درمانی:–شروع کار در یک مرکز بهداشتی

برای شروع کار کارشناس بهداشت محیط باید از حوزه ی مربوط به خودش یک کروکی تهیه کند که در آن تمام اماکن مربوط به مرکز را

مشخص کند. برای تهیه کروکی و نشانه گذاری و تهیه پرونده برای اماکن تهیه و توزیع و اماکن عمومی باید از سمت مرکز شروع و چپ ختم شود

می تواند اماکن را به صورت قراردادی روی کروکی بکشد. عمل بعدی تشکیل دفتر راهنما بر اساس آن کروکی ای که از سمت

راست کشیده شده و به چپ ختم شده و شماره گذاری شده می باشد که این براساس کد اصلی و فرعی بدین گونه است که کد اصلی شامل چندین صنف را در یک گروه قرار داده اند می باشد و کد فرعی شماره ای که به هر صنف داده شده است می باشد که از این دو کد می توان

براحتی مکان مورد نظر را از دفتر راهنما پیدا کرد. در هنگام بایگانی پرونده می توان براحتی از زونکن بوسیله ی این کدها پرونده مورد نظر را پیدا کرد.سپس تشکیل پرونده برای هر یک از اماکن عمومی و مراکز

تهیه و توزیع می باشد.

تشکیل پرونده برای مراکز تهیه و توزیع و اماکن عمومی:

الف( پرونده مادر)پرونده اصلی( - پوشه با کد سه رقمی: مراکز تهیه و توزیع و اماکن عمومی هر کدام1

به تنهایی دارای یک پرونده مادر می باشند این پرونده متشکل از یک کد دوم، فرعی- کد سوم، شماره– رقمی کد اول، اصلی 3پوشه با کد

ای است که به ترتیب در دفتر راهنما نوشته شده است. 5- برگه خالصه وضعیت که نمونه ی آن را مشاهده خواهید کرد شامل 2

ستون می باشد که ستون اول ردیف ستون دوم تاریخ بازدید و ستونسوم خالصه بازدید و ... که این برگه باید در معرض دید مشتری باشد.

1

- فرم آیین نامه مربوط به شغل مورد نظر در این فرم آیین نامه بسته3 به هر شغلی دارای ماده هایی می باشد که باید همه این ماده ها توسط

و عدم صالحیت با × مشخص می√متصدی اجرا شود که صالحیت آن با شود که در ادامه توضیح داده خواهد شد.

- سایر مدارک موجود در پرونده: که شامل گواهی معاینات و آزمایشات4 بالینی، فرم های معرفی به دادگاه و اخطار و تعطیلی و فیش های بانکی

و ... می باشد.ب( پرونده ده تایی)پرونده پیگیری(:

مغازه پشت10فرم آیین نامه و فرم خالصه بازدید ها این پرونده شامل مغازه و آیین10سر هم می باشد که شامل برگه خالصه وضعیت برای

مغازه می باشد. بازدید براساس10نامه مربوط به هر شغل برای همان تایی صورت می گیرد مشاهدات در هر بازدید پس از ثبت در10پرونده

دفتر گزارش روزانه باید عیناً در پرونده مادر هم قرار داده شود.دفاتر موجود در مرکز:

وقتی برای صدور کارت تندرستی متصدیدفتر صدور کارت: -1 مراجعه می کند ابتدا نام او را در این دفتر نوشته و بعد از این که مراحل صدور کارت) که متعاقباً شرح داده می شود( را گذراند در

همان دفتر و در ادامه تاریخ صدور شماره ی کارت نوشته میشود.

صفحه ی مجاور این دفتر یکی شرح2در هر دفتر اندیکاتور: -2 نامه های رسیده شامل اتحادیه اصناف و ارگانهای مختلف و غیره و یکی شرح نامه های فرستاده شده شامل نمونه برداری آب و مواد

غذایی و معرفی به دادگاه و نامه با موضوعات مختلف جهتارسال به ادارات دیگر، مراکز استانی و غیره یادداشت می شود.

توسط طبقه بندی مشاغل و کد های اصلی ودفتر راهنما: -3فرعی و ردیف پرونده مورد نظر را پیدا می کنیم.

تمامی کارهایی که کارشناس بهداشتدفتر گزارش روزانه: -4 محیط در طول یک روز کاری انجام می دهد مثل بازدید ها، صدور

2

کارت، کلر سنجی، نمونه برداری آب، معرفی و تعطیلی و اخطارو ... را باید در آن دفتر ثبت کند.

افرادی که باید به آموزشگاهدفتر معرفی به آموزشگاه:-5پرونده و گواهی نامه دریافت کنند در این دفتر ثبت می شوند.

وظایف کارشناس بهداشت محیط:

آموزش بهداشت که مهمترین می باشد-1کلر سنجی-2نمونه برداری از آب و ارسال به آزمایشگاه-3 بازدید از مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی و اماکن عمومی و تشکیل-4

پرونده برای آنهاآموزش بهداشت:

کلیه متصدیان، کارگران13 آیین نامه اجرای اصالح ماده 1براساس ماده و اشخاصی که در مراکز تهیه و توزیع و نگهداری و فروش و وسایل نقلیه

حامل مواد خوردنی و آشامیدنی ، آرایشی، بهداشتی و اماکن عمومی اشتغال دارند باید دوره ویژه ی بهداشت عمومی را گذرانده و گواهینامه

معتبر در یافت کنند که بسته به هر شغلی نوع آموزش و تعداد ساعاتمتفاوت است.کلرسنجی:

هدف از کلر سنجی پایش شبکه آب رسانی است. کارشناس بهداشت محیط باید روزانه مقدار کلر باقی مانده را اندازه گرفته و آن را در دفتر

روزانه ثبت کند برای سنجش از کیت کلر سنج استفاده می شود که مخزن کوچک با درب پالستیکی در وسط و در دو طرف2شامل یک یا

دارای یک تابلوی رنگی با عدد می باشد که هر رنگی یک عدد را نشان می و طرف دیگر مربوط به سنجشPHدهد یک طرف مربوط به سنجش

کلر باقی مانده می باشد که براساس مقایسه رنگ تابلو و عدد روی آن و PHرنگی که در مخزن توسط شناسا گر ایجاد می شود کلر سنجی یا

3

سنجی انجام می گیرد شناسا گرها شامل ارتولویدین ، قرص یا محلول متداول تر است.D.P.D می باشند که روشD.P.Dهای

نحوه ی کلر سنجی با استفاده از قرص برای جلوگیری از احتمال خطا در کلرسنجی بهتر است ابتدا آب به مدت یک دقیقه جریان یابد سپس محفظه کیت را تا خط نشان پر می کنیم و

قرص را داخل آن می ریزیم و درب را بسته و چند ثانیه تکان می دهیم و بعد با استفاده از مقایسه رنگ ایجاد شده و رنگ شاخص کیت آن را ppmمقایسه کرده و عدد را قرائت می کنیم مقدار کلر باقی مانده باید

باشد.5/0-8/0نمونه برداری آب:

هدف از این کار آزمایش میکروبی آب می باشد. نمونه برداری به صورت تصادفی و در ابتدا و وسط و انتهای شبکه انجام می گیرد. برای نمونه

برداری از شیشه های استریل سر سنباده ای استفاده می کنیم و قسمت درب شیشه را با ورقه کاغذ یا آلومینیومی برای جلوگیری از آلوده شدن

شیشه توسط دست می پوشانیم. در داخل شیشه مقداری تیوسولفاتسدیم جهت خنثی کردن کلر آب اضافه می شود)توسط آزمایشگاه(

نحوه نمونه برداری: ابتدا کلیه متعلقات شیر را که ممکن است باعث آلودگی آب شوند. از

دقیقه اجازه2 تا 1شیر جدا نموده و شیر را تا آخر باز کرده و به مدت می دهیم آب جریان یابد و سپس شیر را بسته و با استفاده از پنبه آغشته به الکل شیر را به مدت یک دقیقه استریل می کنیم و مجدداً شیر آب را

پر می4/3 دقیقه جریان یابد سپس با احتیاط شیشه را تا 2 تا 1باز کرده کنیم و درب را بسته و مشخصات را روی آن ذکر می کنیم و فرم

نسخه پر و ارسال می کنیم.3مخصوص نمونه برداری آب را در آزمایشگاه -1بایگانی مرکز بهداشت-2بایگانی مرکز بهداشت شهرستان-3

4

نمونه برداری مواد غذایی: در طی بازدیدی که از مراکز تهیه و توزیع و فروش و نگهداری مواد

غذایی صورت می گیرد در صورت مشکوک شدن و یا پی بردن به فاسد بودن مواد غذایی نمونه برداری انجام می شود. بعد از تعیین مقدار مواد

غذایی مورد نظر برای نمونه گرفتن که بسته به نوع ماده غذایی و نوع سری نمونه یکی2آزمایش)میکروبی یا شیمیایی( متفاوت می باشد با

برای آزمایشگاه و دیگری بعنوان شاهد جدا نمود.

انواع نمونه برداری: نوع روش نمونه برداری وجود دارد.2

نمونه برداری توقیفی:الف( در این نوع نمونه برداری اطمینان زیادی داریم که نمونه فاسد است

مقداری را به عنوان نمونه برمی داریم و بقیه را وزن و پلمپ می کنیم و عدد2به متصدی تفهیم می نماییم که حق فروش ندارد. تعداد نمونه باید

همراه با فرم مخصوص آزمایشگاه و کارت نمونه برداری باشد. یکی جهت ارسال به آزمایشگاه و دیگری به عنوان شاهد در بایگانی مرکز

بهداشت شهرستان می ماند. و برگه صورتجلسه توقیفی در سه نسخهتنظیم می شود:

متصدی -1بایگانی مرکز بهداشت شهرستان -2بایگانی مرکز بهداشتی - درمانی-3

الزم به ذکر است برای نمونه ها روی کارت نمونه برداری و فرم ارسال A1به آزمایشگاه رمز می گذاریم مثل

ولی به دلیل احتمال سوء استفاده روی کارت نمونه برداری مربوط به متصدی رمز گذاری نمی شود. این نوع نمونه برداری بیشتر برای مواد

غذایی بسته بندی شده مثل کنسروها و مواد تاریخ مصرف گذشته کاربرد5

دارد و تا زمانی که جواب آزمایشگاه ارسال نشود متصدی حق فروشندارد.

ب( نمونه برداری کنترلی: این نوع نمونه برداری بیشتر برای مواد غذایی که در مدت زمان کوتاه

فاسد شدنی هستند مثل شیر، نان و غیره کاربرد دارد. در این نوع نمونه برداری مابقی نمونه پلمپ نمی شود و متصدی حق فروش دارد. دو

سری نمونه می گیریم و کارت نمونه برداری به همراه فرم مخصوص آزمایشگاه که یکی برای آزمایشگاه و دیگری را به مرکز شهرستان

ارسال می کنیم و صورتجلسه ای در سه نسخه تنظیم می کنیم:متصدی -1بایگانی مرکز بهداشت شهرستان -2بایگانی مرکز بهداشتی - درمانی-3

نمونه ها باید تا زمان جواب آزمایشگاه در شرایط مناسب نگهداری شود. بعد از اعالم نتیجه از سوی آزمایشگاه و مثبت بودن جواب آزمایش باید با توجه به نوع نمونه برداری اقدام نمود اگر کنترلی باشد متصدی از سوی

دادگاه متذکر و جریمه می شود. و در صورت نمونه برداری توقیفی عالوه بر جریمه از سوی دادگاه باید

مواد غذایی پلمپ شده را نزد متصدی معدوم کند.مشخصات کارت نمونه برداری:

در نمونه برداری مواد غذایی باید برای هر نمونه مشخصات مربوط به آن را روی کارت نوشت و به نمونه ضمیمه کرد. در نمونه برداری مواد

غذایی باید روی هر کدام از نمونه ها شامل نمونه شاهد، نمونه آزمایشگاهو نمونه مربوط به متصدی کارت نمونه برداری قرار گیرد.

صدور کارت معاینه پزشکی: کلیه متصدیان،13 آیین نامه اجرایی قانون اصالح ماده 2بر طبق ماده

کارگران و اشخاصی که در مراکز تهیه و تولید و توزیع و فروش و نگهداری و وسایل نقلیه حامل مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی،

6

بهداشتی و اماکن عمومی اشتغال دارند موظفند کارت معاینه پزشکی معتبر در محل کار خود داشته و هنگام مراجعه ی بازرسان بهداشت ارائه نمایند. کارت معاینه پزشکی منحصرا از طرف مرکز بهداشت شهرستان

یا مراکز بهداشتی - درمانی شهری یا روستایی وابسته به وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی صادر خواهد شد. مدت اعتبار کارت برای

پزندگان و مشاغل مشابه شش ماه و برای سایر مشاغل یک سال میباشد.

نحوه ی مراحل صدور کارت معاینه پزشکی: برای صدور کارت، فرد ابتدا به مرکز بهداشتی- درمانی مراجعه می کنند

و فرم معرفی به آزمایشگاه توسط بهداشت محیط پر شده و به فرد داده می شود تا به آزمایشگاه مراجعه کند.) اعتبار این معرفی نامه یک

هفته می باشد( آزمایشگاه به فرد در سه نوبت ظرف خالی برای آزمایش مدفوع می دهد. وقتی آزمایش انجام شد فرد با واریز مبلغ

ریال به حساب خزانه دولت و با در دست داشتن فیش واریزی30.000 و فرم معاینه و جواب آزمایشگاه به مرکز مراجعه می کند و نزد پزشک مرکز می رود تا پزشک نظر خود را ارائه نماید.در صورت سالم بودن به

واحد بهداشت محیط مراجعه و کارت صادر می شود ولی در صورت آلوده بودن پزشک دارو تجویز می نماید تا فرد دارو را مصرف کند و پس از اتمام دوره درمان دوباره به آزمایشگاه برود و دوباره مراحل فوق را سپری نماید شایان ذکر است که برای مرحله دوم نیاز به واریز وجه نقد

نمی باشد.

انواع مراکز بهداشتی از لحاظ اختیارات: تفویض اختیار شده:-1

مسئول بهداشت محیط شهرستان یک سری از اختیاراتش در رابطه بابهداشت محیط به رئیس مرکز بهداشتی - درمانی واگذار می کند.

تفویض اختیار نشده:-2

7

این مراکز شرایط فوق را ندارد، معموالً مراکزی که دارای حجم زیاد کار بوده و یا به علت عدم توانایی و عدم صالحیت انجام کار قادر به

نمی باشند در این دسته از مراکز قرار می گیرند.13اجرای ماده در مراکز تفویض اختیار شده:13روند اجرای ماده

- معرفی مختلف به دادگاه:1فرم شماره کارشناس بهداشت محیط طبق برنامه روتین خود پس از بازدید فرم آیین نامه مقررات بهداشتی را عالمت گذاری و ردیف اول فرم آیین

نامه را امضاء می کند و در صورت نداشتن × یک فرم در پرونده مادر تایی قرار می گیرد ولی در صورت داشتن ×10و دیگری در پرونده

و2 اجرا می شود. در صورت وجود × و نواقص، ردیف های 13ماده فرم آیین نامه توسط رئیس مرکز بهداشتی- درمانی امضاء شده و3

تکمیل می گردد. 1فرم شماره ابتدا شش فرم آیین نامه را پر می کنیم:13برای اجرای ماده

یک نسخه پیشه ور ) مرحله اول (-1یک نسخه دادگاه ) مرحله اول (-2یک نسخه پیش ور ) مرحله دوم (-3یک نسخه دادگاه ) مرحله دوم (-4یک نسخه بایگانی در پرونده مادر-5یک نسخه بایگانی در پرونده ده تایی-6

در سه نسخه تکمیل و1بعد از پر کردن فرم آیین نامه، فرم شماره ارسال می گردد.

یک نسخه بدون رونوشت به همراه فرم آیین نامه برای ارسال به-1دادگاه

یک نسخه با رونوشت به همراه فرم آیین نامه جهت تحویل به-2متصدی

یک نسخه با رونوشت بایگانی در پرونده مادر-3 روز و حداکثر دو ماه برای رفع15که در این فرم یک مهلت حداقل

نواقص بهداشتی به متصدی داده می شود. پس از اتمام مهلت مقرر

8

بازدید دوم توسط کاردان بهداشت محیط انجام می گیرد و در صورتی که آن مکان در جهت رفع نواقص اقدامی انجام نداده باشد این بار فرم

پر می شود.2شماره - پیشنهاد تعطیلی:2فرم شماره

پس از معرفی متخلف به دادگاه و انقضای مهلت داده شده و بازدید مجدد محل توسط کارشناس بهداشت محیط در صورتی که نواقص

به همراه ردیف اول فرم2بهداشتی بر طرف نشده باشد فرم شماره آیین نامه توسط کارشناس بهداشت محیط امضاء و به رئیس مرکز

بهداشتی- درمانی ارسال می گردد. و رئیس مرکز بهداشتی- درمانی با امضای ردیفهای دوم و سوم کلیه نسخ فرم آیین نامه، اجازه اقدام را به

توسط واحد3کارشناس بهداشت محیط می دهد. و فرم شماره بهداشت محیط تنظیم می گردد. در ضمن روی نامه پیشنهاد تعطیل

رئیس مرکز بهداشتی- درمانی دستور کتبی تعطیلی موقت محل موردنظر را صادر می نماید.

- اخطار تعطیلی:3فرم شماره توسط واحد بهداشت محیط تنظیم و با پاراف کردن3فرم شماره

کارشناس بهداشت محیط و امضای رئیس مرکز بهداشتی- درمانی صادر تا24و رونوشت به ارگانهای مربوط ارسال می گردد. در این فرم مهلت

ساعته به پیشه ور داده می شود تا کلیه مواد فسادپذیر را از مغازه48 نسخه تنظیم می گردد.5خارج کرده و این فرم در

یک نسخه بدون رونوشت جهت ارسال به دادگاه )مرحله دوم(-1بانضمام نسخه سوم فرم آیین نامه

یک نسخه با رونوشت برای پیشه ور )مرحله دوم( بانضمام نسخه-2چهارم فرم آیین نامه

یک نسخه با رونوشت به مرکز بهداشت شهرستان جهت همکاری و-3حمایت

9

یک نسخه با رونوشت به پاسگاه نیروی انتظامی بمنظور اخذ-4نمایندگی

یک نسخه هم در بایگانی می ماند.-5 صورت مجلس تعطیل:– 4فرم شماره

ساعته باید اقدام به پلمپ محل نمود.48- 24پس از اتمام اخطار کلیه درب های مغازه باید پلمپ شده و باید پرده ی تعطیلی نصب گردد.

روز می باشد. اکیپ تعطیلی مرکب از7این تعطیلی حداقل به مدت نمایندگان بهداشت محیط مرکز بهداشت شهرستان و مرکز بهداشتی-

درمانی مربوط و در صورت نیاز مأمور نیروی انتظامی به محل مورد نظر مراجعه و با رعایت مقررات نسبت به تعطیل موقت محل با تنظیم

اقدام می شود که نسخه های آن4صورت مجلس طبق فرم شماره شامل:

یک نسخه به نماینده مرکز بهداشت شهرستان-1یک نسخه به متصدی و تفهیم موارد ناشی از فک پلمپ -2یک نسخه به نماینده نیروی انتظامی -3یک نسخه جهت بایگانی به رئیس مرکز بهداشتی- درمانی-4

- صورت مجلس فک پلمپ:5فرم شماره پس از اتمام تعطیلی محل متصدی جهت باز گشایی محل باید به مرکز

بهداشتی- درمانی مراجعه نماید و درخواست کتبی به رئیس مرکز بهداشتی- درمانی بدهد که تمام نواقص را در مهلتی معین برطرف می

کند و ابتدا بایستی رئیس مرکز بهداشتی- درمانی دستور اقدام را به واحد بهداشت محیط صادر کند و پس از آن باید متصدی مطابق دستورالعمل

تعهد محضری بدهد تا به مواردی که خود طی نامه ارائه کرده است متعهد گردد. پس از موافقت و با قید مهلت ، بازگشایی انجام می گیرد و

نصب پرده جهت عدم بهره برداری در جهت رفع کلیه نواقص بهداشتی نسخه تنظیم می شود:3ضروری است. این فرم در

برای متصدی -1برای مرکز بهداشت شهرستان-2

10

برای بایگانی مرکز بهداشتی- درمانی-3 پس از طی مراحل فوق متصدی درخواست مبنی بر پایان عملیات بهسازی مکان و رفع کلیه نواقص بهداشتی، رئیس مرکز بهداشتی-

درمانی دستوری جهت بازدید به واحد بهداشت محیط صادر می نماید. پس از بازدید مرحله سوم و عالمت گذاری و امضای فرم آیین نامه فرم

تنظیم و با امضای کارشناس بهداشت محیط به رئیس مرکز6شماره بهداشتی- درمانی ارسال می گردد.

