Nguyn Trng Hon (ch bin)Trn Th Kim Dung Bi Minh c

TI LIU BI DNG GVMN : NG VN CP : TRUNG HC PH THNG(Ti liu bi dng gio vin ct cn)H Ni, thng 7/ 2010

MC LC4LI GII THIU

5DANH MC CC T VIT TT

6Phn th nht

6NHNG VN CHUNG

6Ni dung 1.1: GII THIU CHNG TRNH V TI LIU TP HUN GIO VIN THC HIN DY HC V KIM TRA NH GI THEO CHUN KIN THC, K NNG CHNG TRNH GIO DC PH THNG

6I. Mc tiu tp hun

6II. Ni dung tp hun

7Ni dung 1.2: KHI QUT V TI LIU HNG DN DY HC THEO CHUN KIN THC, K NNG CHNG TRNH GIO DC PH THNG

7I. L do bin son ti liu

8II. Mc ch bin son ti liu

8III. Cu trc ti liu

9IV. Yu cu ca vic s dng ti liu

Phn th hai

10T CHC DY HC V KIM TRA NH GI THEO CHUN KIN THC K NNG THNG QUA CC K THUT DY HC TCH CC

10Ni dung 2.1: MT S PHNG PHP, K THUT DY HC TCH CC TRONG DY HC NG VN THPT

10I. Quan nim v PPDH tch cc

14II. Mt s PP v k thut dy hc tch cc c th s dng trong dy hc Ng vn trng THPT

5Ni dung 2.2: T CHC DY HC THEO CHUN KIN THC K NNG THNG QUA CC K THUT DY HC TCH CC

05I. Nhng nguyn tc nh hng dy hc theo chun kin thc, k nng CT GDPT thng qua cc phng php, k thut dy hc tch cc

0

II. T chc dy hc theo chun kin thc, k nng mn Ng vn i vi cp THPT54III. T chc dy hc theo chun kin thc, k nng mn Ng vn thng qua cc phng php, k thut dy hc tch cc 56Ni dung 2.3: T CHC KIM TRA, NH GI THEO CHUN KIN THC K NNG13411. Thc trng cng tc kim tra, nh gi trong dy hc mn Ng vn

342. Quan nim v kim tra, nh gi theo Chun KT-KN ca mn hc135133. i mi cng tc kim tra, nh gi theo chun KT-KN ca mn hc

914. Hng dn vic kim tra nh gi theo chun KT-KN

40Phn th ba

15HNG DN T CHC TP HUN TI CC A PHNG

5151. Mc tiu

5152. Kt qu mong i

5153. Phng tin nh gi

5154. Ti liu cn

5155. T chc thc hin

5156. Thng tin phn hi

51TI LIU THAM KHO

58

LI GII THIUDANH MC CC T VIT TTCT : Chng trnhGDPT : Gio dc ph thngGV : Gio vinHS : Hc sinh

KT : Kin thc

KN : K nng

PP : Phng php

THPT : Trung hc ph thng

SGK : Sch gio khoa

SGV : Sch gio vin

Phn th nht NHNG VN CHUNGNi dung 1.1: GII THIU CHNG TRNH V TI LIU TP HUN GIO VIN THC HIN DY HC V KIM TRA NH GI THEO CHUN KIN THC, K NNG CHNG TRNH GIO DC PH THNGI - Mc tiu tp hun: Sau khi tp hun, hc vin s t c:

1. V kin thc

- Hiu c cch khai thc v cch thc t c mc tiu trong dy hc theo chun KT-KN thng qua cc PP v k thut dy hc tch cc.

- Nm c cch thc kim tra nh gi theo chun KT-KN ca mn hc Ng vn THPT.

V k nng

- Xc nh mc tiu dy hc theo chun KT-KN cho tng bi, tng ch , nhm ch .

- Vn dng cc PP, k thut dy hc tch cc vo ging dy mn Ng vn THPT.

- Kim tra, nh gi theo chun KT-KN ca mn Ng vn.

V thi

- Thng nht trong dy hc v trong ch o vic kim tra, nh gi cht lng gi hc v kt qu hc tp ca HS.

- C thc i mi dy hc v kim tra, nh gi theo chun KT-KN.II. Ni dung tp hun

1. Gii thiu ni dung chun KT-KN mn hc Ng vn.2. Hng dn t chc dy theo chun KT-KN mn Ng vn qua p dng cc PP, k thut dy hc tch cc.

3. Hng dn t chc kim tra nh gi theo chun KT-KN.

4. Hng dn t chc cng tc tp hun ti cc a phng.

Ni dung 1.2: KHI QUT V TI LIU HNG DN DY HC THEO CHUN KIN THC, K NNG CHNG TRNH GIO DC PH THNG

I. L do bin son ti liu1. CT GDPT mn Ng vn, tuy cp n chun ti thiu phi t c trong qu trnh dy hc nhng mi ch nu mt cch khi qut theo cc ch , nhm ch . Trong khi , qu trnh dy v hc ca GV, HS li cn c mt ti liu quy nh hoc nh hng tht c th phm vi kin thc, k nng, nhng yu cu cn t ti thiu ca mi bi hc cho mi HS mi vng min trn phm vi c nc. Cun Hng dn thc hin chun kin thc, k nng CT GDPT mn Ng vn ra i s gii quyt vn .2. Thc tin dy hc cc a phng nhiu nm qua cng cho thy : nhiu GV cn th ng trong vic xc nh mc tiu bi hc, cha c kh nng xc nh c chun KT-KN ti thiu dn n vic dy hc di chun, vt chun cho cc em HS c trnh khc nhau. iu ny gy ra tnh trng c HS thiu kin thc, khng c trang b nhng KT-KN ti thiu, li c HS b nhi nht, qu ti trong hc tp. V vy, vi ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN, GV s c iu kin dy hc ng hn, st hn, linh hot hn v ph hp vi i tng HS ca mnh.3. Cng vi nhng bt cp trong dy hc do GV gp phi nhng kh khn khi xc nh chun KT-KN mn hc, bi hc, cng tc ch o, kim tra, nh gi cht lng ging dy ca GV v kt qu hc vn ca HS ca cc c quan qun l gio dc, cc nh qun l chuyn mn cng thiu s thng nht, dn n tnh trng nh gi khng chun, khng nht qun ngay ti mt trng, mt a phng. Gia cc a phng, s vnh lch y cng r. T thc t y, vic bin son ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN l ht sc cn thit, n gip cc c quan qun l gio dc nh gi vic ging dy ca GV v kt qu hc tp ca HS st hn, ng hn, trnh tnh trng khng thng nht gia dy hc v kim tra nh gi.

4. Xu th dy hc cc nc c nn gio dc tin tin trn th gii l pht huy ti a tnh tch cc, ch ng, sng to ca c ngi dy ln ngi hc trn c c nhng nh hng v chun KT-KN. Vi xu hng y, GV c ci tri khi nhng rng buc cng nhc ca dy hc truyn thng trong c vic hon ton ph thuc vo SGK. Gi y, GV, HS c th s dng nhng ngun ti liu khc phc v cho vic ging dy, thm ch c nhng bi hc khng cn n SGK min l khng i chch ra ngoi CT mn hc v vn t c chun KT-KN m CT yu cu. cng l l do ra i ca ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN, nhm gp phn a GDPT nc ta theo kp cc xu th dy hc tin tin trn th gii.II. Mc ch bin son ti liu - Gip GV xc nh ng chun KT-KN ti thiu trong qu trnh dy hc v kim tra, nh gi kt qu hc tp ca HS.

- Gp phn khc phc tnh trng cha t chun hoc qu ti HS.

- To khung php l cho GV v cc nh qun l chuyn mn trong vic thng nht v ni dung KT-KN tng bi hc, ch , nhm ch ; ly lm cn c khoa hc cho vic dy hc v ch o dy hc, cho vic kim tra, nh gi cht lng ging dy ca GV v kt qu hc tp ca HS.III. Cu trc ti liu

Ngoi li gii thiu v ph lc, ti liu c cu trc lm 3 phn :

Phn 1 : Nhng vn chung

Phn 2 : T chc dy hc v kim tra nh gi theo chun KT-KN thng qua cc k thut dy hc tch cc.Phn 3 : Hng dn tp hun thc hin chun KT-KN ti cc a phng. IV. Yu cu ca vic s dng ti liu

- S dng ti liu mt cch khoa hc : phi hiu c cu trc ca ti liu, ca ngi bin son; nghin cu k, y cc ni dung c cp trong ti liu; thc hin cc nhim v theo cc hot ng m ti liu a ra; thng xuyn kt hp vi cc ti liu khc i km nh : CT GDPT mn Ng vn; Ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn lp 10, 11, 12; SGK, SGV mn Ng vn...

- S dng ti liu mt cch ch ng, sng to : ch ng nghin cu v nghin cu trc cc ni dung trong ti liu; nhng vn c tnh m, mnh dn b sung cc v d (gio n, kim tra...) lm r thm cho cc ni dung ; vn dng linh hot, c hiu qu cc ni dung hng dn trong ti liu vo thc tin dy hc hoc ch o chuyn mn a phng... Phn th haiT CHC DY HC V KIM TRA, NH GI THEO CHUN KIN THC K NNG THNG QUA CC K THUT DY HC TCH CC

Ni dung 2.1: MT S PHNG PHP, K THUT DY HC TCH CC TRONG DY HC NG VN THPT

I. Quan nim v PPDH tch ccLut Gio dc, iu 24.2, ghi: "PP GDPT phi pht huy tnh tch cc, t gic, ch ng, sng to ca HS; ph hp vi c im ca tng lp hc, mn hc; bi dng PP t hc, rn luyn k nng vn dng kin thc vo thc tin; tc ng n tnh cm, em li nim vui, hng th hc tp cho HS". Vy, tnh tch cc l g ? biu hin ca n trong dy hc th no? khi no th coi mt PPDH l PP tch cc ?T in Ting Vit (Hong Ph ch bin) gii thch : tch cc l (1) c ngha, c tc dng khng nh, tc dng thc y s pht trin; (2) t ra ch ng, c nhng hot ng nhm to ra s bin i theo hng pht trin; (3) hng hi, t ra nhit tnh i vi nhim v, vi cng vic. Vn dng vo dy hc, s tch cc th hin thi ch ng, hng hi, nhit tnh (ca GV i vi vic dy, ca HS trong vic hc) v thng qua cc hot ng (dy v hc tch cc y) m to ra s bin i theo hng pht trin (ca c thy v tr).

Nh gio dc hc Kharlamp th cho rng : Tnh tch cc l trng thi hot ng ca ch th, ngha l ca ngi hnh ng. Tnh tch cc nhn thc l trng thi hot ng ca HS c trng bi kht vng hc tp, c gng tr tu v ngh lc cao trong qu trnh nm vng kin thc . Ngha l, tch cc bao gm c tch cc bn trong th hin nhng vn ng t duy, tr nh, nhng chn ng ca cc cung bc tnh cm, cm xc v tch cc bn ngoi l ra thi , hnh ng i vi cng vic. iu c ngha l PP dy hc tch cc l PP khi vn dng s va i hi va thc y s tch cc bn trong (t duy, tnh cm) v tch cc bn ngoi (thi , hnh ng) ca GV v HS. Khi phn tch c th vn ny, cc nh gio dc cn ch r, tch cc nhn thc, nu xt di gc trit hc l thi , ci to ca ch th nhn thc i vi i tng nhn thc. Tc l ti liu hc tp c phn nh vo no ca HS phi c bin i, c vn dng linh hot vo cc tnh hung khc nhau ci to hin thc v ci to c bn thn. Nu xt di gc tm l hc th tch cc nhn thc l m hnh tm l hot ng nhn thc. l s kt hp gia cc chc nng nhn thc, tnh cm, ch, trong ch yu l nhn thc ca HS. M hnh ny lun lun bin i, tu theo nhim v nhn thc c th m cc em phi thc hin . Chnh s bin i lin tc bn trong ca m hnh tm l hot ng nhn thc l c trng ca tnh tch cc nhn thc HS. S bin i ny cng nng ng bao nhiu th cng th hin tnh tch cc mc cao by nhiu.

Tnh tch cc ca HS c hai mt t pht v t gic. Mt t pht ca tnh tch cc biu hin s t m, hiu k, hiu ng, si ni trong hot ng. chnh l nhng yu t tim n, bm sinh ca tr em, cn coi trng v bi dng trong qu trnh dy hc. Cn mt t gic th hin c quan st, hnh vi t ph phn, nhn xt trong t duy, t m khoa hc. y chnh l trng thi tm l tch cc c mc ch v i tng r rt, c hot ng chim lnh i tng .

Ht nhn c bn ca tnh tch cc nhn thc l hot ng t duy. GV c th cn c vo nhng biu hin sau (theo cc cp t thp ln cao) pht hin tnh tch cc ca HS:

- Bt chc: gng sc lm theo mu hnh ng ca thy, ca bn

- Tm ti: c lp gii quyt vn nu ra, tm kim cch gii quyt khc nhau v mt s vn

- Sng to: tm ra cch gii quyt mi, c o, hu hiu.

- Ch hc tp, hng hi tham gia pht biu kin, ghi chp

- Tc hc tp nhanh.- Ghi nh nhng iu hc.- Hiu bi v c th trnh by li ni dung bi hc.- Hon thnh tt nhng nhim v hc tp c giao.

- c thm v lm cc bi tp khc ngoi nhng cng vic c thy giao.

- Hng th hc tp, c nhiu biu hin sng to trong hc tp.

- Bit vn dng nhng kin thc hc vo thc tin.

Tnh tch cc c lin quan n nhiu phm cht v hot ng tm l nhn thc ca con ngi. C th l ng c to ra hng th, hng th li l tin ca t gic. Hng th v t gic l hai yu t tm l to nn tnh tch cc. Tnh tch cc sn sinh np t duy c lp. Suy ngh c lp l mm mng ca sng to. Nh th, t c mc c lp, sng to trong nhn thc, GV phi thng xuyn pht huy tnh tch cc hc tp HS.

