Upload
le-son-tung
View
217
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
1/47
Chng 5 thp v gang
5.1.Khi nim chung v thp:
- L vt liu c c tnh tng hp cao nht chu
ti trng phc tp v nng - l vt liu ch yu
ca ch to my
- Dng cung cp: tm, thanh nhiu dng
5.1.1. Khi nim v thp C:
I. Thnh phn ho hc:Ngoi Fe v C (
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
2/47
l nguyn t quan trng nht quyt nh tchc v c tnh (thp C v HK)
lng C tng cng tng, do dai gim ( quilut bc nht )
VD: C tng 1% HB tng 20-25ak gim 200KJ/m2
tng 40-50 N/mm2( chn 0,8%C) bn bin i khng tuyn theo lng C
c. Cng dng ca thp theo thnh phn C:Thp vi hm lng C thp ( 0,25%) : kt cutrong xy dng
- do dai, bn, cng u thp ( thm)- hiu qu ti v ram khng cao
Thp hm lng C trung bnh ( 0,3-0,5%): chitit my
- do dai, bn, cng kh cao- hiu qu ti v ram tt
Thp hm lng C tng i cao ( 0,5-0,65%)- cng cao, h max chi tit n hi, l so
Thp hm lng C cao ( 0,7%)
- cng, tnh chng mi mn cao dng ct,khun dp2. Man gan:
- do : t qung v kh xy bng fero MnFeO + Mn MnO + Fe
- Ho tan vo F nng cao bn v cng c tnh thp tng
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
3/47
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
4/47
- Thp cht lng cao : 0,025% S 0,035
%P
- Thp cht lng c bit cao: 0,015% S
0,025 %P+thp C c 3 cht lng u
+thp HK c 3 cht lng sau
2.Theo ph ng php kh xy:
thp si ( kh xy khng trit Fero Mn)
FeO + C Fe+ CO
B mt si to thnh bt kh trong thi
c ( khi cn s ht)khng c lm co
t Si nn do dp su
thp lng : kh xy trit ( Fero Mn +Fero
Si + Al)
khng cn FeO b mt thp phng
lng lm co ln
cng hn thp trn ( Si) v thch hp vi
hn thp na lng: (kh xy bng Fero Mn + Al)
- Thp C thp : c 3 loi trn
- Thp C trung bnh : lng v n lng
- Thp Ccao v HK : lng
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
5/47
3.Theo cng dng:
- thp cn nng thng dng
- thp kt cu
- thp dng c- thp c cng dng ring
IV. K hiu v cng dng ca cc nhm thp C:
Theo qui tc:
thp thng dng, khng cn nhit luyn khi s
dng k hiu theo c tnh ( trng thi cung cp)
thp phi qua nhiu khu gia cng ch to k
hiu theo thnh phn ho hc
1. Thp cn nng thng dng ( thp C cht l-
ng thng)
Chim 80% lng thp s dng ( trng thi cn
nng)
Theo TCVN 1765-75 : K hiu CT - ko ti thiu
( KG/mm2)
Chia ra lm 3 nhm:Nhm A:
- qui nh v c tnh, khng qui nh v
thnh phn ho hc
CT38 ko= 38 KG/mm2
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
6/47
- lm cc chi tit khng phi qua gia cng nhit :
bo ton t chc ban u v c tnh theo tiu
chun
Nhm B:- qui nh v thnh phn ho hc, khng qui
nh v c tnh
BCT38: 0,14-0,22%C
- lm cc chi tit phi qua gia cng nng
NhmC:
- qui nh c v c tnh v thnh phn ho hc
CCT38: ko= 38 KG/mm2, 0,14-0,22%C
- lm cc chi tit va phi qua gia cng nng,
va phi bit c tnh ban u
2. Nhm thp kt cu:( thp C cht lng tt)
- qui nh c v c tnh v thnh phn ho hc
- theo TCVN 1766-75, k hiu : C- con s ch
hm lng C trung bnh phn vn
C40 ; C40s; C40n
3.Nhm thp dng c: ( cht lng tt)
- Thnh phn C0,7%
- lm dng c c nng sut thp v TB
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
7/47
theo TCVN 1822-76: k hiu CD- con s ch hm
lng C trung bnh phn vn
CD70
4.Nhm thp c cng dng ring:- thp l so
- thp dp ngui...