- مجوز بهره برداری:7فرم شماره را به منظور بهره برداری7کارشناس بهداشت محیط فرم شماره

را امضا نموده7متصدی از محل تنظیم همچنین برگ دوم فرم شماره 2پس از آن رئیس مرکز بهداشتی- درمانی کلیه برگه ها به همراه ردیف

آیین نامه را امضاء می نماید. و این فرم در سه نسخه تنظیم می3و گردد:

ارسال به متصدی به منظور شروع کار -1ارسال به مرکز بهداشت شهرستان-2بهداشت محیط مرکز بهداشتی درمانی برای بایگانی-3

در مراکز تفویض اختیار نشده:13روند اجرای ماده مشابه مراکز تفویض اختیار شده می باشد با این تفاوت که بازرس باید در هر مرحله یک فرم اضافی به عنوان فرم پیشنهادی با امضای خود و

رئیس مرکز بهداشتی- درمانی به مرکز بهداشت شهرستان ارسال تا را به واحد13رئیس مرکز بهداشت شهرستان دستور اجرای ماده

بهداشت محیط صادر نماید. الزم به ذکر است تمامی فرمهای مربوطه باید به امضای کارشناس مسئول و رئیس مرکز بهداشت شهرستان

برسد. روند صدور صالحیت بهداشتی و عدم صالحیت بهداشتی در

مراکز بهداشتی- درمانی تفویض اختیار شده:

11

چنانچه متصدی به منظور دریافت پروانه کسب به همراه نامه صادره از سوی اتحادیه یا ارگان مربوط به خود به مرکز بهداشتی درمانی مراجعه

کند ابتدا کارشناس بهداشت محیط باید به تاریخ صدور نامه توجه نماید که روز گذشته باشد جهت اصالح تاریخ دوباره باید به15اگر مهلت آن از

اتحادیه برگردانده شود در غیر این صورت دستوری جهت اقدام الزم به واحد بهداشت محیط صادر می نماید پس از صدور نامه دستور کارشناس

بهداشت محیط به بازدید و بررسی وضعیت مرکز تهیه و توزیع اماکنعمومی می رود که دو حالت پیش می آید:

چنانچه در اولین بازدید شرایط بهداشتی محل منطبق با آیین نامه-1 باشد عالوه بر اظهار کتبی کارشناس13مقررات بهداشتی ماده

بهداشت محیط روی نامه متقاضی، ستون اول فرم آیین نامه مربوطه مبنی بر صالحیت بهداشتی8را تنظیم می کند و سپس فرم شماره

پس از تأیید و پاراف کارشناس بهداشت محیط مرکز بهداشتی- درمانی توسط رئیس مرکز بهداشتی- درمانی امضاء و صادر می

گردد. چنانچه در اولین بازدید شرایط بهداشتی محل منطبق با آیین نامه-2

نباشد اگر محل تازه تأسیس بوده و هنوز13مقررات بهداشتی ماده مورد بهره برداری قرار نگرفته باشد یک نسخه فرم آیین نامه

مقرراتی بهداشتی مربوطه بدون عالمت گذاری به عنوان راهنمای رعایت شرایط بهداشتی به متصدی داده می شود آنگاه پس از اظهار

مبنی9کتبی بازرس بهداشت محیط روی نامه متقاضی فرم شماره بر عدم صالحیت بهداشتی پس از تأیید و پاراف کارشناس بهداشت

محیط مرکز بهداشتی درمانی توسط رئیس مرکز بهداشتی- درمانی امضاء و صادر می گردد و چنانچه محل دایر باشد براساس محتویات

پرونده بهداشتی در جریان و بروز محل کسب، ضمن اعالم عدم پیگیری13صالحیت بهداشتی بشرح فوق، ادامه مراحل اجرائی ماده

می شود.

12

روند صدور صالحیت بهداشتی و عدم صالحیت بهداشتی درمراکز بهداشتی- درمانی تفویض اختیار نشده:

مشابه مراکز تفویض اختیار شده می باشد با این تفاوت که دستور صدور صالحیت یا عدم صالحیت از طرف رئیس مرکز بهداشت شهرستان به

واحد بهداشت محیط صادر شود و ضمناً به امضای کارشناس مسئول ورئیس مرکز بهداشت شهرستان برسد.

مقدمه : آب ذاتاً پاک و پاک کننده است و از این رو در تمام ادیان و مکاتب

الهی علی الخصوص دین مبین اسالم مظهر پاکی ، سالمتی و شادابیبوده و از قداست و جایگاه ویژه ای برخوردار است

توسعه روز افزون جامعه و افزایش جمعیت نیازهایی را می طلبد که منجر به ایجاد سکونت گاهها ، مراکز تولیدی ، صنعتی ، خدماتی و ...

جدید می گردد و همین امر همجواری و همزیستی را با منابع آبی وشبکه های آبرسانی بوجود می آورد .

دقیقه عرض27 درجه و 38 دقیقه تا 34 درجه و 32استان گیالن در دقیقه طول شرقی34 درجه و 50 دقیقه تا 53 درجه و 48شمالی و

کیلومتر مربع وسعت14700از نصف النهار قرار گرفته و حدود 13

- متر از سطح24دارد . تراز مناطق جلگه ای استان بین صفر تا دریاهای آزاد می باشد . با نگاه اجمالی به مساحت و جمعیت کشور

معلوم می گردد که در کشور بطور میانگین به ازای هر کیلومتر مربع 4 نفر یعنی 170 نفر زندگی می کنند در حالیکه در استان گیالن 5/42

برابر میانگین کشور . بنابراین تراکم جمعیت از یک سو و باال بردن تراز آب های سطحی از

سوی دیگر منابع آبی و شبکه های آبرسانی را با انواع آالینده های محیطی مواجه نموده و همین امر پایش و کنترل مستمر را در فرآیند

تامین و توزیع آب آشامیدنی سالم می طلبد .

آلودگی آب : میلیارد نفر به بیماریهای مرتبط با آب3/2در مقیاس جهانی حدود

مبتال هستند و تدارک آب سالم و دفع بهداشتی فاضالب ، سبب تقلیل میلیون ها مرگ ناشی از اسهال شیستوزوما و تراخم خواهد شد گفته

میلیون12می شود بیماری های ناشی از آب هر سال عامل مرگ میلیون نفر آن تنها مربوط به بیماری های اسهالی5نفر هستند که

است بیشتر در گذشتگان این بیماری را کودکان کشورهای در حال توسعه تشکیل می دهند گفته می شود در کشورهای جهان سوم ،

رشد شتابان جمعیت همراه با ناموزونی توسعه ی صنعتی و اجتماعی که آلودگی آب ها یکی از پیامدهای محتوم آن است ، مهاجرت ها و

آوارگی های ناشی از آب روی خواهد داد و میلیون ها نفر مجبور خواهند بود تا سرزمین و زادگاه خود را در جستجوی آب های سالم تر

و پاک ترک کنند .

فلزات سنگین : پیشینه ی ابتال به بیماری های ناشی از فلزات سنگین به رم باستان باز

می گردد که در آن کاهش بهره ی هوشی در کودکان ، نارسایی های مغزی و بروز رفتارهای غیر متعارف به دلیل استفاده از ظرف های

14

سری برای نگهداری آب و مواد غذایی به ثبت رسیده است . فلزات سنگین از طریق کارخانه های دوب فلزات و سایر صنایع فلزی ، دفع نامناسب زایده های صنعتی ، رنگها ، بنزین و لوله های فلزی انتقال

آب به محیط راه می یابند . فلزات سنگین در مقادیر بسیار جزئی در خاک وجود دارند و در این مقادیر مشکل بهداشتی ایجاد نمی کنند . تنها تجمع آن ها در برخی مناطق می تواند پیامدهای سوء بهداشتی

برای ساکنان همجوار در پی داشته باشد . عارضه های بهداشتی فلزات سنگینی نظیر جیوه و کادمیوم ، سرب ، کروم ، آرسنیک ، مس

و روی در انسان گوناگون و بسیار خطرناک است . تجمع و تراکم آرسنیک و کادمیوم در بدن سبب سرطان ، جیوه عامل جهش های

ژنی و تغییرات ناخواستی ژنیتیکی و سرب ، مس و روی سبباختالالت مغزی استخوانی در انسان می شوند . مروری بر استانداردهای کیفیت آب آشامیدنی :

آگاهی از کیفیت آبی که مورد مصرف قرار می گیرد ضروری بوده و بسته به نوع مصرف باید دارای کیفیت مناسب متناسب با آن نوع مصرف داشته باشد . قضاوت در مورد مناسب یا نامناسب بودن

کیفیت آب برای مصرف ، مقایسه کیفیت آن با استانداردهای کیفیت آب می باشد که توسط سازمانهای ذیربط در سطح بین المللی و در تمام کشورهای جهان توسط موسسه های مربوط تهیه و تدوین می

گردد . آنچه که بیشتر باید مد نظر کارشناسان شرکت های آب و فاضالب

روستایی قرار گیرد استاندارد ملی است که بر اسا س استانداردهای سازمان جهانی بهداشت و سایر کشورها توسط موسسه استاندارد

متناسب با شرایط کشور ما تدوین شده است . برای اینکه آب بعنوان یک مایع سالم برای مصرف انسان در دسترس

باشد الزم است از هر نوع ارگانیسم که موجب بیماری شود و از آن دسته از مواد معدنی و آلی که باعث اثرات سوء فیزیولوژیکی می

گردند عاری گردد . آب آشامیدنی باید از نظر ظاهری مقبول بوده ،

15

فاقد کدورت آشکار ، رنگ و بو و هر نوع طعم ناخوشایند باشد . همچنین الزم است که دمای معقولی داشته باشد . آبی که دارای این شرایط باشد آب آشامیدنی نامیده می شود یعنی نوشیدن آن به هر مقدار مورد نیاز اثر سوئی روی سالمتی ندارد . تعریفی که موسسه

استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از آب آشامیدنی دارد بصورت زیراست :

آب آشامیدنی ، آبی است که عوامل فیزیکی ، شیمیایی ، بیولوژیکی و رادیونوکلوئیدی آن در حدی باشد که مصرف آن جهت آشامیدن ،عارضه سویی در کوتاه مدت یا درازمدت در انسان ایجاد نکند .

نیاز تاریخی و توسعه استانداردهای آب آشامیدنی : به روایت تاریخ ، تمدن های بشری در اطراف مناطقی که آب فراوان داشته ایجاد شده است . بهسازی اولیه تنها برای بهبود ظاهر و طعم

آب بکار برده می شد . استاندارد مشخص دیگری غیر از زالل بودن و قابلیت آشامیدنی در تمدن های قدیمی ثبت نشده است . اولین

سال قبل تحریر شد . در4000استانداردهای آب آشامیدنی حداقل کتاب »ناز به آب پاک« بیکر به نقل از یک متن سانسکریت نوشته است . توصیه می شود که آب ناسالم بوسیله جوشاندن ، زیر نور

خورشید قراردادن ، هفت بار فرو بردن در یک ظرف مسی داغ و بعدصاف کردن و ریختن در کوزه برای سرد شدن پاک گردد .

در قرن هیجدهم ، صاف کردن آب از مواد معلق به عنوان یک راه موثر برای زالل کردن آب مورد قبول واقع شد . اولین تصفیه خانه آب

در پیسلی اسکاتلند مورد بهره برداری قرار1832شهری در سال گرفت .

با درک این موضوع که بسیاری از بیماریهای مسری )مثل وبا، حصبه( بوسیله آلودگی آب ایجاد شده و سرایت می کند مردم متوجه شدند

که کیفیت آب آشامیدنی نمی تواند توسط حواس بدرستی موردقضاوت قرار گیرد.

16

قانونی در لندن تصویب شد که به موجب آن1852در نتیجه در سال تمام آب ها باید تصفیه شوند . پس از یک قرن مطالعه عمومی روی

مرگهای ناشی از آب رابطه علت و معلول بین آب و بیماری برقرارگردید .

قدم اساسی بعدی بکاربردن کلر بعنوان گندزدا بود . کلر زدن به آب انجام شد و پس از مدت کوتاهی در تعداد زیادی1908ابتدا در سال

از سیستم های آب رسانی استفاده گردید .

اهداف و مقررات مربوط به آب آشامیدنی : در این قسمت استانداردها ، رهنمودها و اهداف در مورد کیفیت آب آشامیدنی آورده شده است که در اینجا فقط در مورد آخر مختصری

توضیح داده می شود . این موارد عبارتند از : مقررات اولیه آب آشامیدنیUSEPA

مقررات ثانویه آب آشامیدنیUSEPA

رهنمودهای مربوط به آب آشامیدنی در کانادا( رهنمودهای سازمان بهداتش جهانیWHOمربوط به کیفیت آب)

آشامیدنی( دستورالعمل جامعه اقتصادی اروپاEuropean Economic

Community) توصیه هایUSEPAدر مورد افزونی )بصورت مستقیم و غیر

مستقیم( توصیه هایUSEPAدر مورد بهداشت آب آشامیدنی ویژگیهای فیزیکی ، شیمیایی و میکروبی آب آشامیدنی موسسه

استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران واژه هایی مانند استاندارد ، مقررات ، اهداف ، رهنمودها ، معیارها ،

توصیه ها ، محدودیت ها ، حدود و اهداف اصطالحاتی هستند که بیشتر برای توصیف کیفیت کمی یا کیفی آب آشامیدنی بکار گرفته می شوند

. تفاوت این اصطالحات مربوط می شود به :

17

آیا اجرای اصطالح مورد نظر را با اعالم یک غلظت )مقررات یا-1استاندارد ( می توان قانوناً اجباری کرد

یا اینکه اصطالح مورد نظر فقط نمایانگر کیفیت مطلوب آب-2 )اهداف یا معیارها(بوده اما نمی توان اجرا ی آنها را اجباری کرد .

(یک سطح بهداشتی1عالوه بر این هر دو مقررات و اهداف بیانگر ) (یک سطح بیانگر تعادل بین مخاطرات2بدون عوارض سوء )

بهداشتی و عملی بودن دست یافتن به آن سطوح می باشند .

استاندارد ملی ایران : موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تنها سازمانی است که در ایران بر طبق قانون می تواند استاندارد رسمی فرآورده ها را تعیین ،

تدوین و اجرای آنها را با کسب موافقت شورای عالی استاندارد اجباری نماید . موسسه استاندارد از اعضاء سازمان بین المللی استاندارد است و

لذا در اجرا ی وظایف خود هم از آخرین پیشرفتهای علمی و فنی و صنعتی جهان استفاده می نماید و هم شرایط کلی و نیازمندیهای خاص کشور را مورد توجه قرار می دهد . یکی از وظایف موسسه استاندارد تعیین و تدوین استانداردهای کیفی آب آشامیدنی می باشد . در جداول

پیوست ویژگیهای فیزیکی ، شیمیایی و میکروبی آب آشامیدنی که توسطموسسه تهیه شده ، ارائه شده است .

استانداردهای آب آشامیدنی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آب آشامیدنی :

هدف و دامنه کاربرد -1 هدف از تدوین این استاندارد وتعیین ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آب

آشامیدنی می باشد . تعاریف و اصطالحات -2

در این استاندارد واژه ها و اصطالحات با تعاریف زیر بکار برده می شود .

18

آب آشامیدنی : آبی است که عوامل فیزیکی ، شیمیایی و– 2-1 بیولوژیکی و رادیو نوکلوئیدی آن در حدی باشد که مصرف آن جهت

آشامیدن ، عرضه سوئی در کوتاه مدت یا دراز مدت در انسان ایجادنکند .

- آفت کش : به ترکیبات ویژه ای اطالق می گردد که جهت مبارزه با2-2 آفات گیاهی ، جانوری و عوامل بیولوژیکی بکاربرده می شود مانند حلزون کشها ، حشره کش ، علف کش ، جونده کش ، نماند کش ،

باکتری کش ، قارچ کش و غیره . - حد مطلوب : عبارت از گستره ای از غلظت عوامل موجود در آب2-3

آشامیدنی است که چنانچه آب حاوی موارد با غلظت بیشتر از آن باشد ، از نظر کیفیت در حد پایین تری قرار داشته ، اما هنوز برای

آشامیدن مناسب نیست . - حد مجاز : حداکثر عوامل شیمیایی ، فیزیکی و بیولوژیکی آب2-4

آشامیدنی است که استمرار مصرف آن برای انسان زیان آور نباشد ، لیتر5/2این مقدار بر مبنای متوسط مصرف آب آشامیدنی روزانه

کیلوگرمی در نظر گرفته شده است .70آب برای یک انسان - کلر آزاد باقیمانده : مقدار کلر موثری است که باید در هر نقطه از2-5

شبکه آب آشامیدنی موجود باشد . - کدورت آب : عبارت است از وجود ذرات معلق در آب که سبب2-6

شکستگی ، پراکندگی و جذب قسمتی از نور شده و مانع عبوربخشی از نور تابیده شده از آن گردد .

(- مشخصات فیزیکی آب1جدول شماره ) آشامیدنی

ردیف

واحد اندازه گیریمقدار مجازحد مطلوبویژگی

کدور1ت

کمتر یا1مساوی

5NTUحداکثر

19

کمتر یارنگ21مساوی

پالتین کبالت برای20حداکثر (1رنگ حقیق آب )

T.C.U. واحد2حداکثر صفربو3

در جه12در سلسیوس

واحد3حداکثر درجه25در

سلسیوس

( )2رقم آستانه بو )TON)

4PH5/8-70/9-5/6 باید مقبولیت مردمی-طعم5

داشته بیاشد و مورداعتراض واقع نشود

به صورت شناورروغن6مشاهده نگردد

آزمایشگاه آب و فاضالب روستایی : آزمایشگاه آب و فاضالب روستایی شامل دو بخش شیمیایی و

میکروبی می باشد که آزمایش های شیمیایی و میکروبی مربوط بهآب و فاضالب در این قسمت انجام می گیرد

در بخش شیمیایی آزمایشگاه آزمایشاتی نظیر کلراید ، سختی کل ، کلسیم ، منیزیم ، نیترات ، نیتریت ، آهن ، منگنز ، سولفات و ... انجام

می شود در بخش میکروبی همان طور که از اسم آن برداشت می شود شامل آزمون های میکروبی است که نمونه را از نظر وجود یا

عدم وجود کلیفرم یا نوع کلیفرم بررسی می کنند . آزمایش های می باشد ولیE.coli و total coliformباکتریولوژی شامل بررسی

چون آب بیشتر از نظرکلیفرم های مدفوعی بررسی می شود آزمایش

20

E.coli مهمتر است بدلیل خطرناک بودن و اهمیت بهداشتی E.coli

بیشتر به این مورد توجه می شود .

ایمنی در آزمایشگاه : بدلیل وجود مواد سمی و خطرناک و ... که امکان مسمومیت و

خطرهای جدی برای پوست و بدن را دارد تمام وسایل آزمایشگاه را باید شناخته و نحوه ی درست استفاده کردن از آنها را قبالً بیاموزیم و

همین طور با مواد شیمیایی که از آنها در آزمایش ها استفاده می شود آشنایی و اطالعات کافی را داشته باشیم و به عالمت هایی که روی

آنها درج حتماً باید توجه کنیم تا از بروز هر گونه آسیب دیدگی جلوگیری به عمل آوریم به دلیل خاصیت خورندگی و لکه گذاری و

مسمومیت همیشه باید از روپوش ، ماسک و دستکش استفاده کنیم و برای تمیز ماندن کف آزمایشگاه قبل از ورود به آن از دمپایی

مخصوص آزمایشگاه استفاده کرد . کنترل از آزمایش ها در آزمایشگاه آب و فاضالب هدفدر وافع

می باشد سالمت آب شبکه های روستایی

آزمایشات شیمیایی آب : در آزمایشگاه پارامتر های شیمیایی شامل قلیاییت ، کلراید ، سختی

، نیترات ،نیتریت ، آهن ، منگنز ،CODکل ، کلسیم ، منیزیم ، سولفات ، فسفات ، آمونیوم اندازه گیری می شود که بطور مختصر در

این قسمت توضیح داده خواهد شد . برای اندازه گیری این پارامتر ها از دستگاه اسپکتروفتومتر استفاده می شود که مزیت این دستگاه این است که می توان خیلی راحت پارامترها

را از روی آن خواند و یادداشت نمود . قانون می باشد این قانون2اساس کار دستگاه اسپکتروفتومتر بر پایه

( قانون المبرت می باشد . 2( قانون بیز)1ها شامل )

21

قانون المبرت :log plog p

0

مقدارثابت=مقدار ثابت : ماده ای که در آن زول موج دارای جذب می باشد

=log p نور عبور کرده =log p

نور تابیده شده0دستگاه بر اساس این فرمول که در حافظه ی خود دارد عمل می کند یک منبع نور را در نظر می گیریم و در حضور آن منبع یک منشور قرار

طیف رنگی خارج می7می دهیم که از این منشوری که نور آن تابیده شود که به ترتیب شامل قرمز ، نارنجی ، زرد ، سبز ، آبی ، نیلی ،

بنفش می باشد . برای مثال برای اندازه گیری مقدار آهن موجود در آب اگر در آب آهن موجود باشد وقتی معرف آهن را به نمونه اضافه کنیم تشکیل رنگ آبی می دهد و آنرا در دستگاه اسپکتروفتو متر قرار می

دهیم که این دستگاه نور آبی را جذب و بقیه طیف های نوری را عبور

می دهد و دستگاه نور عبوری و جذب شده را در فرمولlog plog p

قرار می0 دهد و بر حسب میلی گرم برلیتر نمایش می دهد اساس کار بیشتر

دستگاه ها بر اساس همین قانون می باشد .

