daciddibir moralkntsne yol miraskalanunlemeyvebahesini
.kendisinigez- verdi.Semerkant veBuhara'ya
giderekdevrinndegelenalimlerinden tahsilgrd.Irak' agiderken
blgesindekiHarun daHaceOsmanei-Haronr ile onunmridieri Birsre
birlikte seyahatlere Semerkant.Buhara,Tebriz,Sebzevar, Mihne.
Esterabad,BelhveGaz-
gibidneminbiroknemlimerke-ziniziyaretetti.Buseyahatleri
daAbdlkadir-iGeylani.Necmeddfn-i Kbra,Necfbddines-Shreverdf,Eb
Safd-iTebrfzf, Abdlvahid-iGaznevivb. birok nlsfi ileDahasonra
Hindistan'adnerekLahor'da mellifiHcvfrfnintrbesinde
inzivayaekildi.Silsilesinde yer alanHa-ceEb
He-rat'takikynenisbetle,di- mridierigibioda nisbesini Grller'in
Ecmfr'i fethindenn-ceEcmfr'e Oldukaileribir
taburadaevlendi.Abdlhaked- Di h le-vf,onunbiribir Hint ileol-mak
zereiki defa syler. EbSaid,FahreddinveH-sameddin ileBfbf Ce-mal bir
oldu. Ebu Saidyeterlibilgi yoktur.Hsa-meddinileEcmfr'deiftilik
yapanFah-reddintasawufailgi Ecmfr'devefatetti.Kabrinehem Hindlar
hemdemslmanlarcabyk gsterilmekte,Hint - Pakistanya- hemenher yz
binlerceonun"urs"gnnde(lm dnm)bir arayagelmektedir. Ecmfr'in
Melveblgesihkmdarlar,Babrim-asiller,tccarlar vetasawuf
ettirilenpekok iine Delhi onun kabriniilkziyaretedenMuhammedb. (
1325-1351) Halaci ha- mensupsultanlar ettirilentrbesi,Ekber
dne-minde(1556-1605)lkeninnemliziya-retmerkezlerindenbirihaline
tir.HemenbtnBabr trbesinebykhrmet gster- Ekber
deonuntrbesiniziyaret etmek iinEcmfr'e yayaolarak anlatan M, nis
'1-ervah birdeeser yazan Cihanaraisetrbenin vete- bizzat Hindistan
da te-melleriniatanve Cihanik- merkeziolanEcmfr'de yayma-ya
MufnddinHasan ilebakanbir yneti-mingzetimi bir yntem-le ileveren
bilgilermevcut ok in- onun Ecmfr'-deki ikametininPrithivi Rajvekast
men-subuHindlar'cahide bilinmektedir.
dneminde(1210-1235)Del-hi'yiikidefaziyaretancak
gmerkezindenkendisiniuzak tutarak kesimindefaaliyet tercih Siyer
'1- evli ya, eserde nakledilen szlerionunsempatik,
veinsanlarasevgiylebirsahipgstermek-tedir.Bu ol-vahdet-ivcud da
halklaok b-yk tesiri diniinsanahiz-met yoluolarakkendisine
lananlara"nehir misalicmertlik,misali vetoprak misali
ko-nukseverlik kazanma"yolunu tav-siye Onagre taatin en yksek
biimi,gdurumda gidermek. muhtalara yar- etmek.
Nizameddinsoh-betlerinde VII.(XIII.} veVIII.(XIV.) tarika- ait
eserlerindeortayakonan borludur. ve kendidnemineaitherhangibir
mevcut OnaatfedilenGenc 'I-esrar,Delil'l- 'arifin ve Mu 'in eserler
sonradan tr ile ilgilieneskibilgiler.mridierinden Hamfdddin
es-Sffnin tarunu ta- sohbetlerindenmey-danagelen ileSiyer'l-evliya'
eserlerde(s.45-48)bulun-maklabirliktebunlarda dair
okazbilgiihtivaeder.Bukonudailk bilgi,XVI. Ce-(bk.Siyer'l- 'ari{fn,
S.4-17) dan Ancakbueserdeonun geli-izleme bir ta-
birliktegvenilirtarihibilgiler hayli CiSTiYYE
(K.A.Nizamizelktpha-nesi):Mirhord,Siyer'l -evliya',Delhi1302,s.