V. u nhc im ca thp C:
u im:
- r tin, d nu luyn- c tnh nht nh, tnh cng ngh tt
nhc im:
- bn trng thi cung cp thp, h=70KG/mm2
( thp), do dai km
- thm ti thp ( 15 mm)
- >3000C bn v cng thp
- chng mi mn km ( so vi thp HK cng %C)
5.1.2. Thp hp kim:
I. Thnh phn v c im ca thp hp
kim:
1. Nguyn t hp kim:
Ngoi Fe,C, tp cht + cc nguyn t vi lng
nht nhthay i
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
8/47
t chc, tnh cht theo yu cu
Cc nguyn t c coi l hp kim khi: ( nh hn
c coi l tp cht)
Mn0,8-1,0 % Ni0,5-0,8 %Si0,5-0,8 % W0,1-0,5 %
Cr 0,5-0,8 % Mo0,05-0,2 %
Ti,V,Nb,Zr,Cu 0,1 B 0,002
2.Cc c tnh ca thp HK:
C tnh:
- thm ti cao hn thp C cao hn
(sau ti +ram)
Khi s dng cn lu
- bn tng do dai gim- % NTHK cng ln do dai v tnh cng ngh
km
Tnh chu nhit cao: mt s thp khi b
OXHxyt xt cht ( Cr,Si)
Cc tnh cht l ho c bit: khng g,
gin n nhit, t tnh c it
Nhc im: kh nu luyn, t, tnh cng
ngh km
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
9/47
II. Tc dng ca nguyn t hp kim:
1.Tc dng i vi dung dch rn v gin pha:Thp C+ NTHK Thp HK nh hng ca
NTHK n gin pha Fe-C
Dung dch rn: Phn ln cc NTHK l KL c mng
ging ,
to dung dch rn:
- Mn, Ni l cc nguyn t c kiu mng lptm in
hnh to vi
dung dch rn ho tan v hn m rng vng
(ca gin Fe-C) h thp A1, A3, Amc th tnti T0 thng thp
- Cr l nguyn t c kiu mng lptk to vi dung
dch rn h tan v hn thu hep vng , m rng
nng cao A1, A3, Am
c tn ti T0 cao thp
- y l cc thp khng c chuyn bin pha
- ng SE dch sang tri thp cng tch < 0,8% C ;
thp HK< 2,14 % C c L
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
10/47
VD: thp 7%W: S 0,2% C
E 0,5%C
Tc dng n c tnh ca F ( trong thp HK
chim 90%):
- % NTHK tng x lch mng tng , cng tng,
do dai
gim
- Nguyn t HKnh hng khc nhau ( Mn,Si, Cr,
Ni):
+ Mn,Sitng mnh bn v cng ca F, gim
mnh do daithp gin 1-2% Si; 2-3%Mn
+ Cr, Ni ho bn F nhng li khng lm gim do dai
>3%Cr xu daiNi ci thin do dai
- Thng hp kim ho ng thi Cr, Ni
2.Tc dng to thnh Ccbt:
a. Ni, Si, Al, Co,Cu khng to cc bt
b. Mn, Cr, Mo, W, V, Zr, Ti, Nb to cc bt :
- Mn, Cr nguyn t to cc bt yu
- Mo, W nguyn t to cc bt trung bnh
- V nguyn t to cc bt mnh
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
11/47
- Zr, Ti, Nb nguyn t to cc bt rt mnh
c. Cc dng cc bt :
Xmentt hp kim:
Cc bt vi kiu mng phc tp: Mn3C, Cr7C3,Cr23C6
Cc bt kiu Me6C
Cc bt vi kiu mng n gin ( VC, TiC,
WC..)
Tc dng:
-Cc bt HK c cng cao hn Xe
- n nh v ho tan vo kh hn ( Tch cao)
- Tc dng:
Lm tng bn, cng v chng mi mnmnh hn Xe
Kh ho tan vo T0 ti tng, gi nh ht
khi nung
Khi ram tit ra khi M v kt t T0 cao
hn Xe gi c cng cao T0 cao
III. nh hng ca nguyn t hp kim n
qu trnh nht luyn: nh hng ln
1.Chuyn bin khi nung ti:
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
12/47
ho tan cc bt vo kh T0 ti tng, gi
di hn ( so vi Xe)
VD : Thp 1%C T0 ti = 7800C ( Fe3C)
Thp 1%C, 1,5 %Cr T0 ti = 830- 850 0C( (Fe,Cr)3C
kh ho tan nm bin gii gi cho ht nh
khi nung
