cöng cuãangûúâi thúå cú khñ khoaãng2,5 triïåu àöìng.

Coá ngûúâi khuyïn anhnïn baáo caáo vúái cêëp coáthêím quyïìn àïí lêëy bùçngsaáng chïë, nhûng anh PhanNgoåc Têën cho biïët, laâ möåtnöng dên, do bûác thiïëttrong nhu cêìu lao àöångsaãn xuêët haâng ngaây maânghô ra maáy xúái coã. Trûúácmùæt anh seä lùæp àùåt giuápmöåt söë baâ con möåt söëchiïëc maáy giöëng anh àïísaãn xuêët cho kõp thúâi vuå.Trong quaá trònh vêån haânhanh seä tiïëp tuåc coá nhûängcaãi tiïën àïí chiïëc maáy cuãaanh coá nhiïìu cöng nùnghún giuáp baâ con nöng dên.

ÀÛÁC NHÊN

Chïë taåo maáy xúái coãAnh Nhên vêån haânh

maáy xúái coã

Vûâa qua, Trung têm Khuyïën nöng -Khuyïën ngû Àöìng Thaáp phöëi húåp vúáiViïån luáa àöìng bùçng söng Cûãu Long thûåchiïån thñ nghiïåm àaánh giaá hiïåu quaã möhònh canh taác luáa laâm theo khuyïën caáoqua phêìn mïìm Quaãn lyá cêy luáa, àïën nayàaä thu àûúåc nhiïìu kïët quaã khaã quan.

Phêìn mïìm Quaãn lyá cêy luáa do ViïånNghiïn cûáu Luáa gaåo Quöëc tïë (IRRI) phaáttriïín tûâng àûúåc chaåy thûã nghiïåm vaâ phaáthaânh taåi Philippines, Indonesia vaâBangladesh... Hiïån nay, phêìn mïìm naâyàang àûúåc nghiïn cûáu àïí phaát triïín taåi ViïåtNam. Taåi tónh Àöìng Thaáp, phêìn mïìm Quaãnlyá cêy luáa àûúåc triïín khai thñ àiïím taåi 3huyïån: Lêëp Voâ, Thanh Bònh vaâ Cao Laänh.

Theo Trung têm Khuyïën nöng -Khuyïën ngû, phêìn mïìm Quaãn lyá cêy luáaàûúåc thiïët kïë cho caán böå khuyïën nöng thuthêåp thöng tin tûâ nöng dên, sau àoá cungcêëp cho hoå nöåi dung hûúáng dêîn vïì caáchboán phên cuå thïí theo tûâng àõa phûúng,giöëng luáa, nùng suêët, àiïìu kiïån canh taác.ÛÁng duång naây laâ tiïën böå múái trong cöngnghïå thöng tin nhùçm cung cêëp cho nöng

dên saãn xuêët nhoã kiïën thûác cêìn thiïët vaâsaãn phêím dõch vuå saãn xuêët nöng nghiïåp.

Nöng dên khi tham gia mö hònh àûúåctêåp huêën hûúáng dêîn thao taác sûã duång söítay ghi cheáp tònh hònh saãn xuêët luáa, nùæmvûäng nhûäng yïu cêìu thûåc hiïån mö hònh.Àùåc biïåt, nöng dên phaãi tuên thuã àuáng nhûbaãn in khuyïën caáo vïì lûúång giöëng gieo,thúâi kyâ vaâ liïìu lûúång phên boán... Hùçngtuêìn, nöng dên cuâng vúái caán böå khuyïënnöng thùm àöìng ghi nhêån nhûäng nöåi dungàaä thûåc hiïån vaâ so saánh sinh trûúãng giûäaruöång thñ nghiïåm vaâ àöëi chûáng.

Trïn thûåc tïë, nhûäng caánh àöìng àûúåcchoån thñ àiïím phêìn mïìm Quaãn lyá cêy luáabûúác àêìu mang laåi hiïåu quaã khaã quan. Nhúâàoá, nöng dên biïët thûåc hiïån caác biïån phaápquaãn lyá theo nguyïn tùæc cên bùçng hïå sinhthaái, giaãm thiïíu töëi àa sûã duång chêët hoáa hoåcvaâo àöìng ruöång, giuáp tùng hiïåu quaã kinh tïë.

Phêìn mïìm Quaãn lyá cêy luáa laâ möåtchûúng trònh tiïën böå hiïån nay, dûåa trïn möëiquan hïå cuãa caác quy luêåt sinh thaái àöìngruöång, goáp phêìn mang laåi hiïåu quaã caotrong saãn xuêët nöng nghiïåp. Öng Lï VùnSún, nguå taåi êëp Bònh Hiïåp A, xaä Bònh ThaånhTrung, huyïån Lêëp Voâ chia seã: “Theo quytrònh saãn xuêët truyïìn thöëng, viïåc sûã duånggiöëng, phên boán chuã yïëu qua kinh nghiïåmchûá khöng coá sûå tñnh toaán kyä lûúäng. Quatham khaão, töi thêëy phêìn mïìm Quaãn lyá cêyluáa thêåt sûå hûäu ñch. Thûåc tïë, khi tham giamö hònh, àûúåc caán böå khuyïën nöng höî trúåvïì caách sûã duång giöëng, phên boán, àiïìuchónh lûúång nûúác ngêåp khö xen keä trong vuåsaãn xuêët. Kïët quaã cho thêëy, cêy luáa phaáttriïín khaá àöìng àïìu, lûúång sêu bïånh cuänggiaãm ài nhiïìu, nùng suêët tûâng vuå khaá öínàõnh. Quan troång hún hïët laâ giaá thaânh saãnxuêët giaãm hún 10%”. SYÄ NGUYÏN


11

Phêìn mïìm quaãn lyá cêy luáa

Phêìn mïìm àûúåc ûáng duång trïn caánhàöìng luáa

NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

12

Nhên giöëng võt trúâiTêån duång lúåi thïë sùén coá vïì tûå nhiïn,

anh Lï Hoaâi Linh (SN 1984, úã xaä BònhKhaánh, huyïån Cêìn Giúâ, TPHCM) àaägom goáp vöën mua võt trúâi giöëng vïì nuöiúã ao nhaâ. Sau hún 1 nùm chùm bùém,anh àaä xêy dûång àûúåc trang traåi võt trúâiduy nhêët úã huyïån Cêìn Giúâ vúái haângngaân con.

Anh Linh trûúác àêy laâm taâi xïë, nhûng dophaãi ài nhiïìu, khöng coá àiïìu kiïån chùm soácgia àònh nïn anh quyïët àõnh vïì nhaâ laâmnöng dên. Qua tòm hiïíu, anh biïët nhiïìu àõaphûúng coá mö hònh nuöi võt trúâi nïn àaä tòmmua giöëng naây vïì nuöi thûã nghiïåm trïndiïån tñch ao röång haâng chuåc ngaân meátvuöng cuãa gia àònh. Ban àêìu anh chó mua100 con võt giöëng vúái giaá 100.000à/con. Khiêëy anh chûa biïët võt trúâi coá nuöi àûúåc úã CêìnGiúâ khöng búãi chûa tûâng coá ai nuöi loaâi naây.

Nhûng khi mang vïì ao thaã, võt rêët khoeãmaånh, thñch nghi töët. Thúâi gian àêìu, àaân võtcuäng nhiïìu phen khiïën anh luáng tuáng. Söëlaâ khi võt lúán, chuáng khöng chó bay nhaãytrong ao nhaâ maâ thûúâng xuyïn keáo caã àaânbay ra ngoaâi. Khi êëy anh lo mêët àaân võt thòñt, maâ lo võt phaá ao töm ngûúâi khaác nhiïìuhún. Sau àoá, anh quyïët àõnh boã ra 20 triïåuàöìng àïí quêy lûúái khöng cho võt thoaát rangoaâi. Röìi dêìn dêìn àaân võt cuäng “hiïìn” laåikhöng coân bay nhiïìu nhû trûúác. Caác àaânnhên giöëng sau àoá cuäng chó bay quanhquêín ao nhaâ.

Anh Linh chia seã, nuöi võt trúâi khöng töënnhiïìu cöng sûác, cûá thaã cho chaåy nhaãy,thûác ùn chó cêìn àöí ra thau sùén àïí khi võt àoáiseä tûå tòm àïën ùn. Àïí võt phaát triïín töët, anhcho chuáng ùn caám khoaãng 20 ngaây àêìu,sau àoá cho ùn thoác àïën khi xuêët baán. Theoanh, võt ùn caám nhiïìu thõt seä khöng ngon,

nhiïìu múä, coân thoác laâ thûác ùn saåch, antoaân nïn võt lúán lïn àaãm baão sûác khoeã, thõtcuäng sùn chùæc vaâ thúm ngon hún. Võt nuöisau 3 thaáng, möîi con seä coá troång lûúångkhoaãng 1,1 – 1,2kg vaâ xuêët baán àûúåc.

Tuy nhiïn, anh Linh cho biïët, viïåc nhêngiöëng võt rêët khoá. Coá thúâi àiïím anh manghún 200 trûáng ra êëp nhûng chó núã àûúåc hún10 con. Sau naây anh tòm hiïíu múái biïët àoálaâ do nhiïåt àöå quaá cao nïn anh àaä àiïìuchónh àïí nhên giöëng thaânh cöng àaân võt.

Anh Linh cho hay, võt trúâi thûúng phêímcoân khaá múái laå vúái ngûúâi dên thaânh phöënïn sûác tiïu thuå chêåm, chuã yïëu anh baán leãvúái giaá khoaãng 150.000à/con. Nhûng anhvêîn quyïët giûä àaân võt búãi àêy laâ võt saåch,chêët lûúång thõt thúm ngon.

Öng Lï Vùn Àûúåc, Chuã tõch Höåi Nöngdên huyïån Cêìn Giúâ cho biïët, mö hònh nuöivõt trúâi cuãa anh Linh phuâ húåp vúái àiïìu kiïåntaåi Cêìn Giúâ, nhûng hiïån nay coân gùåp khoákhùn vïì àêìu ra saãn phêím. Hy voång thúâigian túái nhiïìu ngûúâi seä biïët àïën võt trúâi úãCêìn Giúâ àïí nöng dên coá thïí phaát triïín,nhên röång loaåi vêåt nuöi naây.

NAM PHAN

Àaân võt trúâi cuãa anh Linh phaát triïín töët


13

Hiïån úã caác tónh Têy Nguyïn àaä bùætàêìu bûúác vaâo muâa mûa sau thúâi giandaâi chõu caãnh haån haán. Viïåc cêìn thiïëtbêy giúâ, àöëi vúái baâ con nöng dên laâ khöiphuåc caác vûúân caâ phï, höì tiïu sau haånhaán. Trung têm Khuyïën nöng Quöëc giahûúáng dêîn möåt söë giaãi phaáp àïí giuáp baâcon khöi phuåc vûúân cêy.