45-48;Hamidb.Fazlullah Cemali,Si yer'L-'ari{in,Delhi1311
,s.4-17;Eb'I-Fazl, A 'in-iEkberi MirSeyyidAhmed
Delhi1272,s.207;MuhammedGav-si. Ebrar,AsiaticSocietyofBengal,
yazma,D. 262,f.8-10;Tari!],New alKis-hore1281,ll,
375-378;AliAsgarCevahiri
Lahor1301,s.140-163;Abdlhaked-Dihlevi,Al]ba.r'l-al].yar,Delhi1309,s.22-24;
Abdurrahman.Mir'at'lesrar(K.A.Nizami zelktphanesi).s.408-426;
AllahZiya.Siye r'l-aktab,Lucknow1331 ,s.100-141:Gulam
MuinOddinAbdullah,Me 'aric' l -velaye(K.A. Nizami
zelktphanesi).I,3-27; TaceddinR-hullah,Risalei Hal-i ljanevadei
(K.A.Ni-zamizelktphanesi).vr.2- Sb;Baha(Ra-ce).Risalei (K. A.Nizami
zelktphanesi).s.77-80;DaraSe{f-net'levliya',Agra1269,s.110;EkremBe-rasvi.Lahor,ts.
,s.132-147; Rahim Fahri.(K.A.Ni-zamizelktphanesi).vr.141
b162b;Necmed-din. Delhi1332;Muham-medHseyin. ljace
Delhi,ts.;imamddinHan,Mu'in'levliya', Acmer1213;BabLa!.Va!c'a'i
Mu'rnd din,NewalKishore1896 ;Abdlhalimljace Mu 'inddin Lucknow1914;
Abdl-hayel-Haseni, 104;K.A. Nizami,Taril]i Delhi1953,s.
142-147;a.mlf.,StudiesinMedievallndian History,Aligarh1956,s.
4042;a.mlf.."Cishti", E/2 (ing.).ll, 49;HactimHasan.Mu'in' l-e-;ah,
Agra1953;MahmudShrani,Maqalat,Lahor 1972,VI , 171-194;M.
Habib,"Chisti Mystic Re-cordsoftheSultanale Period",Medievallndia
Quarterly, 1/ 2,s.1522.GJ J.!lf.lK. A. N !ZAM! L Muinddin Hasan
(.633/1236) nisbet edilenilk veenbyk _j kurucusuHaceEb
ed-Drneve-rf'ninemriyle Herat kyndenalan sil-silesiEbO
ed-Drneverr.EmfnddinEbHubeyreBas-ri,SedfdddinHuzeyfe
himb.Edhem,Fudaylb. Abdlva-hidb.Zeyd,HasanBasri veHz.Ali
Hz.Peygamber'e ninHindistanncesitarihikay-naklarda
yeterlibilgiyoktur.Hintms-manevi byk rololantarikat,XII.sonunda
Ecmfr'de tekkesinikuranMufnddinHa-san dahasonrabtnHint ya-
Mufnddintarikat sil-343 silesiOsmanel-Harni, Zindani,
Mevdd-iEbYsuf,EbMuham-medb.Ahmed,EbAhmedb.Feresnefe Ebu tarihi"byk
ler"dnemi 200-1356), hankah- dnemi(XIV-XV. Sabiriyye kolununve
dnemi (XV. itibaren) veNizamiyyeko-Iununortaya (XVlll. olarak drt
blmde dnem-de Pencap'ta ve eyaletlerdekiRacptana'da Budnemde
Hamidddin-i Nagavri (642/1244)gibi blgelerdeyaymaya kasabavekk
lerdefaaliyetgsterdilervesiyasiikti-darla yapmaktantitizlikleka-
FeridddinMes'd(664/ 265)veNizameddin-iEvliya(.726/ 1325)dneminde
tesiribtn Hindistan'a vehalk lkeninuzak et-meyeBudnemdeta-
merkezibir. sahipbulunu-yordu.Muhammedb. un( 1325-1351 lkenin
bl-gelerine zorlayan bumerkezi felce Dehli (.756/1355)ve
teh-likeyegirmesi Muhammedb. reddettiler;
ancakdahasonragensfilerinbiro-devlethizmetinegirdi.teyandan
Teymiyye'denkaynak-lanantasawufvetarikat h-cumlara savunmagrevi
Dehlf yerinegetirildi. Dehlf'densonra merkezi vebir merkezi
otoriteye lanma han- dnemi eyaletlerine dahaokNiza-meddinmridieri
lkenin bl-gelerine 700 kadar halifenin bir zerine ra Mu-hammedb.