قانون بیر : =ε×a.b .c میزان نور جذب شده

ε) ضریب نوری ثابت )که هر نوری یک ضریب ثابت دارد =b,a اعداد ثابت هستند =c غلظت =

آزمایش قلیاییت :

22

شاخص متیل اورانژ و بی کربنات انجام می2آزمایش قلیاییت بر اساس شود که آزمایش بر حسب متیل اورانژ قلیاییت کل را بدست می آورد وآزمایش بر حسب بی کربنات ، قلیاییت بی کربناتی را بدست می آورد .

قطره معرف3 تا 2 نمونه آب را برداشته و cc 25برای این آزمایش متیل اورانژ را به آن اضافه می کنیم و تکان می دهیم نمونه به رنگ

را Hclنارنجی در می آید و بعد به سراغ بورت رفته و تیتراسیون با خیلی آهسته انجام داده و زمانی که نمونه تغییر رنگ داد و به رنگ قرمز

درآمد یعنی پایان تیتراسیون است سپس عدد روی بورت را خوانده ویادداشت می کنیم

مصرفی ، را درHclبرای محاسبه قلیاییت کل عدد بدست آمده یعنی می باشد ppm ضرب می کنیم و نتیجه قلیاییت کل را بر حسب 50عدد

. 61 مصرفی را در عدد Hclبرای محسبه قلیاییت بی کربناتی مقدار

بدست می آید . ppmضرب می کنیم و قلیاییت بی کربناتی برحسب

آزمایش کلراید :Cc 25نمونه آب را برداشته و چند قطره معرف کرومات پتاسیم را به

آن اضافه می کنیم سپس عمل تیتراسیون نیترات نقره را بوسیله ی بورت انجام می دهیم زمانی که نمونه آجری رنگ شد یعنی پایان

تیتراسیون فرا رسیده است و عدد روی بورت را خوانده و آن را در عدد ppm ضرب می کنیم و جواب بدست آمده مقدار کلراید بر حسب5/35

می باشد .

آز مایش سختی کل : نوع سختی در آب وجود دارد 5- سختی منیزیمی : ناشی از وجود یون منیزیم 1- سختی کلسیمی : ناشی از وجود یون کلسیم 2

23

کلسیم کربنات بی( محلول)

کلسیم کربنات( رسوب)

سختی کل : مجموع سختی یون کلسیم و یون منیزیم )سختی موقت- 3+ سختی دائم(

سختی کربناته یا بی کربناته یا موقت- 4سختی غیر کربناته یا دائم - 5

از میان این سختی ها ، سختی دائم و موقت اهمیت بیشتری دارد ، سختی کلسیمی و منیزیمی را نمی توان به تنهایی اندازه گیری کرد به

همین دلیل سختی آب به دو دسته ی سختی موقت و سختی دائم تقسیمبندی می شود و این دو سختی اهمیت بیشتری دارد .

منظور از سختی موقت یا کربناته یا به عبارتی بی کربناته امالح بی کربنات کلسیم و منیزیم است که در اثر حرارت از محلول به حالت

رسوب در می آید یعنی در اثر حرارت رسوب می کند .

Ca(Hco3 )2→Caco3

منظور از سختی دائم یا غیر کربناته امالح سولفات ، نیترات و ... باکلسیم و منیزیم است و در اثر حرارت رسوب نمی کند . طریقه بدست آوردن سختی کلسیمی و سختی منیزیمی

طریقه بدست آوردن مقدار سختی کلسیمی و سختی منیزیمی(1سختی موقت + سختی دائم = سختی کل )

=2 /497Ca2++4/118Mg2+( 2سختی کل) min 30برای این کار پس از بدست آوردن سختی کل آب را به مقدار

جوش می دهیم سختی موقت رسوب می کند و سختی دائم باقی می ( قرار1ماند سپس سختی دائم را اندازه گیری می کنیم و در فرمول )

داده تا سختی موقت را بدست آوریم حال می خواهیم بدانیم چقدرمنیزیمی است و چقدر کلسیمی!

آبی را که جوشیده است مقدار کلسیم آن را با استفاده از تتراسیون اندازه گیری می کنیم و در فرمول قرارداده تا مقدار منیزیم آن بدست

آید .

24

چند نکته :

وقتی که آب می جوشدCa(Hco3 یعنیCaco3 به 2( بی کربنات کلسیم که محلول در آب است به کربنات کلسیم که رسوب

خارج می شود. Co2پذیر است تبدیل می شود و طی این فرآیند در اندازه گیری کلسیم باید PH برسد بدلیل اینکه12 به

استفاده می کنیم کهNaoHمنیزیم مزاحم است به همین دلیل از MgoH . رسوب کند

بافر با یکcc 5/1 نمونه آب را با cc 50برای بدست آوردن سختی کل EDTA مخلوط کرده سپس با معرف Tقاشق معرف اریوکروم بلک

شروع به تیتراسیون می کنیم و زمانی که نمونه به رنگ آبی درآید پایان تیتراسیون را نشان می دهد و عدد روی بورت را خوانده و آن را در عدد

ضرب می کنیم و عدد بدست آمده سختی کل می باشد . 20

آزمایش کلسیم : نمونه ی آبcc 50 به همراه معرف مورکسید در NaOH cc 2ابتدا

ریخته و پس از افزودن مورکسید به نمونه رنگ آن صورتی می شود )مقدار مورکسید باید خیلی ناچیز باشد زیرا مورکسید زیاد به رنگ

صورتی پر رنگ در می آید و ممکن است در آزمایش خطا ایجاد کند ( تیتراسیون می کنیم و عدد EDTAسپس محلول صورتی رنگ را با

بدست آمده را در فرمول زیر قرار می دهیم

ppmCa2+=MLEDTA×400 /8: محاسبه 50

آزمایش منیزیم : مقدار منیزیم را میتوان با داشتن سختی کل و مقدار کلسیم از فرمول

زیر بدست آورد

25

ppmMg2+ =243/0 ¿)سختی کل [– 5/2 ])کلسیم نیترات و نیتریت ، آهن ، منگنز ، سولفات ، فسفات ، و آمونیوم پارامتر

هایی هستند که با اسپکتروفتومتر اندازه گیری می شود .

چند نکته در مورد دستگاه اسپکترو فوتو متر :در کنار هر ترکیب شیمیایی عددی نوشته شده است که این عدد

بیانگر این است که اگر آن عدد را در دستگاه وارد کنیم به طور خودکار روی برنامه ی همان ترکیب شیمیایی مربوطه رفته و الزم نیست بابت پیدا کردن آن ترکیب وقت زیادی صرف کنیم و تمام دستور العمل های الزم مثل تکان دادن نمونه ، صبر کردن و ... همراه با مدت زمان دقیق

در آن ثبت شده و در پ ایان هر مرحله چند بوق کوتاه از دستگاه شنیدهمی شود .

در آزمایش هایی که یک نمونه مشاهده می گیریم دلیل مشاهده این است که نمونه ی شاهد را به عنوان یک شاخص می گیریم و در

را فشار می دهیم تا صفرZeroدستگاه اسپکتروفتومتر قرارداده و کلید شود سپس نمونه را قرار می دهیم و عدد مورد نظر را می خوانیم

همیشه باید قبل از قرار دادن نمونه ها در دستگاه باید سل را با گ از استریل پاک کرد تا در آزمایش خطا ایجاد نکند .

همیشه قبل از ریختن نمونه در سل باید سل را با آب مقطرشستشو دهیم زیرا ممکن است در آزمایش خطا ایجاد شود و پس

از اتمام کار با وسایل آن ها حتماً شستشو دهیم قبل از آزمایش هر ترکیب ابتدا باید برنامه ای مربوط به آن ترکیب

شیمیایی را در دستگاه پیدا کرد و سپس طبق دستور العمل هایی کهدستگاه اعالم می کند پیروی کرد

NH 355نیترات : 3

نمونه آب مخلوط کرده وcc 25برای این آزمایش پودر نیترات را با هم نیاز می باشد که ابتداcc 25تکان می دهیم و یک نمونه شاهد بمقدار

26

نمونه شاهد را در دستگاه اسپکتروفتومتر قرار داده و صفر می کنیم سپس نمونه ی آزمایشی را در داخل دستگاه قرار داده و عدد را می

خوانیم . الزم به ذکر است در آزمایش نیترات باید واحد در دستگاه اسپکتروفوتومتر بر حسب نیترات قرار دهیم )هم بر حسب نیترات و هم

بر حسب نیتروژن دارد ( برای سایر آزمایش ها هم به صورت مورد فوق ولی با کمی تغییر عمل

می کنیم که بطور خالصه در زیر بیان می شود .

NO2 960نیتریت :

نمونه آب cc 10 قاشق معرف نیتریت + 2 آب مقطر : شاهد cc 10 قاشق معرف + 2

Iron 952آهن :

نمونه آب cc 10 قطره معرف آهن + 6 آب مقطر : شاهد cc 10 قطره + 6

Mn 958منگنز :

(1 قطره معرف )8( + 2 قطره معرف )4 →(3 قطره معرف )4→ +cc 10 نمونه آب

(1 قطره معرف )8( + 2 قطره معرف )4 →(3 قطره معرف )4→ +cc 10 آب مقطر : شاهد

SO4 680سولفات : نمونه آب cc 25پودر )معرف سولفات( +

Cc 25 نمونه آب : شاهد Po4 961فسفات :

نمونه آب cc 10( + 1 قطره معرف )10( + 2قاشق معرف )2 →27

آب مقطر : cc 10( + 1 قطره معرف )10( + 2قاشق معرف )2 →شاهد

NH 953آمونیوم : 4 (+2 قاشق معرف شماره )1 →( 3 دقیقه معرف شماره )4→سبز رنگ

cc 6/0( 1 محلول شماره + )cc 5نمونه آب

بدلیل اینکهNaOH در حضور نور واکنش می دهد بالنی که در وجود دارد با ورقه آلومینیوم اندازه گیری سدیم و NaOHآن محلول

پتاسیم پوشانده می شود . Flameبرای اندازه گیری سدیم و پتاسیم از دستگاه خاصی بنام

Photometer . استفاده می شود Flame. به معنی شعله می باشد اساس کار این دستگاه بر اساس شعله می باشد و نشر آن عنصر را

مشخص می کند . سدیم و پتاسیمFilter selectبرای بکار انداختن این دستگاه ابتدا با دکمه

را چرخانده و سپس فندک فشار Fuelرا انتخاب می کنیم و بعد درجهمی دهیم و با تنظیم سوخت شعله را به رنگ آبی در می آوریم .

Fine برای مشاهده یا آب مقطر استفاده می شود و کلید Blankکلید

برای تنظیم شعله الزم به ذکر است این دستگاه کلید دیگری دارد که برای مشخص کرد یک یا دو یا سه رقم اعشار می توان دستگاه را تنظیم کرد برای سدیم رقم اعشار نیاز نیست ولی برای مقدار پتاسیم به دلیل

کم بودن کلید اعشار تا دو رقم باید تنظیم گردد .

آزمایش سدیم : در نظر گرفته است در یک43در این آزمایشگاه محلول استاندارد

یک مجرای خیلی کوچک وجود Flame Photometerطرف دستگاه دارد که یک لوله ی الستیکی خیلی کوچک به آن متصل است که عمل مکش را انجام می دهد ابتدا در داخل یک بشر کوچک آب مقطر می

28

ریزیم و آن مجرای پالستیکی را داخل بشر قرار داده یا مجرا شستشو داده شود سپس بوسیله ی محلول استاندارد سدیم دستگاه را تنظیم یا

کالیبر می کنیم به این صورت که محلول استاندارد را در داخل بوته چینی ریخته و مجرا در داخل آن بوته چینی قرار می دهیم تا دستگاه را با

می باشد)البته100 غلظت برابر 43تنظیم کنیم در نشر Blank کلید بسته به محلول استاندارد این نشر متفاوت است( و با استفاده از این

تنظیم می کنیم43 روی Blankغلظت نشر دستگاه را با همان کلید سپس نمونه آب آزمایشی را در بشر کوچک ریخته و مجرا را داخل آن قرار داده و عدد نمایش داده را قرائت می کنیم و سپس با استفاده از نموداری که شامل غلظت و نشر می باشد نشر مشاهده شده را روی

نمودار می بریم و غلظت سدیم را می خوانیم . در نشر سدیم شعله به رنگ زرد پر رنگ در می آید الزم به ذکر است

بیشتر باشد باید رقیق سازی انجام دهیم100اگر نمونه ای غلظت آن از چون غلظت باالتر از آن را دستگاه شامل نمی شود .

قسمت آب مقطر99برای رقیق سازی سدیم یک قسمت نمونه را با حل می کنیم .

آزمایش پتاسیم :

برای آزمایش پتاسیم از همان روش سدیم استفاده می شود ولی در چند مورد با هم تفاوت دارد . بعد از بکار انداختن دستگاه و تنظیم روی پتاسیم بدلیل کم بودن مقدار پتاسیم باید تا دو رقم اعشار دستگاه

راتنظیم کنیم )برای سدیم الزم نیست (سپس همان طور که در روش سدیم گفته شد مجرا را به وسیله ی آب مقطر شستشو داده و سپس

محلول استاندارد پتاسیم را داخل بشر ریخته و مجرا را داخل بشر قرار Blankمی دهیم تا دستگاه را تنظیم کنیم و آن را بوسیله چرخاندن کلید

روی صفر قرار می دهیم سپس دوباره مجرا را در داخل نمونه آب آزمایشی قرار می دهیم و این بار عدد مشاهده شده را قرائت و

یادداشت می کنیم و نیاز به نموداری نمی باشد .در آزمایش پتاسیم شعله به رنگ آبی تا بنفش درمی آید

29

همانند سدیم اگر غلظت باال باشد بایر رقت انجام می گیرد ولی در اینجا باشد عمل رقیق سازی انجام می گیرد به این10اگر غلظت بیشتر از

قسمت آب مقطر مخلوط می99 قسمت نمونه را با 10صورت که کنیم .

:CODآزمایش ظرفیتی )زرد رنگ(3 از محیط کشت کروم CODبرای انجام آزمایش

راکتور در COD نمونه مخلوط می کنیم .و بعد در دستگاه cc 2را با ساعت قرار می دهیم طی این مرحله2 به مدت c 150دمای

ظرفیتی6 ظرفیتی به کروم 3اکسیداسیون انجام می گیریم و کروم تبدیل می شود اگر شدت اکسیداسیون زیاد باشد گرمای زیادی تولید می

کند و اگر نمونه دارای مواد آلی زیاد باشد تغییر رنگ از زرد پر رنگ تاسند وجود دارد .

سنج : phدستگاه ( و شوری از این دستگاهEC و هدایت الکتریکی )PHبرای اندازه گیری

می باشد و باPH برای نمایش Mاستفاده می کنیم در این دستگاه گلید

،EC برای نمایش ΔکلیدMSCM الکترود می باشد2 می باشد . دارای

و شوری.EC دیگری برای PHیکی برای به این صورت که نمونه را داخل بشر ریخته و الکترودها را در داخل آن

قرار می دهیم و طبق اعمال باال اعداد را قرائت می کنیم . نگهداریkcl را اندازه گیری می کند باید در PHهمیشه الکترودی که

شود چون این الکترود حساس بوده و در غیر این صورت الکترود ضعیفمی شود .

طرز تهیه با فر آمونیاکی :

30

آنیون – مجموع مجموع کاتیون

آنیون+ کاتیون

ml 143 کلرید آمونیوم را درgr 9/16برای تهیه با فر آمونیاکیNHهیدروکسید آمونیوم غلیظ )محلول 4OH 250(حل می کنیم و به حجم

می رسانیم برای تهیه این محلول هنگامی که با هیدروکسید آمونیوم کار می شود باید از ماسک استفاده کنیم زیرا یک ماده با بوی غلیظ می

باشد که تحمل آن سخت است .

تعادل : پس از انجام آزمایش فیزیکو شیمیایی برای این که بفهمیم در آزمایش

ها خطا داریم یا نه از روابط تعادل استفاده می کنیم . تمام آزمایش هایی که انجام می شود بر حسب میلی گرم بر لیتر به دست می آید . برای روابط تعادل باید تمامی فاکتورها بر حسب اکی

واالن باشد یعنی میلی اکی واالن گرم بر لیتر که از فرمول زیر برای اینتبدیل استفاده می شود .

ظرفیت آنیون یا کاتیون / جرم مولکولی آنیون یا کاتیون =اکی واالن وزنی

اکی واالن وزنی / مقدار اندازه گیری شده)بر حسب mgli میلی= )

اکی واالن گرم بر لیتر باید مقدار اکی واالن وزنی آنیون یا کاتیون برابر باشد

میلی اکی واالن گرم بر لیتر کاتیون = میلی اکی واالن گرم بر لیتر آنیوننادرست بودن آزمایش پی می بریم

100¿

هذهنذهذهعذهعذهعذون=درصدتفاوت

:1جدول شماره تفاوت آنیون و کاتیوندرصد تفاوت

2/0 ±3-02 ±10-3

31

5 ±10 خط مورد قبول می± 2/0 باشد تا % 2مثالً اگر تفاوت آنیون و کاتیون

باشد می باشد بصورت زیر است ECرابطه ی تعادل با استفاده از

EC (1/1 – 9/0 ) = 100 ¿ مجموع آنیون یا کاتیون )میلی اکی واالن گرم بر لیتر (

رابطه دیگر تعادل : % جمع کل اکی واالن هر کدام از آنها = جمع کل اکی واالن کاتیون5 تا 7%

- جمع کل میلی اکی واالن آنیون

آزمون میکروبی :آزمون میکروبی شامل کشت در محیط مایع و جامد می باشد .

می باشد که هر دو روش هم کیفی وMPN , MUGمحیط مایع شامل هم کمی را نشان می دهند ولی محیط کشت آنها فرق می کند روش

روش می4 می باشد که شامل MPN (Most Probable Number )رایج باشد

تایی5 یک ردیف ← لوله ای 5 –(1) تایی3 ردیف 3 ← لوله ای 9 –(2) تایی10 یک ردیف ← لوله ای 10 –(3) تایی5 ردیف 3 ← لوله ای 15 –(4)

لوله ای دقیق تر می باشد دلیل آن این است که نمونه ی10روش بیشتری موجود می باشد هر چه مقدار نمونه بیشتر باشد آزمایش دقیق

تر است برابر غلظت می باشد به خاطر این2 لوله ای محیط 10 و 5در روش

که محیط کشت غنی یعنی محیط دارای مواد مغنی بیشتر باعث می شود حتی کمترین تعداد کلیفرم را نشان دهد و کلیفرم بهتر رشد می کند

روش دیگر این چنین نیست که در ادامه توضیح داده خواهد2ولی در

32

شد در آزمایشگاه آب و فاضالب روش ایجاد به دلیل صرفه جویی در لوله ای استفاده می کنند . 5وقت همیشه را روش

:MPNنحوه ی آزمون میکروبی به روش ابتدا باید از آب مورد نظر نمونه برداری به عمل آید طریقه نمونه برداری

1بطور خالصه این گونه می باشد که ابتدا باید شیر برداشت را به مدت دقیقه باز کنیم تا آی که در لوله باقی مانده تخلیه شود و اطراف و دهانه شیر را تمیز کرده سپس بوسیله پنس، پنبه آغشته به الکل را برداشته و

دقیقه دهانه و اطراف شیر را گرم می2آن را آتش می زنیم و به مدت کنیم تا عواملی که احتمال دارد در اطراف شیر دهانه موجود باشد را

دقیقه باز کنیم به دلیل اینکه1گندزدایی کنیم سپس شیر را به مدت ممکن است کلی فرمها بوسیله حرارت از بین رفته باشند و در آزمایش

خطا ایجاد کنند . و در پایان با استفاده از شیشه نمونه برداری از شیر برداشت می کنند الزم به ذکر است در این شیشه ها تیوسولفات سدیم وجود دارد و درپوش آن پنبه ای می باشد ورودی آن یک کاغذ وجود دارد که باید مشخصات آن را یادداشت نمود که شامل محل ، تاریخ ، ساعت

کدورت ... می باشد . بهتر است که نمونه در دمای–کار باقی مانده ساعت پس از6 درجه سانتی گراد نگهداری شود و تا قبل از 10زیر

نمونه برداری به آزمایشگاه داده شود سپس باید روی نمونه آزمایشمیکروبی انجام شود .