Àêy cuäng laâ thúâi àiïím dïî buâng phaátcaác loaåi sêu, bïånh haåi vò vêåy viïåc quaãn lyávûúân cêy àùåc biïåt quan troång. Hïå thöëngkhuyïën nöng cêìn saát caánh cuâng baâ controng viïåc quaãn lyá dõch bïånh. Trong khi àoávaâo thaáng 6, Têy Nguyïn thûúâng xuêët hiïåncaác àúåt nùæng noáng trong thúâi gian ngùæn, baâcon cêìn sûã duång tûúái böí sung nûúác, chesaáng, tuã göëc cho cêy.

Àöëi vúái cêy caâ phïNhûäng vûúân caâ phï bõ haån nùång, laá, caânh

àaä bõ khö vaâ ruång trêìm troång (thiïåt haåi nùngsuêët 70 - 100%): Àêy laâ nhûäng vûúân caâ phïbõ chïët thuöåc vuâng àêët döëc, têìng àêët moãng,nhûäng nùm gêìn àêy liïn tuåc bõ thiïëu nûúác, vïìlêu daâi khöng chuã àöång àûúåc nguöìn nûúáctûúái bïìn vûäng, cêìn chuyïín àöíi sang cêytröìng khaác coá nhu cêìu sûã duång nûúác ñt hún.

Nhûäng vûúân caâ phï bõ chïët do khö haån,nhûng coá khaã nùng àaãm baão nguöìn nûúáctûúái trong àiïìu kiïån khñ hêåu thúâi tiïët bònhthûúâng vaâ nùçm trong vuâng quy hoaåch thòthûåc hiïån taái canh aáp duång theo quy trònhàaä ban haânh.

Nhûäng vûúân caâ phï bõ thiïåt haåi ñt hún, tuâytûâng trûúâng húåp coá thïí xem xeát àïí coá biïånphaáp gheáp caãi taåo hoùåc cûa àöën, phuåc höìi.

Nhûäng vûúân caâ phï bõ aãnh hûúãng cuãahaån haán úã mûác àöå nheå vaâ trung bònh (nùngsuêët coá thïí bõ giaãm tûâ 30 - 70%) cêìn àöëntóa caânh vaâ taåo taán.

Àöëi vúái cêy höì tiïuÀöëi vúái caác diïån tñch àaä bõ chïët, tuây vaâo

àiïìu kiïån kinh tïë, àêët àai àïí tröìng laåi hoùåcluên canh cêy tröìng khaác. Nhûäng vûúân cêyñt bõ aãnh hûúãng cêìn chùm soác ngay khi coánûúác tûúái. Boán phên húåp lyá, cên àöëi, kïëthúåp giûäa phên chuöìng, phên hûäu cú vúáiphên hoáa hoåc.

Khi boán phên cho caâ phï vaâ höì tiïu, baâcon cêìn tòm hiïíu kyä, nïn coá chuyïn giahûúáng dêîn cuå thïí vïì thúâi àiïím, liïìulûúång… Àöìng thúâi, aáp duång tûúái tiïët kiïåm,traánh àöå êím quaá mûác. Súã Nöng nghiïåp vaâphaát triïín nöng thön, chi cuåc baão vïå thûåcvêåt caác àõa phûúng cêìn tùng cûúâng thanhtra, kiïím tra àïí kõp thúâi phaát hiïån caác cú súãkinh doanh phên boán, vêåt tû àêìu vaâokhöng àaãm baão chêët lûúång àïí traánh thiïåthaåi cho baâ con nöng dên.

Caác àõa phûúng cêìn raâ soaát quy hoaåchàïí khuyïën caáo baâ con chuyïín àöíi cú cêëucêy tröìng húåp lyá. Baâ con nïn mua phênboán, vêåt tû taåi caác àaåi lyá uy tñn, saãn phêímcoá nhaän hiïåu roä raâng. Nïn sûã duång töëi àaphên hûäu cú, khöng sûã duång hoáa chêët,chêët cêëm trong quaá trònh saãn xuêët.

NGUYÏN SYÄ

Khöi phuåc cêy tröìng sau haån haán

Tûúái tiïët kiïåm cho höì tiïu


14

Nhùçm àêíy maånh chuyïín àöíi cú cêëucêy tröìng àïí tùng thïm thu nhêåp trïncuâng diïån tñch canh taác, nhûäng nùm gêìnàêy, nhiïìu höå nöng dên úã huyïån ThanhBònh (Àöìng Thaáp) àaä chuyïín haâng trùmheác ta àêët tröìng luáa keám hiïåu quaã sangtröìng úát, tiïët kiïåm nguöìn nûúác tûúái vaâmang laåi hiïåu quaã kinh tïë cao.

Hiïån toaân huyïån àaä coá 1.860ha úát caácloaåi, chiïëm hún 65% töíng diïån tñch tröìng úátcuãa tónh, tröìng têåp trung chuã yïëu úã caác xaä cuâlao vaâ vuâng ven. Trong söë àoá, khoaãng 20%nöng dên àûúåc àêìu tû haåt giöëng vaâ thu muasaãn phêím theo giaá thõ trûúâng. Viïåc chuã àöångthu mua, baão tiïu saãn phêím cuãa caác cú súãthu mua úát trïn àõa baân àaä giuáp nhiïìu nöngdên an têm saãn xuêët, àêíy maånh chuyïín àöíicêy tröìng vaâ phaát huy hiïåu quaã, xêy dûångthûúng hiïåu “ÚÁt Thanh Bònh”.

Àïí úát àaåt nùng suêët cao, baâ con àaä thûåchiïån àuáng quy trònh chùm soác, boán phên húåplyá, phoâng trûâ sêu bïånh kõp thúâi... Möîi cöng úát(1.000m2) cho thu hoaåch 3 àúåt traái, nùngsuêët dao àöång tûâ 1 - 1,5 têën. Anh Trêìn VùnTuâng úã xaä An Phong tröìng hún 10 cöng úátchia seã: “Muâa naây tröìng úát cho nùng suêëtcao, chêët lûúång töët, nhiïìu cú súã thu mua nïncuäng dïî daâng tiïu thuå. Giaá caã hiïån nay tûúngàöëi öín àõnh, sau khi trûâ chi phñ thuöëc mencuäng cho lúåi nhuêån khaá”.

Hiïån taåi úát traái àûúåc thûúng laái thu muataåi ruöång vúái giaá 15.000 - 18.000à/kg, giaá úátkhö dao àöång tûâ 55.000 - 60.000à/kg vaâ trïnàõa baân huyïån coá rêët nhiïìu cú súã thu mua úátkhö àïí xuêët khêíu. Öng Nguyïîn Vùn Danh,thûúng laái thu mua úát úã xaä An Phong, chobiïët: “ÚÁt àûúåc thu mua têåp trung cuãa caácnöng dên àïí xuêët sang Trung Quöëc, Haân

Quöëc, Thaái Lan… Hiïån nay, nhiïìu thûúng laáiàaä àùåt cú súã úã caác àõa phûúng àïí thu muavúái lûúång lúán”.

Do àiïìu kiïån tûå nhiïn thuêån lúåi, khaã nùngthñch nghi cao, nïn úát tröìng úã àêy coá maâu àoãàeåp, võ rêët cay, phêím chêët töët, thúâi gian lûugiûä àûúåc lêu. Nhiïìu cú súã àaä kyá kïët vúái nöngdên tröìng úát trong bao tiïu saãn phêím vúáihònh thûác thu mua theo giaá thõ trûúâng hoùåcàêìu tû möåt phêìn vïì giöëng hay chi phñ khaác.

Theo tñnh toaán cuãa baâ con, sau 2 thaángtröìng, úát bùæt àêìu cho thu hoaåch, thúâi gian thuliïn tuåc, saãn lûúång àaåt tûâ 10 - 15 têën/ha, thunhêåp tûâ 50 - 100 triïåu àöìng/ha. Saãn phêím úátThanh Bònh coân àûúåc chïë biïën nhiïìu loaåi àadaång khaác nhû tûúng úát, böåt úát, muöëi úát, úátkhö... àïí coá thïí caånh tranh vúái thõ trûúâng nöåi,nêng cao giaá trõ saãn phêím tûâ úát.

Tónh Àöìng Thaáp àang chuã àöång thûåchiïån mö hònh tröìng úát liïn kïët bao tiïu saãnphêím tiïën àïën chuöîi giaá trõ cêy úát trongtûúng lai nhùçm tùng hiïåu quaã trong saãn xuêëtvaâ nêng cao sûác caånh tranh, àaãm baão chêëtlûúång saãn phêím phuåc vuå xuêët khêíu vaâ tiïuduâng. MINH VIÏÅT

Xêy dûång thûúng hiïåu “úát Thanh Bònh”

Caánh àöìng úát Thanh Bònh

Tûâ vuâng caát trùæng cùçncöîi, öng Nguyïîn Ngoåc (62tuöíi, Tên Hoáa Nam, CaátHanh, Phuâ Caát, BònhÀõnh) àaä khai hoang, lêåptrang traåi tröìng xoaâi vúáisöë lûúång gêìn 1.000 cêy,thu vïì haâng trùm triïåuàöìng möîi nùm.

Nùm 1998, öng Ngoåc àaämaånh daån thuï 4ha àêët caáthoang taåi àõa phûúng àïí lêåptrang traåi tröìng xoaâi. Àïí coágiöëng ûng yá, öng àaä lùån löåivaâo caác tónh miïìn Namchoån lûåa vaâ quyïët àõnhgiöëng xoaâi caát Hoâa Löåc vïìtröìng taåi vûúân. Bïn caånh àoá,öng coân ài khùæp caác nhaâvûúân tröìng xoaâi àïí hoåc hoãiquy trònh kyä thuêåt canh taác,tröìng vaâ caách chùm soác cêyàaåt hiïåu quaã nhêët.

Öng Ngoåc cho biïët: “Doàùåc àiïím khñ hêåu, thöínhûúäng úã Phuâ Caát khaác vúáicaác tónh miïìn Nam, nïnxoaâi Hoâa Löåc ra hoa, àêåuquaã muöån hún caác vuângtröìng xoaâi khaác tûâ 1 - 2thaáng. Hún nûäa, hûúng võcuãa xoaâi caát àûúåc tröìng úãàêy cuäng khaác rêët nhiïìu sovúái xoaâi caát Hoâa Löåc àûúåctröìng úã miïìn Nam. Chñnhnhúâ àùåc trûng rêët riïng naâynïn xoaâi caát Hoâa Löåc trïnàêët Phuâ Caát cho thu hoaåchtraái muâa vúái caác vuâng khaác

nïn thûúâng baán àûúåc giaácao. Ngoaâi ra, nhúâ chêëtlûúång ngon nïn àûúåc ngûúâitiïu duâng rêët ûa chuöång”.

