Môn học

Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác – Lênin

I

II

III

Thế giới quan và phương pháp luận Triết học của chủ nghĩa Mác - Lênin

Học thuyết kinh tế của chủ nghĩa Mác –Lênin về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa

Lý luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin về chủ nghĩa xã hội

NỘI DUNG GỒM 3 PHẦN

HÀ THANH MINH0913806835

hathanhminh@dhqg.edu.vn

Tài liệu tham khảo

1. Bộ Giáo dục Đào tạo, Ban chỉ đạo biên soan chương trình, giáo trình các môn Lý luận chính trị, Giáo trình Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội 2009;

2. Bộ Giáo dục Đào tạo, Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (Các chuyên đề), Nhà xuất bản đại học Kinh tế quốc dân, Hà nội 2008

PHẦN THỨ NHẤT

THẾ GIỚI QUAN VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN TRIẾT HỌC CỦA

CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

Thân thoai Nư Oa

Kinh Thanh

Đêmôcrit

Nội dung

I. Triết học là gì?

II. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy vật biện chứng

III. Quan điểm duy vật biện chứng về vật chất, ý thức và mối quan hệ giữa vật chất và ý thức

(Trí tuệ)

(Triết) (Khẩu)

HAI CÁCH LÝ GIẢI THUẬT NGỮ “TRIẾT” TRONG HÁN TỰ

Biên soan: PHAM VĂN SINH – Trương Đai hoc Kinh tê Quôc dân - 2006

(Trí tuệ)

(Triết) (Khẩu)

HAI CÁCH LÝ GIẢI THUẬT NGỮ “TRIẾT” TRONG HÁN TỰ

Biên soan: PHAM VĂN SINH – Trương Đai hoc Kinh tê Quôc dân - 2006

(Con đương suy ngâm đê con ngươi đạt tơi “Chân ly thiêng liêng”)

Tương truyên Đưc Phât Thichca sau 49 ngay thiên đinh dươi gôc cây Bô Đê ma đa thâu to

Chân ly cuôc sông (Tư diêu đê)

Trương Athens (Bưc hoa cua Raphael-TKXV)

“TriÕt häc lµ hÖ thèng tri thøc lý luËn chung nhÊt cña con ng êi vÒ thÕ giíi; vÒ vÞ trÝ, vai trß cña con ng êi trong thÕ giíi Êy.”

Đac UynTriêt gia Heraclit

Anhxtanh

Niuton

Ban chât-Logos

Cua thê giơi?

Ban chât cac hiên tương vât ly?

Ban chât va quy luât cac vât thê ?

Ban chât va quy luât phat

triên cac giông loai?

II. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy vật biện chứng

1. Vấn đề cơ bản của triết học và sự đối lập giữa chủ nghĩa duy vật vơi chủ nghĩa duy tâm trong việc giải quyết vấn đề cơ bản của triết học

2. Các hình thức phát triên của chủ nghĩa duy vật trong lịch sử

1. Vấn đề cơ bản của triết học và sự đối lập giữa chủ nghĩa duy vật với chủ nghĩa duy tâm trong việc giải

quyết vấn đề cơ bản của triết học

• Vấn đề cơ bản của triết học?

VÊn ®Ò c¬ b¶n lín cña mäi triÕt häc, ®Æc biÖt lµ triÕt häc hiÖn ®¹i, lµ vÊn ®Ò quan hÖ giưa t duy víi tån t¹i".

VÊn ®Ò c¬ b¶n lín cña mäi triÕt häc, ®Æc biÖt lµ triÕt häc hiÖn ®¹i, lµ vÊn ®Ò quan hÖ giưa t duy víi tån t¹i".

Có 3 quan điêm

(1) Vật chất – ý thức, VC qđ y thức: CNDV

(2) Ý thức – vật chất, YT qđ VC: CNDT

(3) Hai yếu tố song song tồn tại: Nhị nguyên

2. Các hình thức phát triên của chủ nghĩa duy vật trong lịch sử

• CNDV chất phát giống: VC qđ YT

• CNDV siêu hình

• CNDV biện chứng Khác:

Khác

• CNDV Chất phác: - TK cổ đại,

- Đặc trưng: (1) đồng nhất VC vơi Vật thê.

