CHÖÔNG XXXV GOÙP NHAËT MAÁY LÔØI THÔ TRÖÔÙC NGOÏC … · Ñònh meänh döõ nhaân sinh haøi theå! (1) * Noùi chi nöõa, boùng vaàng oâ mau xeá, Voäi vaøng

NHỮNG GIỜ ĐÃ MẤT 2023

CHÖÔNG XXXV

GOÙP NHAËT MAÁY LÔØI THÔ

TRÖÔÙC NGOÏC LAN MEÄNH CHUNG

Tình maät thieát naøo cuõng ñoøi hoûi thôøi gian gaàn guõi laâu daøi,

vì vaäy söï coâ ñoäc cuûa thöù tuoåi treû luoân luoân phieâu baït ñoù

ñaây coù gì quaù ñaùng vaø khoù hieåu ñaâu. Coù laàn Ngoïc Lan ñaõ

hoûi Thaàn Saàu: “Anh lì lôïm, haõy xin anh noùi em bieát töø

naêm anh taùm tuoåi ñeán giôø baïn cuûa anh laø nhöõng ai?” Caäu

ñaùp: “Nhöõng ai? Soâng roäng ñöôøng daøi, chim ngaøn gioù nuùi,

ñoù laø baïn cuûa anh.” Nieàm an uûi duy nhaát coøn laïi cuûa caäu

laø thi vaên buùt möïc baát luaän töø xuaát xöù naøo. Caäu cuõng sôùm

quen thaân vaøi thieáu nöõ. Nhöng chæ laø nhöõng gaëp gôõ qua

ñöôøng, roài cuõng vì chaân khoâng döøng böôùc, laïi ly bieät; noãi

loøng chæ göûi laïi vaøi lôøi thô ai oaùn, nhö Phuï Phaøng, Tieân

Tuïc Baát Thaân. Hoïa hoaèn meät moûi treân daëm ñöôøng luaân

laïc, caäu chaïnh loøng nhôù queâ höông, qua baøi Nhöõng Buoåi

Chieàu. Caäu cuõng coù nhöõng côn aûo giaùc eâm aùi cuûa tuoåi thô

aáu ñaày moäng öôùc, nhö baøi Mô Cung Traêng. Taäp thô naøy

ñöôïc chia laøm hai thôøi kyø: tröôùc vaø sau Ngoïc Lan meänh

chung. Haàu heát nhöõng baøi thô Thaàn Saàu laøm ra töø tröôùc

khi gaëp gôõ Ngoïc Lan cuõng nhö trong luùc gaàn guõi coâ, caäu

ñeàu trao cho coâ xem qua. Duø sao, chæ laø buùt möïc hoïc troø,

xin caùc baïn coù chuùt loøng kieân nhaãn vôùi nhöõng lôøi thô vuïng

daïi cuûa taùc giaû luùc tuoåi coøn tröùng nöôùc.

2024 DÖ HÖÔNG

NAÁM MOÀ HOANG

(Dö aûnh chieán tranh choáng giaëc Phaùp nôi böng bieàn thoân

queâ, khoâng bieát xuaát xöù töø ñaâu, nhöng ñaõ naèm trong kyù öùc

cuûa keû goùp nhaët maáy lôøi thô töø luùc tuoåi coøn tröùng nöôùc,

cheùp laïi ñeå löu daáu moät vang boùng vaên chöông.)

Ñoàng baùt ngaùt, nhaø khoâng, coû chaùy,

Caûnh hoang mang haây haåy gioù ñöa

Lung lay maáy ngoïn lau thöa,

Vaøi con coø traéng thaån thô kieám moài.

Ngoaøi xa tít chaân trôøi xanh ngaét,

Moät con soâng ngoeùo ngoaét quanh ñoàng.

Giöõa trôøi maây nöôùc meânh moâng,

Beân lau moät naám moà khoâng ai nhìn.

Hoïa hoaèn coù ñaùm chim moûi caùnh,

10 Gheù beân moà vieáng caûnh tieâu sô.

Neáu khoâng ngaøy thaùng naèm trô,

Cuøng vaàng nhaät nguyeät naéng möa giaõi daàu.

Ñaõ maáy ñoä coû raàu raàu ngoïn,

Ñaõ bao laàn xanh noõn moät ñoàng.

Lau kia maáy ñoä troå boâng,

Soâng kia maáy ñoä ñuïc, trong, caïn, ñaày,

Naøo ñaâu thaáy daáu giaày ñaïp coû,

Naøo ai ngöôøi tôùi ñoù vieáng thaêm.

Laïnh luøng, laëng leõ, toái taêm,

20 Hoûi ngöôøi döôùi moä ñang naèm laø ai?

1946


TIEÁNG COØI SÖÔNG

(Cuõng nhö baøi thô tröôùc, phaûn aûnh cuoäc khaùng chieán

choáng giaëc Phaùp taïi böng bieàn thoân queâ. Cheùp laïi vôû kòch

trình dieãn ôû ñình Raïch Goác, bieån Taân Thaønh, tænh Goø

Coâng thôøi baáy giôø. Trong luùc tuoåi coøn tröùng nöôùc söï ghi

cheùp chaéc chaén raát böøa baõi vaø thieáu soùt)

(Caûnh moät: Baø meï giaø vôùi con gaùi daâu)

— “Sang ba gaø gaùy roän khaép thoân xa,

Nhöng con oâi, meï khoù loøng an giaác.

Nhìn traêng khuya, coõi loøng theâm thaéc maéc,

Nhôù choàng con, thoån thöùc thaùng roài naêm.

Coù nhöõng ñeâm traèn troïc meï khoâng naèm,

Choáng gaäy truùc ra vöôøn mô daïng treû.

Meï khoâng buoàn vì gian nhaø quaïnh queõ,

Chæ aâu lo vì khoùi buïi bieân thuøy.

Choàng vaø con trong thôøi buoåi loaïn ly,

10 Ñöôøng gai goác coù choàn chaân tuaán maõ?

Goùt treû thô tìm cha nôi ñaát laï,

Ñöôøng phong ba thaân phuï bieát coøn chaêng?”

*

(Caûnh hai: Baø meï giaø, ngöôøi con trai, naøng daâu)

___ “Töø anh ñi, caûnh gia ñình thanh baïch,

Em quay tô, thôø phuïng meï thaùng ngaøy.

Nhôù thöông anh xuaân saéc cuõng phoâi phai,

Loøng lo sôï cho anh ñôøi ly loaïn.

Anh ñaõ veà, ñaây: gian nhaø thanh thaûn,

2026 DÖ HÖÔNG

Ta yeâu nhau trong ñaàm aám vui töôi,

Maëc cho ai bay nhaûy vieäc ngoaøi ñôøi

20 Ta chæ bieát gia ñình laø laïc thuù.

Ñaây anh xem caàn chi laø caåm tuù,

Caàn chi laø vaøng ngoïc môùi yeâu thöông;

Tuùp leàu tranh laø moät caûnh uyeân öông,

Ñôøi trong saùng döôùi maùi söông moäc maïc,

Moät trôøi xuaân trong ñoâi hoàn chaát phaùc.

Ñaõ saün ñaây gioù nuùi vôùi chim ngaøn,

Ñaõ saün ñaây saân coû ruïng traêng vaøng,

Ñaõ saün ñaây khuùc nhaïc thieàu vuõ truï,

Ñaõ saün ñaây moät vöôøn hoa thanh tuù,

30 Ta yeâu nhau, tha thieát cöù yeâu nhau,

Phuï phaøng chi cho lôõ moäng xuaân ñaàu,

Anh höùa nhaù, anh ñöøng ñi nöõa nhaù!”

*(Tieáng tuø vaø thoåi ñeå ñieåm quaân leân ñöôøng)

—“Em nghe khoâng tieáng coøi söông vang ñoäng,

Maø dö aâm vaêng vaúng taän loøng ta?

Em nghe khoâng tieáng goïi cuûa bao la,

Cuûa ñaát nöôùc, cuûa muoân daân quaèn quaïi?

Tieáng xung phong cuûa ñoaøn ngöôøi haêng haùi

Choáng xaâm laêng, vì nöôùc choáng xaâm laêng?

Em nghe khoâng tieáng goïi cuûa Baïch Ñaèng,

40 Cuûa soâng Haéc, cuûa Meâ Linh nghìn vaïn thuôû?

Em nghe khoâng tieáng coøi söông ñang nöùc nôû?”

—“Meï cho con töï do maø xöû söï,

Ñöùng leân con maø phuïng söï giang san.

Ñaáng laøm trai ba thöôùc kieám vai mang,


Xaù chi moät taám meï giaø gaàn ñaát.

Nghóa cao caû laø linh hoàn toå quoác,

Meï giaø roài caùi cheát coù laø bao.

Duø cheát ñi, moät caùi cheát thanh cao,

Coøn con soáng, haõy soáng vì nghóa vuï.

50 Theo göông cha treân con ñöôøng phaän söï,

Con ñöùng leân vaø con haõy ñi ñi!”

1946

(Naêm toâi saùu, baûy tuoåi, moãi laàn ñi xem ca kòch khaùng

chieán nôi böng bieàn, thöôøng boû tuùi theo giaáy vaø buùt chì ñeå

ghi cheùp nhöõng ñoaïn vaên hay. Sau naøy coù ñuû trí khoân ñeå

nhaän xeùt laïi, yù hay, nhöng luaän khoâng chænh. Trong lôøi

ñoái ñaùp cuûa coâ caäu vôï choàng treû, coâ gaùi thì meâ tình yeâu,

caäu trai thì haêng say khaùng chieán, coù ai ñeám xæa lo laéng gì

ñeán baø meï giaø ñaâu, nhöng khi baø xen vaøo giuïc ngöôøi con

ra ñi vì nghóa vuï, baø noùi: xaù chi moät taám meï giaø gaàn ñaát.)

2028 DÖ HÖÔNG

MAÕN CUØNG TAØI TÖÛ

hay laø KEÛ VAØO ÑÔØI TREÃ MUOÄN

(Taëng caùc anh chò em baïn hoïc Tröôøng Ñaïo Ñöùc Hoïc

Ñöôøng, Thaùnh Ñòa Cao Ñaøi Taây Ninh)

Giöõa vöôøn chieàu toâi ñi nhaët hoa rôi,

Vôùt höông saéc öôm tieáng ñaøn dieäu myõ.

Naøy ñaây chæ nhöõng taøn tô uùa nhuïy,

Muoän vaøo ñôøi ñaønh chaáp nhaän coâ lieâu,

Tieáng ñaøn toâi khoâng höông vò laïi ñìu hiu.

*Toâi chaúng phaûi laø moät ngöôøi taøi töû,

Nhöng vaãn thích oâm caây ñaøn Taâm Söï

Khaûi khuùc loøng tình tang tòch maø chôi.

Naøo ngôø ñaâu nhaïc laøm thaûm muoân ñôøi,

10 Soâng nuùi, coû caây, taâm hoàn toâi nöõa.

Toâi baát chôït traøo loøng nieàm hoái quaù!

Nhöng muoän roài, laøm sao laïi ñöôïc ñaây,

Neáu phaûi ñaønh vöôùng chuùt nghieäp ngheà naøy,

Ñònh meänh döõ nhaân sinh haøi theå! (1)

*Noùi chi nöõa, boùng vaàng oâ mau xeá,

Voäi vaøng leân keûo uoång phí tuoåi xanh.

Vì phím ñaøn neân toâi môùi si tình,

Vì cung nhaïc, neân hoàn toâi meâ meát.

Nhöng gaãm laïi: kyû hoà voâ töû bieät? (2)

20 Xin cöù chôi cho thoûa moät thôøi xuaân,

Cho loøng toâi daøy daïn vôùi phong traàn,


Cho oùc toâi nheï nhaøng thoâi suy nghó,

Cho toâi baïi lieät nöûa phaàn thaân theå,

Vaø hoàn troâi theo maây gioù laâng laâng...

Toâi moïc môøi taát caû baïn xa gaàn

Haèng Nga, Bao Tyû, Taây Thi, Chöùc Nöõ,

Löu Linh, Ñeá Thích, Tieâu Lang, Tö Maõ,

Xuùm ngoài quanh döôùi aùnh saùng traêng mô,

Laëng leõ xem toâi chuoát goït lôøi tô,

30 Vaïn huyeàn caàm so daàn daây vaên voõ.

*Tieáng ñang khôûi eâm trong nhö thoaûng gioù,

Du döông hoà böôùc taän ñænh trôøi xanh.

Thaûy chö tieân ngô ngaån maët laøm thinh,

Vaøi baïch haïc ruïng rôøi queân ñaäp caùnh.

Soâng nuùi boãng rung mình côn baõo maïnh,

Chôït naõo nuøng, bi ñaùt, tieáng oaùn than

Nhö daï suøng nöùc nôû luùc canh taøn,

Caû vuõ truï saàu bi yeân laëng ñöùng.

Löu Linh hôõi, sao hoàn anh laån thaån

40 Tay xuoäi ñi coác röôïu rôi naùt tan?

Coâ Taây Thi quaù meâ maån ñieäu ñaøn,

Toùc bieáng gôõ, chieác traâm caøi dang dôû.

Baïn Ñeá Thích cuõng chaïnh loøng bôõ ngôõ

Ngöïa phaùo xe thôø thaãn maáy con côø.

Buoâng oáng tieâu ngoaûnh maët nghó vaån vô

Tö Maõ vôùi Tieâu Lang cuøng tö löï.

Haän ly caùch ñoäng taâm tö Chöùc Nöõ,

Gioøng soâng Ngaân buøng chaùy maùu tim soâi,

Nguyeät môø söông, sao ruïng, maây ngöøng troâi.

50 Leä Bao Tyû saùng ngôøi ñoâng thaønh ngoïc

2030 DÖ HÖÔNG

Treân ñaát Caûo (3) naëng caêm hôøn quoác nhuïc,

Naøng khoùc thaàm theo ñieäu nhaïc ñôn coâi,

Tieáng vaúng xa khieán naøng nghó xa xoâi,

Tieáng traàm troïng giuïc naøng theâm thoån thöùc.

*Muoân vaïn baïn ngoài nghe im phaêng phaéc.

Toâi cöù ra ngheà taøi töû cuûa toâi.

Trôøi rung ñoäng. Toâi cuõng buoàn xa xoâi.

Boãng saâu thaúm tim toâi traøo moái caûm,

Vì aâu saàu chôù khoâng vì say ñaém!

60 Toâi khoâng tin ñaõ tìm ñöôïc tri aâm,

Nieàm coâ ñôn vôùi cuoäc soáng aâm thaàm

Ñaày aûo aûnh nhö hoàn ma boùng queá

Kieáp löõ khaùch vong gia, thaân vaïn lyù!

*Toâi muoán yeâu caû vuõ truï thanh töôi,

Nhöng gaùnh saàu coøn mang naëng beân ngöôøi,

Trong yeâu ñöông ñaõ saün maàm ngao ngaùn.

Toâi muoán vui cho cung ñaøn saùng laïn,

Nhöng chöa vui maét ñaõ ñaãm leä saàu;

Toâi muoán toâi laø keû chaúng buoàn raàu,

70 Nhöng löûa soáng cöù moãi ngaøy taøn luïn.

Nieàm coâ ñoäc giaõ moøn tim naùt vuïn,

Hoàn caïn daàn trong ñaùy phoåi khoâ khan.

Tri aâm oâi, toâi mong öôùc baïn vaøng,

Toâi tìm baïn nhöõng naêm daøi moøn moûi.

Vì vaãn öôùc ñieäu ñaøn ñöøng khaéc khoaûi,

Toâi khoâng caàn laøm moät ñöùa khoân ngoan,

Chæ muoán taâm hoàn giaûn dò bình thöôøng;


Nhöng voâ ích! Ñaønh ngaâm caâu ñònh phaän. (4)

*Thôøi baát caäp anh huøng maïc luaän,

80 Thieân truïc haønh kieän baát dò phuø! (5)

OÂi nghe chaêng: buoàn ñoå töïa möa muø

Treân loøng toâi giöõa muøa ñoâng gioù reùt?

Muøa saép ngaõ vaø loøng toâi cuõng cheát?

Coù bieát chaêng tim toâi saép vôõ tan,

Vaø khoái saàu ñoâng giaù seõ tuoân traøn?

Coù bieát chaêng, naøo ñaâu ai bieát nöõa?

Hoàn tô phím laïnh baêng, coâ ñoäc quaù!

Tri aâm oâi, baïn ñang ôû nôi ñaâu,

Ñeå rieâng toâi thaàm laëng moái tö saàu?

90 Ñaøn maáy phím thieân haø ñang saäp ñoå,

OÂi thaát voïng! Toâi seõ nguyeàn vöùt boû

Vaïn ñöôøng tô.

Thoâi keå töø hoâm nay,

Nhìn non soâng aûm ñaïm cuûa thaùng ngaøy,

Hoàn toâi seõ thu veà nôi thieân coå;

Caây röøng lay, möa laù ñoå,

Chim líu lo ca haùt aùnh quang minh,

Traêng saùng töôi soi maùt caûnh thanh bình,

Suoái roùc raùch reo vui trong naéng thaém,

Toâi möôïn ñoù laøm vui, cho bôùt ñaém

100 Theo dö aâm tieáng nhaïc cuûa ngaøy xöa,

Maø toâi töôûng coøn reàn ñeán thieân thu.

4-1953

2032 DÖ HÖÔNG

__________________________

(1) Ñònh meänh vôùi hình haøi ñang soáng khoâng theå taùch rôøi

nhau ñöôïc

(2) Coù ai maø traùnh khoûi söï cheát

(3) Ñaát Caûo laø Caûo Kinh, kinh ñoâ cuûa Chu Quoác, cho ñeán

ñôøi vua Chu U Vöông bò rôï phieân taøn phaù chæ vì tieáng

cöôøi cuûa Bao Tyû, hoaøng haäu cuûa U Vöông. Chu quoác

phaûi dôøi ñoâ veà phía ñoâng, töø ñoù goïi laø Ñoâng Chu. Vì

vaäy coù caâu nuï cöôøi nghieâng nöôùc, saéc ñeïp nghieâng

thaønh. Coù leõ Bao Tyû ñaõ raát buoàn baõ, aân haän vì nhan

saéc vaø tieáng cöôøi cuûa chính mình.

(4) Phaûi cam ñaønh vôùi soá phaän

(5) Caùi truïc quay cuûa trôøi ñaát raát maïnh meõ, khoâng theå

xoay ngöôïc laïi ñöôïc. Danh töôùng Ñaëng Dung coù caâu

Trí chuùa höõu hoaøi phuø ñòa truïc, loøng thôø chuùa mong

muoán xoay ngöôïc truïc ñòa caàu. OÂn Nhö Haàu trong

Cung Oaùn Ngaâm Khuùc coù caâu Caùi quay buùng saün treân

trôøi, trôøi ñaát nhö baùnh xe luaân chuyeån ñaõ coù saün.


LANG THANG

(Ngoïc Lan ñang ngoài nôi baøn hoïc, tay caàm maáy baøi thô

cuûa Thaàn Saàu, coâ hôi cau maøy khi lieác qua. Luùc aáy ñöùng

beân caïnh Ngoïc Lan, nhìn dung nhan coâ keùm töôi, Thaàn

Saàu coá nín thôû. Nhöng maø, cuõng nhö bao giôø, caäu ñaõ

khoâng daùm hoûi taïi sao. Ngoïc Lan xem xong, ñeå nheï nhöõng

tôø giaáy leân baøn, roài nhaët caây buùt treân giaù tieáp tuïc vieäc ñeøn

saùch cuûa coâ. Ñôïi giaây laâu khoâng nghe Ngoïc Lan noùi lôøi gì,

Thaàn Saàu laëng leõ ñi ra khoûi phoøng. Tuaàn leã sau ñoù nôi hoa

vieân, ngoïc dieän cuûa coâ thieáu chuû vaãn môø söông, coâ ñöùng

xa caàm baøi thô ñöa veà phía caäu. Khi Thaàn Saàu böôùc ñeán

do döï ngöûa tay nhaän baøi thô laïi, ñaõ nghe coâ thoát kheõ:

“Moãi lôøi moãi chöõ cuõng laø ñònh meänh”. Xong coâ thong thaû

xoay laïi boû ñi. Luùc baáy giôø Thaàn Saàu ñöùng yeân laëng coá

hieåu lôøi cuûa Ngoïc Lan. Trong nhieàu naêm qua caäu vaãn

khoâng hieåu. “Nhöng hoâm nay cheùp laïi baøi thô ñaây, hoài

töôûng hình boùng cuûa em môùi ngaøy naøo, anh ñaõ hieåu roài,

Ngoïc Lan!”)

Ta vaãn bieát ta laø ngöôøi beänh naëng,

Tinh thaàn ta suy nhöôïc töï bao ngaøy,

Beänh si tình, cuoàng trí, beänh bi ai.

Tình moät gaùnh treân ngöôøi ta naëng tróu.

Vì kieáp tröôùc nôï tình ta maéc chòu,

Thì kieáp naøy phaûi trang traûi cho xong.

Ta quay veà haàu caän beân Thaàn Loøng,

Beân Thaùnh AÙi, beân Taâm Hoàn Tình Luïy.

Vaø töø ñaây suoát ñôøi ta, ta chæ

10 Ñi lang thang theo leänh cuûa Ñam Meâ.

Böôùc aâm thaàm trong luõng sôn kheâ,

Vaø luûi thuûi qua nhöõng chieàu uû ruõ,

2034 DÖ HÖÔNG

Laøm toâi tôù cho Con Tim khoå chuû.

Ñi lang thang qua ñeøo aûi thaáp cao.

Laøm vong noâ cho Taâm Naõo khaùt khao.

Ta laån thaån khi beân trôøi goùc beå,

Laøm baïn vôùi moät vaàng traêng quaïnh queõ

Hoaëc nguû nhôø trong nghóa ñòa ñìu hiu.

Ta thôø thaãn ñeå hoàn ta bay theo

20 Vôùi maây gioù, bay leân non xuoáng beå,

Hoaëc taûn maùt trong khí trôøi laëng leõ,

Cho hoàn ta laøm baïn vôùi nöôùc non

Ñeå leân cao hít laáy khí trôøi doøn;

Cho hoàn ta quen cuøng soâng bieån roäng

Ñeå höôûng thuù cuoäc ñôøi troâi treân soùng;

Cho hoàn ta giao hoäi vôùi thieân nhieân,

Ñeå taém nhuaàn suoái aùnh naéng aám eâm;

Hay ñeå noùi hoàn ta gaàn vaïn vaät,

Ñeå trieàu luõ vaïn nguoàn vui ngaây ngaát,

30 Ñeå môû xieàng cho hoàn khoûi xaùc ta,

Ñeå thaân ta thaønh ñoäng vaät voâ tö

Vôùi naêm thaùng ô thôø ñi laån thaån.

7-1953


SOÁNG GÖÔÏNG

(Khi baøi thô naøy vöøa ñöôïc vieát xong trong giôø nghó tröa

trong lôùp hoïc cuûa tröôøng trung hoïc Leâ Vaên Trung, Thaùnh

Ñòa Taây Ninh, caùc baïn giaønh nhau ñoïc. Chieàu hoâm ñoù khi

tan hoïc, chæ hai trang cuoái cuøng ñöôïc traûi laïi. OÀ… chæ laø

moät löu nieäm hoïc ñöôøng thuôû coøn tröùng nöôùc.)

Traùch ta chi, tröôùc heát phaûi traùch ñôøi.

Bôûi vì ñaâu daï ta ñaõ ñen roài,

Bôûi vì ñaâu tình cuûa ta ngang traùi?

Ñöøng noùi nöõa nhöõng chi veà tình aùi

Maø luùc naøo loøng ta cuõng khaùt khao,

Nhöng luùc naøy ta thaáy nhuïc bieát bao!

Ta phaûi gheùt — caû nhöõng gì quí nhaát —

Gheùt taát caû vaø ngöôøi vaø vaïn vaät,

Vaø caû ta, moät theå xaùc baån dô,

10 Trong baàu trôøi quaù chaät heïp tieâu sô

Bò nhoát laïi vôùi traàn gian muïc naùt,

Hoàn ta cheát meät meà trong ngoät ngaït.

Ta caêm hôøn. Ta oaùn haän. Ta khoå ñau.

Ta toäi gì maø baét ta caàm tuø

Hôõi Taïo Hoùa baïo taøn ___ taïi sao haû?

Vì Quæ Coác khoâng truyeàn ta pheùp laï,

Ñeå giôø ñaây ta bò maéc möu Trôøi!

Daán thaân vaøo sa maïc buïi tro rôi,

Laãn xöông naùt, thòt tan, hoàn baïc meänh.

20 Ñaây môùi thaät choã löu ñaøy heûo laùnh,

Goàm quæ ma maø ta phaûi chen chaân.

Caàu ñoaïn tröôøng baéc qua vònh phong traàn,

Ta khoâng soáng, nhöng chæ laø bò soáng!

Loø theá cuïc nung daàu soâi löûa noùng,

2036 DÖ HÖÔNG

Ñoát chaùy tan bao tuoåi moäng ñieân cuoàng.

Khoâng gian chöøng ngaäp luõ döôùi möa nguoàn,

Chieác maïng ta khoâng coøn nôi aån truù.

Thôøi gian quaät nhö nhöõng luoàng soùng gioù,

Thuyeàn hoàn ta chìm noåi laïc loaøi troâi.

