1

Chapter 1:ความรู้��เบื้�องต้�น

เศรู้ษฐศาสต้รู้�การู้พั�ฒนาอ�ต้สาหกรู้รู้ม

เอกสารประกอบคำ�าบรรยาย วิ�ชา เศรษฐศาสตร�การพั�ฒนา

อ�ตสาหกรรม EC482

คำ�าอธิ�บายวิ�ชาศ.482 นโยบายสาธิารณและการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม 3

หน"วิยก�ตEC 482 Economics of Industrializationวิ�ชาบ�งคำ�บก"อน : สอบได้& ศ.312 ศ'กษาทฤษฎี+กลย�ทธิ�การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม คำวิามส�าคำ�ญของ

ภาคำอ�ตสาหกรรมและการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมในระบบเศรษฐก�จไทย วิ�วิ�ฒนาการของนโยบายอ�ตสาหกรรมในประเทศไทย บทบาทของร�ฐบาลในภาคำอ�ตสาหกรรม กฎีหมายเศรษฐก�จท+1เก+1ยวิข&องก�บภาคำอ�ตสาหกรรม

คำวิามร2 &เบ34องต&นเศรษฐศาสตร�การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม

กรอบแนวิคำ�ด้ทางทฤษฎี+เก+1ยวิก�บการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม

ทฤษฏี+เศรษฐศาสตร�ก�บการก�าหนด้นโยบายเศรษฐก�จและนโยบายอ�ตสาหกรรม

นโยบายอ�ตสาหกรรมของกล�"มประเทศพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมใหม"

บทบาทของร�ฐในการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมการคำ&าและการลงท�นระหวิ"างประเทศก�บการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมไทย

บรรษ�ทข&ามชาต�ก�บการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมไทยการถ่"ายทอด้เทคำโนโลย+ในภาคำอ�ตสาหกรรมของไทย

แนวิคำ�ด้ทางการบร�หารธิ�รก�จในการวิ�เคำราะห�ภาคำอ�ตสาหกรรม

การสร&างข+ด้คำวิามสามารถ่ในการแข"งข�นของอ�ตสาหกรรมไทย

(Midterm Week) 30 ธิ�นวิาคำม 2553 (14.30-16.30)

การพั�ฒนาภาคำอ�ตสาหกรรมของประเทศไทย

กระบวินการก�าหนด้นโยบายอ�ตสาหกรรมของไทย

กรณ+ศ'กษาการพั�ฒนาภาคำอ�ตสาหกรรมไทย

การเป7ด้เสร+การคำ&าการลงท�นก�บนโยบายอ�ตสาหกรรมไทย

นโยบายการพั�ฒนาผู้2&ประกอบการอ�ตสาหกรรม SME

กฎีหมายก�บการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมไทย

การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมก�บคำวิามย�1งย3นทางเศรษฐก�จ ส�งคำมและส�1งแวิด้ล&อม

อ�ตสาหกรรมไทยและประเด้9นคำวิามท&าทายในอนาคำต

การู้ว�ดผล : รายงานกล�"ม 10% (กรณ+ศ'กษาอ�ตสาหกรรม กล�"มละ 8 คำน ราย

กล�"ม 20min.) สอบกลางภาคำ 40% 30ธิ�นวิาคำม 2553 (14.30-16.30) สอบปลายภาคำ 50% 5 ม+นาคำม 2554 (9.00-12.00)

4

5

ความรู้��เบื้�องต้�นเศรู้ษฐศาสต้รู้�การู้พั�ฒนาอ�ต้สาหกรู้รู้ม

คำวิามหมายของคำ�าวิ"า “อ�ตสาหกรรม และ ภาคำอ�ตสาหกรรม” “ ” การจ�าแนกก�จกรรมทางอ�ตสาหกรรม คำวิามหมายของ การท�าให&เป:นเศรษฐก�จอ�ตสาหกรรม และ “ ”

การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม“ ” เหต�ใด้จ'งต&องม+การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม คำวิามส�าคำ�ญของภาคำอ�ตสาหกรรมในเศรษฐก�จของประเทศ

พั�ฒนาแล&วิ และประเทศก�าล�งพั�ฒนา ล�กษณะและป;ญหาการผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหรรมในป;จจ�บ�น บทบาทและคำวิามส�าคำ�ญของภาคำอ�ตสาหกรรมในเศรษฐก�จไทย นโยบายอ�ตสาหกรรมไทย

6

ความน�า เศรษฐศาสตร�วิ"าด้&วิยการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม

(Economics of Industrialization)ทฤษฎี+เศรษฐศาสตร�อ�ตสาหกรรม (industrial

economics)ทฤษฎี+เศรษฐศาสตร�การพั�ฒนา (development

economics) เศรษฐศาสตร�การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม จะเน&นท+1คำวิาม

ส�มพั�นธิ�และคำวิามส�าคำ�ญของภาคำอ�ตสาหกรรม ท+1ม+ต"อกระบวินการพั�ฒนาเศรษฐก�จโด้ยรวิม

7

ความหมายของค�าว"า “อ�ต้สาหกรู้รู้ม และ” ภาคอ�ต้สาหกรู้รู้ม“ ”

อ�ตสาหกรรม (industry) หมายถ่'ง การประด้�ษฐ�ส�1งของออกจ�าหน"าย การน�าเอาวิ�ตถ่�ด้�บมาปร�งแต"งแปรสภาพัด้&วิยแรงงาน หร3อเคำร31องจ�กรกล เพั31อเป:นส�นคำ&าหร3อผู้ล�ตภ�ณฑ์�อ�ปโภคำและบร�โภคำ