Tm li, tch cc ho l mt tp hp cc hot ng nhm lm chuyn bin v tr ca ngi hc t th ng sang ch ng, t i tng tip nhn tri thc sang ch tm kim tri thc nng cao hiu qu hc tp. Tt c cc PP nhm tch cc ha hot ng hc tp ca HS u c coi l PPDH tch cc.Thc ra, vic phn loi PP theo tiu ch pht huy tnh tch cc ca hc sinh bao gm nhng PP dy hc tch cc v nhng PP dy hc khng tch cc hoc tch cc khng cao... ch l tng i. Bn thn PP khng c ti m ti l ngi s dng n. PP no cng c hai mt khch quan v ch quan. Mt khch quan th hin gi tr t thn ca PP v nhng i hi ca i tng tc ng, ca ni dung. PP l thc v hnh thc ca s t vn ng bn trong ca ni dung (H-ghen). ng thi PP no cng gn lin vi ngi s dng PP. Cho nn, mt PP dy hc c pht huy c tnh tch cc hc tp ca HS hay khng cn ty thuc vo nng lc ca ngi GV s dng n. Chng hn nh PP thuyt ging PP m ai i khai t nu vo tay nhng GV gii, c s dng thch hp, hiu qu th kh nng pht huy vai tr ch th, tnh tch cc ca HS cng khng phi nh. Ni nh GS.Nguyn nh Ch : vi thy gio, vic thuyt ging cho ra thuyt ging, thuyt ging hc sinh nh i bi ging, khng ng gi l ch th ?. V t vic nh i bi ging y cc em c ng c, hng th hc tp tt hn, c kht khao tr tu, c ch quyt tm hc ln hoc phn u hc tp, rn luyn ni nghip ngi thy tng ghi li trong cc em n tng su sc v mt bi ging i y chng nh khng c gi l tch cc ? Nhng ngay c khi HS ch ngi nghe thy gio thuyt ging th iu cng khng hon ton c ngha l thiu tch cc hay khng c s tch cc trong nhn thc. R.Beach v J.Marshall - hai nh khoa hc ngi M l ca i hc Orlando (Florida) l gii : trong phng thc th, chng ta gi mt vai tr khn gi, trong mi trng hp, vai tr ca ngi c hay ca ngi nghe ch l vai tr ngi chng kin mt ngi khng dnh lu trc tip vo hnh ng v Trong khi chng ta gi vai tr khn gi trong lc c, ch chng kin ch khng tham gia tch cc vo nhng s kin trnh by trong vn hc, th kinh nghim ca vic p ng vn hc khng th ng cht no bi theo hai ng chnh v th (tc l chnh v khng dnh lu trc tip vo hnh ng) m li c v tr rt tt suy ngh, nh gi v thch th vi bn thn kinh nghim . Tc l, mt khi GV thuyt ging thnh cng th hiu lc ca n cng s gy nn nhng chn ng bn trong HS, khin cc em c nhng vn ng tr tu cm xc tch cc. M ci tch cc bn trong ny mi l quan trng v th hin hiu qu gio dc cao. Tt nhin, nh th cng li phi trnh mt cc oan khc l lm dng cc PP dng li. Tm li, vn l Kharlamp trong Pht huy tnh tch cc hc tp ca hc sinh nh th no vit : Khng nn t i lp nhng nguyn tc dy hc c in vi nhng nguyn tc l lun dy hc gi l mi. Mi nhm nguyn tc c mt ngha bn cht, v nu suy ngh su sc hn v tng h thng nhng nguyn tc th s thy chng u nhn mnh t nhng kha cnh khc nhau s cn thit pht huy tnh tch cc ca hc sinh trong qu trnh hc tp. V th khng th coi nhng nguyn tc dy hc c in hnh nh li thi cng nh tng khng nn tng rng ch da vo nhng nguyn tc l lun dy hc mi mi c th gii quyt c mi vn v mi kh khn ca dy hc Vn dng cc PP dy hc th no, pht huy c tnh tch cc ca hc sinh hay khng v pht huy n mc no l tu thuc rt ln vo trnh chuyn mn, nghip v, vo kh nng t chc HS hot ng hc tp ca GV.II. Mt s PP v k thut dy hc tch cc c th s dng trong dy hc Ng vn trng THPT1. PP dy hc tch cc 1.1. PP vn p

Vn p l PP trong GV t ra cu hi HS tr li, qua HS lnh hi c ni dung bi hc. Cn c vo tnh cht hot ng nhn thc, ngi ta phn bit cc loi PP vn p:

- Vn p ti hin: Yu cu HS nh li kin thc bit hoc ti hin ni dung miu t, ni dung s kin... trong bi hc. Vn p ti hin khng c xem l PP c gi tr s phm cao bi n ch hng ngi hc ti t duy bc thp. PP ny c dng khi gip HS ti hin tri thc to c s cho cc hot ng t duy cp cao s din ra tip theo.VD 1 : trong bi Hot ng giao tip, GV hng dn HS tm hiu ng liuHi ngh Din Hng qua cc cu hi : c vn bn v cho bit hot ng giao tip y din ra gia cc nhn vt no? Cc nhn vt ln lt i vai ngi ni, ngi nghe ra sao ? Hot ng giao tip din ra trong hon cnh no? Hng vo ni dung g? Mc ch ca cuc giao tip y lg ? Cuc giao tip c t c ch y khng ? Tng t nh vy, GV thc hin vic hng dn HS phn tch ng liu 2, t nu cu hi nh hng HS khi qut ha : T vic phn tch trn, anh (ch) hiu hot ng giao tip bng ngn ng th no ? C nhng nhn t no trong hot ng y ? VD 2 : Xy dng h thng cu hi hng dn HS tm hiu ngha v v p ca hai cu th u trong bi Hong Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng (L Bch). GV dn dt nu cc cu hi ti hin : Bi th vit v cuc chia tay ca L Bch i vi bn mnh l Mnh Ho Nhin. Cuc chia tay din ra u ? Ni m ngi bn s n ? Ni chia tay v ni n c kt ni bi ci g ? Anh (ch) hy tr li cc cu hi bng cch hon thnh s sau (GV chiu s trn my)

HS da vo vn bn v ti hin : Ni tin : Lu Hong Hc; Ni n : Dng Chu; Gia lu Hong Hc vi Dng Chu l dng Trng Giang chy ngang lng triT tin trn, GV c th tip tc s dng PP vn p hng dn HS t duy cao hn. VD : T nhng hiu bit v cc a danh trn (vo thi im lch s lc by gi), anh (ch) c cm nhn g v khng gian ngh thut ang c nh th dng ln trong bi th ?HS s phi huy ng kin thc lch s, x hi v vn ha khm ph v p ca khng gian ngh thut n ngm sau tng ngn t hai cu th. Chng hn : Lu Hong Hc l mt thng cnh ni ting Trung Quc, l mt di ch thn tin (gn lin vi truyn thuyt v mt v tin (Ph Vn Vi) thng ci hc vng v y). Dng Chu (thi ng) l chn th phn hoa bc nht. Trng Giang l huyt mch giao thng chnh ca min Nam Trung Quc, ma xun tp np thuyn b xui ngc. Ni cnh thn tin vi thng cnh phn hoa l dng sng Trng Giang chy ngang lng tri. Tt c hp li nh v ra mt cnh thn tin, tuyt p, mt khng gian m l, khong t.Tng t nh vy, GV c th tip tc nh hng :

GV : By gi hy ch n thi gian ca cuc chia tay. l khong thi gian no trong nm ? Khong thi gian y gi ln iu g v tit tri, thin nhin, cnh vt ?

HS : Cuc chia ly din ra vo thng 3 ma hoa khi. l khong thi gian p trong mt nm, tit tri xun mt lnh, cy ci, hoa l m chi ny lc.

GV : Ngoi ngha l hoa khi, t yn hoacn mang hm ngha ni phn hoa hi, y m ch Dng Chu. Vi hm ngha y ca t yn hoa, em c nhn xt g v mi quan h gia thi gian v khng gian ca bui a tin ?

HS : Khng gian v thi gian ca bui a tin bn ca nhn vt tr tnh thng nht ci p. - Vn p gii thch minh ho : GV a ra cc cu hi hng dn HS gii thch, chng minh lm sng r mt ni dung no . Vn tip tc vi v d trn, GV nu cu hi yu cu HS gii thch, minh ha :

GV : Tm im ca bui chia ly vn l con ngi. Ngi m tc gi chia tay l Mnh Ho Nhin. i vi L Bch, Mnh Ho Nhin l ngi bn th no ? T hy cho bit vic Ng Tt T dng ch bn dch t c nhn t yu cu cha ? V sao ?

HS : Mnh Ho Nhin l mt ngi bn vn chng rt thn ca L Bch. Mc d Mnh Ho Nhin hn L Bch 12 tui nhng h vn l nhng ngi bn ht sc thn thit. Chnh L Bch tng by t tnh cm yu mn v hm m Mnh Ho Nhin :

Ng i Mnh Phu T,

Phong lu thin h vn

(Ta yu Mnh Phu T

Ni ting phong lu khp thin h) Vi quan h tnh bn gia hai ngi nh th, vic Ng Tt T dng ch bn dch t c nhn l ng nhng cha din t ht ngha ca hai ch ny bi c nhn l bn c, t n mang hm ngha v mi quan h gn b thn thit gia hai ngi bn. l cha k sc thi ca ch c trong c nhn (k c c quc, c , c hng) thng gi ln tnh cm nh thng, lu luyn, thit tha.

- Vn p tm ti (m thoi xrixtic): GV dng mt h thng cu hi c sp xp hp l hng HS tng bc pht hin ra bn cht ca s vt, tnh quy lut ca hin tng ang tm hiu, kch thch s ham mun hiu bit. Trong vn p tm ti, GV ging nh ngi t chc s tm ti, cn HS ging nh ngi t lc pht hin kin thc mi. V vy, khi kt thc cuc m thoi, HS c c nim vui ca s khm ph trng thnh thm mt bc v trnh t duy. Vn theo v d trn, GV tip tc t chc HS khm ph ngha ca hai cu th: GV : Ngi Trung Quc xa coi giai th, m cnh, thng s, lng bng (thi tit p, cnh p, vic hay, bn hin) l t th (bn iu th v). Trong trng hp bi th ny, ta thy c nhng iu th v g trong t th trn. V ci khng c l ci g ?

HS : Trong t th c ba : cnh p, thi tit p, tnh bn p. Ci khng c l thng s (vic hay) bi s y l bit ly. Mi th ti p u c, duy ch s sum vy l khng. GV : Nh ta bit, cc nh th ng thng khng ni ht : ti ngn ngoi ( ngoi li), ngn tn nhi bt tn (li ht m cha ht); hoc khng ni trc tip : o nhi bt bt o ( n m bt khng n), ha vn hin nguyt (v my ny trng). H ch trng ch bng mt s m ti thiu nhng c th a li nhiu thng tin mi m v c sc. Mun lm c iu y, bn cnh ngn ng tinh luyn cn phi c t th c o. V xy dng c t th, cc nh th ng thng dng ln cc mi quan h: xa nay; mng thc; tin tc; sng cht; v cng hu hn; khng gian thi gian, c bit l quan h gia tnh v cnh... Vn dng vo trng hp bi th trn, ai c th xc nh : L Bch xy dng t th bng cch dng ln mi quan h no ? T , hy c ra ci ti ngn ngoi y. HS : L Bch xy dng t th bng cch dng ln mi quan h tng phn gia ci c v ci khng. (GV c th kt hp chiu slide sau gip HS tng minh ha pht hin ni trn :

HS : Trong ci c n cha ci khng. Ci c cng nhiu, cng r, cm nhn xt xa v ci khng cng su m. Ngi c c ng tc gi ti hin khung cnh thn tin ca bui chia tay, no ng nh th ang mn cnh t tnh. Cnh cng p bao nhiu th lng ngi cng bun, cng thm tha ni xa cch, chia ly by nhiu. Cnh p, hi ha trong c khng gian, thi gian, v tr nhng con ngi li phi bit ly. Ni thng nh, lu luyn v th m cng tr nn da dit. Khng t tnh m ha ra li rt hu tnh. 1.2. PP nu v gii quyt vn T duy lun lun bt u t mt vn (X.L.Rubinxtn). Xc nh c vn v xy dng cc tnh hung c vn l ht nhn ca Dy hc nu vn . V.kn ni : Nt bn cht nht ca dy hc nu vn khng phi l s t ra nhng cu hi m l to ra cc tnh hung c vn . T.V.Kudriaxep cng pht biu tng t: Khi nim v tnh hung c vn v cc BP gii quyt n to nn c s ca dy hc nu vn . Vy th no l tnh hung c vn ? Tnh hung c vn l tnh hung cha ng mu thun bin chng gia ci bit v ci cha bit. Mu thun ny c HS chp nhn nh mu thun ca bn thn v i hi phi gii quyt. Thng qua s gii quyt, HS ginh c kin thc, k nng hay k xo. Di gc tm l, tnh hung c vn thng th hin trng thi bn khon, thc mc, khng th khc phc c bng nhng tri thc ang c. Ni nh Lecne: T duy ny sinh v pht trin khi cn khc phc kh khn bng cc phng tin tr c. Kh khn ny ngi ta gi l tnh hung c vn . Ngha l tnh hung c vn c tc dng kch thch t duy ny sinh v thc y n pht trin. Tnh hung c vn buc con ngi phi suy ngh, ng no to nn nhng vn ng tch cc bn trong ca tr tu con ngi. Nh vy, tr thnh nhng tnh hung c vn , cn phi c nhng yu t, nhng iu kin nht nh bi khng phi tnh hung no cng l tnh hung c vn . iu ny c ngha l to ra cc tnh hung c vn ch thc, bn thn GV phi pht hin trong ti liu hc tp ca HS u l vn c vn , phi thit k th no chng tr thnh cc tnh hung c vn v phi nu vn th no khi gi hng th, s tch cc tham gia gii quyt ca HS. Bi c vn nhng khng phi vn no cng thnh vn ca HS, khng phi c nu vn l s lp tc li cun HS hay khi gi c nhng vn ng t duy, tr tu ca cc em.

Ht nhn ca dy hc nu vn nh nhiu nh nghin cu nhn nh l tnh hung c vn nhng s trin khai c th trong gi hc li l nhng cu hi nu vn . Khng ging nh cu hi ti hin yu cu HS ti to li nhng tri thc c trong ti liu, cu hi nu vn yu cu HS s dng ci bit, ci cho lm phng tin tm ti, nghin cu pht hin ra nhng tri thc mi. Cu hi nu vn i hi HS phi c kh nng tng hp, bao qut tri thc, huy ng kin thc, ti liu t nhiu ngun khc nhau tr li. Cu hi nu vn t HS vo mt trng hung, mt qu trnh vn ng tm l - thc tch cc. Mu thun gia iu bit v iu cha bit c cu hi nu vn din t ra bng li nh l nhng tc nhn kch thch, tc ng mnh m ti tm l v thc sng to ca HS. Nhng kh khn v nhn thc do cu hi nu vn gy ra chuyn ho thnh hng th v cm xc hc tp ca cc em. VD : Dy hc truyn c tch Tm Cm, GV nu vn V hnh ng tr th ca Tm, c bn HS cho rng : c Tm khng hin nh chng ta vn ngh (Qu th thm, c Tm rt hin) m tri li hnh ng git ngi tr th ca Tm cng c c khng km hnh ng git hi Tm ca m con Cm. Suy ngh ca anh/ch th no ?Tnh hung ny t ra trc HS mt mu thun mu thun gia nhn thc thng thng v trc v Tm vi cch hiu xem ra cng rt c l ca HS n. N em n mt cch nhn khc, kch thch HS tm kim cu tr li cho vn rt ng phi suy ngh ny.Cu trc mt bi hc (hoc mt phn bi hc) theo PP nu v gii quyt vn thng nh sau :- t vn , xy dng bi ton nhn thc

o To tnh hung c vn ;

o Pht hin, nhn dng vn ny sinh;

o Pht hin vn cn gii quyt.

- Gii quyt vn t ra

o xut cch gii quyt;

o Lp k hoch gii quyt;

o Thc hin k hoch gii quyt.

- Kt lun:

o Tho lun kt qu v nh gi;

o Khng nh hay bc b gi thuyt nu ra;

o Pht biu kt lun;

o xut vn mi.

Cc nh khoa hc gio dc cng phn bit bn mc nu v gii quyt vn :

Mc 1: GV t vn , nu cch gii quyt vn . HS thc hin cch gii quyt vn theo hng dn ca GV. GV nh gi kt qu lm vic ca HS.

Mc 2: GV nu vn , gi HS tm ra cch gii quyt vn . HS thc hin cch gii quyt vn vi s gip ca GV khi cn. GV v HS cng nh gi.

Mc 3: GV cung cp thng tin to tnh hung c vn . HS pht hin v xc nh vn ny sinh, t xut cc gi thuyt v la chn gii php. HS thc hin cch gii quyt vn . GV v HS cng nh gi.

Mc 4 : HS t lc pht hin vn ny sinh trong hon cnh ca mnh hoc cng ng, la chn vn gii quyt. HS gii quyt vn , t nh gi cht lng, hiu qu, c kin b sung ca GV khi kt thc.