mnh nht Ti,Zr, Nb; yu hn: W,V
ring Mn ht pht trin mnh
2. S phn ho ng nhit ca v thm
ti:
S phn ho ng nhit ca qu ngui:
- tt c cc NTHK ( tr Co) khi ha tan vo ng ch "C" dch sang phi gim tc
ti ti hn
- vi cng hm lng NTHK hp kim ho phc tp hiu
qu tt hn hp kim ho n gin
thm ti:
- tt c cc NTHK ( tr Co) u lm tng
thm ti
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
13/47
C th c cc trng hp :
- Vth< Vli ti thu
- Vkhng kh > Vth ngui trong khng kh nhnc M (t ti)
Hiu qu do ti+ ram:
- nng cao sc chu ti cho chi tit
- tit din ln s dng thp HK c hiu qu
- ngui chm t bin dng, nt (chi tit phc tp)
3.Chuyn bin Mctenxit
Khi ho tan vo , cc NTHK ( tr Co, Al, Si)
h thp Ms sau ti, lng d tng cng c
th gim 1-10 HRC phi GCL hoc ram nhiuln cng tng
4.Chuyn bin khi ram:
nh hng n 3 qu trnh:
- phn ho M
- chuyn bin d M
- kt t Ccbt
u xy ra T0 cao hn ( cc NTHK cn tr s
khuych tn C )
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
14/47
VD: Tit ra Xe ( t M) 2000C
Xmmtit hp kim 250-3000C
Cc bt Cr 400-450
TiC khng ho tan khi nung, khng kt t khi
ram
Nhn xt:
+ Nng cao tnh chu nhit
+ Cc bt to thnh nh mn, phn tn
cng, tnh chng mi mn tng ho cng
phn tn
IV. Khuyt tt ca thp HK:
1.Thin tch
2.Gin ram:Hin tng ak gim t ngt khi ram 2
khong nhit
Loi I: ( ram 280-3500C)
cha r nguyn nhn - khng khc phc c
(khng thun nghch) Loi II: ( ram 500-6000C v lm ngui chm)
- thng gp thp Cr, Mn, Cr-Ni, Cr-Mn
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
15/47
- khc phc c (thun nghch) lm ngui
nhanh ( nc hoc du) hoc hp kim ho thm
W hoc Mo
V. Phn loi v k hiu:
1. Phn loi:
a. Theo t chc t vi:
theo t chc cn bng:
thp tct ( P+ F); thp ct (P); thp sct (P+
ccbt);
thp L; thp ; thp F
b. Theo nguyn t hp kim: da vo tn ca
NTHK chnh
thp Cr
tnh cht ca HK do NTHK chnh quyt nh
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
16/47
c. Theo tng lng cc NTHK:
- thp HK thp : < 2,5%
- thp HK trung bnh: 2,5-10%
- thp HK cao: >10% bit gi tr ca thp
d. Theo cng dng: ( 4 nhm ging thp C)
5. K hiu:
Vit nam: theo h thng ch v s
Ch : theo k hiu cc nguyn t ho hc
S : s u hm lng C (trung bnh phn
vn)
s sau mi nguyn t hm lng nguyn t
(trung bnh phn trm)
nguyn t c hm lng < 1% khng ghi
con s
18CrMnTi , 60Si2
Cc nc khc nhau k hiu khc nhau
160Cr12Mo X12M D2 SKD11STD115.1.3. Thp kt cu:
I. Khi nim:
1. Yu cu:
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
17/47
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
18/47
thm ti cao, ho b ferit, to cacbit phn tn v
gi ht nh
Theo tc dng v s lng chia thnh 2 nhm:
- nguyn t HK chnh: chim t l chnh trong cc NTHK, thng l
Cr,Mn,Si ( c th Ni)
r, 1-2% ( c bit 6-7%)
vi tng nh nhau th dng nhiu nguyn t hn l
mt nguyt t cc cp thng dng: Cr-Mn; Cr-Ni;
Cr-Mn-Si; Cr-Ni-Mn
- nguyn t hp kim ph:
lng rt t (
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
19/47
- ng dng cho cc chi tit lm vic trong iu
kin chu mi mn v va p ( bnh rng, cam,
cht...)