(2) có một hoặc một số chất ban đầu tạo ra thế giơi (Lửa, nươc, gió, kim, mộc, thủy, hỏa, thổ…)

CNDV siêu hình

• TK 15 – 19

• Đặc trưng cơ bản:

- Tiếp tục phát triên qđ VC của CNDV chất phác: một số chất tạo nên vũ trụ (nguyên tử)

- Sử dụng PP siêu hình đê nhận thức thế giơi: Sự vật hiện tượng tồn tại không có mối liên hệ vơi nhau, cô lập, tách rơi

CNDV Biện chứng

• Do Mác và Ăngghen sáng lập TK 19, sau đó Lênin tiếp tục phát triên

• Vật chất là thực tại khách quan

• Sử dụng PP biện chứng đê :

- Nhận thức các SV, HT đặt nó trong mối quan hệ vơi đối tượng khác

- Nhận thức đối tượng ở trạng thái động trong khuynh hương chung phát triên

CN DUY TÂM

• Chủ quan: Ý thức, tình cảm, triệt đê hóa (y thức là của con ngươi)

• Khách quan: y thức ngoài con ngươi, có trươc vũ trụ, trươc con ngươi. Ví dụ: y niệm, y niệm tuyệt đối, đấng sáng tạo…biêu hiện tin vào lực lượng siêu nhiên.

III. Quan điểm duy vật biện chứng về vật chất, ý thức và mối quan hệ giữa vật chất và ý thức

1. Vật chất

2. Ý thức

3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức

“五行”说 KIM

MỘC

THỦY

HỎA

THỔ

C¸ch ng«n cña Heraclit: ThÕ giíi vËt chÊt “M·i m·i ®·, ®ang vµ

sÏ lµ ngän löa vÜnh viÔn ®ang kh«ng ngõng bïng ch¸y vµ tµn lôi”.

http://www.livius.org/a/1/greeks/democritus.jpg

"VËt chÊt lµ mét ph¹m trï

triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ® îc ®em l¹i cho con ng êi trong c¶m gi¸c, ® îc c¶m gi¸c cña chóng ta chÐp l¹i, chôp l¹i, ph¶n ¸nh vµ tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c".

(V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. TiÕn bé, M¸txc¬va, 1980, t.18, tr. 151).

- Phaân tích : + “Vaät chaát laø moät phaïm truø trieát hoïc”. Vôùi tính caùch laø moät phaïm truø trieát hoïc, vaät chaát khoâng toàn taïi caûm tính, nghóa laø noù khoâng ñoàng nhaát vôùi caùc daïng vaät theå cuï theå. Vaät theå laø caùi coù haïn, coù sinh, coù dieät; coøn vaät chaát laø caùi voâ sinh, voâ dieät, voâ haïn vaø chuyeån hoùa töø daïng naøy sang daïng khaùc.

+ …“Thöïc taïi khaùch quan”, tức la toàn taïi beân ngoaøi khoâng leä thuoäc vaøo caûm giaùc. Ñaây laø tieâu chuaån ñeå phaân bieät giöõa vaät chaát vaø nhöõng caùi khoâng phaûi laø vaät chaát, caû trong töï nhieân vaø xaõ hoäi.

+ … “ñem laïi cho con ngöôøi trong caûm giaùc, ñöôïc caûm giaùc chuïp laïi, cheùp laïi…”, nghĩa là vaät chaát toàn taïi khaùch quan, nhöng khoâng toàn taïi tröøu töôïng maø toàn taïi hieän thöïc qua caùc söï vaät cuï theå. Khi taùc ñoäng vaøo giaùc quan, chuùng gaây neân caûm giaùc vaø ñöôïc caûm giaùc ghi cheùp laò, ñieàu ñoù chöùng toû con ngöôøi coù khaû naêng nhaän thöùc ñöôïc theá giôùi.

YÙ nghóa : - Ñònh nghóa vaät chaát cuûa Leânin giaûi

quyeát ñöôïc vaán ñeà cô baûn cuûa trieát hoïc theo laäp tröôøng DVBC, khaúng ñònh VC coù tröôùc, YT coù sau.