gittikleri yerlerdeikametemecbur tutuldular.Ha-lifelerin ile d-neme
vebuhalifeterinbir- ynetimevresinden kendileriniuzak ilk dnem
siyaset-ten vesiyasilerdenuzak
kalmagelenek-Ierininterkedilmesineyol Bunun 344
sonucuolaraktarikatevrelerindeh-kmdarveyksekdevletgrevlileriyle
ilgigr-meye devlet danfaydalanmayakar- olarak yeni
kurucuiannamanevi destek vermeyita-ahhtettiler. babadan gemeilkesi
deilk defabudnemde or-taya Bengal'de,AhfSiracolarak ta-
Siracddin'in(75911357) Onun Alaeddinb. (. 801
/1398)ikise-kinmridi,SeyyidNrKutb-iAlem( 813/1410) veSeyyid
Cihangir-iSim-nan!(808/1405)Bengal, Siharve eyaletlerin oknemlirol
SeyyidNr Kutb-i Alem,RacaKansikti- Bengal'de nlemek iinkamuoyu
veKanprluSul-tan ( 1402- 1440)Bengal'i istilayaetti.NrKutb-iAlemve
onunsoyundangelenler.BengalveBi-har'daBaktihareketininyol
aandinfortaya nemli rolsahibioldular. Dakkablgesine
Burhaneddfn-iGarfb (7411 1340)tara- gtrld.MridiZeyned-diniseBehmeni
kurucusu olanAlaeddinHasan (1347- 1358) manevi Daha
Dehlf'ninmridiSeyyidMuhammedGf- (825 /1422)Glberge'debir
merkezikurarak Dakka veGucerat'ta Tari-kat
faaliyetleriGucerat'taHaceKutbd-din'inMahmud veHamfdddin
ikimridiningayretleriyledahada Niza-meddinEvliya
mridiSeyyidHa-san,HsameddinMltanf ve
Barekellahbublgedefaaliyetgster-diler. etkinbir omuzla-yan
Dehlf'nin denKemaleddinAllame'dir.Onun Siraceddinise(81411411
)FirzBehmenf'ninDakka'ya yolun-dakikabuletarika-
Guceratblgesindeyaymaya deGucerat bl-gesine
ZeynddinDev-letabadi'ninhalifelerindenYa'kb, Nehrevale'debir kurdu.
izgidengelenSeyyid Kemaleddine!-KazvfnfBaro'a RkneddinMevdd,
Gucerat'tahal- okbir simaoldu. Rkneddin'inmridiAzfzul-Iahel -
Mtevekkil-ilallah,SultanMah-mudBegara'( 14 58-1511)manevi reh-beri
TarikatMelve'de,NizameddinEv-VecihddinYsuf.Ke-maleddinveMevlanaMuglsddinad-
mridi Sabiriyyekolunun kurucusuAlaeddinAlib.Ahmed Sabir'in pek az
bili n-mektedir. Onunsilsilesinemensup Ahmed Abdlhak er-Rudavlf
(838/ 1434) Hudavi'dabirhankah kendisi-nenisbetedilenAhmediyye IX.