Trang traåi xoaâi cuãa öngNgoåc röång 4ha, hiïån àangcoá 450 cêy xoaâi 10 nùmtuöíi vaâ 300 cêy xoaâi àaäàûúåc 17 nùm tuöíi. Hiïånnay, giaá xoaâi dao àöång tûâ18.000 - 28.000à/kg, nïëutñnh bònh quên giaá20.000à/kg thò cao gêëp àöiso giaá bònh quên nùmngoaái. Vaâo thúâi àiïím naây,nhaâ vûúân naâo coá lao àöång,haái chúã xuöëng TP QuyNhún tiïu thuå seä baán àûúåcgiaá 35.000à/kg.

Theo öng Ngoåc, àûúåcsûå höî trúå kyä thuêåt tûâ ViïånKH&KT nöng nghiïåp duyïnhaãi Nam Trung Böå, hiïånnay, trang traåi tröìng xoaâicuãa öng àaä aáp duång cöngnghïå tûúái tiïët kiïåm. Do vêåy,nùng suêët vaâ chêët lûúångxoaâi àûúåc nêng cao hún.Àùåc biïåt, saãn phêím tûâ

trang traåi cuãa öng àaä àûúåccú quan chûác nùng chûángnhêån àaåt tiïu chuêínVietGAP.

Öng Ngoåc chia seã: Töiaáp duång tûúái tiïët kiïåm choxoaâi bùçng phûúng phaápchaão böëc, thoaát húi nûúác tûânùm 2015, kïët quaã chothêëy nùng suêët tùngkhoaãng 30%. Ngoaâi ra,xoaâi cho traái to hún, chó cêìn4 traái laâ àaåt tûâ 1,5 - 2kg.Nùm ngoaái trang traåi xoaâicuãa töi thu àûúåc 50 têën,baán giaá bònh quên10.000à/kg, thu vaâo àûúåcgêìn 500 triïåu àöìng. Nùmnay, àúåt 1 töi baán àûúåc 4têën àaä thu àûúåc 100 triïåuàöìng. Vúái giaá cao öín àõnh,töi tin rùçng thu nhêåp tûâtrang traåi xoaâi trong nùmnay seä cao hún nhiïìu sovúái nùm ngoaái.

Theo Phoâng Nöngnghiïåp huyïån Phuâ Caát, àõaphûúng naây hiïån coá khoaãng250ha xoaâi caát, nùng suêëtbònh quên àaåt khoaãng 4,5têën/ha, caá biïåt àaä coá trangtraåi àaåt 9 - 10 têën/ha.

Öng Buâi QuangPhûúng, Phoá Chuã tõchUBND huyïån cho biïët:“Nïëu têët caã diïån tñch xoaâi úãPhuâ Caát àïìu aáp duång caáchlaâm hiïåu quaã cuãa trang traåixoaâi cuãa öng Nguyïîn Ngoåcthò nùng suêët, chêët lûúångxoaâi taåi àõa phûúng seä àûúåcnêng cao àaáng kïí”.

NGUYÏÎN THÙÆNG


15

Xoaâi Bònh Àõnh tröìng trïn caát

Öng Ngoåc àang thu hoaåchxoaâi

Laâ xaä miïìn nuái àùåc biïåt khoá khùncuãa Phuá Thoå nhûng nhúâ nùæm bùæt àûúåcàùåc àiïím cuãa cêy quïë, baâ con TrungSún (huyïån Yïn Lêåp) àaä tröìng quïë, thuhoaåch, coá tiïìn nuöi con ùn hoåc, muasùæm phûúng tiïån ài laåi vaâ caác vêåt duångsinh hoaåt trong gia àònh.

Àûúåc àûa vaâo tröìng thûã nghiïåm taåivuâng àêët Trung Sún tûâ nhûäng nùm 80 cuãathïë kyã trûúác, cêy quïë khöng nhûäng coá giaátrõ kinh tïë cao maâ coân goáp phêìn baão vïåthiïn nhiïn, möi trûúâng sinh thaái, giûä àêët,giûä nûúác úã nhûäng vuâng àöìi nuái döëc, àöìngthúâi goáp phêìn quan troång giuáp nhiïìu höåàöìng baâo dên töåc xoáa àoái giaãm ngheâo vaâvûún lïn laâm giaâu. Nhiïìu höå thu haâng trùmtriïåu àöìng tûâ rûâng quïë, nhiïìu gia àònh coácuöåc söëng öín àõnh vaâ trúã nïn giaâu coá nhúâcêy quïë.

So vúái caác loaåi cêy nguyïn liïåu, cêyquïë coá tuöíi àúâi khaá daâi, thûúâng tûâ 15 - 20nùm múái cho giaá trõ cao thïë nhûng ñt coá loaåicêy tröìng naâo úã àêët miïìn nuái laåi coá giaá trõkinh tïë cao nhû cêy quïë. Tûâ voã, caânh, thênàïën laá àïìu coá thïí sûã duång vaâ baán àûúåc vúáigiaá cao. Laá quïë tûúi àûúåc caác chuã loâ eáptinh dêìu quïë àïën têån vûúân mua vúái giaá1.200à/kg. Voã quïë duâ bêëp bïnh luác cao luácthêëp nhûng hiïån giaá hún 9.000à/kg. Göîquïë baán 3,5 triïåu àöìng/m3. Möåt cêy quïë tobaán caã laá, caânh, voã, cêy àûúåc hún 2 triïåuàöìng. 1ha quïë baán reã cuäng àûúåc vaâi trùmtriïåu àöìng. ÚÃ Trung Sún, nhaâ nhiïìu tröìngvaâi chuåc ha, nhaâ ñt tröìng quanh nhaâ möåtchuåc, hai chuåc göëc túái khi thu hoaåch cuängcoá kha khaá vöën trong tay.

Anh Àinh Vùn Àoáa, Phoá Chuã tõchUBND xaä cho biïët: Ngûúâi dên tröìng àaåi traâquïë tûâ nùm 90 - 92 àïën giúâ àaä coá nhaâ thu

hoaåch. Luác àêìu tröìng quïë coá thïí tröìngmau, sau tóa dêìn. Khi cêy quïë àûúåc 3 - 4thaáng tuöíi, ngûúâi dên coá thïí tröìng xen sùænàïí che nùæng cho quïë. Tröìng 3 vuå sùæn thòquïë lúán tûå kheáp taán khöng cêìn chùm soácquïë tûå lúán àïën khi àûúåc 7 - 8 nùm thò thucêy baán lêìn 1; àïën khi rûâng quïë àûúåc 15 -16 nùm thu hoaåch lêìn 2. Khi àûúåc 20 nùmthò coá thïí khai thaác hïët.

ÚÃ Trung Sún, nhiïìu höå dên thoaátngheâo nhúâ cêy quïë, nhiïìu höå laâm àûúåcnhaâ cuäng nhúâ quïë. Hún 600ha quïë núivuâng khoá khùn naây àaä giuáp cho àúâi söëngcuãa ngûúâi dên àûúåc thay àöíi. Toaân xaä hiïåncoá 2 xe taãi, hai loâ nêëu tinh dêìu quïë. AnhTuêën, chuã loâ tinh luyïån dêìu quïë tûâ laá quïëcho biïët: Nùm 2014, loâ cuãa töi thu mua 300têën laá tûúi, vuå quïë nùm nay thu trïn 100têën, trung bònh möîi nùm ngûúâi tröìng quïëtrong xaä baán àûúåc hún 300 têën laá khö,ngoaâi 2 loâ úã xaä ra, baâ con coân baán laá chocaác laái thûúng úã Yïn Baái xuöëng mua. Hyvoång hún 600ha quïë seä laâ “cuãa àïí daânh”giuáp ngûúâi dên Trung Sún thoaát khoãi àoáingheâo. NT


16

Thuêån lúåi khi tröìng quïë trïn nuái

Thu hoaåch voã quïë


17

Möåt trong nhûäng loaåicêy ùn quaã àûúåc ngaânhnöng nghiïåp tónh BùæcKaån àûa vaâo cú cêëugiöëng cêy tröìng nhùçmkhuyïën khñch àõa phûúngmúã röång diïån tñch laâgiöëng höìng khöng haåt.

Vúái chêët lûúång thúmngon, ùn gioân, khöng chaát,quaã khöng coá haåt, cho hiïåuquaã kinh tïë cao, höìng BùæcKaån àaä àûúåc Cuåc Súã hûäu trñtuïå (Böå KH&CN) cêëp chûángnhêån chó dêîn àõa lyá. Àêy laâcêy ùn quaã aá nhiïåt àúái baãnàõa (trïn 100 nùm) àûúåctröìng nhiïìu úã caác xaä NamCûúâng, Àöìng Laåc, QuaãngBaåch, Tên Lêåp, Ngoåc Phaát(huyïån Chúå Àöìn), ÀöngPhuác, Quaãng Khï, HoaângTrô, Khang Ninh, ThûúångGiaáo, Àõa Linh, Cao Trñ(huyïån Ba Bïí), Trung Hoâa,Laäng Ngêm vaâ thõ trêën NaâPhùåc (huyïån Ngên Sún).

Höìng khöng coá haåt, voãmaâu vaâng hoùåc maâu àoã, taiquaã to, 3 - 4 tai, quaã khöngcûáng vaâ khöng chaát coá hònhtroân hoùåc troân daâi, voã nhùén,võ ngoåt dõu àïën ngoåt àêåmsau khi ngêm (nïn coân goåilaâ höìng ngêm), nhiïìu caátàûúâng vaâ rêët gioân. Muâatröìng höìng vaâo khoaãngthaáng 7 êm lõch haâng nùm,

tröìng tûâ 4 - 5 nùm cêy seächo thu hoaåch, röå nhêët vaâodõp Tïët Trung thu.

Theo öng Hoaâng VùnPhong, thön Baãn Laác, xaäQuaãng Baåch, huyïån ChúåÀöìn, höìng khöng haåt dïîtröìng, chó 2 - 3 nùm boái quaã,àïën nùm thûá 4 möîi cêy cho8 - 10kg quaã, nùm thûá 6 - 7cho 20 - 25kg quaã/cêy, möîinùm cho thu nhêåp trïn dûúái60 triïåu àöìng/ha, gêëp 3 - 4lêìn tröìng luáa.

Trung têm Khuyïënnöng Bùæc Kaån cho biïët,toaân tónh hiïån coá hún 500ha höìng khöng haåt, trongàoá huyïån Chúå Àöìn vaâ BaBïí tröìng nhiïìu nhêët vúái gêìn400ha. Möîi ha cho thuhoaåch tûâ 8 - 10 têën quaã, trûâchi phñ baâ con thu laäi hún200 triïåu àöìng.