- thp phi thm ti + ram1.Thnh phn ho hc:
C: 0,1-0,25 % ( 0,25-0,3 %)
Hp kim: nguyn t c tc dng thc y qu trnh
thm, nng cao bn khng dng thp c Si
(gy thot C), t Mn (ht ln)
Thng dng cc nhm: Cr; Cr- Ni; Cr-Mn-Ti
u im ca thp thm hp kim:
- thm ti cao hn ( thp C)
- t bin dng khi ti lm chi tit ln v phc tp- chng mi mn cao hn ( to cc bt hp kim )
- c kh nng nng cao T0 thm rt ngn thm
2.Cc mc thp v c im:
a. Thp C: C10;C15; C20; C25 v i khi CT38
- sau ti +ram: cng 60-62HRC
- thp ( 500 MPa)
- Tthm9000C ht ln ( sau thm thng phi thng
ho)
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
20/47
- ti nc chi tit nh, n gin
b. Thp Cr: 15Cr; 20Cr; 15CrV
- cng ging thp C, nhng chng mi mn cao
hn- cao hn ( 700 - 800MPa)
- T0= 900-920 tc thm tng ( do Cr c i lc
vi C)
- nhc im: qu bo ho C
- p dng cho chi tit = 20-40mm
c.Thp Cr-Ni:
d.Thp Cr-Mn-Ti (Mo):
- khc phc cc nhc im ca thp Cr-Ni
- mc thp 18CrMnTi; 25CrMnTi; 30CrMnTi,
25CrMnMo
( 0,1-0,09% Ti)
- T0 thm=950
- u im: r, gia cng d, NL n gin
III. Thp ho tt:
1. c im:
- %C trung bnh: 0,3-0,5 ( thng dng 0,35-0,45)
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
21/47
- Ch to cc chi tit chu ti trng tnh, b/m b
mi mn mun c c tnh tng hp cao
nhit luyn ho tt
- Hp kim:- cc nhm : Cr, Cr- Mn, Cr- Mn- Si, Cr- Ni, Cr-Ni- Mo
2. Nhit luyn:
- nng cao c tnh tng hp ( chy, ak) Xram
Ti + ram cao
- Xram cn c u im:
cng 220-260 HB gia cng ct tinh tng
bng b/m
t chc F+Xe nh mn ti cm ng tip theo
M ht nhmn c tnh b mt tt
3.Cc mc thp v c im:
a. Thp C: C35, C40, C45, C50- t c cc yu cu ra mc thp
( thm ti 10mm, = 750 MPa, chi tit
n gin, ti nc, r, tnh CN tt)
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
22/47
- lm trc truyn, khuu trong ng c nh, bnh
rng tc nh
b. Thp Cr: 35Cr, 40Cr, 45Cr, 50Cr , 40CrB ( 1%
Cr)- t cc yu mc cao hn thp C
( thm ti 20mm, = 950 MPa, ti du)
- sau ram ngui nhanh
-40Cr thng lm trc v bnh rng my ct KL
c. Thp Cr-Mn ( Cr-Mn-Si) :
d. Thp Cr-Ni
- do dai cao (Ni/Cr=3 cho dai cao nht)
III. Thp n hi: %C 0,55-0,65
1.iu kin lm vic v yu cu vi l xo, nhp:
Ch ti trng tnh v va p m khng c BD do
gii hn n hi cao ( kh nng chng BD do ln)
cng cao, do dai thp khng c BD d (35-
45HRC)
gii hn mi cao2. Thnh phn ho hc:
mc ch a cc NTHK:
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
23/47
- nng cao gii hn n hi, cng ( Mn, Si nhiu qu
gy gin)
- nng cao thm ti ng u trn ton tit
din (Cr) nhit luyn: t chc Tram
c bit ch b/m ( cht lng v thot C )
3.Cc mc thp:
a. Thp thng v thp Mn: C65, C70, 65Mn, 70Mn
- c im: h = 800N/mm2
- thm ti thp
- lm bn thnh phm dng dy, bng mng
ti+ramTB to sn phm kh .s
b. Thp Si: 55Si2, 60Si2- h cao, r
- thm ti 20mm
- d thot C khi nung ti
( 5,5mm ti +ramTB trc ch to,
5,5mm ti +ramTB sau ch to)
c. Thp n hi chu nhit: 50CrV, 50CrMnV
-thm ti cao ( hn loi trn)
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
24/47
- chng ram tt ( 5200C), gi c tnh n hi
3000C
- dng lm l so supp x
V. Thp kt cu c cng dng ring:
1. Thp dp ngui: C5, C8s,
- %C 0,05-0,2; Si 0,07, ht nh v u (cp
6-8)- t chc F ( rt t P)
2. Thp d ct: 12S, 20S, 30S
- %C 0,1-0,4, P 0,08-0,15, S 0,15-0,35, Mn0,8-1
5.2.Thp dng c v c bit:
5.2.1. Thp dng c:
Khi nim: dng vi khi lng t ( 0,1% lng thp
dng)quyt nh s lng v cht lng sn phm.