آزمون میکروبی شامل سه مرحله احتمالی ، تاییدی و تکمیلی می باشد . در این آزمایشگاه فقط مراحل احتمالی و تاییدی انجام می گیرد و

مرحله تکمیلی مربوط به تشخیص طبی می باشد و به این آزمایشگاهمربوط نمی باشد .

لوله ای : 5 در مرحله اول یا احتمالی از محیط کشت الکتوزبراث که در آن قند

الکتوز موجود می باشد که با پله های گرم منفی هوازی و هوازی در آن

33

رشد می کند که تولید گاز می کنند و محیط کشت به رنگ زرد شفاف است در مرحله اولcc 10می باشند و مقدار آن در هر شیشه حدود

cc 10را روی محیط کشت الکتوز براث می ریزیم و سپس به مدت درجه سانتی گراد در انکوباتر قرار می37 ساعت در دمای 24 – 48

ساعت24 ساعت اول جواب مثبت نبود برای اطمینان 24دهیم اگر در دیگر هم صبر می کنیم اگر رنگ زرد شفاف کدر شود و در لوله در هام

که در داخل محیط کشت انداخته ایم حباب تشکیل شود یعنی جواب مثبت است و حتماً در آن کلیفرم وجود دارد . در مرحله بعد یعنی مرحله

و یکBGBتاییدی به ازای هر لوله مثبت مرحله اول یک محیط کشت قرار می دهیم . ابتدا لپ )یک ابزاری است که حجمECمحیط کشت

(را روی شعله استریل می1/0مشخصی از نمونه را برمی دارد حدود انداخته تا خنک شود سپسEC یا BGBکنیم و سپس در محیط کشت

(راEC ویک محیطBGB لوله ها )یک محیط الکتوزبراث،یک محیط لوپ در محیط3نزدیک شعله نگه می دارد و از محیط الکتوز براث

BGB و سه لوپ در محیط ECمی ریزیم و سپس هر دو محیط کشت را در دمایBGB ساعت قرار می دهیم 48-24را در انکوباتور به مدت

درجه سانتی گراد قرار می44 را در دمای EC درجه سانتی گراد و 37 مثبت نشان دهنده فیکال کلیفرم )کلیفرمBGBدهیم محیط کشت

در نظر گرفتهEC بعنوان شاخص در محیطE.coliمدفوعی ( است که می شود )مثبت بودن اینها هم همان کدر شدن تشکیل حباب در لوله

درهام می باشد( لوله5برای اعالم نتیجه آزمایش از جدول زیر استفاده می کنیم )روش

اي(

95% Confidence

Limits Approximate

MPN

Index

100 ml

Nomber of tubes

Giving Positive

Reaction Out of 10 upperlower

34

ml each

301/1¿¿03/605/01/116/93/06/227/148/06/434/267/184infint48 ¿5

مساوی ECنکته خیلی مهم : همیشه میزان احتمالی بیشر از تاییدی و یا %100مثبت نداشته باشیم BGB مثبت باشد ولی EC آن . اگر

درآزمایش خطا داریم ولی بر عکس صحیح می باشد .

نحوه ی تهیه محیط کشت : برای اینکار ابتدا لوله ها را با آب مقطر شستشو و داخل همه ی آنها

لوله درهام قرار می دهیم و سپس از پودر الکتوزبراث برای تهیه محیط کشت استفاده می کنیم که نحوهی مصرف آن روی شیشه نوشته شده

آبcc 1000 گرم پودر 13است که برای پودر الکتوز براث به ازای هر مقطر نیاز می باشد باز هم الزم به ذکر است که محیط کشت سری

5 لوله ای هر 5 برابر غلظت ساخته شود و در روش 2اول باید لوله ، روش10 لوله ای هر 10 لوله ای سری اول ، روش 9لوله ،روش

26 برابر غلظت ساخته شود یعنی به ازای 2 لوله ای سری اول باید 5 آب مقطر نیاز است . بعد از تهیه داخل لوله ریخته و درcc 1000گرم

سر همه ی آنها پنبه قرار می دهیم و برای این کار کامالً استریل شود به c دقیقه در دمای 15مدت

¿

پوند در اتو کالو قرار می15 و فشار 121دهیم

35

مثبت × 100 های لوله تعداد

منفی × نمونه لیتر میلی نمونه کل حجم

لوله ای در سری اول ، دوم وسوم لوله ها به ترتیب15 و 9در روش لوله9 سی سی نمونه ی آب می ریزیم که مجموعاً در 1/0 و 1 ، 10 سی سی نمونه آب داریم ولی در5/55 لوله ای 15 و در 3/33ای

50 سی سی نمونه داریم )مجموعاً 10 لوله ای در لوله ها 10 و 5روش لوله ای می باشد10 سی سی ( به همین دلیل دقیق ترین روش 100و

به دلیل اینکه هر چه نمونه زیادتر آزمایش دقیق تر است . چند نکته :

همیشه باید نمونه را قبل از آزمایش تکان داد تا یکنواخت شود برای همین کار شیشه را کامالً پر نمی کنیم و یک فضایی برای بهتر هم

زدن داشته باشیم باکتری ها کلوئید)منفی( هستند و همیشه در گوشه های ظرف قرار

می گیرند و اگر بدون خوب هم زدن از آن نمونه برداریم خطا درآزمایش ایجاد می شود .

MPN از فرمول زیر بدست می آید

MPN=لدذبلدذبلد√

می باشد حال این سئوال پیش می آید برای فاضالب که2400و حداکثر MPN می باشد چه عملی باید انجام داد ؟ 2400 آن بزرگتر از

نمونه استcc 100نمایش باکتری ها به صورت تعداد میکروارگانیسم در برای این مسئله از عمل رقت استفاده می کنیم و عمل رقت را در رقت

انجام می شود هر رقتی00001/0 و 0001/0 و 001/0 و 01/0های تا لولهی منفی داشته باشد از همان رقت استفاده می کنیم .2که

لوله ای ردیف دوم و سوم لوله ها به دلیل9 و15همیشه در روش مواد غذایی کمتر نسبت به ردیف اول ارزش بیشتری دارند .

برای آزمایشBODاز لیتیم هیدروکسید استفاده می شود یا اکسیژن خالء جذب شود .

36

× تعداد لوله های100

کلر سنجی آب : برای کلر سنجی از کیت کلر سنج استفاده می شود بعضی از این کیت

سنجی را هم انجام می دهند مقدار استانداردPHها عالوه بر کلر سنجی میلی گرم بر لیتر و در مواقع اپیدمی تا یک5/0 – 8/0کلر باقی مانده

هم می تواند باشد . برای کلر سنجی از دو روش استفاده می شود

( 2( و )1بوسیله معرف شماره )-1P.D.Pبوسیله قرص -2

(و چند1پس از اینکه کیت را پر از آب کردیم چند قطره معرف شماره ) ( را داخل آن می ریزیم و همان تغییر رنگ اولیه2قطره معرف شماره )

را مشاهده نموده با آن درجه تغییر رنگی را که در کنار همان کیت وجوددارد مقایسه کرده و عدد مشاهده شده را با توجه به رنگ می خوانیم

برای قرص هم به همین صورت عمل می کنیم که تفاوت فقط در همینقرص است بقیه مشابه می باشند .

شرح یک تصفیه خانه کوچک روستایی : آب از چاه توسط پمپ به سمت باال پمپاژ می شود و وارد سیکلون می

شود سیکلون یک محفظه ی قیف مانند می باشد که آب در آنجا به چرخش در می آید و شن و ماسه آن در سیکلون ته نشین می شود و در زیر این سیکلون شیر تخلیه شن و ماسه هر چند گاهی باز شده و شن و ماسه تخلیه می شود بعد از سیکلون یک انشعاب از لوله گرفته می شود

و به سمت سیستم کلر زن روانه می وشد و در آنجا کلرزنی شده وتوسط پمپاژ وارد مخزن زمین می شود .

37

دقیقه( از آنجا وارد فیلتر شنی30تا در آنجا کلر تاثیر خود را اعمال کند ) شده و از فیلتر شنی به مخزن هوایی انتقال داده می شود تا بتواند

فشار الزم در تمام نقاط روستا را ایجاد کند همیشه هم سعی می شود که اطراف تصفیه خانه ها حصار کشی شود و از ورود افراد متفرقه و

حیوان جلوگیری بعمل آید .

مقدمه

38

عفونت های بیمارستانی از زمانیکه بیمارستان ابداع شده مسئله ایجاد کرده است. برای جلوگیری از گسترش بیماری در جامعه در قرن هیجدهم

بیماران را بر حسب نوع بیماری در بیمارستان بستری می کردند. کمی پیش از قرن قبل ایجاد بیمارستان های مدرن آغاز شد از جمله

1854شستشوی دستها بین دو عمل جراحی را معمول کردند. در سال فلورانس نایتینگل در جریان جنگهای کریمه با برقراری نظام سالمتی در

%تقلیل داد پاستور2/2% به 50بیمارستانهای نظامی مرگ و میر را از نظریه دخالت میکروبها را در ایجاد عفونت بیان نمود و لیستر ضدعفونی

را در اعمال جراحی معمول کرد که بعدها اساس و پایه روشهای آپتیک در جراحی گردید. بزرگترین کاهش مرگ و میر ناشی از عفونتها موقتی

شروع شد که نظام سالمتی و بهداشت محیط و گند زدایی معمول گردید. پس از کشف آنتی بیوتیک ها طرز تفکر دیگری در بین کارکنان بیمارستان

ها پیدا شد و آن این بود که آلودگی میتواند به وسیله آنتی بیوتیک مهار شود.استفاده وسیع و نادرست از آنتی بیوتیک ها برای جلوگیری از

عفونتهای جراحی و ازدیاد ناهنجار اثر آنتی بیوتیکها در مقابله با عفونت ها موجب مقاومت میکروبها در جراحی شد و وضعیت وقتی جدی تر وخطرناکتر شد که میکروبهای مقاوم به آنتی بیوتیک ها در محیط

بیمارستان ها پدید آمدند. 1960 یا عفونت های بیمارستانی از سال Nosocomialکلمه نوزوکومیال

برای نشان دادن این گونه آلودگی ها به کار رفت.

عفونت های بیمارستانی مالقات– کارمندان شاغل –منابع عفونت های بیمارستانی ) بیماران

کنندگان ( در ایجاد عفونت های بیمارستانی نظیر سایر عفونت ها سه شرط

منبع میکروارگانیسم که بیماری را ایجاد میکند .-1راه سرایت و چگونگی برخورد میکروارگانیسم با شخص-2استعداد میزبان نسبت به پذیرش عفونت حاکم است-3

39

: منابعی از میکروارگانیسم ها که می توانند عفونت هایمنبع عفونت بیمارستانی را ایجاد کنند متعدد می باشد از جمله آنها اشخاص، اشیاء،

مواد، جریان هوا، حیوانات و حشرات را می توان نام برد مهمترین و شایع ترین منبع میکروبها انسان بوده و یکی از جدی ترین تهدید ها در

زمینه عفونتها، ناحیه فلور طبیعی خرد شخص می باشد. راه سرایت و چگونگی برخورد میکروارگانیسم ها با شخص، حضور سه عامل میکروارگانیسم میزبان مستعد و راه سرایت میکروب به میزبان

برای تکمیل چرخه انتقال یا دوره عفونت الزم است. - میکروارگانیسم باید از مخزن خود خارج شده و بوسیله ای که در هر

مورد میتواند متفاوت باشد از نقطه ای به نقطه ی دیگر انتقال می یابد. بیماران– افراد مسن –- از گروه میزبان مستعد می توان نوزادان جراحی شده و بعد از سوختگی را نام برد.

– دستگاه گوارشی – دستگاه تنفسی –- از راههای انتقال: دستها

دستگاه تناسلی قابل ذکر می باشد.استعداد میزبان نسبت به پذیرش عفونت:

مکانیسم دفاعی بدن یا مقاومت شخصی بدو گونه قابل تعریف است. مقاومت اختصاصی که معموالً در مقابل یک عامل خاص ظاهر می-1

شود)ایمنی هومورال- ایمنی سلولی( مقاومت غیر اختصاصی یا طبیعی: بعضی از گونه های موجودات-2

طبیعتاً نسبت به یک عامل بیماریزا مقاوم هستند مثالً گونوکوک کهدر انسان بیماریزا است خرگوش در مقابل آن مقاوم می باشد.

البته مقاومت و حساسیت از فردی به فرد دیگر نیز متغییر می باشد کهIndividual Resistanceًتحت عنوان خوانده می شود عواملی که محققا

در مقاومت غیر اختصاصی یا طبیعی مؤثر هستند عبارتند از: وضعیت اقتصادی و– شغل – جنس – بهداشت فردی – تغذیه –سن

اجتماعی و باالخره چگونگی سالمت شخصی بیماریها به کودکان و افرادمسن بیشتر صدمه میزنند علت آن را حالت ایمنولوژیک میزبان می دانند.

40

بیماران بستری در بیمارستانها به سبب بیماری اصلی خود اکثراً دچار سوء تغذیه هستند. کمبود در تغذیه نیز در سالمت شخص مؤثر بوده او را

مستعد پذیرش بیماریها می کند. بطور کلی هر عاملی که سیستم دفاعی بدن را تضعیف کند می تواند

زمینه مناسبی برای ابتالء به عفونت نوروکومیال را فراهم کند. نوع می باشند که شامل:4و عفونتهای بیمارستانی شامل

- عفونت های ادراری1- باکتری اولیه2- زخمهای بیمارستانی)نوروکومیال(3- پونومونی نوروکومیال4

کنترل عفونت بیمارستانی به علت مشکل بودن کنترل عامل بیماری و میزبان بهترین طریقه قطع

راه انتقال سرایت است. و با اجرای مراحل مذکور در ذیل به هدفنزدیکتر می شوید.

با این روش از انتقال عامل بیماری از بیمار بهجداسازی بیماران:- 1بیمار و از بیمار مالقات کنندگان و کارکنان و بالعکس جلوگیری می گردد.

از ساده ترین و مهمترین عامل کاهش شستن صحیح دستها:-2 ثانیه با آب پاک و15گستردگی عفونت می باشد. که این عمل باید بمدت

مواد پاک کننده صورت گیرد در صورت آلوده شدن دستها به خون یا چرک دقیقه افزایش پیدا کند. و بعد از آن از2-3بیمار باید مدت زمان شستشو

ماده ضد عفونی کننده نیز استفاده شود. در زمان شستن دستها برای انجام عمل جراحی باید مراحل زیر انجام گیرد- برس زدن شدید با آب و

شستشو با آب تمیز و مصرف یک ماده– دقیقه 10صابون تا آرنج بمدت ضدعفونی کننده

دو نوع ضد عفونی در بیمارستان مطرح است- ضد عفونی طبی: 3- ضدعفونی طبی1- ضدعفونی جراحی2

41

در ضدعفونی طبی شستشوی دستها و رعایت موازین بهداشتی و جدا کلیه وسایل جراحی)دستکش–کردن مطرح است در ضدعفونی جراحی

گاز و وسایل برنده( استریل بوده و– نخ بخیه – ملحفه های جراحی – دستکش و–کلیه پرسنل پس از شستن کامل دستها از کاله- ماسک

لباس استریل استفاده نمایند. بسیاری از بیمارستان-ضدعفونی بیمارستان و استریلیزاسیون: 4

نظافت و استریل کردن هستند.–ها دارای واحد مرکزی برای شستشو کنترل کیفیت کار این مراکز با آزمایشگاه میکروبیولوژی بیمارستان است

که طبق یک برنامه منظم مرتباً انجام می شود. استریلیزاسیون ممکناست توسط عوامل فیزیکی و شیمیایی انجام شود.

مشخصات بیمارستان پورسینا : بیمارستان پورسینا یک مرکز آموزشی درمانی است و وظیفه اصلی درمان می باشد ولی عالوه بر درمان ، آموزش هم صورت می گیرد

متر مربع18000 متر مربع می باشد که 36000مساحت کل بیمارستان متر مربع فضای سبز می باشد . 18000زیر بنا و

اتاق مخصوص بیمار90 عدد می باشد از این تعداد 300تعداد کل اتاقها 271 عدد می باشد که از این تعداد 344می باشد تعداد کل تخت ها

230تخت فعال می باشد تعداد متوسط بیمارانی که بستری می شوند بیمار ، بیمار سرپایی هستند .108بیمار می باشد که از این تعداد

استریلیزاسیون به کمک عوامل فیزیکی : برای منظور وهدف خاصی باید از روش های ویژه استریلیزاسیون

استفاده کرد مثالً اگر بخواهیم عوامل عفونی را در یک حییوان مرده نابود کنیم باید از روش سوزاندن استفاده کنیم ولی اگر منظور استریل کردن یک کیسه خون باشد باید روشی انتخاب کنیم که به کیسه پالستیکی خون

حرارت–صدمه نزند استفاده از حرارات های باال )حرارت مرطوب از صافی– اشعه – خشک کردن فشار اسمزی –خشک ( حرارت متناوب

42

تمیز کاری و نظافت در زمره روش های معمول فیزیکی–عبور دادن هستند که حرارت مربوط موثر ترین و سریعترین روش است .

به طور خالصه اینکه : حرارت مربوط شامل : –الف

حرارت مربوط تحت فشار -1استریلیزاسیون متناوب -2جوشاندن -3پاستوریزاسیون -4

حرارت خشک شامل : لیوفیلتراسیون –ب لیوفیلتراسیون : خشک کردن باکتریها در حال منجمد روشی است که

باکتریها را سالهای زنده نگه می دارد عمل اسمز : –د

عمل اسمز عبارت است از انتشار از خالل غشا نیمه تراوایی که در محلول با دو غلظت متفاوت را از یکدیگر جدا کرده باشد . تراوش

20همیشه از قسمت رقیق به غلیظ است . باکتریها اگر در محلول درصد نمک قرار گیرند آب داخل سلولی آنها تخلیه و به خارج می رود

و باکتری بی آب می شود که این عمل پالسموالیز یس نام دارد وعکس این عمل تورژوسانس یا آماس نام دارد .

اشعه شامل : –ه - اشعه ماورا بنفش 1- اشعه ایکس 2- اشعه گاما 3

نانو متر را شامل می شود و395 تا 15اشعه ماورا بنفش طول موج نانومتر دارد .265بیشترین خاصیت باکتر سیدی را در طول موج

المپ های میکوب کش به مقدار زیاد اشعه ماورا بنفش را از خور ساطع می کنند این المپ ها برای ضد عفونی اتاق های عمل و سایر اتاق های بیمارستان مناسب هستند و می توانند جوامع میکروبی در

سطوح باز را کاهش دهند .

43

اشعه ایکس : میکروارگانیسم ها و سلولهای حیاتی دیگر را می کشند انرژی و قدرت

نفوذ زیادی دارند برای استریلیزاسیون بکار نمی رود برای بوجودآوردن موتانت های میکروارگانیسم به کار می رود .