30 Gôùm ghieác thay, ngao ngaùn baáy cuoäc ñôøi,

Bieån khoå sôû ñieâu linh hoàn nhaân loaïi!

Vì ñaâu coù nhöõng vaàn thô khoå aûi?

Vì ñaâu neân nhöõng tieáng ræ reân naøy?

Phaûi chaêng vì hoàn ta bò phaân chia?

Phaûi chaêng hôõi tình ta khoâng veïn troïn?

Phaûi chaêng bôûi trí ta giôø ñaõ loaïn?

Vaø ñôøi ta chæ bieát than van thoâi?

Vaø phoåi ta chæ duøng ñeå thôû daøi?

Maét chæ thaáy caûnh ñieâu taøn ñoå naùt?

40 Dao uaát öùc ñaâm tim ta töøng nhaùt,

Buoàn daâng leân chaàm chaäm trong xöông ta,

Ta muoán gaàm muoán heùt muoán gaøo la,

Cho nhieät giaän trieàu buoàn vôi dòu laïi.

Nhöng thaàn kinh ñaõ raõ rôøi meät moûi.

Vaø moãi khi ta chæ kheõ thôû daøi,

Hoaëc moãi khi chæ keâu kheõ: oâi ñôøi,

Ñaõ caûm thaáy voâ cuøng khao khaùt cheát;

Xaùc göôïng soáng laøm chi — ta chaúng bieát.

11-1953


PHUÏ PHAØNG

(Hoäi Thaùnh Cao Ñaøi Taây Ninh thôøi baáy giôø coù nôi löu truù

cho maáy traêm hoïc sinh, goïi laø Traïi Ñöôøng, ñaøi thoï aên ôû

vaø saùch ñeøn do Hoäi Thaùnh. Hoï laø taát caû nhöõng thieáu nhi

nhaø ngheøo töø boán phöông trôøi ñaát troâi giaït taép ñeán. Luùc

maáy doøng buùt möïc naøy goùp nhaët laïi chuyeän tuoåi treû ñaõ coù

nhöõng ngöôøi rôøi khoûi traïi löu truù ñoù, hieän ñang gia nhaäp

khaép caùc ngaønh ñaïi hoïc. Tính tình Ngoïc Lan hay thích

choøng gheïo. Baøi thô naøy coâ cuõng coù xem qua. Luùc baáy giôø

sau khi xem xong, coâ kheõ hoûi: “Sao haû? Coâ gaùi noùi ñeán

trong baøi thô naøy xinh ñeïp khoâng?” Thaàn Saàu baát ngôø

thoát: “Ngoïc Lan, caäu...” Ñoaïn ngaäp ngöøng tieáp: “Taïi sao

caäu bieát?” Ngoïc Lan muûm mæm cöôøi, lieác ngöôøi baïn trai,

nhöng laøm thinh. Thaàn Saàu khoâng taøi naøo hieåu ñöôïc taïi

sao Ngoïc Lan coù theå bieát baøi thô naøy noùi ñeán moät coâ gaùi.

Nhöng thaät vaäy, sau ba naêm laøm hoïc sinh trong Thaùnh Ñòa

Cao Ñaøi Taây Ninh, caäu töø giaõ moät baïn gaùi hoïc cuøng lôùp

ñeå saép söûa ra ñi. Coâ Traàn Thò Thö, cuøng vaøi baïn gaùi ôû

thaønh phoá tænh lî Taây Ninh thöôøng ngaøy ñi xe ñaïp vaøo hoïc

tröôøng Leâ Vaên Trung cuûa Hoäi Thaùnh Cao Ñaøi. Baøi thô

chöùa toaøn saùo ngöõ cuûa tuoåi hoïc troø, chæ löu daáu chuùt kyû

nieäm maø thoâi. Hoï khoâng bao giôø gaëp laïi.)

Muøi tuïc luïy deã meâ loøng löõ thöù?

Toâi chaùn roài, hôõi baïn bieát hay khoâng?

Toâi chaùn roài, nguoàn chaùn töï trong loøng

Ñang giuõa gaëm hoàn toâi töøng ngaøy moät.

Naøy baïn hôõi: ñoaøn vieân laø haïnh phuùc

Trong ñoâi giaây; baïn coù bieát: chia phoâi

Laø mong tìm an laïc cuûa nghìn ñôøi?

Thoâi töø ñaây ñoâi ta ngöôøi moãi ngaû,

2038 DÖ HÖÔNG

Ñöøng dan díu nöõa, ñöôøng coøn xa quaù...

10 Neáu khi naøo baïn nhôù ñeán moät ngöôøi

Soáng aâm thaàm treân ñænh nuùi chôi vôi,

Söông laøm chieáu, maây laøm maøn, xin taïm

Giöõ vang boùng nhaát thôøi trong taâm khaûm,

Nhö keát tinh bao kyû nieäm thuôû xöa

EÂm ñeàm, ñeïp ñeõ hôn heát bao giôø

Maø ta chôù, ích chi, mong tìm laïi.

Cuõng xin chôù traùch sao toâi khôø daïi.

Thuù thaät raèng: vì toâi sôï laém thay;

Toâi daùm ñaâu ñaët goùt ñeán Laâu Ñaøi

20 Cuûa Haïnh Phuùc maø toâi gheâ khieáp raát!

11-1953


BÔÕ NGÔÕ

Toâi ngôõ ngaøn toâi e ngaïi; Ñôøi oâi!

Nghe gioù buoàn khua ñoäng thoåi xa xoâi,

Gaây xaøo xaïc rung nhaønh, möa laù ñoå,

Maây aûm ñaïm löng trôøi giaêng löôùi buûa,

Linh hoàn toâi ñaõ thaáy naëng u hoaøi.

Söï mô maøng raøng buoäc noãi bi ai

Khoâng nguyeân côù chaát ñaày trong taâm khaûm.

Bôûi vì vaäy maø loøng toâi aûm ñaïm,

Maø hoàn toâi bôõ ngôõ soáng haõi huøng.

10 Toâi sôï maây, möa, naéng, gioù, baõo buøng,

Toâi kinh haûi trong tình, tieàn, caïm baåy.

Toâi goàng gaùnh chaát choàng ñaày lo ngaïi,

Khoâng khi naøo bình tónh nghó suy nhieàu,

Bôûi trí toâi sôï seät cöù xoân xao,

Bôûi tim toâi khoâng bao giôø laëng soùng,

Nhö troâi giaït trieàn mieân trong aùc moäng

Ñaày quæ ma chen chuùc coõi löu ñaøy.

Toâi bieát toâi laø moät keû laïc loaøi,

Hoàn trô vô ñi tìm nôi aån truù,

20 Caûnh nhaân theá nhö aùnh ñeøn tröôùc gioù,

Nghó chöõ phuø du maø ngaùn ngao thay.

Linh trí toâi nhö sôn ñaûo Saàu Bi

Maëc tuyeát giaõi möa daàm söông giaù goõ,

Maëc tan taùc giöõa bieån ñôøi soùng gioù...

Neáu coù ai gaïn hoûi roõ ñuoâi ñaàu

Thì toâi chæ thôû daøi vaø laéc ñaàu!

11-1953

2040 DÖ HÖÔNG

ÑOÅ VÔÕ

(Caùc anh em hoïc sinh cuûa traïi löu truù hoïc ñöôøng trong

Thaùnh Ñòa Cao Ñaøi Taây Ninh sau nhöõng giôø töï hoïc toái,

thöôøng tuï hoïp chôi khuya, ñôøn ca hay chuyeän troø. Nhieàu

ñeâm hoï ñoát löûa naáu chaùo hay luoäc khoai giöõa saân tröôøng.

AÊn uoáng xong, hoï thi nhau laøm thô döôùi traêng saùng. Laøm

xong hoï ñoïc lôùn cho nhau nghe. Baøi naøy laø moät trong

nhieàu löu nieäm, vieát döôùi aùnh traêng. Noù khoâng saùnh baèng

nhieàu baøi thô huøng traùng cuûa caùc baïn thuôû aáy. Thaät maéc

cöôøi, ôû tuoåi ngaây thô tröùng nöôùc, ai laïi choïn söï ñoå vôõ laøm

ñeà taøi. Duø sao, giöõ nguyeân nhö vaäy, chæ laø vang boùng nhaát

thôøi cuûa tuoåi coøn thô daïi)

Ñònh Meänh ta cuøng muoân vaïn oan khieân

Buoäc troùi ta vaø chaân ngaõ thieâng lieâng,

Ta khoâng theå ñöùng leân vuøng vaãy ñöôïc,

Ñaønh cam chòu moät kieáp ngöôøi baïc nhöôïc.

Ñeå sau cuøng khi ta ñaõ tieâu ma,

Taøi tình ta vuøi daäp vôùi thaân ta!___OÂi ta khoùc vì bò sinh loän kieáp.

Ta hoái tieác vì thieân cô baát caäp,

Cho moät ñôøi ñuøng ngaõ naùt tan ñi,

10 Maø aùc nhaân hay chính laø hoùa nhi,

Coi loaøi ngöôøi nhö choù rôm ngöïa raùc (1),

Giöông nhöõng nanh vuoát ñònh meänh ñoäc aùc,

Bieán danh lam thaønh khoùi löûa chieán tröôøng,

Giôõn ñuøa xöông maùu theá cuïc tang thöông.

*


Sau ta cheát, bao nhieâu tình ngang traùi

Ñaãm nöôùc maét vaø quaû tim teâ taùi

Cuûa loøng ta aáp uû töï bao ngaøy

Maø hoàn ta mang xuoáng taän tuyeàn ñaøi

Keát thaønh nhöõng khoái pha leâ trong saùng,

20 Nôi taêm toái choùi loøa nhö nguyeät raïng,

Nghìn vaïn naêm haøo khí vaãn khoâng tan.

Coõi loøng ta nhö thaønh quaùch hoang taøn

Maø röôøng coät vaãn tieáp theo suïp ñoå!

*Noùi chi nöõa nhöõng lôøi nghe saàu khoå?

Than van chi cuõng moät kieáp löu ñaøy.

Töø muoân truøng ta böôùc ñeán laïc loaøi,

Nhuïc hoàn xaùc laøm vong noâ töù xöù.

Ñôøi saép luïn, hoa muøa ñaõ vieãn khöù,

Baøn tay naøo sieát buoäc ñöôïc thôøi gian!

30 Xaây laøm chi laàu moäng, ñieän ñeá vöông

Treân sa maïc cuûa loøng hoang vu quaù.

YÙ töôûng naøo laïi khoâng nhuoám buoàn baõ.

Giaû söû raèng maëc ngaøy thaùng daàn troâi,

Maøn maây chieáu ñaát quaït gioù ñeøn trôøi,

Tieâu saùi thaûnh thôi thaân ngoaïi vaät (2),

Uoáng hôi thôû yeâu thöông trong maïch ñaát,

Nghe nhaïc thieàu voïng laïi töï thieân haø,

Maét traøn ñaày aùnh saùng cuûa bao la,

Laáy vuõ truï laøm nguoàn cuûa tình aùi

40 Vôùi taát caû huy hoaøng...

Nhöng ai hôõi,

Coù thaáy chaêng döôùi ñaùy cuûa khoâng gian

Leä boác hôi vôùi maùu ñoå nguùt ngaøn?

2042 DÖ HÖÔNG

Xen giöõa tieáng giôõn ñuøa cöôøi noâ nöùc

Tieáng thaàm naác cuûa tim ta uaát öùc?

Ngaøy thu qua, töøng gioït leä thu rôi,

Bao tieác thöông, bao laàm lôõ trong ñôøi,

Chôït nhìn laïi nhö moät côn gioù loác.

Nhöng khoâng phaûi vì muøa thu ta khoùc,

Muøa thi ca cuûa vaïn vaät eâm ñeàm.

50 Nhöng than oâi, giöõa thu caûnh aám eâm,

Ai ñaõ thaáy maàm ñoâng ñang chôùm nôû?

Ai ñaõ caûm muøa ñoâng ñang thoaùng thôû

Töøng hôi saàu hiu haét, buoát teâ xöông?

Thu saép taøn ñeå nhöôøng ñoâng böôùc sang.

Thu seõ heát laø muøa ta seõ cheát.

Duø thaàm laëng, duø vang aàm nhö seùt,

Cuõng khaùc chi söï ruïng chieác hoa taøn;

Laøm sao ta coù theå nín reân than,

Neáu ñaïi nghieäp cuûa ta ñang ñoå vôõ.

12-1953

___________________

(1) Laõo Töû noùi Thieân ñòa baát nhaân, dó vaïn vaät nhö xoâ caåu,

nghóa laø trôøi ñaát khoâng coù loøng toát, coi taát caû vaïn vaät

nhö choù rôm.

(2) OÂn Nhö Haàu Nguyeãn Gia Thieàu, trong Cung Oaùn

Ngaâm Khuùc, coù caâu Thoaùt traàn moät goùt thieân nhieân,

Caùi thaân ngoaïi vaät laø tieân trong ñôøi.


Toøa Thaùnh Cao Ñaøi Taây Ninh

Nôi baäc theàm naøy hay saân gaïch ñoù, nhöõng buoåi chieàu hay

ñeâm ñaày aùnh traêng, thuôû coøn tröùng nöôùc, thöôøng cuøng caùc

baïn naèm ngoài troø chuyeän, hoaëc laøm maáy lôøi thô vuïng daïi

hoïc troø. Nhöng cuoäc ñôøi phieâu baït ñaâu chæ döøng laïi ôû ñaây.

Xin möôïn caâu coå thi ñeå hoài nieäm moät quaù thôøi:

Ngaùn thay con taïo treâu ngöôi,

Ñem tranh luaân laïc veõ ñôøi phuø sinh!

2044 DÖ HÖÔNG

MOÄT BUOÅI SAÙNG TRÔØI LAÏNH VAØ MÖA

(Beán soâng Caåm Giang phía nam chuøa Goø Keùn, Taây Ninh)

Caûnh vaät laïnh luøng, reân sieát, gioù...

Söông rôi, söông rôi, sôùm sa muø.

Trôøi saàu, trôøi naëng, oâi trôøi laïnh,

Gioù thoåi nhö gai chích nhöùc sao!

Ñöôøng phoá vaøi ngöôøi ñi laëng leõ,

OÂ-toâ thænh thoaûng nín hôi qua.

Treân soâng laùc ñaùc ghe thuyeàn ñaäu,

Chim choùc löng trôøi boùng thôùt thöa.

Caây rung laù ñoå, traän möa bay,

10 Phoá ngoùi laëng im maáy daãy daøi.

Döôùi maùi meøo naèm nhìn nöôùc ñoïng,

OÂng giaø töïa cöûa ñöùng khoanh tay.

Vaøi anh phu keùo xe ngoài ñôïi

Run raåy trong manh aùo raùch baâu,

Ñoâi maét lim dim theo khoùi thuoác,

Mô maøng töôûng ñaõ ñeán nôi ñaâu...

12-1953


COÂ BAÙN CHIEÁU RONG

(Göûi Coâ Voõ Thò Boâng, nöõ sinh tröôøng Trung Hoïc Phan

Thanh Giaûn, Caàn Thô.)

Ngöôøi ta noùi coâ baùn chieáu rong, nhöng toâi khoâng tin. Nhaân

dòp veà queâ nghæ teát, töø Soùc Traêng toâi maáy laàn ñaïp xe ñeán

Phuïng Hieäp, ñi ghe qua soâng Ngaû Baûy ñeå rình raäp coâ.

Thì ra, coâ giuùp ñôõ meï coâ baùn chieáu boâng. Xin tha loãi nha,

cuõng laø ngöôøi cuøng xoùm cuøng thoân maø, toâi khoâng coù yù gì

ñaâu. Neø, neáu coù ai ñoùn ñöôøng choïc gheïo coâ, haõy traû lôøi laïi

nhö say ñaây:

Maéc môù ôû ñaâu baùn chieáu gon,

Khoâng ñui aét thaáy heát hay coøn.

Caàu duyeân sao haïch caû cung tuoåi?

Ñuù ñôûn giöõa ñöôøng hoå vôï con! (1)

Xin taëng baøi thô:

Gaëp coâ vaùc chieáu baùn rong,

Giöõa ñöôøng gioù buïi xoùt troâng nhoïc nhaèn.

Xin coâ döøng laïi, hoûi raèng:

“Hoa xuaân sao ñaõ veát haèn öu tö?”

Ñeâm thanh vaéng non soâng yeân giaác,

10 Döôùi ñeøn khuya caëm cuïi moät coâ naøng,

Maét khoâng rôøi nhöõng gieàng moái doïc ngang,

Tay löïa nhaët töøng coïng gon sôïi laùc,

Deät thaønh chieáu chaéc beàn laïi aám maùt.

Roài haèng ngaøy coâ vaùc chieáu baùn rong.

Ñaãm moà hoâi döôùi söùc naëng vai goàng,

2046 DÖ HÖÔNG

Duø ñöôøng gioù buïi muø trôøi naéng raùt.

Haøng hoùa chæ keát thaønh do coû laùc,

Ñöôïc bao nhieâu nhieàu ít cuõng khoâng maøng.

Troùt laøm ngöôøi vôùi thieân chöùc gian nan,

20 Goùt son ñaõ daãm khaép cuøng quan aûi,

Coâ queân caû thaân ngoïc ngaø daàu daõi,

Chæ vui khi thieân haï ñuû chieáu chaên.

Noãi loøng thaät khoù noùi naêng!

2-1954

_____________

(1) Tieáu ngaïo baøi thô gheïo coâ baùn chieáu cuûa

Nguyeãn Traûi


TIEÂN TUÏC BAÁT THAÂN

(Göûi coâ Tuyeát Tieân, nöõ sinh tröôøng Trung Hoïc Taân Thanh,

ôû Taân Ñònh, Saigoøn)

—Hôõi Ñau Khoå, bieát khoâng: laïc neûo?

Bôûi con ngöôøi daày xeùo hoàn ngöôøi,

Laø ngöôøi phaøm tuïc maø thoâi,

Voâ tình vaãn soáng cuoäc ñôøi bình yeân.

Ngöôi duø vieát ngaøn thieân taâm söï,

Khaùch thöôøng nhaân ai ñaõ hieåu ngöôi?

Baïn ngöôøi? —Traàn tuïc maáy ai,

Hoïa laø tieân thaùnh treân trôøi coù chaêng.

Ngöôi nhö theå vaàng traêng saùng toû

10 Xoái aùnh loøng goäi caû traàn gian;

Maø ngöôøi vui döôùi aùnh traêng,

Maáy ai thöông töôûng loøng traêng moûi moøn!

Baïn traêng chæ coù non, coù nöôùc

Cuûa non Boàng, nöôùc Nhöôïc (1), coù maây

Naêm maøu, coù gioù Thieân Thai (1),

Baïn traêng ñaâu ôû traàn ai maø tìm?

Thoâi se laïi con tim caûm ñoäng,

Goïi chi loøng nhöõng moäng vu vô,

Ta veà vôùi moät mình ta,

20 Non xanh, nöôùc bieác, ñoù laø tri aâm.

2-1954

_________________

(1) Truyeàn thuyeát daân gian thöôøng goïi nuùi Boàng Lai, hoà

Nhöôïc Thuûy, ñoäng Thieân Thai laø nhöõng nôi tieân thaùnh

ôû, phong caûnh xinh ñeïp do trí töôûng töôïng

2048 DÖ HÖÔNG

NHÖÕNG KEÛ ÑAÏI MOÄNG

hay MAÁY GIOØNG GÖÛI MOÄT NGÖÔØI BAÏN

ÑI QUA MIEÀN BAÉC TUYEÁN

(Giöõ laïi moät ñoaïn)

Nhôù laïi thuôû toâi môùi vöøa leân taùm,

Tuoåi thô aáu chuyeän ñôøi chöa lòch laõm,

Vì sa cô mang cuoäc soáng hoang ñaøng.

Ai chaéc raèng trong suoát kieáp laàm than

Seõ tìm ñöôïc nieàm vui trong giaây phuùt?

*Naêm Bính Tuaát (1) muøa xuaân möa suøi suït,

Trôøi aâu saàu tieãn böôùc keû phaân ly.

Töø ra ñi treân coõi theá cuoàng say

Ñaâu laø beán cuûa caùnh buoàm caêng gioù?

10 Coù nhöõng luùc buoàn nhìn laøn maây ñoû

Chìm gioøng xanh cuûa vieãn xöù teû buoàn

Chaïnh loøng ta nhôù ñeán queâ höông;

Coù nhöõng luùc buoàn nhìn traêng vaøng hoaéc

Rôi trong maây beân chaân trôøi xa laéc

Sau thaønh trì cuûa thôøi coå hoang vu,

Chaïnh loøng ta caûm thaáy aâu saàu,

Tha thieát nhôù vaøi baïn beø xöa cuõ;

Nhöng giöït mình treân con ñöôøng giuïc giaõ

Ta vuøng leân vaø haáp taáp böôùc ñi.

20 Döïng cô ñoà baèng taát caû kieân trì,

Baèng traêm bieän phaùp, baèng nghìn keá hoaïch.

Ta laø cuõng phöôøng tieâu ñaàu laïn ngaïch,

Ñöa tay khoâng muoán xoay truïc ñòa caàu (2),

Lao taám thaân vaøo caûnh soáng ñieân roà

Ñaïi thieân haï ta coi nhö raùc coû.


Cuoäc phuø theá xaây neân ñoà baù,

Trí gian huøng gom laáy lôïi danh.

Vuõ truï naøo chaúng phaûi coõi chieán chinh,

Keû rìu buùa moät phöông trôøi huøng cöù,

30 Ñem trí ngu ra chia bôø xeû xöù.

*Laàn ñaàu tieân treân giaûi ñaát cuûa ngöôøi,

Ta ñaët chaân — vaø bôõ ngôõ moät hoài,

Roài haáp taáp tìm moïi phöông sinh soáng.

Luùc chaïy, luùc ngaõ, luùc ñöùng troâng ngoùng,

Moät mieáng aên laøm khoå sôû hình haøi!

Möu sinh toàn troâng caäy ôû hai tay

Traéng, vôùi khoái oùc hôn ñôøi — chæ coù theá.

Ta sôï laém muøa ñoâng trôøi laïnh giaù

Trong luùc ta beân heø phoá lang thang.

40 Ngöôùc maét leân nhìn ñoâ thò huy hoaøng,

Phoá phöôøng, bieät thöï, cöûa gaøi kín mít,

Maø beân trong soáng eâm ñeàm thoûa thích

Vaø ngöôøi vaø thuù vaät, choù, meøo...

Ngoaøi ñöôøng doïc ngang vaéng veû quaïnh hiu

Trôøi laïnh leõo xuoáng töøng traän möa reùt.

Maét aâu saàu ta nhìn trôøi xaùm xòt

Cuûa xöù ngöôøi maø chaïnh nhôù queâ höông.

Quaàn aùo ta ñaõ xô xaùc cuõ caøng

Khoâng che noåi nhöõng luoàng gioù baác.

50 Khi meät moûi, ta ngoài töïa song saét

Laø voøng raøo cuûa moät toøa nhaø.

Naøy baïn ôi, raát coù theå ta boãng nghe

Trong nhaø aáy nhöõng tieáng cöôøi naéc neû,

Tieáng ngöôøi giôõn, tieáng choù noâ vui veû,

Thì laøm sao ta caàm ñöôïc taâm tö?

2050 DÖ HÖÔNG

Caàm ñöôïc leä saàu ñang chaûy nhö möa?

Saùch coù chöõ: höõu thaân höõu khoå (3).

*Chuyeän voâ lyù thöû ñem laøm ví duï:

Toâi boãng döng caûm moät moái tieác thöông

60 Cho nghìn thu coøn laïi môù xöông taøn

Cuûa Nguyeãn An Ninh vuøi ngoaøi Coân Ñaûo.

Ñôøi tranh ñaáu laø moät ñôøi khoå naõo.

Xaû thaân ra maø chòu caûnh tuø ñaøy,

Taám xöông gaày coøn muoán choáng ñôõ trôøi,

Khi guïc xuoáng vaãn aâm thaàm laëng leõ,

Moät taám thaân, chæ moät thaân loi leû,

Göông hy sinh, ñöùc can ñaûm aáy ai bì!

Vôùi Thaùnh Nguyeãn deã saùnh noåi Gandhi (4),

Luùc xaõ hoäi chia lìa chöa tænh ngoä.

70 Ñöùc Thaùnh Nguyeãn ñaõ cheát vì leõ ñoù.

Vaø cheát naøy nhö soáng maõi nghìn ñôøi,

Ñöùc Thaùnh Nguyeãn soáng trong loøng moãi ngöôøi.

Coøn bao keû anh huøng trong boùng toái

Vuøi xöông traéng döôùi vuõng laày röøng nuùi

Ngaøn vaïn naêm coøn ai bieát ñeán ñaâu;

Neáu khoâng vì moät leõ vôù vaån naøo

Naøo ai deã vöông vaøo voøng ñònh soá?!

*AÂu coù phaûi vì thaân maø khoå,

Phaûi lang thang khaép beå AÙ trôøi AÂu?

80 Chæ vì thaân thaáy böïc caûnh ao tuø

Giöông caëp caùnh thaàn lao vaøo baõo toá.

