NR 4 (9) KWIECIE 2014 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Z okazji wit Wielkanocnych - mioci, ktra jest waniejsza od wszelkich dbr; zdrowia, ktre pozwala przetrwa

najgorsze; pracy, ktra pomaga y; umiechw bliskich i nieznajomych,

gdy pozwalaj lej oddycha oraz szczcia, ktre niejednokrotnie ocala

nam ycie yczy redakcja ,,Chrzszcza.

Kwiecie Przyroda w KWIETNIU. Wczesna wiosna miesic kwitnienia Kwitn liczne gatunki drzew i krzeww, pojawiaj si pierwsze bladozielone licie na brzozach, osikach, grabach, wizach. Zaczynaj kwitn: dzika grusza, tarnina, czeremcha, gg, grab, klon, brzoza, cis i inne. Ulistnione korony drzew niedugo zasoni prawie cakowicie dno lasu. W pierwszej i drugiej dekadzie kwietnia jest ono jeszcze jasne.

Ten sprzyjajcy okres wykorzystuje runo lene. Kwitn zawilce gajowe, szczawik zajczy, fioek wonny, przylaszczka, miodunka, dbrwka rozogowa, gajowiec ty i rne roliny motylkowe. W przewietlonych miejscach, w lasach liciastych pojawiaj si pierwsze grzyby smardze stokowe. Na murawach, ubogich kach i pastwiskach oraz na przydroach zakwita pierwsza z traw- tomka wonna. W drugiej dekadzie kwietnia ki maj charakterystyczn bia barw od koloru rzeuchy kowej. Bardzo atwo zaobserwowa samice motyla zorzynka rzeuchowca , ktre s biae z pomaraczow plamk. Samce aby moczarowej w kwietniu s bkitne / barwa godowa/ i gromadz si w bardzo duych grupach w pytkich i zacisznych zbiornikach wodnych. Widok niesamowity!! W kwietniu z poudnia wracaj coraz liczniejsze gatunki ptakw wdrownych. Midzy innymi wracaj do nas pliszki, kopciuszki, wiergotki, a nieco pniej kukuki, jaskki, jerzyki, muchwki szare i aobne.

SZCZEBRZESZYN

2

CHRZSZCZ NR 3 (7) CHRZSZCZ NR 4 (9)

W dalszym cigu trwaj toki guszcw, cietrzewi, baantw i kuropatw. Gody odbywaj take kaczki. Ptaki zaczynaj skada jaja. Pojawiaj si motyle: cytrynek, rusaki, bielinek kapustnik i inne. Przetrway one zim w zacisznych miejscach. Z nory wychodzi suse, ze snu budzi si koszatka, niedwied opuszcza gawr /zimowe legowisko/. Rodz si mode asice, kuny, gronostaje, lisy, wilki, dziki, borsuki, rysie, biki, tchrze i wiewirki. Jelenie sarny zmieniaj sier z zimowej na letni /liniej/. Obserwujemy ruch pszcz przy pasiekach. Zaczyna si intensywne czerwienie przez matki pszczoy.

Przysowia zwizane z miesicem: -Jeli w kwietniu pszczoy nie lataj, to jeszcze dugie chody zapowiadaj. -Kwiecie- plecie wci przeplata troch zimy troch lata. -Kwiecie, co deszczem rosi, wiele owocw przynosi. -Suchy kwiecie, mokry maj, bdzie yto jako gaj. -Gdy na Wojciecha rano plucha, do poowy lata bdzie ziemia sucha. /23.04/

wita i wane daty w kwietniu 2014 roku 1 kwietnia (wtorek) - Midzynarodowy Dzie Ptakw, Prima Aprilis 2 kwietnia (roda) - wiatowy Dzie Autyzmu, Midzynarodowy Dzie Ksiki Dla Dzieci 7 kwietnia (poniedziaek) - Dzie Pamici o Holocaucie, wiatowy Dzie Zdrowia 10 kwietnia (czwartek) - Dzie Suby Zdrowia 11 kwietnia (pitek) - Oglnopolski Dzie Walki z Bezrobociem, wiatowy Dzie Osb z Chorob Parkinsona, Dzie Radia 12 kwietnia (sobota) - Midzynarodowy Dzie Lotnictwa i Kosmonautyki 13 kwietnia (niedziela) - wiatowy Dzie Pamici Ofiar, Niedziela Palmowa 15 kwietnia (wtorek) - Midzynarodowy Dzie Kombatanta 17 kwietnia (czwartek) - wiatowy Dzie Chorych na Hemofili, Wielki Czwartek 18 kwietnia (pitek) - Midzynarodowy Dzie Ochrony Zabytkw, Wielki Pitek 19 kwietnia (sobota) - Wielka Sobota 20 kwietnia (niedziela) - Wielkanoc, Midzynarodowy Dzie Wolnej Prasy 21 kwietnia (poniedziaek) - Poniedziaek Wielkanocny 22 kwietnia (wtorek) - Midzynarodowy Dzie Ziemi 23 kwietnia (roda) - wiatowy Dzie Ksiki i Praw Autorskich

26 kwietnia (sobota) - wiatowy Dzie Wasnoci Intelektualnej, Dzie Drogowca i Transportowca (Polska) 27 kwietnia (niedziela) - wiatowy Dzie Grafika, wito Boego Miosierdzia 28 kwietnia (poniedziaek) - wiatowy Dzie Bezpieczestwa i Ochrony Zdrowia w Pracy 29 kwietnia (wtorek) - Midzynarodowy Dzie Taca