ภาคำอ�ตสาหกรรม (industry sector) หมายถ่'ง การรวิมอ�ตสาหกรรมต"าง ๆ เข&าไวิ&ด้&วิยก�น น�บต�4งแต"การผู้ล�ตเคำร31องจ�กรและอ�ปกรณ� การแปรร2ปทร�พัยากรธิรรมชาต�และส�นคำ&าเกษตรเพั31อป>อนเข&าส2"โรงงาน การผู้ล�ตส�นคำ&าส�าเร9จร2ป ตลอด้จนการผู้ล�ตห+บห"อเพั31อจ�าหน"ายและขนส"ง

8

การู้แบื้"งปรู้ะเภทอ�ต้สาหกรู้รู้ม 1) แบ"งตามล�กษณะวิ�ทยาการท+1ใช&

อ�ตสาหกรรมหน�ก (heavy industry)อ�ตสาหกรรมเบา (light industry)

2) แบ"งตามประเภทของป;จจ�ยการผู้ล�ตอ�ตสาหกรรมท+1ใช&เคำร31องจ�กรเข&มข&น (capital

intensive industry)อ�ตสาหกรรมท+1ใช&แรงงานเข&มข&น (labour

intensive industry)อ�ตสาหกรรมท+1ใช&ท�กษะและเทคำโนโลย+เข&มข&น (skill &

technology intensive industry)

9

3) แบ"งตามขนาด้ของโรงงาน อ�ตสาหกรรมขนาด้ใหญ" (large-scale industry) อ�ตสาหกรรมขนาด้กลาง (medium-scale industry) อ�ตสาหกรรมขนาด้ย"อม (small-scale industry) อ�ตสาหกรรมในคำรอบคำร�วิหร3อคำร�วิเร3อน (household/cottage industry)

4) แบ"งตามตลาด้หล�กส�นคำ&าท+1ผู้ล�ต (export vs import substitutions)

5) แบ"งตามล�กษณะการใช&อ�ตสาหกรรมส�นคำ&าท�น (capital goods) ส�นคำ&าข�4นกลาง (intermediate goods) และส�นคำ&าบร�โภคำ (consumer goods)

10

การู้จำ�าแนกก)จำกรู้รู้มทางอ�ต้สาหกรู้รู้ม เกณฑ์�ในการจ�ด้แบ"งกล�"มของก�จกรรมการผู้ล�ต

ประเภทของวิ�ตถ่�ด้�บท+1ส�าคำ�ญ (main material)ประเภทของผู้ล�ตภ�ณฑ์� (type of product)

ประเทศต"าง ๆ ม+เกณฑ์�หร3อมาตรฐานจ�าแนกก�จกรรมทางอ�ตสากรรม (standard industrial classification: SIC) แตกต"างก�นออกไป

11

1) การเกษตร ล"าส�ตวิ� ป?าไม& และประมง 2) ก�จการเหม3องแร" 3) ห�ตถ่อ�ตสาหกรรม 4) การไฟฟ>า กAาซ และประปา 5) การก"อสร&าง 6) การคำ&าส"ง-คำ&าปล+ก และภ�ตตาคำารร&านอาหาร ก�บโรงแรม 7) การขนส"ง การเก9บร�กษา และการโทรคำมนาคำม 8) การเง�นการธินาคำาร การประก�นภ�ย อส�งหาร�มทร�พัย� และ

บร�การทางธิ�รก�จ 9) การบร�การช�มชน ส�งคำม และส"วินบ�คำคำล

มาตรฐานระหวิ"างประเทศในการจ�าแนกก�จกรรมทางอ�ตสาหกรรม (international standard industrial classification: ISIC) ภาค

เกษต้รู้กรู้รู้ม

ภาคอ�ต้สาหกรู้รู้ม

ภาคบื้รู้)การู้

12

ระด้�บการแบ"งกล�"มก�จกรรมทางอ�ตสาหกรรม

1) ภาคำการผู้ล�ต (sector)ภาคำการเกษตรภาคำอ�ตสาหกรรมภาคำบร�การ

2) ก�จกรรมการผู้ล�ต (production activities) 3) ก�จกรรมการผู้ล�ตย"อย (subdivisions) 4) กล�"มผู้ล�ตภ�ณฑ์� (product groups)

13

คำวิามหมายของ การท�าให&เป:นเศรษฐก�จ“อ�ตสาหกรรม และ การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม” “ ”

การท�าให&เป:นเศรษฐก�จอ�ตสาหกรรม (industrialization) หมายถ่'ง การเปล+1ยนโคำรงสร&างทางเศรษฐก�จ ให&ม+ล�กษณะเป:นอ�ตสาหกรรมมากข'4น

การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม (industrial development) หมายถ่'ง การท�าให&ภาคำอ�ตสาหกรรมเจร�ญเต�บโต (growth) หร3อขยายต�วิ (expand) และม+การใช&เทคำโนโลย+การผู้ล�ตท+1ท�าให&ต&นท�นการผู้ล�ตลด้ลงและปร�มาณการผู้ล�ตเพั�1มข'4น ตลอด้จนส�นคำ&าม+คำ�ณภาพัด้+ข'4น รวิมถ่'งการคำ�ด้คำ&นวิ�จ�ยคำ&นคำวิ&าให&เก�ด้อ�ตสาหรรมใหม"ในประเทศ

14

ด้�ชน+ช+4คำวิามเป:นเศรษฐก�จอ�ตสาหกรรม (industrialization)

ส�ด้ส"วินผู้ล�ตภ�ณฑ์�อ�ตสาหกรรมต"อ GDP ส�ด้ส"วินส�นคำ&าส"งออกของภาคำอ�ตสาหกรรมต"อการ

ส"งออกท�4งหมด้ ส�ด้ส"วินการจ&างงานในภาคำอ�ตสาหกรรมต"อการ

จ&างงานท�4งหมด้

15

ด้�ชน+ช+4วิ�ด้ระด้�บการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม (Industrial Development)

ระด้�บการท�าให&เป:นอ�ตสาหกรรม (industrialization level)

การกระจายประเภทอ�ตสาหกรรมย"อย (deepening of industrial structure)