اشعه گاما : این اشعه از بعضی ایزوتوپ های رایو اکتیو مثل کبالت ساطع می

شود قدرت نفوذ و توانایی میکروب کش باالیی دارند و برای استریلیزاسیون مواد ضخیم و حجیم مثل بسته های وسایل طبی یا

غذایی بکار می روند ی - فیلتراسیون :

موادی مثل سرم حیوانات محلول های آنزیمی و آنتی بیوتیک ها به کمک فیلتراسیون استریل می شوند و دارای خلل و خرج با دیامتر های

برایHepa میکرون دارند فیلتر های 10 تا 01/0شناخته شده از 99/99سالم سازی هوای اتاق های عمل بکار می رود و قادر است

% ذرات همراه هوا را به خود گرفته و اجازه عبود ندهد تمیز کاری و نظافت که شامل اولتراسونیک و شستشو می باشد –ل

اولتراسونیک امواج صوتی با فرکانس باال برای ضدعفونی میکروبی سلول ها و پاک سازی میکروارگانیسم ها از روی دستگاه ها بکار می

روند شستشو با آب و صابون همراه مالش یکی دیگر از روش های فیزیکی

حذف میکرووارگانیسم از روی پوست و اشیاء می باشد

کنترل میکروارگانیسم ها به کمک عوامل شیمیایی: بسیاری از مواد شیمیایی قادرند از رشد و نمو میکروارگانیسم ها جلوگیری کنند یا آنها را از بین ببرند مواد مختلف اثر ضد میکروبی

خودشان را از راههای متفاوت اعمال می کنند و اثری که بر سطح مواد دارند بسته به نوع ماده ای است که باید ضدعفونی شود نیز متفاوت

خواهد بود بنابراین الزم است چگونگی عمل این مواد را شناخت تا بهتر

44

بتوان از آنها استفاده کرد هیچ ماده ضدعفونی کننده شرایط زیر را بایدداشته باشد:

خاصیت ضد میکروبی در غلظت پایین.-1قابلیت حل شدن در آب یا حالل های دیگر.-2پایداری و حفظ قدرت ضد میکروبی در طول زمان.-3برای انسان و سایر حیوانات سمی نباشد.-4هموژن باشد.-5 با مواد ارگانیک ترکیب نشود چه در اینصورت مقداری از نیروی خود-6

را از دست میدهد.دارای خاصیت ضد میکروبی در حرارت بدن یا حرارت اطاق باشد.-7قدرت نفوذ داشته باشد.-8فلزات و اجناس را خراب نکرده و رنگ نکند.-9

-خاصیت بوبری)از بین بو( داشته باشد.10 detergent ability-قدرت پاک کنندگی داشته باشد.11

-در دسترس باشد و گران نباشد.12 نکته را باید در نظر3در مصرف عوامل شیمیایی بمنظور ضدعفونی

داشت. عامل شیمیایی که برای ضدعفونی وسایل آلوده بکار می رود-1

ممکن است برای پوست مضر باشد بنابراین ماده انتخابی بایدنسبت به ماده هایی که قرار است ضدعفونی کند سازگار باشد.

همه میکروارگانیسم ها بطور مساوی نسبت به همه مواد-2 ضدعفونی کننده حساس نیستند میکروبهای گرام منفی و مثبت

حساسیت متفاوتی دارند اشرشیاکلی خیلی بیشتر از استافیلوکوکطالیی نسبت به ضد عفونی کننده های کاتیونیک مقاوم است.

- زمانPH –شرایط محیطی باید در نظر گرفته شوند مثل حرارت -3 و حضور مواد ارگانیک خارجی که همگی در نحوه عمل– غلظت –

ماده ضدعفونی کننده مؤثر هستند.مهمترین گروههای عوامل و مواد ضد میکروبی شیمیایی عبارتند از:

45

فنل و ترکیبات فنلی-1الکل-2هالوژن ها-3فلزات سنگین و ترکیبات آنها-4پاک کننده ها-5آلدئیدها-6مواد گازی-7

ضد عفونی و گند زدایی تعاریف

ضد عفونی کننده ها:- هر عامل یا ترکیب شیمیایی را که باعث جلوگیری از عفونت و یا نابودی میکروب های بیماری زا و سایه میکروارگانیسم های مضر می گردد ضد عفونی کننده می نامند .) نه الزاماً اسپور باکتریها ( طبق تعریف انجمن

بهداشت عمومی امریکا ، که کشتن عوامل پاتوژن به روش های شیمیایی و یا فیزیکی که به طور مستقیم اعمال می گردد ضد عفونی گفته می

شود . گندزدا به موادی اطالق می شود که مانع رشد و یاگند زدا: -

فعالیت میکروارگانیسم ها شود و یا آنها را نابود سازد . در غلظت های پایین گندزداها ممکن است باعث جلوگیری از رشد و از بین رفتن فعالیت های حیاتی میکروارگانیسم شود اما در غلظت های

زیاد باعث از بین رفتن میکروب می شود . ضد عفونی کردن و گندزدایی در کلمه مترادف هستند که در مورد اشیا و جامدات

بیشتر می توان کلمه گندزدا و در مورد انسان و جانداران کلمه ضد عفونی بکار برد . تفاوتشان از نظر علمی در این است یک ترکیب شیمیایی که خاصیت ضد عفونی کننده دار در غلظت های کم این

46

اثر را دارد ولی یک ترکیب گندزدایی کننده در غلظت های باال اثرمشابه را دارد .

استریلیزاسیون :- استریل کردن به فرایند فیزیکی یا شیمیایی اطالق می شود که تمامی

میکروب های موجود و تمامی فرم های آنها را از جمله باکتری و اسپور پاتوژن یا غیر پاتوژن را از بین می برد . اصوالً میکروارگانیسم ها به دو حالت وجود دارند فعال و اسپور اگر میکروارگانیسمی به شکل اسپور

باشد خیلی از ترکیبات نمی توانند روی اسپور اثر کنند استریل کردن می تواند فرم اسپور و فعال را از بین ببرد و لی ضد عفونی کننده فقط فرم

فعال میکروب را از بین می برد . پاستور یزاسیون :-

پاستوریزاسیون عبارتی است که در فرایندهایی که برای نابودی بعضی میکروارگانیسم ها در موادی که نسبت به حرارت حساس هستند وود

دارند بکار برده می شوند )مانند شیر و محصوالت غذایی (روش های ضد عفونی کردن و استریلیزاسیون :

تمام روش هایی که برای ضد عفونی کردن و استریلیزاسیون ممکن است مورد استفاده قرار گیرند در یکی از سه طبقه بندی زیر قرار

دارند : نابودی کامل میکروارگانیسم ها –الف

ب- کشتن و یا غیر فعال کردن آنها روش های فیزیکی برای جداکردن آنها –ج

خصوصیات کلی گندزداهای شیمیایی :گندزداها و ضد عفونی کننده های شیمیایی دارای خواص ذیل می باشند .

ماده گندزدا قادر باشد عوامل بیماری زا را در کمترین زمان-1ممکن از بین ببرد .

47

در تماس با مواد آلی خاصیت خویش را از دست ندهد یعنی نباید-2 به سادگی به وسیله مواد پروتئینی و چرک ، کثافات و یا صابون و

دتر جنت خنثی شود . نباید خاصیت خورندگی روی پوست بدن داشته باشد و نسبت-3

حساسیت افراد به آن کم باشد و در نهایت برای انسان و حیوانهیچ گونه ضرری نداشته باشد .

بایستی ثابت و پایدار بوده و تحت شرایط عادی خراب نشود . -4در وقت های بسیار زیاد قدرت گندزدایی خود را نشان دهد . -5قابلیت نفوذ خوبی را دارا باشد .-6 قابلیت حل شدن در آب را داشته باشد .-7 نبایستی آثار رنگ در روی البسه باقی بذارد و یا باباعث خراب-8

شدن آنها شود . قیمت آن مناسب بوده و خیلی گران نباشد.-9

عواملی که در کیفیت گند زداها و سرعت گندزدایی تاثیر می گذارند :زمان تماس -1غلظت ماده گندزدا و درجه خلوص -23-PH دما )درجه حرارت (-4تعداد ارگانیسم ها-5انواع ارگانیسم ها -6کدورت -7

تعیین ارزش گندزداها و ضریب فنلی : راههای مختلفی برای مقایسه تاثیر ترکیبات شیمیایی به عنوان ضد

عفونی تا کنون پیشنهاد گردیده است که در هر یک مشکالتی به علت اختالف در واکنش بین ماده ضد عفونی کننده و ارگانیسمهای مختلف

وجود دارد . معموالً تعیین ضریب فنلی روش مرسوم می باشد که در آن

48

درجه موثر بودن یک ماده ضد عفونی کننده با فنل تحت شرایط کنترلشده و با استفاده از یک ارگانیسم خاص مقایسه می گردد .

گندزدایی بیمارستان : یکی از وظایف دیگر کارشناس بهداشت محیط نظارت و چگونگی استفاده از مواد گندزدا ، فضای سبز سازی و نظارت بر آن ها می

باشد . محیط بیمارستان شامل دو بخش عفونی و غیر عفونی می باشد .

بخش عفونی شامل بخش درمانی ، راهرو ، سرویس بهداشتی ،بستری ، بخش پرستاری و اتاق های جراحی و ... می باشد .

بخش غیر عفونی شامل قسمت اداری و اتاق های استراحت پرسنل و... می باشد

واحد درمانی است که اتاق عمل14-13بیمارستان پورسینا شامل ( مربوط به مردان و بخش جراحی )1جنرال هم دارد بخش جراحی )

( مربوط به زنان است 2 (3( مربوط به مردان و بخش ارتوپدی )2( و )1بخش ارتوپدی )

مربوط به زنان است کلینیک تخصصی امام رضا که در همین بیمارستان است شامل اتاق

و تروما می باشد ICU ، NICUعمل ، و تروما از دکنکس استفاده می شودNICU و ICUبخش اتاق عمل و

. اورژانس ترموکه بیماران با حال وخیم مراجعه می کنند با دکنکس ضد

عفونی می شود . cc 20% استفاده می شود که مقدار 12برای ضد عفونی از دکنکس

آب مخلوط کرده و حجم را به یک لیتر میcc980دکنکس را با رسانیم .

دکنکس درصد میکروب کشی باالیی دارد . ضد قارچ ، ضد سل ، از و طیف وسیعی را در بر می گیرد و درصد میکروبHIVبین برنده

کشی باالیی دارد در ضمن بوی ناخوشایند ندارد .

49

برای واحدهایی که حساس نمی باشند از آب ژاول یا وایتکس استفادهمی شود .

( استفاده10 به 1واحدهای نیمه حساس و عفونی از وایتکس )غلظت لیتر آب مخلوط و استفاده می10می شود یعنی یک لیتر وایتکس با

گردد و در محیط هایی که نیاز به گندزدایی نیست یک قسمت وایتکس قسمت آب حل می کنیم و بکار می بریم .100را با

الزم به ذکر است که تمام وسایل نظافت مثل جارو ، تی و ... قسمتعفونی و غیر عفونی جدا و با رنگ های متفاوت می باشد .

دفع مواد زائد جامد : بیمارستانها یکی از منابع تولید زباله در شهرها می باشد این مواد زائد

جامد جزو زباله های مخاطره آمیز محسوب می گردد و شامل قسمتهایزیر می باشد :

مواد زائد مخاطره آمیز شیمیایی-مواد زائد مخاطره آمیز بیولوژیکی -مواد زائد مخاطره آمیز رادیو اکتیو -مواد زائد مخاطره آمیز قابل اشتعال )بمقدار کم(-

عدم توجه به کنترل زباله های بیمارستانی نه تنها سالمت بیماران و پرسنل بیمارستانی را به خطر می اندازد بلکه به طور غیر مستقیم اثر شدید بر سالمت انسانهای خارج از بیمارستان داشته و موجب آلودگی

محیط زیست می شود حتی االمکان نباد مواد زائد خطر ناک بیمارستانی با سایر زباله های بیمارستانی و شهری مخلوط گردد زیرا موجب پراکنده

شدن مواد زائد مخاطره آمیز شده و نهایتاً مخاطرات زیست محیطیفراوانی را بدنبال خواهد داشت .

در شمای زیر مراحل مختلف جمع آوری صحیح زباله را از محل تولید تادفع نهایی نشان داده است .

تولید مواد زائد-نگهداری در ظروف مناسب در محل تولید -

50

جمع آوری از محل تولید صبح و عصر - ساعت 24نگهداری موقت حداکثر -حمل و نقل با وسایط نقلیه مخصوص -دفع نهایی -

انواع مواد زاید بیمارستانی و ترکیب آنمواد زائد بیمارستانی را به سه گروه می توان تقسیم نمود

مواد زائد ویژه بیمارستانی -1مواد زائد مربوط به آشپزخانه -2سایر مواد زائد -3 گروه ذیل می باشند : 6- مواد زائد ویژه بیمارستانی شامل 1

مواد زائد اتاق–-مواد زائد آناتومیک شامل : مواد زائد اتاق عمل 1-1 اعضاء و اندامهای قطع شده و جنین مرده و جغت می باشد –زایمان

–- مواد زائد بیولوژیکی : انواع لباس آلوده ، پنبه های مصرف شده 2-1

گازیرای پانسمان- هر گونه پارچه ای که با الکل یا اتر و خون آغشته شده سوزن های ناشی از تزریق زیر–اجسام یکبار مصرف فلزی نظیر سرنگ

اجسام پالستیک– تیغه های چاقوی جراحی – تیغ های معمولی –جلدی – ماسک ها – بطریهای پالستیکی – سوند ها –نظیر ظروف ادرار

–دستکش ها و ظروف شیشه ای نظیر ظروف مخصوص سرم خون

کاغد و جهبه– موادی نظیر کارتون –شیشه های دارو - انواع آمپول ها های دارویی

گچ– مواد زائو ویژه مثل : فیلتر های حاصل از عمل دیالیز کلیه – 3-1 -مواد زائد ناشی از بخش رادیو1-4مخصوص شکسته بندی و قالب گیری

آزمایشگاه شیمیایی و باکترولوژیکی مثل فیلم های اشعه ایکس–لوژی که از رده خارج شده اند ابزار مربوط به آزمایشگاه که ممکن است

شیشه ای یا پالستیکی باشند مانند پیپت و لوله های آزمایشگاه و اجسادحیوانات آزمایشگاهی

51

- مواد زائو رادیو اکتیو )تحت شرایط خاصی که طبق قانون حفاظت5-1 در برابر اشعه سازمان انرژی اتمی ایران مسئول جمع آوری آنها می

باشند ( مواد دارویی شامل داروهایی که از تاریخ مصرفشان گذشته و– 6-1

مواد زائو باقیمانده از مصرف داروها - مواد زائد مربوط به آشپزخانه : 2

مواد زائد آشپزخانه شامل : مواد زائد حاصل از بسته بندی محصوالت غذایی، از پاک کردن گوشت ،

کیسه های پالستیکی و–باقیمانده مواد غذایی بیمارستان و کارکنان کاغذی

تجهیزات– کاغذهای باطله –- سایر مواد زائد حاصل از مدارک پزشکی 3پزشکی که کهنه و غیر قابل استفاده می باشند

مواد زائد حجیم مانند : مواد زائد حاصل از باغبانی بیمارستان– مبلمان کهنه –تشک های کهنه

نحوه جمع آوری زباله در بیمارستان : گروه عفونی و غیر2زباله های حاصل از فعالیت بیمارستان به

عفونی تقسیم می گردد . میزان تولید زباله در بیمارستان پورسینا کیلو گرم600 کیلوگرم در روز می باشد که از این مقدار 800حدود

کلیوگرم عفونی می باشد . 200غیر عفونی و

شرایط ظروف جمع آوری زباله : زباله دان های اتاق های عمل و کلیه قسمتها که زباله عفونی دارند

باید برنگ مشخص بوده و روی آن کلمه زباله های عفونی نوشته شود برای راحتر جداسازی زباله ها ، از کیسه های پالستیکی رنگی

مخصوص و همچنین سطل های رنگی برای هر نوع زباله استفاده کرد

52

تا عمل تفکیک انها آسان باشد و زباله های عفونی که خطرناک می باشند با زباله های غیر عفونی مخلوط نشوند الزم به ذکر است که

کلیه ظروف جمع آوری زباله باید از نوع زنگ نزن درب دار و مجهز به کیسه زباله باشند و روزانه با محلول های ضد عفونی کننده شستشو و

ضد عفونی شوند و باید بع تعداد هر تخت یک زباله دان در هر اتاقبیمار موجود باشد

رنگ زباله دان های آشپزخانه و آبدارخانه باید از رنگ زباله دان هایبخش های عفونی و بخش های بستری جداگانه و مشخص باشد .

نوع زباله ای که در بیمارستان تولید می شود عمل4بطور کلی تفکیک آن به شرح زیر است زباله های غیر عفونی . شامل :

پسماندگی ، کاغذ و ... می باشد که برای جداسازی در بیمارستان ازپالستیک مشکی و سطل زباله استفاده می گردد

زباله های عفونی شامل : اشیا آغشته به خون ، ادرار ، مدفوع ، استفراغ ، پانسمان خونی اتاق عمل و واحدهای درمان می باشد که

برای جداسازی از پالستیک زرد و سطل زباله زرد استفاده می شود . زباله های تیز و خطرناک شامل اجسام تیز و برنده ، تیغ جراحی و

چاقوها هستند که امکان دارد که زیر مجموعه زباله های عفونی هم دور ریخته میsafety boxباشند که این اجسام پس از مصرف در

زرد رنگ می باشد و درب آن به رنگ قرمزsafety boxشود که این است .

شیشه های–زباله های شیمیایی دارویی که شامل داروهای فاسد مصرف شده محتویاتی که در داخل سرنگ باقی می ماند سرم هایی

که نیمه مصرف هستند باید از عفونی و غیر عفونی جدا شود و تا کنون کار تفکیک این مورد در این بیمارستان انجام نمی شود .

پالستیک و سطل زباله این گروه از زباله ها هر دو سفید می باشند . گروه9در یک تقسیم بندی دقیقتر و در اصل زباله ها یبمارستانی به

تقسیم بندی می شوند :عفونی-1

53

آسیب شناسی از بخش پاتوبیولوژی مثل بافت ها -2تیز و برنده -3دارویی خطرناک -4 پسماندهای ژئوتوکسیک : مواد شیمیایی که برای درمان سرطان و-5

شیمی درمانی استفاده می شوند و برای ژن های خطرناک میباشند

پسماندهای شیمیایی خطرناک -6پسماند های فلزات سنگین مثل جیوه -7 قوطی های افشانه –ظروف های تحت فشار : سیلندرهای گاز -8 پسماندهای پر توزا : حاوی مواد رادیو اکتیو که در این بیمارستان-9

وجود ندارند در تفکیک از نوع منشا درصد های زیر بدست می آید :

% 80خانگی و شبه خانگی %15آسیب شناسی

%3تیز و برنده %1ویژه و پرتوزا

در این بیمارستان زباله در سه شیفت جمع آوری می شود و در هنگام جمع آوری باید بخشی که زباله تولید شده ، تاریخ تولید ، نوبت جمع

آوری و سایر مشخصات رو آن ذکر شود و همراه با گار ی مخصوصبه جایگاه موقت زباله برده شود .

مشخصات محل نگهداری موقت : محل نگهداری موقت شامل یک اتاقک با یک درب ورودی به اندازه ای که

بوسیله حمل زباله بتواند براحتی از آن عبور نماید و در دیگر که بزرگتر بوده و ماشین حمل زباله براحتی در برابر آن به منظور جمع آوری زباله و

حمل آنها به محل دفن یا سوزاندن قرار بگیرد می باشد هر دو در باید قابل بستن و قفل کردن باشند . کف دارای شیب مناسب به طرف کف

شوی بوده و کف و دیوارها از سنگ یا هرگونه مصالح ساختمانی قابل

54

شستشو و ضد رطوبت باشند بطوری که از نفوذ حشرات و جوندگان جلوگیری نماید سقف را می توان از سیمان و یا رنگ روغنی پوشانید . همچنین تهویه هواکش متناسب با حجم اتاقک به منظور تهویه اتاقک و

لوله کشی آب سرد در داخل اتاقک جهت شستشوی ظروف زباله و کفو دیوارها الزامی است .