Niedziela Palmowa Alumn Grzegorz Gsikowski Szsta niedziela Wielkiego Postu nazywana jest Niedziel Palmow, czyli Mki Paskiej, i rozpoczyna obchody Wielkiego Tygodnia. W cigu wiekw otrzymywaa rne okrelenia: Dominica in palmis, Hebdomada VI die Dominica, Dominica indulgentiae, Dominica Hosanna, Maa Pascha, Dominica in autentica. Niemniej bya zawsze niedziel przygotowujc do Paschy Pana. Liturgia Kocioa wspomina tego dnia uroczysty wjazd Pana Jezusa do Jerozolim - mwi o tym wszyscy czterej Ewangelici ( por. Mt 21, 1-10; Mk 11, 1-11; k 19, 29-40; J 12, 12-19), a take rozwaa Jego Mk. To wanie w Niedziel Palmow ma miejsce obrzd powicenia palm i uroczysta procesja do kocioa. Zwyczaj wicenia palm pojawi si ok. VII w. na terenach dzisiejszej Francji. Z kolei procesja wzia swj pocztek z Ziemi witej. To wanie Koci w Jerozolimie stara si jak najdokadniej "powtarza" wydarzenia z ycia Pana Jezusa. W IV w. istniaa ju procesja z Betanii do Jerozolimy, co powiadcza Egeria. Wedug jej wspomnie patriarcha wsiada na olic i wjeda do witego Miasta, za zgromadzeni wierni, witajc go w radoci i w uniesieniu, cielili przed nim swoje paszcze i palmy. Nastpnie wszyscy udawali si do bazyliki Anastasis (Zmartwychwstania), gdzie sprawowano uroczyst liturgi. Owa procesja rozpowszechnia si w caym Kociele mniej wicej do XI w. W Rzymie szsta niedziela Przygotowania Paschalnego bya pocztkowo wycznie Niedziel Mki Paskiej, kiedy to uroczycie piewano Pasj. Dopiero w IX w. do liturgii rzymskiej wszed jerozolimski zwyczaj procesji upamitniajcej wjazd Pana Jezusa do Jerusalem.

CHRZSZCZ NR 4 (9)

3

Obie tradycje szybko si poczyy, dajc liturgii Niedzieli Palmowej podwjny charakter (wjazd i Mka) . Przy czym, w rnych Kocioach lokalnych owe procesje przyjmoway rozmaite formy: biskup szed piechot lub jecha na osioku, niesiono ozdobiony palmami krzy, ksig Ewangelii, a nawet i Najwitszy Sakrament. Pierwsz udokumentowan wzmiank o procesji w Niedziel Palmow przekazuje nam Teodulf z Orleanu (+ 821). Niektre te przekazy zawiadczaj, e tego dnia biskupom przysugiwao prawo uwalniania winiw (czyby nawizanie do gestu Piata?). Dzisiaj odnowiona liturgia zaleca, aby wierni w Niedziel Mki Paskiej zgromadzili si przed kocioem (zaleca, nie nakazuje), gdzie powinno odby si powicenie palm, odczytanie perykopy ewangelicznej o wjedzie Pana Jezusa do Jerozolimy i uroczysta procesja do kocioa. Podczas kadej Mszy w., zgodnie z wielowiekow tradycj czyta si opis Mki Paskiej (wedug relacji Mateusza, Marka lub ukasza - Ewangeli w. Jana odczytuje si w Wielki Pitek). W Polsce istnia kiedy zwyczaj, e kapan idcy na czele procesji trzykrotnie puka do zamknitych drzwi kocioa, a mu otworzono. Miao to symbolizowa, i Mka Zbawiciela na krzyu otwara nam bramy nieba. Inne rda przekazuj, e celebrans uderza powicon palm lecy na ziemi w kociele krzy, po czym unosi go do gry i piewa: "Witaj krzyu, nadziejo nasza!".

Wielki Pitek liturgia i obrzd Wielki Pitek jest drugim dniem Triduum Paschalnego dramatycznym dniem sdu, mki i mierci Chrystusa. Jest to jedyny dzie w roku, kiedy nie sprawuje si Mszy witej. W kocioach odprawiana jest Liturgia Mki Paskiej, a na ulicach wielu miast sprawowana jest publicznie Droga Krzyowa. Jest to dzie postu cisego.

Wielki Pitek to dzie Krzya. Po poudniu we wszystkich wityniach katolickich odprawiana jest niepowtarzalna wielkopitkowa Liturgia Mki Paskiej. Celebrans i asysta wchodz w ciszy. Przed otarzem przez chwil le krzyem, a po modlitwie wstpnej czytane jest proroctwo o Cierpicym Sudze Jahwe i fragment Listu do Hebrajczykw. Nastpnie czyta si lub piewa, zwykle z podziaem na role, opis Mki Paskiej wedug w. Jana. Po homilii w bardzo uroczystej modlitwie wstawienniczej Koci poleca Bogu siebie i cay wiat, wyraajc w ten sposb pragnienie samego Chrystusa: aby wszyscy byli zbawieni. Szczeglnie przejmujce s modlitwy o jedno chrzecijan, za ydw i za niewierzcych. Centralnym wydarzeniem liturgii wielkopitkowej jest adoracja Krzya. Zasonity fioletowym suknem Krzy wnosi si przed otarz. Celebrans stopniowo odsania ramiona Krzya i piewa trzykrotnie: "Oto drzewo Krzya, na ktrym zawiso zbawienie wiata", na co wierni odpowiadaj: "Pjdmy z pokonem". Po liturgii Krzy zostaje w widocznym i dostpnym miejscu, tak by kady wierny mg go adorowa. Jest on a do Wigilii Paschalnej najwaniejszym punktem w kociele. Przyklka si przed nim, tak, jak normalnie przyklka si przed Najwitszym Sakramentem. Po adoracji Krzya z ciemnicy przynosi si Najwitszy Sakrament i wiernym udziela si Komunii. Ostatni czci liturgii Wielkiego Pitku jest procesja do Grobu Paskiego. Na otarzu umieszczonym przy Grobie lub na specjalnym tronie wystawia si Najwitszy Sakrament w monstrancji okrytej biaym przejrzystym welonem - symbolem caunu, w ktry owinito ciao zmarego Chrystusa. Cay wystrj tej kaplicy ma kierowa uwag na Ciao Paskie. W wielu kocioach przez ca noc trwa adoracja. W Wielki Pitek odprawiane s take naboestwa Drogi Krzyowej. W wielu kocioach rozpoczynaj si one o godzinie 15.00, gdy wanie okoo tej godziny wedle przekazu Ewangelii Jezus zmar na Krzyu.

n.