การยกระด้�บเทคำโนโลย+การผู้ล�ต (upgrading of technology level)

บทบาทของภาคำอ�ตสาหกรรมท+1ม+ต"อการพั�ฒนาเศรษฐก�จ (contribution of the industrial sector to economic development)

16

ระด้�บของร2ปแบบการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม (development pattern)

1) Early Industries i.e. อ�ตสาหกรรมอาหาร เคำร31องหน�ง และส�1งทอ

2) Middle Industries i.e. อ�ตสาหกรรมผู้ล�ตภ�ณฑ์�ยาง ผู้ล�ตภ�ณฑ์�เคำม+

ผู้ลผู้ล�ตแร"อโลหะ และการแปรร2ปป7โตรเล+ยม3) Late Industries

i.e. อ�ตสาหกรรมเส34อผู้&าส�าเร9จร2ป กระด้าษ ผู้ล�ตภ�ณฑ์�เหล9ก ผู้ลผู้ล�ตแร"พั34นฐาน

17

เหต�ใด้จ'งต&องม+การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม

ผู้ลเช31อมโยงทางเศรษฐก�จ (economic linkage) ระบบเศรษฐก�จสามารถ่พั'1งตนเองได้& ป;ญหาด้�ลการคำ&าและด้�ลการช�าระเง�นลด้ลง ก"อให&เก�ด้การจ&างงานและเพั�1มประส�ทธิ�ภาพัในการผู้ล�ต

โด้ยรวิมด้+ข'4น ก"อให&เก�ด้รายได้&เพั31อน�าไปใช&ในการพั�ฒนาเศรษฐก�จ กระต�&นให&เก�ด้การสะสมท�นและการออม กระต�&นให&ม+การน�าเอาเทคำโนโลย+ท+1ท�นสม�ยเข&ามาใช&

18

ป;จจ�ยท+1ส�าคำ�ญต"อการเจร�ญเต�บโตของภาคำอ�ตสาหกรรม

1) อ�ปสงคำ�ภายในประเทศ (domestic demand) 2) การขยายต�วิในการส"งออก (export expansion effects) 3) การทด้แทนการน�าเข&า (import substitution effects) 4) การเปล+1ยนแปลงเทคำโนโลย+ (effects of technological change)

19

ในกรณ+ประเทศท+1ม+ขนาด้ใหญ"หร3อประเทศท+1พั�ฒนาแล&วิ ป;จจ�ยทางด้&านอ�ปสงคำ�ภายในประเทศจะส"งผู้ลต"อคำวิามเจร�ญเต�บของภาคำอ�ตสาหกรรมมากท+1ส�ด้

ในกรณ+ประเทศเล9กท+1เน&นการเกษตร ป;จจ�ยทางด้&านการทด้แทนการน�าเข&าจะม+บทบาทต"อการเจร�ญเต�บโตของภาคำอ�ตสาหกรรมมากกวิ"าป;จจ�ยทางด้&านการขยายต�วิของการส"งออก

ในกรณ+ประเทศเล9กท+1เน&นผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรม การคำ&าระหวิ"างประเทศและองคำ�ประกอบของส�นคำ&าออกเป:นป;จจ�ยส�าคำ�ญในการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม

20

เป>าหมายระยะยาวิในการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม

1) เพั�1มประส�ทธิ�ภาพั (efficiency) ของป;จจ�ยการผู้ล�ตในระบบเศรษฐก�จ

2) เพั�1มการกระจายรายได้&และสวิ�สด้�การท�4งระบบเศรษฐก�จ

3 ) เพั�1มคำวิามสามารถ่ในการพั'1งพัาตนเอง (self-reliance) และสร&างคำวิามเป:นปCกแผู้"นทางเศรษฐก�จ

21

เป>าหมายการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมในระยะส�4น (ระด้�บจ�ลภาคำ)

1) ร�กษาเสถ่+ยรภาพัของราคำาส�นคำ&า 2) ส"งเสร�มการผู้ล�ตภายในประเทศ 3) ส"งเสร�มประส�ทธิ�ภาพัในการผู้ล�ต 4 ) ส"งเสร�มให&ม+การจ�ด้สรรทร�พัยากรอย"างม+

ประส�ทธิ�ภาพั 5) ส"งเสร�มให&เก�ด้ Dynamic efficiency

22

เป>าหมายการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมในระยะส�4น

(ระด้�บมหภาคำ)1) การเจร�ญเต�บโตด้&านรายได้&2) การจ&างงานเต9มท+13) การร�กษาเสถ่+ยรภาพัด้&านราคำา4) การร�กษาด้�ลยภาพับ�ญช+ส�ารองเง�นตราระหวิ"าง

ประเทศ5) ส"งเสร�มการกระจายรายได้&

23

คำวิามส�าคำ�ญของภาคำอ�ตสาหกรรมในเศรษฐก�จของประเทศพั�ฒนาแล&วิ และประเทศก�าล�งพั�ฒนา

ประเทศ LDC ท+1ม+รายได้&ต�1าม+ส�ด้ส"วินของภาคำอ�ตสาหกรรมต"อ GDP ต�1ากวิ"าประเทศ LDC ท+1ม+รายได้&ส2งกวิ"า

ในช"วิงปD คำ.ศ - .1960 1980 ส�ด้ส"วินของภาคำอ�ตสาหกรรมต"อ GDP ของแต"ละกล�"มประเทศ LDC ได้&เพั�1มข'4น

ขณะท+1ส�ด้ส"วินของภาคำเกษตรกรรมต"อ GDP ของแต"ละกล�"มประเทศ LDC ลด้ลง

24

ภาคำอ�ตสาหกรรมย�งม+ส"วินในการด้2ด้ซ�บแรงงานในประเทศ LDC และแรงงานได้&เคำล31อนย&ายเข&าไปท�างานในภาคำอ�ตสาหกรรมมากข'4นในช"วิง คำ.ศ - .1960 1980(แม&วิ"าก�าล�งแรงงานส"วินใหญ"ย�งคำงอย2"ในภาคำเกษตรกรรมและภาคำเศรษฐก�จอ31น ๆ)