(XV.) itibaren kazan-maya Sabiriyyekolununen ndegelen
olanAbdlkud-ds (944/1537).nl Afgan mer telkiniylei 491'de
terkederekDelhi daikamete Babr'n istilaetmesi(
1526)zerineGangu'yagi-derekorada Rabbanf' -nin Abdlahaddaiolan
Abdlkudds'n meydanagelen Kuddusf ad- eser, iskenderiLdf
(1488-1517).Babr ( 1526- 530)veHmayun(I 530- 556)ile Afgan veBabr
hitaben ihtivaetmektedir. Sabiriyye Babrhkmdar-
ilemnasebetleriherzamaniyiol- Ekber bulunan Celaleddinel
-Farkl'yi(990/582) ziyaret de Cihangir.Fara-kl'ninmridiNizameddinel
-Far-kf'ye(.1036/1626) bir tutum onu terke Buna DaraAI- Sabirf
Muhibbullah 'a( 1058/1648)byk Sabirf Abdr-rahim,SeyyidAhmed
hareketi-ne ve1831 'deBalakat'ta kenld. 1857'de
Hindistan'dangede-rekMekke'ye imadullah (1890)birok dahil
etti.GanguluMevlanaAhmedMu-haddis,Muhammed Nanavtavf, Mevlana
AliSanevf.MevlanaMah-mudHasanDiybendf,SleymanNede-vi, MevlanaHseyin
AhmedMedeni, Mev-lanaHalilAhmed,MevlanaMuhammed
Kandehlevf,MevlanaAhmedHasan
MuhaddisEmrohvf.MevlanaMuham-medZekeriyyaveMevlanaNesfmAh-medPeridi
Emrohvi gibi nde gelen Hint mslman dullahmanevihalifelerisa-
DiybendMedresesi'nin kurucusu Nanavtavl(.1878)ol-mak
zereDiybendhemen hepsininimadullah tiyye ile manevi
Nizamiyyekolunayenibir KellmullahCiha-nc1badl(.1142/1729).Agra'daki
TaeMa-halveDelhi'dekiCami-Mescid'iet- olannlmimarlar
ailesinemensup-tur. Kellmullah, yenibirhayatiyet Dehll'den
sonraeskigeleneklericanlan- vetarikata yenibir merkezi
latabaharcayanbyk bir halifesiNiza-meddin(1142/1729) fa-aliyet
olarakseerkenonun Fahreddin(1199/1784)Delhi'ye gidiporadabir
tekkekurdu.Fahreddin'in halifesi Nr Muhammed
ile(120511790)Bereylili Niyaz med(1250/ 1834) Pencap. Racptana.
eyaleti vebir- eyaletlerde NrMuhammed'inmridierihan-
PencapblgesindekiTaunsa, aran,KOtMithan,Ahmedpr.Mltan.