زباله ها نباید در بخش ها باقی بماند و باید بالفاصله پس از جمع آوری به محل نگهداری موقت انتقال داده شود . کلیه کارکنان در زمان جمع آوری

زباله باید از دستکش و ماسک و لباس مخصوص استفاده نمایند . اتاقک باید روزانه پس از تخلیه زباله با مواد پاک کننده و ضد عفونی کننده

شستشو و ضد عفونی گردد در بیمارستان پورسینا اتاقکی قدیمی ساخت وجود داشت که بدلیل تعداد

360زیاد مراجعه کننده جوابگو نبود که اکنون از مخزن ها )زباله دان ها ( لیتری که راحت تر است و بدون دخالت نیروی زیاد انسانی دارای چرخ

می باشد و ماشین های مخصوص حمل که داری جک می باشند براحتی این مخزن ها را بلند می کنند و در داخل ماشین می ریزند زباله های غیر

عفونی با ماشین شهردار ی حمل می شوند و زباله ها ی عفونی با ماشین مخصوص زیر نظر مرکز درمانی حمل شده و به زباله سوز

سراوان انتقال داده میشود . بنابراین از اتاقک ها ی نگهداری موقت برای لیتری برای نگهداری360زباله های غیر عفونی و از مخزن های چرخ دار

زباله های عفونی استفاده می شود در این بیمارستان بخش بازیافت کاغذو مقوا وجود دارد که تفکیک آنها انجام می شود .ضد عفونی و نحوه شستشوی البسه :

گردش کار در رختشویخانه بر طبق برنامه شامل ورود ، تفکیک ، فضای شستشوی البسه عفونی ، فضای شستشوی البسه غیر عفونی

و آبگیری و فضاهای خشک کن ، لکه گیری ، اتو کشی ، بسته بندیعالمت گذاری و انبار البسه می باشد .

هر نوع لباسی بسته به نوع آلودگی ماشین های مخصوص دارد بعد از آن آبگیری می شود و وارد خشک کن می شود و روی یک نوار نقاله

55

حرکت می کند و از بین دو غلظت که روی هم قرار دارند عبور کرده و این غلظت گرمایی که دارد هم کار اتو کشی و هم کار ضد عفونی

کرن را انجام می دهد و سپس بسته بندی می شود . در کنار لنژری یا رختشویخانه خیاط خانه قرار دارد که لباس های که

نیاز به تعمیر و ترمیم دارد به این واحد انتقال داده می شود . نکته : البسه آلوده به مواد دفعی و استفراغ بایستی در وان یا حوضچه

جداگانه پاکسازی و سپس در ماشین های جداگانه شستشو و ضدعفونی گردند .

برخی نکات مهم و سایر وظایف کارشناس بهداشتمحیط بیمارستان :

در گذشته پرستار عالوه بر برخی وظایف پرستاری قسمت نظارت را هم بر عهده داشت ولی اکنون این وظیفه را ندارد و بر عهده بهداشت

می باشد وCheck Listمحیط قرار داده شده است که شامل یک تمام موارد بازدید را شامل می شود و در بازدید های ماهانه این فرم

پر می شود و بایگانی می شود و در زونکن قرار داده می شود . این فرم با دو کلمه »مطلوب« و »نامطلوب« که در باالی آن نوشته

عالمت گذاری می شود این فرم شامل محیط بیمارستان ، سیستم آب و فاضالب ، جمع آوری و دفع زباله رختشویخانه ، آشپزخانه و سایر

موارد می باشد . معموالً کارکنانی که در امر مواد غذایی و واحد لنژری و آبدارخانه هستند باید دارای کارت سالمت و گواهی آموزشگاه باشند واحد

ماه یکبار باید کارت سالمت را تمدید کنند و واحد6آشپزخانه هر لنژری باید ساالنه کارت خود را تمدید کنن و برای تمامی این پرسنل

که باید کارت تندرستی داتسه باشند یک زون کن جدا موجود می باشد .

برگزاری کالس های آموزشی :

56

برگزاری کالسهای بر عهده بهداشت محیط بیمارستان می باشد اگر نیاز به آموزش بهداشت جدید باشد در این کالس ها برای پرسنل و

پرستاران و ... کالس های آموزشی برقرار می شود . یکی دیگر از وظایف آموزش به پرستاران که در سیمینارها انجام می شود و آموزش به خدمه ها در کالس های آموزشی در هنگام شیوع و

دستور العمل های نیروهای جدید برگزار می شود

تصفیه خانه ی گیالن وظیفه ی تأمین آب آشامیدنی شهرها و روستاهای مناطق مرکزی و بخشی از مناطق شرق و غرب شامل :

بر عهده1395رشت،انزلی،الهیجان،لنگرود،سیاهکل و کیاشهر را تا سال

57

نفر000/300/2دارد.جمعیت تحت پوشش این طرح در سال مقصد خواهد بود که حدودا" یک ونیم برابر جمعیت فعلی محدوده ی فوق می

نفر000/000/1 نفر در مناطق شهری و 000/300/1باشد.از این تعداد بقیه در مناطق روستایی ساکن خواهند بود.

لیتر در ثانیه )7500حداکثر آب مورد نیاز جمعیت تحت پوشش به میزان درص��د از آن یع��نی80 متر مکعب در روز(ب��رآورد گردی��ده ک��ه 000/650

م��تر مکعب در روز(از تص��فیه خان��ه ی آب000/520 لیتر در ثانیه )6000سنگر و بقیه از سایر منابع پراکنده منطقه تأمین خواهد شد.

تصفیه خانه ی آب سنگر در دو مرحله احداث خواهد شد ک��ه ظ��رفیت ه��ر لیتر در ثانیه است.6000 لیتر در ثانیه و جمعا" 3000مرحله

ش��روع ش��ده78بهره برداری از مرحله ی اول تصفیه خانه از بهمن سال و در حال حاضر تصفیه خانه با حداکثر ظرفیت در مدار به��ره ب��رداری می باشد و آب بخش مهمی از مناطق م��ورد نظ��ر از این تص��فیه خان��ه ت��أمین

می گردد.آزمایش تعیین درصد آب کلر در آب ژاول

cc 10 نمونه آب ژاول را برداشته بهcc 90آب مقطر اضافه می کنیم تا از نمونه ی تهیه شده راcc 10 برسانیم،سپس cc 100حجم را به

اسید استیکcc 10 و cc 10KI %10 آب مقطر و cc 50برداشته با نرم���ال تی���تر0.1 مخل���وط می ک���نیم و س���پس ب���ا تیوس���ولفات %30

می کنیم.سپس در انتهای واکنش به آن چسب نشاسته اضافه می کنیم تارنگ آن آبی شود که این وضعیت نشان دهنده ی پایان تیتراسیون است.

واحد های تصفیه خانه:

- تأسیسات آبگیری و آشغالگیری1 آب خام مورد نیاز تصفیه خانه از رودخانه سفید رود و ش��یربیجار ت��أمین و توسط کانال گله رود به محل برداشت آب خ��ام انتق��ال داده می ش��ود.در مح��ل تص��فیه خان��ه دریچ��ه ه��ایی ب��ر روی کان��ال گل��ه رود پیش بی��نی گردیده که از طریق آن آب خام مورد نیاز از کانال برداش��ت و ب��ه ط��رف

58

تصفیه خانه هدایت می شود.برای حذف آش��غالهایی ک��ه می توانن��د ب��اعث بروز مشکالتی در تلمبه ها شوند ،ی��ک دس��تگاه آش��غالگیر دهان��ه ف��راخ ب��ه

ب��رای جلوگ��یری از ورود آش��غالهای درش��ت ودر دو دس��تگاه50/6ع��رض متر در ابت��دای کان��ال ورود آب80/2آشغالگیر خودکار دهانه ریز به عرض خام به تلمبه خانه نصب شده است.

م��تر مکعب8یاد آوری می شود که تأسیسات آشغالگیری دارای ظ��رفیت در ثانیه بوده که برای مرحله ی نهایی طرح کفایت می کند.

- تلمبه خانه ی آب خام2 برای تأمین ارتفاع مناسب آب خام ورودی،یک تلمبه خان��ه در نظ��ر گرفت��ه شده که در آن پنج دستگاه)یک دس��تگاه رزرو( پمپ س��انتریفوژ نص��ب می

لیتر در ثانیه بوده و ارتفاع پمپ��اژ ح��دود940گردد.ظرفیت هر پمپ حدود متر می باشد.12

- .مقسم استخر های ته نشینی اولیه3 آب خروجی از تلمبه خانه ی اولیه وارد مقسم استخر های ته نشینی اولیه

می گردد.در این واحد و به منظور تسریع در عمل ته نشینی ،مواد شیمیایی )پلی الکترولیت( به آب افزوده شده و پس از اختالط با آن

بطرف استخرهای ته نشینی اولیه هدایت می شود.مجرای عبور اضطراری از سیستم ته نشینی اولیه و همچنین قطع جریان به هر یک از

استخر های ته نشینی اولیه نیز از این واحد صورت می پذیرد.

- .استخر های ته نشینی اولیه4 آب خام ورودی پس از اختالط با مواد ش�یمیایی،از مقس�م اس�تخرهای ت�ه

متر هدایت می شود.41نشینی اولیه به سه استخر مدور هر یک به قطر لجن ته نشین شده در این استخر ها توسط پاروی دوار قطری به میانه ی

استخر هدایت و سپس به طرف سایر واحد ها هدایت می شود.

59

- ساختمان و تأسیسات تهیه و تزریق مواد شیمیایی5 تهیه و تزریق مواد شیمیایی مصرفی طرح )مانند سولفات آلومینیوم،شیر

آهک ، پلی الکترولیت( در یک مجموعه ساختمان حوضچه های تهیه ی محلول و تلمبه های تزریق مواد و سایر تجهیزات مربوطه قرار گرفته

است.

- واحد انعقاد و لخته سازی6 آب پس از عبور از استخر های ته نشینی اولیه وارد استخر انعقاد و لخته

حوضچه متوالی می6سازی می گردد که مرکب از سه سری شامل باشد که آخرین حوضچه هر سری در میانه ی استخر ته نشینی نهایی قرار

حوضچه وجود15می گیرد.بنابراین در واحد انعقاد و لخته سازی جمعا" دارد که آب از استخر های ته نشینی اولیه به این واحد ها هدایت و در

حوضچه های مزبور که دارای به هم زن با دور های متفاوت می باشند،با مواد شیمیایی )آلوم،پلی الکترولیت ودر صورت لزوم آب آهک( مخلوط

شده و عمل انعقاد و لخته سازی صورت می گیرد.

- .استخر های ته نشینی نهایی7 آب پس از انعقاد و لخته سازی وارد استخر های ته نشینی نهایی )کالیفر( می گردد که آخرین مرحله ی زالل سازی آب خواهد بود.همانطور که ذکر شد ششمین حوضچه واحد انعقاد و لخته سازی در میانه ی این استخر ها

قرار گرفته که مجهز به بهم زن با دور بسیار آهسته می باشد.تعداد 43استخرهای ته نشینی نهایی سه واحد مدور بوده که قطر هر یک حدود

متر می باشد.هر استخر مجهز به یک پاروی دوار شعاعی بوده که لجن ته نشین شده را به میانه ی استخر هدایت می نماید و از آنجا به بیرون از

استخر پمپاژ می شود.

- صافیهای شنی تند8

60

عبور از صافی های شنی آخرین مرحله از تصفیه برای حذف مواد معلق 28 واحد )جمعا" 14آب می باشد.تعداد صافیهای شنی بصورت دوبله

متر مربع است.شست و شوی معکوس1500صافی( با سطح کل صافی ها توسط آب و هوا انجام می شود.

- مخزن ذخیره ی آب9 به منظور ذخیره سازی و تأمین زمان تماس الزم جهت محلول گاز کلر و سایر مسائل مرتبط ، آب پس از عبور از صافیها و ضد عفونی شدن ، به

یک مخزن ذخیره به ظرفیت ده هزار متر مکعب وارد می شود

تأسیسات کلر زنی– 10 ابتدا آب خام در ساختمان مقسم و سپس آب صاف و زالل شده در

خروجی صافیها ،قبل از ورود به مخزن ذخیره زمینی توسط گاز کلر ضدعفونی می شود.

- تلمبه خانه ی آب تصفیه شده11 این تلمبه خانه در مجاورت این مخزن آب صاف قرار گرفته که آب

کیلومتر به4 میلیمتر و طول تقریبی 1250توسط دو خط لوله به قطر مخزن سراوان پمپاژ می گردد.

این تلمبه خانه دارای پنج دستگاه)یک دستگاه رزرو( تلمبه سانتریفوژ به متر می80 لیتر در ثانیه و ارتفاع تلمبه زنی حدود 750ظرفیت هر یک

باشد.تأسیسات جلوگیری از ضربه قوچ نیز در ساختمان تلمبه خانه آبتصفیه شده قرار دارد.

- استخر بازیافت آب شستشوی معکوس صافیها12 آب حاص��ل از شستش��وی معک��وس ص��افیها در ی��ک اس��تخر جم��ع آوری و سپس توسط سه دستگاه پمپ سانتریفوژ به م��دار تص��فیه خان��ه )مقس��م

استخرهای ته نشینی اولیه( برگشت داده می شود.

61

-تلمبه خانه لجن استخر های ته نشینی اولیه13 رسوبات ته نشین شده در استخر های اولیه از مجرای خروجی کف

مخزن خارج و توسط تلمبه های پیش بینی شده به پایین دست کانال گله رود تخلیه می شود.تلمبه خانه استخر های ته نشینی اولیه در واحد

مقسم استخر های فوق ادغام گردیده است.- تلمبه خانه ی استخر ته نشینی نهایی14

لجن ته نشین شده در استخر های ته نشینی نهایی نیز توسط تلمبه و از مجرای خروجی استخر به کانال گله رود تخلیه می شود.تلمبه خانه ی

مربوط به هر استخر در مجاورت آن پیش بینی گردیده است.

- مرکز اداری و کنترل15 عالوه بر کنترل محلی هر یک از واحد های: مرکز کنترل و فرمان:1-15

تصفیه خانه،اعمال فرمان های عملیاتی الزم نیز از یک مرکز کنترل و فرمان صورت می گیرد.در این مراکز آمار های مربوط به مقدار غلظت آب خام،مقدار آب خام خروجی،مواد مصرفی و سایر اطالعات مربوطه

تهیه و حفظ می گردد. به منظور کنترل و بهبود کیفیت آب تصفیه و انطباقه:: آزمایشگا15 – 2

پارامتر های آن با استاندارد ه��ای جه��انی فع��الیت ه��ای زی��ر در ی��ک واح��دآزمایشگاه مجهز صورت می گیرد:

- اندازه گیری پارامتر های فیزیکی و ش��یمیایی در من��ابع ت��أمین کنن��ده آب تصفیه خان��ه و کن��ترل کیفیت ف��یزیکی و ش��یمیایی آب خ��روجی از تص��فیه

خانه و مخزن زمینی - آزمایش های باکتریولوژی به لح��اظ اطمین��ان از ع��دم حض��ور باکتریه��ای

شاخص آلودگی- شناسایی و شمارش میکرو ارگانیزم های بیولوژی شناور در آب و نماتد

- تعیین غلظت و مقدار مصرف مواد شیمیایی در فرآیند آب

62

- کنترل و اندازه گیری کلر باقیمانده آزاد در آب صافی خ��روجی و فرآین��دتصفیه

- تعیین کارایی مواد شیمیایی مورد مصرف در فرایند انعقاد- بررسی کارایی فیلتر ها در حذف میکرو ارگانیسم ها

- تعیین درصد خلوص سیلیس،مواد منعقد کننده و بررسی مواد منعقدکننده ی جدید.

اهم وظایف این اداره عبارتست از::اداره ی بهره برداری: 15- 3 - تنظیم دستگاهها مطابق با دستورالعمل مدون و بر اساس کیفیت آب

خام ورودی- جمع آوری اطالعات و نتیجه گیری نهایی از آن

- کنترل پیوسته ی تأسیسات و فرآیند تصفیه ی آب- تطبیق فرآیند با توجه به کیفیت آب خام ورودی

- برنامه ریزی عملیات روزمرهاداره ی تعمیرات ونگهداری: 15– 4

اهم وظایف این اداره عبارت است از: - بازبینی دوره ای، سرویس، آماده سازی کلیه ی تجهیزات و تأسیسات

بمنظور اطمینان از عملکرد صحیح آنها- انجام هر گونه تغییرات فنی شامل نصب و مونتاژ جهت بهبود وضعیت

بخش تحقیقات و توسعه: 15 – 5 در زمینه های مختلف می از کارشناسان متخصص این بخش متشکل:

باشد که در جهت رسیدن به اهداف زیر همکاری می کند.- اطالع از دستاورد های جدید تصفیه خانه و ارتقاء ساختار های موجود

- ارتباط با مراکز علمی و جمع آوری اطالعات مرتبط با تصفیه خانه- انتقال موضوعات جدید به واحد های عملیاتی تصفیه خانه

- انجام کارهای پژوهشی مرتبط با تصفیه ی آب

- تأسیسات تأمین برق تصفیه خانه16

63

توان الکتریکی مورد نیاز تصفیه خانه که مقدار آن برای مرحله ی اول کیلو وات تأمین می20 کیلو وات می باشد،از شبکه ی برق 5000

شود.تابلوهای فشار متوسط و ضعیف و ترانسفورماتورهای اصلی در این ساختمان قرار دارد.عالوه بر این دو دستگاه دیزل ژنراتور اضطراری

کیلو وات پیش بینی گردیده که در مواقع3000جمعا" با ظرفیت حدود درصد برق مورد نیاز می50قطع برق در شبکه،قادر به تأمین حدود

باشد.

این کارخانه در جاده الکان استقرار دارد و زباله های شهرستان های صومعه سرا ، فومن ، کوچصفهان خمام ، خشکبیجار ، انزلی و رشت به

اینجا آورده می شود. تن زباله بسته به فصول سال در استان گیالن زباله1800-1300روزانه

تولید می شود و در فصل بهار و تابستان می باشد بدلیل مسافران و گرم750مهمانان و ... مقدار زباله بیشتر می باشد و سرانه ی هر نفر

در روز است فعالً این کارخانه در یک شیفت کاری فعال است و در هر یک تن زباله دریافت و عملیات روی آن انجام می شود که اگر250شیفت

شیفت کاری فعالیت کند روزانه ظرفیت2فاز دوم احداث شود و در تن زباله را دارد. البته تمام زباله های رشت به این مکان1000پذیرش

منتقل نمی شوند بقیه به مرکز دفن سراوان انتقال می یابد. ابتدا زباله توسط کامیون ها به سالن دریافت وارد می شود و در آنجا

توسط کارگران کیسه های زباله با تیغ پاره شده و مواد غیر قابل64

بازیافت تا حدود جدا سازی می شود و سپس توسط لودر به ابتدای بهنوار نقاله سالن عملیات فرستاده می شود.

نوار نقاله حرکت کرده و قطعات حجیم از طریق شوتینگ به پایین منتقل می شود در همان سالن دریافت زباله های خانگی را خارج می کنند که

ازcm5بعد از آن یک استوانه مشبک دوار قرار دارد که مواد کوچک تر از آن عبور کرده مواد بزرگتر توسط هدایتگر سرندها به نوار نقاله اصلی

بعدی انتقال یافته و به سالن جدا سازی اصلی می رود. نوار نقاله بعدی با سیستم خودکار شیشه و پالستیک و ... را جدا می کند

و در محفظه های مخصوصی می ریزد. یک نوار نقاله دیگر وجود دارد که در باالی آن یک الکترومگنت بسیار قوی

قرار دارد این نوار نقاله مواد فلزی را از ال به الی زباله به سمت خود گشیده و تیغه های نبشی که وجود دارد مواد فلزی چسبیده به مگنت

توسط این نشی ها از مگنت جدا می شود و به شوتینگ هدایت میگردد. الکترومگنت دیگری که وجود دارد ثانویه می باشد و فرق آن با اولیه این

عبور کرده اند میcm5است که ثانویه برای فلزاتی که از سوراخ های باشد مثل سرنوشابه ، میخ و...

نوار نقاله بعدی ورودی تخمیر است شیشه و پت و الک هایی که جدا نشده اند ، جدا شده و بقیه به سالن تخمیر هدایت می شود و نوار نقاله

تخمیر وارد می شود سالن تخمیر به طول2 با 1برحسب نیاز به سالن متر می باشد یک نوار نقاله در طول این سالن حرکت کرده و دارای120

ماکو می باشد زباله های غربال شده به سمت ماکو می رود و ماکو به سمت چپ و راست حرکت کرده و زباله را در یک خط در طول سالن می ریزد و تشکیل یک خط توده ی زباله را میدهد و کف سالن دارای

% می باشد که شیرابه را به طرف تضفیه خانه شیرابه هدایت3شیب می کند.