อ�ตสาหกรรมต"าง ๆ ในประเทศ LDC ก9ม+คำวิามสามารถ่ในการวิ"าจ&างงานไม"เท"าก�น ซ'1งอ�ตสาหกรรมเบาจะวิ"าจ&างงานงานได้&มากกวิ"าอ�ตสาหกรรมหน�ก

25

งานศ'กษาของ Chenery and Syrquin (1975) พับวิ"า ขณะท+1รายได้&ต"อห�วิเพั�1มข'4นระบบเศรษฐก�จจะเปล+1ยนจากการผู้ล�ตส�นคำ&าเกษตร มาเป:นการผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรม แต"ก9ม�ได้&หมายคำวิามวิ"า GDP ของภาคำเกษตรจะลด้ลง

นอกจากน+4 ขณะท+1รายได้&ต"อห�วิเพั�1มข'4น การเคำล31อนย&ายแรงงานจากชนบท (ภาคำเอกชน ) เข&าส2"ภาคำอ�ตสาหกรรมและบร�การเพั�1มข'4น

26

ร2ปแบบการเต�บโตของภาคำอ�ตสาหกรรมในประเทศ DC และ LDC

ประเทศใหญ"จะม+ส�ด้ส"วินของผู้ล�ตภ�ณฑ์�อ�ตสาหกรรมต"อ GDP ส2งกวิ"ากล�"มประเทศอ31น ๆ

ส�ด้ส"วินของผู้ล�ตภ�ณฑ์�อ�ตสาหกรรมต"อ GDP ของประเทศเล9ก ก9เร�1มจะเข&าใกล&ของประเทศใหญ" เม31อระด้�บรายได้&ต"อห�วิของประเทศเล9กเพั�1มข'4น

การเต�บโตของอ�ปสงคำ�ภายใน และการส"งออกส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมท+1เพั�1มข'4นจะท�าให&โคำรงสร&างอ�ตสาหกรรมของ LDC และ DC ม+คำวิามแตกต"างลด้ลง

27

ประเทศ DC และ LDC ม+แนวิทางการเปล+1ยนโคำรงสร&างทางเศรษฐก�จไปในท�ศทางเด้+ยวิก�น 1) ปร�บโคำรงสร&างการผู้ล�ตจากการผู้ล�ตข�4นปฐมเป:นข�4นท�ต�ย

ภ2ม�และตต�ยภ2ม� 2) ปร�บโคำรงสร&างภาคำการผู้ล�ตจากอ�ตสาหกรรมเบาเป:น

อ�ตสาหกรรมหน�ก 3) ม+การผู้ล�ตส�นคำ&าท+1ม+คำ�ณภาพัส2งข'4นและม+การกระจายการ

ผู้ล�ตส�นคำ&าออกไปหลากหลายย�1งข'4น (product upgrading & diversification)

28

ล�กษณะและป;ญหาการผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหรรมในป;จจ�บ�น ล�กษณะการผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมของประเทศ DC และ

LDCผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมเพั31อตอบสนองคำวิามต&องการของตลาด้

ของโลกมากข'4นบทบาทของบรรษ�ทข&ามชาต� และ footlooseness of

industries ม+ผู้ลต"อการสะสมท�นและการพั�ฒนาส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมในประเทศก�าล�งพั�ฒนา

การผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมม+ล�กษณะผู้ล�ตเฉพัาะอย"างมากข'4นการผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมเร�1มใช&เคำร31องจ�กรกลแทนแรงงานคำน

มากข'4นผู้2&ประกอบการในภาคำห�ตถ่อ�ตสาหกรรมให&คำวิามสนใจด้&านบร�การ

มากข'4น

29

การผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมม+การอาศ�ยหร3อพั'1งพัานวิ�ตกรรมใหม"มากข'4น เพั31อแข"งข�นก�บคำ2"แข"งในตลาด้โลก

การแข"งข�นในตลาด้ส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมม+คำวิามร�นแรงมากข'4นประเทศต"าง ๆ ต&องม+การปร�บต�วิมากข'4น ก"อให&เก�ด้กระแสการ

ก+ด้ก�นทางการคำ&าการผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมต&องคำ�าน'งถ่'งกฎีระเบ+ยบ

หลายประการการเปล+1ยนแปลงทางด้&านเทคำโนโลย+ ส"งผู้ลต"อการ

เปล+1ยนแปลงด้&านร2ปแบบการผู้ล�ต

30

ป;ญหาในการผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรม 1) ด้&านอ�ปทาน (supply)

การแข"งข�นจากประเทศท+1ม+คำ"าแรงถ่2กกวิ"า และม+ทร�พัยากรธิรรมชาต�สมบ2รณ�

การผู้ล�ตบรรษ�ทข&ามชาต� Factor intensity reversal

2) ด้&านอ�ปสงคำ� (demand) การลด้ลงการบร�โภคำส�นคำ&าท+1ใช&แรงงานและใช&ทร�พัยากรเข&มข&น การรวิมกล�"มของบางประเทศในระด้�บภ2ม�ภาคำ การก+ด้ก�นทางการคำ&าของประเทศมหาอ�านาจ

31

(2) บื้ทบื้าทและความส�าค�ญของภาคอ�ต้สาหกรู้รู้มในเศรู้ษฐก)จำไทย

คำวิามส�าคำ�ญของภาคำอ�ตสาหกรรมในเศรษฐก�จไทย การเจร�ญเต�บโตและการเปล+1ยนแปลงทางโคำรงสร&าง

ในภาคำอ�ตสาหกรรมไทย ป;จจ�ยท+1เอ34อต"อการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมไทย

32

ความส�าค�ญของภาคอ�ต้สาหกรู้รู้มในเศรู้ษฐก)จำไทย

เคำร31องม3อช+4คำวิามส�าคำ�ญของภาคำอ�ตสาหกรรมต"อเศรษฐก�จ-ส�ด้ส"วินของการผู้ล�ต หร3อม2ลคำ"าเพั�1มของภาคำอ�ตสาหกรรมต"อ GDP-ส�ด้ส"วินของการจ&างงานของภาคำอ�ตสาหกรรมต"อการจ&างงานท�4งหมด้-ส�ด้ส"วินของการส"งออกส�นคำ&าอ�ตสาหกรรม

เคำร31องช+4วิ�ด้ระด้�บการพั�ฒนาอ�ตสาหกรรม (industrial development)-การวิ�ด้ประส�ทธิ�ภาพัการผู้ล�ต (productivity)-คำวิามสามารถ่ในการแข"งข�น (competitiveness)-การเปล+1ยนแปลงโคำรงสร&างอ�ตสาหกรรม (structural change)-คำ�ณภาพัส�นคำ&าอ�ตสาหกรรม (quality of product)

33

ล�กษณะส�าคำ�ญของภาคำอ�ตสาหกรรมไทย ผู้ล�ตภ�ณฑ์�ภาคำอ�ตสาหกรรมม+ส�ด้ส"วินส2งท�4งทางด้&าน

การผู้ล�ตและการส"งออก อ�ตราการเจร�ญเต�บโตของภาคำอ�ตสาหกรรมม+ผู้ลต"อ

การเจร�ญเต�บโตต"อเศรษฐก�จไทยโด้ยรวิม การส"งออกของส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมในประเทศย�งต&อง

พั'1งพัาส�นคำ&าเข&าจากต"างประเทศท�4งเคำร31องจ�กรและวิ�ตถ่�ด้�บ

รายร�บส�ทธิ�ในเง�นตราต"างประเทศจากการส"งออกส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมม+คำ"าต�1ากวิ"าต�วิเลขการส"งออกมาก

34

ปรู้ะเภทของส)นค�าอ�ต้สาหกรู้รู้ม กล�"มอ�ตสาหกรรมท+1พั'1งพัาทร�พัยากรธิรรมชาต� กล�"มอ�ตสาหกรรมท+1ใช&แรงงานเข&มข&น กล�"มอ�ตสาหกรรมเคำม+ภ�ณฑ์� กล�"มอ�ตสาหกรรมเคำร31องจ�กรกล

(อ�ตสาหกรรมวิ�ศวิการ) อ�ตสาหกรรมอ31น ๆ

35

ในปD พั.ศ.2547 อ�ตสาหกรรมเคำร31องจ�กรกลม+คำวิามส�าคำ�ญมากท�4งในด้&านการผู้ล�ตและการส"งออก ส"วินอ�ตสาหกรรมท+1ใช&แรงงานจ�านวินมาก อาท� ส�1งทอและเส34อผู้&า เป:นกล�"มท+1สามารถ่สร&างการจ&างงานได้&มาก

ก�จการอ�ตสาหกรรมส"วินใหญ"กระจ�กต�วิอย2"ในกร�งเทพั ฯ และปร�มณฑ์ล รวิมถ่'งพั34นท+1บางจ�งหวิ�ด้ในภาคำกลางและตะวิ�นออก

ในปD พั.ศ . 2547 จ�านวินโรงงานท+1จด้ทะเบ+ยนม+อย2"ประมาณ 150,000 โรงงาน ซ'1งเป:นโรงงานขนาด้ย"อมอย2"ถ่'ง 90 % ของจ�านวินโรงงานท�4งหมด้

36

การลงท�นโด้ยตรงจากต"างประเทศ (FDI)

ในช"วิงแรก FDI ในภาคำอ�ตสาหกรรมไทยจะเน&นการผู้ล�ตเพั31อทด้แทนการน�าเข&า ต"อมาจ'งลงท�นในอ�ตสาหกรรมการส"งออก เน31องจากร�ฐบาลไทยม+นโยบายส"งเสร�มการส"งออกและให&ส�ทธิ�พั�เศษแก"ผู้2&ส"งออก

FDI เร�1มเปล+1ยนโรงสร&างจากการผู้ล�ตส�นคำ&าส�าเร9จร2ปมาเป:นการผู้ล�ตช�4นส"วินและอ�ปกรณ�ในประเทศไทยมากข'4น

อ�ตสาหกรรมท+1ม+ FDI กระจ�กต�วิอย2"มาก คำ3อ อ�ตสาหกรรมผู้ล�ตภ�ณฑ์�อ�เล9กทรอน�กส� เคำร31องใช&ไฟฟ>า ยานยนต� และเคำม+ภ�ณฑ์� ส"วินแหล"งท�นท+1ส�าคำ�ญ คำ3อ ญ+1ป�?น รองลงมาก9 คำ3อ อเมร�กา ไต&หวิ�น ส�งคำโปร� และฮ่"องกง

37

การู้เจำรู้)ญเต้)บื้โต้และการู้เปล./ยนแปลงทางโครู้งสรู้�างในภาคอ�ต้สาหกรู้รู้มไทย

โคำรงสร&างเศรษฐก�จไทยเปล+1ยนจากเศรษฐก�จท+1พั'1งพัาการเกษตรมาส2"เศรษฐก�จอ�ตสาหกรรม

ภาคำอ�ตสาหกรรมม+การเปล+1ยนโคำรงสร&างการผู้ล�ตส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมอย2"ตลอด้เวิลา ซ'1งในปD พั.ศ . 2503 อ�ตสาหกรรมอาหาร เคำร31องด้31มและยาส2บ เป:นอ�ตสาหกรรมส�าคำ�ญในแง"ส�ด้ส"วินการผู้ล�ต