Cc mct vn Nu gi thuytLp k hochGii quyt vn Kt lun, nh gi

1GVGVGVHSGV

2GVGVHSHSGV + HS

3GV + HSHSHSHSGV + HS

4HSHSHSHSGV + HS

Trong dy hc theo PP nu v gii quyt vn , HS va nm c tri thc mi, va nm c PP lnh hi tri thc , pht trin t duy tch cc, sng to, c chun b mt nng lc thch ng vi i sng x hi, pht hin kp thi v gii quyt hp l cc vn ny sinh. 1.3. PP ng vai

ng vai l PP t chc cho HS thc hnh mt s cch ng x no trong mt tnh hung gi nh. PP ng vai c nhng u im sau :

- HS c rn luyn thc hnh nhng k nng ng x v by t thi trong mi trng an ton trc khi thc hnh trong thc tin.

- Gy hng th v ch cho HS

- To iu kin lm ny sinh c sng to ca HS

- Khch l s thay i thi , hnh vi ca HS theo chun mc hnh vi o c v chnh tr x hi

- C th thy ngay tc ng v hiu qu ca li ni hoc vic lm ca cc vai din.

Cch tin hnh PP ng vai :

- GV chia nhm, giao tnh hung ng vai cho tng nhm v quy nh r thi gian chun b, thi gian ng vai.- Cc nhm tho lun chun b ng vai.

- Cc nhm ln ng vai.

- GV phng vn HS ng vai

+ V sao em li ng x nh vy ?

+ Cm xc, thi ca em khi thc hin cch ng x ? Khi nhn c cch ng x (ng hoc sai)

- Lp tho lun, nhn xt : Cch ng x ca cc vai din ph hp hay cha ph hp ? Cha ph hp im no ? V sao ?

- GV kt lun v cch ng x cn thit trong tnh hung.

Nhng iu cn lu khi s dng PP ng vai :

- Tnh hung nn m, khng cho trc kch bn, li thoi

- Phi dnh thi gian ph hp cho cc nhm chun b ng vai

- Ngi ng vai phi hiu r vai ca mnh trong bi tp ng vai khng lc

- Nn khch l c nhng HS nht nht tham gia

- Nn ho trang v o c n gin tng tnh hp dn ca tr chi ng vai.

1.4. PP thuyt trnh

thu ht s ch ca ngi hc v tch cc ha PP thuyt trnh ngay khi m u bi hc GV c th thng bo vn di hnh thc nhng cu hi c tnh cht nh hng, hoc c tnh cht "xuyn tm". Trong qu trnh thuyt trnh bi ging, GV c th thc hin mt s hnh thc thuyt trnh thu ht s ch ca HS nh sau:

- Trnh by kiu nu vn : Trong qu trnh trnh by bi ging GV c th din t vn di dng nghi vn, gi m gy tnh hung li cun s ch ca HS.

VD : Dy bi th Ti yu em, mt GV va ging bnh va gi vn cho HS tranh lun : Tht vy, t hai cu u n hai cu 3-4, mch th chuyn hng t ngt. Nu hai cu 1-2, nhn vt tr tnh thnh tht bc l ci lng, khng nh tnh yu vn cha li tt th n hai cu tip xut hin mt quyt nh dt khot y tnh l tr ca chng trai : phi chi b tnh yu, phi dp tt ngn la tnh trong lng mnh n khng lm phin em thm na v Ti khng mun lm em bun v bt c iu g. Ph nh t khng lp li hai ln to nn m iu mnh m, dt khot. ng l ang c mt ci ti t soi vo tm hn mnh, tnh yu vn cha tt hn nhng li c mt ci ti khc ngh n ngi, dng ch m ngng nh xc cm. Tht l mu thun ? Khng hiu v sao nhng vn th ca Pu-skin li th hin nhng xc cm tri ngc n nh vy?.- Thuyt trnh kiu thut chuyn: thuyt trnh gn vi k chuyn, gn vi vic ti thut cc s kin kinh t - x hi, phim nh lm t liu phn tch, minh ha, khi qut v rt ra nhn xt, kt lun nhm xy dng biu tng, khc su ni dung kin thc bi hc. VD : Khi phn tch 4 cu th u ca on 2 bi th Ty Tin, c GV thuyt trnh : ng i Ty Tin hi tng li : m chun b vt sng M sang nh ch n Mai H, i v trang tuyn truyn Lo Vit t chc lin hoan ung ru cn v ma lm vng [] Khng ng anh (Quang Dng) ma lm vng rt do, va ma va ht mt bi ht Lo [] Nh cht men say chnh chong anh ma li cng do. Nhng m lin hoan vn ngh nh vy phi chng thng hoa vo th Quang Dng tr thnh mt v p ca Ty Tin mm mi, tr tnh, tha thit nh. Lin hoan l lc ng i t th hin v tm hiu ti nng ca cc thnh vin trong n v mnh. Lnh Ty Tin lc y c th l chng trai H thnh ho hoa lng mn, cng c th xim y ra sn khu biu din vn ngh tht vui. Ka em xim o t bao gi rt c th l o xim lnh trng y. Nhng trong Ty Tin, vt ln nhng cht liu hin thc c th, ngi c ch thy ci rn rng tnh t, bng dng tht tha yu kiu ca em ngt ngo lt i trong cc v iu v m nhc bc ra t mt nn vn ho x l phng xa, y quyn r v m hoc. Lin hoan vn ngh m tnh qun dn trong th Quang Dng l nh th . Ngi lnh Ty Tin nhp cuc, ho mnh say sa theo m iu du dt, a hn v nhng gic m, nhng chn tri cha ti, xy hn th vi bao mng c ngt ngo : Nhc v Vin Chn xy hn th.- Thuyt trnh kiu m t, phn tch: GV c th dng cng thc, s , biu mu m t phn tch nhm ch ra nhng c im, kha cnh ca tng ni dung. Trn c s a ra nhng chng c lgc, lp lun cht ch lm r bn cht ca vn .VD : Bnh ging kh th th 5 trong bi Sng (Xun Qunh) : Tnh yu thng gn lin vi ni nh, nht l khi xa cch. Nhng khng phi l mt ni nh thong qua, nh nhng m l mt ni nh mnh lit. Ni nh y bao trm c khng gian (Con sng di lng su - Con sng trn mt nc), thi gian (i con sng nh b - Ngy m khng ng c), xm chim tm hn con ngi c trong ci v thc, tim thc ln thc, c khi tnh ln khi m: Lng em ngh n anh C trong m cn thc. ng l mt ni nh cn co, da dit, khng th no yn, khng th no ngui, n cun cun, dt do nh nhng con sng bin trin min, v hi, v hn. Phi chng nhng rung cm mnh lit ca mt tri tim yu buc li th phi di thm ra (kh th di hai cu) din t cho tha ci ngt ngn ca ni nh v nhp th - hn bao gi ht - phi l nhp sng, nhp lng do dt, no nc ca mt tri tim ang khao kht yu thng :

Con sng di lng su

Con sng trn mt nci con sng nh b

Ngy m khng ng cTrong bn cu th, hnh nh sng lp li 3 ln nh mt ip khc ca mt bn tnh ca vi nhng giai iu da dit, nh mt m nh thng trc v tnh yu v ni nh. Ba cu th gn lin vi hnh nh sng ging nh nhng t sng gi ln nhau, hi h vn ti b. cng l mt n d ngh thut v nhng t sng lng ang dng tro trong tm hn ngi ph n ang yu :

-

Mt v d khc, khi dy tc phm Chic thuyn ngoi xa, GV chiu slide sau v thuyt trnh :

Mi ln nhn k vo bc nh en trng, ngi ngh s u thy hin ln ci mu hng hng ca nh sng mai. V nu nhn lu hn, bao gi anh cng thy ngi n b vung bin cao ln vi nhng nt th kch ang bc ra khi tm nh. Nu ci mu hng hng ca nh sng mai l biu tng ca ngh thut th hnh nh ngi n b vng bin tng trng cho nhng lam l, khn kh ca i thng. Th ra chn l ngh thut nhiu khi khng phi l chn l ca cuc i. M trong cuc i, ci p b ngoi li thng che lp ci xu bn trong ! Cho nn, n vi cuc sng m ch ng ngoi, ng t xa, anh s ch thy c ci phn ni ca tng bng chm, thy hin tng ch khng thy bn cht. T , nh nh nghin cu vn hc Chu Vn Sn nhn nh ngh thut m ch bng lng vi vic chp nh ci b ngoi l th ngh thut gi di. M ci p gi di l ci p phi o c. Ngi ngh s ch ng t xa v chp hin thc l ngi khng bao gi n c vi s thc cuc i. V nhng k bng lng vi li lm ngh thut nh th t l loi ngh s hi ht, v trch nhim vi cuc sng ny. - Thuyt trnh kiu nu vn c tnh gi thuyt: GV a vo bi hc mt s gi thuyt hoc quan im c tnh cht mu thun vi vn ang nghin cu nhm xy dng tnh hung c vn thuc loi gi thuyt (hay lun chin). Kiu nu vn ny i hi HS phi la chn quan im ng, sai v c lp lun vng chc v s la chn ca mnh. ng thi HS phi bit cch ph phn, bc b mt cch chnh xc, khch quan nhng quan im khng ng n, ch ra tnh khng khoa hc v nguyn nhn ca n. VD : Dy bi Nguyn nh Chiu, ngi sao sng trong vn ngh ca dn tc (Phm Vn ng), sau khi gip HS hiu c kt cu cht ch ca bi vn ngh lun (ging nh mt bi vn mu vi b cc r rng, lp lun cht ch, logic, cc lun im trin khai u bm st vo vn trung tm ca bi vit m phn m u nu ra) :+ (M bi) M u, tc gi t vn : Trn tri c nhng v sao c nh sng khc thng, nhng con mt ca chng ta phi chm ch nhn th mi thy, v cng nhn th cng thy sng. Vn th Nguyn nh Chiu cng vy. y l lun im bao trm ton b bi vit.

+ (Thn bi) Phn ni dung gm ba phn chnh, l s trin khai, c th ha lun im c nu ra trong m u :

~ nh sng khc thng trong cuc i v quan nim vn chng ca Chiu.

~ nh sng khc thng trong th vn yu nc ca Nguyn nh Chiu.

~ nh sng khc thng trong truyn th Lc Vn Tin.

+ (Kt bi) Khp li bi vit, tc gi kt lun, nh gi v tr ca Nguyn nh Chiu trong nn vn hc dn tc, khng nh nhng gi tr vt thi gian ca th vn Chiu : Tm li, Nguyn nh Chiu l mt ch s yu nc, mt nh th ln ca nc ta. i sng v s nghip ca Nguyn nh Chiu l mt tm gng sng, nu cao a v v tc dng ca vn hc, ngh thut, nu cao s mng ca ngi chin s trn mt trn vn ha t tng.

GV nu vn (gi thit): c HS cho rng cch trin khai ca bi vit cha hp l bi lun im 3 ng l phi c trnh by trc lun im 2 v phi k hn lun im 2 nhng y Phm Vn ng o ngc trt t cc lun im v thay v phi tp trung vit v Lc Vn Tin mt tc phm ln th ng li vit rt k v mng th vn yu nc chng ngoi xm. Anh (ch) c tn thnh vi quan im y khng ? V sao?

1.5. PP t chc HS hot ng tip nhn tc phm trong gi c vn (pht huy vai tr bn c sng to ca HS trong gi hc tc phm vn chng)

Gn y, cng vi vic vn dng nhng thnh tu ca khoa hc tm l, c bit l tm l hc hot ng, dy hc vn trong nh trng cng tch cc hp thu thnh tu ca l lun vn hc hin i ci tin, i mi CT, SGK mn Ng vn v PP dy hc TPVC. Dy hc vn theo hng hot ng ha ngi hc, t chc HS hot ng tip nhn vn hc theo con ng c th ca cm th vn chng l mt trong nhng ni dung c bn v thi s ca i mi dy hc vn trong nh trng. Trc thc t , bn cnh cc PP dy hc tch cc trnh by trn, cc tc gi gii thiu thm mt s ni dung khoa hc c bn ca PP t chc HS tip nhn tc phm vn chng trong trng THPT.

a) Tip nhn vn hc Khi nim

Tip nhn vn hc l hot ng chim lnh cc gi tr t tng, thm m ca tc phm vn hc, bt u t s cm th vn bn ngn t, hnh tng ngh thut, t tng, cm hng, quan nim ngh thut, ti ngh tc gi cho n sn phm sau khi c: cch hiu, n tng trong tr nh, nh hng trong hot ng sng to, bn dch, chuyn th

c trng ca qu trnh tip nhn vn hc

c th ca qu trnh tip nhn vn hc l qu trnh i ngc li qu trnh sng tc, ngi c phi bt u t vic c tc phm, t nhng yu t nh nht trong vn bn nh m v, cu, thu nhn ngha ca tng m v cho ti vic tip nhn ngha ca ton b vn bn, chuyn ni dung vn bn thnh th gii tinh thn mi ngi, thnh tc phm ring ca h.

Tip nhn vn hc i hi ngi c trc ht phi bit tri gic, cm th tc phm, phi hiu ngn ng, tnh tit, ct truyn, th loi c th cm nhn hnh tng trong s ton vn cc chi tit, cc lin h. Sau , ngi c tip xc vi sng to ca ngh s, thm nhp vo h thng hnh tng nh l s kt tinh su sc ca t tng v tnh cm tc gi. cp tip theo, ngi c phi a hnh tng vo vn cnh i sng v kinh nghim sng ca mnh th nghim, ng cm. Cui cng nng cp l gii tc phm ln cp quan nim v tnh h thng, hiu c v tr tc phm trong lch s vn ho, t tng, i sng v truyn thng ngh thut. Qu trnh tm ra cch gii thot ngha ca cc t, ch, cu ca vn bn tm ra ngha hnh tng, ngha tng trng ca vn bn tm ra cch gii thch vn bn, nh ch quan ca tc gi, chnh l qu trnh tip nhn tc phm.

c im tm l, nhn thc ca ngi c trong tip nhn vn hc

Hot ng tm l, nhn thc ca con ngi trong tip nhn vn hc l mt vn phc tp, kh ni cho c cn k, cho ht mi mt bi nhng phn ng tm l trong tip nhn mi ngi c trong mi hon cnh, iu kin, tm trng khc nhau l v cng phong ph. Mc d vy, gia nhng ngi c ni chung v bn c nh trng ni ring, chng ta vn thy nhng c im chung mang tnh quy lut trong tm l cm th vn hc. Nhng biu hin, phn ng tm l trong cm th vn hc ca ngi c c nghin cu, trnh by sau y ch l nhng mt c bn nht, ph bin nht.

- Tip nhn vn hc thng xut pht vi mt trng thi tm l c bit m l thuyt tip nhn gi l tm th. Khi nim tm th y c dng ch trng thi tm hn, tnh cm, tr tu, nhn thc ang tn ti ngi c khi bt u tip xc vi tc phm vn hc. Nhn chung, tm th ca ngi c khi bc vo th gii vn hc l rt phc tp, mi ngi mi v. Ngi th ho hng, phn khi, ngi li ang lo lng, u phin Cuc sng mun hnh nghn v, vi nhng trng hung khc nhau tc ng mnh m n con ngi khin mi ngi n vi vn chng trong mt tm th rt ring. y, iu ng lu tm l nhng trng thi tm hn, tnh cm y ty tng mc khc nhau, theo tng i tng cm th khc nhau (tc phm vn hc) m tc ng nhiu hay t n vic tip nhn vn hc v hiu qu cm th ngh thut. Chng hn : trong tm th phn khi, hn hoan, c mt tc phm va thi cng c th xc ng phn chn. Ngc li, vi tm th c ch, th d tc phm c hp dn bao nhiu cng d lnh nht, h hng Tuy nhin, nhng bn c pht trin, d ang trong trng thi tnh cm no, anh ta cng u thc c rng tip xc vi tc phm l tip xc vi mt th gii tinh thn m anh ta c c hi c thanh lc, n b, thng cm, s chia ri t nhanh chng thot ra khi nhng trng hung i thng bc vo khng gian thm m ca vn hc.