Ch tiu cht lng quan trng nht cng cao,chng mi mn %C cao, ch NL phc tp
I. Thp v HK lm dao ct:
1.iu kin lm vic ca dao:
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
25/47
Li ct chu p lc ln khi ph hu KL (to phoi)
Dao b mi st b mn mnh
Cng tch phoi v mi st nhit tp trung v
nung nng phn li dao xu kh nng ct gt
2.Yu cu c tnh ca dao:
cng cao: cao hn cng ca phi
thp,gang thng, thp HK thp (200-220HB)
cng dao
60HRC
thp,gangc bit, thp HK cao(250-300HB)
cng dao
65HRC
Tnh chng mi mn cao:nng cao tui th dao( chnh xc ca chi tit gia cng), ph thuc
vo:
+ cng cao chng mi mn cng tt
cng > 60HRC th c tng thm 1HRC, tui th
dao tng30%
+ hai thp c cng cng thp c nhiu cc bt
phn tn chng mi mn cao hn
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
26/47
Tnh cng nng: kh gi c cng cao khi
lm vic T0 cao
VD: dao ct vi tc ln yu cu tnh cng nng
cao Ngoi ra cn yu cu:
(un khi tin; xon khi khoan), dai(
trnh m,gy)
3.Thp lm dao ct nng sut thp: ( vct = 5-
10m/pht)
a. Thp cc bon: CD70, CD80 (W1, W2 - M; Y7,
Y8- Nga
c im:
Sau ti + ram thp: 60HRC
CD70; CD80 ti hon ton: T0= 800-820; 780-800
CD90; CD130 ti khng hon ton: T0= 760-780
Nhc im:
- dao nh
- hnh dng n gin- tc ct thp (5m/ph)
b. Thp hp kim thp:
Thnh phn: C 1% ( cao)
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
27/47
Cr 1%; Si; W; Mn
Chia ra 2 nhm:
c thm ti cao ( hn thp C): 100Cr2;
90CrSi( X, 9XC - Nga)
+ Cr= 1-2 % tng thm ti ti du dao c
hnh dng phc tp v ci thin mt cht tnh cng
nng
+Cr,Si chng ram n 250 0C gi c tnh cng
nngtng tc ct n 10-14 m/ph
+ T0 ti = 830-860; ram 150-2000C 62-64 HRC
c tnh chng mi mn cao: 130Cr0,5;
140CrW5Cr 1%; C 1,5%; W 4 - 5%;
c im:
+ t chc in hnh c lng cc bt ln: 20-30%
cng cao, chng mi mn cao
+NL:
Thp 130Cr0,5 : ti T0= 780-810 , ram 100-1200C
65-66HRC ng dng: dao co r KL, dao co ru
4. thp lm dao ct nng sut cao: ( thp gi )
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
28/47
a. Khi nim: so vi thp C dng c v thp HK
thp:
Ct gt vi nng sut cao ( 2-4 ln); Vct=
25-35 m/ph Tui th cao gp 8-10 ln
Tnh cng nng 560-6000C
Ti thu tit din bt k
b.Mt s mc thp:
Nhm nng sut thng ( 25m/ph)
80W18Cr4V (P18)
90W9V2 (P9)
Nhm nng sut cao ( 35m/ph)
90W18V2 (P182)
90W18Co5V2 (P18K52)
c.Tc dng ca cc NTHK:
C: 0,7-1,5% kt hp vi cc nguyn t to cc
bt mnh l W, Vchng mi mn cao
Cr: 4% trong mi thp gi tng thm ti
( Cr+W+Mo) >15% t ti
W: 6-18% NTHK quan trng nht to tnh
cng nng:
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
29/47
Cc bt dng Me6C ch yu khi nung tan vo
ti : M cha nhiu W ram Me6C tit ra
khi M 560-5700C gi c cng n
6000CMo: dng thay th W ( ging kiu mng v dngt)
theo t l 1:1;
V: c t nht 1-2% to VC (mnh) nh mn,
phn tn t ho tan khi nunggi ht nh
v tng tnh chng mi mn
nu %V ln hn tnh mi km v phi tng
thm %C nu khng M mm
e. Nhit luyn:
Ti: 1280-12900
C+Thp hn cha bo ho Wcng nng
km
+ Cao hn chy bin gii ht
nguyn l chn nhit : ho tan nhiu W
nht
kh nhiu Fe3W3C vVC cha tan
T chc t vi sau ti: M+ d (30%)+ ccbt
(15-20%) 62 HRC
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
30/47
Ram: Kh s. d; d; tng cng 2-3 HRC
To= 550-5700C , 3 ln , 1h/ln
Chuyn bin khi ram:
+ Khi T0 550 Fe3W3C tit ra khi dungdch rn d ngho NTHKM nng cao,
ng sut d nn ln d gim lm ngui khi
ram chuyn bin thnh M cng tng
+ Sau 3 ln ram cn khong 2% d
g.Cng dng:
lm dao ct c hnh dng phc tp + chng
mi mn cao
loi nng sut thng : tnh cng nng 6000C
25m/phloi nng sut cao: 630-6400C 35m/ph
thp gi t li thp gi, thn thp C45
II. Thp lm khun dp ngui:
1. Khi nim : dng bin dng ngui thp
(t,ct,dp..)