Siyal,GulraveCelalpOr'dakurdular.NiyazAhmediseesasolarakDelhive
eyaletlerde faaliyettebulundu. ilk dnem-lerinde,es-
Shrever-dl'ninCAvarif'l-ma carif'ini temel olarak di.Hcvlrfnindaok
gsterdikleribir eserdi.Ni-zameddinsz tek-rar bilinmektedir: "Manevi
rehbe-ribulunmayanbirisiiin f '1- yeterlidir".Buiki eserin
NizameddinEvliya, Dehll. Burhaneddln-iGarlbve
soh-betlerindenderleneneserler fikri bilgiverentemel tasawufunerken
dnemklasikleribulunanEb Talibei-Mekkl'ninGaz-zall'nin Nec-meddln-i
Daye'ninMirsad'l - cibd,Ay-n'l-Kudatel-Hemedanl'ninMekta.bt
veKelabazl'ninet- Ta carruf eserleri de evrelerindebykgr-fikri
vahdet-i Ancak er-kendnem vahdet-ivcd konusundaherhangibir
Mes'QdBekk' inMir'at'l - crifi'n'i ve cayn bufikirlere bueserler ye
klasiklerihalinegel- DahasonraAbdlkuddQs'n
ibn'l-Arabl'nineserleriyleilgili Fahreddin-ilrakl'nin iki
Nizameddinta-kip
Yinehalifele-rindenAbdlkerim-iLahurls'l-hikem'iFarsaolarak
Vahdet-ivcdglbir savunucusuolan Mu-eserleri, RabbanT ekolnnetkisi
kalanEvreng-zlb'inemriyle Allah 'tan yol
zelml-kiyetihorgrrveinsanacazipgelen maddi
etmezler.tenuzakdurmayavebyk nemverir, hayvanlardnya-
kanunuolarakgrr. ve tefrikadanuzal{ bir toplumd-zeniiin
Prensipolarak tarikat devletle hibir izin Nitekimilk
safilerindenbiri."Tasawuf ikitrlsuistimalciszkonu-sudur
:Mukallidvecerre.Mukallidbir rehberesahipbulunmayan
kimsedir;cerreise vesa-ray halk iinpa-raisteyen
g-resafiningayesiAllahiinya-necennetimitetmeli nedecehennemden
Allah'a
yneliksevgiyi"mahabbet-iislami"(is-lam'ayenigirenkimseninbuyeniinanca
sahip Allah'a sevgi)."mahabbet -imuhibbi"(in-
Hz.Peygamber'inizindengitmeyo-lundakicehdininbirsonucuolarak
sevgi), "mahabbet-i has"(var sonucuolarakortaya sevgi)e
safi-ningerekensevginin sonuncususylerler. Cehrl vehafi
zikir,murakabe,ileve sema adabveerka- Veliyyullah,el-Kavl'l-cemil
ve ii selasilievliya 'il-lah eserl erinde adabve bilgi verir.
melfazat mektabat,tasawufi eserler, vemeydana gelir. vefaali
-yetlerinebyklde tutanmel-fz(sohbetname)yazma Hin-distan'dailk
defaNizameddin iSTiYYE sohbetleriniFeva'id'l-tu'ad(Leknev 1302)
eserinde toplayanEmirHasan es- Siczl nemlimelfzat treserler
1.Drer-i Ali Niza-meddin sohbetlerinden derle-eserinyazma
Haydarabad SalarcengMzesi'ndedir.2.ljayr'l-mecalis. HamidKalender
der-lenen Dehll'ninsohbetleri-dir K.ANizami,Aligarh1959).3.S-
Hamldddin-iNagav-rl'nin,tarunu derlenensoh-betlerindenmeydana
(yazma iinbk.Proceedings of the lndian
HistoryCongress,NagpurSession.1950, s.167-169)4.Mevlana Hammad
Bur-haneddln-iGarlb'insohbetleriniihtiva eder(yazma iinbk.JPHS,lll
/119551.s.40-41)S.Cevamicu'l-kelam. SeyyidMuhammedEkber Hseynl
birarayagetirilen (Kanpr1356)6.Enva-r '1-
cuyun.Abdlkuddas'nderle-Ahmed sohbetle-rindenmeydana (Aligarh1905).