ต"อมาอ�ตสาหกรรมยานยนต� เคำร31องใช&ไฟฟ>า ส�1งทอและเส34อผู้&าส�าเร9จร2ปได้&กลายเป:นอ�ตสาหกรรมส�าคำ�ญแทนท+1อ�ตสาหกรรมข&างต&น

แต"ในป;จจ�บ�น อ�ตสาหกรรมอ�เล9กทรอน�กส�และเคำร31องจ�กรกลก9กลายเป:นส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมท+1ส�าคำ�ญมากข'4น

38

ในป;จจ�บ�น ส�ด้ส"วินของส�นคำ&าออกท+1อาศ�ยทร�พัยากรธิรรมชาต�และแรงงานอย"างเข&มข&นเร�1มลด้ลง ในขณะท+1ส�นคำ&าท+1ม+ล�กษณะเคำร31องจ�กรกล ช�4นส"วินคำอมพั�วิเตอร�และอ�เล9กทรอน�กส� ยานยนต� และเคำร31องใช&ไฟฟ>ากลายเป:นส�นคำ&าส"งออกท+1ส�าคำ�ญของไทย

อย"างไรก9ตาม อ�ตสาหกรรมเคำร31องจ�กรกลจ�าเป:นต&องอาศ�ยเทคำโนโลย+จากน�กลงท�นต"างประเทศ และต&องใช&วิ�ตถ่�ด้�บและช�4นส"วินจากต"างประเทศในอ�ตราท+1ส2ง

39

ส�นคำ&าส"งออกส�าคำ�ญ 10 อ�นด้�บแรกของไทยปD พั.ศ.2547

ล�าด้�บ ผู้ล�ตภ�ณฑ์�ร&อยละของม2ลคำ"าการ

ส"งออก

1เคำร31องคำอมพั�วิเตอร� อ�ปกรณ�และ

ส"วินประกอบ 9.5

2รถ่ยนต� อ�ปกรณ�และส"วิน

ประกอบ 5.8

3 แผู้งวิงจรไฟฟ>า 5.1

4 ยางพัารา 3.5

5เคำร31องร�บวิ�ทย� โทรท�ศน�และส"วิน

ประกอบ 3.3

6 เม9ด้พัลาสต�ก 3.2

7 เส34อผู้&าส�าเร9จร2ป 3.2

8 อ�ญมณ+และเคำร31องประด้�บ 2.7

9 เหล9ก เหล9กกล&าและผู้ล�ตภ�ณฑ์� 2.6

10 เคำม+ภ�ณฑ์� 2.1

  รวิม 10 รายการ 41.0

40

ล�กษณะส�าค�ญของภาคการู้ผล)ต้ในปรู้ะเทศไทย ม+การเต�บโตในอ�ตราส2ง เปล+1ยนแปลงทางโคำรงสร&างท+1รวิด้เร9วิ พั'1งการคำ&าและการลงท�นต"างประเทศ ม+อ�ตสาหกรรมขนาด้ย"อมจ�านวินมาก กระจ�กต�วิในกร�งเทพัและปร�มณฑ์ล

41

ส�ดส"วนผล)ต้ภ�ณฑ์�มวลรู้วมในปรู้ะเทศ ในภาคเศรู้ษฐก)จำต้"าง ๆภาคเศรู้ษฐก)จำ 19

60

1

9

7

0

19

80

19

90

20

00

2

0

0

2

เกษต้รู้กรู้รู้ม 40.5

2

0.6

20.2

13.6

11

4

1

0.2

เหมองแรู้" 12. 2.6

08. 16 2.1

2.2

อ�ต้สาหกรู้รู้ม 11.7

2

1.7

23.1

27.8

35

2

3

6.6

การู้ก"อสรู้�าง 48. 4.5

46. 60. 2.5

2.5

ไฟฟ4า ปรู้ะปาและการู้บื้รู้)การู้สาธารู้ณะส�ข

03. 2.0

17. 24. 3.2

3.4

การู้คมนาคมและขนส"ง 67. 6.7

72. 75. 9.7

1

0.2

การู้ค�า 15.8

1

6.9

17.9

17.4

14

6

1

4.7

การู้ธนาคารู้ 19. 2.8

31. 56. 3.0

2.8

ท./อย�"อาศ�ย 29. 4.8

47. 31. 3.3

4.0

การู้บื้รู้)หารู้รู้าชการู้ 46. 5.2

41. 32. 3.2

3.3

การู้บื้รู้)การู้ 95. 1

2.2

12.6

11.9

11

7

2.0

รู้วม 10

0

1

0

0

10

0

10

0

10

0

1

0

0

42

ส�นคำ&าออกจ�าแนกตามก�จกรรมการผู้ล�ตภาคการู้ผล)ต้ 19

61

19

71

19

81

19

90

20

00

20

02

200

3 p

ส�นคำ&าเกษตร 8,264 10,812 72,998 100,003

197,254 221,351

276,707

82( .67)

62( .5 7 )

(4 7 .7)

(1 9 .96)

71( . ) 75( . ) 83( . )

ส�นคำ&าประมง 40 496 66

32

32,507

918,05

70,418

731,51

04( .0)

28( .7)

43( . ) 55( .1)

33( .1)

23( .9)

21( .9)

ส�นคำ&าป?าไม& 330 266 143 753 343,2

63,06

789,7

33( .0)

15( .4)

11( . ) 01( .3)

01( .2)

02( .1)

02( .4)

ส�นคำ&าเหม3องแร" 656 23,64

11,814

74,38

314,16

30,381

381,54

65( .6)

13( .68)

77( . ) 12( .6)

11( .3)

10( .3)

11( .4)

ส�นคำ&าอ�ตสาหกรรม 239 17,32

54,743

440

395

237,571,3

25,32,618

286,058,1

23( .9)

10( .02)

35( .8)

74( .67)

85( .53)

85( .79)

85( .8)

อ31น ๆ 465 16,12

26,32

87,17

781,13

90,993

719,69

46( .5)

93( .3)

67( . ) 14( .8)

28( .1)

30( .8)

21( .6)

รวิม 99,84

17,261

148

962

589

813

277,773,3

29,62,067

333,392,9

10

00.0)

10

00.0)

10

00.0)

10

00.0)

10

000.)