Cng ging nh bn c ni chung, hc sinh (HS) c c h, n, bi, ai trc khi bc vo gi vn. Nhng bun, vui t cuc sng gia nh, t cc quan h vi thy, c, bn b, nhng d chn ca gi hc trc, thm ch c nhng iu kin v sc khe, v thin nhin, thi tit (khc nghit hay ma thun gi ha) i vi nhng tm hn nhy cm ca tui thanh nin mi ln u c th to nn cc tm th c khc nhau bn c HS. iu ny t ra cho mi gio vin (GV) yu cu nh hng HS tip xc vi tc phm. Mi GV phi ng vai tr cu ni, bc nhng nhp cu HS chuyn t cc khng gian ring t c nhn bc vo th gii vn hc. Trong mi trng hp, GV phi gip cc em c c mt trng thi tm th ph hp mt cch ti u vi hnh ng c [6,tr.209] hoc c mt tm th ph hp trong di tn xc cm vi trng thi tm hn, tnh cm c nh vn bc l trong tc phm. Tuy nhin, iu quan trng khng km l trn c s s pht trin ca t thc HS THPT, GV gip cc em c c s tnh to ca mt ngi c trng thnh vi kh nng tit ch, iu chnh cm xc v thc c tnh cht, ngha ca hot ng cm th thm m m mnh bt u tin hnh cng vi thy gio v cc bn cng lp.

- Phn ng tm l k tip giai on u ca qu trnh tip nhn vn hc l s ch (trong lnh vc ngh thut, n c gi l nhp thn). Trong thng thc ngh thut cng nh trong c sch vn hc chng ta thng thy c mt khong thi gian cn thit ngi xem, ngi c tm thot ly nhng lin h vi cuc sng trc tip xung quanh hay gt b nhng suy ngh, cm xc xa l cn tr cho vic cm th ngh thut. Thi gian gi l khonh khc tin nhp cm. Khi c sch, ngi c cn b phn tn bi nhng tc ng trc tip ca cuc sng xung quanh, cha chuyn hng s ch vo cuc sng trong trang sch. Ngi xem kch cn ang bc bi vi nhng ting n o cui cng trong rp hay cn ang theo ui mt ngh, mt cu chuyn no khc m cha th nhp cuc cng cc nhn vt trong v din. iu ny cng ging nh vic c vn, hc vn trong nh trng. C khi gi vn bt u ri m nhiu HS cn mi lm nhng vic ring. Mt vn theo di ln bng, tay vn ghi chp bi nhng tm tr li ang eo ui nhng suy ngh no . Nhng cng c nhng gi hc m ng hnh vi vic bt u tip xc vi tc phm l s tp trung ch , theo di ca HS. Nh vy, qu trnh cm th ch thc s khi ng khi xut hin trng thi nhp thn ca bn c. Trong tm l hc cm th, l vn ch . Tt nhin, bn thn s ch ny c nt c th, khng ging vi ch trong mi trng phi thm m nh s ch ca cc nh y hc i vi mt cn bnh mi hay ca cc nh u t chng khon vi cc ch s nim yt trn th trng giao dch S ch trong tip nhn ngh thut bao gi cng gn lin vi nhng khoi cm thm m ban u, vi s chuyn ha trong tnh cm ngi tip nhn trc hnh thc ngh thut p, c o ca tc phm.

- Tm th v ch li c lin quan mt thit n cc biu hin tm l - nhn thc khc nh nhu cu, ng c, hng th ca ngi c, ngi tip nhn. ng c ng to ra hng th, hng th ny sinh trn c s ca nhu cu. Hng th li l tin ca t gic. Hng th v t gic l hai yu t tm l to nn tnh tch cc. Tnh tch cc sn sinh np t duy c lp. Suy ngh c lp l mm mng ca sng to. Trong nhn thc ni chung v nhn thc vn hc ni ring, hng th khng ch l tin m cn l biu hin ca hot ng nhn thc. Cha c hng th tc l con ngi cn ng ngoi cc hot ng nht l nhng hot ng tinh thn, hot ng thng thc ngh thut. Cha c hng th, i tng nhn thc cn nm ngoi gii hn hot ng nhn thc ca mi ngi. Chnh v vy, tm th v ch ch nhanh chng tr thnh nhng hot ng tm l tch cc chun b cho nhng hot ng cm th vn hc din ra ngay sau khi con ngi n vi vn chng bng nhng ng c chnh ng, nhng nhu cu tinh thn thc s v mt nim hng th, say m i vi hot ng c vn, thng thc th vn.

Thc ra, nhu cu v kht vng tha mn nhu cu, hng th v nim am m l nhng trng thi tm l tn ti v cn thit trong nhiu hot ng, cng vic ca con ngi. Khng cn nhiu kinh nghim hiu rng l nhng tin thun li v cn bn u tin cho nhng hot ng t gic v sng to. Cha ni ti trnh , k nng, kinh nghim, ngi giu am m, hng th vi cng vic bao gi cng t gic, ch ng, sng to v c kh nng hon thnh cng vic tt hn nhng ngi ch hnh ng theo mnh lnh ca l tr hay ngha v. i vi vic c vn ngoi x hi v hc vn trong nh trng, vn nhu cu, hng th cng ng c ch bi vn chng l cu chuyn tnh cm, l iu hn i tm nhng hn ng iu (T Hu). Vn hc cng ging nh tnh yu khng c ch cho s p buc. Tri li, n cn s t nguyn, t gic, gn lin vi nhu cu s chia v hng th thm m thc s. C th ni, ngi c vn, hc vn cn hng th nh ngi sng tc cn cm hng. Nu cm hng (inspration) a ngi ngh s vo trng thi tinh thn c bit ca sng to thm m th hng th vn hc l bc i u tin ngi c nhp thn vo th gii ngh thut ca nh vn. Tt nhin, hng th khng ch l trng thi tm l thuc giai on u ca qu trnh cm th. N c th c duy tr v cn c duy tr trong sut qu trnh tip nhn vn chng. Nhng d c tip tc c duy tr hay khng cn tn ti do nhng yu t no (chng hn : tc phm cng c cng chn, ct truyn n gin, so mn) th hng th vn c khng nh nh l mt tin cm th, mt ng lc mnh m a ta n vi vn hc, gip ta nhanh chng thot khi nhng bn b ca i thng tham d vo nhng s kin trong tc phm nh vn ho M.Gorki nhp cuc mt cch y m say trn nhng trang sch ngay gia ting n o ca cuc sng si ng xung quanh.

- cm th c tc phm vn hc, ngi c khng th khng tri qua khu tri gic thm m. y l hot ng tm l - nhn thc din ra ngi c khi trc tip tip xc vi vn bn tc phm. Cng ging nh tri gic thng thng, tri gic thm m em li mt ci nhn ton vn v hnh thc ngh thut ca tc phm khi n tc ng vo gic quan ngi c. Nhng ci hnh thc y li l ngn t ngh thut - mt th hnh thc thm m giu sc thi biu cm, c tnh hnh tng, c nhp iu nn khng ging nh tri gic sinh l bnh thng, tri gic thm m m trc tip l hot ng tri gic ngn ng ngh thut ca tc phm vn hc gip ngi c nhn bit b mt cm tnh ca tc phm vn hc bao gm m iu, nhp iu, hnh nh, chi tit, nhn vt Vi tri gic thm m, s tn ti mang tnh cht vt th ca tc phm dn dn nhng ch cho nhng nh tng sng ng, cho s sng ng sau nhng con ch m vang ln, php phng, ca quy, cho nhng cm nhn ban u v nhp iu, m hng tot ln t chnh th ngn t tc phm (d rng chng ta hu nh cha th ct ngha chng mt cch r rng hay gii thch mt cch tng tn, c th). R rng, tri gic thm m ch xut hin con ngi v trong trng hp con ngi ng trc nhng i tng giu tnh thm m nh tc phm vn hc.

Tri gic thm m l bc tip theo trong hot ng tm l ca con ngi khi tri qua nhng cm gic vt cht v bc u tip cn ci hnh thc bn trong ca vn bn tc phm. Tri gic thm m c thc hin ch yu trn c s con ngi tri gic ngn ng ngh thut ca tc phm vn hc, khi chng ta quan st v cm nhn i tng bng hai con mt sinh l thng thng v con mt th ba.

- i lin vi tri gic thm m l tng tng. Tng tng h tr cho tri gic thm m ng thi m rng gii hn v mc cm th ngh thut. Do c th ca hnh tng vn hc - hnh tng phi vt th m tng tng hin din nh mt phn ng tm l tt yu v cn thit trong qu trnh con ngi cm th tc phm. Ngoi tr nhng tng tng sai lch, tiu cc thnh thong vn xut hin mt s ngi c, tng tng tch cc c cc nh tm l xc nh hai dng : tng tng ti hin (ti to) v tng tng sng to. Nu tng tng ti hin l qu trnh tm l to ra nhng hnh nh mi i vi c nhn ngi tng tng da trn s m t ca ngi khc, ca sch v, ti liu th tng tng sng to l qu trnh xy dng nhng hnh nh mi cha c trong kinh nghim c nhn cng nh trong hin thc. C hai loi tng tng ny u xut hin trong bn c khi cm th vn hc. Nhng trc ht v ph bin l tng tng ti hin. Tng tng sng to thng ch c nhng bn c pht trin, nhng nh nghin cu, ph bnh vn hc, cc nh vn, nh th. Thc ra, i vi hnh tng vn hc mang tnh phi vt th th ti hin cng l sng to ri. Khng c tng tng ti hin, con ngi khng th nhn ra hin thc cuc sng c nh vn miu t trong tc phm. Khng c tng tng ti hin, tc phm ch cn tn ti nh mt m khi nim kh khan ng chn hay tr khc ra nh mt vt th cm lng, chng th lm ta xc ng hay c kh nng a n nim thch th cho tr tu. V vai tr ca tng tng ti hin trong cm th vn hc, GS. Phan Trng Lun vit : Tri gic ngn ng l bc nh thc cnh ca cc k hiu ca tc phm v tng tng ti hin l bc gip ngi c nhn ra th gii bn trong ca tc phm nm di cc k hiu ngn ng. Nh c tng tng ti hin m M.Gorki nhn thy v nghe thy : C n mi hai ngi ang ni nng lm nn mt ting n o huyn no trong mt ba tic nh ngi ch nh bng khi ng c Ming da la ca H.Balzac. Cng da trn hot ng tm l ny m c chng Hnh phc ca mt tang gia (trch S - V Trng Phng), chng ta c th nhn ra mt m ma to vi ba trm cu i, vi ba trm ngi i a c t chc theo c li Ta, Tu, Ty c kiu bt cng, ln quay i lng, cho n lc bc xong v kn b dch, vi nhng ngi am mi thnh phn, t gi n tr, t cnh st ti s si, t thng lu manh gi hiu nh ci cch, c t n nh thit k thi trang. Thm ch, ta cng c th hc M.Gorki nghe thy nhng ting bnh phm nhau, ch bai nhau, ghen tung nhau vi nhng li l th tc: , , ci thng y bc tnh b m!; Gm ci ngc, m qu i mt!... ca m giai thanh gi lch - bn ca c Tuyt, b Vn Minh, c Hong Hn

Cng vi tri gic thm m, tng tng ti hin gip ta xuyn ph tng ngn ng, dng li cuc sng c nh vn miu t trong tc phm. Khng ch c vy, tng tng ti hin cn lm nn cho tng tng sng to, gp phn kch hot nhng nng lng tinh thn ngi c h ng sng to vi nh vn. c Ming da la, vn ho M.Gorki t nhng iu trng thy trn trang vn ca Balzac tip tc nhn thy ngi no n ni ra sao, thy tng con mt, n ci, dng iu ca h, mc du Balzac khng m t mt my, hnh dng nhng ngi khch ca ch nh bng. y chnh l cch c pht huy m cc nh l lun vn ngh c in Trung Hoa tng ni n.

- Nh hot ng tri gic ngn ng v ti hin, chng ta dng ln trong tng tng ca mnh hnh nh cuc sng v con ngi m nh vn xy dng trong tc phm. Nhng nu ch c nhng phn ng tm l th ci th gii ngh thut y cha th i su vo i sng tm hn tnh cm ca chng ta, cha lay ng cm xc, t duy ca nhng ngi tip nhn. C l v vy m trong qu trnh cm th, con ngi phi cn n v dng n sc lin tng ly hn ti hiu hn ngi (Hoi Thanh), t chn tri ca mt ngi n chn tri ca tt c (Paul Eluya). Kinh nghim cm th vn hc cho hay : khi c mt cu th, mt bi vn, bt gp mt hnh tng tnh cch, mt mu i trong sch, bng nhin trong k c ta nh sng dy nhng chuyn tng t trc tip hoc gin tip c lin quan. Chnh t m vt t n thnh vt cho ta, chuyn ca ngi ha ra cng l chuyn ca mnh. Hnh tng vn hc t ch bn ngoi ta i vo i sng tm hn tnh cm ca ta, lay ng ta, thc tnh trong ta nhng tnh cm thm m i vi cuc sng, con ngi. c nhng vn th ca Ch Lan Vin: Khi ta ch l ni t . Khi ta i t ha tm hn (Ting ht con tu), mi ngi trong chng ta u t nhiu nh v nhng tn t, tn lng, v nhng con ngi m mt thi ta tng gn b. Cu th ca tc gi iu tn bng chc ha thnh ting lng mnh khi tm hn ta tri v min k c xa xm ca mt thi qua nay ch cn vang bng. Nhiu bn c bit n bi th Sng Lp ca T Xng nhng khng nhiu ngi c c ci cm nhn v ting gi da dit, thm thm, gi thng, gi nh nh Xun Diu, bi nh th cm th n trong nhng lin tng v mt k nim v tri nghim thi th u ca mnh : Ti cn nh trong x hi trc, khi ti cn nh, nm ng trong nh ca cha m, trc mt l khc sng G Bi. Khuya lnh, co qup trong chic chiu di, na nm na p ph ln u, tr con ng rt m, m li vn c nghe ting rt to gi vng vng bn ngoi, thnh ra ln vo vi gic mng. Sng vang ting, tri vang ting, khuya vang ting, m ti en, ting gi vi vi lm sao . C th ni, s cm th tc phm nng hay su, phong ph hay hn hp, mt phn ln l do sc lin tng v trng lin tng thm m khng ging nhau mi bn c. S khng v on khi nhn nh rng : sc lin tng cng mnh, trng lin tng thm m cng phong ph th kh nng cm th ngh thut cng su. Nh ph bnh vn hc Hoi Thanh cng c ln cho bit khi ng c hai cu My bic v u bay gp gp. Con c trn rung cnh phn vn ca Xun Diu, ng thy c ci g trong rt ph hp vi mnh, vi nhng bn khon kh hiu trong lng mnh. Nhng khi nh ph bnh sc nh li cu th ni ting ca Vng Bt th c th ni ng li cng i su thm vo thc cht ca th Xun Diu. R rng, t thy c ci g trong ph hp vi mnh n vic cng i su vo thc cht ca th Xun Diu l s chuyn ha trong cht lng cm th thm m nh ph bnh vn hc. V gp phn quan trng vo vic to nn s chuyn ha ny chnh l sc lin tng v kinh nghim thng thc ngh thut ca Hoi Thanh R rng, lin tng gip ngi c gp g nh vn. Lin tng ng l u mi ca nhng rung ng thm m, ca nhng xc cm ngh thut .