4

CHRZSZCZ NR 4 (9)

Chrystus Przej dugim paczem zapomnianych cieek przez puste, krwawe wydmy sw i szorstkich

spotka spyn wykwitem patkw zmiodniaych na wiosn

jak cisza biaa, gsta, mikk woni sodka. Przej... gromnicami drzew odprawi wita, krzyami wonnych dni zasadzi puste drogi,

O ukach nieba, brudnych przechodniach pamita, by przyjacielem smutnych i najcichszym bogiem.

I sia niepokj sumie w oczy - brudne szyby na pomiewisko i na kamstwa wiekw. Przez drogi cierpkie, dalekie i gorzkie

po co tu do nas przyszed, boe czy czowieku? I w kocu

kamstwem rozcili przymknite powieki, pk kobalt nieba szorstkim poszumem byskawic,

niebo spyno szybkim w horyzont odbiegem kroplami sinymi mleka cisz zadawi.

Zastyga wolno krew na zwidych kartach ksigi, przechodz bose nogi w pyle, jak co dzie

i kiedy konasz co dnia na krzyach przydronych, min ci nieobaczny, zmczony przechodzie.

Krzysztof Kamil Baczyski

Kwiecie Miesicem Pamici Narodowej

Miesic kwiecie nazwany Miesicem Pamici Narodowej jest okazj do przypomnienia znaczcych wydarze w historii naszego narodu, a take oddania hodu bohaterom i ofiarom tragedii, ktrzy zwyciali i ginli za wolno i niepodlego Polski. Kwiecie - czym wyrni si w historii narodu polskiego, e nazwano go miesicem pamici narodowej? Co szczeglnego wydarzyo si w kwietniu, e pami przywouje przeszo? W yciu czowieka, spoeczestwa, narodu jest czas pracy i witowania. Istniej wydarzenia, ktre w sposb szczeglny ksztatuj pami o nich i staj si punktem odniesienia, symbolem i rdem w nauce i wychowaniu. Buduj tosamo narodu. Powojenne zdobywanie wiedzy historycznej odbywao si dwutorowo asymetrycznie. W szkoach, z nakazu rzdzcych, uczya si modzie historii opartej na zamazywaniu prawdy. Organizowano w kwietniowe dni szkolne akademie, aby odda hod przewanie uznanym" bohaterom. Drugim torem nauki byy domy polskich rodzin ocalaych od komunistycznych czyste, gdzie toczyy si rozmowy i powstawaa historia narodu.

Dla nich kwiecie bardzo czsto przypomina wojenn okupacj, wywzki Polakw na Sybir i tragedi polskich oficerw, jecw obozw sowieckich zamordowanych w Katyniu i w innych miejscach na nieludzkiej ziemi. W kwietniu 1943 r. Niemcy odkryli groby katyskie, a znalezione przy nich ostatnie notatki, listy pochodziy z pocztku kwietnia 1940 r. Wydarzenia kwietniowe przywouj sowa Jzefa Pisudskiego Histori swoj piszcie sami, bo inaczej napisz j za was inni, i bdzie le" -. I przyszed rok 1989, ktry otworzy kurtyn nowych dziejw Polski. Zapomniani i niechciani bohaterowie, ofiary tragedii wrcili na karty historii. Dzie 13 kwietnia sta si Dniem Pamici Ofiar Zbrodni Katyskiej, a cay kwiecie Miesicem Pamici Narodowej. W tegorocznym kwietniu, w uroczystym nastroju wit Wielkanocnych, przywrmy pami o zmaganiach polskiego narodu, o ktrym zmary w kwietniowy wieczr Jan Pawe II napisa: Jestem synem narodu, ktry przetrwa najstraszliwsze dowiadczenia dziejw, ktrego ssiedzi wielokrotnie skazywali na mier a on pozosta przy yciu i pozosta sob. Zachowa wasn tosamo i zachowa pord rozbiorw i okupacji wasn suwerenno jako nard nie biorc za podstaw przetrwania jakichkolwiek innych rodkw fizycznej potgi jak tylko wasn kultur, ktra okazaa si w tym przypadku potg wiksz od tamtych potg".

Marian Kolus

Prima Aprilis Po acinie Prima Aprilis oznacza dosownie 1 kwietnia. Nie do koca wiadomo, skd wzia si tradycja tego dnia. Niektrzy uwaaj, e ma on zwizek z rzymskim zwyczajem Cerialii, obchodzoym na pocztku kwietnia na cze bogini Ceres. Wedug legendy, kiedy poszukiwaa ona swej porwanej crki, zostaa wyprowadzona w pole. Grecy wi histori tego dnia z mitem o Demeter i Persefonie. Persefona miaa zosta porwana do Hadesu na pocztku kwietnia. Matka szukajc jej kierowaa si echem gosu crki, ale echo j zwiodo. Przed wiekami chrzecijanie zaczli wiza Prima Aprilis z Judaszem Iskariot, ktry zdradzi Jezusa. Mia si urodzi 1 kwietnia, wic data kojarzya si z kamstwem. Prawdopodobnie zacz by popularny ju w redniowieczu. Jest to dzie, w ktrym celowo prbuje si wprowadzi innych w bd. Prima Aprilis jest obchodzony m.in. w Wielkiej Brytanii (jako Dzie Kwietniowego Gupka) , Francji (Dzie Kwietniowej Ryby), Portugalii (Dzie Kamstwa) i na Litwie (Dzie Kamcy).