Theo khuyïën caáo cuãaTS Nguyïîn Thïë Huêën,Trûúâng Àaåi hoåc ThaáiNguyïn, ngoaâi viïåc tuên thuãcaác yïu cêìu trong quy trònhkyä thuêåt tröìng höìng, baâ con

cêìn àùåc biïåt lûu yá tröìngàuáng giöëng höìng nïn lêëymùæt gheáp tûâ caác cêy àêìudoâng àaä àûúåc cöng nhêån.Nïn tröìng bùçng cêy gheápvúái caác chó tiïu sinh trûúãng,phaát triïín töët, khöng sêubïånh; chiïìu cao > 60cm tñnhtûâ mùåt bêìu, àûúâng kñnh göëcgheáp ào caách mùåt bêìu10cm tûâ 1,0 - 1,2cm; àûúângkñnh caânh gheáp ào caách vïëtgheáp 2cm tûâ 0,8 - 1,0cm.Mêåt àöå tröìng thñch húåp: 400- 500 cêy/ha.

Khi àöën tóa quaã maâ yïëuphaãi cùæt boã tûâ chên nhûängcaânh meå, caânh quaã yïëu.Caânh àaä ra quaã maâ yïëucuäng phaãi cùæt têån chên.Nhûäng caânh khoeã thò cùætphña trïn núi àaä coá quaã, àïílaåi 1 - 2 mêìm laâm caânh meåcho nùm sau, úã caânh göëcchoån 1 - 2 caânh meå khoeãnhêët. Àöën tóa caânh, choåncaânh meå húåp lyá seä chonhiïìu quaã to vúái chêët lûúångtöët. Quaã sau khi haái xuöëngvêîn cûáng vaâ ùn rêët chaátphaãi ngêm trong nûúác saåchngêåp khoaãng 15 - 20 cm,ngêm trong 3 ngaây 3 àïm(1,5 ngaây phaãi thay nûúác vaâkhöng àûúåc ngêm bùçngnûúác mûa). Sau khi ngêmvúát höìng ra rûãa saåch röìihong cho raáo nûúác laâ coá thïíùn àûúåc. QUANG VUÄ

Múã röång diïån tñch höìng khöng haåt


18

Nhïån laâ loaâi sinh vêåt gêy haåi phöí biïëntrïn cêy coá muái, àùåc biïåt trong àiïìu kiïånkhñ hêåu noáng vaâ khö laâ thñch húåp chonhïån phaát triïín vaâ gêy haåi maånh.

Nhïån coá voâng àúâi rêët ngùæn, khaã nùngsinh saãn cao, taåo nhiïìu thïë hïå trong möåtnùm, vò thïë dïî böåc phaát thaânh dõch trongmöåt thúâi gian ngùæn. Trïn cêy coá muái phöíbiïën coá 3 loaâi nhïån:

1. Nhïån àoã: Loaâi naây gêy haåi trïn laá vaâquaã laâ möåt trong nhûäng dõch haåi quan troångtrïn hoå cam quyát vaâ caác loaåi cêy tröìngkhaác. Chuáng phaát triïín maånh trong àiïìukiïån thúâi tiïët khö. Nhïån chñch huát trïn laá vaâtraái àïí laåi triïåu chûáng giöëng nhû bõ caâo,trïn voã quaã phuã möåt lúáp maâu vaâng xaåm,trïn mùåt laá xuêët hiïån caác àiïím saáng.

2. Nhïån vaâng: Têåp trung nhiïìu trïnphêìn voã traái hûúáng ra phña ngoaâi taán laá,chuáng têën cöng quaã laâm quaã bõ meáo moá,nhoã, taåo nhûäng vïët nêu húi xaám, nhûängquaã bõ haåi do nhïån giaãm nûúác nhanh húnquaã khöng bõ haåi vaâ hû hoãng möåt caáchnhanh choáng.

3. Nhïån trùæng: Thûúâng taåo vïët raám,xaåm trïn chanh, laâm giaãm giaá trõ thûúngphêím. Chuáng coá mûác àöå gêy haåi phöí röångtrïn caác nhoám laá röång, cêy caãnh vaâ coã. Vuåchanh nghõch, hay vuå cam xuên heâ thûúângbõ aãnh hûúãng nùång. Vïët haåi coá maâu vaângbaåc hay chò maâu da xaåm giöëng nhû maâu dacaá mêåp vaâ lan röång ra khùæp bïì mùåt quaã,thónh thoaãng vïët xaåm giöëng nhû maâu àöìngthiïëc, quaã thêëp trïn cêy thûúâng bõ haåi nùångàêìu tiïn.

Nhïån trùæng gêy haåi trïn laá non cuãa camquyát, thûúâng giai àoaån vûúân ûúm cuãa cêybõ thiïåt haåi nùång vaâ coá thïí tòm thêëy chuángúã dûúái mùåt laá, chuáng laâm laá rêåm raåp vaâ

meáo moá, meáp laá bõ cong xuöëng vaâ thûúângbiïíu hiïån maâu àöìng thiïëc úã mùåt dûúái laá.Thên non sinh trûúãng coâi coåc, cêy tröìnggiöëng nhû aãnh hûúãng cuãa thuöëc coã.

Biïån phaáp phoâng trûâ: Khaão saát vûúânliïn tuåc, àùåc biïåt chuá yá vaâo muâa khö bùçngcaác duång cuå nhû kñnh luáp, giêëy trùæng... vaânhêån diïån caác triïåu chûáng gêy haåi àïí phoângtrûâ àuáng luác. Thu gom caác traái bõ haåi rúiruång, taåo thaânh vûúân thöng thoaáng cuänglaâm giaãm mêåt söë gêy haåi. Tûúái phun nûúác àuãêím thûúâng xuyïn cuäng laâm giaãm nhïån gêyhaåi, nïn tûúái tûâ dûúái lïn trïn bïì mùåt.

Duâng thuöëc baão vïå thûåc vêåt: Do nhïåncoá khaã nùng khaáng thuöëc rêët cao nïn phaãithûúâng xuyïn thay àöíi luên phiïn caác loaåithuöëc sau: Saromite 57EC, Comda Gold5WG, Dêìu khoaáng SK EnSpray 99EC,Sulox 80WP... xõt vaâo chöî nhïån thûúâng êínnêëp (mùåt dûúái laá vaâ trïn traái).

Nïëu vûúân bõ haåi nùång thò cûá möîi àúåt ralöåc non xõt thuöëc 3 lêìn: Lêìn 1 khi vûâa nhuáàoåt, lêìn 2 khi àoåt ra röå vaâ lêìn 3 khi laá baánhteã. Khi cêy cho traái cuäng nïn xõt thuöëc 3lêìn: Lêìn 1 luác nuå hoa ra röå, lêìn 2 sau khitûúång traái röå khoaãng 1 tuêìn vaâ lêìn 3 caáchlêìn 2 khoaãng 10 ngaây. VUÄ ÀAÁN

Phoâng trûâ nhïån haåi cêy

Nhïån àoã haåi laá su su

SÛÁC KHOEÃ

19

Bïånh viïån Nhi àöìng 2 TPHCMvûâa tiïëp nhêån xûã trñ möåt trûúânghúåp dõ vêåt àûúâng ùn úã beá trai3 thaáng tuöíi. Bïånh nhi laâcon baâ H.T.K (Àùk Lùk).Àêy laâ trûúâng húåp àùåc biïåtvò dõ vêåt do treã 2 tuöíi nheátvaâo miïång beá. Trûúác àoá,khoaãng 19h00 ngaây 11/10,anh cuãa beá (2 tuöíi) nheát vaâomiïång beá dõ vêåt. Ngûúâi nhaâ ngaykhi phaát hiïån àaä àûa beá àïën bïånhviïån tónh, sau àoá beá àûúåc chuyïín viïån lïnBïånh viïån Nhi àöìng 2 TPHCM. Taåi àêy,sau khi tiïën haânh chuåp phim, caác baác sôphaát hiïån dõ vêåt laâ cöng tùæc àeân coân vûúángúã võ trñ thûåc quaãn, cuåc pin àiïån tûã àaä xuöëngsêu hún (ruöåt). Caác baác sô àaä töí chûác höåichêín vaâ tiïën haânh nöåi soi vaâ gùæp dõ vêåt úãthûåc quaãn laâ cöng tùæc àeân, riïng cuåc pinàiïån tûã do àaä xuöëng ruöåt nïn chuyïín beáqua khoa tiïu hoaá àïí theo doäi tiïëp.

Lúâi baân: Trûúâng húåpnaây thïm möåt lêìn nûäa

caãnh baão quyá bêåc phuåhuynh vïì tñnh nghiïmtroång cuãa caác loaåi àöìchúi, thûác ùn coá kñchthûúác nhoã àöëi vúái caácbeá. Caác beá coá thïí nheát

vaâo muäi, tai, nuöët vaâohoång hoùåc nheát vaâo

hoång, muäi, tai caác beá khaác.Àùåc biïåt, cuåc pin àiïån tûã laâ möåt dõ

vêåt coá tñnh ùn moân maånh, khöng bao giúâ àïívêåt naây trong têìm tay caác beá. Caác bêåc phuåhuynh cuäng lûu yá khöng nïn àïí treã 2 - 3 tuöíichúi vúái em nhoã maâ khöng coá sûå giaám saátcuãa ngûúâi lúán, vò treã thûúâng bùæt chûúác àöångtaác cho ùn cuãa ngûúâi lúán, dïî dêîn àïën viïåcnheát dõ vêåt vaâo miïång em nhoã.

BS NGUYÏÎN VUÄ(Bïånh viïån Àaåi hoåc Y

Haâ Nöåi)

ÀI ÀÛÚÂNG KHÖNG LÛÚÂNG ÀÛÚÅC TAI NAÅN

Khoa cêëp cûáu Bïånh viïån Àa khoa tónhSoác Trùng vûâa tiïëp nhêån bïånh nhên TrêìnVùn D. (54 tuöíi úã Soác Trùng) nhêåp viïåntrong tònh traång nguy kõch, bõ àêìu ngoån tredaâi gêìn 30 cm àêm tûâ buång àïën lûng, caånhcöåt söëng. Vïët thûúng sêu khiïën cho bïånhnhên vêåt vaä, huyïët aáp khöng öín àõnh, nguyhiïím àïën tñnh maång. Ngay sau khi tiïënhaânh cêëp cûáu, nhêån thêëy àêy laâ trûúâng húåpnguy kõch nïn caác baác sô tiïën haânh höåichêín vaâ quyïët àõnh phêîu thuêåt gêëp. Sauhún 2 giúâ thûåc hiïån, ca phêîu thuêåt àaäthaânh cöng. Hiïån bïånh nhên àang dêìn höìiphuåc sûác khoeã. Theo naån nhên, trong luáclûu thöng trïn àûúâng àaä àuång phaãi chiïëcxe àêíy àang chúã tre nhoån nïn bõ ngoån tre

àêm xuyïn ngûúâi. Ngay sau àoá, naån nhênàûúåc ngûúâi dên cùæt boã ngoån tre vaâ àûa àicêëp cûáu.