- Trong Vn i loi ng, L Qu n phn bit ba cch hc : Ly tai m nghe th hc b phu, ly tm m nghe th hc c nhc, ly thn m nghe th hc vo ct ty. Vn dng kin ca nh bc hc vo cm th tc phm chng ta thy : c mt tc phm m ch mi bit c ct truyn, k li ni dung thm mt vi li khen ch hi ht, l ly tai m nghe, mi tip xc b phu (ngoi da tht). c m c cm xc, thy c ch hay nhng cha l gii c, l bit ly tm m c, i vo c c nhc. Ch khi no l gii c cm xc, ct ngha c sng r ngha su xa ca tc phm, em tc phm soi vo i, qua tc phm t nng mnh ln th mi c th xem l i vo c ct ty, c c ci thn ca tc phm. Nh vy, nng ln trnh quan nim tnh trong cm th ngh thut, ngi c khng th dng li nhn thc cm tnh n thun hay mt vi phn ng tm l ca nhn thc thm m. c vn khng th ch c cm m cn phi hiu, hiu vn s lm cho cm vn c su sc hn. Chnh v th, trong qu trnh i su khm ph t tng ngh thut ca nh vn, nhn thc gi tr ni dung v ngh thut ca tc phm, ngi c cn phi nh n sc hot ng mnh m ca t duy vi cc thao tc quen thuc : phn tch, ct ngha, so snh, phn on, suy lun, khi qut, tng hp c cc bi phn tch, bnh ging vn hc ca cc nh nghin cu, ca nhng ngi c v bn c HS nh trng, chng ta s thy s hin din ca cc thao tc t duy thit yu ny.

- ni n cm th ngh thut th khng th khng ni n xc cm nht l xc cm thm m. l nhng phn ng tm l i vi vn hc ngh thut, l thi thng ngon, s thch th, thch nghi ca ngi c, ngi nghe, ngi xem trc i tng ngh thut. Xc cm thm m l s rung ng trong tm hn, tnh cm, l nhng bun, vui, chn, ght, ng tnh, phn i, tc ti, m say khi ngi tip nhn nhp thn vo th gii ngh thut trong tc phm, sng cuc sng trong tc phm, xc cm ci cm xc, tm trng ca nhn vt trong tc phm. Ni chung, trong cm th ngh thut, xc cm v xc cm thm m l hot ng tm l d nhn bit v n thng i km cc du hiu ngoi hin : n ci, git nc mt, mt ti i, trn nhn li, s c ng ca chn tay (dm chn, v tay, v i), s bt tht nhng li cm thn, s ngp ngng, lu ru khi ni Nh th Hong Cm cho bit nh vn Nguyn Hng khc nc ln ri c th m khc lc sm st, lc nc n sut c 15 pht khi nghe nh th c ton b bi Bn kia sng ung. Vn bit tc gi Ca bin l ngi d xc ng nhng trong trng hp ny, nh vn thc s nhp cm vo bi th mt cch su sc. Ting khc vi nhng cung bc khc nhau l nhng biu hin r nt ca nhng xc cm thm m ang din ra trong Nguyn Hng khi cm th bi th va mi c hon thnh v vn cn nng hi nhng git nc mt rng rng ca thi s L diu bng. Trong Nhng li tm tnh v bi th m nay Bc khng ng, nh th Minh Hu cng k li mt k nim m ng nh mi v nhc s Trn Hon, v sc mnh tc ng diu k ca th ca cng nh nhng xc ng thm m ca anh ch em dn cng khi trc tip cm th bi th m nay Bc khng ng : C ln, anh (tc nhc s Trn Hon) i thm mt n v dn cng, bt ng bt gp mt tnh hung cng thng. Bt chp mi li gii thch ca cn b ch huy, anh ch em dn cng nht quyt i v hu phng n Tt nguyn n, ri mi tr li phc v chin trng. Trn Hon bn ng ra ni my li thm hi thn i, ri bt ting n ghi ta, ngm lun bi th m nay Bc khng ng bng ging Hu m ngt, thit tha. Ting th chm dt m c n v vn cn lng phc, vi nhng khun mt du hn i, hi sinh mt v tnh to suy ngh. Nm ly giy pht xc ng , cn b ch huy nhc li k hoch gp rt vn chuyn go, v kh, sn sng cng b i n Tt ha tuyn, lp cng sao cho xng ng vi tnh thng ht lng ca Bc H, nh thy trong bi th. V khng cn cht do d no, c n v nhit lit hng ng . Nhng xc cm thm m nh vn Nguyn Hng v anh ch em dn cng nu trn l nhng biu hin c th trong v vn nhng trng thi tnh cm vn thng xut hin ngi c, ngi nghe, ngi xem khi tip nhn mt tc phm ngh thut.

- Mt trng thi tm l na ng thi cng l mt kt qu tt p ca cm th ngh thut l s thanh lc (catacxit). Nhiu ngi c tm thy s cn bng hi ha v tm l v m rng nng cao v tm hn v nhn cch sau qu trnh tip nhn vn chng. T thi Xun Thu (Trung Quc) cch y my nghn nm, Qun T ni: Ch n mc nhc thi. Kh u mc nhc nhc (Dt cn gin khng g bng th. Tiu mi su khng g bng nhc). Trong nhng pht biu v vn hc ngh thut, ng-ghen cng khng nh: Mt quyn sch dn gian c nhim v lm vui cho ngi nng dn khi h mt mi tr v nh sau c ngy lao ng mt nhc, gii tr cho h, gy cho h lng phn chn khin h qun s lao ng vt v, bin cnh ng si ca h thnh mt cnh ng y hoa thm ngt; quyn sch c nhim v bin xng ngh ca ngi th th cng v gian nh hc ng thng ca ngi hc ngh thnh th gii ca th ca, thnh mt lu i m l v lm cho ci p, khe, chc ca h ging nh mt nng cng cha dim kiu. Nhng n cng c nhim v gii thch cho h bit tnh cm, o c, bt h phi nhn thc c ci sc mnh, quyn li v s t do ca mnh, gy cho h tinh thn dng cm v lng yu mn t quc (Truyn dn gian c)

Khng ch tm thy s thng bng v tm l trong cuc sng, ngi c cn c c mt s t nhn thc, mt s bng tnh, thc tnh, gic ng t bn trong sau nhng tc ng thm m diu k ca vn hc. Mt anh chng n cp n c ln git c mt ci ti. Trong ci ti , ngoi my ng tin l, cn c cun tiu thuyt Jean Christophe ca nh vn Php Romanh Rolang. Sau khi mua c mt vi th n, anh ta ly sch ra c chi. Nhng cun tiu thuyt cun ht anh ta v ri cm ha anh ta n mc thc tnh v ti li ri ra t th. Ra t, anh ta vit mt l th cho v nh vn t lng cm n v xin mt tm nh ca nh vn - ngi gin tip gip anh ta hon lng - lm k nim. Trong Bn v ngh thut, ir cng dn ra trng hp mt k xu xa - khi xem kch - t ra cm ght mt nhn vt c tnh cch nh mnh... Hn b ra khi rp v phn no khng mun lm iu c nh trc. Vit Nam, ngay sau ln u tin ra mt c gi, cun sch Nht k ng Thy Trm to c mt ting vang ln trong th h tr. Khi tnh c c c cun sch ny, mt bn c tr tui ang trong qu trnh cai nghin vit th cho gia nh by t quyt tm cai nghin v lm li cuc i v mun sng xng ng vi ch Trm v nhng ngi hy sinh anh dng cho nn c lp ca t nc nh ch R rng, bng sc mnh ring, vn hc thc tnh lng tm bn c. i vi nhng ngi c vn hc thc s, nhng phn ng tm l v hnh ng nh trn l nhng hin tng thng thy giai on cui ca qu trnh cm th.

Trn y l mt s hot ng tm l c bn ca ngi c trong tip nhn vn hc. S phn tch thnh cc biu hin c th, cc giai on ca tm l cm th ch l thao tc khoa hc ch trn thc t l mt h thng nhng phn ng tm l an bn, xuyn thm vo nhau mt cch cht ch v tn ti nh mt qu trnh. Khng h tn ti mt ranh gii tch bch cng nh trt t n nh gia cc hot ng tm l. V trong tng trng hp c th, bin , cng ca tng hot ng ri t l phi hp gia chng li c nhng sc thi ring. Tuy nhin, trong ci ring hm cha nhng kha cnh chung c tnh quy lut. V y chnh l mt tin c s quan trng ngi GV xc nh cch thc tip nhn v v t chc hot ng tip vn hc cho HS trong gi hc tc phm vn chng.b) PP t chc hc sinh tip nhn tc phm vn hc trng THPT

Trn c s nhng ni dung nghin nu trn, ta xc nh h thng cc hot ng t chc, hng dn HS hot ng tip nhn TPVH trong nh trng: Hot ng cm nhp ban u (to tm th, nh hng ch )y l hot ng c tnh cht chun b cho qu trnh tip nhn vn hc bn c HS. Nhim v ca hot ng ny l kin to mi trng cm th, gip HS thot khi nhng khng gian ring t, c nhn bn ngoi chuyn vo khng gian thm m, tm gt b nhng bn b ca i thng tham d vo cuc giao tip ngh thut vi nh vn. Bng nhng cch tc ng no , GV phi to c HS mt tm th tip nhn, thu ht c s ch ca cc em i vi bi hc, gy c hng th tip nhn v mt thc sn sng nhp cuc y m say vi kht vng tr thnh bn c sng to ca nh vn.

Hot ng tri gic ngn ng ngh thutHot ng ny nm trong giai on u ca qu trnh cm th tc phm t lp v n lp hnh. Qu trnh nhn thc thm m ch thc s bt u khi ngi c lm sng dy nhng k hiu, nhng con ch cm lng trn trang giy. Tc dng ca hot ng tri gic ngn ng l gip HS cm nhn tc phm cp chnh th, bc u hnh dung c cuc sng m nh vn miu t trong tc phm v ging iu ngh thut ca ngi ngh s. y cng l hot ng to tin cho hot ng tng tng ti hin tip theo. Hot ng ti hin hnh tngTip ni hot ng tri gic ngn ng, hot ng ti hin hnh tng gip HS bc vo th gii ngh thut ca tc phm. Chc nng ca hot ng ny l kch hot tr tng tng ca HS, khin cc em nhn ra bc tranh thin nhin v i sng con ngi m nh vn khc ha trong tc phm. iu cn ch l GV khng tng tng ti hin thay HS. GV nn kin tr gi m HS nhn thc c cuc sng trong tc phm qua tr tng tng ca chnh cc em. Ni cch khc, GV phi c BP gip HS chuyn th gii hnh tng trong tc phm thnh nhng hin tng tm l tinh thn trong u cc em cc em c th sng vi n v tri nghim cng cc nhn vt.

Hot ng phn tch, ct ngha v kht qut ha cc chi tit ngh thut trong tc phm

Hot ng ny l bc tip theo trong qu trnh nhn thc thm m ca bn c HS. N bao gm nhng thao tc tip nhn mang tnh cht l tnh, tng bc a HS c thm nhp su vo vn bn ngh thut, khm ph tng nt ngha v lp ngha ri cui cng nm bt c ch , gi tr t tng v ngh thut ca tc phm. Trong hot ng ny, nhim v ca phn tch l trn c s bc tranh th gii hnh tng do tng tng ti hin cung cp, xc nh cc kha cnh c th v tiu biu ca tc phm (tc l chia nh i tng thm m, la chn chi tit ngh thut in hnh, c sc) nhm chun b cho hot ng ct ngha s din ra tip theo. Ct ngha l thao tc minh gii ngha ngh thut ca i tng c la chn trong hot ng phn tch. l s vn dng tng hp cc tri thc vn hc, ngn ng hc, ch gii hc, tm l hc, x hi hc, trit hc..., c nhng lin tng, hi c, vn sng, kinh nghim thm m lm sng t ngha tng minh v hm n, ni dung thng tin x hi v ni dung thng tin thm m ca i tng phn tch. Ct ngha (thng i km vi bnh gi, c s h tr ca bnh gi) cn c nhim v ch ra ci hay, ci p ca tc phm. Tuy nhin, nu ch dng li thao tc phn tch, ct ngha, HS mi ch thy cy m khng thy rng. Bi vy, trn nn tng ca nhng hiu bit c th v tc phm, HS phi tin hnh thao tc tng hp, khi qut ha xc nh ch t tng ca tc phm, cng l thng ip ngh thut m nh vn mun chuyn n mi ngi c. Tm li, mn cch ni ca GS. ng Thai Mai, chng ti xc nh : hot ng phn tch, ct ngha v kht qut ha ngh thut l hot ng t chc HS theo di trong np (pli) ng vn, tt c ci tinh vi v t tng, ci c o v ngh thut ca mt tc gi .

Hot ng t bc l, t nhn thc ca hc sinh

T bc l l hot ng ch ng, t gic, t nguyn ca bn c HS th hin kt qu tip nhn ca mnh v tc phm. l s th hin - di nhiu hnh thc khc nhau - nhng rung ng, nhn thc, tnh cm, thi ... ca HS trc nhng s kin, nhng s phn m nh vn xy dng trong tc phm. T bc l khc hn vi li p t tnh cm, thi cho HS ca GV trong ging vn truyn thng. T bc l l mt hot ng th hin tnh dn ch trong gi hc vn. N l c hi bn c HS ni ln nhng suy ngh v tnh cm chn tht t con tim v khi c mnh v nhn vt, tc gi, tc phm. T bc l cng l hnh vi i thoi, trao i, s chia vi nhng bn c khc (thy gio v cc bn cng lp) nhng mi quan tm chung v nhng thu hoch ring, ri c b sung, iu chnh v nng cao nhn thc. Vi nhng ngha y, t bc l cn phi c GV u t cng sc t chc HS, tin ti bin hot ng ny thnh mt nhu cu, thi quen trong c vn, hc vn ca cc em. D nhin, hot ng ny, vai tr nh hng, iu tit ca GV cng rt quan trng trnh nhng hnh vi dn ch thi qu hay t do phi vn bn ca HS.

Ci ch cui cng ca hc vn l hc lm ngi. Hc vn khng ch bit m cn sng, t nng mnh ln thanh sch hn, cao thng hn, nhn vn hn. Chnh v th, c tc ng no trong tm t tnh cm ngi c m khng dn n s t nhn thc, t khm ph, t nng mnh, t pht trin th hc vn, dy vn vn ch l cng vic ph phim. Thc t cm th cho thy nhiu bn c c c s thanh lc trong cm th vn chng. Nhng trng thi tm l khc nh bng tnh, ghi tc cng xut hin nh l nhng du hiu ca s chuyn ha tch cc trong tm hn v nhn cch ngi c sau nhng tc ng ca vn hc. l c s ngi GV t chc hot ng t nhn thc HS thng qua nhng BP s phm c tnh ton, sp t cng phu. T nhn thc khng c ngha l trong mi trng hp HS u phi ni ra nhng bc chuyn trong nhn thc v tnh cm m c khi ch l nhng giy pht lng ng (v thanh thng hu thanh) cho mi em t chim nghim, t lin h vi cuc sng ca chnh mnh ln ln.