Coù taøi trí coù tranh giaønh cô sôû,

Loøng nhuõng tham mong döïng moät cô ñoà,

Ñem taám thaân ra traûi gioù daàm möa


Chi xaù keå nhöõng traän ñôøi thaát baïi.

Chöa noùi keû thích cuoäc ñôøi troâi noåi

Vaø nhöõng ngöôøi coù yù muoán phieâu löu,

Ñöøng noùi chi ñeán nhöõng keû cuøng ñoà

Muoán ñoaït ñeán giaøu sang trong lieàu lónh.

90 Ta chæ noùi ñeán caùc tay baûn lónh,

Trí hôn ñôøi, taøi quaùn chuùng, tính doïc ngang,

Xem ra gì maûnh baèng caáp cöû nhaân

Hoaëc nhöõng thöù ñoác-toâ-ra soït raùc(5).

Nhöõng keû aáy yû söùc mình sieâu vieät,

Trí taøi mình aép tích cô quyeàn,

Moät baøn tay laøm quæ khieáp thaàn kinh,

Maø kieâu haõnh ñöùng giöõa ñôøi tranh ñaáu

Vôùi saám seùt, vôùi möa sa, baõo toá.

Hoï chaéc raèng söï nghieäp laáy trong tay

100 Vaø thaønh coâng seõ chaéc chaén töø ngaøy.

*Chöa chaéc deã cuoäc ñôøi cho ta theá!

*Cho neân moãi böõa toâi thöôøng suy nghó:

Neáu ñôøi ngöôøi rôi vaøo caûnh baïi vong,

Ai töï tieác chi trong caûnh ñöôøng cuøng,

Hoaëc traøng haït ñoù, hoaëc ly thuoác ñoäc.

Ñôøi chæ moät cuoäc chôi trong phuùt choác,

Ñöôïc thì möøng, thua thì cuoán goùi ñi.

Ñôøi khoâng nghóa lyù ai tieác thaân chi.

Nhöng nghó laïi phaûi thöông ngöôøi ngaäm khoå.

110 Thöông keû soáng coù moái tình muoân thuôû

Toái thieâng lieâng raøng buoäc maûnh loøng ta;

Thöông baïn ta ñaõ tin töôûng vaøo ta,

Vaø ñau ñôùn khi thaáy ta thaát baïi;

2052 DÖ HÖÔNG

Thöông gioøng hoï ñaõ tin ta taøi trí

Khaû dó dòch ñôøi, raïng rôõ toâng moân;

Thöông thieân haï maát moät keû trí huøng.

Ai chaúng bieát maïng Kinh Kha (6) laø reû,

Vieäc laøm aáy baïi, thaønh, khoâng ñaùng keå?

Chæ bieát raèng chính khí vaãn coøn bay

120 Cho ñeán muoân theá kyû nöõa sau naøy.

Muùa göôm giôõn suùng coù chi laø khoù,

Nhöng thöû hoûi ai ñeå saàu muoân thuôû

Cho linh hoàn uaát töû Phaøn OÂ Kyø,

Vaø Thaùi Töû Ñan cuøng boïn tieãn chaân ñi

Phaûi caâm ngaäm moät noãi buoàn thaát voïng!

Coù taøi trí ñaõ laø ngöôøi ñaïi doõng,

Khoâng voäi vaøng, maø tính roõ nöôùc côø.

Neáu chaúng may bò thaát theá sa cô,

Theå xaùc tan raõ vuøi trong coû daïi,

130 Chæ laø söï mua tieáng cöôøi khinh bæ.

*Ñeán nay toâi ñaõ möôøi saùu tuoåi ñaàu,

Söï ñôøi maáy hieåu bieát theâm gì ñaâu,

Moät laàn tính toaùn, nhieàu laàn laàm lôõ.

Toâi nhìn thaáy töông lai ñen toái quaù.

Töø meänh danh cuûa giai caáp ñaáu tranh,

Ñoaït thôøi cô toaøn ngaï quæ suùc sinh.

Tö töôûng heä caù nhaân bò loâi cuoán

Caùch taøn baïo vaø hoá saâu oan uoång,

Ñeå khoâng coøn tìm thaáy loái thoaùt ra,

140 Ñeå moûi moøn, cheát ngaït. Roài tuoåi thô

Coøn lôùp voû, maát heát phaàn tinh tuùy.

Nhöõng thieân chaát maàm non khoâng coøn thaáy

Naåy nôû xinh töôi trong lôùp thanh nieân.


Neáu böôùc chôi ra khoûi goâng xieàng

Cuûa lôùp tö töôûng ñôøi nay raøng ròt,

Ta boãng thaáy ta coâ ñôn, voâ ích,

Bò nhìn baèng nhöõng caëp maét laïnh luøng.

Neáu yû taøi dòch nuùi laáp soâng,

Taïo thôøi theá maø döïng neân cô nghieäp,

150 Ta thaønh coâng thì teân ta söû cheùp,

Ta thaát baïi thì thieân haï cheâ cöôøi.

Nghó maõi roài ta cuõng chaùn ñi thoâi,

Muoán soáng löõng thöõng cho qua ngaøy thaùng.

*Nhöng laïi hoûi: thaân ta thì ta chaúng

Maøng chi maø cuõng chaúng lo chi;

Neáu gia ñình ta chòu caûnh saàu bi

Vôï buoàn chaûi toùc, con khoâng buoàn hoûi

Ñeán cha, luùc ta ñi veà sôùm toái,

Caûnh nhö vaày coù buoàn baõ hay khoâng?

160 Ta muoán tu cho raûnh nôï buïi hoàng.

Nhöng yù nghó ñieân roà cuûa tuoåi treû.

Ñôøi muoán theá maø ta khoâng muoán theá,

Nhöng muoán hay khoâng muoán, cuõng baèng thöøa!

Ta seõ keát hoân, seõ soáng, seõ giaø,

Vaø seõ cheát; traû nôï ñôøi laø theá.

Ta lôùn roài, ñöøng nghó chuyeän voâ nghóa...

2-1954

2054 DÖ HÖÔNG

________________

(1) Hoài töôûng luùc chieán tranh xaâm laêng Phaùp lan roäng

khieán taùc giaû boû laøng queâ ra ñi

(2) Ñaëng Dung, danh töôùng ñôøi nhaø Traàn, trong baøi Caûm

Taùc coù caâu:

Trí chuùa höõu hoaøi phuø ñòa truïc,

Traåy quaân voâ loä vaõn thieân haø,

thôø chuùa mang loøng hoaøi baõo muoán xoay ngöôïc truïc

ñòa caàu, nhöng khi tieán quaân khoâng tìm ñöôøng ñeå ñeán

con soâng ôû treân trôøi; thieân haø coøn aùm chæ Trung

Quoác.

(3) Traàn Troïng Kim, trong quyeàn Quoác Vaên Giaùo Khoa

Thö, Lôùp Sô Ñaúng, baøi ca dao Lính thuù ñôøi xöa (luùc

ñoùng ñoàn), coù caâu:

Ba naêm traán thuû löu ñoàn,

Ngaøy thì canh ñieám, toái doàn vieäc quan.

Cheùm tre, ñaún goã treân ngaøn,

Höõu thaân höõu khoå, phaøn naøn cuøng ai.

(4) Nguyeãn An Ninh (1899-1943) trong dieãn vaên naêm 1923

coù noùi: “Moät con caù quaù to khi loäi laøm sao traùnh khoûi

gaây chuùt soùng gioù. Muoán soáng maïnh khoûe, nhieàu khi

phaûi deïp boû luaân lyù sang moät beân.” Ngoïc Lan ñaõ duøng

buùt khuyeân teân Nguyeãn An Ninh trong baøi thô treân vaø

ghi beân caïnh: “Tuoåi môùi ñoâi möôi ñöùng tröôùc haøng

haøng lôùp lôùp só phu dieãn thuyeát haøo huøng, bieán nhöõng

trieát lyù cao sieâu thaønh giaûn dò, hoùa khoâng töôûng thaønh

thöïc teá, laø ngöôøi ñaàu tieân trong lòch söû daùm caàm buùa

ngoân luaän ñaäp phaù neàn taûng vaên hoùa nghìn naêm cuûa

Khoång Töû, cuõng laø ngöôøi ñaàu tieân ôû xöù naøy duøng ñuoác

trí tueä roïi ñöôøng daãn daét ngöôøi daân tranh ñaáu nhaân

quyeàn, ñaùng laø thaùnh cuûa caùc thaùnh.”


(5) Noùi nhaïi chöõ Phaùp doctarat, vaên baèng tieán só

(6) Vaøo cuoái thôøi Chieán Quoác ñaïi loaïn beân Trung Quoác

Kinh Kha vì caûm kích söï ñaõi ngoä cuûa Thaùi Töû Ñan

nöôùc Yeân vaø Phaøn OÂ Kyø neân laõnh söù maïng ñi aùm saùt

Taàn Vöông Chính, veà sau töùc laø Taàn Thuûy Hoaøng Ñeá.

Kinh Kha bò Taàn Vöông Chính gieát.

2056 DÖ HÖÔNG

TÌNH YEÂU CUÛA COÂ GAÙI TRAÀM LAËNG

(Taëng Coâ Tuyeát Tieân, tieáp theo baøi Tieân Tuïc Baát Thaân)

Hoø ô, maây gioù hôïp tan,

Non tình nöôùc leä xoùt thöông khoâng bôø.

Tình maây nhö gioù thoaûng qua,

Ñau loøng non nöôùc bieát laø bao nhieâu!

Maây ñi chín coõi phieâu dieâu,

Nöôùc non traàm maëc nhöõng chieàu hoaøng hoân.

Tình maây chaïm nöôùc non hoàn

Voâ tình gieo laïi moái buoàn thieân thu.

Hoø ô, môû caùnh quaït saàu

10 Vôùi ngoøi buùt beänh nhieäm maàu, toâi than.

Hoø ô, vaéng laëng taâm hoàn

Nghe toâi daïo phím ñaøn buoàn cuûa toâi

*Gioù möa chæ thoaûng troâi phuùt choác

Caûnh nöôùc non boãng luùc tieâu ñieàu,

Nuùi xanh in boùng tình yeâu,

Ngaäp trôøi môø mòt vaân trieàu saàu bi.

Maây laõng ñaõng mong chi keát hôïp,

Tình vu vô trong lôùp haõo huyeàn.

Giaác mô giaây phuùt bình yeân,

20 Nhöng tình giaây phuùt trieàn mieân saàu daøi!

Ñaây non nöôùc nhöõng ngaøy giaù laïnh

Trôøi u buoàn vôùi caûnh caêm hôøn.

Ai veà non nöôùc theâ löông

Cuøng non nöôùc seû ñau thöông khoái tình.

*Hoàn yeân tónh, khoái tình tinh khieát,


Loøng ngaây thô naøo bieát gì ñaâu.

Boãng döng ai khuaáy tro saàu,

Ai treâu ngöôi baáy cho daàu loøng ai!

Ai cay nghieät, maø ai ñau xoùt,

30 Ai nhaãn taâm khoâng chuùt thöù dung,

Voâ tình daøy xeùo taám loøng,

Loøng voâ toäi bò nghìn truøng khoå ñau?

Nieàm thöông meán buùt sao deã veõ,

Ngöôøi voâ tình gieát keû thaàm ñau.

Khi ñi ñöùng, luùc ra vaøo,

Boùng ai nhö gôïi theâm saàu loøng ai.

Khi tieáng noùi nuï cöôøi eâm dòu,

Nhöng nhö gay gaét ñieäu, cay lôøi,

Voâ tình tieáng noùi nuï cöôøi

40 Tim toâi toån haïi maø ngöôøi hay ñaâu.

Tim toâi vaïch veát saàu saâu ñaäm,

Hôõi oâi ngöôøi gieo thaûm khoâng hay!

Ai veà vui caûnh kinh kyø,

Ai veà tuûi gioù hôøn maây sôùm chieàu.

Trôøi ly bieät tieâu ñieàu maây gioù,

Khí buoàn saàu gôïi nhôù mung lung.

Saàu oâi, ñaây quyeån saùch loøng,

Ñaây trang tình töï nhöõng doøng roái tô!

Ai hôõi ai thôø ô ai ñoù,

50 Ñeå rieâng ai voø voõ moái saàu.

Ai cöôøi noùi chuyeän ñaâu ñaâu,

Ñeå ai thöông meán thaàm ñau taám loøng.

Chuyeän vôù vaån boãng khoâng laïi hoùa

Ra tình saàu buoàn baõ thieân thu,

Maø ai gieo raéc khoå ñau,

Voâ tình ai coù bieát ñaâu söï naøy.

2058 DÖ HÖÔNG

Ñieàm gaëp gôõ maûy may roài bieät,

Keû ñi veà ñôn chieác linh hoàn,

Taâm tö daèng daëc moái buoàn,

60 Maø ngöôøi ñoái dieän qua ñöôøng thôø ô.

Loøng hôõi loøng bieát chöa cay ñaéng?

Tình oâi tình thaáu chaúng oan öông?

*Thieân haø vuõ truï theâ löông,

Boùng traêng e aáp nieàm thöông noãi saàu.

Trôøi aûm ñaïm guïc ñaàu nghó ngôïi,

Gioù aâm u bay moûi caùnh thoâi,

Beân gioøng möa laù taû tôi,

Töôûng bao tình ñoå vôõ troâi vuõng Buoàn!

Traêng le loùi saàu tuoân leä lieãu,

70 AÙnh tô loøng laïnh leõo söông sa.

Traêng oâi, ai giuïc traêng taø,

Traêng oâi, ai khieán traêng môø hôõi traêng?

Maûnh hoàn laïnh leõo baêng nhö tuyeát,

Gioù ñöa traêng saàu cheát taâm tö!

Hoàn oâi beänh naëng bao giôø

Cuøng traêng cheát giöõa maây môø ñìu hiu.

Trong gaàn guõi maø nhieàu xa caùch,

Ngöôøi laïnh luøng chaúng bieát ta ñang

Buoàn nhö baøo goït taâm can,

Buoàn nhö tuyeát laïnh baêng ngang taám loøng!

*Thoâi heát roài coøn mong chi nöõa,

Daäp taét ñi ñoáng löûa taâm hoàn,

Cho tim toâi laïnh, cho loøng

Toâi ñau khoå hoaëc cheát trong haän tình.

Toâi ñaõ bieát töø nghìn vaïn thuôû


Raèng kieáp sinh khoå sôû vaày thay;

Löôõi naøo khoâng neám ñaéng cay,

Tình naøo chaúng phaûi laø daây nghieät ñôøi.

Muoán xa laùnh nhöõng nôi buoàn tuûi,

90 Laïi sa voøng phaûn boäi ñau thöông.

Töø laâu toâi ñaõ hieåu raèng:

Tình maây vôùi gioù muoân ngaøn bieät ly.

Thoâi heát roài coøn chi ñaâu nöõa,

Toâi bieát ngöôøi naøo nhôù ñeán toâi.

*Nhöng toâi nhôù laém; ai oâi,

Bieát toâi nhôù keû ñaõi boâi phuï phaøng!

Ai oâi coù bieát chaêng toâi nhôù?

Vaø tình toâi khoå sôû vì ai?

Vaø hoàn toâi heùo haét roài,

100 Saép uùa ruïng döôùi chieàu trôøi ñieác caâm?

Vaø toâi nöõa, toâi laàm toâi bieát,

Toâi ñaõ laàm, toâi traùch chi ai;

Traùch toâi khoâng löïa choïn ngöôøi,

Maø ai tri kyû treân ñôøi, bieát ai?

Nhôù laïi buoåi taêm hôi ñaõ laït,

Ñaõ bieát ngöôøi phuï baïc vôùi toâi,

Loøng toâi ñau xoùt boài hoài,

Tình toâi haáp hoái ngaäp trôøi ñau thöông.

Tình môùi nôû voäi taøn phai choùng,

110 Ai cheát loøng nhìn boùng ai ñi.

Ai ñi vui caûnh kinh kyø,

Ai tim tan naùt hoàn veà leû loi.

Boùng ai nhö gôïi lôøi ñau xoùt

Luùc ñi veà, cho naùt hoàn thô.

Ai oâi, ai kheùo ô thôø,

2060 DÖ HÖÔNG

Ai oâi, ai kheùo höõng hôø, hôõi ai?

*Toâi laém noùi nhieàu cöôøi, thuôû aáy,

Nhöng trong loøng ñaõ baáy nhö töông.

Trong cöôøi pha saéc ñau thöông,

120 Trong caâu noùi ñaõ chöùa chan caêm hôøn.

Bôûi côït giôõn noùi naêng laø göôïng

Ñeå chung vui vôùi baïn beø thoâi;

Nhöng traêm ñöùa gioáng loâi thoâi

Deã ñaâu ñoåi ñöôïc moät ngöôøi toâi yeâu.

Toâi môùi bieát ít nhieàu men vò

Cuûa ñau thöông raïn ræ tình ñaàu.

Bao nhieâu cheùn thuoác uoáng vaøo,

Beänh tim toâi chaúng cô maøu giaûm dung.

*OÂi tình aùi ngaøn truøng khoâng hôïp,

130 Tieâu taùn roài nhöõng lôùp öôùc mô.

Thoâi toâi ñôïi ñeán bao giôø

Cho ngöôøi tænh ngoä baát ngôø nhôù toâi.

Hay ñeán luùc ngöôøi roài cuoäc theá,

Boû xaùc nôi moà maû ñìu hiu,

Hoàn toâi moät buoåi trôøi chieàu

Gheù thaêm vieáng vôùi ít nhieàu traøng hoa...

Ñaõ maát heát öôùc mô söï soáng,

Ñaâu coøn gì giaác moäng traêm naêm,

Thoâi veà non nöôùc u thaâm,

140 Tieâu dao vôùi caûnh ngaøn naêm mòt muøng.

*


Traêng oâi traêng non soâng laïc höôùng,

Göông traêng buoàn moäng töôûng xa xoâi,

Ñoùm kia traêng muoán ngoû lôøi,

Voâ tình ñoùm vaãn giôõn chôi phöông naøo.

Loøng traêng chæ trôøi cao bieån roäng,

Chæ nöôùc non thô moäng ñìu hiu,

Hoïa chaêng hieåu moät ít nhieàu.

Thoâi traêng veà caûnh tieâu ñieàu gioù maây,

Ñöùng giöõa ñænh löng trôøi xanh ngaét,

150 Treân ñaàu non raïng saéc pha leâ,

Buoâng aùnh loøng xuoáng sôn kheâ,

Soâng hoà gaám luïa coû hoa mòn muøng.

Giaûi nöôùc non aùnh loøng saàu laïnh,

Göông traêng buoàn, traêng chaïnh nhôù nhung.

Traêng oâi, hôø höõng non soâng,

Ñìu hiu gioù thoåi maûnh loøng coâ ñôn.

*Gioù laïi noåi maây vôøn saàu thaûm,

Ngaäp neûo tim aûm ñaïm möa nguoàn;

Meânh moâng trieàu luõ saàu buoàn

160 Khoâng ngöng xoâ giaït linh hoàn coâ lieâu.

Nuùi Voïng Phu moät chieàu teû nhaït,

Veû tieâu tao löôùt thöôùt boùng maây,

Khoâng gian hôøn haän bao ngaøy

Naëng neà buoäc kieáp löu ñaøy ñau thöông.

Vuõng taây nhuoäm taø döông vaøng uùa,

Töôûng chöa nguoâi aùnh löûa tình thuø,

Vaãn leo leùt ñeán nghìn thu,

Beân trôøi goùc beå aâm u chaäp chôøn.

Toâi cheát, song löûa hôøn khoâng taét,

170 Bay vaät vôø maët ñaát löng maây,

2062 DÖ HÖÔNG

Xin ngöôøi tri kyû laø ai,

Leä tình xoùt ñoå löûa ñaây môùi taøn.

*Ai ñang vui? Ai ñang ñau khoå?

Maø voâ tình ai coù bieát ai?

Naëng loøng thöông haõo nhôù hoaøi,

Tim caâm nín, saéc ñeïp ngaøy phoâi pha.

Toâi nhaãn nhuïc soáng qua naêm thaùng,

Mong queân saàu vaø chaúng nhôù ai.

Chuùt hoàn beøo boït giöõa ñôøi,

180 Bieát ai tri kyû, ai ngöôøi tri aâm?

Baïn toâi chæ ngaøn naêm vui soáng

Caûnh nuùi röøng thô moäng ñìu hiu,

Nöôùc non maây gioù yeâu kieàu,

Traêng vaøng, caây bieác, trôøi nhieàu ngoïc sao,

Caûnh Thieân Thai muoân maøu vaïn saéc,

Muoân höông hoa ngaøo ngaït thôm rôi,

Hoà sen laù bieác hoa töôi,

Gioù vaøng haây haåy, soâng phôi luïa ñaøo...

OÂi tieân caûnh chöøng naøo toâi ñöôïc

190 Trôû veà cuøng baïn taùc ngaøy xöa,

Döôùi traêng khi ñaùnh cuoäc côø,

Khi thuyeàn reõ soùng cheùn traø môøi vui!

*Ai coù bieát tình toâi röõa uùa

Töøng mieáng rôi tan raõ thöông taâm?

Moät côn gioù aùi loãi laàm,

Ngoïc vaøng rôi naùt trong ñaàm tanh hoâi.

Ai coù bieát moät lôøi ai noùi

Nhö löôõi göôm raïch phoåi tim toâi?

Bieát chaêng cöû chæ ñaõi boâi


200 Voâ tình giaày naùt hoàn toâi heùo gaày.

Ai xui khieán tình maây vôùi gioù

Cho nöôùc non than thôû xoùt thöông.

Hôõi oâi, maây gioù theâ löông

Khieán non vôùi nöôùc ñau buoàn vaån vô.

Traêng buoàn chi lu môø neùt thuûy,

Trôøi buoàn chi ngaøn luïy sao sa,

Toâi buoàn chi daùng bô phôø,

Phaûi chaêng tieác moät giaác mô maø buoàn?

Ai coù bieát vaïn nguoàn tình aùi

210 Bôûi löûa hôøn ñoát chaùy kheùt; vaø

Ai oâi, ñaây nhöõng baøi thô,

Ñaây laø khung nhaïc leä pha maùu ñaøo.

Caïn caû möïc ai ñaâu ñaõ bieát,

Khoâ caû tim ai cheát vì tình;

Nhòp caàu duø gaãy thình lình,

Maø loøng nhung nhôù ñaõ ñaønh, sao thoâi!

Gaø maáy tieáng, traêng rôi song cöûa,

Treân giöôøng toâi hoang giaù chaên maøn;

Vì ai ngoài veõ tim vaøng,

220 Ñeâm nay phaûi ñaép traêng taøn — laïnh chöa! (1)

2-1954

__________________

(1) Trong thôøi gian ñi hoïc tröôøng Taân Thanh ôû Taân

Ñònh, Saigon, Tuyeát Tieân cuøng vaøi baïn gaùi möôùn

caên phoá troï gaàn chôï Taân Ñònh, coâ coù phoøng rieâng

treân laàu vaø moät chieác giöôøng ngoaøi bao lôn, maëc

duø khoâng phaûi ñeå nguû, nhöng coâ thöôøng naèm chôi

nhöõng ñeâm noùng nöïc muøa heø hoaëc ngaém traêng.

2064 DÖ HÖÔNG

NHÖÕNG BUOÅI CHIEÀU

(Nhaân dòp veà vieáng moä cuûa toå maãu yeâu daáu, xoùm Goø Me,

laøng Bình AÂn, toång Hoøa Laïc Haï, tænh Goø Coâng)

Ngaùn noãi chieàu ñi, chieàu laïi laïi,

Chieàu naøo cuõng ñöôïm veû u buoàn.

Hoàn toâi vì theá cuõng theâ löông,

Ai baûo nhieàu xuaân aám ñeïp?

Gioù thoåi töøng khoâng maây vaån vô,

Naéng vaøng haáp hoái khí chieàu môø.

Saàu chieàu theo gioù daâng muø mòt

Cho daï traøn ñaày thöông nhôù xöa...

Caây noï maø ñöa ngoïn gioù naøy

10 Thì thaøo nhö tieáng thôû than daøi,

Rung rinh leä naéng tuoân treân laù;

Boùng toái ôû ñaâu rôi xuoáng hoaøi,

Lô löûng treân cao nhöõng ñaùm maây

U buoàn moûi caùnh sa nôi ñaây,

Hay laø gioù boãng naâng traàn theá

Ñeán xöù U Huyeàn laëng leõ chi?

Boãng toâi nhôù nhöõng chieàu thô moäng

Moäc maïc, hieàn töø cuûa ruoäng khoai,

Vôùi tieáng hoø reo con treû doäi,

20 An vui khoâng nghó chuyeän ngaøy mai.


Toâi nhôù chieàu xöa, naêm thaùng qua

Maø toâi thöông laém — toâi yeâu laém.

Nhöng oâi, toâi coù thaáy bao giôø

Nhöõng thuôû hoàn thô töôi thaém nöõa?

Baây giôø chieàu ñeán — roài chieàu qua —

Maø daï tuûi buoàn voâ beán bôø.

Nhöõng luùc toâi thöông hoaëc nhôù laïi

Muoân tình dó vaõng, leä thaàm sa!