JBJ

5

CHRZSZCZ NR 4 (9)

Dziennik z krtkiej podry do Izraela (18. 01. 2014 - 25. 01. 2014).

cig dalszy... Cz III Spacer uliczkami starej Jerozolimy dobiega koca. W uszach jeszcze dwiczy rnojzyczny gwar, mimo woli przypomina si opowie o biblijnej wiey Babel, ale chyba jest w tej opowieci sporo prawdy, bo skd by si wziy te obce sowa, zwroty..., tylko miech ludzi jest podobny i zy takie same, ale... Miejsce zanicia Marii, Boej Matki. Tutaj po raz pierwszy w yciu sysz sowa, i umieraj tylko ludzie grzeszni - Maria bya bezgrzeszna, tumaczy p. Marek, nawet Jezusa urodzia w sposb bezgrzeszny, bez obcowania z mczyzn, zatem, Ona nie umara, ale zasna... Wskie jerozolimskie uliczki, Via Dolorosa, o ktrej pisaam wczeniej, to nie tylko siedlisko przernych straganw, pachncy egzotyk rnobarwny i rnojzyczny tum, chwila ciszy dostrzeona w jakim zakamarku, to przede wszystkim mekka zodziejaszkw. Nasi przewodnicy ostrzegli nas przed wypraw w ten "inny" wiat, wic kady gboko, jak tylko moe, chowa resztki szekli, dolarw... Lepiej zego nie kusi... Straszna droyzna. My narzekamy, e u nas nieciekawie pod wzgldem cen, ale tutaj - co czowieka trafia, gdy za kropelk kawy (50 ml.) trzeba zapaci 4 $, albo za ma butelk wody, ktra u nas kosztuje od 1, 20 gr. do1, 80 gr. - one dolar (3, 20 zotego).

Jerozolima widok oglny. Nieodcznym elementem jerozolimskiego krajobrazu (ale nie tylko, Akko, Bethlehem) s koty...Czarne, czarno - biae, rude, samotne i w grupki zczone (po trzech, czterech) eruj na mietnikach, sowem polski obrazek przeniesiony troszk dalej poza pole najbliszego widzenia... Wracamy do Bethlehem - Bazylika Narodzenia, miejsce, gdzie Pan Jezus narodzi si dla wiata - dla mnie te.

Jerozolima, jeden z cudw wiata, Bethlehem, albo nasze, polskie Betlejem cze skadowa tego cudu...Bethlehem, Bethlehem czyli "dom chleba" pooone jest w strefie arabskiej, gdzie aden yd nawet posta nie moe, a c dopiero pomieszka, choby w hotelu (nasz nazywa si Nativity Hotel), wiec przewodnik p. Marek, rodem z byego Zwizku Radzieckiego od 50 lat mieszkajcy w Izraelu, rozstaje si z nami w Jerozolimie. Pan Marek, niezwykle inteligentny czowiek obdarzony swoistym poczuciem humoru, a przy tym posiadajcy ogromn wiedz odnonie Izraela i w ogle, zaciga troszk po polskiemu - nie mwi (na przykad): ydzi byli tu, czy tam, tylko - ydzie byli.... By nas nie zgubi, a tumy tutaj ogromne (czas wycieczek si zacz), wyciga ku grze rk z samochodow anten, ktra poyskuje w jerozolimskim socu... Betlehem widok oglny Wreszcie "w domu", kolacja o godz. 18. 00, prysznic i ... spa. Oczywicie do 24. 00, potem nie wiedzie czemu wcza mi si "szwendacz", wic opatulam si kocem, wycigam notes i opisuj wraenia z dnia, ktry przemin. Sporo tych wrae, krtka drzemka nad ranem i.. przegapiam niadanie. Kiedy zeszam na d, moja grupa szykowaa si do odjazdu - pdem po plecak, komrk, bez niej nie byoby adnej fotografii!!. yk wody, kilka ciastek schwytanych w biegu przez jadalni i.. jedziemy...

dzie trzeci podry Zwiedzamy jeden z najnowoczeniejszych izraelskich szpitali Hadassah. Jego fundatorkami byy kobiety skupione w Stowarzyszeniu Kobiet Izraelskich w Stanach Zjednoczonych o nazwie "Hadassah" (na marginesie dodam, i imi "Hadassa" - po persku "Estera"- nosia jedna z ydowskich dziewczt uprowadzona wraz z innymi do niewoli babiloskiej przez Nabuchodonozora. Duga i ciekawa jest historia Hadassy (Estery) podczas pobytu na zamku w Suzie, gdzie w kocu zostaa oblubienic krla Aswerusa i tym samym uratowaa ydowski nard od zagady - polecam wic zainteresowanym lektur "Ksigi Estery", ktr znajdziecie w Bibli.

6

CHRZSZCZ NR 4 (9)

Wracajc do samego szpitala, jako placwki niezwykle wanej dla zdrowotnoci narodu ydowskiego - jego budowa, wyposaenie w niezbdn aparatur (a jest to najnowoczeniejsza aparatura medyczna na wiecie), obsada personalna - to wszystko zasuga wspomnianych Pa, ale prosz sobie wyobrazi i sam (nie yjcy ju) premier Izraela Ben Gurion zwrci si do nich o t pomoc i to posuniecie okazao si bardzo trafnym. Przy wejciu do pomieszcze szpitalnych zobaczylimy wiele tablic z nazwiskami darczycw, ktrzy wzorem kobiet ze stowarzyszenia wyoyli znaczne kwoty na potrzeby szpitala. W obrbie obiektu znajduje si na wskro nowoczenie urzdzona synagoga (co wcale nie oznacza, e brakuje w niej podstawowych elementw wyposaenia: aron - ha kodesz (szafa otarzowa, gdzie przechowywane s zwoje Tory), bima (mwnica), bowiem przebywajcy duej na leczeniu potrzebuj poza medyczn, take duchowej opieki... Nasz przewodnik p. Marek zakada na gow taes,by uzmysowi nam i pokaza zarazem, jak ma stawa przed Bogiem pobony, wierzcy yd, a tych w Izraelu jest wielu: ortodoksi, ultraortodoksi, chasydzi.... Synagog zdobi 12 witray zaprojektowanych i wykonanych przez samego Marca Chagalla. wiatowej sawy artysta ukazuje na nich dzieje rodziny Jakuba, jego synw (a tym samym dzieje caego narodu ydowskiego, bo przecie od owych 12 synw wywodzi si 12 plemion Izraela), wplatajc w ow histori take okruszki swego dziecistwa, akcentujc czas Zagady (z hebr. Shoa). Zakupy, drobne, bo droyzna niesamowita, woda - bez niej ani rusz... jedziemy dalej. Yad Vashem - Muzeum Miejsce Pamici. Zgromadzone eksponaty to przede wszystkim zachowana dokumentacja, fotografie, przedmioty codziennego uytku odnalezione na terenach obozw koncentracyjnych, w opustoszaych domostwach. Niesamowite wraenie robi zachowana lalka, ktr bawia si kiedy jedna z tylu zgadzonych ydowskich dziewczynek... Obok staych wystaw prezentacja multimedialna - transporty, apanki, wywzki do obozw, wspomnienia tych, co przeyli..., ze cian patrz na nas twarze dzieci, dorosych, starcw i kobiet, smutne, umiechnite, sowem jedna chwilka zatrzymana w kadrze (na wieczne wspominanie) przed Zagad...