10

00.0)

100

00. )

Value Millions of bath %

ธนาคารู้แห"งปรู้ะเทศไทย

43

SHARE EMPLOYED PERSONS BY INDUSTRIES IN THE KINGDOM : 2003

SECTOR Labor Force ( Thousand person )

%

ภาคำเกษตรกรรม 147036, . 425.

กส�กรรม ล"าส�ตวิ� และป?าไม& 142372, . 412.

การประมง 4664. 13.

นอกภาคำเกษตร 198811, . 575.

การท�าเหม3องแร"และเหม3องห�น 443. 01.

การผู้ล�ต 52709, . 152.

ไฟฟ>า กAาซ และการประปา 1052. 03.

การก"อสร&าง 17244, . 50

การขายส"ง และการขายปล+ก 52216, . 151.

โรงแรมและภ�ตตาคำาร 21488, . 62.

การขนส"ง สถ่านท+1เก9บส�นคำ&า และการคำมนาคำมขนส"ง 10808, . 31.

การเป:นส31อกลางทางการเง�น 3001. 09.

ก�จการด้&านอส�งหาร�มทร�พัย� การให&เช"า และก�จกรรมทางธิ�รก�จ 5593. 16.

การบร�หารราชการและการป>องก�นประเทศ 9662. 28.

การศ'กษา 9740. 28.

งานด้&านส�ขภาพั และงานส�งคำมสงเคำราะห� 5143. 15.

ก�จกรรมด้&านบร�การช�มชน ส�งคำม และการส"วินบ�คำคำลอ31น ๆ 6748. 20.

ล2กจ&างในคำร�วิเร3อนส"วินบ�คำคำล 2639. 07.

องคำ�การระหวิ"างประเทศ และองคำ�การต"างประเทศ และสมาช�ก 12. 00.

ไม"ทราบ 213. 01.

รวิม 345648, . 1000.

44

ต้ารู้าง : ส�ดส"วนภาคการู้ผล)ต้รู้ายสาขากล�"มอ�ต้สาหกรู้รู้ม 1

9

9

7

1

9

9

8

1

9

9

9

2

0

0

0

2

0

0

1

2

0

0

2

2

0

0

3

อาหาร 17

44.18

7

3

1

9 .8

5

1

5.8

6

16

0.5

16

30

16

79

ยาส2บ 1.71

1.54

1.2

8

1.1

9

1.14

1.10

1.04

ส�1งทอส�1งถ่�ก 6.72

7.67

7.0

8

6.8

7

6.73

6.44

59.1

เส34อผู้&าส�าเร9จร2ป 7.47

7.55

6.7

7

6.4

7

6.29

58.4

5.25

เคำร31องหน�งและรองเท&า 33.8

37.6

3.7

3

3.8

1

4.18

36.0

333.

ผู้ล�ตภ�ณฑ์�กระด้าษ 1.76

2.06

2.0

3

2.0

1

2.08

2.09

1.96

โรงกล�1นน�4าม�นป7โตรเล+ยม 10

33

10

92

9.9

9

9.4

5

9.43

8.9

8.27

ผู้ล�ตเคำม+ภ�ณฑ์�และผู้ล�ตภ�ณฑ์�เคำม+ 4.26

4.60

4.6

1

4.7

1

4.84

4.87

4.95

ผู้ล�ตผู้ล�ตภ�ณฑ์�ยางและพัลาสต�ก 2.90

34.0

3.3

2

3.6

4

36.9

38.0

39.1

ผู้ล�ตภ�ณฑ์�จากแร"อโลหะ 53.7

4.20

4.2

9

4.3

2

4.58

4.77

4.77

เหล9กและเหล9กกล&าข�4นม2ลฐาน 1.63

1.20

1.1

4

1.2

5

1.33

1.42

1.31

ผู้ล�ตภ�ณฑ์�โลหะ 2.38

2.51

2.5

7

2.6

4

2.67

2.64

2.55

เคำร31องยนต�และเคำร31องจ�กร 39.7

36.4

3.6

0

4.0

6

4.27

4.22

4.28

เคำร31องคำ�านวิณและเคำร31องจ�กรส�าน�กงาน 4.89

6.07

5.9

6

6.5

4

6.05

55.7

55.0

เคำร31องใช&ไฟฟ>า 1.54

1.92

1.8

4

1.9

2

1.98

1.94

2.19

วิ�ทย� โทรท�ศน� และเคำร31องม3อส31อสาร 7.83

8.26

8.3

2

9.7

1

7.20

8.41

9.00

เคำร31องม3อวิ�ทยาศาสตร� และเคำร31องม3อแพัทย� 1.51

1.17

1.1

6

1.1

4

1.17

1.14

0.99

ยานยนต� 54.1

2.24

4.2

2

5.1

6

6.69

7.42

9.41

หน"วิย : ร&อยละ

45

(3) นโยบายอ�ตสาหกรรมไทย นโยบายอ�ตสาหกรรม: คำวิามหมายและขอบเขต วิ�วิ�ฒนาการนโยบายอ�ตสาหกรรมไทย นโยบายอ�ตสาหกรรมบางประการในช"วิงแผู้น

พั�ฒนา ฯ ฉบ�บท+1 9 (พั.ศ . 2545-49)

46

นโยบื้ายอ�ต้สาหกรู้รู้ม: ความหมายและขอบื้เขต้

นโยบายอ�ตสาหกรรม หมายถ่'ง แนวิทางปฏี�บ�ต�ของร�ฐบาลท+1ม+ผู้ลต"อขนาด้ โคำรงสร&าง อ�ตราการเจร�ญเต�บโต ล�กษณะการแข"งข�น และการใช&ทร�พัยากรของภาคำอ�ตสาหกรรม หร3ออ�ตสาหกรรมใด้อ�ตสาหกรรมหน'1ง