Thöû nghó maø coi; ñôøi thaät bi,

30 Ngaøy naøy, ngaøy noï, noái ngaøy kia.

Neáu ta ñi ngöôïc thôøi gian laïi

Maø vieáng nhöõng ngaøy cuõ kyõ ta,

Thì bao kyû nieäm, bao aân aùi,

Bao moái tình xöa — oan traùi nay —

Bao tieáng noùi xöa im laëng vaéng

Gôïi loøng buoàn baõ, baâng khuaâng thay!

Maây hoàng chieàu tröôùc, chieàu nay nhaït,

Gioù aám chieàu xöa, nay laïnh nhieàu,

Caûnh roän chieàu xöa, nay quaïnh hiu,

40 Coøn chi ñaâu nöõa? — Chieàu giaø coãi.

Maët nuùi raên roài, traùn nuùi nöùt,

Soâng saâu ñaõ caïn, coû caây khoâ.

Heát chieàu xuaân, tôùi chieàu thu!

Vaïn vaät bò tuø toäi, saép cheát!

2066 DÖ HÖÔNG

Toâi khoâ heùo daàn, toâi khom thaáp,

Moät tí coå toâi haï moãi chieàu;

Da traùn theâm vaøi neùt nhít nheo,

Thôøi gian maáy böôùc, bao nhieâu gaïch.

Ñeán löôït roài ñaây toâi seõ cheát,

50 Bieát bao buoàn baõ ñôøi saàu bi!

Ai hay, ai bieát, khi toâi ñi?

Toâi cheát aâm thaàm, toâi khoå quaù.

2-1954


HOÀNG THÖ

(Göûi coâ Tuyeát Tieân. Tieáp theo baøi Tình yeâu traàm laëng)

Ñaây laø baøi thô, chæ giöõ laï moät ñoaïn, tieáp theo sau moät böùc

thö vieát cho Tuyeát Tieân baèng vaên thöôøng. Tuy goïi baèng

em, Tuyeát Tieân hôn Thaàn Saàu moät tuoåi, maûnh mai thaáp

nhoû, traéng treûo, ñoâi maét troøn ñen laùy, maù baàu bónh, ñeå toùc

theà. Duø coù caùi teân raát ñeïp, khoâng phaûi tuyeät saéc. Nhöng

coâ coù gioïng noùi raát eâm aùi, cöû chæ raát dòu daøng, tính tình

raát deã thöông. Ai môøi coâ aên baát luaän moùn gì coâ cuõng taám

taét khen ngon, ai taëng coâ vaät gì coâ cuõng say meâ naâng niu

ngaém nghía moàm luoân nhoû nheû khen ñeïp. Coâ cuõng ñaëc

bieät ham thích vaên chöông buùt möïc. Khoâng bieát vì baát cöù

lyù do naøo ñoái vôùi Ngoïc Lan, Thaàn Saàu ñaõ giaáu raát kyõ

nhöõng baøi thô lieân heä ñeán Tuyeát Tieân. Duø sao, söï giao tình

Tuyeát Tieân vôùi Thaàn Saàu cuõng chæ ngaén nguûi qua hoïc

ñöôøng. Queâ quaùn ôû Höông Thuûy, coâ ñaõ trôû laïi Thöøa Thieân

soáng vôùi beân noäi vaø hoïc ôû Hueá. Tuy chæ quen bieát thöôøng

thoâi, muøa heø naêm ñoù Thaàn Saàu ñaõ döï ñònh moät chuyeán du

lòch xa xoâi chöa töøng coù, maø Hueá laø moät trong nhöõng nôi

treân böôùc phieâu löu, coá yù hoäi ngoä vôùi Tuyeát Tieân. Nhöng

ñeán Ña Laït, loä trình cuûa Thaàn Saàu ñoät nhieân taéc tòt. Ngoïc

Lan ñaõ tình côø xuaát hieän, ñaõ thaät söï môû maøn saân khaáu

cuoäc tình trong tim caäu, vaø ñaõ vónh vieãn trôû thaønh ñònh

meänh cuûa Thaàn Saàu. Duø sao Tuyeát Tieân vaãn laø vang boùng

nhaát thôøi vaø khoù queân cuûa tuoåi treû.

Em coøn nhôù caùch ñaây chöøng moät thaùng,

Buoåi chieàu noï trong khu vöôøn raéc naéng,

Ñeán gaàn em anh hôi chuùt ngöôïng nguøng,

Trao cho em ít trang giaáy maøu hoàng (1);

2068 DÖ HÖÔNG

Em kinh ngaïc, caùm ôn, roài nhaän laáy.

Sau nhaân dòp gaëp anh, em giaûng giaûi;

“Caû loøng em trong maáy maûnh giaáy ni.”

Anh thôû daøi, khoâng bieát noùi theâm chi;

Em e leä maø coù chieàu aûm ñaïm.

10 Caû veû thô treân dung nhan thanh ñaïm

Thaáy döôøng nhö phaûng phaát moái saàu tö.

Cho duø em coù gian giaáu; nhöng maø

Anh ñaõ hieåu heát caû roài, em aï.

Neân anh vieát maáy haøng naøy voäi vaõ,

Em ñoïc theâm maø suy nghó kyõ caøng.

Bao nhôù thöông ñeå dôû doùi sao ñang.

3-1954

_______________

(1) Laø baøi thô ‘Tình yeâu cuûa coâ gaùi traàm laëng’


KHAÙCH CHÔI VAØ KYÕ NÖÕ

(Taëng baïn Ñoã Vaên Roàng, baïn hoïc cuøng tröôøng Ñaïo Ñöùc

Hoïc Ñöôøng, Thaùnh Ñòa Cao Ñaøi, Taây Ninh. Nay laïi gaàn

guõi ôû Saigon, thöôøng cuøng nhau la caø nhöõng quaùn veà

khuya. Uoáng röôïu say söa, lang thang qua nhöõng ñöôøng

phoá nöûa ñeâm vaéng ngöôøi, ca haùt ngheâu ngao…)

—“Ñaâu thieân ñaøng? Ñaâu ñòa nguïc? Ha ha!

Coùc caàn bieát, ta caû cöôøi ñaéc chí!

Nhaém tít maét, öïc caïn chai cho phæ.

Ñôøi laø chi maø luyeán tieác laøm chi?

Say ñi, roài seõ cheát, haõy say ñi.

Queân taát caû cuoäc ñôøi vaø theå xaùc,

Queân taát caû, queân ñi.

Thaàn Truïy Laïc,

Ta thöông mi, ta meán mi, ta thôø mi!

Ñieäu ñaøn ñaâu haõy leân baûn tình si,

10 Hôõi kyõ nöõ, cho hoàn ta teâ lieät.

Ta ñaõ bieát khoâng bao laâu seõ cheát,

Naøng hôõi naøng, sao laàn löõa?”

*—“Naøy anh,

Coù phaûi chaêng ñoå vôõ moät duyeân tình,

Hoaëc thaát baïi treân ñöôøng ñôøi, uaát chí,

Anh lao thaân caøn böøa khoâng suy nghó?

Ñeán vôùi em, haõy baøy toû chuùt loøng;

Em seõ nguyeàn naâng ñôõ khaùch anh huøng

Baèng taát caû nhöõng gì em khaû dó”

—“Hôõi kyõ nöõ, oâi con ngöôøi yeâu quí.

20 Nhöng vieäc ta thoâi cöù ñeå maëc ta.

Keû chöa heà luøi böôùc tröôùc phong ba,

2070 DÖ HÖÔNG

Chí vaãn vöõng nhö truï ñoàng, nuùi ñaù.

Ñaây taøi trí saùnh muoân ngaøn thieân haï,

Muoán dòch dôøi ñòa truïc nhö bôõn chôi,

Trong tay ta nhoû moïn moät cuoäc ñôøi,

Ta khoâng deã laøm moät ngöôøi thaát baïi.

Nhöng thoâi thoâi, noùi chi theá söï maõi.

Tha thieát xin haõy haùt khuùc tình si,

Cho hoàn ta quaèn quaïi cheát daàn ñi,

30 Moãi tieáng nhaïc nhö muoân ngaøn tia ñieän.”

—“Anh hôõi anh, hôõi ngöôøi em yeâu meán,

Noãi loøng anh? Haõy keå laïi em nghe,

Nguyeän cuoäc ñôøi saùt caùnh vôùi anh nhe,

Ñeå an uûi, ñôõ hoàn anh sa ngaõ.

Ñaây saéc ñeïp, ñaây lôøi em eâm aû...”

—“Moái saàu tö ta muoán keå vôùi naøng,

Nhöng e raèng naøng coù hieåu cho chaêng?

Ta boãng thaáy söï meânh moâng voâ lyù,

Ñaønh oâm aáp u buoàn trong xöông tuûy

40 Muoán tìm khuaây baèng vò ñaéng men cay.

Vaäy xin naøng ñöøng tra haïch doâng daøi.

Ta muoán kieám vónh haèng trong söï cheát.”

—“Söï voäi vaõ laø muoân nghìn hoái tieác,

Nay coù em laø tri kyû cuûa anh,

Em quyeát raèng ñuû saùng suoát taâm linh

Ñeå thaáu hieåu moät taâm hoàn xa laï.”

—“Em coù theå hieåu gì, em yeâu aï,

Söï hoaøn toaøn voâ lyù cuûa bao la?!”

*


—“Thöông thay moät keû taøi hoa,

50 Bieát bao tình traùi, bao laø oan öông.

Uoång thay trí oùc phi thöôøng,

Trôøi ganh, ñaát gheùt, thoâi coøn gì ñaâu.

Anh ñi boán bieån naêm chaâu,

Tìm ngöôøi tri kyû nhôø caâu vui buoàn.

Nhìn ra nhöõng nöôùc cuøng non

Bieát ñaâu hoäi ngoä maø tuoân noãi loøng;

Neân ñaønh tìm caùi vui trong

Cuoäc ñôøi truïy laïc, trong voøng beâ tha.

Maûnh hoàn giaït khaép ta baø,

60 Gioøng soâng ñònh meänh thaät laø voâ bieân!

Hôõi oâi, ngoïn gioù Öu Phieàn

Thoåi chi qua ñænh nuùi Tình trô vô.

Cung ñaøn ñaõ gaùc sau xöa,

Boãng ñaâu leân nhöõng tieáng tô naõo loøng.

Caûm vì nhöõng khaùch long ñong,

Leä con oâ thöôùc ñuïc soâng Ngaân Haø;

Hoàn em bình thaûn sau xöa,

Boãng ñaâu gioù noåi phong ba baát baèng!

Yeâu laø yeâu keû ngang taøng,

70 Yeâu ngöôøi taøi trí phi thöôøng ñoù thoâi.

Thöông laø bôûi thaáy ñaát trôøi

Haïi cho tan naùt moät ñôøi huøng anh.”

4-1954

(Khi Thaàn Saàu ñöôïc Ngoïc Lan baûo boïc, ñaõ coù moät

laàn coâ khoâng baèng loøng noùi: Thaät khoâng ngôø, môùi

ngaàn aáy tuoåi ñaõ hö hoûng. Coâ raát ñuùng. Tröôùc ñoù,

Thaàn Saàu ñaõ taäp taønh huùt thuoác laù, la caø caùc quaùn

2072 DÖ HÖÔNG

röôïu, noi theo taät xaáu cuûa nhöõng oâng baïn lôùn tuoåi

hôn caäu. Duø sao, caäu cuõng toát ñi nhieàu trong thôøi

gian gaàn guõi vôùi coâ thieáu chuû. Tieác thay, môùi chôùp

maét coâ ñaõ meänh chung.)


TÖÔNG TÖ

(Taëng coâ Tuyeát Tieân)

Töông tö laø nghóa laøm sao?

Hoûi anh, anh bieát theá naøo ñaâu em!

Phaûi chaêng laø gioù thoåi eâm

Maø buoàn, laø aùnh göông Thieàm vaán vöông,

Laø maây nhaït nhöõng chieàu vaøng,

Laø saàu hay nhôù mô maøng ñoù em.

Nhö vöøa lieân tieáp maáy ñeâm,

Boùng em vaéng, anh beân theàm töông tö.

Em oâi, gaëp gôõ baây giôø,

10 Mau mau ñoâi maù ñeå maø anh hoân.

Ñeå buø nhöõng buoåi laïnh buoàn.

Töông tö tan loûng trong nguoàn yeâu thöông.

Cung Thieàm ñaõ saïch vaán vöông,

Ñaàu caønh ñaõ ruïng nhöõng traøng töông tö.

Thì ñoâi ta haõy say söa,

Hoûi anh hai chöõ töông tö laøm gì?

Mau ñi thoâi, keûo lôõ thì,

Ngaøy xuaân ñaõ xeá coøn gì ñaâu em!

4-1954

2074 DÖ HÖÔNG

YEÂU

(Taëng coâ Tuyeát Tieân. Em thaân meán, tình yeâu chæ goàm ba

chöõ: giuùp ñôõ, tha thöù vaø nhòn nhöôøng)

Em nhìn ñoùa hoa nhoû

Maøu tím ñoû xinh xinh

Ñieåm treân laù non xanh

Em noùi: “Ñeïp quaù hoû!”

Em thaáy ñoâi chim cau

Ñang ræa loâng cho nhau,

Ñaäu keà beân bôø coû,

Em khen: “Deã thöông sao!”

Moät gaøy em ñöùng beân bôø vònh,

10 Ngaém caûnh bao la cuûa haûi san,

Nöôùc bieác coäng trôøi cao baát taän,

Em raèng: “Ñaây chính choán thieân ñaøng!”

Boãng choác maây ñen muø aûi quan,

Möa nhö thaùc luõ ngaäp khoâng gian,

Maûnh ñeâm beå vôõ töøng côn seùt,

Em thoát: “Chæ giaây phuùt ngôõ ngaøng!”

Maây tan naéng laïi choùi,

Nöôùc ruùt xuoáng gaønh saâu,

Gioù keùo ra bieân aûi,

20 Em baûo: “Thaät nhieäm maàu!”


Nhö vaäy ñoù, duø vui, buoàn, ñöôïc, maát,

Yeâu laø soáng vôùi loøng hoøa vaïn vaät,

Laø hieán daâng, laø chaáp nhaän ruûi may,

Khoâng aên naên, khoâng hoái tieác, van naøi.

Duø ñoái töôïng ñeïp xinh hay caøn rôõ,

Caàn tha thöù, nhòn nhöôøng vaø giuùp ñôõ.

Hoaøi baõo naøo baèng nieàm tin göûi trao.

Taám chaân tình laø moät thöù baûo chaâu,

Maø moãi maët ñuû muoân höông vaïn saéc.

30 Caàm tay em, anh noùi:

“Em thaät söï bieát yeâu,

Tim em ñaõ coäng höôûng

Vôùi vuõ truï traêm chieàu.”

4-1954

2076 DÖ HÖÔNG

NGÖÔØI LÖÕ HAØNH

Coù moät ngaøy toâi ñi daïo giöõa ñoàng,

Ruoäng baùt ngaùt coøn thôm muøi raï môùi.

Hoa tím ñoû ñaõ voäi vaøng phaán khôûi

Ñieåm li ti treân bôø laù xanh töôi.

Ñaøn chim non bay löôïn döôùi baàu trôøi

Maøu xanh bieác ñang ngaäp traøn naéng aám.

Laïi laàn nöõa moät muøa xuaân eâm thaém

Ñem thaùi bình hoaøn vuõ nhaäp nhaân gian,

Toâi daïo chôi maø loøng raát haân hoan.

*10 Moät oâng laõo beân bôø ñeâ ñi tôùi,

Daùng ñaïo maïo cuõng döôøng nhö nghó ngôïi,

OÂng lang thang roài döøng ngaém trôøi cao.

Toâi ñeán gaàn ñoaïn cung kính vaùi chaøo.

Thaáy oâng vôùi tuùi haønh trang loi leû,

Neân toâi muoán ñem nieàm vui chia seû.

Giô tay leân chæ höôùng cuoái ñoàng khoâng,

Chuùt ngaäp ngöøng toâi noùi: “Kìa cuï troâng,

Thaät saûng khoaùi thaáy trôøi daøi ñaát roäng,

Nghe ñaøn gioù ca chim ñaày thô moäng.

20 Cuï cuõng ñang daïo caûnh ñeán ñaây sao?”

OÂng nhìn toâi vaø laëng leõ laéc ñaàu.

OÂng ñaët tuùi haønh trang xuoáng beân caïnh,

Tay vuoát nheï choøm raâu baïc oùng aùnh,

Veû ñieàm nhieân phaûng phaát khí tinh anh,

Roài ñaùp: “Khoâng. Baùc chæ keû löõ haønh.”

— “Vaäy cuï ñeán ñaây laøm gì, xin hoûi?”

OÂng traàm maëc giaây laâu töø toán noùi:

— “Caäu nhoû ôi, chaùu muoán bieát laém ö?


Bieát nhieàu roài chaùu seõ laém öu tö!”

30 Toâi voäi ñaùp: “Cuï ñaõ nhieàu töøng traûi,

Xin chôù chaáp chaùu ñaây coøn treû daïi.”

OÂng lieàn raèng: “Naøy caäu nhoû, haõy nghe,

Baùc thaät tình khoâng bieát baùc laøm gì

Khi baùc ñeán choã naøy ñoù chaùu aï.”

Nghe oâng noùi toâi laáy laøm kyø laï,

Ngôõ oâng khuøng, nhöng khoâng daùm dæ hôi.

Chuùt toø moø neân toâi hoûi theâm chôi:

— “UÛa, a... vaäy cuï ñaõ töø ñaâu ñeán?”

OÂng boái roái nhö daïi khôø ñaùng meán,

40 Laïi laéc ñaàu, roài thong thaû maø raèng:

— “Caäu nhoû ôi, caäu tin baùc hay chaêng,

Neáu baùc noùi chính ta cuõng khoâng bieát?”

Moät laàn nöõa, toâi ngaïc nhieân chi xieát,

Xong hoûi theâm: “Roài cuï seõ ñi ñaâu?”

OÂng mæm cöôøi, roài cuõng laïi laéc ñaàu:

— “Naøy caäu nhoû khoâng nghe baùc ñaõ noùi,

Baùc khoâng bieát.” Roài oâng khom nhaët tuùi

Haønh trang vaø chuaån bò böôùc ñi.

Moät chuùt loøng traéc aån luùc phaân ly,

50 Toâi voäi hoûi: “Cuï mang gì trong ñoù,

Coù ñaày ñuû cho ñöôøng xa söông gioù...?”

OÂng ñeå toâi dôû mieäng tuùi ra nhìn.

Tuùi roång khoâng. Thaáy toâi ñöùng laëng thinh,

Tay voã nhe vai toâi, oâng lieàn noùi:

— “Naøy caäu nhoû, chaùu haõy nghe baùc hoûi:

Baäc ñeá vöông hay laø keû aên xin,

Haønh trang gì coøn laïi suoát loä trình

Cuûa ñôøi hoï khi tay buoâng maét nhaém?

Chaùu ñang tuoåi cuûa hoa töôi nhuïy thaém,

2078 DÖ HÖÔNG

60 Môùi baét ñaàu treân moät ñoaïn ñöôøng daøi,

Nhöng daàn daø chaùu seõ moûi ñoâi vai.

Baùc bieát chaùu giôø chöa tin lôøi baùc,

Nay ñang ñoä tieát xuaân trôøi aám maùt,

Chaùu seõ ñi gaëp muøa haï noùng rang,

Keá ñoù thì chaùu ñeán caûnh thu vaøng,

Roài tieáp tuïc böôùc sang ñoâng laïnh giaù...”

Lôøi vöøa döùt, oâng lieàn cöôøi ha-haû,

Ñaõ caùch toâi moät khoaûng treân loái thoân,

Gioù phaát phô taø aùo nhuoäm hoaøng hoân.

70 Toâi nhìn doõi daùng tieân phong ñaïo coát

Xa toâi maõi vaø lôùn cao ñoät ngoät

In treân maây roài khuaát giöõa haøo quang.

Tieáng oâng cöôøi töøng chaäp vaãn coøn vang.

*Nay toâi hieåu nhöõng lôøi ngöôøi ñaõ thoát,

Cheâ ngöôøi daïi, nhöng chính toâi ngu doát,

Nghó ngöôøi khuøng, nhöng toâi môùi khuøng ñieân!

Toâi ngöôùc leân nhìn vuõ truï voâ bieân,

Roài luûi thuûi ñaët chaân treân loái nhoû.

Ngöôøi löõ haønh toâi cuõng khaùc chi ñaâu,

80 Treân loä trình baát taän qua thieân caàu,

Loøng chôït hoûi: mình ñang ñi ñaâu hoû ?

4-1954


MÔ CUNG TRAÊNG

Ñeâm nay laïnh. Mô moøng toâi boãng thaáy

Vôùi Haèng Nga böôùc vaøo ñoäng Thieân Thai.

Toâi ngôõ ngaøng trong phong caûnh tuyeät vôøi,

Naøo nuùi ngoïc, caây vaøng, hoà nöôùc bieác,

Traêng saùng toû. Möa sao xem ñeïp maét.

Ñaùm maây hoàng lôø löõng ôû chaân ñoài.

Thoaûng beân tai tieáng saùo vaúng xa xoâi.

Ñaøn haïc traéng löûng lô trôøi xanh ngaét.

Gioù vi vu. Boãng aøo aøo gioù giaät,

10 Xieâm Haèng Nga bay traéng xoùa trong khoâng;

Naøng nhìn toâi vaø cöôøi göôïng theïn thuøng!

Toâi laúng laëng nhìn maët naøng öûng ñoû.

Roài beân tai naøng toâi to nhoû,

Raèng: “Möôøi maáy naêm ôû choán Traàn Ai,

“Khoâng ñeâm naøo saùng ñeïp nhö ñeâm nay.

“Sôn thuûy caûnh laém sô saøi cuõ rích.

“Nay ñöôïc dòp böôùc chaân vaøo ñoäng Bích,

“Ngaém nöôùc non sinh hoaït cuûa ngöôøi tieân,

“Thì söï öôùc ao ñôøi toâi ñaõ phæ nguyeàn!”

20 Chuùng toâi roùn reùn ñeán nôi cöûa ñoäng.

Nhaùc troâng leân: oâ kìa! hai con phuïng,

Roài naøo roàng ñang giôõn vôùi kyø laân.

Qua cöûa naøy chuùng toâi böôùc vaøo saân.

“OÂ cung ñieän Thieân Thai ñaây naøng nhæ?”

Naøng cöôøi mæm vaø ñoâi moâi thoû theû:

“Anh ñaøng hoaøng, ñöøng ngoâng ngaïo nghe anh!”

Toâi troâng leân nghìn ñeøn giaáy ñoû, xanh,

Maáy caây lieãu buoâng nhaønh tha thöôùt dòu.

Cung ñieän xa xa nhö toøa laêng mieáu

2080 DÖ HÖÔNG

30 Ñoà soä vaø aùnh saùng choùi xanh ngôøi.

Maáy naøng tieân aùo traéng ñang laû lôi.

Toâi tieán maïnh say söa töøng böôùc moät.

Nghe tieáng ñoäng, maáy coâ naøng thoaït hoát

Ñöùng laëng im.

Chuùng toâi böôùc vaøo.

Toâi ruøng mình. OÂ, ñeàn loäng laãy laøm sao!

Töôøng caùnh phöôïng, coät roàng, ñeøn nguõ saéc.

Gioù ôû ñaâu trong ñeàn hôi man maùt...

Toâi töôûng toâi laø Ñöôøng Minh Hoaøng

Vôùi Döông Quí Phi laø Coâ Haèng (1).

40 Coã tieäc linh ñình, toâi ngoài cheãm cheä

Treân gheá ngoïc, caïnh Haèng.

Naøng ñöùng daäy,

Vôùi maáy naøng tieân vaø nghieâm nghò maø raèng:

“Maáy nghìn naêm chò ôû trong Cung Traêng,

“Khueâ phoøng laïnh. Chaên ñôn, goái chieác.

“Coù caùc em, chò vaãn buoàn man maùc.

“Leä laâm li ñöôïm öôùt thöùc maây môø...

“Chò u buoàn. Neân chò muoán sôùm khuya

“Coù ngöôøi baïn traêm naêm. Nay chò choïn

“Ñöôïc moät khaùch theá gian ñeå laøm baïn.

50 “Khaùch laø ngöôøi: phong nhaõ, haøo hoa (2).

“Hôõi caùc em, haõy xöôùng haùt ñôøn ca,

“Vaø khieâu vuõ ñeå cho chaøng thöôûng röôïu.”

Laøm rung rung maáy böùc maøn baèng luïa,

Tieáng Coâ Haèng trong treûo nhö pha leâ.

Roài ñoaøn tieân trong laáp laùnh xieâm ngheâ

Traéng moûng coù theâu hoa deät böôùm,

Keùo nhau ra giöõa ñeàn giaêng tay naém,

Tung taêng, nhòp nhaøng, hoø haùt ngheâu ngao.


Theâm tieáng saùo du döông hay reùo raét hoøa vaøo,

60 Ñaøn maáy phím laên taên trong aùnh saùng,

Ñeøn rung rinh khi maäp môø, luùc toû raïng,

Khaép trong ñeàn ngaøo ngaït höông thôm ñöa.

Toâi mô maøng. Toâi thöùc nguû. Toâi say söa.