7.Le ta, if-iKuddusi.Rkneddintara- toplananAbdlkuddas'n
sohbetleridir (Delhi1311 ).8. Fa.l]r't- ta-libin.RkneddinFahrl'nin
Fahreddin'insohbetleriniihtivaeder
(Del-hi1315)9.Naficu's-salikin.imamd-din'in sohbetleridir
(Lahor1285). velilerine aitEnis '1- Delil '1-
carifin,Fe-va'id's-saliki'n,Esrar'l-evliya',Ra-'1- Rhat '1-
Mif-tahu '1 - c '1- fe va , id melfzat derlemelerinin
helibulunmaklaberaber halk yorumunutemsilettik-lerilde
ilgilikaynaklarara- yeralanmektabattrnnbelli rnekleri (Ahmed
Cihaccar. ts.);cani' (SeyyidCa'ferMek-ki'nin Muradabad1889);Mek-
Kelimi KellmullahCihana-badi'yeaitmektuplar.Del hi 30Mek- (Seyyid
Cihangir-iSim-nan!' nin (Seyyid NrKutb-iAlem) ; Kuddusi Abdlkudds)
sfileri
tasawufada-ireneskiikieserbi-imindedir.BunlarCemaleddinHa-nevi'yeait
Mlhemat (Aivar1306)ileEmir Hasanes-Siczl'yeait Mu.l]l]u'l-me cani
345 CiSTiYYE (AiigarhMuslimUniversityLibrary)
eser-lerdir.FahreddinZerradfnin mct (Cihaccar1311)
eserisemakonusundaki tasawuf veuygu- gstermesi nem eserlerde
Rkneddinimad, (yazma. AsSac.of Bengal) ; Muham-medAdab'Hdlibfn
(Delhi131AbdlkuddQs,Gara >ib'l-fu 'dd
(Cihac-car);SeyyidMuhammedb.Ca'ferMek-ki, (Muradabad1889);
NizameddinBelhi,(Bic-nor1887) ; Kelimullah,MuraMa'-i Kelfmf
(Delhi1311)vemf (Del hi1308);Se vd' 's-sebfl (yazma,
RampOrKtp.);NizameddinEvrengabadi, (Del hi1309);Fahreddin Dihlevi,
Nizam'l- 'akii'id (Urducaevi-ri,Delhi1312);Risdle-i'Ayne'l-yalpn
(Delhi,ts) ;Adudddin, 'driffn (Ton k1984) ilk dnem
velilerininbiyografile-rinedairenerken bilgi,1351 'de
olanMirhord'unSiyer'l-ev-liyd' eserinde(Delhi1302)bulun-
XIX.HaceGulMu-hammedAhmedpOrTbuesere'?ikr '1- bir tekmile (Delhi
1312). nemlibiyografikeserler Cemali,Si-yer'l-
'ariffn(Delhi1311);Nizameddin Yemeni.Letd'it-i
1395);Ta-ceddinRhullah,Risale-iHdl-iljdne-vdde-i(yazma K. A.Ni zami
zelktphanesi);Race(Saha).Risdle-i (yazma K.
A.Nizamizelktphanesi);Ali Asgar ti,Cevdhir-iFerfdf
(Lahor130Abdur-rahman.Mir'dt'J-esrdr(bk.Storey, 1005)
;AllahDiya.(Lek-nev1981);Muinddin Abdullah,Me 'dri-c '1- veldye
(yazma K.A.Ni zami zelktphanesi);AlaeddinBernevi. tiyye-i(b
k.Storey,1,I 008); EkremBerasvi, (Lahor
1895);MuhammedBulak,MatJub't-td-libfn(bkStorey,1,1014)veRav:iat'l-
(Delhi1304);MirNi-zam. Fal]riyye (Delhi1315); Rahim (yazma
K.A.Nizamizelktphanesi); MuhammedHseyin,Envdr '1- 'driffn
(Leknev1876);Necmeddin, (Leknev1876) ; Ah-med, Enviir'l-
(Haydarabad1332); GulamMuhammedHan. S-leymdni (Delhi1871
);AhmedAhtar M ir-346 za, Ferfdi (Del hi1314);Hadi AliHan, (Kanpr
1305) ;NisarAli, Hadviyye (Delhi1927) HaceMuinddinveHaceKutbddin
Bahtiyar'aatfedilenonlaraait Hint
aiteneskiderlernesiCema-leddinHansevrnin(Delhi1889).