- Khaúng ñònh VC quyeát ñònh YT, YT phaûn aùnh VC vaø baùc boû taát caû nhöõng quan ñieåm cuûa CNDT, khaéc phuïc ñöôïc tính sieâu hình, phieán dieän cuûa CNDV taàm thöôøng quan nieäm veà vaät chaát.

- Ñònh nghóa naøy ñöôïc môû roäng trong lónh vöïc XH

- Trang bò TGQ & PPL khoa hoïc môû ñöôøng cho caùc khoa hoïc cuï theå phaùt trieån. Ñem laò nieàm tin cho con ngöôøi trong nhaän thöùc theá giôùi vaø caûi taïo theá giôùi.

VẬT CHÂT

TỒN TAI KHÁCH QUAN

Ý THƯC LÀ SƯ PHAN ÁNH CHỦ QUAN ĐÔI

VỚI TỒN TAI KHÁCH QUAN

BẢN CHÂT CỦA ÁNH SÁNG !?

• Vận động vơi tư cách là phương thức tồn tại của vật chất

• Không gian và thơi gian vơi tư cách là hình thức tồn tại của vật chất

• "VËn ®éng hiÓu theo nghÜa chung nhÊt (...) bao gåm tÊt c¶ mäi sù thay ®æi vµ mäi qu¸ trnh diÔn ra trong vò trô, kÓ tõ sù thay ®æi vÞ trÝ ®¬n gi¶n cho ®Õn t duy".

• lµ thuéc tÝnh cè hữu cña vËt chÊt", "lµ ph ¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt".

C.M¸c vµ Ph.¡ngghen: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia,

Hµ Néi, 1994, t.20, tr. 519 và 89.

• Chuyên dịch vị trí của vật thê trong không gian

F = G.m1m2/r2

E = mc2

88Ra226   ======> 86Rn222  + 2He4

NaOH + HCl = NaCl + H2O

Fe + H2SO4 = FeSO4 + H2

LÝ

HOA

SINH

CƠ

XA HỘI

Vaän ñoäng vaø ñöùng im : Vaän ñoäng laø tuyeät ñoái, ñöùng im laø

töông ñoái.- Vaän ñoäng laø tuyeät ñoái: vì noù laø

phöông thöùc toàn taïi cuûa vaät chaát, laø thuoäc tính coá höõu cuûa vaät chaát, neân khoâng ôû ñaâu vaø khoâng coù luùc naoø coù vaät chaát maø khoâng coù vaän ñoäng.

- Ñöùng im laø töông ñoái: Vì khoâng coù ñöùng im töông ñoái thì khoâng coù söï vaät cuï theå, rieâng leû, xaùc ñònh, do vaäy khoâng theå nhaän bieát baát kyø caùi gì.

- Ñöùng im laø vaän ñoäng thaêng baèng, trong söï oån ñònh töông ñoái, baûo toàn caáu truùc xaùc ñònh, ñeå khaúng ñònh noù laø noù, noù chöa phaûi laø caùi khaùc.

Khoâng gian vaø thôøi gian Nhöõng quan nieäm khaùc nhau

- CNDT:+ Can tô: Khoâng gian vaø thôøi gian laø

hình thöùc tri giaùc chuû quan cuûa con ngöôøi quy ñònh.

+ Heâghen: Khoâng gian vaø thôøi gian laø yeáu toá trong söï phaùt trieån cuûa “ YÙ nieäm tuyeät ñoái”.

+ Makhô: Khoâng gian vaø thôøi gian laø heä thoáng lieân keát chaët cheõ cuûa chuoãi caûm giaùc.

- CNDV SH: Tuy thöøa nhaän khoâng gian, thôøi gian toàn taïi khaùch quan nhöng hoï cho raèng ñoù laø söï toàn taïi “troáng roãng”, khoâng gaén vôùi v/c vaän ñoäng.

Quan nieäm cuûa trieát hoïc Maùc-Leâ nin

_ Khaùi nieäm khoâng gian , thôøi gian

+ Khoâng gian: laø hình thöùc toàn taïi cuûa vaät chaát xeùt veà maët quaûng tính.

+ Thôøi gian: laø hình thöùc toàn taïi cuûa vaät chaát xeùt veà maët tröôøng tính.

Vaät chaát vaän ñoäng laø vaän ñoäng trong khoâng gian vaø thôøi gian.