ماه طول می کشد که2 روز طول می کشد تا یک توده تشکیل شود 4 توده ها خشک شوند ولی چون در گیالن رطوبت زیاد است ممکن است

ماه طول بکشد.2بیشتر از

65

درجه سانتی گراد می باشد. 70 تا45دمای هر توده بسته به زمان درجه سانتی گراد می باشد که در عرض یک ماه و نیم50-40هفته اول

ماه بسته به فصول سال هوادهی می2-3 می رسد در طول این maxبه 5/1 بار انجام می گیرد ارتفاع این توده ها 17 تا 16شود هوادهی حدود

مر می باشد.5/2متر و عرض آنها یک نوع هوادهی به وسیله ی دستگاه روتور است که این دستگاه در طولتوده حرکت کرد و توده ها را زیرورو می کند و هوادهی را انجام می دهد.

سعی می شود که توده ها را در شرایط هوازی نگهداری کنیم. گازمتانآب و انرژی از این توده ها تولید می شود.

زمانی که توده رنگ تیره و فاقد بخار باشد نشانه پایان عملیات می باشد میلی متری جدا سازی شده و به قسمت8 و 4و بعد توسط سرندهای

بسته بندی می رود در ضمن یک دستگاه بنام کانویر هم وجود دارد که برای جابجایی توده ها

در عرض سالن از آن استفاده می شودتصفیه شیرابه:

در دو بخش هوازی و بی هوازی انجام می گیرد که بخش بی هوازی شیرابه رقیق می شود و به بخش هوازی برده می

شود در بخش هوازی که توسط دیفیوزرها هوادهی انجام می شود شیرابه می700-800 به 98000-100000 از CODرقیق تر می شود در واقع

رسد و سپس کلرزنی انجام می شود در ضمن کفی که تولید می شود توسط باکتری های میکروتریکس و نوکاردیا می باشد که توسط پاشیدن

آب از بین می رود.

66

در اين آزمايشگاه بصورت برنامه هفتگي ،تعدادي نمونه از پساب خروجي كارخانجات براي آزمايش و مقايسه آن با استانداردهاي تايين شده،انجام

مي شود و در صورتي كه نتيجه بدست آمده از ميزاناستاندارد بيشتر باشد،يا بصورت قانوني با مكان مورد نظر برخورد مي شود و يا بنا به

تشخيص كارشناسان محيط زيست،راهكار هاي مناسب جهت بهبودكيفيت و كاهش ورود آالينده ها به محيط زيست ارائه مي شود.

آزمايشات روغن و چربي و كلروفيل از سري آزمايشاتي هستند كه تقريبا بعد از هر نمونه گيري انجام مي شود كه به شرح زير هستند.همچنين در

اين آزمايشگاه آزمايشات ميكروبي و شيميايي هم انجام مي شود كه بدليل مشابهت و پرهيز از تكرار از ذكر آن در اين قسمت خودداري مي

شود.

آزمايش روغن وچربي: دقيقه15 مرحله،3 مرحله انجام مي شود. در هر 3اين آزمايش در

وجود دارد.rest دقيقه مرحله 10-15 و بعد shakeمرحله 250ابتدا يك بشر تميز را وزن مي كنيم،سپس در داخل دكانتور مقدار

سي سي نمونه اي كه با اسيد سولفوريك فيكس شده،هم مي 10 هگزان به آن مي افزاييم.به مدت N سي سي محلول 15زنيم،سپس

67

دقيقه استراحت،سپس10 دكانتور مي رگذاريم.پس از shakerدقيقه روي محلول هاي آلي و آبي را از هم جدا مي كنيم.دوباره به همان نمونه آبي

مرحله3 هگزان اضافه مي كنيم.اين روند تا N سي سي ديگر 15مقدار تكرار مي شود.

10 سي سي نمونه،15تنها تفاوت در اينست كه در مرحله سوم به جاي سي سي نمونه استفاده مي شود.

درجه170 هكزان و چربي را در داخل آون Nدر نهايت بشر حاوي سانتيگراد مي گذاريم تا هگزان آن كامال خشك شود.سپس وزن ثانويه

بشر اندازه گيري مي شود.

آزمايش كلروفيل)فاكتور سبزينگي(مراحل آزمايش بدين شرح است:

ليتر نمونه را از كاغذ صافي عبور مي دهيم،سپس كاغذ صافي1.5ابتدا را با استفاده از يك دستمال خشك مي كنيم و كاغذ را تا كرده و در لوله

سي10هاي كوچك آزمايش قرار مي دهيم. سپس اتانول را به ميزان دقيقه در5سي در داخل لوله مي ريزيم.لوله آزمايش را به مدت

دقيقه لوله آزمايش را20ويبراتور قرار مي دهيم و پس از آن به مدت درجه سانتيگراد قرار مي دهيم.و در انتها75حمام بن ماري در دماي

دقيقه در سانتريفو ژ قرار مي دهيم و بوسيله دستگاه5لوله را به مدت اسپكتروفتومتري اندازه گيري مي شود.

68

تصفیه خانه آب اضطراريبخش آزمایشگاه

بخش2بخش آزمایشگاه ، کنترل کیفیت آب را برعهده دارد شامل پارامتر شیمیایی20فیزیکی و شیمیایی می باشد در این آزمایشگاه

اندازه گیری آزمایش می شود بعضی از این پارامترها در همان محل محلول و ... و بقیه داخلo2اندازه گیری می شود مثل دما ، کدورت ،

آزمایشگاه انجام می شود مثل تیتراسیون ها ، اندازه گیری آنیون ها و کاتیون ها بوسیله ی دستگاه هایی مانند اسپکتر و فوتومتر و اندازه گیری

)جذب اتمی(GCسموم بوسیله دستگاه ممکن است شناساگرها خطا داشته باشد برای این کار از پتانسیومتر

استفاده می شود که بدون شناساگر وقتی که رنگ تغییر پیدا کرد نقطه ، کدورت ، رنگPH ، ECپایان را نشان می دهد. برای پارامترهایی نظیر

و پارامترهای فاضالبی بکار می رود. : شامل نیتریت ، نیترانت و آمونیاکتعریف پارامترهای فاضالبی

هستند که مشخصه فاضالب می باشند و از این طریق می توان مقدارآلودگی را تشخیص داد.

اگر نیتریت درحد غیرمجاز باشد باید به دنبال منبع آلودگی برویمدستگاه جارتست

AL2یک لیترنمونه آب و مقداری ماده منعقد کننده )سولفات آلومینیوم(

SO4 را اضافه می کنیم مقدار ماده متنعقد کننده برحسب تجربه بدست می آید که نمی توان مقدار دقیقی را بیان کرد برای انعقاد سریع از کمک

هم در هنگامPHمنعقد کننده ای بنام پلی الکترولیت استفاده می کنیم.

69

گندزدایی تأثیر دارد و باید در در حد مطلوب باشد برای به حد مطلوب پایین باشد آهک آن را باالPHرساندن از آهک استفاده می کنیم که اگر

می برند سپس همزن ها را روشن کرده و شروع به چرخش می کنند و تشکیل فالک را می دهند و فلوک ها را بررسی می کنیم و براساس مشاهده فلوک ها ، دبی ، مقدار آب و سایر پارامترها محاسبه کرده

ومیزان ماده ی منعقد کننده را بدست می آوریم.بخش میکروبی آزمایشگاه:

همان طور که می دانیم شاخص آلودگی آب کلیفرم می باشد و آب را در آزمایشگاه براساس وجود یا عدم وجود کلیفرم بررسی می کنیم که بطور

کامل در بخش آزمایشگاه آب و فاضالب توضیح داده شد و خالصه از آندر ذیل آورده شده است.

مرحله اول ، مرحله احتمالی و محیط کشت الکتوزبراث می باشد که باکتری های گرم منفی هوازی الکتوز را تجزیه کرده و هم کدورت ایجاد می کنند و هم تولید گاز در لوله درهام می کنند که در این صورت تست

+ است میEC و BGBمرحله دوم ، مرحله ی تأییدی که شامل محیط کشت

باشد.BGB.اگر مثبت باشد توتال کلیفرم را نشان می دهد

EC.اگر مثبت باشد فیکال کلیفرم )کلیفرم کدفوعی( را نشان می دهد دستگاه اتوکال و یا استریل مرطوب برای استریل محیط های کشت می

باشد که با فشار هوا عمل استریل را انجام می دهد ولی دستگاه فور برای استریل پلیت ، پیپت و بیشتر وسایل شیشه ای آزمایشگاه بکار برده

می شودبخش تصفیه خانه:

لیتر در ثانیه آب تصفیه می شود شامل 300در این تصفیه خانه - ایستگاه پمپاژ آب خام1- ایستگاه تزریق مواد شیمیایی2- ایستگاه تزریق کلر3

70

- ایستگاه ته نشینی مقدماتی4- ایستگاه ته نشینی ثانوی5- ایستگاه فیلتراسیون6- مخزن زمینی )آخرین مرحله(7

-ایستگاه پمپاژ آب خام : آب خام ورودی از این دستگاه به برج تقسیم پمپ می شود

:1- برج تقسیم 2 در این قسمت سولفات آلومینیوم به عنوان منعقد کننده و پلی الکترولیت

بعنوان کمک منعقد کننده و کلی به عنوان گندزدایی آب افزوده می شود برسدloppmمیزان کل باقی مانده در کلرزنی مقدماتی می تواند تا

آب راpH باشد ،آهک به آب اضافه می شود- زیرا آهک pH<8در صورتیکه 2/7 – 6/7 استاندارد آب pHتنظیم می کند و خاصیت گندزدایی نیز دارد-

است)به دلیل اینکه آب مورد اس��تفاده تص��فیه خ��ام )رودخان��ه س��فیدرود

pH=5/8داشت.از آهک استفاده نمی شود : دارای پ��ل متح��رکی اس��ت ک��ه ب��ه آن- حssوض تssه نشssینی اولیه3

پاروهایی متصل اس��ت و این پاروه��ا هم ک��ار اختالل م��واد ش��یمیایی را ب��ر عهده دارند وهم لجن ت��ه نش��ین ش��ده را در مرک��ز ح��وض جم��ع آوری می

کنند . لجن جمع آوری شده به حوضچه لجن تخلیه می شود.: 2- برج تقسیم 4

می ش��ود و در این2آب بع��د از ت��ه نش��ینی مق��دماتی وارد ب��رج تقس��یم قس��مت دوب��اره س��ولفات آلومی��نیوم و پلی الک��ترولیت ب��ه آب اض��افه می

شود

- ته نشین کننده ضربانی یا پولساتور:5 آب از قسمت زرین وارد ستونی در مرکز پورس��اتور می ش��ود و ب��ا کم��ک

به درون ش��بکهs'15' باال کشیده می شود و در 's'45تخلیه هوا در مدت

71

های سوراخ دار کف پورساتورها می گردد. آب از این سوراخ ها به طرف باال جریان می یابد.در یک ارتفاع معینی بستر لجن تش��کیل می ش��ود- این عمل تا زمانی ادامه می یابد که بستر لجن بر حد مناسب برسد- چ��ون در این نوع سیستم بستر لجن عمل ف�یزیکی تص��فیه آب را انج�ام می ده�د-و فلوک های تشکیل شده ضمن عبور از آن به دام می افتن��د ،آب ص��نف از قسمت باال از طریق س��وراخ ه��ایی وارد کان��ال جم��ع آوری و س��پس وارد

لوله هایی می شود که آب را به سوی فیلتر هدایت می کند. آب برداشت شده از پورساتور از قسمت زیرین و از قسمت س��طحی آن نمی باشد بلکه کمی پایینتر از سطح آب است.لجن مازاد از طریق هاپرها

جمع آوری و تخلیه می گردد.کار هاپرها ،کنترل ضخامت ساعت یکبار با توج��ه ب��ه بس��تر12 پتوی لجن می باشد-تخلیه هاپرها هر

لجن تشکیل شده صورت می گیرد. زما نیکه مقدار لجن زیاد باش��د،ممکن بار تخلیه شود2 ساعت 12است در

:-ايستگاه فیلتراسیون 6 طبق��ه و2 س��اختمان این فیلتره��ا – فیلتر شنی فشار می باشد 10دارای

الیه از پایین ب��ه ب��اال2 این – الیه دارد 2بستر آن از جنس سیلیس بوده و سیلیس دانه ریز- آب از باال وارد85cm سیلیس دانه درشت ،10cmشامل

فیلتر شده و از طریق ناودان در تمام سطح فیلتر پخش می شود

:- مخزن زیرزمینی7 آب صاف حاصل از فیلتراسیون در ضمن ورود بع مخزن زیر زمینی کلر زنی می شود- این مخزن به گونه ای ساخته شده )دیوارهای مارپیچی(

برای سومین بار ته90cm-80که آب پس از طی مسیر مارپیچی به طول نشین شده و هم چنین مدت زمان تماس کلر آب آرایش می یابد )میزان

باشد(1/2ppmکلر باقیمانده در آب مخزن طبق استانداردها باید

72

تصفیه خانه فاضالب رشت )جاده پیربازار( %49% دولتی 51شرکت آب و فاضالب یک بخش خصوصی می باشد و

خصوصی که درآمد آن به حساب خزانه دولت نمی رود و برای همانسهام داران می باشد

فاز می باشد: 2این تصفیه خانه در فاز در حال ساخت2 فاز بهره برداری فاز 1فاز

نفر به این تصفیه خانه انتقال می یابد.300000در حال حاضر فاضالب هکتار می باشد و فاز بعدی که قرار است20 این تصفیه خانه1فاز

نفر را دارا می باشد که700000احداث شود ظرفیت پذیرش فاضالب رودخانه زرجوب و گوهر2 نفر می شوند فاضالب 1000000در مجموع

رود به این تصیفه خانه می ریزد که در نزدیک تصفیه خانه محل تالقی آنهامی باشد

در طول این مسیر رودخانه ها چندین انشعاب از آن گرفته می شود وبصورت ثقلی یا پمپاژ به تصفیه خانه هدایت می شود

تفاوت تصفیه آب و فاضالب تفاوت تصفیه آب و فاضالب این است که در تصفیه آب فرآیند حذف

فیزیکی و شیمیایی داریم ولی در تصفیه فاضالب عالوه بر حذف فیزیکیو شیمیایی ، حذف بیولوژیکی هم داریم.

بخش فیزیکی تصفیه خانه: اولین مرحله آشغالگیری می باشد که هم در مسیر و هم در نزدیک

ایستگاه پمپاژ وجود دارند در واقع هم قبل از پمپاژ و هم بعد از پمپاژ . پمپاژ بوسیله ی پمپ هایی بنام اسکرول پمپ انجام می گیرد که پمپ

آلمانی می باشد و مونتاژ ایران است یک شفت بلند دارد و پره های مارپیچ آن باعث می شود که آب ال به الی این پره را قرار گیرد وبه

عدد می باشد بعد از3مرحله بعدی پمپاژ شود تعداد این پمپ ها پمپاژ،آشغالگیر مکانیکی وجود دارد که اگر اختالف ارتفاع به به حدی

برسد به شناور فرمان می دهد و چنگک ها عمل می کنند و آشغال را به سمت باال می آورند و روی نوار نقاله می ریزند که این آشغال ها جمع

73

آوری و دفع می شوند بعد از آشغالگیر فاضالب وارد استخر دانه گیر و چربی گیر می شد و در این قسمت دمندهایی وجود دارد که کارها

هوادهی را انجام می دهند و باعث می شوند که دانه های به اطراف حوض برخورد کند و ته نشین شدند و چربی و و مواد آلی هم شناورشوند

قسمت تقسیم شده که3 فاز تشکیل می شود این حوض به 2در واقع از زیر به هم راه دارند برای جمع آوری روغن و مواد آلی دستگاه پارو

وجود دارد که در طول استحر حرکت کرده و آنها را جمع آوری کرده به یک حوض کوچک می ریزد و سپس فاضالب به استخرته نشینی اولیه

میرود و در آنجا با یک زمان ماند)بستگی به حجم و دبی دارد( مواد ریزتربه آرامی ته نشینی می شوند

تا اینجا مربوط به تصفیه فیزیکی می باشد:تصفیه شیمیایی

در تصفیه شیمیایی تنظیم FM.خیلی مهم است

می باشد.O2تنظیم این نسبت بوسیله ی اندازه گیری ابتدا همه ی میکرو ارگانیسم ها از غذای موجود در فاضالب تغذیه کرده تا جایی که این مواد غذایی مخصوص میکرو ارگانیسم ها به پایان می رسد و اکنون نوبت میکرو ارگانیسم های غالب می رسد که برمغلوب ها غلبه

کنند و در مرحله ی بعدی فاز خود تخریبی می باشد که تعداد میکروارگانیسم ها کاهش پیدا می کنند

اگر نسبت FMزیاد باشد نیاز می باشد که دوباره لجن برگشتی از ته

نشینی ثانویه به هوادهی برگشت داده می شود تا میکرو ارگانیسم هاراحتر از بین بروند

لجن هایی که باید دفع شود بوسیله پمپ به قسمت تغلیظ لجن یا لجنسوز هدایت می شود.

فرآیند انعقاد و لخته سازی

74

: فرآیند انعقاد در تصفیه فاضالب با تزریق مواد انجام می پذیردانعقاد که باعث اتصال کاتیون ها به می شود کاتیون هاپس از وصل شدن یک

واحد را تشکیل می دهند ولی نمی توانند ته نشین شوند واحدهایی که کاتیون تشکیل داده اند در مرحله ی لختهلخته سازی:

سازی این واحدها به هم متصل شده و اکنون قابلیت ته نشینی دارند کهبه این فرایند فلوکوالسیون می گویند.

انواع لجن ( لجن مازاد3( لجن تماسی2( لجن فعال1

مخصوص فاضالب می باشد و منظور لجنی که حاوی میکرولجن فعال:ارگانیسم برای بهتر انجام شدن تصفیه می باشد.

لجن تماسی:مخصوص آب می باشد وقتی که کدورت پایین یعنی ذرات از هم دور باشند و آب زالل باشد بایداز موادشیمیایی زیادی برای از بین

بردن کدورت استفاده کرد که مقرون به صرفه نمی باشد و کارایی ندارد به همین دلیل از لجن تماسی که کارایی باالیی دارد استفاده می شود که

باعث نزدیکتر شدن این ذرات بوجود آورنده کدورت می شود.

:لجن مازاد نوع آن فرق نمی کند که تماسی یا فعال یا اضافی باشد زمانی که

شرایط پایدار باشد لجن باید تغلیظ شود این لجنی که باید تخلیه و تغلیظ شود لجن مازاد می باشد. وقتی که کیفیت پساب خروجی در حد

استاندارد باشد از این لحظه به بعد لجن ، لجن مازاد می باشد لجناستخر اولیه هم بعنوان یک لجن مازاد می باشد.

کشتارگاه دام گيالنمقدمه:

75

حصول خودکفایی در زمینه مهمترین و پر مصرف ترین منبع پروتئین یعنی گوشت و فرآورده های دامی بعنوان یکی از اهداف مهم در تأمین اقتدار

اقتصادی، تضمین سالمت و استقالل سیاسی همواره مورد تایید و عنایت خاص دولت و برنامه ریزان کشور بوده است. در زمینه احداث کشتارگاه

های صنعتی دام با قابلیت بهره برداری بلند مدت طبق مجوز شماره هیئت محترم وزیران، کشتارگاه صنعتی دام در22591/ت/66225

%( احداث گردید.25/12استان گیالن با مشارکت بخش خصوصی ) احداث این مجتمع کشتارگاهی عالوه بر رعایت ظوابط بهداشتی و شرعی

، ارتقاء سطح بهداشت جامعه و جلوگیری از آلودگیهای زیست محیطی، باعث رشد و شکوفایی صنایع مرتبط از جمله دامپروری و صنایع تبدیل

می گردد.بخش های تشکیل دهنده کشتار گاه صنعتی دام استان گیالن

کشتارگاه صنعتی دام استان گیالن باتوجه به ظرفیت خودداری بخش ها وصنایع جانبی مختلفی می باشد که اهم بخش ها به شرح ذیل است:

- سردخانه شامل تونل انجماد، پیش سردکن و نگهداری- سالن کشتار در دوطبقه- ساختمان مدیریت تولید

- تصفیه خانه و اتاق کنترل- نگهبانی

- آغل های انتظار سر پوشیده و سرباز- استراحتگاه رانندگان

متر مکعب1750- دو حلقه چاه فلمن و منبع آب به ظرفیت - ساختمان تبدیل ضایعات)رندرینگ(

- انبار علوفه- سالن کشتار دام های مشکوک

- بخش بسته بندی- بخش تمیز کردن شکم و روده

- بخش نمک سود کردن پوست و انبار مجزا

76

- بخش کله و پاچه پاک کنی و بسته بندی آن- موتوخانه حرارتی- موتور خانه بخار

- پست برق- اداری و رفاهی

- انبار-آزمایشگاه

- رستوران و نمازخانه- پارکینک وسایل نقلیه

ظرفیت پروژه: راس دام350 راس دام سبک و 1000این مجتمع با ظرفیت اسمی

نفر اشتغال مستقیم و تعداد360سنگین در هر شیفت، باعث ایجاد بیشتری اشتغال غیر مستقیم می گردد.