2.iu kin lm vic ca khun dp :
chu p lc ln
chu ng sut un
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
31/47
lc va p v ma st
3.Yu cu i vi thp :
cng cao: 56-62 ( tu theo loi khun v
chiu dy thp dp)(>62 m)
Chng mi mn cao ( tui th khun)
bn, daichu ti trng ln v va p
thm ti v n nh kch thc
4.Cc thp lm khun dp:
a. Thnh phn:
C 1% (cao)
khi chu va p mnh % C gim ( 0,4-0,5%)
khi chu mi mn mnh % C tng ( 1,5-2%)
NTHK:
+tu thuc vo kch thc, hnh dng, tnh
chng mi mn, nng cao tnh thm ti, cc
bt Cr, Mn, Si, W ( 1% mi loi);
c th n 12%Cr ( chng mi mn cao)
Nhit luyn: Ti+ ram thp
b.Thp lm khun dp nh: hnh dng n
gin, chu ti trng nh
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
32/47
CD100; CD120 ( Y10; Y12) ti nc
mt ngoi ti cng, li do dai ( thm ti
nh)chu va p
c.Thp lm khun trung bnh: 75-100mm (hoc bhnh dng
phc tp, chu ti ln)thp hp kim thp
100Cr; 100CrWMn; 100CrWSiMn (X, XB; XBC)
1%C ; Cr, Mn, Si, W : 1% mi nguyn t ( tng
thm ti)
- c th ti phn cp ( khun nh) hoc ti 2 mi
trng ( khun TB) trnh bin dng
- thin tch cc bt lngy nt kim tra cp cc
bt (ln rn)d.Thp lm khun ln v chng mi mn cao: 200-
300mm
%C cao ( 1,3-2,0%) ; Cr cao (12%)
200Cr12 (X12); 150Cr12Mo ( X12M); 130Cr12V(
X121)
%C cc bt d nhiu (Fe,Cr)7C3chng mi
mn cao
thm ti ln ti du
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
33/47
c th c nhiu ch NL:(m bo c tnh
v n
nh
kchthc)
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
34/47
III. Thp lm khun dp nng:
1. Khi nim: dng bin dng nng thp nh rn,chn, p...
2.iu kin lm vic:
Tip xc vi phi nng( 10000C) khun nng(
500-7000C) theo chu k
cng khng cn cao do phi mm
Khun ln, ti trng ln ( vi trm ngn tn)
3.Yu cu vt liu:
bn, dai, cng va phi: 35-45 HRC ( dai
m bo)
Tnh chng mi mn cao Tui th cao
Bn nhit, chng mi nhit T0thay i theo
chu k
4.Thp lm khun dp nng:
a. Thnh phn: % C trung bnh: 0,3-0,5
NTHK: m bo thm ti : Cr ; Ni
chu nhit v chng ram: W
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
35/47
Nhit luyn: ti +ram T hoc Xram
b. Khun rn:
c im:
kch thc ln, chu ti trng ln, va pT0 nung ( 500-550), thi gian ngn
%C 0,5%; HKH : Cr;Ni
Mc thp: 50CrNiMo; 50CrNiW ( 5XMH; 5XNB)
c.Khun chn, p:
c im;
kch thc nh, p sut cao, va p nh
T0 cao
Thnh phn : tng NTHK10% (cao):
W 5-8%; Mo1%; Cr 2-5%; V 0,5%Mc thp: 30Cr2W8; 30Cr2W8V ( 3X2B8;
3X2B8V)
5.2.2. Thp c bit:
Khi nim:
L thp c tnh cht ho l c bit
Thnh phn C rt cao (>1,2%) hoc rt thp
(13- 20%) vi t chc M, , F
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
36/47
Khng th thiu c trong CN ho hc ; nhit
cao; in t....
I. Thp khng g:
1. Khi nim : Thp C v HK thng b g trong khng kh
v ho cht
Thp khng g khng trong g trong khng
kh, c tnh chng n
mn cao trong mi trng n mn chia ra 3
cp:
khng g hon ton; khng g; b g
2.S n mn kim loi:
S n mn ph bin l n mn in ho: xy ra
trong dung dch in ly v pht sinh dng in.
Nguyn l n mn: +Khi tip xc vi dung dch
in ly KL to thnh ion chuyn vo dung dch,
li in t tha cho KLto thnh lp in tch
kpin th in cc (tc)+ Nhng 2 KL c tc khc nhau vo cng 1
dung dch v ni vi nhau bng dy dnpin
n mn: KL no c tc m hnb n mn
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
37/47
3.Nguyn l ca thp khng g:
Trong khng kh trn b mt thp mng nc
ha tan CO2, SO2, H2S dung dch in ly
Thp ( cc bon) thng c 2 pha: F+ Xeto ra pin
n mn( F c tc m hn. Lng Xe cng nhiu
cng nhiu cp pin n mn mnh 2 nguyn l:
+ Lm cho thp c t chc 1 pha F hoc loi tr
pin t vi;
thng l ( ho tan nhiu C) , F t C kh
+ Nng cao Fcc btdng n mn nh
Thp khng g c c im:
Thnh phn C thp t cc bt
Thnh phn Cr v HK cao ( Cr>12,5% v Ni,Mn...)