ju nie ma Hany spona w Treblince Izaak i Lejb swoj obecno zostawili w getcie may Dawid nie bdzie mdrcem Rywka pod chup nie stanie wiatr rozwia dym - pami rozprzestrzeni po wiecie.... Nie mona przej obojtnie wobec zachowanych w taki sposb ostatnich chwil z ycia tych ludzi. Ostatni etap zwiedzania to sala, gdzie pod kopu znajduje si 600 fotografii osb, nazwiska ktrych oraz miejsce zamieszkania przed unicestwieniem udao si ustali. W dole znajduje si gboka studnia, w ktrej odbijaj si zachowane fotografie - ma to wymow symboliczn, to jakby odbicie ich ycia, istnienia w ogle, bo w judaizmie nie dokonuje si kremacji cia, wierz, e tylko zachowane koci, tak jak prorokowa Ezechiel, wskrzeszone zostan do ycia w Dniu Ostatecznym. A ciaa tych ludzi spony w krematoryjnych piecach. W ciszy i skupieniu przechodzimy Alejkami Zasuonych Wrd Narodw wiata, s to symboliczne, wetknite w ziemie tabliczki, na ktrych mona odczyta nazwiska: Ireny Sendlerowej, Raula Wallenberga... Muzeum Pamici Dziecka - podczas holocaustu z 6 milionw zamordowanych ydw 1 milion stanowiy dzieci... Muzeum jest tak urzdzone, e w szeregu ustawionych pod ronymi ktami luster odbijaj si stale ponce pomyczki, wic jest ich okrgy milion, tumaczy p. Marek... "ich pacz na wieki zawis wrd gwiazd" ich serc ostatni krzyk zanis wiatr przed Boy tron dlaczego milczae Adonai dlaczego nie spieszye na ratunek? ich ojcw i matek cienie dzi ulicami wiata chodz szukajc ladw spopielaych stp a wiatr cichutka noc szepcze imion tysice

CHRZSZCZ NR 4 (9)

7

Wychodzimy na zewntrz, panujca pord nas cisza jest a nazbyt wymowna... Pomnik - Janusz Korczak z grupk swoich wychowankw - zginli wszyscy w Treblince. Zostawiam w Yad Vashem prac p. Stanisawa Zybay Tak Ci widz Radecznico, w ktrej zamieci nazwiska pomordowanych radecznickich ydw, a take zbiorek swoich wierszy dedykowanych ydowskiej spoecznoci ze Szczebrzeszyna - W dymie z kominw ich pie... Wieczorem zorganizowano nam wypraw do ... Jerozolimy, tej czci miasta, gdzie mieszkaj normalni, w sensie - nie ortodoksyjni ydzi (s jeszcze ultraortodoksi, o ktrych wspominaam wczeniej, ale ci zamieszkuj tylko dzielnic jerozolimsk zwan Mea Szearim. Nie mona wej normalnie na teren dzielnicy, wic jedziemy bardzo, bardzo wolno jej uliczkami, podgldajc z twarzami przyklejonymi do szyb autobusu to niecodzienne, egzotyczne dla nas ycie. Niesamowity wiat, jakbym przeniosa si do przedwojennej Polski. Pejsy, kapelusze, brody, chaaty, cyces.... Wskie uliczki, autobus ledwie si przez nie przeciska, a przy tym niesamowicie zamiecone, brudno, rozwiewane przez wiatr ogoszenia, bo przecie ci ludzie nie czytaj gazet, nie ogldaj telewizji, wic wszelkie ogoszenia o charakterze publicznym przyklejane s w formie plakatu do cian domw. Dziwny to wiat, zapeniony przez tych ydw, dla ktrych Bg i Tora stanowi jedyny cel i sens ycia... Po wizycie w Mea Szearim przyjedamy pod cian Paczu. Nie umiem opowiedzie moich wzrusze, wtykam kvitech w szczelin przedwiecznego muru, symbolu dawnej duchowej wielkoci Izraela. S zy, jest Bg, obecno ktrego najwyraniej czuj...

dzie czwarty podroy ciana Paczu, czyli ciana, jak mwi ydzi. Z t cian zwizany jest pewien dowcip. Ot pewnego razu przyjeda do Jerozolimy bogaty yd ze Stanw, zatrzymuje takswk i prosi, by go zawie pod cian Paczu - usuny takswkarz przywozi czowieka pod mury Centralnego Banku Izraela...

Przed wejciem szczegowa kontrola przeprowadzana przez Arabw, poniewa sektor, do ktrego chcemy wej, do nich naley. Mijamy na razie to wyjtkowe miejsce (bylimy tam wczoraj wieczorem), by przedosta si na Plac witynny. Idziemy do miejsca, gdzie kiedy znajdowaa si duma i centrum duchowego ycia ydw - witynia. Pierwsza, zbudowana przez samego krla Salomona, kolejna wzniesiona przez Heroda. Znienawidzony by to krl, ale czego si nie robi, by zyska przychylno ludu. Zburzona w 70 roku przez wojska Tytusa, ju nie powstaa w sensie fizycznym jako budowla, pozosta po niej jedynie mur wzniesiony wzdu zachodniego zbocza Gry witynnej (wspomniana wczeniej ciana Paczu). Dzi w miejscu wityni stoi okazay meczet, nieco dalej znajduje si Kopua Skay (czsto nazywana mylnie meczetem). Kopua wzniesiona nad ska, na ktrej Abraham, jak wierz ydzi, mia zoy w ofierze Izaaka, a jak postrzegaj Arabowie, mia to by Ismael...

Via Dolorosa Droga Krzyowa C.d.n.