Toâi ngaém nghía maáy tieân em thô treû,

Toâi theo töøng böôùc ñi nheï nhaøng vaø ñeïp ñeõ;

Toâi theo töøng baøn tay uoán aû dòu meàm,

Vaø thaân hình nhö soùng cuoán eâm ñeàm,

Vaø maùi toùc nhö maây chieàu ñen oùng aùnh

Bay phaáp phôùi chaäp chôøn nhö aûo aûnh,

70 Goùi nhöõng maët hoa hay traâm giaét saùng ngôøi.

Maáy tieân nöông nhö nhöõng nhaùnh hoa töôi

Vaø ñoâi maét mô maøng nhìn man maùc,

Maáy tieân em ñang hoø ñang haùt,

Tieáng trong ngaân nhö tieáng thoâng reo,

Maø gioù ñöa gioù ñaåy bay theo

Luùc thì gaàn, luùc meânh moâng xa vaéng...

Toâi mô hoà ñaém say trong aùnh saùng.

Boãng vai toâi maùt nheï. Naøng Haèng Nga mæm cöôøi.

“Em Haèng Nga, sao em ñeïp quaù, em ôi!”

80 Naøng nöûa theïn nöûa vui loøng khaáp khôûi,

Nhích nheï ñoâi moâi dòu daøng naøng kheõ noùi:

“Anh ôi, trôøi saép söûa raïng ñoâng,

“Haõy cuøng em qua gaáp beân kia soâng,

“Thaêm Chöùc Nöõ, hieän naøng ñang coøn raûnh.”

Chuùng toâi naém tay nhau rôøi nguyeät saûnh,

Thì lieàn hai con haïc traéng ñeán nôi.

Thoaét trong maây chuùng toâi caû vui cöôøi.

Vöôøn nhuïc theå boãng daâng thaàm ham muoán,

Naøng e leä, khi toâi nhìn, cuùi xuoáng.

2082 DÖ HÖÔNG

90 Boãng maây môø môø, göông maët naøng xa xa,

Naøng nhìn toâi trong haáp hoái bao la,

Ñoâi caùnh haïc xa lôø môø baõng laõng...

Toâi tænh moäng.__ OÂi maây ngaân traêng saùng!

Caùc tieân nöông vaø cung ñieän nhieäm maàu!

OÂi sôn haø loäng laãy cuûa toâi ñaâu?

Toâi böïc töùc muoán ghì côn moäng laïi!

(Caïnh baøi thô Ngoïc Lan coù ghi: Anh thaáy ñöôïc maøu saéc

trong chieâm bao? Khi Ngoïc Lan trao baøi thô naøy traû laïi

Thaàn Saàu, coâ muûm mæm cöôøi nhìn caäu, baèng gioïng nhoû

nheû eâm aùi hoûi: “Anh thöôøng thaáy Haèng Nga trong chieâm

bao laém haû?” Caäu do döï, ñoaïn ñaùp: “Nhöng baây giôø anh

ñaõ nhìn thaáy Haèng Nga moãi ngaøy!” Ngoïc Lan baát ngôø

khöïng laïi, yeân laëng ngaém nghía maøy maët Thaàn Saàu giaây

laâu, ñoaïn hôi cuùi ñaàu, maù öûng hoàng, boû kheõ: “Anh lì lôïm

aøaøaø...!” Moãi lôøi, moãi chöõ, moãi baøi thô laø moãi kyû nieäm giöõa

ñoâi löùa thô nieân trong nhöõng ngaøy gaàn guõi!)

4-1954

__________________

(1) Xuaân Dieäu, baøi ‘Nhò Hoà’ coù caâu:

Toâi töôûng toâi laø Ñöôøng Minh Hoaøng,

Trong cung nhôù naøng Döông Quí Phi.

(2) Nguyeãn Du, trong ‘Truyeän Thuùy Kieàu’, taû chaøng

Kim Troïng coù caâu: Vaøo trong phong nhaõ, ra ngoaøi haøo

hoa


TOÂI VIEÁT THÔ hay HOÀN THÔ

(Anh em baïn höõu thöôøng hoûi laøm thô khoù deã nhö

theá naøo, ñaây laø baøi traû lôøi)

Khoâng phaûi naën töøng caâu goït töøng chöõ;

Toâi caàm buùt leân laø hoàn thô ñaõ tuoân traøn.

Toâi say söa. Toâi haáp taáp. Toâi voäi vaøng.

Vaø toâi vieát nheï nhaøng nhö gioù thoaûng.

Thô raàn roä tung raêng trong aùnh saùng.

Vaø nhieàu caâu thaønh tieáng nhaïc lôøi ca,

Theá neân toâi vöøa vieát toâi vöøa hoø...

*

Nguoàn sung söôùng ñeán cuøng toâi kheõ kheõ.

Baàu lyù thuù trong loøng toâi nhæ nhæ.

10 Toâi muoán môû baàu truùt aøo caû moät laàn

Cho ngaát say heâ haû ngaäp traøn thaân!

*

Toâi thuû boä, toâi ñoùn ngöøa chaêm chæ,

Khi ngoøi buùt toâi muoán kheâu thô yù,

Ñeå chaïy theo cho kòp suoái thô tuoân.

Kheâu ngoøi thô laø khai thaùc treân nguoàn,

Laø thô chaûy, laø thaùc ngaøn aàm ñoå!

Toâi baát löïc neáu muoán ngaên döøng noù.

Noù töï nhieân lai laùng ngaäp meânh moâng.

*

2084 DÖ HÖÔNG

Hoàn thô ôi, ngöôi laø baïn cuûa loøng

20 Ta, ta say meâ ngöôi ñaém ñuoái,

Ta yeâu ngöôi hôn bao röøng soâng nuùi,

Ta yeâu ngöôi hôn taát caû treân ñôøi,

— Hôõi hoàn thô, ta muoán caén vaøo ngöôi! (1)

5-1954

____________________

(1) Xuaân Dieäu, trong baøi ‘Voäi Vaøng’ coù caâu:

Hôõi xuaân hoàng, ta muoán caén vaøo ngöôi!


TRAÊNG QUAN SAN

(Dòch baøi Quan San Nguyeät cuûa Lyù Baïch. Taëng oâng baïn

Vöông Höng Be, giaûi nguõ naêm 1954, laøm taøi xeá xe ñoø Ña

Laït ñeán Chi Laêng. Treân böôùc ñöôøng phieâu löu, moät quyeån

saùch duy nhaát maø Thaàn Saàu mang theo laø Ñöôøng Thi. Caäu

muoán dòch saïch taát caû maáy nghìn baøi thô coå Trung Hoa,

muoán laøm Leä Thaàn Traàn Troïng Kim môùi vöõa vöøa naèm

döôùi moä cuõng phaûi tan hoàn vôõ maät, xoùt xa khoâng nhaém

maét. Ha ha, ngoâng cuoàng cuûa tuoåi hoïc troø, töôûng laøm

ñöôïc nhöõng vieäc ñoäng trôøi! Keát quaû, cuï Leä Thaàn hoaõn ñaõi

ñaõ dòch ñöôïc gaàn boán traêm baøi, coøn caäu treân suoát loä trình

cho ñeán khi trôû laïi Saigon, chæ dòch ñöôïc voûn veïn moät baøi

duy nhaát! Nhöng maø, ñaâu ñaây trong thôøi gian naøy, moät

cuoäc tao ngoä ñaõ laøm caäu thay hoàn ñoåi xaùc. Thaät laø, caäu

khoâng laøm ñöôïc nhöõng vieäc ñoäng trôøi, nhöng trôøi cuõng ñaõ

saäp ñeø caäu xuoáng taùm möôi moát taàng ñòa nguïc!)

Traêng toû loù Thieân San,

Nöôùc maây saùng meânh mang.

Gioù daøi töø vaïn daëm

Thoåi qua Ngoïc Moân Quan.

Haùn xuoáng ñöôøng Baïch Ñaèng,

Hoà doøm nuùi Thanh Haûi,

Xöa nay ñaát chinh chieán

Khoâng thaáy keû hoài höông.

Lính ngaém maøu bieân aûi

10 Saàu töôûng nôi coá höông:

Ñöông ñeâm nay treân gaùc

Khoâng ngöøng tieánan!

7-1954

2086 DÖ HÖÔNG

Thöôïng Ñaïi Ngoïc Lan


NGAÃU NHIEÂN

(Baøi thô ñaàu tieân vieát sau khi quen Ngoïc Lan. Thaàn Saàu

ñònh taëng Ngoïc Lan, nhöng vì thuôû môùi gaëp gôõ caäu coøn

maëc caûm lôøi thô vuïng veà neân khoâng daùm. Laàn löõa thôøi

gian qua, ñaây laø moät trong vaøi baøi thô maø Thaàn Saàu chöa

bao giôø ñöa cho coâ thieáu chuû xem.)

Moät côn thoaûng gioù,

Laù xanh nheï rung rinh.

Moät gioït möa doû,

Caùnh hoa hoàng ñeïp xinh...

Em ñöøng hoûi gioù kia töø ñaâu ñeán,

Cuõng chôù buoàn khi chieác laù ruïng rôi,

Ñöøng haân hoan nhìn thaáy caùnh hoa töôi,

Ñöøng thaéc maéc tröôùc taø döông haáp hoái,

Vì khoaûnh khaéc moïi söï ñeàu bieán ñoåi...

10 Moät con nhaïn bay qua

Döôùi aùnh sao môø nhaït.

Veà phöông naøo trong vuõ truï bao la,

Em muoán hoûi caùnh chim trôøi phieâu baït?

Moät ñaùm maây eâm maùt

Döøng laïi tröôùc theàm hieân;

Em chôù voäi möøng, cuõng chôù ngaïc nhieân.

Coù maây naøo döøng laïi

Maø seõ khoâng troâi ñi,

Bieán maát ngoaøi quan aûi,

20 Khoâng löu chuùt veát gì?

Em cuõng chôù neân buoàn,

2088 DÖ HÖÔNG

Coù ai tìm ñöôïc boùng chim muoâng!

Chæ thaáy moät laàn roài bieät maõi,

Hoïa may coøn voïng laïi

Tieáng chôùp beå möa nguoàn...

Anh coøn nhôù ñeâm noï,

Thuyeàn giöõa vuõng traêng toû,

Trôøi coäng nöôùc meânh moâng,

Em gaùc cheøo laïi ngoù

30 Caùnh beøo troâi treân soâng.

Caùnh beøo aáy gioáng tim ai ñaõ vôõ,

Ñöøng caûm xuùc neáu maûy may gaëp gôõ,

Thuûy trieàu leân baøng baïc taän chaân trôøi,

Moät maûnh hoàn loi leû giöõa gioøng khôi.

Cuõng ñöøng voäi haân hoan, vì giaây laùt

Maïnh beøo giaït, maïnh thuyeàn troâi neûo khaùc.

Gioøng ñôøi cuõng vaäy ñoù em oâi,

Beøo boït phuø traàm soùng nöôùc troâi,

Maây, gioù, voâ thöôøng hieän laïi khuaát,

40 Theá gian laøm bôûi ngaãu nhieân thoâi.

7-1954


NGHEÀ TAÀM VOÂNG

(Baøi vaên ñaàu tieân cuûa Thaàn Saàu cho Ngoïc Lan vaø buùt

khuyeân ñaàu tieân cuûa Ngoïc Lan cho Thaàn Saàu)

OÂng hai ôû thoân queâ tænh Myõ Tho, cöûa nhaø beà theá, thöôøng

möôùn coâng nhaân saên soùc vöôøn töôïc, ruoäng raãy quanh

naêm. Moät hoâm oâng goïi ngöôøi haøng xoùm ñeå möôùn daëm laïi

maáy noïc traàu. Haén töø choái noùi: “Toâi ñaõ tìm ñöôïc moät

ngheà thanh baïch ôû thaønh phoá.” OÂng hoûi ngheà gì? Haén

ñaùp: “Ngheà taàm voâng.” Moät hoâm khaùc, oâng goïi ngöôøi

trong laøng, möôùn veùt saâu caùi thoâng haøo sau vöôøn ñeå nöôùc

ñöøng bò ngheõn. Haén töø choái noùi: “Toâi baän laøm taàm voâng.”

Laïi moät hoâm nöõa, nhaèm muøa khoâ, oâng hai goïi moät ngöôøi

cuõng trong thoân xoùm, möôùn ñaäp nhöõng boù luùa ngoaøi

ruoäng ñeå chôû veà nhaø. Haén töø choái noùi: “Toâi maéc laøm taàm

voâng ôû Saigon, coâng vieäc vaên minh hôn.” Ñoái vôùi oâng hai,

daàn daø nhöõng chuyeän nhö vaäy xaûy ra luoân, coâng nhaân

ngaøy caøng khoù möôùn. Roài oâng hai quyeát ñònh laøm moät

chuyeán du lòch ñeå tìm bieát taàm voâng laø caùi ngheà gì. OÂng

laáy xe löûa töø Myõ Tho, böôùc xuoáng nhaø ga chính Saigon,

roài lôn tôn thaû boä ñeán tröôùc chôï Beán Thaønh. OÂng thaáy

treân moät baõi ñaát roäng nhieàu chieác xe nhoû, coù mui vaûi, gaén

hai baùnh nhö baùnh xe ñaïp, phía tröôùc coù hai goïng song

song. Moãi xe coù moät ngöôøi ngoài giöõ. Roài oâng thaáy moät

oâng taây ñi ñeán, böôùc leân ngoài treân moät chieác xe. Ngöôøi

giöõ xe lieàn ñöùng daäy, hai tay naém hai goïng xe. OÂng hai

chôït ngaïc nhieân, haén cuøng thoân xoùm vôùi oâng. Haén caàm

hai caùi goïng laøm baèng taàm voâng, raùn söùc keùo, khom löng

chaïy baêng qua ñöôøng loä. Treân xe phía sau, oâng taây ngoài

2090 DÖ HÖÔNG

ngaát ngheåu, mieäng nhai xì-gaø, hai doøng khoùi reõ ra hai beân

meùp raâu. OÂng hai gaät guø: “Thì ra laø vaäy!” (1)

7-1954

___________________

(1) Trong baøi vaên naøy taùc giaû keå chuyeän ngöôøi keùo xe

keùo ôû Saigon thuôû coøn laø thuoäc ñòa Phaùp.

BUÙT KHUYEÂN ÑAÀU TIEÂN CUÛA NGOÏC LAN

Khoâng söûa chöõa moät chöõ naøo cuûa baøi vaên treân, Ngoïc Lan

ñaõ traû noù laïi cho Thaàn Saàu, vôùi maáy gioøng ñaàu tieân cuûa coâ

nhö sau:

“Hoïc haønh dôû doát, ngheà nghieäp chaúng coù, ích lôïi cuõng

khoâng, quanh quaån boà luùa coái xay, trong buïng lem nhem

vaøi chöõ, haøng nghìn ngöôøi töï xöng mình laø thi, vaên, ngheä

só cuûa nöôùc nhaø xöa giôø, ngoaïi tröø moät soá ñaùng ñöôïc kính

troïng ñeám khoâng ñuû treân ñaàu ngoùn cuûa moät baøn tay, chæ

laøm baån thæu quoác vaên, nhuïc maï ñoäc giaû. Caàm buùt phaûi

ñaày loøng quaû caûm, maùu tim, caån thaän töøng lôøi, chaân thaønh

moãi yù, kieân nhaãn, vò tha, luoân luoân töôûng töôïng nhö ñang

troø chuyeän baèng taát caû taâm hoàn vôùi ngöôøi thaân yeâu nhaát

cuûa ñôøi mình. Anh coù nhôù khoâng!”

Laàn ñaàu tieân Thaàn Saàu nhìn thaáy buùt tích ngay chænh,

maûnh mai, nhöõng neùt saäm, to, moûng, nhoû hoøa hôïp nhau raát

ñeàu ñaën, saéc saûo cuûa coâ gaùi thô treû. Caäu ñaõ nhìn nhöõng

doøng chöõ aáy nhö moät luoàng nhieät khí chaán ñoäng caû taâm

can. Roài caäu ngaém nghía noù ngaøy naøy qua ngaøy noï. Sau

naøy caäu coù dòp thaáy nhieàu nhöõng neùt buùt cuûa Ngoïc Lan.


Song cöù moãi laàn nhö vaäy, caäu caûm xuùc moät nieàm laân khoaùi

tuyeät vôøi, töôûng töôïng nhö saéc ñeïp cuûa coâ töø linh hoàn vaø

theå xaùc ñeán taän cuøng ngoøi buùt, loang ra treân trang giaáy.

Ngoïc Lan laø nguoàn suoái cuûa haøo quang, vaïn vaät xung

quanh coâ ñeàu traêm saéc nghìn maøu röïc rôõ!

BÖÙC THÖ THÖÙ NHAÁT CUÛA NGOÏC LAN

“Anh Thaàn Saàu:

Hoâm töø giaõ em, cuõng ñaõ gaàn khai tröôøng, anh noùi veà Soùc

Traêng thaêm cha vaø laáy vaøi giaáy tôø caàn thieát ñeå nhaäp hoïc,

noäi trong ngaøy sau seõ trôû laïi. Nhöng khi anh ñeán Khaùnh

Höng, gaëp vaøi baïn cuõ, beøn chaúng chòu veà nhaø, ruû nhau ñi

baén dôi quaï nôi chuøa Mieân ôû Baõi Xaøu. Anh baén dôi quaï

chi vaäy? Anh coù aên thòt noù khoâng? Em bieát anh thöôøng raát

thöông yeâu, toäi nghieäp loaøi vaät, moät con kieán cuõng khoâng

ñaønh gieát, sao coù theå nghe lôøi baïn anh ñi laøm chuyeän kyø

cuïc vaäy? Anh khoâng bieát nhöõng tu só ngöôøi Mieân raát kính

troïng nhöõng con dôi quaï, cuõng nhö ngöôøi ñaïo Khoång

Maïnh raát kieâng con ruøa hay con qui sao? Khi oâng soùc

tröôûng ra xua ñuoåi boïn anh, caùc baïn anh duøng ngoân ngöõ

Mieân Thoå voâ leã vôùi caùc vò thöøa tu. Anh coù bieát nhöõng

tieáng Mieân ñoù nghóa gì khoâng maø cuõng lôùn tieáng nhaïi

theo, khieán caùc oâng soùc oâng luïc tay heøo tay gaäy keùo ra.

Caùc baïn anh thaùo lui boû chaïy. Coøn anh beânh vöïc caùc baïn

laïi nhaøo vaøo. Duø khoûe maïnh, anh cuõng neân bieát söùc mình

tôùi ñaâu chôù. Baïn anh ñaõ chuoàn heát, anh coøn nhaøo voâ beânh

vöïc ai? Sao anh ngu quaù vaäy? Khoâng ai bieát anh bò giöõ ôû

2092 DÖ HÖÔNG

chuøa bao laâu, bò ñaùnh ñaäp hay khoâng. Anh trôû laïi Saigon,

ñaõ treã hoïc, coøn giaáu em, noùi doái laø maéc beänh thieân thôøi

naëng laém. Anh lì lôïm, ngöôøi bò beänh thieân thôøi thaäp töû

nhaát sanh, sao anh laïi tænh bô! Em ít nhaát cuõng quen bieát

vaøi ngöôøi baïn thaân cuûa anh ôû hoïc ñöôøng. Anh noùi moät

ñaøng, hoï keå em nghe moät ngaû. Chuùa nhaät naøy em seõ ñi leã

sôùm, seõ laàn möôøi chuoãi ñeå caàu nguyeän cho anh. Sau ñoù,

em muoán gaëp rieâng anh, ñeå nghe söï thaät, chæ söï thaät maø

thoâi, nha anh lì lôïm cuûa em!

Ngoïc Lan” (1)

9-1954

___________________

(1) Ngoïc Lan thöôøng chæ vieát voûn veïn teân cuûa coâ döôùi

nhöõng baøi vaên hay thö, traùi laïi Xu Di luoân luoân vieát

nguyeân caû hoï vaø teân laø Thöôïng Quan Xuaân Di. ÔÛ

hoïc ñöôøng hoï ñeàu mang hoï Hoaøng. OÀ... moät chuùt chi

tieát löu nieäm chaúng quan troïng gì!


LAÏNH LUØNG

(Taëng Em Ngoïc Lan)

Hoàn toâi nhö chieác ñaûo khoâng teân,

Giöõa soùng khoâng gian, noåi laïi chìm.

Nhö nuùi hoàn toâi cao choùt voùt

Cho maây môø phuû, giaù baêng theâm.

Loøng toâi nhö moät baõi tha ma

Hiu quaïnh ñìu hiu söông gioù sa,

Le loùi boùng traêng taøn aûm ñaïm,

Loøng oâi, laïnh leõo quaù ñi maø!

Em ôi, ñöøng noùi nöõa yeâu ñöông

10 Cho ñeán tình duyeân cuõng ñoaïn tröôøng!

Haïnh phuùc laø nguoàn gioøng laïnh teû,

Theâu chi Em hôõi caëp Uyeân Öông?

Caàu ñôøi, Anh phaûi böôùc chaân qua,

Anh sôï, Em ôi, sôï quaù maø:

Laét leûo cheo leo treân ñænh nuùi,

Haõy nhìn vöïc thaúm döôùi chaân ta.

Kìa xem phong caûnh cuûa ñeâm thu:

Lai laùng khoâng trung ngaát khí saàu.

Em hôõi, thaáy chaêng: chim bôõ ngôõ,

20 Lieãu buoàn buoâng nhaùnh ruû bô phôø?

2094 DÖ HÖÔNG

Hoàn Anh nhö theå con chim aáy,

Bôõ ngôõ, Em ôi, laïi hoùa ñieân,

Tung caùnh Anh lieàu bay maõi maõi

Giöõa ñôøi ñen toái roäng voâ bieân...

10-1954


MOÄT CUOÄC TÌNH

CHAÁM DÖÙT TRÖÔÙC KHÔÛI ÑAÀU

(Baøi vaên vieát cho Thöôïng Ñaïi Ngoïc Lan)

Ngoïc Lan, ñaây laø moät trong nhöõng chuyeän truyeàn khaåu

anh ñaõ nghe töø nhöõng ngaøy anh coøn nhoû. Chuyeän naøy anh

nghe ñöôïc trong luùc taûn cö traùnh giaëc Phaùp qua vuøng Hoøa

Ñoàng, nay vieát laïi theo kyù öùc, toùm löôïc ít doøng cho caäu

xem. Caâu chuyeän coâ gaùi hoï Tröông...

Khi coâ thö kyù thô treû noåi giaän vì moät phuùc trình môø aùm,

coâ vöùt giaáy tôø vaøo maët oâng chuû sôû ngöôøi Phaùp vaø töø chöùc.

Ñoù laø coâ gaùi hoï Tröông, moät nöõ sinh toát nghieäp, laøm vieäc

cho sôû quan thueá ôû Saigon moät thôøi gian ngaén döôùi thôøi

ñoâ hoä Phaùp, boãng döng boû vieäc coâng chöùc, veà phuï giuùp

meï buoân baùn trong tieäm côm taïi Hoøa Ñoàng. Cha coâ ñaõ ñi

theo khaùng chieán choáng giaëc Phaùp, ñeå laïi ngoâi nhaø roäng,

treân gaùc vaø phía sau cho ngöôøi möôùn. Meï coâ phao tin

choàng ñaõ cheát, nöûa ñeâm ñoùng quan taøi, ngaøy hoâm sau laøm

ma chay tang leã, choân caát, xaây moä vaø thöôøng cuùng vaùi.

Sau khi ngöôøi troï treân gaùc laäp gia ñình ñaõ doïn ñi, phoøng

vaãn ñeå troáng cho tôùi moät hoâm coù gaõ thanh nieân ñoä hôn hai

möôi tuoåi ñeán thay theá. Töø ñoù nhöõng chuyeän raéc roái cuûa

coâ gaùi baét ñaàu.

Gaõ maët maøy tuaán tuù nhöng ngô ngô ngaùo ngaùo, laïi hay

ñuøa giôõn, tuy vui tính nhöng coù khi choïc gheïo ngöôøi quaù

trôùn. Khi thaáy thieáu nöõ trong luùc raûnh roãi ngoài xem taïp

chí Phuï Nöõ Taân Vaên, haén noùi: “Caùi thöù caàm buùt vieát leáu

vieát laùo ra troø troáng chi!” Thieáu nöõ giaän ñaùp: “Coøn hôn

boïn du thuû du thöïc!” Nhöõng luùc lính taây vaøo laøng ruoàng

2096 DÖ HÖÔNG

boá gieát ngöôøi voâ toäi, cöôùp cuûa löông daân, ai ai cuõng than

oaùn, coøn haén chæ cöôøi heà heà. Thaáy thaùi ñoä cuûa haén, thieáu

nöõ baát bình noùi: “Thaät khoâng bieát sæ nhuïc!” Thöôøng ngaøy

tieäm aên cuûa meï coâ taáp naäp ñuû thöù ngöôøi, keû baùn buoân,

coâng chöùc trong xaõ, thôï moäc, thôï neà, nhaát laø ngöôøi Vieät

laøm lính Phaùp vaø boïn Leâ Döông (1). Coù boïn aên uoáng xong

laät ñaät ñi lieàn, cuõng coù ñaùm ngoài nhaêm nhi traø röôïu caø keâ.

