Chng 5. NHN CCH TRONG TM L HC X HI

NI DUNG5.1. Khi nim nhn cch trong Tm l hc x hi5.2. Cu trc ca nhn cch5.3. Cc yu t chi phi s hnh thnh v pht trin nhn cch5.4. S suy thoi nhn cch5.5. Cc kiu nhn cch trong Tm l hc x hi5.6. Quan h lin nhn cch

5.1. Khi nim nhn cch trong TLHXH- Thut ng Nhn cch c ph bin rng ri trong i sng x hi hin nay.- Nhn cch l i tng nghin cu ca nhiu ngnh khoa hc khc nhau.- Nhn cch l mt phm tr c bn ca tm l hc.- Tm l hc x hi nghin cu nhn cch bao gm ton b cc c im tm l ca c nhn c th hin trong cc mi quan h x hi thng qua hot ng v giao tip ca mi c nhn .

5.2. Cu trc ca nhn cchCc biu hin bn ngoi (vai x hi c nhn)Li bn trong (ci ti)Ci ti ch quanCi ti c phn

5.3. Cc yu t chi phi s hnh thnh v pht trin nhn cchNHN CCHCc yu t chi phi s hnh thnh v pht trin nhn cchYu t sinh hcYu t mi trngYu t gio dcYu t hot ng ca c nhn

5.4. S suy thoi nhn ccha. nh ngha:Hin tng nhn cch c hnh vi phi x hi khng ph hp vi cc chun mc x hi trong mi quan h vi ngi khc hoc vi x hi c gi l s suy thoi nhn cch.

5.4. S suy thoi nhn cchb. Cc mc suy thoi nhn cch (tnh cht khng ph hp vi cc chun mc x hi):- Mc thp nht l nhn cch hnh thnh mt s cc nt tnh cch khng ph hp: tham lam, la di, c c,... - Mc th hai ca s suy thoi nhn cch l cc nhn cch c cc hnh vi lch chun mang tnh h thng v thng xuyn: la o, hnh vi ti phm, t nn x hi,...- Mc th ba l ri nhiu, ri lon nhn cch (bnh l, bt thng).

5.4. S suy thoi nhn cchc. Cc nguyn nhn suy thoi nhn cch- H thng cc gi tr, cc chun mc x hi khng c nhm x hi tn trng.- Mu thun gia nhng nhu cu, mong mun c nhn vi cc vai tr ca x hi m c nhn phi m nhim hay vi s hn ch ca cc iu kin c th gip c nhn tha mn cc nhu cu .- Nhn cch b suy thoi do nguyn nhn bnh l (b hy hoi cc chc nng tm l, khng cn thc).

5.5. Cc kiu nhn cch trong TLHXHa. Khi nim kiu nhn cchL mt mu ngi bao gm nhng c im in hnh v mt x hi chung cho mt lp hay mt loi ngi.- Mt m hnh bao gm cc c im x hi ca con ngi do cc nh nghin cu phc ha ln nghin cu.- Cc c im (hay tiu chun) c ly lm cn c phn kiu ngi thng l cc c im x hi nh: thi i vi cng vic, vi nhng gi tr trong x hi,

5.5. Cc kiu nhn cch trong TLHXHb. Phn loi cc kiu nhn cchCn c vo cc nh hng gi tr trong hot ng sng ca c nhn, c 5 kiu nhn cch c bn sau:- Ngi l thuyt;- Ngi chnh tr;- Ngi kinh t;- Ngi thm m;- Ngi v tha.

5.5. Cc kiu nhn cch trong TLHXHb. Phn loi cc kiu nhn cchPhn loi theo nh hng gi tr trong quan h ngi - ngi, c ba kiu nhn cch:- Kiu ngi nhng nhn (b p o);- Kiu ngi cng kch (mnh m);- Kiu ngi h hng (lnh lng).

5.5. Cc kiu nhn cch trong TLHXHb. Phn loi cc kiu nhn cchPhn loi nhn cch thng qua giao tip c th c cc kiu nhn cch sau:- Ngi thch sng bng ni tm;- Ngi thch giao tip hnh thc;- Ngi nhy cm;- Ngi ba hoa.

5.5. Cc kiu nhn cch trong TLHXHb. Phn loi cc kiu nhn cchPhn loi nhn cch qua s bc l bn thn trong hot ng v giao lu. Ngi ta thng ni ti 2 kiu nhn cch:- Nhn cch hng ngoi;- Nhn cch hng ni.Trn y l mt s cch phn loi nhn cch thng gp trong cc ti liu tm l hc nc ngoi.