Regina Smoter Grzeszkiewicz

Tadeusz Kuncewicz ,,Podkowa

Powstanie i dziaalno II Batalionu OP 9 pp. C.d.

W dniu 27 VI 1944 r. oddzia ,,Podkowy i pluton konnego zwiadu dowodzony przez ,,Spa, w obecnoci komendanta ,,Adama wykonali zasadzk na szosie Zwierzyniec Bigoraj w rejonie Hedwiyna. Z dziaka ppanc. rozbito samochd i spalono. Zgino 4 Niemcw, w tym 1 oficer. Akcj prowadzi pokazowo por. ,,Dan (Jan Brochowski).

CHRZSZCZ NR 4 (9)

8

W pierwszych dniach lipca 1944 komendant ,,Adam wyda ,,Podkowie rozkaz rozpoznania miejsc walki w okreniu. ,,Podkowa wraz z kilkunastoma ludmi, plus dwa wozy taborowe z ywnoci i rodkami opatrunkowymi skierowa si w rejon Puszczy Solskiej. W okolicy Grecka Kocielnego do patrolu doczyli ,,Grom (Edward Baszczak) i ,,Wir (Konrad Bartoszewski). Po drodze patrol napotyka wci niepogrzebane ciaa polegych onierzy z polskich i radzieckich grup partyzanckich. W lesie pod Borowcem spotkano placwk zoon z onierzy pochodzcych z pobliskich wiosek, dowodzon przez por. ,,Malin (Jan Wonica). W okolicznych wsiach kwateroway silne oddziay korpusu kawalerii kamuckiej dr Dolla. Spotkano rwnie duy oddzia partyzantki radzieckiej. ,,Wir, ,,Grom i ,,Podkowa postanowili wrci do Grecka Kocielnego, gdy w tej okolicy kwaterowa oddzia ,,Wira. Oddziay kamuckie jedziy po okolicy, mordujc ludzi i palc wioski. ,,Wir i ,,Podkowa postanowili, e podejm z nimi walk w Grecku Kocielnym, ale te omijay wiosk. Postanowiono wic urzdzi zasadzk obok Aleksandrowa, gdzie kwaterowali Kamucy. O wicie w dniu 8 VII 1944 r. pluton z oddziau ,,Wira pod dowdztwem ppor. ,,Kuli (Wadysaw Homa) zorganizowa zasadzk. Okoo godz. 12 z oddziau ,,Podkowy wyruszya grupa dowodzona przez ,,Wita (Micha Wysocki) do zluzowania ppor. ,,Kuli. Zaraz po zajciu stanowisk nadjecha oddzia kawalerii kamuckiej. Partyzanci otworzyli ogie. W wyniku starcia kilku Kamukw zostao zabitych, a dwch wzito do niewoli, za reszta ucieka. Po kilku dniach Kamucy opucili Aleksandrw. Grupa ,,Podkowy powrcia w swoje rejony i poczya si z reszt oddziau. Oddzia kwaterowa w okolicy Toplczy, razem ze zbornym batalionem 27 Woyskiej Dywizji AK w sile 168 ludzi. Zosta on przydzielony do II Batalionu OP ( na okres przejcia frontu). Zbornemu batalionowi 27 Woyskiej Dywizji AK zostaje przydzielona zrzutowa bro maszynowa, dwa dziaa ppanc., amunicja i umundurowanie. Nastpuj kocowe walki prowadzone przez II Batalion OP 9 oraz batalion zborny 27. Wo. Dyw. AK. Szczeglne nasilenie walk byo dnia 24 VII 1944 r. W udanych zasadzkach zdobyto kilkanacie wozw taborowych oraz wzito 10 jecw. W czasie tych walk w starciu z broni pancern zgin Austriak ,,Emil, ktry razem z koleg zdezerterowa z wojska niemieckiego, aby wstpi do partyzantki.

Otrzymalimy wiadomoci od jecw oraz naszego rozpoznania e wycofuj si ostatnie jednostki niemieckie. W dniu 25 VII 1944 r. w dalszym cigu trwa wycofywanie si wojsk niemieckich. Patrole wysane z obozu miay kilka star z Niemcami. Rozeszy si pogoski, e Niemcy maj zaatakowa stacjonujce w lasach jednostki partyzanckie. Na skutek tego ,,Podkowa zwoa narad dowdcw poszczeglnych oddziaw II Batalionu OP 9 i zbornego batalionu 27 Wo. Dyw. AK. Postanowiono nie zmienia miejsca pobytu, a tylko dodatkowo ubezpieczy si, zakadajc miny przeciwczogowe na drogach prowadzcych do obozu. Zarzdzono stan alarmowy. W nocy z 25/26 VII 1944 r. Niemcy wysadzili mosty na Wieprzu w Klemensowie i Szczebrzeszynie. Na drogach usta ruch wycofujcych si Niemcw. Wczesnym rankiem 26 VII 1944 r. ,,Podkowa zarzdza marsz na Szczebrzeszyn, przez Kawczyn i Bonie dochodzimy do miasta. Pierwsi, ktrzy weszli do Szczebrzeszyna, zastali ulice puste i ani jednego mieszkaca. Ludzie nie wierzyli, e Niemcy wycofali si cakowicie. ,,Podkowa poleca zawiesi na ratuszu polsk flag. Dopiero po wejciu caego oddziau wraz z jecami i taborami na ulice wyszli mieszkacy. Jako jeden z pierwszych podszed do ,,Podkowy dr Zygmunt Klukowski, znany dziaacz i historyk z lat okupacji. ,,Podkowa przywita si z nim serdecznie. Oddziay zajy kwatery po wojsku niemieckim; s ka i sienniki. Oddzia zabezpiecza magazyny zboowe. W tym czasie saperzy radzieccy przystpili do budowy mostu na Wieprzu od strony Zwierzyca. Po pewnym czasie nadjecha samochodem wyszy oficer radziecki, ktry przez radiostacj powiadomi o zajciu Szczebrzeszyna. ,,Podkowa zameldowa temu oficerowi pobyt oddziau AK w Szczebrzeszynie. Przed poudniem weszy do miasta oddziay terenowe stacjonujce w okolicy Szczebrzeszyna. Na ich czele szli dowdcy znani ze swej dziaalnoci w latach okupacji. Oddziay kwateruj w Szczebrzeszynie do dnia 30 VII 1944 r. W dniu 30 VII 1944 r. kpt. ,,Wacaw odczytuje rozkaz zoenia broni. Zoona bro furmankami zostaa odwieziona do Zamocia i przekazana wadzom radzieckim. Tak o wkroczeniu wojska polskiego partyzantw pisa dr Zygmunt Klukowski kronikarz Zamojszczyzny w swojej ksice pt. Zamojszczyzna 1944 1959 tom II - Orodek Karta Warszawa2007.