S phn chia cc hot ng nh trn thc ra cng ch c tnh cht tng i bi bn thn vic dy hc khng th my mc v cng nhc, hung chi li l dy hc TPVC - mt i tng thm m c th.

2. Mt s k thut dy hc

2.1. K thut ng no (brainstorming)

L s vn dng tr tu (ng no) tp th gii quyt mt vn phc tp). ng no l k thut trong dy hc nhm gip HS trong mt thi gian ngn ny sinh c nhiu tng, nhiu gi nh v mt vn no .

thc hin k thut ny, GV cn a ra mt h thng cc thng tin lm tin cho bui tho lun.

Cch tin hnh :

- GV nu cu hi, vn cn c tm hiu trc c lp hoc trc nhm.- Khch l HS pht biu v ng gp kin cng nhiu cng tt.

- Lit k tt c cc kin pht biu a ln bng hoc giy kh to, khng loi tr mt kin no, tr trng hp trng lp

- Phn loi kin

- Lm sng t nhng kin cha r rng v tho lun su tng .

2.2. K thut mnh ghp

L k thut t chc hot ng hc tp hp tc kt hp gia c nhn, nhm v lin kt gia cc nhm nhm:

- Gii quyt mt nhim v phc hp

- Kch thch s tham gia tch cc ca HS : nng cao vai tr ca c nhn trong qu trnh hp tc (Khng ch nhn thc hon thnh nhim v Vng 1 m cn phi truyn t kt qu v hon thnh nhim v Vng 2).

Vng 1 : Hot ng theo nhm 3 hoc 4 ngi,

Mi nhm c giao mt nhim v (V d : nhm 1 : nhim v A; nhm 2: nhim v B, nhm 3: nhim v C, )

m bo mi thnh vin trong nhm u tr li c tt c cc cu hi trong nhim v c giao. Mi thnh vin u trnh by c kt qu cu tr li ca nhm.

Vng 2 : Hnh thnh nhm 3 hoc 4 ngi mi (1 ngi t nhm 1, 1 ngi t nhm 2 v 1 ngi t nhm 3 )

Cc cu tr li v thng tin ca vng 1 c cc thnh vin nhm mi chia s y vi nhau. Sau khi chia s thng tin vng 1, nhim v mi s c giao cho nhm va thnh lp gii quyt.

Cc nhm mi trnh by, chia s kt qu nhim v vng 2

VD : Dy bi Ngn ng ni v ngn ng vit, GV c th chia lp thnh 03 nhm lm vic ti ba gc. Nhm 1 lp bng so snh ngn ng ni v ngn ng vit theo cc tiu ch : phng tin ngn ng; tnh hung giao tip; phng tin ph tr; t ng, cu vn. Nhm 2 lm cc bi tp 1, 2 trong SGK (nhm ny c cng c h tr l bng kin thc). Nhm 3 tm cc VD v ngn ng ni v vit trong vn hc v i sng; ch ra v cha cc li ni nh vit, vit nh ni. Sau mt thi gian lm vic (khong 15 pht), cc nhm HS s hon i v tr theo chiu kim ng h tri nghim cc nhim v (15 pht). Cui cng i din cc nhm s trnh by hiu bit ca mnh v ngn ng ni v vit.2.3. K thut khn ph bn

L k thut t chc hot ng hc tp mang tnh hp tc kt hp gia hot ng c nhn v nhm nhm:

- Kch thch, thc y s tham gia tch cc ca HS.

- Tng cng tnh c lp, trch nhim ca c nhn HS.

- Pht trin m hnh c s tng tc gia HS vi HS.

Cch tin hnh k thut khn ph bn :

- Hot ng theo nhm (4 ngi /nhm)

- Mi ngi ngi vo v tr nh hnh v minh ha

- Tp trung vo cu hi (hoc ch ,)

- Vit vo mang s ca bn cu tr li hoc kin ca bn (v mt ch ...). Mi c nhn lm vic c lp trong khong vi pht

- Khi mi ngi u xong, chia s v tho lun cc cu tr li

- Vit nhng kin chung ca c nhm vo gia tm khn ph bn

VD : Vn dng k thut ny vo dy mt ni dung trong trch on Ngi cm quyn khi phc uy quyn (Ng vn 11), l tm hiu ngha nhan v cm hng ch o ca on trch, GV nu vn : ai l ngi cm quyn khi phc uy quyn - Ging Van-ging hay Gia-ve ? T , mch cm hng ch o ca on trch l g ?

HS s vit kin c nhn trc khi tho lun, thng nht cch hiu chung. Trc cu hi ny, c th s c HS cho rng Gia- ve l ngi cm quyn bi hn l k i din cho php lut lc by gi. By lu nay hn vn phc tng ng th trng Ma--len nhng k t khi Ma--len t th, tr v vi tn h tht v nguyn hnh l mt ngi t kh sai th cng l lc tn mt thm Gia-ve khi phc quyn hnh ca hn. Hn th oai, lng quyn, nt n v bt Ging Van-ging. Tuy nhin, s c HS ngh khc : Ging Van-ging mi chnh l ngi cm quyn khi phc uy quyn bi lc u tn thanh tra rt hng hch nhng ri hn run s, nem np nghe theo Ging Van-ging. Ban u Ging Van-ging nhn nhng nhng cng ngy ng cng ly li uy th v sc mnh ca mnh trc Gia-ve.

T cc kin c nhn, thm ch tri chiu , c nhm s thng nht : t trong phm vi trch on, kin th hai thuyt phc hn. y, nh vn V.Huy-g mun gi n bn c thng ip : Trong bt cng v tuyt vng, con ngi chn chnh vn c th bng nh sng ca tnh thng y li bng ti ca cng quyn v nhen nhm nim tin vo tng lai. T c th khng nh cm hng lng mn, xu hng vn ti nhng tnh cm cao p, nhng hnh vi dng cm v cao thng ca con ngi l mch ngm ch lu trong Ngi cm quyn khi phc uy quyn. S hin din ca Gia-ve ch lm tn ln v p cao c ca Ging Van-ging m thi.2.4. S KWLL k thut dy hc nhm to iu kin cho ngi hc nu c nhng iu bit lin quan n ch , nhng iu mun bit v ch trc khi hc v nhng iu hc c sau khi hc.

Da trn s KWL, ngi hc t nh gi c s tin b ca mnh trong vic hc, ng thi GV bit c kt qu hc tp ca ngi hc, t iu chnh vic dy hc cho hiu qu.

K(iu bit)W (iu mun bit)L(iu hc c)

Ngi hc in nhng iu bit v ch / bi hc trc khi hc Ngi hc in nhng iu mun bit v ch / bi hc Sau khi hc

xong ch /bi hc, ngi hc in nhng iu hc c

VD : Vn dng k thut ny vo dy bi ng gi v bin c (phn trch trong SGK Ng vn 12, tp 2), HS nu mt s iu bit v tc gi v tc phm. Chng hn : H-ming-gu l ngi xng nguyn l tng bng tri mt nguyn tc thm m cn bn trong sng to ngh thut. ng gi v bin c l tc phm rt tiu biu cho nguyn l sng tc ny ca nh vn.

HS s ghi ra iu m cc em mun bit. Chng hn : nguyn l tng bng tri l g ? n th hin trong truyn ng gi v bin c nh th no ?

Sau khi c hiu on trch, HS s ghi ra iu mnh c rt c. Chng hn : nguyn l tng bng tri (mt phn ni v by phn chm) m H-ming-gu xng thc cht cng ging nh quan nim ca ngi Trung Quc xa khi sng tc vn chng : ti ngn ngoi ( ngoi li). Ngn d tn, bt tn (Li cn m khng cn). S lng cu ch c hn nhng dung lng thng tin phi ln. p dng vo trng hp ng gi v bin c (phn trch trong SGK Ng vn 12, tp 2), c th thy r iu . C th :

Phn ni ca tng bng tri : hnh trnh theo ui, chin u bt c con c kim ca ng lo Xan-ti-a-g.

Phn chm ca tng bng tri :

~ Hnh trnh theo ui v thc hin c m gin d nhng ln lao ca con ngi.

~ Hnh trnh khm ph v p v chinh phc thin nhin ca con ngi.

~ Hnh trnh vt qua th thch n vi thnh cng. Nhng thnh tu m con ngi t bao gi cng l kt qu ca nhng phn u, n lc bn b, khng ngng ngh.

~ Con ng n vi thnh cng him khi bng phng. ti ch con ngi khng ch bit c m m cn phi tnh to, bit dng u c suy xt, phn on, phi bit a ra cc gii php hnh ng v cn phi c nim tin cng nh s kin tr, nhn ni cho ti giy pht cui cng.

~ Cn phi chinh phc t nhin phc v cho cuc sng ca con ngi nhng cng ch coi thng thin nhin. Thin nhin l k th nhng cng l bn ca con ngi. Chin u ht mnh ginh thng li trc cc lc lng ca t nhin nhng cng phi bit sng ha hp vi thin nhin.

~ Bi hc v nim tin vo bn thn, vo sc mnh v kh nng tn ti ca con ngi trong cuc sng.

2.5. Hc theo d n

Hc theo d n (Project Work) l hot ng hc tp nhm to c hi cho hc sinh tng hp kin thc t nhiu lnh vc hc tp, v p dng mt cch sng to vo thc t cuc sng.

Cc bc Hc theo d n :Bc 1 : Lp k hoch

L bc u tin quan trng, tt c cc thnh vin trong nhm cng tham gia xy dng v xc nh c:

mc tiu cn hng ti

nhim v phi lm

sn phm d kin

cch trin khai thc hin hon thnh d n

thi gian thc hin v hon thnh

Bc 2 : Thc hin d n

- Thu thp thng tin

- X l thng tin;- Tho lun vi cc thnh vin khc;- Trao i v xin kin gio vin hng dn.Bc 3 : Tng hp kt qu

- Xy dng sn phm;- Trnh by sn phm;- Bi hc kinh nghim sau khi thc hin d n.Ni dung 2.2: T CHC DY HC THEO CHUN KIN THC K NNG THNG QUA CC K THUT DY HC TCH CC

I. Nhng nguyn tc nh hng dy hc theo chun kin thc, k nng CT GDPT thng qua cc k thut dy hc tch cc1. Pht huy tnh tch cc ca ngi hc trong qu trnh dy hcMc tiu chnh ca gio dc nh trng ni chung v dy hc ni ring l hnh thnh, bi dng v pht trin nhn cch cng cc nng lc sng cho ngi hc. Nhng nhn cch v cc nng lc khng t nhin sinh thnh, n l kt qu ca qu trnh gio dc v t gio dc, o to v t o to ca ngi hc, trong qu trnh th hai c vai tr ht sc quan trng. Tm l hc hot ng ch r con ngi t sinh ra bn thn mnh bng hot ng ca chnh mnh. Ni cch khc, mi c nhn bng hot ng ca mnh hnh thnh nn nhn cch v to ra s pht trin ca bn thn. Theo Vgtxki, nh tm l hc v i ca Lin X (c) v th gii - Ngi t nn mng cho tm l hc hot ng (Phm Minh Hc), yu t quyt nh s hnh thnh v pht trin tm l, nhn cch con ngi khng phi l s chn mui trong pht sinh c th, khng phi l s thch nghi sinh hc trong tin ha chng loi hay s xm nhp ca thc x hi vo tm l c nhn... m l hot ng ca chnh con ngi . Trong tc phm Hng dn o to GV c, nh tm l hc A.ixtervec cng khng nh : Khng th ban cho hoc truyn t n bt k mt ngi no s pht trin v s gio dc. Bt c ai mong mun c pht trin v gio dc cng phi phn u bng s hot ng ca bn thn, bng sc lc ca chnh mnh. Anh ta ch c th nhn c t bn ngoi s kch thch m thi... V th s hot ng t lc l phng tin v ng thi l kt qu ca s gio dc. Khi bn v L thuyt hot ng trong gio dc m c th l i tng hot ng, GS. H Ngc i khi qut: Tr em = Hot ng ca n = Hot ng sinh ra n

Vn dng iu ny vo dy c hiu tc phm vn chng trong nh trng, ta cng thy r : qu trnh bin tc phm ca nh vn thnh tc phm ca HS ch c th c thc thi khi trong bn thn HS din ra hot ng tip nhn ch thc. GV ch c th tc ng, hng dn, iu chnh, un nn s cm th ca HS ch khng th cm h, c h. Ngha l GV khng th thay th vai tr bn c ca HS bng t cch bn c ca mnh. HS phi l c gi ca chnh nh vn. L d nhin, qu trnh thm nhp mt TPVC khng h din ra n gin m tri li l mt qu trnh phc tp, tri qua cc giai on, pha (Vgtxki) khc nhau, trong an xen, ni kt nhiu nng lc, trng thi tm l tnh cm, tr tu ca ngi hc... Nhng d th no th chng cng phi din ra trong con ngi HS, bng chnh nhng hot ng cm th vn hc ca cc em.

Mt khc, cng theo tm l hc hot ng, vn ch th v i tng cng nh mi quan h gia cc lc lng ny c nhn thc mt cch r rng trong qu trnh dy hc. i tng hot ng khng phi l ci c sn, m l ci c sinh thnh cng vi hot ng ly n lm i tng. Ni cch khc, hot ng c i tng v i tng ca hot ng sinh thnh ra nhau. Trong nh trng, HS ng trc nhng vt th c sn l nhng thnh tu ca th h trc sng to ra v li. Nhng vt th ny ch c sn vi t cch vt th ch cha phi l i tng. Phi tri qua mt s bin ha v cht th ci vt th trc y mi c th thnh i tng hot ng. i tng s hin ra dn dn theo hot ng ca ch th. Trong khi , ch th cng khng xut hin ngay t u m ch th t tm ra bn thn mnh trong i tng, c sinh thnh bi i tng v ang sinh thnh nh anh em sinh i vi i tng. Ni cch khc, ch th ch sinh ra trong hot ng ch u phi c nhm vo i tng hay gp g i tng . iu ny c ngha l trong gi hc, HS v ti liu hc tp vn ch l cc lc lng xa l, tch ri nhau. HS ch tr thnh ch th v ti liu hc tp ch tr thnh i tng khi c hot ng tc ng ca HS ln ti liu hc tp, khi HS thc hin qu trnh ch th ha i tng v i tng ha bn thn. T y c th thy trong dy hc TPVC, ban u HS ch l nhng c th v vn bn vn hc ch l nhng vt th trc mt HS. Ch khi no din ra hot ng tip cn, chim lnh vn bn, din ra qu trnh tip nhn vn hc th lc y HS mi tr thnh ch th - tc l bn c ca nh vn v vn bn mi tr thnh i tng, thnh tc phm trong tm hn HS. iu ny dn n mt h qu l chng no HS cn ng ngoi hot ng cm th, chng no GV vn thay HS lm bn c ca nh vn th chng hot ng hc vn ch thc vn cha din ra.

Nh vy, vi l thuyt hot ng chng ta cng c c s i n nhn nh : vic truyn th cc kin thc ni chung v vn hc ni ring d ngh thut n u i chng na cng khng th m bo c s lnh hi kin thc v vic hnh thnh cc nng lc HS mt cch thc s c hiu qu. Nm vng tri thc khoa hc, thc s pht trin nng lc ngi, nng lc vn qua nhng tri thc , HS phi t lm ly bng chnh cc hot ng tch cc v sng to ca mnh. 2. Bm st chun KT-KN ca mn hc

Chun KT-KN ca CT mn hc l cc yu cu c bn, ti thiu v KT-KN ca mn hc m hc sinh cn phi v c th t c sau mi n v kin thc (mi bi, ch , ch im, m un). Yu cu v KT-KN th hin mc cn t v KT-KN. Mi yu cu v KT-KN c th c chi tit ho hn bng nhng yu cu v KT-KN c th, tng minh hn ; minh chng bng nhng v d th hin c c ni dung KT-KN v mc cn t v KT-KN.