1 pha
1.Thp khng g 2 pha:
Thnh phn: %C 0,1-0,4; %Cr13
T chc: F ( ho tan Cr cao) + Cc bt Cr
+ khi F ho tan n 12,5% Cr F t gi tr tng
vt 0,2v ( Xe) thp 13% Cr chng n mn
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
38/47
Mc thp: 12Cr13; 20Cr13; 30Cr13; 40Cr13
( 12X13; 20X13; 30X13; 40X13)
Do tc dng ca Cr cao: im cng tch 0,3% C
Vng (trong khng kh) > Vth thp M
12Cr13; 20Cr13 : thp tct do dai, chu BD, hn
c lm chi tit chu n mn v lm vic T0cao
(tua bin hi)
30Cr13; 40Cr13: thp ct v sct bn, do dai km,
khng BD v hn c chi tit cn n hi: dao
m, l so chu n mn)
2.Thp khng g 1 pha:( )
%Cr= 18%; Ni =9-10% c t chc 1 pha
Cc mc thp: 12Cr18Ni9Ti; 12Cr18Ni9; 17Cr18Ni9
( 12X18H9T; 12X19H9; 17X18H9)
c im:
+ tnh chng n mn cao ( hn 2 pha)
VD: trong mi trng a xt : HNO3 mi nng , mi
nhit
H2SO4 mi nng ,nhit
phng
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
39/47
+ Ti nhn c t chc 1 pha ( loi tr cc
bt)
+ Do dai, chu BD, hn c trng thi ngui
+ Nhc im : b n mn tinh gii khi lm viclu T0= 400-800
( hoc phn chi tit qua hn hay nung nng
lm vic trong mi trng n mn b n mn)
nguyn nhn:
T0= 400-800 cc bt Cr tit ra bin gii ht
%Cr 8000 C Cr trong ht khuych tn ra kp
bin gii c %Cr > 12,5% lun tn ti mngth ng
khc phc:- gim %C trong thp (0,05-0,08)
trnh to cc bt
- HKH thm nguyn t to cc bt mnh( Ti)
khng to cc bt Cr
II. Thp chng mi mn:
1. c im:
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
40/47
Dng lm gu xc, bi nghin, xch xe tnglm
vic trong iu kin mi mn v va p
( khng th dng thp C gin v )
T chc c bit c kh nng t bin cnghay t bi trn
2. Thp Man gan ( Hatfind)
Thnh phn: %C=1,3 %Mn=13%
Mc thp: 130Mn13
S dng trng thi c; t chc ; cng thp (
200HB); do cao
Khi chu ma st di p lc ln v va p: b
mt b BD do :
+ Bin cng: mng b x lch nh ht vsiu ht
+ To thnh Mctenxit: di tc dng ca .s cao,
mt phn chuyn bin thnh M ( %C= 1,3%
cao) cng b mt tng (600HB)lp ny
mn lp khc li to thnh
Tnh chng mi mn cao nht khi t chc 1
pha ti ( khi c ngui chm cc bt Mn3C )
Khng gia cng ct gt c, ch sa bng mi
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
41/47
5.3.Gang:
Khi nim:
- l vt liu ph bin trong CTM
- c tnh km thp nhng tnh c tt- c 4 loi gang ( gang trng gin Fe-C, gang
khchnh dang Grapht)
5.3.1.Gang xm:
- Ph bin nht trong cc loi gang
- T chc t vi: Gr tm + nn ( F+P; P; P+Xe) :
Phn ln C dng t do ( Gr tm)
Phn nh cn li lin kt vi Fe
Xe (hoc khng c) F (GX Ferit)
t Xe F+ P (GX F-P)nhiu XeP (GX P)
I.iu kin to thnh Gr trong gang
xm:
a. Thnh phn ho hc:
Ngoi Fe-C:
- Si l nguyn t thc y s to Gr
- Mn l nguyn t cn tr s to Gr
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
42/47
Kh nng to Gr c nh gi bng tng
(%C+%Si)
(C+Si) 6% Gr ho mnh ( nn F)
(C+Si) 5-6% Gr ho TB ( nn F+P)
(C+Si) 4-5% Gr ho yu ( nn P)
(C+Si) < 4-4,2% gang trng
b.Tc ngui:
Lm ngui chm to iu kin cho s khuych
tn v tp trung C Gr
c.Gr dng tm l d nht do cu trc ca Gr l cu
trc lp
III. Cc loi gang xm:
1.Thnh phn ho hc:- C%: 2,8-3,5 , nhiu Gr ho cng mnh, T0 chy
thp nhng
c tnh km
- Si: 1,5-3,0% ( gim dn t gang xm FP)