9

(),,Gdy tak rozmawiaem z bolszewikami, nagle usyszaem, jak ktra z sistr krzykna: ,,Nasi chopcy id !. Rzuciem wszystko i wybiegem przed szpital. Od strony Bonia w dwuszeregu szo dwudziestu kilku uzbrojonych modych chopakw w mundurach z czerwonymi szalikami na szyjach, z biao czerwonymi opaskami na lewym ramieniu. Ludzi ogarn sza krzyczeli, pakali, rzucali kwiaty Pospieszyem na rynek. Tu przed ratuszem od strony dawnego wejcia do andarmerii, uwija si na koniu ,,Podkowa, rwnie w mundurze i z biao czerwon opask, obwieszony kwiatami. Obok niego adiutant ,,Korczak. Uciskaem ,,Podkow z najwikszym trudem opanowujc wzruszenie, na ratuszu zawieszono biao czerwon chorgiew. Natychmiast kazaem zrobi to samo w szpitalu, majc zachowan chorgiew przedwojenn. Po chwili ,,Podkowa zjawi si w szpitalu, zamierzajc w naszej kancelarii zaoy swoj tymczasow kwater. Poszlimy na sale chorych, odwiedzi rannych onierzy. Zaraz dano zna, e nadjecha sowiecki pukownik, ktremu ,,Podkowa mia si zameldowa. Pukownik sta przy samochodzie. Tu nastpio krtkie zameldowanie si, po czym pukownik wygosi do zebranego tumu do dugie przemwienie. Mwi o Niemcach, o braciach Sowianach, o niepodlegej Polsce. Upewnia, e Sowieci nie bd wtrca si do spraw wewntrznych Polski, e pozostawi zupen swobod rzdzenia, Aby tylko podstawy tego rzdzenia byy demokratyczne. Mwca pierwszorzdny. Rozentuzjazmowany tum, wierzc wygaszanym obietnicom i zapewnieniom, obsypa mwc sowieckiego i jego samochd kwiatami. Tymczasem do miasta wkraczay coraz to nowe oddziay naszego wojska. Napyway coraz liczniej i formacje sowieckie, z samochodami, czogami, dziaami i taborami. Ludno ciekawie wszystkiemu si przygldaa. ,,Podkowa pojecha tymczasem do Klemensowa, a miasto oczekiwao nadejcia ze Szperwki naszego wikszego oddziau pod dowdztwem kpt. ,,Wacawa. Okoo 10.30 na rynku zgromadzia si niemal caa ludno miasteczka. W przygniatajcej wikszoci byy to kobiety i dzieci, mczyzn zwaszcza modych i w sile wieku bardzo mao. W pewnym momencie ujrzelimy idce ulic Frampolsk od strony targowicy zwarte kolumny naszych onierzy. Na czele kpt. ,,Wacaw. Przed swoimi plutonami, wzgldnie w pierwszych szeregach - ,,Ikar, ,,Gruda, ,,Czeremcha, ,,Sanok, ,,Sikora, ,,Komar, ,,Nieuchwytny, ,,Kawka i tylu innych,

tak dobrze znanych mi ludzi obecnie jawnie wystpujcych jako onierze. Delegacja miasta podesza do kpt. ,,Wacawa z chlebem i sol. Powita wojsko nauczyciel Gowacki. Krtko odpowiedzia kpt. ,,Wacaw. A tum dookoa szala z radoci, wiwatowa, obsypywa onierzy kwiatami, mia si i paka. Tak byo przez cay dzie. W miecie zabrako kwiatw. W porze obiadowej zaszli do nas kpt. ,,Wacaw, ,,Wyrwa, ,,Sanok, ,,Gruda, ,,Kawka, co chwila przychodzi kto inny. Do szpitala zwoono tymczasem rannych, ktrych trzymano dotychczas we wsiach. Na bolszewikw zwracano mao uwagi (szelmy zabrali mi drug bryczk). Myli i uczucia skierowane byy nierozdzielnie ku naszemu wojsku. Nie bd mwi, co ja przeywaem. Tak silnych wzrusze nie doznawaem jeszcze nigdy w yciu. Chwilami traciem cakowicie panowanie nad sob. Na nic zday si zaywane krople walerianowe. Wieczorem wyczerpani jestemy doszcztnie, lecz samopoczucie nasze nadzwyczajne. Przecie dzisiaj zakoczy si ju chyba bezpowrotnie prawie picioletni okres straszliwego, potwornego jarzma niemieckiego. Ile to razy nasze ycie i los wisiay na wosku. Pomimo wszystko nieugicie stalimy na powierzonym posterunku. Wytrwalimy i przetrzymalimy.

dr Zygmunt Klukowski

Wejcie oddziaw batalionu rejonowego Szczebrzeszyna na plac przed Ratuszem. Prowadzi

kom. Rejonu ppor. ,,Komar d-ca batalionu (Franciszek Mucha)

CHRZSZCZ NR 4 (9)

CHRZSZCZ NR 4 (9)

10

kiedy Jezus chodzi po wiecie kiedy Pan Jezus chodzi po wiecie trzyma si szat swojej matki bawi si z dziemi goni motyle przynosi swej matce kwiatki pniej pracowa z Jzefem witym w pocie czoa na kawaek chleba posusznie spenia wszystkie polecenia chocia by stwrc ziemi i nieba opuci potem dom dziecistwa swego poszed gosi sowa ktre nie przemin poszed speni wol ojca z nieba poszed do tych ktrzy cierpi co z ich oczu zy pyn na krzyu swe ycie pooy by wiat wybawi z mocy szatana a gdy zmartwychwsta wstpi do nieba i zasiad po prawicy Ojca swego i Pana

Stanisawa Flis

Dobry Jezu Ty jeste ukojeniem moim. W Tobie pokj niezmcony I odpocznienie prawdziwe. Poza Tob bl i ndza bez granic. (Tomasz a Kempis) Dobry Jezu, suchaj prosz Sw tych, ktre pragn rzec Ufam w mio, co przebacza Nadziej, ktrej pragn strzec.