Thc hin nguyn tc ny, GV cn :

- Cn c vo Chun KT-KN xc nh mc tiu bi hc nhm t c cc yu cu c bn v ti thiu v KT-KN, m bo khng qu ti ng thi khai thc c KT-KN trong SGK ph hp vi kh nng tip thu ca HS.

- Cn c vo Chun KT-KN sng to v PP dy hc pht huy tnh ch ng, tch cc, t gic hc tp ca HS. Ch trng rn luyn PP t duy, nng lc t hc, t nghin cu ; to nim vui, hng khi, nhu cu hnh ng v thi t tin trong hc tp cho HS. Cn c vo Chun KT-KN dy hc th hin mi quan h tch cc gia GV v HS, gia HS vi HS ; tin hnh thng qua vic t chc cc hot ng hc tp ca HS, kt hp gia hc tp c th vi hc tp hp tc, lm vic theo nhm.- Cn c vo Chun KT-KN dy hc ch trng n vic rn luyn cc k nng, nng lc hnh ng, vn dng kin thc, tng cng thc hnh v gn ni dung bi hc vi thc tin cuc sng.

- Cn c vo Chun KT-KN dy hc ch trng n vic s dng c hiu qu phng tin, thit b dy hc c trang b hoc do GV v HS t lm ; quan tm ng dng cng ngh thng tin trong dy hc.

- Cn c vo Chun KT-KN dy hc ch trng n vic ng vin, khuyn khch kp thi s tin b ca HS trong qu trnh hc tp ; a dng ho ni dung, cc hnh thc, cch thc nh gi v tng cng hiu qu vic nh gi.

3. Phi hp cc PP, k thut dy hc tch cc mt cch thch hp, ph hp vi c im bi hc, trnh nhn thc ca HS v iu kin dy hc Trong dy hc, khng c PP hay k thut dy hc no l vn nng. Mi PP, k thut u c u th v hn ch nht nh. V vy, phi hp cc PP, k thut dy hc nhm pht huy nhng im mnh, khc ch nhng im yu ca cc PP l nguyn tc c bn m ngi GV cn qun trit. Tuy nhin, la chn PP hay k thut dy hc no , cng nh vic phi hp gia chng cn ty thuc vo mi trng dy hc trong c c im bi hc, mn hc, ngi hc, trang thit b dy hc...

II. T chc dy hc theo chun KT-KN ca mn Ng vn i vi cp THPT

1. Quan h gia Chun KT-KN vi CT v SGK mn Ng vn

Nh ta bit, CT GDPT l mt k hoch s phm gm :

- Mc tiu gio dc ;

- Phm vi v cu trc ni dung gio dc ;

- Chun KT-KN v yu cu v thi ca tng mn hc, cp hc ;

- PP v hnh thc t chc gio dc ;

- nh gi kt qu gio dc tng mn hc mi lp, cp hc.

CT l bn thit k tng th m nhng ni dung c trnh by trong l nhng nguyn tc, ng hng ln, ging nh cc mc ca mt b khung vn bn.

T CT mn Ng vn, SGK Ng vn mi c bin son. Ni cch khc, sau khi CT c hi ng b mn thng qua, mi tin hnh bin son SGK. SGK chnh l s hin thc ha cc tng ca CT gio dc mt cch c th v sinh ng nht. l mt h thng cc bi hc c bin son c th GV v HS tin hnh cc hot ng dy hc, t GV gip HS t c cc yu cu ca CT v KT-KN v thi .

im mi ca CT GDPT ln ny l a chun KT-KN vo thnh phn ca CT GDPT. Nh cp trn, cc mc tiu, yu cu cn t trong CT GDPT ni chung v CT mn Ng vn ni ring mi ch l nhng yu cu chung quy nh cho ngi dy v ngi hc phi t c theo tng nhm ch . iu ny dn n nhng kh khn trong thc t dy hc v ch o dy hc m cc tc gi ti liu ny nu ra trong phn m u. T CT mn Ng vn ng thi bm st cc bi hc trong SGK, ti liu Hng dn thc hin chun kin thc v k nng ra i. Ti liu ny va thng nht, va b sung cho hai ti liu trc . Mt mt, n c th ha cc mc tiu, yu cn c nu trong CT GDPT mn Ng vn, mt khc n l s khi qut ha ni dung ca cc bi hc trong SGK, l nhng yu cu ti thiu v kin thc v k nng m HS cn phi t c sau mi bi hc. Tm li, nu CT GDPT quy nh chun KT-KN HS cn phi t c sau mi ch , phm vi ni dung hc tp th hng dn chun KT-KN l s c th ha cc quy nh ca CT bng chun KT-KN ca tng bi hc trong SGK. ri ngi s dng SGK (GV v HS) phi cn c vo ti liu hng dn chun KT-KN nu trn dy v hc cc bi trong SGK mt cch ng n, t yu cu ti thiu c ra, trnh nh ti hay qu ti. 2. S dng chun KT-KN xc nh mc tiu tit dy

Trc khi c ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn, GV thng da trn hai ngun ch yu sau xc nh mc tiu bi hc : Kt qu cn t trong SGK v Mc tiu bi hc trong Sch Gio vin. Nay, khi c ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn, GV cn da vo phn Mc cn t v Trng tm kin thc k nng ca ti liu ny (c i chiu vi cc ngun trong SGV v SGK) xc nh mc tiu bi hc, tit hc. Nhn chung, gia cc ti liu ny khng c s mu thun no c. Ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn cng c bin son trn c s CT GDPT mn Ng vn v c i chiu, thng nht vi SGK v SGV. Trong trng hp c s vnh lch nht nh no th Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn chnh l cn c php l cui cng m ngi GV cn phi da vo xc nh mc tiu tit hc, bi hc.

Nh vy, ngoi vic nghin cu k CT, SGK, SGV v cc iu kin dy hc khc (c im i tng HS, trang thit b dy hc...), gi y ngi GV cn phi nghin cu ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn xc nh nhng phm vi KT-KN m HS cn phi t c sau tit hc. iu ny c ngha l trong h s dy hc ca mnh, k t by gi, ngi GV c thm mt cng c thng trc v c lc gip cho vic dy hc mt cch hiu qu. V pha c quan ch o, B Gio dc v o to s ch o cc b phn chc nng, NXB Gio dc nhanh chng in v pht hnh ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn mi GV c mt b (03 quyn) v cc bc ph huynh c th mua gim st vic hc tp ca con em mnh.

3. La chn kin thc dy hc theo chun KT-KN

Cng ging nh trn, trc khi ti liu Hng dn thc hin Chun KT-KN mn Ng vn ra i, nhiu GV v cn b ch o chuyn mn ch yu da vo phn Trng tm bi hc (SGV) v Ghi nh (SGK) xc nh v thng nht nhng KT-KN cn bn, ti thiu ca bi hc, tit hc. Tuy nhin, ni dung KT-KN c trnh by cc ti liu trn cng rt khi qut, gy khng t kh khn cho GV nht l khi phi minh nh tht chi tit cc n v kin thc ca bi hc.

S ra i ca cun Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn gip GV gii quyt vng mc , song cng i hi ngi s dng phi khai thc ti liu ny tht s khoa hc v sng to. Mt mt, cn bm st Chun KT-KN, nht l cc mc II. Trng tm KT-KN v III. Hng dn thc hin thit k dy hc nhm t c cc yu cu c bn, ti thiu ca gi hc, trnh l thuc hon ton vo SGK hay c dy ht ton b ni dung m SGV nu ra dn n thiu thi gian, qu ti, nng v thuyt trnh. Mt khc, cn cn c vo kh nng tip thu ca HS, vo mc tiu bi dng HS nng khiu... iu chnh, b sung, dy vt chun, trn chun, ch khng cng nhc v my mc ch dng li chun.

III. T chc dy hc theo chun kin thc, k nng ca mn hc

1. Nghin cu SGK v ti liu tham kho xc nh kin thc minh ho cho chun kin thc, k nng

Chun KT-KN, trc ht l cng chi tit ngi GV xut pht t xc nh cc tri thc c th trong SGK hoc trong cc ti liu tham kho. Ni cch khc, vic khai thc tri thc no ca bi hc trong SGK hay trong ti liu tham kho l da trn cc n v kin thc c nu ra trong Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn. VD: Dy bi Ch Pho (Ng vn 11), phn 1 : Tc gia Nam Cao, ti liu Hng dn thc hin chun KT-KN mn Ng vn nu nhng n v kin thc ti thiu sau :

- Quan im ngh thut+ Trc Cch mng : Ngh thut phi bm st cuc i, gn b vi i sng ca nhn dn lao ng ; nh vn phi c i mt ca tnh thng, tc phm vn chng hay, c gi tr phi cha ng ni dung nhn o su sc ; vn chng ngh thut l lnh vc i hi phi khm ph, tm ti, sng to ; lao ng ngh thut l mt hot ng nghim tc, cng phu ; ngi cm bt phi c lng tm.

+ Sau Cch mng : Nam Cao vn sng tc theo quan im ng n, tch cc.

- S nghip vn hc : vit v ngi tr thc tiu t sn ngho v ngi nng dn ngho (trc Cch mng) ; phc v khng chin (sau Cch mng).- Phong cch ngh thut+ Lun hng ti i sng tinh thn ca con ngi, "con ngi bn trong", nh vn c bit ti din t, phn tch tm l nhn vt ;

+ Thng vit v ci nh nht, bnh thng nhng c sc khi qut ln v t ra nhng vn x hi ln lao, nu nhng trit l nhn sinh su sc, quan im ngh thut tin b ;

+ Ging vn tnh to sc lnh m nng tru suy t ; bun thng chua cht m m thm yu thng. Ngn t sng ng, tinh t m gin d, gn gi.

GV s theo chun ny hng dn HS khai thc cc ni dung bi hc v ti liu tham kho khc nhm lm r, c th ha cc kin thc . Chng hn, vi ni dung Quan im ngh thut, GV hng dn HS minh ha bng cc tri thc trong SGK nh : + Ngh thut phi bm st cuc i, gn b vi i sng ca nhn dn lao ng: Trong truyn Trng sng, Nam Cao vit : "Ngh thut khng cn phi l nh trng la di, khng nn l nh trng la di, ngh thut ch c th l ting au kh kia thot ra t kip lm than + Nh vn phi c i mt ca tnh thng, tc phm vn chng hay, c gi tr phi cha ng ni dung nhn o su sc: "... N (tc phm vn chng) ca tng lng thng, tnh bc i, s cng bnh N lm cho ngi gn ngi hn (i tha)...

V phn Phong cch ngh thut, GV cng hng dn HS cn c vo chun khai thc cc ti liu ngoi SGK. VD :

+ Ngi bt Nam Cao lun hng ti i sng tinh thn ca con ngi, "con ngi bn trong"... : Chnh Nam Cao tng thng qua mt nhn vt trong Sng mn pht biu: "Sng tc l cm gic v t tng. Sng cng l hnh ng na nhng hnh ng ch l phn ph : c cm gic, c t tng mi sinh ra hnh ng.

+ Ging vn tnh to sc lnh m nng tru suy t ; bun thng chua cht m m thm yu thng : Trong truyn iu vn, Nam Cao bc bch : Ngi ta thng trch ti v tnh cm. Nhm. Ti ch gm ght s gi tr m thi. C iu ti gi tr theo cch khc. Ti c ng ci st tnh cm ca ti 2. Vn dng chun kin thc, k nng v k thut dy hc tch cc xy dng cc hot ng ln lp

Khng ch vn dng Chun KT-KN xc nh cc tri thc minh ha cn thit trong SGK, ti liu tham kho m GV cn phi da vo thit k cc hot ng hc tp trn lp. VD : Hng dn thc hin Chun KT-KN bi Chiu ti (H Ch Minh) c ghi :

...HNG DN THC HIN

1. Tm hiu chung

- Gii thiu Nht k trong t : Hon cnh ra i, nhng gi tr c bn.

- V tr ca bi th : Bi th 31 ca Nht k trong t ; sng tc vo cui ma thu nm 1942, trn ng i y t Tnh Ty n Thin Bo.

2. c - hiu vn bn

a) Ni dung

- Hai cu u : Bc tranh thin nhin chiu mun ni ni rng

+ Bc tranh thin nhin chiu mun : cnh chim mt mi tm chn ng v chm my c n tri lng l gia tng khng (so snh vi hnh nh cnh chim, chm my trong th c). y cng l cnh thc trong cm nhn ca t nhn - thi s (ch s tng ng gia ngi v cnh).

+ V p tm hn, tnh yu thin nhin v phong thi ung dung t ti (ch cnh ng ca t nhn v nhng rung ng dt do, bn lnh chin s, cht thp n ng sau cht tnh).

- Hai cu cui : Bc tranh cuc sng sinh hot ca con ngi

+ Bc tranh cuc sng vng sn cc : v p kho khon ca ngi con gi xm ni ang xay ng bn l than. Cuc sng i thng em li cho ngi t hi m, nim vui (so snh bn dch vi nguyn tc, ch ngh thut gi ch khng t, th php ip lin hon).

- Cu 4 : s vn ng ca t nhin cng l s vn ng ca t tng, hnh tng th H Ch Minh : chiu chuyn dn sang ti nhng bc tranh th li m ra bng nh sng rc hng (phn tch ch hng - nhn t ca bi th). Cng vi s vn ng ca thi gian l s vn ng ca mch th, t tng ngi lm th : t ti n sng, t tn li n sinh si, t bun sang vui, t lnh lo, c n sang m nng tnh ngi.

b) Ngh thut

- T ng c ng, hm sc.

- Th php i lp, ip lin hon,...

c) ngha vn bn

V p tm hn v nhn cch ngh s - chin s H Ch Minh : yu thin nhin, yu con ngi, yu cuc sng ; kin cng vt ln hon cnh, lun ung dung, t ti v lc quan trong mi cnh ng i sng.Theo nh hng ny, GV c th thit k cc hot ng :

Hot ng 1: Tm hiu hon cnh ra i v xut x ca bi thHot ng 2 : c hiu vn bn + c vn bn.

+ Phn tch gi tr ni dung v c sc ngh thut.Hot ng 3 : Tng kt, nh gi ngha ngh thut ca tc phm. Nhng nh ta bit, t chc cc hot ng hc tp (nht l cc hot ng tr tu cm xc bn trong ca HS), GV phi s dng cc PP, k thut dy hc, c bit l PP, k thut dy hc tch cc. Bi hot ng hc tp ni chung, hot ng nhn thc ni ring HS ch thc s din ra khi n c kch hot, iu khin bi cc bin php tc ng ca ngi dy. Chng hn : Bin php to tm th tip nhn vn hc cho hc sinh

To tm th tip nhn bng mt cuc thi nh

T chc mt cuc thi nh (thi gii thiu tc gi, tc phm; tr li nhanh cc bi tp trc nghim) gia cc HS hoc cc t, nhm l mt BP c th thu ht s ch ca HS, to tm th tip nhn v khng kh cn thit cho gi hc trc khi HS bc vo giai on c hiu vn bn.

VD : chun b tm th cho HS tip nhn truyn c tch Tm Cm, GV c th t chc: Trong vng 2 pht, hy tm v xp tht nhanh nhng tc phm vn hc dn gian sau y vo ng ct th loi ? (HS lm theo nhm, 1 bn / 1 nhm)

Sau khi HS thc hin xong, GV tip tc: nhn ln mn chiu v cho bit u l nh ngha v TCT m anh (ch) hc ? Gii thch l do la chn ?