Lúâi baân: Viïåc lûu thöng trïn àûúângtiïìm êín rêët nhiïìu nguy cú tai naån nhûtrûúâng húåp cuãa öng D. Vò vêåy, baâ conlûu yá giûä khoaãng caách an toaân àöëi vúáinhûäng xe chúã caác vêåt liïåu nhû sùæt theáp,tre nhoån… Àöëi vúái xe chúã haâng nïn àaãmbaão quy caách, duâng baåt phuã, dêychuyïn duång buöåc chùåt haâng hoáa.Chùèng may gùåp tai naån nhû öng D. thòtuyïåt àöëi khöng ruát vêåt àêm xuyïn quangûúâi, nïëu vûúáng thò tòm caách cûa cùætbúát röìi nhanh choáng àûa naån nhên àïëncú súã y tïë gêìn nhêët.

BS NGUYÏÎN VUÄ(Bïånh viïån Àaåi hoåc Y Haâ Nöåi)

Cuâng ruát kinh nghiïåm Nghõch daåi haåi em

SÛÁC KHOEÃ

20

Giao muâa thu - àöng, khöng khñ luácêím, luác hanh khö coá thïí khiïën cho caácloaåi virus gêy bïånh sinh söi maånh. Àêylaâ khoaãng thúâi gian cú thïí rêët khoá thñchnghi vúái thúâi tiïët, vaâ caãm cuám dïî xaãy ra.

Nhûäng àöëi tûúång dïî mùæc caãm cuám laângûúâi cao tuöíi, treã em vaâ phuå nûä mangthai. Nhûäng ngûúâi coá sûác miïîn dõch keámcuäng rêët dïî bõ caãm cuám. Nguyïn nhên chuãyïëu khiïën cú thïí mùæc bïånh caãm cuám laâ dothúâi tiïët thay àöíi tûâ noáng chuyïín sang laånh,àöå êím khöng khñ thêëp àöåt ngöåt. Luác naây, cúthïí khöng thñch ûáng kõp thúâi khiïën cho sûåxêm nhêåp cuãa virut cuám seä rêët thuêån lúåinïn dïî mùæc caãm cuám.

Triïåu chûáng àêìu tiïn cuãa caãm cuám laâsöët, ngûáa – àau raát hoång, chaãy nûúác muäihoùåc ngheåt muäi, ho, xung huyïët mùæt, cúthïí àau nhûác hoùåc àau àêìu nheå, hùæt húi,chaãy nûúác mùæt, coá thïí söët àïën 390C). Triïåuchûáng ho thûúâng xuêët hiïån sau khi coá triïåuchûáng úã muäi. Caác biïíu hiïån lêm saâng cuãacaãm cuám thûúâng giúái haån úã àûúâng hö hêëptrïn. Thöng thûúâng bïånh caãm cuám keáo daâitrong khoaãng 1 tuêìn.

Do bïånh caãm cuám thûúâng coá nhiïìubiïíu hiïån nheå vúái caác triïåu chûáng rêët phöíbiïën nhû söët, ho dai dùèng trong möåt vaâingaây nïn nhiïìu ngûúâi chuã quan cho rùçngbïånh seä tûå khoãi nïn khöng àïën cú súã y tïëkhaám. Chñnh vò sûå chuã quan khöng àiïìu trõhoùåc àiïìu trõ quaá muöån, àaä khiïën cho bïånhcaãm cuám chuyïín nùång, gêy biïën chûángnguy hiïím dêîn àïën viïm phöíi, suy hö hêëp.Bïånh trúã nïn àùåc biïåt nguy hiïím àöëi vúáinhûäng ngûúâi coá sûác àïì khaáng keám nhûphuå nûä coá thai, ngûúâi giaâ, treã nhoã, ngûúâimùæc bïånh tim, phöíi maån tñnh, mùæc bïånhsuy giaãm miïîn dõch…

Bïånh caãm cuám laâ bïånh do virus cuámgêy nïn, bïånh dïî lêy truyïìn do virus cuámtûâ ngûúâi bïånh phaát taán khöng khñ, chuánggia tùng maånh trong thúâi gian naây laâ dothúâi tiïët trúã laånh. Àïí cú thïí khöng mùæcbïånh caãm cuám moåi ngûúâi cêìn nêng cao yáthûác phoâng traánh bïånh.

Nïn chuá yá ùn uöëng àuã chêët, cêìn tùngcûúâng caác loaåi rau xanh, cuã quaã vaâo thûåcàún hùçng ngaây. Böí sung dinh dûúäng vaâcên àöëi caác nhoám dûúäng chêët göìm: Tinhböåt, chêët àaåm, chêët beáo vaâ rau cuã quaã coáchûáa khoaáng chêët Selenium,vitamin C…àïí tùng cûúâng sûác àïì khaáng cho cú thïí.Àùåc biïåt, trong chïë àöå ùn uöëng nïn böísung toãi vaâ caác chïë phêím tûâ toãi vò chuáng coátaác duång phoâng ngûâa cuám, tùng cûúâng khaãnùng miïîn dõch cho cú thïí.

Uöëng nhiïìu nûúác laâ möåt trong nhûängcaách giuáp cú thïí phoâng chöëng bïånh caãmcuám. Theo caác chuyïn gia y tïë, bõ cuám viïåcuöëng nhiïìu nûúác (nûúác loåc, nûúác hoaquaã…), àùåc biïåt laâ nûúác êëm, seä giuáp giaãmàaáng kïí triïåu chûáng ngheåt muäi khoá chõu.Rûãa tay thûúâng xuyïn vúái xaâ phoâng diïåtkhuêín giuáp ngùn ngûâa caác virut múái xêmnhêåp vaâo cú thïí. MINH NGOÅC

AÃnh minh hoåa

Giao muâa treã dïî mùæc cuám

SÛÁC KHOEÃ

21

Viïm muäi laâ tònh traång viïm niïm maåchoùåc töí chûác dûúái niïm maåc cuãa muäi.Ngûúâi bïånh thûúâng caãm thêëy ngaåt muäi,chaãy dõch muäi trong, ngûáa muäi, hoång khoáchõu, ho. Bïånh àûúåc coi laâ nheå nhûngnïëu khöng àiïìu trõ àuáng thò biïën chûángviïm muäi xoang khöng hïì nheå. Coá thïíphên biïåt giûäa caãm cuám vaâ viïm muäitheo caác triïåu chûáng.

Hùæt xò húi nhiïìu lêìn: Nhûäng ngûúâi bõcaãm cuám thò mûác àöå hùæt xò húi khöngnghiïm troång nhû ngûúâi bõ viïm muäi, nïëutêìn suêët hùæt xò húi quaá nhiïìu, rêët coá thïíbaån àaä bõ viïm muäi.

Nûúác muäi chaãy thûúâng xuyïn vaâ liïn tuåc:Nhûäng ngûúâi bõ caãm cuám thò triïåu chûáng banàêìu laâ nûúác muäi khöng nhiïìu, coân ngûúâi bõviïm muäi thò coá triïåu chûáng ngûúåc laåi, luácnaâo cuäng chaãy nhiïìu nûúác muäi.

Muäi bõ ngheåt vaâ ngûáa: Bõ ngheåt muäi lêungaây, phaãi thúã bùçng miïång, chûác nùngkhûáu giaác bõ suy giaãm, ngûúâi mùæc bïånhviïm muäi thò xuêët hiïån triïåu chûáng muäingûáa, ngûúâi bõ caãm cuám seä khöng coá triïåuchûáng naây.

Bïånh viïm muäi nïëu khöng àûúåc chûäa trõ,hoùåc chûäa trõ khöng àuáng caách seä coá nhiïìubiïën chûáng vaâ aãnh hûúãng chûác nùng sinh lyácuãa muäi. Seä xuêët hiïån tònh traång hö hêëp khoákhùn, laâm giaãm lûúång öxy hñt vaâo. AÃnhhûúãng chûác nùng vaâ sûå chuyïín hoáa cuãa caácböå phêån khaác xung quanh maâ xuêët hiïån möåtsöë tònh traång nhû àau àêìu, choáng mùåt, suygiaãm trñ nhúá, àau ngûåc, böìn chöìn...

Nïëu viïm muäi biïën chûáng thaânh viïmxoang maâ khöng àûúåc trõ khoãi kõp thúâi, viïmnhiïîm seä phaát triïín lêy lan ra böå phêån khaác,töí chûác khaác cuãa cuãa cú thïí, nhû gêy viïmhöëc mùæt, viïm dêy thêìn kinh voäng maåc,viïm naäo, viïm maâng naäo, aáp-xe naäo, huyïët

khöëi xoang hang hoùåc viïm tùæc tônh maåchxoang... Hún nûäa, khi viïm muäi khöng thúãnöíi, hö hêëp khoá khùn seä kñch hoaåt höåi chûángngûng thúã khi nguã, ngûúâi bïånh phò àaåi cuöënmuäi, khi nguã thiïëu oxy, nghiïm troång gêynhöìi maáu, böåc phaát bïånh tim maåch, coánhûäng bïånh nhên thêåm chñ àöåt tûã.

Khoaãng 90% caác ca bïånh ung thû muäilaâ do bïånh viïm muäi lêu ngaây trõ khöngkhoãi maâ taåo thaânh. Do àoá, khöng thïí xemthûúâng nhûác bïånh. Töët nhêët, khi coá biïíuhiïån viïm nhiïîm úã khu vûåc tai-muäi-hoång,nïn àïën cú súã coá chuyïn khoa àïí thùmkhaám vaâ àiïìu trõ, traánh boã lúä thúâi gian àiïìutrõ töët nhêët.

Ngoaâi viïåc traánh caác taác nhên gêy viïmmuäi noái chung vaâ viïm muäi dõ ûáng nïëu bõ dõûáng nhû sûã duång maáy àiïìu hoâa, laâm giaãm àöåêím trong nhaâ, luön bêåt quaåt huát khi tùæm, quaåthuát muâi khi nêëu ùn; huát buåi thûúâng xuyïn, lauchuâi nhaâ cûãa, chùn mïìn giùåt saåch seä...