Moãi khi maáy oâng ñoäi Phaùp ñeán tieäm aên uoáng, haén laêng

xaêng nònh bôï, thaäm chí ñaùnh giaày söûa aùo cho hoï roài ngöûa

tay laáy tieàn boá thí. Nhìn haén thieáu nöõ vöøa khinh vöøa gheùt,

nhöng haén tænh bô cöôøi cöôøi. Haén laïi thöôøng coù haønh

ñoäng môø aùm, leùn leùn luùt luùt nöûa ñeâm ñi vaéng, khuya

khuya trôû veà. Trong thôøi loaïn laïc, thoân xoùm thænh thoaûng

xaûy ra nhöõng vuï troäm cöôùp, ai cuõng nghi ngôø haén laø thuû

phaïm tuy khoâng baèng chöùng, nhöng haén thì döûng döng

khoâng phuû nhaän cuõng khoâng ñính chính. Nhöõng hieåu laàm,

nhöõng côn gheùt töùc, giaän hôøn, thuø haän giöõa thieáu nöõ vaø

anh chaøng trieàn mieân tieáp dieãn.


Roài boãng moät ñeâm tieáng suùng noå vang, aùnh löûa röïc saùng

moät goùc trôøi laøm xoân xao daân ñòa phöông. Tieàn ñoàn Phaùp

ôû Hoøa Ñoàng bò taán coâng. Ñeán saùng, khi tieáng suùng ñaõ

ngöng, moät soá ngöôøi haùo kyø keùo ñeán quanh traïi lính ñeå

xem nhöõng thaây ma laên loùc döôùi aùnh naéng mai nôi baõi coû

doïc theo veä ñöôøng loä. Thieáu nöõ chôït môû to ñoâi maét nhìn

moät thanh nieân ñang naèm soùng soaûi, mieäng haù hoác, ñoâi

maét trôïn ngöôïc, hai tay oâm laáy buïng, nôi vuõng maùu coøn

aâm æ ñaüm öôùt caû vaït aùo vaø chieác quaàn ñen cuûa haén xuoáng

ñeán chaân. Coâ laät ñaät chaïy veà nhaø, thaáy meï coâ ñang ngoài

baát ñoäng tröôùc cöûa tieäm, beân trong quaân giaëc ñang tung

taùc luïc laïo ñoà ñaïc. Bieát coâ hoïc thöùc theo chöông trình

thuoäc ñòa, cuõng ñaõ töøng laøm vieäc cho chính phuû Phaùp ôû

Sai Goøn vaø ñöôïc neå nang, vôùi söï coù maët cuûa oâng tænh

tröôûng Goø Coâng, boïn quan lính Phaùp khoâng laøm khoù chaáp

nhaän nhöõng caâu traû lôøi eâm xuoâi cuûa coâ thay maët cho meï

vaø moïi ngöôøi trong nhaø.

Haén töø ñaâu ñeán, coâ chöa heà bieát. Nhöng giôø ñaây do tin töùc

cuûa coâng an Phaùp coâ ñaõ bieát haén laø ai. Coâng töû phong löu

töø gia theá giaøu coù ôû tænh thaønh, hoïc sinh cao ñaúng tröôøng

Peùtrus Kyù, boû dôû du hoïc ôû Paris trôû veà, chæ huy cuûa khaùng

chieán maët traän vuøng, traù hình ñeå thu thaäp tình baùo, keá

hoaïch qui moâ coâng phaù caùc tieàn ñoàn ñòch quaân, haén laø taát

caû. Suoát ñeâm ñoù trong caên phoøng laïnh leõo nôi haén ñaõ aån

naùu maáy thaùng qua, khoâng maøn khoâng chieáu, chæ moät caùi

gheá vaø chieác baøn goã ñôn sô, ngheøo naøn, thieáu nöõ ngoài im

laëng. Döôùi aùnh ñeøn daàu môø toû coâ ñang caàm buùt vaø nöôùc

maét coâ rôi laû taû treân tôø giaáy. Khoâng bieát coâ ñaõ khoùc vì

haén hay vì böùc thö coâ ñang vieát giaõ bieät ngöôøi meï thaân

2098 DÖ HÖÔNG

yeâu. Khi vaøi tieáng gaø baét ñaàu ñieåm trong thoân xoùm, coâ

ñaõ cuoán nôùp laëng leõ ra ñi. Vaøi thaùng sau tieàn ñoàn Hoøa

Ñoàng bò san baèng maët ñaát chæ coøn môù tro taøn gaïch vuïn

laãn xöông ngöôøi. Roài caùc coâng söï khaùc cuûa giaëc Phaùp

khaép vuøng Tieàn Giang cuõng y soá phaän, laàn löôït töøng caùi

moät. Keá tieáp nhöõng traän chieán ñòa loâi Kinh Naêm, hoûa

thieâu Taân Bình Ñieàn, xaùp kích Taàm Vu, ruùng ñoäng caû

voøm trôøi, kinh hoàn vôõ maät daân gian… Taát caû ñeàu do coâ

gaùi hoï Tröông.

Loä trình tranh ñaáu cho lyù töôûng töï do vaø haïnh phuùc cuûa

nhaân daân thaät quaù gian truaân, ñaõ phung phí bao nhieâu

xöông maùu cuûa thanh nieân nam nöõ haøo hoa!

11-1954

______________________________

(1) Noùi nhaïi tieáng Phaùp ngöõ legionnaires, laø nhöõng ngöôøi ngoaïi quoác

laøm lính ñaùnh giaëc möôùn cho Phaùp


MOÄT LÖU NIEÄM HOÏC ÑÖÔØNG

(Baøi vaên vieát cho Thöôïng Ñaïi Ngoïc Lan)

Luùc baáy giôø ngöôøi anh hai cuûa Hoaøng Thuùy Lieãu laø hoïc

sinh naêm cuoái cuøng cuûa tröôøng Peùtrus Kyù. Haén keå cho

Lieãu nghe söï vieäc ñaõ xaûy ra giöõa Thaàn Saàu vôùi ñaùm hoïc

sinh tröôøng Peùtrus Kyù. Lieãu ñem caâu chuyeän thuaät laïi Xu

Di. Moät buoåi toái, sau khi côm nöôùc xong, Ngoïc Lan goïi

Thaàn Saàu qua phoøng coâ. Ngoïc Lan hoûi: “Tröôøng Chu Vaên

An naèm trong khu vöïc cuûa Peùtrus Kyù, nhöng coång vaøo

tröôøng ôû phía naøo vaäy?” Caäu ñaùp: “Phía sau Peùtrus Kyù,”

—“Vaäy haèng ngaøy anh phaûi ñi qua ñöôøng Nguyeãn Hoaøng

phía An Ñoâng ñeå vaøo tröôøng haû?” —“Ñuùng vaäy. Sao caäu

laïi hoûi?” —“OÂ oâoâ... em chæ muoán bieát vaäy thoâi maøaøaø!”

Ngoïc Lan yeân laëng ngaém nghía maøy maët caäu thieáu nieân

giaây laâu, ñoaïn nhoû nheû tieáp: “Cuõng hôi laáy laøm laï... ngöôøi

thích ñi ngang queïo taét nhö anh laïi chòu khoù voøng xa nhö

vaäy!” —“Ngoïc Lan, caäu noùi caùi gì vaäy chôù?” —“OÂ...

khoâng coù chi!” Roài coâ thong thaû tieáp: “Thoâi anh ñi nghæ ñi

nha.” Hoài töôûng thôøi gian tuoåi treû Thaàn Saàu ñaõ moät traêm

moät nghìn laàn bò baét naït, hoûi haïch, tra khaûo bôûi ñuû thöù

haïng ngöôøi, nhaát laø ngöôøi cha hung döõ cuûa caäu, maø cho

ñeán baây giôø moãi khi nhôù laïi caäu vaãn coøn ruøng mình kinh

haõi. Nhöng thaät maéc cöôøi, nhöõng gì cha caäu muoán bieát,

caäu chöa moät laàn noùi söï thaät, duø phaûi maát maïng. Baây giôø

thænh thoaûng Ngoïc Lan cuõng hoûi haïch caäu ñieàu noï vieäc

kia, song lôøi leõ cuûa coâ raát eâm aùi dòu daøng. Sau khi trôû veà

phoøng rieâng, Thaàn Saàu ngoài suy nghó. Xong caäu vieát baøi

vaên naøy. Ngaøy hoâm sau caäu len leùn ñeå treân baøn cuûa coâ

thieáu chuû, tröôùc khi yeân loøng côõi xe ñaïp ñi hoïc buoåi chieàu.

2100 DÖ HÖÔNG

Sau cuoäc chính phaân ñaát nöôùc, tröôøng trung hoïc Chu Vaên

An töø Haø Noäi di chuyeån vaøo Saigon, toïa laïc taïi moät daãy

laàu beân caïnh saân banh thuoäc khu vöïc tröôøng trung hoïc

Peùtrus Kyù. Trong khi tröôøng Chu Vaên An hoaøn toaøn daïy

baèng Vieät ngöõ, tröôøng Peùtrus Kyù vaãn coøn duøng Phaùp ngöõ

vaø theo chöông trình thuoäc ñòa. Haàu heát hoïc sinh mieàn

baéc cuûa Chu Vaên An töø moïi neûo ñeán tröôøng baèng coång

sau daønh rieâng cho hoï, song thænh thoaûng cuõng coù moät soá

tuøy theo tieän ñöôøng ñi coång chính cuûa Peùtrus Kyù theo loä

roäng ôû giöõa tröôøng roài qua moät coång thöù nhì giöõa haønh

lang daøi noái lieàn caùc daãy nhaø hoïc. Xuyeân qua coång ñoù

con ñöôøng tieáp tuïc daãn ñeán daãy laàu Chu Vaên An. Luùc baáy

giôø hoïc sinh Peùtrus Kyù mieàn nam ñaõ gheùt nhöõng hoïc sinh

môùi di cö töø mieàn baéc, laïi thaáy söï loän xoän nhö vaäy caøng

theâm töùc giaän. Nôi coång thöù nhì ñoù hoïc sinh Peùtrus Kyù

thöôøng chaän caùc caäu Chu Vaên An laïi ñeå hoûi haïch, gaây goå

vaø cuoái cuøng vaãn laø nhöõng cuoäc aåu ñaû, maø keát quaû coù khi

ñoå maùu thöông tích. Roài ñeán hoâm, moät caäu hoïc sinh ñaïp

xe ñaïp lôn tôn treân ñöôøng loä ñoù ñeå ñi qua tröôøng Chu Vaên

An. Caäu ñaõ nhìn thaáy moät thanh nieân maëc aùo sô-mi traéng

quaàn taây xanh, ñoäi noùn næ traéng, dong doûng cao troâng ñieån

trai, ñang ñöùng giöõa coång cuûa haønh lang. Beân caïnh haén

coøn vaøi gaõ aên maëc cuõng raát töôm taát. Dó nhieân, hoï laø

nhöõng hoïc sinh giaøu coù cuûa Peùtrus Kyù. Caäu ñaïp xe baét

buoäc phaûi döøng laïi, chôø ñôïi Gaõ thanh nieân moät tay choáng

naïnh hoûi: “Ai cho pheùp maày ñi ngaû naøy?” Caäu ñaïp xe töø

toán döïng chieác xe ñaïp nôi moät goác caây beân leà ñöôøng,

thong thaû ñaùp: “OÂng cho pheùp oâng khoâng ñöôïc sao?”

Nhöõng tieáng ‘oâng, tôù’, nhöõng gioïng laï tai, tròch thöôïng,

ñaëc bieät thöôøng nghe töø moàm meùp cuûa daân môùi di cö töø

mieàn baéc thôøi baáy giôø nhö löûa ñoå theâm daàu ñoái vôùi maáy


ñöùa mieàn nam. Hoï khoâng noùi gì heát, lieàn nhaøo tôùi tay

ñeám chaân ñaù. Haèng ngaøy caùc hoïc sinh mieàn baéc sau khi

traû ñuõa baèng vaøi caâu treâu choïc ñaõ chuaån bò chaïy thua, neáu

bò vaây ñaùnh cuõng tìm caùch ñaøo thoaùt, khoâng bieát vì hoïc

sinh mieàn baéc nhaùt ñoøn, hay vì hoïc sinh mieàn nam ñoâng

ngöôøi. Nhöng laàn naøy ngoaøi döï tính cuûa caùc anh em mieàn

nam, caäu xe ñaïp laàm lì quaàn thaûo, aên ñaù traû ñaám, treân taán

döôùi phaït huùc caøn nhö traâu ñieân. Raûi raùc töø xa caùc hoïc

sinh khaùc cuûa Peùtrus Kyù nhìn thaáy vaäy uøn uøn keùo ñeán, keû

nhaøo vaøo beânh vöïc baïn, keû ñöùng ngoaøi la heùt giuùp tinh

thaàn boïn cuøng phe. Caäu beù choäp laáy chieác xe ñaïp laøm vuõ

khí nhö coïp moïc caùnh, vaø traän chieán baét ñaàu kinh hoàn.

Vaøi ñöùa ñaõ teù laên xuoáng loä, loïi chaân vaäp tay, khoâng ngoi

daäy ñöôïc. Coù leõ ñoù laø traän choaûng nhau lôùn nhaát giöõa hai

ñaùm hoïc sinh nam, baéc, keå töø tröôøng Chu Vaên An doïn

vaøo, vaø sau ñoù cuõng khoâng coù laàn naøo nhö vaäy nöõa. Nôi

moät khu tröôøng hoïc sinh ñoå doàn laïi ñoâng ñaûo nhö chôï, la

heùt oàn aøo nhö ngaøy hoäi. Buoåi tröa hoâm ñoù chöa bieát seõ ra

sao, neáu khoâng coù ngöôøi vaøo baùo vôùi oâng giaùm hoïc.

Ñoä tuaàn leã sau, nhaân moät giôø raûnh vì giaùo sö vaéng maët,

caäu beù thaû boä qua tröôøng Peùtrus Kyù chôi. Tình côø caäu

nhaän ngay ra haén, vaãn caùi aùo sô-mi traéng, quaàn taây xanh,

ñöùng nôi haønh lang giöõa ñaùm ñoâng ñang giôø giaûi trí. Haén

cuõng nhaän ra caäu. Trong khi caäu baëm mieäng nhö neùn

giaän, thì haén laïi mæm cöôøi. Daân Nam deã daõi thaät! Haén

lieàn reõ ñaùm ñoâng böôùc tôùi noùi: “Heâ, kieám tao haû? Tao

bieáeáeát! Tao sôï thöù coâ hoàn baït maïng nhö maày roài! Nhöng

maày khoâng ñaùnh laïi heát ñaùm naøy ñaâu!” Caäu chæ ñaùp coäc

loác: “Toâi khoâng muoán ñaùnh loän.” —“Khoâng muoán? Haù-

haù-haù!” Haén cöôøi lôùn, laøm cho ñaùm hoïc sinh ñöùng gaàn ñoù

2102 DÖ HÖÔNG

cuõng cöôøi theo vang leân. Haén tieáp: “Nhöng neø, noùi tieáng

baéc hôi gioïng nam ñoù chôù! Vaøo ñaây bao laâu vaäy?” Caäu

laøm thinh. Haén tieáp: “AØ naøy, muoán sang hoïc beân naøy

khoâng?” —“Taïi sao? Tröôøng naøy daïy laøm thaày, coøn

tröôøng kia daïy laøm cu-li (1) haû?” Caû ñaùm laïi phaù leân cöôøi.

Hoï khoâng coù veû gì ngaïo maïn, nhöng döôøng nhö xem caäu

hôi gioáng heà. Haén hoûi: “Queân nöõa, teân gì vaäy?” —“Thaàn

Saàu.” —“Bieät danh hay laø teân thaät?” Caäu thaûn nhieân laäp

laïi: “Thaàn Saàu.” Haén lieàn tieáp: “Thoâi ñöôïc, thoâi ñöôïc,

chieàu nay ñi aên phôû vôùi tuïi naøy nhaù.” Haén xoay qua ñaùm

ñoâng noùi lôùn: “Anh em chòu ñaõi Th...” Nhöng haén aáp uùng

quay laïi: “AØ maø teân gì queân roài?” Vaøi ñöùa ñaõ haêng haùi

leân tieáng: “Moät chaàu phôû!” —“Nhaát ñònh! Nhaát ñònh!” —

“Phôû ñaëc bieät baéc kyø!” Caäu beù lieàn noùi nhö theùt: “Toâi

khoâng phaûi baéc kyø. Maáy anh laàm roài, toâi laø ñöùa nam kyø

duy nhaát ôû beân Chu Vaên An.” Moïi ngöôøi môû to maét kyø dò

nhìn caäu. Xong caäu xoay ñi, ngaäp ngöøng nhoû nheû tieáp:

“Tuy raèng toâi khaùc xöù sôû, nhöng hoï raát kính meán toâi, toâi

daïy hoï giaûi nhöõng baøi toaùn khoù, hoï daïy toâi phaùt aâm ñuùng

ñaén nhöõng khaåu ngöõ vaø hieåu theâm taäp quaùn cuûa nöôùc

nhaø... Coøn caùc anh, gioûi laém sao?” Xong caäu quay laïi, môû

to maét nhìn ñaùm ñoâng vaø lôùn tieáng: “Baéc nam moät nhaø,

taïi sao phaûi phaân bieät chöù?” Khaép haønh lang tieáng chuoâng

reo baùo hieäu giôø giaûi trí ñaõ chaám döùt, ñaùm hoïc sinh laàn

löôït ai trôû veà lôùp hoïc cuûa ngöôøi naáy. Tröôùc khi quaøy goùt

haén coøn noùi: “Nhôù neáu muoán kieám tao haõy hoûi teân

Phöôïng Hoaøng. Tao khoâng sôï maày ñaâu!” Caäu beù ñöùng

nhìn hoï giaây laâu khuaát sau nhöõng daõy nhaø, kheõ nhuùn vai

laåm baåm moät mình: “Haêm doïa haû? Ai sôï ai chöù!” Roài caäu

thong thaû trôû laïi tröôøng Chu Vaên An. Khoâng bao laâu sau

cuoäc aåu ñaû lôùn ñoù, caùi coång giöõa haønh lang trong Peùtrus


Kyù nôi con ñöôøng xuyeân qua vaø daãn ñeán Chu Vaên An ñaõ

bò vónh vieãn ñoùng laïi. Nhöng caùi coång tình baïn giöõa Thaàn

Saàu vaø caùc anh em hoïc sinh Peùtrus Kyù laïi môû ra. Ngoïc

Lan, nhöõng gì caäu muoán bieát...

Ngoïc Lan khoâng söûa moät chöõ naøo trong baøi vaên naøy; traû

laïi cho caäu, coâ chæ vieát: ‘Thaàn Saàu, em chæ quan taâm anh

thoâi!’

2104 DÖ HÖÔNG

LAÕNH ÑAÏM

(Taëng em Ngoïc Lan)

Here's a sigh to those who love me,

And a smile to those who hate;

And, whatever sky's above me,

Here's heart for every fate!

Byron

Hôõi oâi, reùt! Xin gioù ñöøng thoåi nöõa.

Thôøi gian saàu nín thôû laïnh luøng troâi.

Xaùc caøn khoân khoâ nöùt caû ra roài,

Vaø vaïn vaät coù coøn chi ñaâu nöõa

Ngoaøi nhöõng baõi tha ma vaø röøng ruù?

Nuùi non buoàn leä ñoå chaûy thaønh soâng.

Maây aâm u saàu muoän chaát naëng loøng

Boø nhoïc meät qua löng trôøi nöùt neû.

Caây truùt laù treân bôø daâu vaéng veû,

10 Ñöa tay xöông to roäng baét chim bay,

Ñeå noùi raèng: “Thoâi chôù coù yeâu ñôøi,

Ñöøng ca hoùt muùa tung taêng chi nöõa,

Ngaøy saép luïn, saép taøn khoâ, heùo uùa;

Xaùc caøn khoân saép bò lieäm choân ñi,

Vaûi lieäm maây, ñaøn gioù ñaõ saün baøy,

Nghe chaêng tieáng coân truøng khoùc thaûm thieát,

Chôø traêng laën ñoát muoân sao taùng xaùc,

Huyeät Khoâng Trung bí maät toái aûo huyeàn.”

OÂi laïnh luøng, khí laïnh töï voâ bieân

20 Tuoân traøn xuoáng meânh moâng ñaày ngaäp caû

Khoâng gian xaùm vaø loøng ngöôøi buoàn baõ.


Trieàu laïnh luøng lai laùng cöù daâng leân,

Thuyeàn loøng oâi, Hoàn cheøo choáng gan kieân,

Ñang gaéng vöôït qua bieån Ñôøi saâu thaúm!

*Maëc theá cuïc ñoåi thay, ta laõnh ñaïm

Ñoái vôùi ñôøi ñeå rang raûnh hoàn ta.

Keå töø nay ta soáng vôùi Bao La,

Hay soáng vôùi Hö Voâ vaø Huyeàn AÛo.

Chi gaén boù vôùi ñôøi ñeå chuoác naõo,

30 Mua saàu ñau, dan díu vôùi Taøi Tình.

Thuyeàn Loøng ta, vaùn Soá Phaän mong manh,

Ñöøng lieàu lónh vôùi soùng Ñôøi tai haïi.

Haõy caét ñöùt vôùi Ñôøi tình Luyeán AÙi.

Kìa chaân trôøi saùng laïng boùng traêng suoâng

Laø cöûa vaøo beân theá giôùi Du Döông.

Hoàn ta muoán thung dung bay khaép choán,

Taém nöôùc traêng treân suoái ngaøn, ngoaøi bieån roäng,

Hoaëc cuøng hoàn caây laù raûi muoân phöông...

Vaãn traêm naêm ta laø khaùch tha höông

40 Theo soâng nuùi laïnh luøng, theo maây gioù,

Theo höông thôm cuûa muoân loaøi hoa coû,

Theo tieáng gaàm cuûa soùng bieån ngoaøi khôi,

Theo thaùng ngaøy im laëng nheï nhaøng troâi,

Vôùi cheùn röôïu vôùi caâu thô tieâu saùi...

Muøa saép luïn maø ta khoâng coøn maõi,

Maëc cho ai bay nhaûy giöõa traàn gian,

Ta tìm vui soáng trong moäng An Nhaøn.

Traûi bao noãi, giôø ñaây ta ñaõ bieát

Boùng Haïnh Phuùc ñaày ñau thöông thoáng thieát.

50 Baèng ta ñöøng chaïm ñeán noù bao giôø.

Ñöøng maøng chi; haõy laõnh ñaïm thôø ô,

2106 DÖ HÖÔNG

Ta löõng thöõng vaø ô thôø ta soáng.

Maét ta thaáy nhöng oùc ñöøng suy roäng,

Vaãn nhö ngöôøi voâ tö löï cho xong.

*Ta muoán ta laø gioù nuùi hay maây ñoàng

Vôùi naêm thaùng nhôûn nhô treân vuõ truï.

Ta muoán ta laø ngöôøi khoâng naõo boä,

Ñeå taâm hoàn thoâng caûm vôùi Hö Voâ.

Ta muoán ta laø coå thuï cheát khoâ

60 Ñöùng ôû giöõa nuùi röøng xanh maùt meû.

12-1954


HAÏT GIOÁNG ÑAÕ GIEO

(Vieát theo lôøi baùc nghò cuûa Ngoïc Lan)

Naøy ñaây hoa muoân maøu vaïn saéc,

Naøy ñaây traùi traêm vò ngaøn höông!

Röøng hoang raøy ñaõ neân vöôøn,

Caây laù sum sueâ, ñaát maøu môõ.

*Theá gian khoâng coù chuyeän voâ côù,

Sôû dó muøa maøng ñöôïc toát töôi

Cuõng bôûi caàn naêng cuûa ngöôøi.

Töøng luoáng caøy ñaüm öôùt nöôùc maét

Töøng nhaùt cuoác moà hoâi raûy raéc.

10 Töøng haït gioáng löïa choïn ñaõ gieo,

Bao nhieâu taâm söùc, gaët baáy nhieâu.

*

Hoàn ta chaúng khaùc röøng hoang pheá,

Haèn khoeùt daáu caøy cuûa Thöôïng Ñeá,

Haït gioáng Ngaøi öông môùi toát xinh,

Ñaéng cay seõ coù luùc quang vinh.