Czasem grzeszy serce moje,

Lecz spjrz - me oczy pene ez, Kiedy si przed Tob kajam, Smutek mj ucieka precz... Dobry Jezu ucz mnie cierpie Zniwecz pust pych m, Ucz mnie stpa w lad za Tob; Niech ta bdzie drog m. Dobry Jezu wci bd ze mn W kadej chwili - Panie mj; Czy radonie mi, czy ciemno, Niech nie zganie wiary zdrj;

Bo bez Ciebie ycie puste I spokoju wszdzie brak, Nie odmawiaj aski Twojej A na m prob rzeknij: "tak" Dobry Jezu, Mistrzu Panie! Wlej swe wiato w dusz m, Ucz mnie kocha Ci gorcej Pilniej peni wol Tw Ty wiesz dobrze, co cierpienie Ty cierpiae (a ja dzi) Przyjm te prob o zbawienie Przez Tw Mk, przez Twj Krzy

Krystyna Izrael

Wielkanocny pacierz Nie umiem by srebrnym anioem - Ni gorejcym krzakiem - Tyle Zmartwychwsta ju przeszo- A serce mam byle jakie. Tyle procesji z dzwonami - Tyle ju alleluja - A moja wito dziurawa Na wiartce woska si buja. Wiatr gra mi na kociach mych psalmy - Jak na kolawej fujarce - eby cho papie spojrza Na mnie - przez biae swe palce. eby cho Matka Boska Przez chmur zabite wci deski - Umiech mi Swj zesaa Jak ptaszka we mgle niebieskiej. I wiem, gdy z swoj trzymam Jak zoty kamyk z procy - Zrozumie mnie may Baranek Z najcichszej Wielkiej Nocy. Pyszczek pooy na rku - Sumienia wywrci podszewk - Serca mojego ocali

ks. Jan Twardowski

CHRZSZCZ NR 4 (9)

11

Znamy ju laureatw Konkursu Wielkanocnego 2014

W pitek 11 kwietnia w sali widowiskowej MDK ogoszono oficjalne wyniki tegorocznego konkursu na ozdoby wielkanocne.Zanim nastpio rozdanie nagrd do zebranych na sali uczestnikw i ich opiekunw przemwi Wiceburmistrz Szczebrzeszyna Jerzy Banaszkiewicz, ktry podkreli, e na wyjtkow atmosfer wit Wielkiej Nocy skada si zarwno aspekt religijny, jak i nawizujca do niego tradycja ludowa. Misternie wykonane pisanki, palmy, kartki witeczne czy zajczki zgoszone do konkursu to wyraz wci ywej wrd lokalnej spoecznoci kultury ludowej. Pami o niej szczeglnie cieszy organizatorw w roku Oskara Kollberga, etnografa zasuonego dla propagowania rodzimego folkloru. Podczas rozstrzygnicia przed publicznoci zadebiutowa nowy projekt muzyczny dziaajcy przy Miejskim Domu Kultury w Szczebrzeszynie. Premierowy wystp zespou wokalno - instrumentalnego Et cetera zasuenie nagrodzony zosta gromkimi oklaskami. Wystawa prac konkursowych bdzie udostpniona zwiedzajcym do 18 kwietnia.

MDK Szczebrzeszyn

INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMIN SZCZEBRZESZYN

Remont chodnika przy drodze powiatowej 3210L ul. Klukowskiego, Bonie

Zakres prowadzonych prac obejmowa m.in. zabezpieczenie i regulacj sieci podziemnych, wykonanie odwodnienia oraz chodnika wraz ze zjazdami. Wykonawca - Zakad Remontowo Budowlany TRAMES Piasecki i Mayszek s.j. z Zamocia. Koszt inwestycji wynosi 118 992,96 z.

Remont drogi gminnej w Klemensowie, ul. Spacerowa

W ramach inwestycji wykonano roboty ziemne i podbudowy z kruszywa amanego gruboci 10 cm oraz nawierzchni z mieszanki mineralno-asfaltowej gruboci 5 cm . Roboty zostay prowadzone od 09.11.2013r. do 15.11.1013r. Warto wykonanych robt to 43 280,00 z. Remont drogi gminnej w miejscowoci Wielcza na

dugoci 200 mb. Wykonawc jest Przedsibiorstwo Robt Drogowych Sp.z o.o. w Zamociu. W ramach inwestycji wykonano roboty ziemne, podbudow z warstwy odsczajcej i piasku, podbudow z kruszywa amanego oraz nawierzchni z mieszanki mineralno-asfaltowej o gruboci 5cm. Roboty byy prowadzone od 05.11.2013r. do 13.11.2013r. Warto wykonanych robt ogem to 69 100,00 z.

Przebudowa ulicy Bocznej w Szczebrzeszynie na dugoci 880 mb.

Wykonawc jest Przedsibiorstwo Robt Drogowych Sp.z o.o. w Zamociu. W ramach robt wykonano: wyrwnanie istniejcej nawierzchni mieszank mineralno-bitumiczn o gruboci 4cm; nawierzchni z mieszanki mineralno-asfaltowej gruboci 5cm oraz podbudowy. Warto wykonanych robt ogem to 34 900,00 z

12

CHRZSZCZ NR 4 (9)

Ostatnie lata cukrowni.

Pierwsze lata cukrowni.

Cukrownia po przebudowie w 1960r.

Chrzszcz miesicznik informacyjny Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1

E-mail: sps@onet.eu www.chrzaszcz.com.pl Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

Historia cukrowni Klemensw