นโยบายอ�ตสาหกรรมม+คำวิามหมายท+1กวิ&างและม+การเอานโยบายด้&านเศรษฐก�จระหวิ"างประเทศและด้&านอ31น ๆ เช"น การก�าหนด้ภาษ+ศ�ลกากร อ�ตราแลกเปล+1ยน อ�ตราภาษ+อากรมาใช&เป:นเคำร31องม3อในการด้�าเน�นนโยบายอ�ตสาหกรรม

47

นโยบายอ�ตสาหกรรมม+ล�กษณะต"าง ๆ ด้�งน+4

การร"วิมลงท�นโด้ยตรง (direct investment) การให&การปกป>องคำ�&มคำรอง (protection)

อ�ตสาหกรรมต"าง ๆ การส"งเสร�ม (promotion) การคำวิบคำ�มด้2แล (monitor and control) การอ�านวิยคำวิามสะด้วิก (facilitation) การส"งเสร�มการแข"งข�น (competition)และการ

ป>องก�นการผู้2กขาด้ (anti-monopoly)

48

ว)ว�ฒนาการู้อ�ต้สาหกรู้รู้มในปรู้ะเทศไทย จำากท�นน)ยมโดยรู้�ฐ(state Capitalism)เป7นรู้ะบื้บื้

เศรู้ษฐก)จำเสรู้.(Free Enterprise System) จำากทดแทนการู้น�าเข�า(Import Substitution)

ส�"ส"งเสรู้)มการู้ส"งออก(Export Promotion) การู้พั�ฒนาชายฝั่9/ งทะเลต้ะว�นออก การู้กรู้ะจำายอ�ต้สาหกรู้รู้มส�"ภ�ม)ภาค การู้ก�าหนดอ�ต้สาหกรู้รู้มเป4าหมาย การู้ส"งเสรู้)มอ�ต้สาหกรู้รู้มสน�บื้สน�น การู้ส"งเสรู้)ม SMEs การู้ส"งเสรู้)มการู้สรู้�างเครู้อข"ายอ�ต้สาหกรู้รู้ม การู้ปรู้�บื้โครู้งสรู้�างอ�ต้สาหกรู้รู้ม การู้ท�าข�อต้กลงการู้ค�าเสรู้.

49

ว)ว�ฒนาการู้นโยบื้ายอ�ต้สาหกรู้รู้มไทย ในช"วิงปD พั.ศ.2503-12 การพั�ฒนาอ�ตสาหกรรมเน&นกลย�ทธิ�

การผู้ล�ตเพั31อทด้แทนการน�าเข&า ต"อมาต�4งแต"แผู้นพั�ฒนา ฯ ฉบ�บท+1 3 (พั.ศ.2515-19) จ'งเน&นนโยบายส"งเสร�มการส"งออก

นโยบายส"งเสร�มการส"งออกม+ผู้ลให&ส�นคำ&าส"งออกม+คำวิามหลากหลายมากข'4น และลด้คำวิามส�าคำ�ญของส�นคำ&าส"งออกเกษตรกรรมลง

การลงท�นจากต"างประเทศ (ญ+1ป�?น ไต&หวิ�น และประเทศอ31น ๆ) ต�4งแต"ปD พั.ศ.2530 ม+ส"วินช"วิยให&เพั�1มการลงท�นในภาคำอ�ตสาหกรรมมากข'4น และย�งท�าให&ภาคำอ�ตสาหกรรมม+คำวิามหลากหลายในการผู้ล�ตและการส"งออกส�นคำ&าอ�ตสาหกรรมมากข'4น อาท� อ�ตสาหกรรมอ�เล9กทรอน�กส� และส�นคำ&าข�4นกลางต"าง ๆ

50

การลงท�นโด้ยตรงจากต"างประเทศล&านบาท

51

บื้รู้รู้ษ�ทข�ามชาต้)(ข&อม2ล ส�ามะโนอ�ตสาหกรรม 2540)

จ�านวินสถ่านประกอบการ

88.7%

11.3%

สถ่านประกอบการของคำนไทย

ม+การลงท�นจากต"างประเทศต�4งแต" 1%

52

55.3%

44.7%

96.2%

3.8%

สถานปรู้ะกอบื้การู้ท./ได�รู้�บื้การู้ส"งเสรู้)ม

ได้&ร�บการส"งเสร�ม

ท+1ไม"ได้&ร�บการส"งเสร�ม

สถานปรู้ะกอบื้การู้ของไทยสถานปรู้ะกอบื้การู้ท./ม.ต้"างชาต้)รู้"วมลงท�น

ท+1ไม"ได้&ร�บการส"งเสร�ม

ได้&ร�บการส"งเสร�ม

53

ม�ลค"าผลผล)ต้รู้วม

44.6%

55.4%

ผู้ล�ตโด้ยสถ่านประกอบการท+1ม+ต"างชาต�ร"วิมลงท�น

ผู้ล�ตโด้ยสถ่านประกอบการของไทย

54

การู้ส"งเสรู้)มว)สาหก)จำขนาดย"อม

2.4%

97.6%SMEs

ผู้2&ผู้ล�ตรายใหญ"

จ�านวินสถ่านประกอบการในภาคำอ�ตสาหกรรม (100,283 ราย)

55

การู้จำ�างงาน

51.0%

49.0%

การจ&างงานโด้ย SMEs

การจ&างงานโด้ยผู้2&ผู้ล�ตรายใหญ"

56

ส�ด้ส"วินม2ลคำ"าเพั�1มของภาคำห�ตถ่อ�ตสาหกรรม

77.5

5.916.6

57.2

22.9 19.9

0

20

40

60

80

2530 2542กทมและปร�มณฑ์ล ตะวิ�นออก อ31นๆ

ร&อยละ