EmirHsrev-iDihlevi, ileilgisihaldetasawufla
danilgiliherhangibireserkalemeal- Ancak dneminin tasawufi tutan
larihtivaetmektedir.Mes'QdBekk'in Divan Yusuf Ge daTuhfet 'n-ne-
'i(Lah or1283)ve NiyazAh-med' inDivan(Agra1348) bilgilerbulun- :
Cami.f'le{ehilt,s.322323;Abdlhaked-Dihlevf,Al].bilr'lal].yilr,Delhi1309;Mfrhord,
Siyer'leuliya',Delhi1302,s. 3940;
Ve-liyyullahed-Dihlevf,elintibilh{iselasi/ievli ya'illah, Delhi1311
,s.18; Zebfdi,'ikd,s.47; a.mlf.. s.183184;Harfrfzade, Tibyan,1,
vr.220'226b;GulamServerUihrf. Leknev1873;Ah-med,Enuar'l
Haydarabad1332; AliSanevf.esSnnet'lCiliyye'aliyye, Delhi1351 ;
Storey,PersianLiterature, 1,1005,1008,1014 ; Abdlhayei-Hasenf,f'lz
het'll].auaw,!VIII; AliArya, derHinduePakistan,Tahran1365
hHseyinVassaf,Se{ine,ll,26;K.A.Niza-mi.Taril].i Delhi1953,IV;
a.mlf..TheLifeandTimesof ShaykhFarid aiDinCandj-iShakar,Aligarh1955
;a.mlf.. "Early lndo-Muslim Mysticsand Their
Atti-tudetowardstheState",/C ( 1948-501 ; a.mlf., E/2
ll,5056;Schimmel.Mysti cal Dimensions of Islam,s.344 vd. ; Te?kiret
'f.ljalil(ilavevenotlarla Mevla-naMuhammedZekeriyyal.Saharanpr1975;
TerryGraham,"TheCheshtiOrder",Sufi.A Journalof
Su{ism,London199091,nr.8,s.
2529;G.Bowering,"C:estiya",Elr.,V,333338. li!K.A. N IZAMI L (bk.
YILDIZSARAYI). _j L bir liman veidari blge. _j Bengalkrfezinin
de,22'21'kuzey eniemive91 '50' zerinde yer
alanlimanBengla-ennemliticaret veihracat mer-kezi
itagongidaribl-gesiiseDakka.Kulnave ya- lkenindrt eyaletindenbirini
kileder.Nfusu1941 'de 84.000,1951'-de294.000ve1981 de1.391.877olan
itagong, Dakka'dansonral-keninikincinemli itagong
blgesininnfusuise23.322.000' dir ( 1981 ..
Denizden15km.ierideKarna-fuJinehrininbulunanhir, olaraksular kalan
Bengalvadisindenierideadetatabiibir Bununla
birlikteBengalkrfezindegrlentay-tehdidi olup 1991'-demeydanagelen
ve saatte 235ki-lometreye 25.000 nezaman
kesinolarakbilinmemektedir.ilkArap bublgedeliman ola-rak
Brahmaputra nehrinin bu- Semender bir
yer-denszetmektedirler.XIV.itibaren
bilinenbugnol-gibiozamanlardanemlibirli-manolarakdikkatleri
vePorte-kizliler "Porto Grando"(byk liman) ilk defa1338
ve-ya1340'taBengal kuru-cusuFahreddinMbarek muhtemelen dan mslman
ancak tecavz veteh-ditleridevam
ibnBatt-tadahilislamikaynaklardaSonargaon geer.1345-1346
Hin-distan'dakiseyahati Delhi'den sonraburayagelenibnBatlOtadaha
sonrakuzeyeAsamblgesine yo-lunadevam vebuaradaFahred-Citagong