12-1954

2108 DÖ HÖÔNG

BÖÙC THÖ THÖÙ NHÌ CUÛA NGOÏC LAN

“Anh Thaàn Saàu,

Ngöôøi ta muoán gieát traâu aên thòt, coù can heä gì tôùi anh, sao

anh ñem giaáu con traâu cuûa ngöôøi ta? Con traâu khoâng phaûi

laø cuû khoai, noù to lôùn nhö vaäy, anh coù theå giaáu noù baèng

caùch naøo, bao laâu, ôû ñaâu, thaät ngoaøi trí töôûng töôïng cuûa

em. Vì noù, coù leõ anh ñaõ soáng ngaøy ñeâm ngoaøi ñoàng

ruoäng, ñoùi khaùt, nguû trong luøm buïi maø anh vaãn chöa kieät

queä, thaät cuõng ngoaøi söï kinh ngaïc cuûa em. Roài anh bò

ngöôøi ta baét, bò ñaùnh saëc muõi, loïi tay. Anh giaáu em vaø noùi

treøo caây me teù xuoáng. Nhöõng ngöôøi baïn maø em thaáy anh

quí meán nhaát, ñaõ toá caùo anh, khoâng beânh vöïc anh. Roài

anh laïi ñeán xin loãi hoï, ñaõi hoï aên uoáng ñeán caïn tuùi. Anh

giaáu em, noùi doái laø ñoùng tieàn hoïc tö. Anh lì lôïm, coù ñôøi

thuôû naøo moät caäu hoïc troø bình nhaät coøn boû hoïc ñi chôi, laïi

sieâng naêng hoïc tö. Anh noùi thaät, cuõng ñöôïc, noùi doái, cuõng

ñöôïc. Nhöng ñaùng cöôøi thay, anh noùi moät ñaøng, Xu Di noùi

moät ngaû, em ñaâu coù nhieàu thì giôø ñeå nghe taát caû moïi

ngöôøi. Vì vaäy, nhöõng vieäc ñaõ xaûy ra laø ñaõ xaûy ra, khoâng

coù gì quan troïng ñoái vôùi em nöõa. Ngoaïi tröø anh, chính vì

baûn thaân anh maø em khoâng theå laøm thinh. Anh ñeán Goø

Ñen laøm gì, anh quen ai ôû ñoù, ñeå roài gaëp tai naïn? Anh toäi

nghieäp con traâu, khoâng muoán noù cheát. Noù coù traùnh khoûi

ñaâu, cuoái cuøng noù cuõng cheát, maø anh cuõng suyùt taùng

maïng vì noù. Ai laøm haïi anh, anh cuõng khoâng bieát, vaãn cho

laø baïn toát. Nhöõng ngöôøi ñaùnh anh vong maïng, anh cuõng

laøm thinh. Coù luùc, khoâng hieåu sao em phaûi khoùc. Anh coù

lieân heä huyeát nhuïc gì vôùi em ñaâu. Coù leõ vì em nghó maø

töùc, neáu treân theá giôùi naøy coù ngöôøi naøo khôø nhaát, ngöôøi


ñoù coù leõ laø anh, ngöôøi naøo ngu nhaát, ngöôøi ñoù chaéc cuõng

laø anh.

Naøy ñaây laø maáy baøi thô em traû anh. Coøn nhöõng baøi khaùc

em giöõ ñeå ñoïc laïi, nhöng khoâng phaûi vì em thích laém ñaâu.

Anh ñaõ khoâng bao giôø nghe nhôù nhöõng lôøi khuyeân cuûa

em. Tuoåi coøn tröùng nöôùc anh ñaõ mang taâm traïng ñieâu taøn

theá. Bình sinh em ít coù phuùt vui naøo, neáu nhöõng sinh hoaït

haèng ngaøy cuõng nhö vaên chöông buùt möïc cuûa anh khoâng

ñeå em vöøa yù, cuõng ñöøng laøm em xoùt xa theâm. Em soáng

nay, cheát mai, ngaøy xuoáng aâm phuû, böôùc qua chieác caàu

ñaàu thai, em troâng ñöôïc aên baùt chaùo luù ñeå queân anh vaø

chaám döùt heát nhöõng moái aâu lo cho töông lai coøn laâu daøi

cuûa anh. Em bieát moãi laàn nghe nhöõng lôøi em traùch moùc,

anh seõ hoái haû ñeán xin em tha, theà thoát ñuû thöù. Anh khoâng

caàn laøm nhö vaäy nöõa. Vaøi ba laàn khoâng sao, em cuõng raùn

nghe; nhöng vaøi traêm laàn roài ñaâu cuõng y nguyeân ñaáy, em

thaät ñaõ nhaøm chaùn. Em seõ ñi Ña Laït chieàu nay. Em nghe

noùi anh thöôøng hay ñi chôi röøng, chæ mong neáu anh thaáy

hai con hoå caén loän nhau, anh ñöøng vì toäi nghieäp con noï

maø nhaûy voâ can con kia, thì em raát an taâm, anh lì lôïm cuûa

em.

Ngoïc Lan”

12-1954

2110 DÖ HÖÔNG

TIEÁNG SAÙO CHIEÀU HOÂM

(Taëng Em Ngoïc Lan)

Coâ thöôøng chôi ñaïi vó caàm khi coù hoäi hoïc ñöôøng. Nhöng ít

ai bieát coâ thoåi saùo. Laøm ngöôøi ai cuõng coù sôû ñoaûn, Ngoïc

Lan cuõng khoâng tuyeät theá voâ song. Coâ thoåi saùo khoâng hay

laém ñaâu. Coâ töï laøm oáng saùo, ñoaïn chæ môùi taäp taønh luùc coâ

baét ñaàu ñau oám vaø khoâng coù nhieàu thì giôø. Baøi thô naøy coù

yù khen ngôïi Ngoïc Lan thoåi saùo, nhöng thaät ra chæ nònh hoùt.

Vì vaäy, khi Ngoïc Lan xem qua, tuy coâ laøm thinh, nhöng

döôøng nhö khoâng vöøa yù. Chæ giöõ laïi moät ñoaïn.

Toái daâng leân ngaäp maùi laù, taøu cau,

Thoaûng treân khoâng tieáng reùo raét phöông naøo,

Khi giaän töùc, khi ræ reân thoáng thieát.

OÂi phaûi ñaáy hoàn Nguõ Vaân (1), soáng? Cheát?

Coøn vöôn mình ñöùng daäy moät chieàu buoàn,

Vôùi thaân hình ñoà soä nhö nuùi non,

Duøng hôi thôû laøm löïc thaàn rung chuyeån

Caû röøng ruù, caû muoân sao, soâng bieån,

Khieán ñieâu taøn caây coû, cho tan raõ loøng ngöôøi,

10 Keùo maây saàu gioù thaûm boán phöông trôøi

Theo khoái haän mòt muø veà ñaát Sôû (1),

Moät khoái haän nghìn ñôøi khoâng theå taû,

Chöa ñöôïc bao giôø an uûi, khuyeân lôn!

Hay phaûi chaêng tieáng saùo cuûa Tieâu Lang (2)

Noåi leân khuaáy hoàn quoác daân ñieân ñaûo,

Nhaéc nhôû moái tình duyeân coøn dan díu,

Gôïi chi loøng Loäng Ngoïc (2) phaûi töông tö,

Ñeå roái raém trí naøng nhö voø tô,

Ñeå doàn daäp tình naøng nhö nöôùc soùng!


20 Maây rung ñoäng, oâi ñaát trôøi rung ñoäng.

Tieáng næ non theo gioù thoåi hiu hiu.

Caû traàn ai thaønh moät vuõng tieâu ñieàu,

Caønh bôõ ngôõ, laù vaøng rôi laùc ñaùc.

Tieáng oà aït theo töøng luoàng gioù giaät

Qua röøng caây aàm ó nhö soùng coàn,

Maø dö aâm theo gioù cuoán leân non

Ñaäp vaøo ñaù vang reàn trong vuõ truï.

Baàu khí quyeån rung rinh suyùt suïp ñoå.

Toâi nghe hoàn thaùc loaïn giöõa saàu thöông,

30 Moät ngoâi sao ruïng xuoáng phía cuoái ngaøn.

12-1954

______________________

(1) Thôøi Chieán Quoác beân Trung Hoa, khi cha vaø anh bò

vua Bình Vöông nöôùc Sôû gieát, Nguõ Vaân luaân laïc sang

nöôùc Ngoâ laøm ngheà thoåi oáng tieâu ñeå kieám aên.

(2) Cuõng vaøo thôøi Chieán Quoác beân Trung Hoa, Loäng

Ngoïc laø con gaùi vua Taàn Muïc Coâng laáy choàng laø Tieâu

Lang. Xuaân Dieäu trong ‘Nhò Hoà’ coù caâu:

Vaø naøng Loäng Ngoïc laáy Tieâu Lang

Côõi haïc moät ñeâm bay leân trôøi.

2112 DÖ HÖÔNG

VÒNH NAØNG BAO TYÛ (1)

(Vieát theo lôøi baùc nghò cuûa Ngoïc Lan)

Caû tình caû saéc troïn hoàn thô

Daâng ñeán beä roàng ñeå phuïng thôø,

Boà lieãu saù chi phaàn nhoû moïn,

Queân mình mong baùo ñaùp ôn vua.

Bôûi quaù ngaây thô, moät baän cöôøi

Voâ tình naøng ñaõ haïi nhö chôi

Cô ñoà Vaên Voõ ñang löøng laãy (2)

Suïp ñoå tan taønh treân khoùe moâi.

Hôõi oâi, neáu bieát theá thì naøng

10 Chaúng daùm cöôøi chi; vaø chaéc raèng

Bao Tyû hoàn coøn aân haän maõi

Vaät vôø treân ñaát Caûo (1) tan hoang.

Nhaân theá xin ñöøng khe khaét chi,

Saéc höông naøo ñaõ haïi ta gì?

Anh huøng chæ taïi mình maø baïi,

Ñoå loãi chi cho phaän nöõ nhi.

12-1954

____________________

(1) Vaøo cuoái thôøi Taây Chu beân Trung Hoa, Bao Tyû hay

coøn goïi Bao Töï laø vôï vua Chu U Vöông, xinh ñeïp

nhöng luùc naøo cuõng buoàn, khoâng bao giôø cöôøi. Ngaøy

xöa moãi khi nhaø Chu bò rôï xaâm laêng, vua cho ñoát löûa

ñeå chö haàu bieát maø keùo quaân ñeán cöùu giuùp. Moät laàn

vua Chu U Vöông laøm nhö theá vaø chö haàu bò gaït, chæ


coát ñeå cho Bao Tyû cöôøi. Ñeán sau nöôùc coù loaïn thaät söï,

vua cho ñoát löûa, chö haàu töôûng vua gaït nhö laàn tröôùc

neân khoâng ñeán. Caûo kinh laø kinh ñoâ cuûa nhaø Chu vì

theá bò giaëc taøn phaù.

(2) Voõ Vöông keá Vaên Vöông laø hai oâng vua saùng laäp nhaø

Chu beân Trung Hoa.

BÖÙC THÖ THÖÙ BA CUÛA NGOÏC LAN


Vì caâu chuyeän hoâm tröôùc, neân em muoán anh laøm moät baøi

thô ‘con traâu’. Sao anh laïi cheùp baøi Con Traâu vôùi Ngöôøi

Ñi Caøy trong Quoác Vaên Giaùo Khoa Thö (1) roài nhôø Xu Di

trao laïi em? Anh lì lôïm, duø em ñaõ theo hoïc tröôøng Phaùp

töø beù, nhöng khoâng phaûi vì theá maø em khoâng bieát nhöõng

phong dao cuûa nöôùc nhaø. Anh ñöøng mong qua maët em!

Laøm vaên coù theå tuøy höùng, coù theå khoâng tuøy höùng. Em

muoán bieát: chòu döôùi chuùt aùp löïc naøo ñoù, buùt phaùp cuûa

anh bò aûnh höôûng vaø giôùi haïn thay ñoåi ra sao. Nhöng em

thaät baát ngôø, anh ñaõ aên gian traùnh neù! Anh lì lôïm, neáu anh

khoâng nghe lôøi em, anh seõ khoâng coøn dòp ñeå em daïy anh

vaên töø cuù phaùp nöõa ñaâu, anh nha.

Ngoïc Lan”

12-1954

2114 DÖ HÖÔNG

_________________

(1) Quoác Vaên Giaùo Khoa Thö, xuaát baûn naêm 1934, coù baøi

ca dao Con Traâu Vôùi Ngöôøi Ñi Caøy nhö sau:

Traâu ôi, ta baûo traâu naøy,

Traâu ra ngoaøi ruoäng traâu caøy vôùi ta.

Caáy caøy voán vieäc noâng gia,

Ta ñaây traâu ñoù ai maø quaûn coâng.

Chöøng naøo caây luùa coøn boâng,

Thì coøn ngoïn coû ngoaøi ñoàng traâu aên.

TRAÂU SAY

(Nhôø Xu Di trao laïi Ngoïc Lan)

Moät buoåi cuoái tuaàn, Ngoïc Lan caàm vaøi tôø giaáy böôùc vaøo

phoøng Thaàn Saàu trong luùc caäu maëc ñoà coäc ñang chui döôùi

gaàm giöôøng loay hoay tìm kieám vaät gì. Ngoïc Lan lieàn

xoay laïi höôùng maët ra phía cöûa, löng quay veà phía caäu,

hai tay khoanh tröôùc ngöïc, ñöùng yeân vaø noùi: “Anh khoâng

caàn phaûi kieám. Em ñaõ ñoát quyeån saùch ñoù roài.” Thaàn Saàu

laät ñaät ñöùng daäy, xeâ tôùi sau löng thieáu nöõ, noùi: “Caäu chæ

gheïo anh thoâi. Xin traû laïi anh.” Thieáu nöõ maëc xieâm y luïa

traéng thaét löng kim tuyeán, chaân mang deùp naïm cöôøm, toùc

caøi traâm hoa ngoïc buoâng thoõng xuoáng phuû löng, nhoû nheû

ñaùp: “Anh ñeán thuøng raùc xem, vaøi trang chaùy coøn soùt

khoâng chöøng.” Maët Thaàn Saàu chôït xaùm ngaét nhö boâi

chaøm, caäu phoùng mình qua cöûa queïo veà phía nhaø beáp.


Ngoïc Lan töø toán ñeán ngoài nôi gheá ôû giöõa phoøng. Xong chæ

trong choác laùt Thaàn Saàu töø ngoaøi cöûa lao vaøo, buoâng mình

xuoáng chieác gheá nôi baøn hoïc, khoanh hai tay ñaët leân baøn,

uïp maët xuoáng ñoù, aám öùc thoát: ‘taïi sao!’ Caäu giaän Ngoïc

Lan ñeán ngheït thôû, muoán ngaát lòm ñi. Moät caùch ñôø ñaãn

caäu coá choáng mình ñöùng daäy, xoay nhìn Ngoïc Lan, maët

caäu noùng böøng, leä nhö boác khoùi trong aùnh maét ñoû ngaàu,

muoán heùt moät tieáng nhöng ngöôøi maát heát söùc hôi, trong

khi Ngoïc Lan quay laïi, noùi: “Khoan ñaõ anh Laõo, ñoâi maét

em ñoät nhieân raát xoán, anh giuùp em nhìn xem coù haït buïi

naøo trong maét em khoâng?” Ñoâi moâi muûm mæm, maáp maùy

nhö caùnh ñaøo tô, thieáu nöõ ñieàm tónh ngaém nghía maøy maët

caäu. Thaàn Saàu chôït caûm giaùc tuyeät vôøi kyø dieäu, hoàn

phaùch löûng lô trong aùnh maét thoâi mieân cuûa coâ gaùi long

lanh nhö muoân ngaøn sao saùng boãng öu tö mô maøng, cô hoà

trong moäng caäu nghe gioïng uyeân eâm aùi nhö ru: “Thaät

khoâng ngôø... anh xem quyeån saùch maát bìa, söùt gaùy, raùch

böôm cuõ meøm ñoù quan troïng hôn chính em!” Vöøa noùi

Ngoïc Lan vöøa thong thaû caát moät baøn tay höôùng nheï leân

ngöïc coâ. Thaàn Saàu laïi buoâng mình xuoáng gheá, uïp maët leân

baøn, noùi: “Ngoïc Lan, caäu coù bieát khoâng, quyeån Thi Nhaân

Vieät Nam cuûa Hoaøi Thanh vaø Hoaøi Chaân ñoù anh tình côø

tìm thaáy trong moät tieäm saùch cuõ, xuaát baûn ôû Haø Noäi thôøi

tieàn chieán, hieän giôø khaép mieàn Nam khoâng coù.” Ngoïc

Lan laïi nhoû nheû ñaùp: “Em bieát maøaøaø!” Thaàn Saàu ngaång

leân hoûi: “Ngoïc Lan, taïi sao caäu ñoát cuoán saùch ñoù cuûa

anh?” Ngoïc Lan thaûn nhieân ñaùp: “Nhieàu lyù do.” Ñoaïn

coâ ñöùng leân, böôùc laïi gaàn Thaàn Saàu, ñaët xaáp giaáy tôø treân

baøn tröôùc maët caäu, noùi: “Anh lì lôïm, em muoán anh vieát veà

con traâu. Laàn tröôùc anh cheùp caû baøi trong Quoác Vaên Giaùo

Khoa Thö. Em ñaõ khoâng vöøa yù, xin anh laøm laïi, thì anh laïi

2116 DÖ HÖÔNG

laøm baøi thô Traâu Say cho em. Caâu luaän vaø caâu keát nhö

khoâng aên khôùp gì heát. Anh haõy söûa töïa con traâu vaø thay

ñoåi caâu choùt coù ñöôïc khoâng?” Noùi xong, coâ dôïm xoay laïi

ñi ra. Thaàn Saàu lieàn hoûi voùi theo: “Ngoïc Lan, caäu chöa

traû lôøi anh.” Thieáu nöõ ngaäp ngöøng döøng böôùc, noùi: “Anh

haõy xem laïi maáy baøi cuûa anh ñi, ñaõ bò aûnh höôûng quaù

nhieàu bôûi caùc nhaân vaät trong quyeån saùch ñoù roài. Em muoán

anh chính laø anh. Anh hieåu khoâng?” Roài coâ thung dung

böôùc ra khoûi phoøng, khoâng maøng bieát trong loøng ngöôøi

baïn trai vaãn coøn nguøn nguït giaän hôøn. Thaàn Saàu ñaõ chaúng

bao giôø söûa laïi baøi ‘traâu say’.

Khaép neûo queâ höông maëc thaùng ngaøy,

Giuùp ñôøi ñaønh chòu aùch mang vai.

Löng gaày möa naéng tu thieân meänh,

Chaân moûi bieàn böng raùn söùc caøy.

Moät naém coû khoâ thöôøng ñaép ñoåi,

Traêm naêm nghieäp dôû chaúng nguoâi ngoai.

Thòt xöông taát caû xin daâng hieán,

Chæ hoái sinh thôøi baát caäp say!

12-1954


NÖÛA ÑEÂM NGHE TIEÁNG CHIM KEÂU, CAÛM TAÙC

(Taëng Em Ngoïc Lan. Moät ñeâm coâ than khoâng nguû ñöôïc.

Laøm baøi thô ñeå ru coâ nguû)

Ai xui chim noï keâu trôøi,

Cho ñeâm yeân tónh boài hoài xoùt thöông,

Cho caây rôi ruïng laù vaøng,

Cho ngöôøi ñaát khaùch ngôõ ngaøng bô vô...

Chim ôi, ngöôi nhôù thôøi xöa,

Hay ngöôi tìm baïn — nhö ta — khoâng thaønh,

Ngaøn naêm naëng khoái oan tình,

Nöûa ñeâm xoùt daï giaät mình keâu thöông.

*Ai xui chim noï keâu ñeâm,

10 Tieáng thöông nhö ruïng beân theàm löûng lô,

Tieáng saàu nhö xeù ñeâm môø,

Keâu leân nhaéc nhôû nghìn xöa ñieâu taøn,

Keâu hoàn phieâu baït lang thang,

Ngaøn naêm döôùi suoái treân ngaøn ñau thöông,

Keâu tình mang naëng oan öông,

Nghìn thu moät khoái ñoaïn tröôøng khoâng tan (1).

1-1955

____________________

(1) Ngoïc Lan ñang naèm treân giöôøng neäm traéng toang, ñoâi

maét kheùp hôø döôùi reøm mi thanh tuù. Caäu baéc gheá ngoài

caïnh, khe kheõ ñoïc baøi thô naøy. Khi caäu chaám döùt,

Ngoïc Lan chôït môû maét, nhöng vaãn naèm yeân laëng. Caäu

chôø ñôïi. Giaây laâu, coâ mæm cöôøi, thoû theû: “Anh lì lôïm,

anh laáy ít vieân thuoác an thaàn hoøa tan trong nöôùc,

ngaâm baøi thô cuûa anh vaøo ñoù, roài laáy ra ñoïc cho em

2118 DÖ HÖÔNG

nghe, maëc may em môùi deã nguû. (Roài gioïng coâ traàm

xuoáng) AÂm ñieäu chaúng maïch laïc, thô gì nghe xoùc oùc laï

luøng!” Caäu giaän Ngoïc Lan, töùc muoán caønh hoâng,

khoâng noùi gì heát, ñöùng roät daäy, xaùch muõ ra veà. Ñeâm

ñoù, caäu ñoát baïch laïp thöùc ñeán saùng, söûa chöõa baøi thô,

ngaáu nghieán heát caùc saùch thi phong nieâm luaät. Caäu ñaõ

khoâng coù dòp ñeå ñoïc laïi baøi thô cho coâ nghe laàn thöù

hai, maø thaät söï caäu cuõng khoâng muoán. Baây giôø nghó

laïi, phaûi chaêng baèng caùch ñoù, Ngoïc Lan ñaõ aâm thaàm

daïy caäu laøm thô!


2120 DÖ HÖÔNG

BUÙT KHUYEÂN CUÛA NGOÏC LAN

(Taát caû nhöõng baøi vaên Thaàn Saàu vieát cho Ngoïc Lan hoaëc

ñaõ haàu heát maát maùt, hoaëc chæ laø buùt möïc vuïng veà caøn rôõ

cuûa tuoåi thô treû, khoâng ñaùng ghi cheùp laïi. Sau ñaây laø vaøi

doøng cuûa moät baøi vaên, muïc ñích chæ ñeå löu laïi buùt khuyeân

cuûa Ngoïc Lan maø thoâi. Coù laàn coâ quôû caäu vieát caâu quaù

daøi, naëng neà, luoäm thuoäm. Mang ñaày loøng hôøn giaän, caäu

beøn thay ñoåi haønh vaên, vieát toaøn caâu ngaén nguûn. Thaät laï

luøng, ñoái vôùi Ngoïc Lan, caäu luoân luoân nhö ñöùa con nít! Coù

moät laàn Ngoïc Lan vieát:)

“Laàn tröôùc em ñaõ noùi: anh cho em ñuû nhöõng nhaùt göøng ñeå

laøm möùt troïn muøa teát. Coù leõ anh ñaõ khoâng hieåu yù cuûa em.

Anh coøn nhôù khoâng, moät laàn anh cuøng em ñeán chôi Xoùm

Boùng, coá ñoïc baøi vaên cuûa Phan Thanh Giaûn baèng Haùn töï

khaéc treân bia ñaù phía sau ngoâi thaùp Thieân Y Thaùnh Maãu,

nhöng bia ñaõ moøn, chöõ coøn chöõ maát. Hai ñöùa mình lieàn

ruû nhau ra phía sau ñoài, ñöùng treân cao nhìn xuoáng gioøng

soâng. Nöôùc trong saùng töø xa ñoå tôùi, khi uoán mình qua

chaân nuùi, khi vöôn leân moät taûng ñaù, khi chaäm, khi nhanh,

khi aøo aït, khi dòu daøng, lieân tuïc troâi ra ñaïi döông. Luùc ñoù,

anh ñaõ höùng thuù ñoïc moät caâu vaên cuûa Lyù Baïch cho em

nghe: ‘Quaân baát kieán Hoaøng Haø chi thuûy thieân thöôïng lai

boân löu ñaùo haûi baát phuïc hoài.’ Thaät vaäy, vaên chöông nhö

moät gioøng soâng, khi eâm ñeàm, luùc döõ doäi, uyeån khuùc tuøy

hình, nhöng baát taän luaân löu, anh ñöøng chaët noù ra quaù

nhieàu luïn vuïn.”

1-1955


2122 DÖ HÖÔNG

MOÄT LAÀN DUY NHAÁT

Moät buoåi chieàu maët trôøi nhö chieác ñeøn maøu hoàng treo lô

löûng giöõa nhöõng ñaùm maây maøu vaøng oái treân ñaàu raëng

thoân xoùm, Thaàn Saàu ñang lom khom töôùi nöôùc ñaùm rau

caûi vaø caùc buïi hoa. Khi caäu ngaång leân Ngoïc Lan ñang

ñöùng gaàn keà, hai tay chaép sau löng. Caäu chöa kòp thoát, coâ

ñaõ thong thaû noùi: “Hoài tröa naøy nhôn chuùt raûnh rang em

coù gheù tieäm saùch mua ñeàn anh quyeån em ñoát ngaøy hoâm

tröôùc ñoù.” Lôøi coâ chöa döùt, Thaàn Saàu vui möøng ngaét

ngang: “Thaät haû?” Ngoïc Lan caàm quyeån saùch giô ra tröôùc

maët Thaàn Saàu. Neùt vui töôi hôùn hôû treân maët caäu vuït bieán

maát, nhö ngoïn ñeøn chôït taét toái saàm, caäu laåm baåm: “Caùi

Duõng Cuûa Thaùnh Nhaân, saùch noùi gì vaäy?” Coâ ñaùp: “Tuy

raèng saùch naøy khoâng coù gì ñaëc saéc, taùc giaû Thu Giang

cuõng chæ môùi taäp taønh buùt möïc, song nhöõng caâu chuyeän

trong ñaây seõ giuùp anh taäp tính bôùt noùng naûy.” Caäu chæ

noùi: “Thì ra caäu laïi ngaïo anh!” Thaàn Saàu coù veû khoâng

vui, khom xuoáng tieáp tuïc töôùi nöôùc vaøo caùc buïi hoa. Xong

caäu tieáp: “AØ naøy Ngoïc Lan, caäu noùi caäu ñoát cuoán saùch ñoù

cuûa anh vì nhieàu lyù do, nhöng caäu chæ noùi coù moät.” Ngoïc

Lan lieàn nhoû nheû: “OÂoã... quanh ñi quaån laïi... anh vaãn coøn

töùc em! Sao haû? Khoâng haøi loøng vôùi quyeån saùch naøy haû?”