Cch lm ny va c th thu ht c s ch , khch l v to hng th hc tp cho HS va kt hp c vic kim tra bi c cng nh thc hin c yu cu tch hp ca CT (tch hp dc vi bi Khi qut Vn hc dn gian m HS va hc vi tun trc v phn vn hc dn gian trong SGK Ng vn 6, tp 1).

To tm th hc tp bng nhng li gii thiu hay, n tng

Mt li m u bi hc tht hp dn s c tc dng khng nh thu hp khong cch gia HS v tc phm. V tm l, con ngi thng b thu ht, li cun bi nhng li ni hay, nhng cch ni c o, n tng. Chnh v vy, dn dt vo bi cng phi l mt ngh thut s phm ca ngi GV. Tuy nhin, iu cn b sung v i khi cn thay i y l HS m nhim vai ngi gii thiu bi mi. Vi s trng thnh v tm l, thc, thi v cc k nng hc tp, HS THPT hon ton c th m ng vai tr trn nu c GV khuyn khch, c v v gip . Lm c iu ny, kh nng to s ch v khch l cc HS khc cng ln.

VD: to tm th cho khi hc bi th Trng giang, GV c th gip HS dn dt nh sau : Ni ti Xun Diu, ngi ta hay nhc ti ngi bn th thn thit ca ng l Huy Cn. Chnh Xun Diu tng t v mnh v Huy Cn nh Rim-b v Vc-len : Hai chng thi s chong hi men - Say th xa l m tnh bn - Khinh r khun mn b li quen. Ln u tin, khi Huy Cn mang La thing b ng theo Xun Diu bc chn vo Hi Tao n Th Mi th cng l lc trong th Vit Nam nghe bng dy mt ting ch bun (Hoi Thanh). Trng giang m chng ta tm hiu hm nay l mt khc tiu biu trong ting ch bun y.

ng dng cc phng tin k thut hin i thu ht s ch v to hng th hc tp cho hc sinhBng nhng hnh nh, m thanh, mu sc, bng biu trc quan sinh ng, cc phng tin k thut hin i c th tc ng cng mt lc vo nhiu gic quan ca HS, khin cc em phi ch , tm gt nhng mi quan tm c nhn bc vo bi hc. Mt on phim Chn dung H Ch Minh trc khi hc Nht k trong t, mt on bng t liu v x Hu dn HS n thn V ca Hn Mc T, mt on bng hnh gii thiu ngh thut cho trc khi c hiu mt trch on trong Xy Vn gi di u l nhng dn d c th tc ng mnh n HS, a cc em chuyn vng khng gian ring t vo vng khng gian thm m ca bi hc. Tc dng ca BP ny khng ch dng li vic hnh thnh tm th cho HS m cn to ra ng cnh cho vic c hiu, trang b thm cho HS nhng kin thc cn thit, gip cc em nng cao tm n nhn chun b cho khu tip nhn tc phm.

Bin php t chc hc sinh tri gic ngn ng ngh thut mt cch tch cc, sng to c vn l bin php ch o tri gic ngn ng ngh thut c nh, c trn lp; c thm, c thnh ting; c c nhn, c kt hp vi bn; c nhanh ton b vn bn cm nhn m hng chung tot ln t chnh th bi vn, bi th; c chm, c k tng cu, tng on kt hp vi tra t in, tm hiu ch thch, in tch, in c hiu c ngha ca cu ch, on vn, on th l nhng hnh thc khc nhau ca hot ng c vn c th t chc mt cch linh hot HS vic tri gic ngn ng ngh thut t c hiu qu cao nht. i vo c th, chng ti ch hai khu sau y :

- Th nht l khu c nh ca HS. Thng thng, chng ta hay coi nh khu ny v cng t kim tra vic c ca hc tr nn nhiu HS n lp m cha h c vn bn tc phm. thc y hot ng tri gic ngn ng ngh thut ca HS, chun b tch cc cho vic hc vn trn lp, khu c cn i km vi nhng yu cu, bi tp c th :

+ c vn bn (1-2 ln) v cho bit cm nhn chung ca anh (ch)?

+ Theo anh (ch), tnh iu bao trm tc phm, tng on vn bn l g? T cn phi c tc phm bng ging c nh th no ?

+ Hy gii thch cch hiu ca anh (ch) v mt s cu vn (cu th), hnh nh, chi tit ngh thut...

+ Tp c din cm theo cm nhn ca anh (ch).y ch l m hnh chung. Vic c nh ca HS cn c GV hng dn c th theo tng bi hc. iu quan trng l phi kim tra thng xuyn v a vo tiu chun nh gi dn dn hnh thnh HS mt thi quen c vn ch ng, t gic trc khi ln lp.

- Th hai l khu c trn lp. Trc tin, HS s th hin kt qu tri gic thm m ca mnh qua vic c ca c nhn hoc phi hp vi mt HS khc. Trong mt s trng hp (nhng bi hc n gin) vic c din cm ca HS s th hin c yu cu tri gic ngn ng ngh thut m GV t ra. Nhng trong trng hp ngc li, GV s c din cm hoc hng dn mt HS c kh nng c din cm tt, c cht ging ph hp vi bi hc th hin.

S dng phng tin k thut hin i vt cht ha hot ng tri gic ngn ng ngh thut ca bn c hc sinh Vic t chc HS tri gic ngn ng ngh thut c th c tin hnh nh nhng ng dng ca cng ngh, k thut hin i. Thay cho hot ng c din cm ca thy v tr, GV t chc cho HS nghe ngh s k chuyn, ngm th, din xng qua bng hnh, a VCD, CD. Nhiu bi hc trong CT, SGK, nht l th, kch (VD : Tng t - Nguyn Bnh, t nc Nguyn Khoa im,) c th hin bng hnh thc sinh ng ca loi hnh ngh thut trnh din. Hnh thc din ngn trc quan ny khng ch kch thch hot ng tri gic thm m HS m cn khi gi hng th hc tp cc em. Tt nhin, cng cn trnh lm dng BP ny.

Tm li, vi hot ng tri gic ngn ng ngh thut, HS trc tip tip xc vi vn bn ngn t, phc sinh nhng k hiu cm lng trn trang giy ng thi bc u c nhng cm nhn chung v tc phm. Tuy nhin, y ch l nhng BP c tnh cht khi ng, qu trnh cm th cn phi c hin thc ha qua cc hot ng v BP thc thi khc na m trc tin l ti hin hnh tng, nhp thn vo cuc sng trong tc phm.

Bin php t chc hc sinh hot ng ti hin hnh tng vn hc mt cch tch cc, sng to

Ti thut v ti thut sng to th gii hnh tng trong tc phm

Ti thut l mt BP rt cn bn HS nm chi tit ct truyn, hnh ng, tm trng nhn vt... c nh vn miu t trong tc phm. VD : hy k li mt cch ngn gn truyn c tch Tm Cm hoc thut li cuc i c M k t khi lm con du gt n cho nh thng l P-Tra cho n khi cu A Ph v b trn khi Hng Ngi. Mc d vy, BP ny c th dn n s nhm chn nht l nhng tc phm c ct truyn n gin. vic ti thut tr nn hp dn v pht huy c sc sng to ca HS, chng ti thay i hnh thc din t ca BP. Chng hn: anh (ch) hy t t mnh vo v tr tc gi, ngi k chuyn hoc nhn vt k chuyn k li cu chuyn. Lc ny, HS s cm thy th v khi tng tng mnh l tc gi hay nhp vai nhn vt ang trc tip tham gia cu chuyn k li cho cc bn khc nghe. Chng hn, c th yu cu HS hy tng tng mnh l mt ngi hng xm st vch nh c c Hng k li nhng s kin din ra gia nh ny t khi c c T qua i.

Nu ti thut ch yu cu HS thut li n gin ni dung bc tranh i sng trong tc phm th ti thut sng to i hi HS phi tch cc ha tr tng tng ca mnh lp ch trng hoc din gii r hn nhng , t, s, tnh cn m , cn cha chu hin hnh r nt v y . Chng hn c nhng nh vn trong khi k li cuc gp g ca cc nhn vt hay cuc tranh lun ca nhn vt vi nhn vt khc... khng miu t hon cnh ca cc bui gp g hay khng miu t iu b, c ch ca nhn vt m ch a ra mt vi li nhn xt, bnh lun. i vi nhng tc phm nh th, GV c th yu cu HS miu t hon cnh hay hnh dng, iu b ca nhn vt... bng dng ni (miu t ming) hoc dng vit. Tt nhin, nhng vic lm ny phi gn lin vi ch ca tc phm, khng c tch ri, chch hng ngh thut ca nh vn trong on . Li ch ca nhng BP ti thut kiu ny l pht trin kh nng tng tng v cng sng to ca HS, gip HS tr nn ch ng, tch cc hn trong qu trnh thm nhp tc phm.

S ha nhng din bin trong truyn hoc mi quan h gia cc nhn vt ti hin hnh tng ngh thut

BP ny khng ch dng li yu cu s ha mt cch thun ty m ci chnh l HS cn tin on ngh thut ca nh vn, xc nh c cc ngha tot ln t cc quan h nhn vt - nhn vt, nhn vt - s kin, nhn vt - hnh nh thin nhin... V d nh khi GV yu cu HS ti hin mu thun tro phng v h thng nhn vt trong chng Hnh phc ca mt tang gia (trch S - V Trng Phng):

Trc quan ha bc tranh th gii hnh tng bng cc loi hnh tc phm ngh thut khc (tranh v, bng hnh, tng...)y l BP chuyn hnh tng phi vt th - hnh tng khng th soi ngm bng mt thng sang nhng hnh tng c tnh trc quan. Nu kt hp vi mt s th thut dy hc khc (VD : t chc mt cuc thi gia cc t, nhm c nh gi, xp loi, khen thng), y s l mt BP kch thch c hng th hc tp v pht trin kh nng sng to ca HS. trin khai BP ny, GV c th chia lp thnh nhiu nhm, yu cu HS tng tng v miu t li bng mt bc tranh hoc nn tng (bng cht do) m t hnh dng nhn vt, bc tranh thin nhin, s kin tnh hung... VD : hy dng li bng tranh cnh cho ch (Ch ngi t t), khung cnh Chiu ti, hnh tng B-li-cp hoc nn tng cc nhn vt Ch Pho, Th N... Vic nn tng c th kh din ra trong iu kin hc tp cc nh trng nc ta nhng vic v tranh l rt kh thi. Chng ti tng yu cu HS tng tng ti hin ni dung truyn ci Nhng n phi bng hai my (Ng vn 10) qua mt bc tranh v HS hnh dung rt tt v rt sng to. C HS v cnh mt ng quan x kin trn cng ng, pha di l hai ngi dn ang t co nhau, mt ngi ang gi nm ngn tay, cn ngi kia gi c mi ngn. V ng quan th ang ch v pha ngi ang gi mi ngn tay. Hin nay, do cc ngun t liu minh ha rt phong ph nn GV cng c th yu cu HS su tm bng hnh, tranh nh, tng minh ha, lm ni r thm hoc khc su n tng v hnh tng, s kin trong tc phm. Chng hn, rt nhiu hnh nh nh cc trng hp di y c th c tm thy d dng nh cng c tm kim Google trn Internet. VD1 : C th gip HS hnh dung r hn v ngha ca cu ca dao :

Thn em nh c u gaiRut trong th trng, v ngoi th en

qua cc hnh nh :

VD2: Cng c th minh ha, lm r thm mt cnh trong Th nguyn (trch R-m- v Giu-li-et) qua hnh nh sau :

Tt nhin, GV cng khng nn lm dng hnh thc ny, phi s dng n tht ng lc bi nu khng n s khin HS li t duy, tng tng. T chc hc sinh thc hin cc bi tp ti hin Bn cnh nhng BP nu trn, GV c th t chc HS thc hin nhanh cc bi tp ti hin. Chng hn :

+ Cung cp cho hc sinh mt lot cc s vic ln xn v yu cu cc em xp li theo mt trt t ng :

VD : gip HS nm chc ni dung t s trong on trch Trao duyn lm tin cho vic phn tch din bin tm trng nhn vt, GV yu cu HS thc hin bi tp sp xp cc ln xn sau : (1) Thy Kiu nhn gi em nhng chuyn sau ny khi linh hn nng quay tr v;

(2) Thy Kiu k cho Thu Vn nghe v mi tnh ca mnh vi Kim Trng v mong em kt duyn cng chng Kim;

(3) Thy Kiu tr v thc ti au xt khi nh ti Kim Trng; (4) Thy Kiu khn khon mi Thu Vn dy tha chuyn;

(5) Thy Kiu trao k vt cho Thu Vn.

y, p n ng s l : 4 - 2 - 5 - 1 - 3.+ Kt ni cc s vic theo ng ni dung miu t ca nh vn :VD: Hy ni nhng cm t t ngoi hnh, hnh ng, li ni ct gia sao cho ng vi cc nhn vt v trnh t s kin, qua ti hin li ni dung on trch Hi trng C Thnh (trch Tam quc din ngha - La Qun Trung):

Quan Cngmc o gip, vc mu ln ngaTrng Phi

nhn li

Ta cng kh ni

tao quyt liu sng cht vi my

chng ni mt li ma long ao x li

nghe tin mng r v cng

h qun ngha vn o ru ?

r nc mt khc, thp xung ly

mt trn xoe ru vnh ngc, ma x mu chy li m

c l u i trng phu li th hai ch

nh ba hi trng

Trn y l mt s BP t chc HS ti hin hnh tng vn hc. Ty theo c im ca tng bi hc m GV c s vn dng thch hp. iu quan trng l HS phi thc s i vo th gii ngh thut ca nh vn, chuyn nhng bc tranh i sng trong tc phm thnh nhng nh tng c th v sng ng trong chnh tm tr cc em. Bin php t chc hc sinh hot ng phn tch, ct ngha v kht qut ha ngha ngh thut mt cch tch cc, sng to Phn tch, ct ngha v nh gi khi qut bng m thoi gi m

Thc cht ca BP ny l GV thit k mt h thng cu hi c lgic cht ch dn dt HS i t cm th c th n khi qut ha ngha ca cc chi tit ngh thut trong tc phm, t nhng kt lun mang tnh b phn n nhng kt lun khi qut hn v cui cng l ch t tng. thc hin tt cng vic ny, cu hi phi c tnh hng ch r rng : cu hi nh hng phn tch, cu hi nh hng ct ngha v cu hi hng dn khi qut ha. Cu hi cn c th nhng khng vn vt, sng li nhng khng l , va gi m va thch thc tr tu HS. V iu quan trng nht l nhng cu hi y phi nhm tch cc ha cc hot ng t duy, cm xc ca HS ch khng phi thch hc tr hay bin cu tr li ca hc tr thnh bc m cho thy bnh ging. Hy th ng nghim vo mt trng hp c th : t chc HS phn tch, ct ngha v khi qut ngha ca hai cu th cui trong bi c Tiu Thanh k (Nguyn Du) bng m thoi gi m :

+ GV : T s ng cm vi Tiu Thanh, Nguyn Du ngh v mnh hn 300 nm sau : Chng bit ba trm nm l na. Ngi i ai khc T Nh chng?. V con s ba trm nm l na trong cu th th by, c hai kin: Th nht, hn ba trm nm l tnh t khi Tiu Thanh cht n lc Nguyn Du bit v khc cho Tiu Thanh. Th hai, y l con s c l ch khong thi gian di. Anh (ch) chn cch l gii no