5.5. Cc kiu nhn cch trong TLHXHb. Phn loi cc kiu nhn cchCn c vo thi hc tp ca sinh vin, c 4 kiu nhn cch sinh vin (W, X, Y, Z):- Kiu W: mc ch hc tp chun b cho ngh nghip tng lai.- Kiu X: ch hc cc mn hc cho l s cung cp tri thc v kinh nghim v cuc sng ni chung.- Kiu Y: c gng t kt qu cao trong hc tp v tch cc tham gia cc hot ng chung.- Kiu F: thng ch quan tm ti cc hot ng x hi.

5.6. Quan h lin nhn cch5.6.1. Quan h x hia. QHXH l g? l quan h gia cc c nhn vi t cch i din cho nhm x hi, do x hi quy nh mt cch khch quan v vai tr ca mi c nhn trong nhm.

- C nhn phi thc hin cc vai tr do x hi quy nh vi t cch l thnh vin ca mt nhm x hi.- Cc vai tr c thc hin theo tng chc nng m c nhn m nhim.- Quan h x hi quy nh bn cht con ngi.

* Phn loi cc mi QHXH:- Da theo ni dung mi QHXH:+ QHXH chung l quan h ngi no cng c: quc gia, dn tc, giai cp, a phng, lnh o, chnh quyn, php lut, phong tc tp qun,+ QHXH ring l quan h tng c nhn xy dng nn: c quan, gia nh, bn b, ngi thn,

- Cn c vo tnh cht hot ng:+ QHXH chnh thc l quan h hnh chnh do x hi quy nh: cp di - cp trn, ngi dn - chnh quyn,+ QHXH khng chnh thc l quan h tm l ca c nhn: tnh cm, nhm bn b, x giao,* Lu :- Cn xy dng mi QHXH ng n (vai tr, chc nng) c hnh vi c x thch hp.- Cn phi bit kt hp cc mi QHXH v x s mt cch ph hp.- Ch thc hin cc mi quan h x giao (giao tip) lch s, vn ha.

b. Qu trnh hnh thnh cc mi QHXH* Qu trnh c nhn tham gia vo cc mi QHXH: thng qua hot ng v giao tip ca c nhn.- Nhu cu v ngi khc: nhu cu bm sinh.- S hp tc: tn ti v pht trin.- Gia nh v nhm bn b: hnh thc u tin ca cc mi QHXH.

* S gn b ca c nhn trong mi QHXH (thn thit, thn thin, ha nhp,).- S gn b l mi quan h tnh cm ni lin cc c nhn vi nhau (thng qua s tha nhn gi tr v tm quan trng).- L mt hnh vi tng tc nhm thit lp mi quan h vi nhng ngi quan tm chm sc n nhau.

* X hi ha (XHH) c nhn trong QHXH:- XHH l mt qu trnh thch ng, ha nhp ca c nhn vo x hi.- XHH l yu t quan trng hnh thnh mi QHXH.- XHH l bn cht bin chng ca mi QHXH (c nhn v x hi).- Con ngi sinh ra v ln ln c XHH hnh thnh v pht trin nhn cch.

c. Vn x hi ha c nhn* XHH c nhn l g?- XHH c nhn l qu trnh chuyn bin t con ngi sinh hc, con ngi tm l thnh con ngi x hi, thnh nhn cch. - l qu trnh c nhn thch ng, ha nhp v tr thnh ch th tch cc sng to trong cng ng, x hi.

+ XHH c nhn l qu trnh c nhn hp th nn vn ha ca cng ng, x hi t c nhng c trng x hi ca bn thn, hc c cch suy ngh v ng x c coi l thch hp trong x hi.+ L qu trnh lnh hi nhng kinh nghim ca loi ngi.+ L qu trnh con ngi hc hi, rn luyn thc hin cc vai tr x hi.+ XHH l qu trnh lin tc, din ra sut i ngi.

- Qu trnh XHH th hin trong c 2 qu trnh:+ Qu trnh khch th ha: th hin bn cht ca mnh vo trong sn phm ca hot ng.+ Qu trnh ch th ha: tip thu, lnh hi nn vn ha x hi to nn nhn cch.- Qu trnh XHH gn lin vi hot ng c i tng v giao tip.

- Con ngi bng hot ng v giao tip gia nhp vo cc QHXH, tng ha cc QHXH to thnh bn cht ngi -> qu trnh XHH c nhn.- TLHXH xem xt qu trnh XHH c nhn phng din cc nhn ha nhp vo cc quan h ngi - ngi, QHXH thch nghi vi cc nhm x hi c th, hc cch chung sng v hp tc vi nhng ngi xung quanh.