Caäu laøm thinh, lo töôùi nöôùc. Thieáu nöõ laïi noùi: “Trong

quyeån saùch kia coù nhöõng baøi thô vuoát ve anh, xoa dòu tình

caûnh cuûa anh, ru anh vaøo trong moäng, cho neân anh quí

meán noù. Roài baát ngôø ñaõ maát noù, anh raát khoå sôû. Phaûi vaäy

khoâng?” Thaàn Saàu laøm thinh. “Nhöng naøy anh lì lôïm

aïaïaï...” Ngoïc Lan löôõng löï xoay ñi, boû löûng lôøi noùi. Thaàn

Saàu lieàn ñaët thuøng nöôùc xuoáng, nhôùm nheï moät böôùc ñöùng

nhìn sau löng thieáu nöõ, ruït reø thoát: “Neáu caäu khoâng muoán


noùi cuõng khoâng sao. Anh khoâng coøn giaän caäu nöõa.” Thaàn

Saàu ngaém nghía maùi toùc thôm tho caøi traâm hoa ngoïc, hôi

gôïn soùng buoâng thaû treân xieâm y luïa traéng vaø ñoà nòt loùt aån

hieän lôø môø. Caäu töôûng töôïng döôùi nhöõng laøn vaûi ñoù baát

cöù nôi naøo treân thaân theå ñang ñoä nôû nang cuûa coâ gaùi thô

treû cuõng ñeàu laø tinh hoa baûo ngoïc cuûa trôøi. Caäu sung

söôùng ngaây ngaát ñang mô öôùc seõ coù moät ngaøy caäu ñöôïc

coâ gaùi chaáp thuaän chính thöùc keát tình. Xong gioïng uyeân

eâm aùi cuûa thieáu nöõ laøm caäu chôït tænh: “Ngaøy nay anh maát

chæ coù moät quyeån saùch kia thoâi maø anh ñaõ nhö theá. Sau

naøy, seõ coù nhöõng luùc anh maát caû gia taøi, söï nghieäp, thaäm

chí luoân caû ngöôøi yeâu quí nhaát cuûa ñôøi anh... (coâ hôi ngaäp

ngöøng) Ñoù laø, em muoán bieát söùc chòu ñöïng cuûa anh ra

sao.” Thaàn Saàu laïi sa saàm neùt maët, quay ñi, böng chieác

thuøng leân tieáp tuïc vöøa töôùi nöôùc vaøo caùc goác hoàng, vöøa

guøn gaèn: “Ngoïc Lan, caäu bieát gì veà töông lai maø noùi.”

Thieáu nöõ muûm mæm ñoâi moâi nhìn caäu, ñoaïn noùi: “Em seõ

ñeå quyeån saùch naøy treân baøn hoïc trong phoøng anh nha.”

Coâ thong thaû xoay goùt dôïm böôùc. Song coâ chaàn chöø döøng

laïi, nhoû nheû tieáp: “Anh Thaàn Saàu, em chæ noùi nhöõng gì em

nhìn thaáy. Anh hieåu em khoâng?” Roài coâ thung dung rôøi

khoûi caäu veà phía nhaø tröôùc. Ngoïc Lan thöôøng baûo Thaàn

Saàu ñi mua saùch. Nhöng chöa laàn naøo saùch mua cho chính

coâ. Quyeån saùch khi ñöôïc Thaàn Saàu mua ñem veà, Ngoïc

Lan luoân luoân taëng cho caäu. Treân ñaây laø quyeån saùch ñaàu

tieân coâ thieáu chuû ñoù ñaõ chính mình ñi mua ñeå taëng ngöôøi

baïn trai vaø coâ chæ laøm moät laàn duy nhaát. Coù leõ coâ khoâng

coù cô hoäi ñeå thoá loä nhöõng noãi nieàm raát haøm suùc cuûa coâ

nhieàu hôn. Caâu chuyeän duy nhaát ñoù ñaõ xaûy ra vaøo thaùng

1-1955

2124 DÖ HÖÔNG

TRAÊM NGAØN MUOÂN KIEÁP

(Taëng em Ngoïc Lan)

Thaàn Saàu ñaõ khoâng bao giôø coù can ñaûm caàm baøi thô sau

ñaây trao taän tay Ngoïc Lan, bôûi vì caäu bieát Ngoïc Lan

khoâng thích nhöõng lôøi taâng boác. Moät buoåi chieàu ñi hoïc

veà, caäu döïng xe ñaïp nôi heø nhaø sau, roài vaøo phoøng thay

quaàn aùo. Xong caäu xaùch thuøng töôùi nöôùc ra hoa vieân, söûa

soaïn coâng vieäc gaàn nhö thöôøng leä cuûa caäu. Nhìn thaáy

Ngoïc Lan ñang ñöùng ngaém choøm hoa thöôïc döôïc, caäu goïi

kheõ: “Ngoïc Lan!” Coâ khoâng nhìn caäu, gioïng uyeân nhoû

nheû ñuû ñeå caäu nghe töø moät khoaûng xa: “Anh Thaàn Saàu,

anh ñeán em nhôø anh moät vieäc.” Thaàn Saàu voãi voäi ñeå

thuøng xuoáng, böôùc tôùi beân caïnh thieáu nöõ. Coâ quay laïi,

trao caäu moät mieáng giaáy cuûa sôû böu ñieän, ñoaïn noùi: “Khi

naøo raûnh, anh ñi laõnh giuøm em thö baûo ñaûm naøy.” Caäu

thieáu nieân aáp uùng noùi: “Nhöng teân cuûa caäu... laøm sao anh

laõnh ñöôïc?” Ngoïc Lan muûm mæm ñoâi moâi, ngaém nghía

maøy maët caäu giaây laâu, ñaùp: “Ngöôøi göûi’ laõnh thay cho

‘ngöôøi nhaän’ khoâng ñöôïc sao?” Thaàn Saàu baát ngôø thoát:

“Ngoïc Lan?” Caäu ñöa tay nhaän maûnh giaáy, roài kheõ cuùi

ñaàu, do döï tieáp: “Taïi sao caäu coù theå öùc ñoaùn laø cuûa anh

göûi? Bieát ñaâu, cuûa ngöôøi naøo khaùc...” —“OÂoã...?” Xong

thieáu nöõ xoay laïi choøm thöôïc döôïc, naâng niu moät ñoùa hoa

xinh töôi trong baøn tay traéng treûo cuûa coâ, vaø tieáp: “Neáu

thö aáy khoâng phaûi cuûa anh, vaäy thoâi, xin anh ñöøng quan

taâm.” Noùi xong, coâ dôïm böôùc veà nhaø tröôùc. Nhöng Thaàn

Saàu ñaõ noùi: “Ngoïc Lan!” Coâ döøng laïi, löng vaãn quay veà

phía thieáu nieân. “Caäu khoâng muoán bieát ai ñaõ göûi cho caäu

sao?” Thieáu nöõ nhoû nheû ñaùp: “Anh lì lôïm, töø ngaøy em coù


trí khoân, em chöa bao giôø öùc ñoaùn baát cöù vieäc gì. Anh coù

hieåu em khoâng?”

Khi anh ngaém ñoùa hoàng mai quí

Loàng boùng dung nhan em kieàu mò,

Anh muoán ñem daây buoäc thaùng ngaøy,

Cho hình saéc vaãn nhö nguyeân thuûy.

Khi em thoû theû beân tai anh,

Gioïng noùi eâm nhö gioù löôùt caønh,

Anh muoán khoâng gian ñeàu ñoùng chaët,

Muoân ñôøi coøn giöõ troïn aâm thanh.

Voâ cuøng vuõ truï aùnh minh chaâu

10 Hun ñuùc thaân em bôûi nhieäm maàu,

Baát khôûi, baát chung, baát khaû dieät,

Haøo quang thaép saùng vaïn tinh caàu.

Hoàn anh nhö theå con hoà ñieäp,

Möøng thaáy bình minh do haïnh nghieäp.

Anh muoán thieân haø ngöøng ñoåi thay,

Vôùi em traêm ngaøn muoân kieáp!

Thaàn Saàu ñeán böu ñieän nhaän laïi böùc. Khi veà, caäu ñaõ

khoâng daùm trao noù laïi cho Ngoïc Lan, aâm thaàm ñem caát

ñi. Ngoïc Lan cuõng ñaõ chaúng bao giôø nhaéc ñeán böùc thö

ñoù. Moät daïo sau, tình côø, coâ chuû nhaân thô treû nhìn thaáy

baøi thô ñoù trong taäp vôû cuûa caäu. Coâ laáy buùt ghi moät doøng

beân caïnh: “Anh lì lôïm, anh haõy ñem baøi thô naøy ñeán beänh

vieän Bieân Hoøa, ñoïc giuùp vui cho beänh nhaân. Em daùm

chaéc caû ngöôøi ñieân cuõng bieát voã tay!” Beänh vieän Bieân

2126 DÖ HÖÔNG

Hoøa ñöông thôøi laø nhaø thöông ñieân. Khi Thaàn Saàu nhìn

thaáy buùt tích cuûa Ngoïc Lan, raát xaáu hoå, caäu giaáu kín baøi

thô. Sau khi Ngoïc Lan qua ñôøi, caäu môùi cheùp laïi baøi thô

naøy vaøo taäp vôû. Baây giôø nghó laïi, neáu baøi thô naøy coù giaù

trò gì, thì giaù trò ñoù chæ laø kyû nieäm quí baùu nhaát cuûa coâ caäu

gaàn guõi nhau luùc tuoåi coøn thô aáu.

2-1955

MOÙN HAØNG VAÊN

(Muoán baét chöôùc ‘Baùn Than’ cuûa Traàn Khaùnh Dö ñeå laøm

baøi ‘Baùn Vaên’, teù ra laø aên troäm vaên!)

Moät gaùnh lôn tôn quaûy döôùi traêng,

Hoûi chi baùn ñoù? Daï raèng: vaên.

Ít nhieàu mieãn ñöôïc vaøi bình ngoït,

Hôn thieät naøi bao môù chöõ xaèng.

Beøo boït soâng hoà quen nöôùc xoaùy, (1)

Baùnh xe cô taïo khoù tay daèn.

Röôïu vôi nhöng cheùn saàu khoâng caïn,

Thieân haï naøo ai bieát ñeán chaêng?

2-1955

_______________________

(1) Nguyeãn Du, trong ‘Truyeän Thuùy Kieàu' coù caâu:


Phaän beøo bao quaûn nöôùc sa,

Leânh ñeânh ñaâu nöõa, cuõng laø leânh ñeânh.

Coù moät hoâm toâi ñöùng chôø ñoø beân bôø soâng Bassac, troâng ra

trôøi nöôùc meânh mang, nhaèm muøa nöôùc luõ, nhìn nhöõng ñaùm

luïc bình troâi giöõa gioøng khôi, toâi chôït nhôù moät ñieàu. ÔÛ caùc

lôùp trung, ñaïi hoïc, giaùo sö giaûng luaän Truyeän Thuùy Kieàu,

thöôøng trích daãn nhöõng ñoaïn thô kieät taùc ra ñeå heát lôøi ca

ngôïi. Nhöng maø, trong toaøn theå quyeån truyeän chæ coù hai

caâu xem nhö hay nhaát, phaûn aûnh troïn veïn cuoäc ñôøi vaø taâm

tình cuûa taùc giaû. Nhöõng nhaø trí thöùc löøng danh thöôøng töï

ñaët mình thuoäc haøng quí phaùi, khinh reû haï löu, neân ñaõ

khoâng ñeå yù ñeán hai caâu ñoù. Beøo laø gioáng sinh ra ñeå soáng

leânh ñeânh treân maët nöôùc, thì duø leânh ñeânh ñeán ñaâu cuõng

naøo coù khaùc gì, phaûi vaäy khoâng? Töø ngaøy toâi sinh ra ñôøi,

queâ höông ngaäp muø khoùi löûa, baét buoäc tuoåi thô aáu phaûi

phieâu baït, söông gioù hoang ñaøng, thaân nhö caùnh beøo troâi

giaït, cho ñeán hoâm nay cuõng khoâng bieát ñaâu laø bôø beán, choã

naøo eâm aám ñeå döøng chaân... OÀ, moät chuùt caûm xuùc thoâi maø!

2128 DÖ HÖÔNG

XIN ÑÖØNG LAÙNH MAËT

(Xin em Xu Di trao laïi Ngoïc Lan)

Trong caên phoøng aáy, treân giöôøng aáy,

Anh bieát Em ñang naèm taïi ñaáy.

Cuõng ñaõ baûy laàn Anh ñeán ñaây,

Em khoâng chöôøng maët cho Anh thaáy.

Em oám hay laø Em giaän Anh?

Hôõ Lan? Sao laëng leõ laøm thinh?

Van Em haõy noùi — xin Em noùi —

Duø moät tieáng thoâi, Anh cuõng ñaønh.

Töø rôøi Ñaø Laït Em hôi buoát,

10 Anh næ naøi Em haõy uoáng thuoác.

Em vaãn choái töø. Lan meán yeâu,

Thaân em ngaøy cöù theâm gaày guoäc.

Vaäy nhöng Em cuõng chaúng lo maøng;

Tuaàn tröôùc giaän Em, Anh gaét ngang,

Treân khoùe moâi Em cöôøi nuï chôït

Bieán thaønh traàm troïng neùt nghieâm trang.

Anh chaúng nghó raèng Em beänh bieán,

Maø ñaønh ñoùng cöûa ngöôøi thaêm vieáng;

Xu Di toái thieåu cuõng cho Anh

20 Tin töùc veà Em vaø yù kieán.


Xin Em haõy thöù loãi cho Anh.

Raøy neáu Em coøn nghó ñeán tình,

Thì haõy naêng gìn vaøng giöõ ngoïc,

Anh thaø caâm mieäng, noùi sao ñaønh.

Cuõng xin ñöøng laùnh maët nhau nöõa;

Buùt möïc ñoâi khi nhôø vaû — chôù

Cöù phaûi laàn khaân ngöôøi maõi sao,

Laøm Em theâm gheùt Anh thì coù!

3-1955

2130 DÖ HÖÔNG

BÖÙC THÖ THÖÙ TÖ CUÛA NGOÏC LAN


Böõa chieàu chuùa nhaät, anh ñi caø nhaéc ñeán thaêm em, noùi:

ñaù banh ôû baõi bieån Taân Thaønh bò traëc chaân. Anh lì lôïm,

em bieát anh coù ñôøi thuôû naøo chôi ñaù banh ñaâu. Ngöôøi

khoâng bao giôø thích theå thao, ngao du sôn thuûy laø voán tính

cuûa anh maø. Ba em ruû anh ñi xem hoäi tuyeån boùng troøn,

anh tìm ñuû caùch ñeå thoái thaùc, troán leân troán xuoáng, vaäy maø

nay bò traëc chaân vì ñaù banh, thoaït kyø thuûy thaät cuõng laï ñoái

vôùi em! Hoâm qua, gaëp ngöôøi baïn cuûa anh, em hoûi: ñaù

banh chôi ôû baõi bieån Taân Thaønh vui khoâng? Anh aáy ñaùp:

banh ôû ñaâu maø ñaù chôù, maø coù ñi ñeán bieån Taân Thaønh

ñaâu! Thaät laï luøng, em nghó, coù leõ söï ñaù banh töôûng töôïng

laøm anh loïi gioø chaêng? Thì ra, theo lôøi anh aáy keå, em môùi

bieát!

Con nít thaû dieàu gioù vöôùng treân ngoïn tre hay maùi raï xaûy

ra luoân, söï ñoù coù laï gì, caùi dieàu baèng giaáy hoà ñaùng giaù

maáy xu, cha meï luõ treû cuõng gaàn ñoù, coù ai caàn ñeán anh

ñaâu, maø anh cuõng nhaøo tôùi hoûi han, ñaâm ñaàu voâ chuyeän

bao lung. Khi moät ngöôøi lôùn hoûi anh treøo caây cau ñöôïc

khoâng, anh gaät ñaàu, laät ñaät coåi aùo leo lieàn. Sao anh haêng

quaù vaäy? Anh ñònh daãn chuùng baïn ñeán Goø Coâng baèng xe

ñoø, roài cuøng ñi xe ñaïp chôi bieån Taân Thaønh. Thaät thích

thuù, neáu em khoâng baän chuùt vieäc ôû nhaø thôø, em seõ cuøng ñi

vôùi anh hoâm ñoù. Qua khoûi Taêng Hoøa, doïc theo bôø ruoäng,

gaëp ñaùm treû con thaû dieàu gioù vöôùng treân ñaàu ngoïn cau,

anh maëc keä chuùng noù coù ñöôïc khoâng? Anh leo leân taän

treân ñænh caây cau, thaùo gôõ caùi dieàu giaáy cho chuùng. Treân


ñænh caây cau, khoâng choã baùm vòn, gioù ñaõ chaúng haát anh

rôùt xuoáng, thaät ngoaøi söï kinh ngaïc cuûa em! Nhöng anh

chaúng ngôø gaëp raéc roái khi leo xuoáng phaûi khoâng? Laéc lô

giöõa vôøi ôû choùt taøu laù, anh coá cuõng khoâng baùm ñöôïc vaøo

thaân caây cau. Roài ngöôøi lôùn cuøng luõ treû boû ñi maát heát, coù

ai theøm ôû laïi giuùp anh ñaâu. Khi nghe baïn anh noùi: cuoái

cuøng anh buoâng tay rôùt xuoáng, em cheát caû tim. Trôøi oâi,

neáu baïn anh khoâng noùi tieáp raèng anh ñaõ rôi xuoáng treân

ñoáng rôm, chaéc em ñaõ xæu! Sao anh chaùn ñôøi sôùm quaù

vaäy? Cuõng may beân caïnh caây cau coù ñoáng rôm vaø cuõng

may anh ñaõ khoâng buoâng tay ôû phía beân ñaát troáng! Khoâng

cheát, nhöng anh cuõng loïi gioø, beå ñaàu goái. Hoâm ñi chôi

bieån, anh heïn vaøi ngaøy seõ trôû laïi gaëp em. Nhöng hai tuaàn

leã anh ñaõ baët taêm. Coù leõ anh chôø ñöôïc laønh maïnh môùi

gaëp em phaûi khoâng? Em khoâng giaän vì anh ñaõ naëng lôøi

vôùi em hoâm ôû Ña Laït. Traùi laïi, em raát sung söôùng haân

hoan bieát raèng anh ñeå yù saên soùc em. Nhöng em chæ nghó

maø töùc, ñaùng leõ em phaûi daâng troïn taâm trí em cho Thaùnh

Chuùa, taïi sao em laïi ñem heát noù ñeå lo laéng nhöõng chuyeän

ñieân khuøng cuûa anh.

Anh lì lôïm, em coù caû muoân vaïn ñieàu muoán nhaén nhuû anh,

nhöng cuoái cuøng em thaáy chæ moät ñieàu quan troïng nhaát

maø thoâi. Sau naøy, neáu khoâng coøn em beân caïnh, chuyeän gì

khoâng lieân quan tôùi anh, anh ñöøng xía voâ coù ñöôïc khoâng?

Ít nhaát, ñeå em yeân giaác döôùi ñaùy moä, khoâng phaûi cöïa

mình xoùt xa.

Ngoïc Lan” (1)

3-1955

2132 DÖ HÖÔNG

__________________

(1) Ngoïc Lan qua ñôøi luùc tuoåi chöa troøn möôøi saùu. Coâ ñeå

laïi cho ngöôøi baïn cuûa coâ voûn veïn coù naêm böùc thö vaø

moät taäp Dö Höông. Böùc thöù thöù naêm ñaõ cheùp laïi trong

quyeån thöù nhaát. Taäp Dö Höông chæ coøn moät baøi thô

cheùp laïi sau ñaây.

DÖ HÖÔNG

(Trích trong nhaät kyù ‘Dö Höông’ cuûa Ngoïc Lan)

Anh ngoài beân naám moà xanh,

Vai rung boùng laù, traêng thanh giöõa trôøi,

Ngaån ngô oân laïi chuyeän ñôøi

Cuûa coâ xaáu xí laø ngöôøi anh yeâu.

*Nghóa trang ñeâm vaéng ñìu hiu,

Ñôïi chôø khoâng thaáy boùng lieâu trai naøo.

Nieàm saàu nhö ngoïn trieàu cao,

Daäp vuøi naùt traùi tim ñaøo coøn thô...

*Xin ñöøng ñôïi, cuõng ñöøng chôø,

10 Vì em maø phí nhöõng giôø ngaøy xanh.

Tieác maø chi, chuyeän ñaõ ñaønh!

Khoùc maø chi, döôùi moà xanh xaùc ngöôøi

Saép tieâu tan, saép raõ rôøi!

Anh ôi, em seõ ñôøi ñôøi laëng im!

*


Laøm ngöôøi em cuõng coù tim

Bieát yeâu, mong soáng vôùi nieàm haân hoan,

Boãng döng trong xoù hoang taøn,

Ñaõ vuøi choân vôùi muoân vaøn giaác mô.

*Daáu giaày ñaïp coû ô hôø

20 Anh ñi goùp nhaët nhöõng giôø ñaõ qua.

Nghóa trang in boùng traêng taø,

Dôû trang nhaät kyù xoùt xa taác loøng.

Xin ñöøng nhôù, cuõng ñöøng mong,

Ñeå em yeân nghæ döôùi loøng ñaát saâu!

*Thöông thay cho keû bieån daâu

Coâ ñôn oâm moät moái saàu noäi taâm.

Thaùng ngaøy vaéng baïn tri aâm,

Töïa song voø voõ hoàn caâm laëng buoàn.

Nhöõng chieàu vaøng nhaït neûo thuoân,

30 Vaéng em, anh caûm thaáy buoàn laém khoâng?

*

Daàn daø ñeâm vaéng traêng trong,

Laù caây rung boùng mô moøng nghóa trang,

Daáu giaày ñaïp aùnh traêng tan,

Anh mong xoay ngöôïc thôøi gian deã hoà!

Laøm sao nhoát ñöôïc hö voâ,

Tim em ngöng ñaäp döôùi moà töø laâu.

Xin ñöøng xoùt, cuõng ñöøng saàu,

Ñöøng vì em laïi haøng ñaàu kieáp sinh.

*

2134 DÖ HÖÔNG

Laät trang kyû nieäm cuûa tình,

40 Maø anh queân löûng laø mình giaø xô.

Gioù lay boùng laù tình côø,

Toùc anh xoõa xuoáng phaát phô traéng ngôøi.

Nöôùc khoâng thoaùi giöõa doøng khôi,

Tay naøo buoäc noåi cô trôøi dôû dang.

Xin ñöøng tieác, cuõng ñöøng than,

Töû sinh laø luaät baèng an cuûa trôøi!

Anh lì lôïm meán thöông ôi,

Xaùc em nay ñaõ raõ rôøi chöa anh? (1)

5-1955

______________________

(1) Em Ngoïc Lan, neáu anh khoâng queân, nôi naøo ñoù

trong taäp ‘Dö Höông’ em noùi trong baøi thô löu nieäm

cuûa em, anh coù theå chieát ra taùm caâu ñeå hôïp thaønh moät

baøi thô ngaén, goàm nhöõng lôøi cuûa em nhaén nhuû maø anh

phaûi nhôù suoát ñôøi. Trong nhöõng naêm qua, anh ñoïc ñi

ñoïc laïi noù traêm vaïn laàn, coá tìm kieám nhöng khoâng thaáy

taùm caâu naøo coù aâm ñieäu maïch laïc ñeå hôïp thaønh moät

baøi thô ngaén nhö em ñaõ noùi. Em coù gaït anh khoâng?

Baèng caùch ñoù, neáu em baét anh thuoäc loøng baøi thô cuûa

em, thaät söï em ñaõ ñaït ñöôïc yù muoán cuûa em roài! Em

Ngoïc Lan, anh bieát em laø thieáu nöõ ñaày maùu tim, ñoái

dieän vôùi sinh ly töû bieät nhö moät böõa côm. Nhöng sao

em nôõ ñem söï can ñaûm phi phaøm cuûa em ñeå cöôøi côït

ngöôøi khaùc! Anh muoán ñoát baøi thô cuûa em cuõng khoâng

ñöôïc, vì noù khoâng chæ voûn veïn maáy gioøng chöõ treân

trang giaáy maø thoâi ñaâu, ñaõ thaønh baûn keõm in treân linh

hoàn anh. Anh muoán queân cuõng khoâng theå, cöù moãi baän


nhôù, laïi khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét. Anh bieát laøm sao

ñaây? Em noùi ñi! Em ñaõ ‘ñôøi ñôøi laëng im’ maø! Sao em

aùc quaù vaäy! Ñaõ yeân nghæ, em coøn coù theå haønh haï anh

bao nhieâu naêm...

2136 DÖ HÖÔNG

(minh hoïa thuûy maëc ñaàu tieân naêm 1958,

thöïc hieän laïi naêm 1988 baèng ñieän toaùn)

Ngoïc Lan

Documents

CHÖÔNG XXXV GOÙP NHAËT MAÁY LÔØI THÔ TRÖÔÙC NGOÏC … · Ñònh meänh döõ nhaân sinh haøi theå! (1) * Noùi chi nöõa, boùng vaàng oâ mau xeá, Voäi vaøng