Ngoaâi ra, viïåc rûãa muäi hùçng ngaây bùçngdung dõch nûúác muöëi seä giuáp phoâng ngûâahiïåu quaã. Àùåc biïåt nhûäng ngûúâi bõ caác triïåuchûáng xoang maån tñnh, viïm xoang cêëp,caãm laånh, caác triïåu chûáng do caãm cuám,rûãa muäi seä coá lúåi. Tuy nhiïn, khöng rûãa muäikhi coá nhiïîm khuêín tai hoùåc muäi àang bõtùæc gêy khoá thúã. THU PHÛÚNG

Biïën chûáng viïm muäi xoang

AÃnh minh hoåa

SÛÁC KHOEÃ

22

Sau hún möåt nùm ài vaâo hoaåt àöång,Trung têm Nöåi soi tiïu hoáa Viïåt Nam -Nhêåt Baãn taåi Bïånh viïån Baåch Mai (HaâNöåi) àaä coá bûúác phaát triïín vûúåt bêåctrong chêín àoaán vaâ àiïìu trõ caác bïånh lyátiïu hoáa.

Hiïån nay, trung têm àaä thûåc hiïån chêínàoaán súám ung thû àûúâng tiïu hoáa; cùæt taáchdûúái niïm maåc qua nöåi soi àiïìu trõ töínthûúng tiïìn ung thû, ung thû súám maâkhöng phaãi cùæt boã thûåc quaãn, daå daây vaâ àaåitraâng; thùm doâ àûúåc toaân böå ruöåt non vaâàiïìu trõ caác bïånh úã ruöåt non...

Vúái bïånh nhên ung thû àûúâng tiïu hoáanïëu àûúåc phaát hiïån súám coá thïí àiïìu trõ khoãibïånh maâ khöng phaãi cùæt boã thûåc quaãn, daådaây vaâ àaåi traâng. Àêy àûúåc coi laâ möåt trongnhûäng tiïën böå quan troång trong viïåc khöëngchïë cùn bïånh àang coá tó lïå khaá cao trongcöång àöìng.

TS Vuä Trûúâng Khanh, Phoá trûúãng KhoaTiïu hoáa, Bïånh viïån Baåch Mai, Haâ Nöåi chobiïët: Vúái nhûäng bïånh nhên àûúåc phaát hiïånung thû àûúâng tiïu hoáa súám, khöëi u chûaxêm lêën sêu thò hoaân toaân coá thïí khöëngchïë vaâ loaåi boã àûúåc, quan troång nhêët laâ vêîncoá thïí baão toaân àûúâng tiïu hoáa cho ngûúâibïånh. Nhû bïånh nhên ung thû daå daây, thayvò phûúng phaáp phêîu thuêåt cùæt boã daå daâynhû trûúác àêy, thò nay chó cêìn loaåi boã khöëiu, cùæt búát niïm maåc daå daây qua nöåi soi vêîncoá thïí trõ têån göëc cùn bïånh naây...

Kyä thuêåt chêín àoaán vaâ cùæt dûúái niïmmaåc àiïìu trõ ung thû àûúâng tiïu hoáa súámàaä àûúåc thûåc hiïån, giuáp cûáu söëng nhiïìubïånh nhên bõ ung thû àûúâng tiïu hoáa súámvúái nhûäng lúåi ñch nhû giaãm àau, thúâi gianàiïìu trõ nhanh vaâ ñt gùåp biïën chûáng...

Kyä thuêåt nhuöåm maâu phoáng àaåi chopheáp phaát hiïån nhûäng khöëi u taåi chöî coân

rêët nhoã úã àûúâng tiïu hoáa. Nhúâ àoá, baác sôchó can thiïåp boác lúáp niïm maåc daå daây dokhöëi u chûa xêm lêën sêu vaâ xêm lêën sangcaác böå phêån khaác. Nhû vêåy, ngûúâi bïånhchó phaãi nùçm viïån vaâi ngaây thay vò nùçmviïån vaâi tuêìn, thaáng sau phêîu thuêåt cùæt daådaây, xaå trõ... nhû bïånh nhên ung thû phaáthiïån muöån trûúác àoá.

Kyä thuêåt nhuöåm maâu phoáng àaåi àaäàûúåc aáp duång thaânh cöng trïn 30 ca ungthû daå daây vaâ 3 ca ung thû àaåi traâng úã giaiàoaån rêët súám, khi khöëi ung thû phaát triïíntaåi chöî chûa xêm lêën giuáp ngûúâi bïånhkhöng phaãi cùæt boã daå daây.

Àiïìu àaáng mûâng laâ vúái phûúng phaápphaát hiïån súám ung thû daå daây naây, duâ chiphñ àùæt hún möåt phêìn so vúái caác phûúngphaáp khaác nhûng cuäng àaä àûúåc BHYT chitraã, giuáp ngûúâi bïånh coá cú höåi àûúåc phaáthiïån bïånh súám hún.

PGS.TS Àaâo Vùn Long, Trûúãng khoaTiïu hoáa, Bïånh viïån Baåch Mai, Haâ Nöåikhuyïën caáo, viïåc taái khaám àõnh kyâ àïí phaáthiïån súám bïånh ung thû daå daây úã caác àöëitûúång nguy cú laâ rêët quan troång khi têm lyáàïën khi àau khöng chõu nöíi, suát cên múái àikhaám cuãa ngûúâi bïånh vêîn coân khaá phöíbiïën. PHÛÚNG THU

Àöåt phaá múái trong àiïìu trõ bïånh tiïu hoáa

AÃnh minh hoåa

Ngûu baâng coân coátïn laâ cêím bònh, àaåiàao, aá thûåc, hùæc phongtûã... Àöng y thûúâng sûãduång quaã cuãa cêy ngûubaâng, loaåi quaã chñn phúihay sêëy khö àïí laâmthuöëc vaâ thûúâng goåi laângûu baâng tûã.

Ngûu baâng laâ cêy thaãolúán, thên thùèng, cao túái 1 -2m, söëng 2 nùm, laá hònh traáixoan, moåc thaânh hònh hoathõ úã göëc, so le úã trïn thên,coá phiïën laá to röång, hònhtim, mùåt dûúái laá coá nhiïìulöng trùæng, cuöëng laá daâi;cuåm hoa hònh àêìu vaâ moåc úãàêìu caânh, hoa coá maâu àoãhay tñm nhaåt, núã vaâo thaáng6 - 7 hùçng nùm, quaã bïë,maâu xaám nêu, húi cong.

Theo y hoåc cöí truyïìn,dûúåc liïåu coá võ cay, àùæng,tñnh haân, coá taác duång trûâphong nhiïåt, thanh nhiïåt,giaãi àöåc, tiïu thuäng vaâ saáttruâng. Nïëu lêëy rïî phúi haysêëy khö cuãa cêy cêím bònhcho võ thuöëc ngûu baâng cùnthu haái vaâo muâa thu nùmàêìu hoùåc muâa xuên nùm thûáhai, phúi hay sêëy khö úã700C. Theo y hoåc cöí truyïìn,ngûu baâng cùn võ àùæng, cay,tñnh haân, coá taác duång lúåi tiïíu,laâm ra möì höi, lúåi mêåt,nhuêån traâng... Sau àêy laâ

möåt söë baâi thuöëc chûäa bïånhcoá sûã duång ngû baâng.

Chûäa caãm maåo phongnhiïåt, súå laånh: Ngûu baângtûã 8g sao vaâng taán böåt, chiauöëng 3 lêìn trong ngaây, uöëngvúái nûúác noáng. Hoùåc ngûubaâng tûã 12g, baåc haâ 6g,thuyïìn thoaái 6g. Cho têët caãvaâo nöìi, àöí 300ml nûúác àuncoân 100ml, uöëng trong ngaây.Duâng liïìn 5 ngaây.

Chûäa nûúác tiïíu seãn àoã,ñt: Ngûu baâng tûã 12g, maä àïì30g, rau sam 20g. Cho têëtcaã vaâo nöìi, àöí 300ml nûúácàun coân 100ml, uöëng trongngaây. Duâng liïìn 1 tuêìn.

Chûäa viïm hoång:Miïång khaát hoång raát, ho,khaåc ra àúâm vaâng. Ngûubaâng tûã 8g, caát caánh 6g, kinhgiúái tuïå 6g, cam thaão 3g.Cho têët caã vaâo nöìi, àöí 500ml

nûúác àun coân 150ml, uöëngtrong ngaây. Duâng liïìn 5ngaây. Hoùåc coá thïí lêëy ngûubaâng tûã 12g, laá huáng chanh12g, laá reã quaåt 5g, cam thaãoàêët 16g. Cho têët caã vaâo nöìi,àöí 500ml nûúác àun coân150ml, uöëng trong ngaây.Duâng tûâ 3- 5 ngaây.

Trõ mêët nguã: Ngûu baângcùn 20g giaä nhoã hoùåc eáp lêëynûúác, uöëng sau khi ùn, trûúáckhi ài nguã.

Lûu yá: Khöng sûã duångàöëi vúái ngûúâi bõ tiïu chaãy dotyâ hû. Do thïí traång möîi ngûúâikhaác nhau, nïn khi aáp duångcaác võ thuöëc coá thïí cêìn giagiaãm búãi vêåy àïí chûäa bïånhcoá kïët quaã cêìn àïën lûúng ycoá uy tñn àïí àûúåc bùæt maåchvaâ böëc thuöëc.

LINH ÀAN

SÛÁC KHOEÃ

23

Baâi thuöëc chûäa bïånh tûâ ngûu baâng

24

GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Hoãi: Xin hoãi vò sao khi uöëng thuöëc phaãikiïng kyå trong ùn uöëng nhêët laâ khi duângthuöëc Àöng y?

BUÂI VOÄ (Thuêån Thaânh, Bùæc Ninh)Lûúng y Vuä Quöëc Trung, Phoâng chêín

trõ Y hoåc cöí truyïìn Chuâa Caãm ÛÁng, ÀöëngÀa, Haâ Nöåi traã lúâi: Trûúác hïët, phaãi khùèng àõnhkiïng ùn uöëng möåt söë loaåi thûåc phêím khimùæc möåt bïånh naâo àoá hoùåc khi uöëng thuöëcàïí chûäa bïånh laâ hoaân toaân àuáng vaâ coá cú súãkhoa hoåc àöëi vúái caã y hoåc hiïån àaåi lêîn y hoåccöí truyïìn. Vñ duå: Ngûúâi mùæc bïånh cao huyïëtaáp maâ uöëng rûúåu, ùn nhiïìu múä àöång vêåt, ùncaác chêët cay noáng seä laâm huyïët aáp caângtùng cao, ngûúâi bõ guát (thöëng phong) do röëiloaån chuyïín hoaá protein, tñch tuå axit uric úãcaác khúáp maâ ùn thûác ùn giaâu àaåm (thõt choá,thõt trêu, töm...) bïånh seä tùng lïn.