- XHH c nghin cu trn 2 bnh din:+ Nhn ct ngang: qu trnh c nhn thch nghi vi mt nhm x hi c th.+ Nhn ct dc: qu trnh thch nghi lin tc vo cc nhm x hi khc nhau ca mi c nhn trn phm vi ton b i ngi.

* Cc vn XHH trong nhm:- Nng lc nhp vai v thc v ci ti: Ti l l ai? ang u? Lm g?- Hot ng ca ci ti v nhng bin ng x hi.- XHH trong nh trng: G H.- Tr em c XHH trong nhm bn: cc giai on hc kt bn.+ Lc u, tr chi mt mnh.+ Giai on quan h bt bnh ng.+ Giai on quan h bnh ng.- XHH cc nhm x hi khc: on th, CLB, nhm t pht,

* Nhng hu qu ca phi XHH:- Nhng tr em hon ton phi XHH: kh c th ti XHH.- Nhng tr em c hnh phi x hi hay hnh vi lch chun:+ Sinh hot;+ Hc tp;+ ng x x hi;+ Trt t cng cng v x hi;

5.6.2. Quan h lin nhn ccha. Quan h lin nhn cch l g?Quan h lin nhn cch l quan h c nhn vi c nhn trn c s tm l, tnh cm v s ng nht vi nhau mc nht nh.

- Quan h lin nhn cch l nhng mi quan h v mt TLXH gia cc ch th trong mt nhm x hi xc nh.- L mi quan h gia ngi vi ngi trn c s c c nhng ci chung v tnh cm hoc i sng tm l ca h.- Quan h lin nhn cch ny sinh trn mc ha hp, ng nht v mt tm l no : nhn thc, tnh cm, tm trng, tnh cch,

b. Cc yu t chi phi quan h lin nhn cch* Giao tip trong h thng quan h lin nhn cch- Giao tip l g? l s tip xc tm l gia ngi vi ngi, thng qua con ngi trao i vi nhau v thng tin, cm xc, tri gic ln nhau, nh hng tc ng qua li vi nhau.

* Bn cht giao tip- Giao tip l mt qu trnh trao i thng tin hai chiu, l s chia s thng tin hai chiu, l mt cuc i thoi hai chiu lm thay i nhn thc hai bn.- Cc yu t trong qu trnh giao tip u ng (nhn thc, thi , hnh vi,).- Giao tip l qu trnh tc ng qua li: hiu bit v nhau, p ng c mong mun ca cc bn,...

* Cc yu t TLXH to nn mi quan h lin nhn cchThn phn x hi: c nhn nhn thc c mnh v c biu tng v bn thn, bit c v tr ca mnh trong quan h vi ngi khc trong mt bi cnh x hi nht nh.S tng tc gia 2 bn trong hot ng chung: gip , h tr,S ging nhau (quan im, li ch, s thch,) v khc nhau (b sung cho nhau nhng thiu ht).

S gn gi: th cht, a l (khng gian, thi gian), tm l, s thn thuc,

c. S pht trin quan h lin nhn cch- Theo Scansoni, qu trnh pht trin quan h lin nhn cch c 3 giai on khc nhau:+ Giai on khai thc, tm hiu ln nhau.+ Giai on chia s mc ch chung.+ Giai on gn kt vi nhau.- Theo Levinger v Snoek, c 3 mc :+ Tip xc s khng: tm hiu v thm d v nhau.+ Quan h hi ht: giao tip vi nhau trn c s trao i cng vic, hng th, s thch,+ Quan h su sc: gn b, yu thng, cng nhau thc hin cng vic chung.

d. Mt s mi quan h lin nhn cch in hnh* Quan h lin nhn cch trong x hi: Tnh bn; tnh yu; hn nhn v gia nh; ng nghip, ng ch, ng hng;* Quan h lin nhn cch trong nh trng:- Nhm bn b.- Quan h thy vi tr v ngi ln.- Quan h gia ngi lnh o vi tp th s phm v hc sinh.

CU HI N TP CHNG V1. Nhn cch l g? C nhng yu t no nh hng n s hnh thnh v pht trin nhn cch? Vai tr ca cc yu t ?2. C cc thnh phn no to nn cu trc ca nhn cch?3. Th no l kiu nhn cch x hi? ngha ca vic nghin cu kiu nhn cch x hi? Anh/Ch cho bit c nhng kiu nhn cch x hi no? M t kiu nhn cch .4. Phn bit quan h x hi v quan h lin nhn cch. Lm cch no iu chnh cc yu t nh hng n quan h lin nhn cch?

CM N CC BN!Email: nguyen1975hongphan@yahoo.comT: 0903169291