- Mn: 0,5-1,0 ho trng gang, tng bn, cng
- P: 0,1-0,2, tng tnh chy long, chng mi mn,
khng nh hng n Gr
- S: 0,08-0,12%, cn tr Gr ha, xu tnh chy long
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
43/47
2.C tnh v cc yu t nh h ng:
a.C tnh:
- thp hn so vi thp c cng t chc nn: ( do Gr)
b gang= 1/3-1/5 bthp- c tc dng t bi trn tng tnh chng mi mn
- cng thp: 150-250 HB d ct gt, gin
b.Cc yu t nh hng:
- Gr: s lng, hnh dng, ln v s phn b
- Nn KL: c c tnh cng cao c tnh gang cng
cao tt nht l nn P
c.Cc bin php nng cao c tnh:
- gim lng C gim Gr ( tng T0 chy ca gang)
- bin tnh Gr nh mn v u: hn hp : 65%feroSi + 35%Al
- hp kim ha : tng c tnh nn
- nhit luyn: nn c c tnh theo yu cu ( M, B,
T,X)
3. Cc mc gang xm v cng dng: K hiu : GX- b ko min( KG/mm2)
GX10 ( gang xm F) v np my
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
44/47
GX15 ( gang xm F-P) v hp gim tc,
mt bch
GX21( gang xm P) cc chi tit chu ti,
thn my quan trng,bnh
GX32 Gr nh mn, chu ti cao v bm
thu lc, bnh rng
GX bin trng: bi nghin , trc nghin
5.3. 2.Gang cu:
- C bn cao nht trong cc loi gang Gr dng
cu
- T chc t vi: Gr dng cu+ nn KL
I.Thnh phn v cch ch to:
a.thnh phn:
- dng GX ch to GC thnh phn ging GX
- (%C+Si)5% m bo Gr ho
- khng c ( hoc c khng ng k cc nguyn t
cn tr cu ho: Ti, Al, Sn, Pb, Zn...- phi c mt lng nh cht bin tnh cu ho
Gr:
0,04-0,08% Mg hoc Ce
- cc nguyn t nng cao c tnh: Ni( 2%), Mn( 1%)
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
45/47
b. ch to:
- nu chy GX ( T0= 1450) v kh S n 0,01%
- bin tnh: dng Mg nguyn cht hoc hp kim trung
gian ca Mgkhng ch ng lng Mg cn li
Mg< 0,04% GX; Mg>0,08% gang
trng
II.C tnh v cc bin php nng cao c tnh:
1. C tnh : Gr dng cu dng gn v t chia ct
nn nht t lm gim c tnh nn KL
- bgang cu = 79-90% thp cng nn
- bgang cu cao ( 400-1000MPa tng ng thp
CT38,C45)- do cao( =5-15%), dai cao ak= 300-600KJ/m2
- cng va phi ( 200HB)
2. bin php nng cao c tnh:
-bin tnh ht trn, nh, phn b u
- ho bn nn
- NL : ti dng nhit ra B b= 700-1000MPa
3. cc mc gang thng dng:
K hiu: GC- b ko min ( KG/mm2)- %
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
46/47
GC45-05 ( GC ferit ) dng thay th thp
GC50- 02; GC60-02 ( GC Peclit) bn
trng thi c trc khuu, trc cn
GC70-03, GC100-04 : ti ng nhit ra tchc nn B lm cc chi tit quan trng
Cng dng ni bt: lm trc khuu( hnh dng
phc tp, chu ti ln, va p)
5.3.3.Gang do:
-Gr dng cm bng ( trung gian gia tm v cu) +
nn KL
- Khc vi 2 gang trn : Gr khng to thnh t kt
tinh m to
thnh t gang trng ( trng thi rn)
1. Thnh phn ho hc:
- c bn ging gang trng yu cu kht khe:
trng hon ton
- %C ly thp: 2,2-2,8% t Gr tnh do cao
- lng Si va bin trng hon ton, ng thithc y Gr ha
(%C+Si=3,5)
- vt c mng ngui nhanh( 10-20mm)
8/14/2019 Chuong5 - Vt liu hc
47/47
2. Ch to : Phc tp- chu trnh di - tnh kinh t
km ( t)
Tng thi gian 75 h
3. C tnh : trung gian gia GX-GC4. Mc gang v cng dng: GZ- b ko min
( KG/mm2)- %
GZ 30-06 ( GZ ferit)
GZ45-06 (GZ Peclit)
ng dng : ch dng trong trng hp ( 3 yu
cu ng thi)
- hnh dng phc tp, thnh mng, chu va p
- lm trc khuu, guc phanh.