Caác võ thuöëc Àöng y hay caác hoaåt chêëtcuãa thuöëc tên dûúåc àïìu coá thïí bõ caác thaânhphêìn cuãa thûåc phêím phaãn ûáng laâm giaãmtaác duång chûäa bïånh. Theo nguyïn tùæc

uöëng thuöëc chûäa bïånh, chûáng haân phaãiduâng thuöëc ön nhiïåt, nïëu ùn phaãi thûác ùnnguöåi laånh hoùåc thûåc phêím coá tñnh haân thòseä laâm mêët taác duång cuãa thuöëc. Àa söë caácvõ thuöëc Àöng y vaâ caác hoaåt chêët tên dûúåcàïìu bõ giaãm hiïåu lûåc khi duâng nûúác traâ àïíuöëng thuöëc, vò trong traâ coá nhiïìu tanin laâmmêët taác duång cuãa hoaåt chêët.

Baån bõ àau nhûác tay chên, àêìu göëi(phong tï thêëp) phaãi kiïng ùn thõt choá, thõttrêu, cua, búãi àoá laâ nhûäng thûác ùn giaâupurin vaâ caác dêîn xuêët cuãa noá nhû adrena-lin vaâ guamin, khi vaâo cú thïí seä laâm tùngàau. Chuöëi tiïu, àu àuã, su haâo laâ nhûängloaåi rau quaã kyå caác võ thuöëc chûäa phong tïthêëp nhû Àöåc hoaåt, Khûúng hoaåt, Ngûu têët,Thöí phuåc linh... vò thïë phaãi kiïng.

Noái chung, viïåc kiïng kyå möåt söë thûåcphêím trong khi àiïìu trõ möåt söë bïånh phaãidûåa trïn cú súã khoa hoåc vaâ kinh nghiïåm àaäàûúåc töíng kïët vaâ phaãi coá hûúáng dêîn vïìchuyïn mön. PV (ghi)

Vò sao khi uöëng thuöëc phaãi kiïng thûåc phêím?

AÃnh minh hoåa

25


Hoãi: Töi àang sûã duång xe ö tö HondaCivic 1.8AT. Höm vûâa röìi töi àïën thùmngûúâi baån, khi vïì thò khöng khúãi àöång àûúåcmaáy, cöë thûåc hiïån cuäng khöng thêëy àöångcú hoaåt àöång. Xin hoãi xe ö tö cuãa töi coá bõhïët ùæc quy khöng? Luác àoá muöën khúãi àöångàûúåc xe thò laâm nhû thïë naâo?

HOAÂNG DUÄNG (Myä Àònh, Haâ Nöåi)Cöng ty Honda Viïåt Nam (HVN) traã lúâi:

Muöën biïët xe hïët ùæc quy thò baån cêìn xemmònh àaä nghe thêëy gò khi bêåt cöng tùæc khúãiàöång sang võ trñ Start (III). Khi cöng tùæc àaä úãvõ trñ naây, baån khöng nghe thêëy tiïëng öìn bònhthûúâng cuãa àöång cú àang khúãi àöång, tiïënglaách caách hoùåc khöng nghe thêëy gò caã... cêìnkiïím tra khoáa höåp söë liïn àöång (vúái höåp söëtûå àöång thò noá phaãi úã võ trñ P (Park) hoùåc mohay mö tú khúãi àöång khöng hoaåt àöång). Sauàoá, baån bêåt cöng tùæc khúãi àöång sang võ trñOn (II), bêåt àeân pha àïí kiïím tra àöå saáng,nïëu àeân múâ hoùåc khöng saáng thò coá nghôalaâ bònh ùæc quy bõ yïëu àiïån. Luác naây, baån coáthïí khúãi àöång xe bùçng caách nöëi ùæc quy

ngoaâi. Trong trûúâng húåp khi bêåt cöng tùæckhúãi àöång sang võ trñ Start (III), àeân phakhöng saáng múâ thò kiïím tra àiïìu kiïån laâmviïåc cuãa cêìu chò. Nïëu cêìu chò khöng sao thòcoá thïí do truåc trùåc vúái hïå thöëng àiïån úã phêìncöng tùæc khúãi àöång hoùåc úã phêìn mö tú khúãiàöång. Trûúâng húåp naây, baån cêìn àïën nhênviïn àïí xaác àõnh sûå cöë.

Tuy nhiïn, trong trûúâng húåp khúãi àöångxe bùçng caách nöëi ùæc quy ngoaâi, baån cêìn àïícaác vêåt phaát tia lûãa àiïån, lûãa vaâ caác vêåt liïåudïî chaáy caách xa. Àùåc biïåt, bònh ùæc quy coáthïí nöí vaâ coá thïí gêy thûúng tñch nùång chobêët kyâ ai àûáng gêìn àoá nïëu baån khöng thûåchiïån àuáng quy trònh nhû: Múã nùæp ca-pö,kiïím tra àiïìu kiïån laâm viïåc cuãa bònh ùæcquy. ÚÃ thúâi tiïët rêët laånh, cêìn kiïím tra àiïìukiïån laâm viïåc cuãa chêët àiïån phên. Têët caãcaác thiïët bõ àiïån göìm maáy sûúãi, àiïìu hoâa,àiïìu khiïín möi trûúâng trong xe, êm thanh,àeân... Àïí höåp söë úã võ trñ mo (söë thûúâng)hoùåc P (höåp söë tûå àöång) vaâ keáo chùåt phanhàöî. AN LÏ (ghi)

Khúãi àöång xe thïë naâo khi hïët ùæc quy?


26

Hoãi: Gaåch AAC laâ loaåi gaåch gò, coá thïíûáng duång trong caác haång muåc xêy dûångnaâo?

NGUYÏÎN VÙN TÛ (Hûng Yïn)Öng Hoaâng Thanh Sún, Cöng ty Vêåt

liïåu Xêy dûång Hoaâng Gia traã lúâi: Gaåch AAClaâ möåt saãn phêím tûâ vêåt liïåu bï töng khñchûng aáp (goåi theo tiïëng Anh laâ AutoclavedAerated Concrete). Àêy laâ vêåt liïåu xêydûång nheå, àûúåc àuác sùén hoùåc saãn xuêëttheo dêy chuyïìn, àûúåc duâng laâm caác cêëukiïån, coá khaã nùng caách êm, caách nhiïåt,chõu lûãa, chöëng thêëm... Caác saãn phêím tûâAAC bao göìm gaåch bï töng, panel tûúâng,panel saân, panel maái chöëng thêëm, dêìmlanh tö...; coá khaã nùng caách nhiïåt töët, chïëtaåo nhanh, dïî lùæp àùåt cho vêåt liïåu, dïî daângcùæt, àuåc, khoan nïn ngaây caâng khùèng àõnhchöî àûáng trïn thõ trûúâng vêåt liïåu xêy dûång.

Àïí saãn xuêët AAC, xi mùng Portlandàûúåc tröån vúái vöi, caát thaåch anh, hay tro baytaái chïë, nûúác vaâ böåt nhöm. Phaãn ûáng giûäanhöm vaâ höîn húåp bï töng seä taåo ra nhûäng

bong boáng nhoã xñu chûáa hydro. Sau khihydro bay húi seä àïí laåi caác löî röîng trong bïtöng, giuáp gia tùng thïí tñch cuãa bï töng lïntúái 5 lêìn so vúái bï töng thûúâng. Sau àoá, bïtöng khñ chûng aáp seä àûúåc àöí vaâo khuön taåohònh hoùåc cùæt thaânh hònh daång thiïët kïë, vñ duånhû gaåch xêy, têëm panel tûúâng, saân... Saãnphêím tiïëp tuåc àûúåc àûa vaâo cöng àoaån khñchûng aáp. Dûúái nhiïåt àöå vaâ aáp suêët cao bïntrong nöìi caác phaãn ûáng hònh thaânh hydratsilica canxi, àoá laâ möåt cêëu truác tinh thïí cûángtaåo cûúâng àöå cao.

Nhúâ kïët cêëu boåt khñ bïn trong cêëu taåomaâ gaåch AAC nheå hún tûâ 1/2 - 1/3 so vúáigaåch àêët nung vaâ chó bùçng 1/4 troång lûúånggaåch bï töng thûúâng vaâ coá khaã nùng taãnêm tûå nhiïn nïn caách êm rêët töët. Gaåch coâncoá hïå söë dêîn nhiïåt thêëp, taåo hiïåu ûáng àöngêëm, heâ maát. Gaåch AAC cuäng àûúåc chûángminh taác duång chöëng chaáy, àaãm baão antoaân töëi thiïíu laâ 4 tiïëng trong àaám chaáy vaâkhöng bõ thay àöíi kïët cêëu khi bõ phun nûúáclaånh àöåt ngöåt. AH (ghi)

ÛÁng duång cuãa gaåch AAC

AÃnh minh hoåa


27

Hoãi: Töi thûúâng loát giêëylïn bïëp tûâ khi nêëu chosaåch. Vêåy coá aãnh hûúãngàïën doâng àiïån tûâ cuãa bïëpkhöng?

NGUYÏÎN VÙN CHUNG (Haâ Nöåi)

Öng Nguyïîn TrûúângSún, Cöng ty Cöí phêìn BïëpThaái Sún traã lúâi: Viïåc loátgiêëy lïn bïëp tûâ khi nêëu cuãanhiïìu ngûúâi laâ nhùçm muåcàñch laâm saåch, traánh dêybêín ra mùåt kñnh. Tuy nhiïn,

caách naây chó thûúâng àûúåcaáp duång cho caác bïëp tûâ beákhi ùn lêíu, nûúáng, raán... Vïìnguyïn lyá, caách laâm naâykhöng aãnh hûúãng àïën doângàiïån tûâ khi nêëu cuãa bïëp haysûå tiïëp xuác giûäa bïëp vaâ nöìi.Búãi bïëp hoaåt àöång theocaãm ûáng, tûâ trûúâng vaâ coáthïí xuyïn qua lúáp giêëy loátmoãng. Chó trûâ trûúâng húåpaãnh hûúãng àïën bïëp cuängnhû quaá trònh nêëu khi ngûúâiduâng sûã duång giêëy bòa quaá

daây hoùåc duâng giêëy nhömhay chûáa kim loaåi khaác múáitùng nguy cú aãnh hûúãngàïën tûâ trûúâng.

Ngoaâi ra, cuäng khöngnïn duâng giêëy coá mûåc inveä, vò nhiïåt àöå vaâ nûúác khinêëu ùn coá thïí laâm mûåc bõthöi ra vaâ in hùçn xuöëngbïëp. Nhòn chung, sau khiduâng nïëu vïå sinh saåchbùçng khùn thò khöng cêìnloát giêëy.

VÊN ÀAÂI (ghi)

Khöng cêìn loát giêëy khi nêëu bïëp tûâ

AÃnh minh hoåa


28

Hoãi: Nïn sûã duång tiïët kiïåm, húåp lyá caácthiïët bõ chiïëu saáng truyïìn thöëng thïë naâo àïíàem laåi hiïåu quaã töët.