- Quan heä giöõa khoâng gian, thôøi gian vôùi vaät chaát vaän ñoäng

- Tính chaát cuûa khoâng gian, thôøi gian

+ Tính khaùch quan: khoâng gian, thôøi gian laø thuoäc tính cuûa vaät chaát, gaén lieàn vôùi vaät chaát vaän ñoäng, vaät chaát toàn taïi khaùch quan, neân khoâng gian, thôøi gian cuõng toàn taïi khaùch quan.

+ Tính voâ taän, voâ haïn cuûa khoâng gian, thôøi gian: Vaät chaát laø voâ taän, voâ haïn neân khoâng gian vaø thôøi gian gaén lieàn vôùi vaät chaát cuõng voâ taän, voâ haïn.

+ Khoâng gian coù 3 chieàu; thôøi gian chæ coù 1 höôùng.

Muoán nhaän thöùc ñuùng ñaén caùc söï vaät, hieän töôïng nhaát thieát phaûi xem xeùt noù trong khoâng gian, thôøi gian nhaát ñònh, phaûi coù quan ñieåm lòch söû cuï theå. Phaûi tính ñeán caû quaù khöù, hieän taïi, vaø töông lai nhöng hieän taïi laø caùi cô baûn.

YÙ NGHÓA:

d. Tính thoáng nhaát vaät chaát cuûa theá giôùi

*. Nhöõng quan nieäm khaùc nhau: - CNDT cho baûn chaát cuûa theá

giôùi laø tinh thaàn, neân theá giôùi thoáng nhaát laø thoáng nhaát ôû lónh vöïc tinh thaàn, “YÙ nieäm tuyeät ñoái”.

- CNDV coå ñaïi cho raèng theá giôùi thoáng nhaát ôû moät daïng vaät theå cuï theå naøo ñoù nhö: nöôùc, khoâng khí, löûa, nguyeân töû,…

*. CNDV biện chứng:Bản chất của thế giới là vật chât, theá giôùi

thoáng nhaát ôû tính vaät chaát của nó.

+ Chæ coù một theá giôùi duy nhaát la theá giôùi vaät chaát, theá giôùi vaät chaát la cai có trươc, toàn taïi khaùch quan, ñoäc laäp vôùi yù thöùc của con người.

+ Theá giôùi vaät chaát tôn tai vĩnh viễn, voâ taän, voâ haïn, không đươc sinh ra va không bi mât đi.

+ Trong theá giôùi ñoù khoâng coù gì khaùc ngoaøi quaù trình vaät chaát vaän ñoäng, chuyeån hoaù laãn nhau, taát caû ñeàu laø nguyeân nhaân, keát quaû cuûa nhau vaø ñeàu laø vaät chaát.

YÙ nghóa : -Trong hoaït ñoäng nhaän thöùc vaø

thöïc tieãn phaûi xuaát phaùt töø hieän thöïc khaùch quan, laáy ñoù laøm cô sôû , ñieàu kieän cho hoaït ñoäng cuûa mình.

-Nhöõng muïc ñích chuû tröông, keá hoaïch vaø caùc bieän phaùp toå chöùc thöïc hieän, khoâng theå ruùt ra töø nguyeän voïng, mong muoán chuû quan maø phaûi ñöôïc xaây döïng töø hieän thöïc khaùch quan môùi coù khaû naêng trôû thaønh hieän thöïc.

Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giơi khách quan.

Ý thức là hình ảnh thế giơi khách quan được di chuyên vào trong đầu óc của con ngươi và được cải biến đi

Phạm trù y thức

“Hình aûnh chuû quan” - Vì söï phaûn aùnh cuûa con người phuï

thuoäc vaøo taâm sinh ly, muïc ñích yeâu caàu, hoaøn caûnh phaûn aùnh.

- Moãi ngöôøi khaùc nhau phaûn aùnh khaùc nhau

Bô óc của con ngươi

Bộ óc người là cơ quan vật chất của ý thức

Ý thức là chức năng của bộ óc người.

Hoạt động ý thức của con người diễn ra trên cơ sở hoạt động sinh lý thần kinh của bộ óc người.

Do đó, Ý thức chỉ là thuộc tính của một dạng vật chất sống có tổ chức cao là bộ óc người.

14 – 15 tỷ tế bào thần kinh

Sự tác động của thế giơi bên ngoài đê bộ óc phản ánh lại đê hình thành y thức

Phản ánh Là sự tái tạo những đặc điểm của một hệ thống vật chất này ở hệ thống vật chất khác trong quá trình tác động qua lại của chúng

Thuộc tính phản ảnh

• Trong giơi tự nhiên vô sinh:• Chỉ có phản ảnh vật ly, hóa

học

• Phản ảnh có tính chất thụ động, chưa có sự định hương, lựa chọn

• Trong giơi tự nhiên hữu sinh:

• Là phản ảnh sinh học trong các cơ thê sống

• Phản ảnh có sự định hương, sự lựa chọn nhơ đó sinh vật thích nghi vơi môi trương

Phản ảnh sinh học: Khích thích đối vơi (thực vật); các phản xạ đối vơi (động vật có hệ thần kinh); tâm ly động vật cao cấp có bộ óc

Quá trình Lao động

• Con ngươi tác động vào thế giơi khách quan làm bộc lộ những thuộc tính, những kết cấu, những quy luật vận động, biêu hiện thành những hiện tượng nhất định mà con ngươi có thê quan sát được. Từ đó hình thành nên y thức của con ngươi.

Ngôn ngữ

• Là hệ thống tín hiệu vật chất chứa đựng thông tin mang nội dung y thức.

• Là vỏ vật chất của tư duy

Là sự phản ánh năng động, sáng tạo thế giới khách quan của bộ óc con người; là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan

Ñaëc tröng phaûn aùnh cuaû yù thöùc: - Trao ñoåi thoâng tin giöõa chuû theå

vaø ñoái töôïng phaûn aùnh coù choïn loïc vaø ñònh höôùng.

- Moâ hình hoaù ñoái töôïng trong tö duy döôùi daïng hình aûnh tinh thaàn.

- Hieän thöïc hoaù ñoái töôïng thoâng qua hình aûnh thöïc tieãn.

Tr.ĐH Nông nghiệp I

c. Kết cấu của y thức

Tri thức là toàn bộ những hiêu biết của con ngươi, là kết quả của quá trình nhận thức, là sự tái tạo lại hình ảnh của đối tượng được nhận thức dươi dạng các loại ngôn ngữ

Tình cảm là những rung động biêu hiện thái độ của con ngươi trong các quan hệ

Ý chí là sự biêu hiện sức mạnh của bản thân mỗi ngươi nhằm vượt qua những cản trở trong quá trình thực hiện mục đích đó

3. Mối quan hệ giữa vật chất và y thức

a. Vai trò của vật chất đối vơi y thức

b. Vai trò của y thức đối vơi vật chất

c. Ý nghĩa phương pháp luận

a. Vai trò của vật chất đối vơi y thức

• VC qđ nội dung của YT, Nội dung của YT là sự phản ánh đối vơi VC

• VC qđ sự biến đổi, phát triên của YT

• VC qđ khả năng sáng tạo của YT

• VC là nhân tố qđ phát huy tính năng động sáng tạo của YT trong hoạt động thực tiễn

b.Vai trò của y thức đối vơi vật chất

• Tác dụng phản ánh thế giơi khách quan

• Tác dụng cải biến sáng tạo thế giơi khách quan

• Giơi hạn và điều kiện tác dụng năng động sáng tạo của y thức

c. Ý nghĩa phương pháp luận

• Tôn trọng khách quan; nhận thức và hành động theo quy luật khách quan

• Phát huy năng động chủ quan; phát huy vai trò của tri thức khoa học và cách mạng trong hoạt động thực tiễn

• Tính thống nhất biện chứng giữa tôn trong khách quan và phát huy năng động chủ quan trong hoạt động thực tiễn.

Ôn tập

• Phân tích định nghĩa vật chất của Lênin và rút ra y nghĩa nghiên cứu?

• Tại sao nói bản chất của thế giơi là vật chất và thế giơi thống nhất ở tính vật chất?

• Nguồn gốc, bản chất của y thức?

• Mối quan hệ giữa nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc xã hội đối vơi y thức?

• Mối liên hệ giữa vật chất và y thức?