TRÊÌN THAÁI HOAÂ (Haâ Nam)TS Buâi Maånh Tuá, Khoa Cöng nghïå

Nùng lûúång, trûúâng Àaåi hoåc Àiïån lûåc traãlúâi: Trûúác hïët, viïåc tiïët kiïåm nùng lûúångcho hïå thöëng chiïëu saáng coá thïí àûúåc thûåchiïån nhúâ viïåc töëi ûu hoaá quaá trònh sûãduång vúái caác thiïët bõ chiïëu saáng hiïån coá,ngûúâi sûã duång cêìn phaãi xaác àõnh tiïuchuêín chiïëu saáng phuâ húåp vúái tûâng muåcàñch sûã duång nhû phoâng hoåc, phoâng ùn,phoâng laâm viïåc hay möåt dêy chuyïìn saãnxuêët... tûâ àoá àaánh giaá hiïån traång mûác àöåchiïëu saáng àaä húåp lyá, vûâa àuã, thiïëu hayquaá mûác yïu cêìu. Khi mûác àöå chiïëu saángvûúåt quaá mûác yïu cêìu, vûâa gêy choái, loaámùæt, khöng töët cho caác hoaåt àöång thõ giaác,laåi tiïu thuå nhiïìu àiïån nùng. Trong trûúânghúåp naây coá thïí giaãm söë lûúång àeân chiïëusaáng, hoùåc giaãm chiïìu cao cuãa boángàûúåc lùæp, trong khaã nùng coá thïí nïn ûutiïn giaãm söë lûúång àeân chiïëu saáng, vûâatiïët kiïåm àiïån nùng tiïu thuå, vûâa giaãm chiphñ, nhên cöng cho cöng taác baão trò. Bïncaånh àoá, àïí giaãm àiïån nùng tiïu thuå cuãahïå thöëng chiïëu saáng, coá thïí sûã duång kïëthúåp möåt phêìn hoùåc hoaân toaân aánh saángtûå nhiïn, thöng qua caác cûãa kñnh, giïëngtrúâi, caác kïnh lêëy saáng.

Cuâng vúái caác giaãi phaáp töëi ûu hoaá quaátrònh sûã duång, coá thïí cên nhùæc tiïën haânhcaác giaãi phaáp kyä thuêåt, caãi taåo, lùæp àùåt kïëthúåp caác hïå thöëng àiïìu khiïín thöng minhvúái hïå thöëng chiïëu saáng nhû chiïëu saángsên vûúân àûúåc àiïìu khiïín tùæt bêåt theo thúâigian hoùåc theo cûúâng àöå saáng, hïå thöëngàeân chiïëu saáng cêìu thang àûúåc tùæt bêåt

theo thúâi gian vaâ caãm biïën chuyïín àöång,caãm biïën aánh saáng tûå nhiïn àïí giaãm cöngsuêët cuãa àeân, hoùåc giaãm söë lûúång àeânchiïëu saáng.

Trïn cú súã cên nhùæc chi phñ àêìu tû, coáthïí tiïën haânh thay thïë boáng àeân truyïìnthöëng bùçng caác boáng àeân hiïåu quaã nùnglûúång. Giaãi phaáp naây cêìn chi phñ àêìu tûnhûng laâ möåt giaãi phaáp tiïët kiïåm nùnglûúång àiïín hònh, àem laåi hiïåu quaã cao. Vñduå, thay àeân súåi àöët bùçng àeân huyânhquang compact coá thïí tiïët kiïåm nùnglûúång tûâ 38 - 75%; thay àeân tuyáp tiïuchuêín bùçng àeân tuyáp gêìy T5, T8 coá thïí tiïëtkiïåm 9 - 11% nùng lûúång tiïu thuå. Viïåc sûãduång chêën lûu àiïån tûã cuäng giuáp giaãmthiïíu töín thêët àiïån nùng khi bêåt boáng; búãitöín thêët trong chêën lûu àiïån tûã cho boángàeân tuyáp laâ khoaãng 2 - 3W thay vò 10 - 15Wkhi duâng chêën lûu sùæt tûâ tiïu chuêín.

AN LÏ (ghi)

Tiïët kiïåm nùng lûúång trong chiïëu saáng

AÃnh minh hoåa

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

29

Hoãi: Töi laâm viïåc trong lûåc lûúång vuätrang. Töi muöën hoãi mûác chïë àöå thai saãnàûúåc hûúãng khi sinh àöi. Mûác hûúãng thaisaãn àûúåc tñnh bùçng bao nhiïu thaáng laâmviïåc trûúác khi nghó?

LÏ LAN ANH(Têåp thïí Thaânh Cöng, Haâ Nöåi)

Ban chïë àöå chñnh saách Baão hiïím xaähöåi Viïåt Nam traã lúâi: Vïì mûác hûúãng chïëàöå thai saãn: Mûác hûúãng chïë àöå thai saãnbùçng 100% mûác bònh quên tiïìn lûúngthaáng àoáng BHXH cuãa 6 thaáng liïìn kïìtrûúác khi nghó viïåc. Ngoaâi ra, trûúâng húåpkhi sinh con hoùåc nhêån nuöi con nuöi dûúái4 thaáng tuöíi, àûúåc nhêån trúå cêëp möåt lêìnbùçng 2 thaáng lûúng töëi thiïíu chung chomöîi con.

Chïë àöå thai saãn coân quy àõnh àöëi vúáicaán böå, chiïën sô nûä sau thúâi gian nghóhûúãng chïë àöå thai saãn khi sêíy thai, naåothai, huát thai hoùåc thai chïët lûu; Nghó sinh

con theo quy àõnh maâ sûác khoeã coân yïëu thòàûúåc nghó dûúäng sûác, phuåc höìi sûác khoeã,cuå thïí: khöng quaá 10 ngaây (göìm caã ngaâynghó haâng tuêìn, ngaây nghó lïî, nghó Tïët,ngaây ài vaâ vïì nïëu nghó taåi cú súã têåp trungàöëi vúái trûúâng húåp sinh àöi trúã lïn; Khöngquaá 7 ngaây àöëi vúái trûúâng húåp sinh conphaãi phêîu thuêåt vaâ bùçng 5 ngaây àöëi vúái caáctrûúâng húåp khaác. Mûác trúå cêëp hûúãng möåtngaây bùçng 25% mûác lûúng töëi thiïíu chungnïëu nghó dûúäng sûác, phuåc höìi sûác khoeã taåigia àònh; Bùçng 40% nïëu nghó dûúäng sûác,phuåc höìi sûác khoeã taåi cú súã têåp trung (göìmcaã ùn, úã, ài laåi).

Ngoaâi quyïìn lúåi hûúãng nïu trïn, thúâigian nghó viïåc hûúãng chïë àöå thai saãn theoquy àõnh coân àûúåc tñnh laâ thúâi gian àoángBHXH. Thúâi gian naây ngûúâi lao àöång vaângûúâi sûã duång lao àöång khöng phaãi àoángBHXH.

V.N (ghi)

Chïë àöå thai saãn àöëi vúái chiïën sô nûä

AÃnh minh hoåa

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

30

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

Hoãi: Vaâo àêìu nùm1993, töi coá mua ngöi nhaâcêëp 4 trïn diïån tñch àêët60m2 taåi khu vûåc ngoaåithaânh Haâ Nöåi cuãa baâ K. Haibïn chó laâm giêëy chuyïínnhûúång nhaâ àêët viïët tay.Gia àònh töi àaä dúä cùn nhaâcêëp 4 vaâ xêy dûång nhaâ cûãaöín àõnh trïn diïån tñch trïnnhûng chûa laâm söí àoã.Nay, khi baâ K. chïët ài, thòcon chaáu baâ àïën gia àònhtöi àoâi nhaâ, àêët maâ gia àònhtöi àang sinh söëng. Hoå noáirùçng viïåc mua baán nhaâ àêëtgiûäa baâ K. vaâ gia àònh töi laâkhöng húåp phaáp vaâ seä kiïånra toaâ yïu cêìu huyã viïåcmua baán giûäa hai bïn nùm1993. Töi xin hoãi viïåc muabaán giûäa töi vaâ baâ K. nùm1993 coá húåp phaáp khöngvaâ phaáp luêåt seä giaãi quyïëtnhû thïë naâo?

HAÃI MINH (Àöng Anh, Haâ Nöåi)

LS Trêìn Maånh Duängtraã lúâi: Theo quy àõnh cuãaphaáp luêåt, viïåc chuyïínnhûúång àêët àai dûúái moåihònh thûác trong khoaãng thúâigian tûâ 01/7/1980 àïën trûúácngaây 15/10/1993 àïìu traáiphaáp luêåt. Tuy nhiïn,nhûäng chuyïín nhûúång àêët

àai àûúåc xaác lêåp trongkhoaãng thúâi gian trïn maâphaát sinh tranh chêëp saungaây 15/10/1993 (ngaâyLuêåt Àêët àai nùm 1993 coáhiïåu lûåc) thò Toaâ aán seä cùncûá vaâo nghõ quyïët söë02/2004/NQ-HÀTP ngaây10/8/2004 cuãa Höåi àöìngthêím phaán TAND töëi caohûúáng dêîn aáp duång trongviïåc giaãi quyïët caác vuå aándên sûå, hön nhên vaâ giaàònh àïí giaãi quyïët nhû sau:

Bïn nhêån chuyïínnhûúång quyïìn sûã duång àêëtàaä xêy nhaâ úã, cöng trònhkiïën truác, tröìng cêy lêunùm, àêìu tû saãn xuêët, kinhdoanh khöng vi phaåm quyàõnh vïì quy hoaåch vaâ bïn

chuyïín nhûúång cuängkhöng phaãn àöëi khi bïnnhêån chuyïín quyïìn sûãduång àêët xêy nhaâ úã, cöngtrònh kiïën truác, tröìng cêy lêunùm, àêìu tû saãn xuêët, kinhdoanh trïn àêët àoá.

Nhû vêåy, tuy húåp àöìngmua baán nhaâ, àêët cuãa baånlaâ traái phaáp luêåt nhûng haibïn mua baán àaä thûåc hiïånviïåc giao nhêån tiïìn vaâ nhaâ,àêët vaâ gia àònh baån àaä xêydûång nhaâ úã trïn àêët àoá maâbïn baán khöng coá chuyïånphaãn àöëi thò nïëu coá yïu cêìutoaâ giaãi quyïët tranh chêëphúåp àöìng, toaâ seä cùn cûá vaâoquy àõnh nïu trïn àïí cöngnhêån húåp àöìng mua baán coáhiïåu lûåc thi haânh. H.A (ghi)

AÃnh minh hoåa

Giêëy chuyïín nhûúång nhaâ àêëtviïët tay coá húåp phaáp?

Documents

Chó mùåt thoái quen xêëu haåi giêëc nguã · SOÁ 148 5/11/2016 Chó mùåt thoái quen xêëu haåi giêëc nguã AÃnh minh hoåa