گوشتقرمز)تن(

ارگان های قرمز و

سفید)تن(

مواد حاصل از ضایعات)تن(

تالو چربی صنعتی1درجه

دامکوچک

دامبزرگ

دامکوچک

دامبزرگ

پودرگوشت

پودرخون

چرب ی

صنعت ی

درجه2

دامبزرگ

50017500

950350

500200250750

منابع مالی:

77

36میلیارد ریال است که 125کل اعتبار هزینه شده برای اجرای مجتمع میلیارد ریال آن از تسهیالت بانک صادرات ایران ومابقی آن توسط

سهامداران تامین گردیده است.موقعیت مکانی پروژه:

مجتمع کشتار گاه صنعتی دام استام گیالن در مجاورت جاده کمربندی متر مربع و با سطح زیر69000 فومن در زمینی به مساحت –سراوان

متر مربع احداث شده است.13000بنای حدود اهداف طرح:

- جلوگیری از انتقال بیماریهای مشترک بین انسان و دام. - استفاده از ضایعات دامی به منظور ایجاد ارزش افزوده و استفاده بهینه

از استحصاالت کشتاری. ساعت به منظور معاینه دام24- استراحت دام زنده در کشتارگاه به مدت

زنده و بررسی بیماری هایی که تشخیص آن قبل از کشتار ضروری است. - مقابله با آثار سو،زیست محیطی کشتارگاه های سنتی دام و سالمت

نگهداشتن منابع آبی استان و رودخانه ها برای ایجاد بستری مناسب جهتتخم ریزی ماهیان.

- تعطیلی کلیه کشتار گاه های سنتی دام در استان.- ایجاد اشتغال مستقیم و غیر مستقیم.

- کمک به رشد صنایع مرتبط و تبدیلی در استان شامل دامپروری،دامداری، پرورش آبزیان، صنایع تبدیلی و ...

- ارائه گوشت سالم و بهداشتی و آالیش های خوراکی مربوط به بازارمصرف.

- رشد تولید داخلی و کمک به صادرات.- قطع واردات گوشت قرمز و جلوگیری از خروج ارز.

- تهیه گوشت بارعایت کامل ظوابط بهداشتی و شرعی و ارتقاء سطحبهداشت عمومی و امکان کنترل کیفیت محصول.

- کمک به حفظ تعادل بین مراتع و مراکز تامین علوفه و تعداد دام ها.

78

- عرضه دام بطور مستیقم به کشتارگاه و حذف حلقه های اضافی چرخهتولید.

- سردخانه جهت انجماد و بسته بندی گوشته و خنثی سازی الشه هایمبتال به آلودگیهای انگلی.

مجموعه تبدیل ضایعات و دیگهای بخار: متر مربع در این مساحت کلیه ضمائم غیر خوراکی،957مساحت زیر بنا

گوشتها، اندام های ضبطی و خون حاصل از کشتار دام به تبدیل ضایعات هدایت و طی مراحل مختلف با سیستم کامال پیشرفته به پودر تبدیل شده و به مصرف خوراک دام، آبزیان و طیور می رسد. چربیهای زائد نیز تحت

اتمسفر پخت، به چربی صنعتی تبدیل گردیده و به مصرف7بخار با فشار صابون سازی می رسد.

تصفیه خانه: متر مربع فاضالب حاصل از شستشوی سالن کشتار1420مساحت زیربنا

و محوطه توسط کانالهای انتقال به تصفیه خانه هدایت میگردد، ابتدا وارد شده، و پس از جداسازی چربیها و مواد زائد به حوضچهDFAسیستم

متعادل سازی انتقال می یابد و بعد از عملیات هوادهی در حوضچه های اولیه و ثانویه به استوانه های ته نشینی اولیه و ثانویه انتقال و پس از

استاندارد ازB.O.Dانجام عملیات کلر زنی و عبور از فیلتر شنی با کشتارگاه خارج و یا وارد مخازن ذیخره سازی گردیده تا جهت آبیاری

محوطه استفاده شود.

کارخانه اشی مشی-ابتدا در این کارخانه مواد اولیه وارد انبار شده و از آنجا به آزمایشگاه می

دهد. رود و آزمایشگاه تست میکروبی و شیمیایی انجام می

79

دهند.اگر تست میکروبی یا شیمیایی مثبت باشد مواد را پس می مواد اولیه یعنی بلغور ذرت )ذرت خرد شده( ابتدا به دستگاه اکسترودر

گردد از آنجا وارد دستگاه کاترشود و پف میوارد شده و در آنجا پخته میشود. رود و بعد وارد دستگاه دراژه زنی میشده و بعد به خشک کن می

باشد.دراژه شامل پودر پنیر، شیر خشک و نمک میشود.بعد از دراژ شدن وارد قسمت بسته بندی می

شود.ها از نظر پروتئین، نمک، چربی و رطوبت بررسی میاسنکgr % 5/1رطوبت با حداکثر

gr % 5/1نمک با حداکثر

gr % 23چربی با حداکثر

gr %8/6پروتئین با حداکثر باشد. ست بلو میها سانرنگ افزودنی به پفک

گاهی اوقات ذرت با خاک و شن مخلوط است که به آن خاکسترباشد. می0/0 7غیرمحلول در اسید گویند و حداکثر مجاز آن %

تصفیه خانه فاضالب انزلی : م��تر مکعب برس��اعت ب��رای20000این تص��فیه خان��ه فاض��الب ب��ا دبی

نف��ر را تص��فیه می کن��د. در س��طح ش��هر ان��زلی دو000/100جمعیت ایستگاه پمپاژ وجود دارد که پس از جمع آوری فاضالب ، آن را ب��ه تص��فیه خان��ه انتق��ال می دهن��د . در ورودی ایس��تگاه پمپ�اژ ، آش�غالیگرهایی تعبی�ه شده اند فاضالب ورودی به تصفیه خانه به ترتیب ، مراحل زیر را طی می

کند : حوض دانه گیری : در این حوض هوادهی انجام می گیرد و دان��ه ه��ا-1

در اثر هوادهی در حوض معلق مانده و توسط دو پمپ مکن��ده )این

80

پمپ ها برروی برروی پ�ل متح��رکی قرارگرفت��ه ( هم�راه ب��ا آب ب�ه داخل سیلو پمپ می شوند. در داخل سیلو دان��ه ه��ا توس��ط ص��افی گرفته شده و آب از زیر سیلو به حوض دانه گ��یر برگش��ت داده می

شود. چربی گیری نیز در همین بخش انجام می گیرد . چربی ها جمع ش��ده روی سطح فاضالب توسط پاروهایی جمع آوری ش��ده وارد منه��ول می گ��ردد و

دفع می شود . متر مکعب برای10000 حوض هوادهی با فضای 20- حوض هوادهی : 2

ع��دد ه��واده در نظ��ر گرفت��ه ش��ده اس��ت .12هرک��دام ک��ه در هرح��وض هوادهی در این حوض ها ممتد بوده در نتیجه نیازی به ته نش��ینی اولی��ه در این تص��فیه خان��ه نمی باش��د . در این ح��وض ه��ا تص��فیه بیول��وژیکی )لجن

فعال( انجام می گیرد. فاض��البDOدر خروجی این حوض ها دستگاه دیومتر برای ان��دازه گ��یری

نصب شده است. فاضالب پس از س��رریز ش��دن از ح��وض ه��وادهی0- حوض ته نشینی : 3

وارد این واحد می شود این ح��وض ب��ه س��مت مرک��ز دارای ش��یب ب��وده و کف آن پاروهایی قرار دارند که لجن جمع شده در کف را به مرک�ز ح�وض

منتقل می کند. لجن جمع آوری شده از طریق ایس��تگاه پمپ��اژ لجن ب��ه عن��وان لجن80%

پمپ دیگ��ر2فع��ال وارد ح��وض ه��وادهی می ش��ود و لجن م��ازاد توس��ط ایستگاه پمپاژ ، به واحد تغلیظ لجن فرستاده می شود.

* چربی های فرار جم�ع ش�ده درح�وض ت�ه نش�ینی ابت�دا وارد تان�ک ش��دهسپس توسط دوپمپ به ابتدای خط تصفیه خانه پمپ می شود.

* قبل از ایستگاه پمپاژ شیری با عنوان شیر تلسکوبی جهت تنظیم میزانلجن پمپاژ شده به حوض هوادهی نصب شده است.

- واحد گندزدایی : پساب خروجی از حوض ت��ه نش��ینی ب��ه ص��ورت ثقلی4 عب��ور ک��رده وUVوارد این واحد می شود . دراین واحد پساب از المپهای

مورد گندزدایی قرار می گیرد .

81

- واح��د تغلی��ظ لجن )آبگ��یری ( : لجن م��ازاد و پمپ ش��ده از ح��وض ت��ه5 نش��ینی پس از ورود ب��ه این واح��د پلی الک��ترولیت ب��ه آن اض��افه ش��ده و سپس از فیلتر عبورکرده تا آب آن گرفته شده و خشک شود . لجن خشک

شده به کارخانه کمپوست منتقل می شود. * همچنین فقط در محل ورودی فاضالب پمپ می شود و بقیه مراح��ل ب��ه

صورت ثقلی انجام می گیرد.

کارخانه شیر پگاه: این کارخانه بزرگترین تولید کننده لبنیات در خاور میانه است این کارخان��ه

در زمی��نی ب��ه1367 خ��رداد س��ال 15 تأس��یس ش��د و در 1354در س��ال هکتار در شهرک صنعتی رشت افتتاح شد کلی��ه ش��یر خ��ام این8مساحت

شرکت توسط دو بخش زیر تأمین می گردد: ←� مراکز جمع آوری شیر2 15 %←- دام داران صنعتی 1

85 % دقیق��ه3-�� 5قبل از بردن شیر به آزمایشگاه الزم است شیر را ب��ه م��دت

هم زده شود تا کامال همگن شود س��پس مق��داری از ش��یر ب��ه آزمایش��گاهبرده می شود تا آزمایشات زیر روی آن انجام گیرد

82

باش��د ک��ه ب��هc10اندازه گیری دمای شیر : دمای ش��یرباید کم��تر از -1 کمک ترمومتر دمای شیر را می سنجد حال اگر دمای شیر ب��االی

c10 باشد برگشت داده می شود تست الکلی : چون مراکز جمع آوری ش��یر از دام��داران مختل��ف و-2

در زمانهای متفاوت شیر را تحویل می گیرن��د ممکن اس��ت در ت��ازه بودن آن شک داشته باش��یم و تس��ت الکلی وس��یله ای اس��ت ب��رای

سنجش میزان سستی پیوندهای پروتئین شیر. حجم از الکل اتیلیک یا متانول را در یک حجم شیر در ظرفی به ن��ام-3

پولیت می ریزند با گسسته شدن پروتئین ه��ا ش��یر و ایج��اد لخت��ه و رس��وب نتیج��ه می گیرن��د ک��ه ش��یر کهن��ه اس��ت ب��دین ت��رتیب ش��یر

برگشت داده می شود cc 10تست اسیدیته : در این تست مواد قندی شیر را می سنجند -4

قطره فنوفتالئین3-4نمونه را پس از هم زدن در داخل بشر ریخته %9 به عنوان معرف به آن اضافه می ک��نیم س��پس ب��ا س��ود 01/0

10-12تیتر می کنیم تا تغییر رنگ ایجاد شود و این تغییر رن��گ بای��د باش��د در غ��یر12-16دقیق��ه ث��ابت بمان��د اس��یدیته ش��یر بای��د بین

اینصورت شیر ترش بوده و باید برگشت داده شود %13% آب 87تعیین درصد ماده خشک شیر : شیر در ک��ل ش��امل -5

درص��د م��واد8/4مواد خش��ک اس��ت ک��ه م��اده خش��ک آن ش��امل : م��واد مع��دنی و3/8 پروت��ئین ، 4/3 درص��د چ��ربی ، 5/3قن��دی ،

است.C،D،Aمابقی شامل ویتامین تعیین درصد چربی: این آزمایش را ب��ه کم��ک دس��تگاه میکرواس��کن-6

اس��ت2/3-�� 4انجام می دهند چربی شیر مورد قبول از دام��داران که به ازای هر درصد چربی اضافه ، بهای پرداختی به دامداران ن��یز

بیشتر می شود. تعیین مقدار آب ش��یر: این آزم��ایش توس��ط کراس��کوپ انج��ام می-7

گیرد. که میزان آب اضافه شده در شیر را نیز می سنجد یعنی اگ��ر بیشتر بوده به شیر آب اضافه کرده اند و اگر525- 565از مقدار

83

کمتر ب��ود دلی��ل ب��ر اض��افه ک��ردن م��واد ب��رای جلوگ��یری از525از انعقاد و فساد شیر مانند نمک و جوش شیرین و.... می باشد.

از دیگر آزمایشات انجام شده بر روی شیر شامل آزمایش انعقاد یا-8 است(3آنتی بیوتیک و آزمایش پروتئین ) مورد قبول برای آزمایش

می باشد. بعد از انجام کلیه این آزمایشات، اگر شیر طب��ق معی��ار آزمایش��گاه نباش��د باید برگشت داده شود و شیری که مطابق استاندارد آزمایش��گاه باش��د از سکوی دریافت، شیر را تحویل می گیرند قبل از ورود شیربه مخزن عم��ل ه���وادهی روی آن ص���ورت می گ���یرد ک���ه الزم اس���ت ب���رای عم���ل پاستوریزاسیون و هموژنیزاسیون این کار انجام شود. البته عم�ل ه�وادهی روی آن صورت می گیرد که باعث زدودن بویی می شود که در اثر تماس شیر با ضرف ایجاد شده است پس از هوادهی ش��یر ض��من عب��ود از پلیت

تنی مخصوص ذخیره25 سرد می شود سپس درتانک c6 -4کولر با دمای می شود. شیر قبل از ورود به قسمت های دیگ��ر و ذخ��یره ش��دن معم��وال باید از دستگاه های پاستوریزاسیون برای س�الم س�ازی از نظ�ر میک��روبی cهای بیماری زایی همچون بروساد عامل تب م��الت، در مج��اورت آب داغ

قرار میگیرد.70 هموژنیزاسیون : ذرات درشت چربی تحت فشار و حرارت قرار می گیرند تا ذرات خرد شده و همگن در آید پس از جداسازی مازاد چربی شیر وارد دستگاه سیراتور شده تا در صنایع کره، خامه سازی اس��تفاده ش��ود. پگ��اه در کل کشور به سه دسته تقسیم می شود)کوچک ، متوسط، ب�زرگ( ک�ه

تن شیر دریافت کرده و تولید150پگاه گیالن جزء دسته متوسز است که محصول می کند چهارمحصول این کارخانه شامل: ماس��ت ، ش��یر ، دوغ ، خامه است این کارخانه اولین شرکت در کشور اس��ت ک�ه کاره��ا بص��ورت

استریل و با دستگاههای مکانیکی صورت می گیرد.تولید ماست:

ش��یر خش��ک اض��افه می1-2برای تولید ماست، به شیر خام به مق��دار % برس���د. ش���یر پس از عم���ل9-10کنن���د ت���ا ب���ه اس���تاندارد جه���انی %

84

c90پاستوریزاسیون و همژنیزاسیون به دمای دقیق��ه2-3 ب��ه م��دت 85 – در ظ��رف ه��ای ماس��ت می ریزن��دc45-38برسانند سپس شیر را بادم��ای

عمل لخته سازی و انعقاد روی شیر انج��ام می گ��یرد.2-3پس از گذشت به سردخانه منتقل می کنند. دمای نگه��داری در س��ردخانهc25-20با دمای

c6-4.می باشد دم��ای آن را ب��هVRTCتولید شیر استریلیزه و خامه: شیر بعد از ورود ب��ه

c144-140می رسانند پس از پایین آوردن دما در تانک اس��پتیک ذخ��یره می کنند و توسط شرکت تترایک ، بس��ته بن��دی آن انج��ام می ش��ود. عم��ر این

ماه است.3محصول معموالً تا

تولید دوغ نایلونی: شروع شد پگاه گیالن مبتک��ر ن��ایلونی در1374تولید دوغ نایلونی از سال

تن تولید دارد برای تولید دوغ ، ماست100کشور است که متوسط روزی تولیدی را به همراه آب، نمک ، اس��انس درداخ��ل ن��ایلون ه��ای مخص��وص

عب��ور میUVمی ریزند ب��رای اس��تریل ک��ردن ن��ایلون دوغ آن را از اش��عه دهند تا کامالً گندزدایی شود. سپس دوغ را در این نایلون بس��ته بن��دی می

کنند. تولید دوغ گاز دار: ابتکارات شرکت پگاه گیالن تولید دوغ گاز دار در ایران

است که برای این کار مراحل زیر در خط تولید صورت می گیرد: بطری ضمن عبور از ریل تاریخ گذاری وارد اتاقک شست و شو می ش��ود و کامالً شسته و آبکشی می شود بع��د از آن بط��ری ه��ا در اتاق��ک دوم ب��ه

اندازه 1 از حجم بطری از ماست ، نمک و اسانس پر می شود در اتاق��ک2

سوم 1 ( پ��ر می ش��ود. و در نه��ایت درC2Oدیگر آن از آب گاز دار )آب +2

اتاقک چهارم در بطری بسته می شود و در آخر ریل بسته بندی می شود. برای تولید پنیر ب��ه ش��یر زی��ادی احتی��اج دارد چ��ون در گیالن دام��داری و د

% ش��یر داخ��ل50امپروری ص��ورت نمی گیردم��یزان ش��یر کم اس��ت ک��ه 85

استان تولید می شود و بقیه را از خارج استان می آورند، این شرکت پنیر کیل��و ش��یر، ی��ک کیل��و پن��یر5تولید نمی کند به طور خالصه : ب��ه ازای ه��ر

تولید می شود.

تن در روز تولی��د دارد ک��ه 35م��یزان ش��یر یاران��ه ای 1 ش��یر خ��ام ورودی3

است. که تمام خطوط تولید و ایستگاههای تولی��د را ب��ه آنCIPسیستمی به نام

وصل می کنند تا سیستم ها را شست و شو دهد زمان شس��ت و ش��و را تغییر نمی دهند. شست و شو بسیار مهم است تا از آل��ودگی دس��تگاهها و محصوالت جلوگیری می کنند پس از هر بار تولید سیستم ه��ا را شس��ت و شو می دهند که این کار ابتدا با آب سرد و سپس با آب و در آخ��ر ب��ا آب

جوش می شویند.

گزار ش بازدید از نيروگاه سيكل تركيبي گيالنتاريخچه:

1362بمنظور توسعه شبكه برق كشور و به دنبال مطالعاتي كه از سال در دفتر برنامه ريزي وزارت نيرو آغاز گرديد، طرح احداث يك نيروگاه

مگاوات به مركزيت نقل ثقل1350سيكل تركيبي به ظرفيت نامي استان گيالن در مورد تصويب قرارگرفت. بر اين اساس برنامه زمان

بندي ساخت نيروگاه در دو فاز تنظيم گرديد بطوريكه در فاز اول، شش واحد گازي و در فاز دوم، سه واحد بخار سيكل تركيبي نصب، راه اندازي

و مورد بهره برداري قرار گيرد.

86

براساس خط مشي تعيين شده، قرارداد طراحي، ساخت، تأمين، حمل، بيمه و تحويل تجهيزات نيروگاه در كارگاه، پس از انجام مناقصه عمومي

( منعقدگرديد.KWUبين المللي، در دو فاز با شركت زيمنس آلمان ) و فاز دوم مورخ21/03/68تاريخ عقد قرار داد فاز اول مورخ

مي باشد كه طي آن تجهيزات هر دو بخش از موضوع قرار23/05/69 ماه ساخته و به كارگاه گيالن حمل مي32داد مي بايست ظرف مدت

گرديد. آغاز و اولين واحد گازي1368عمليات اجرايي احداث نيروگاه در سال

راه اندازي و به بهره برداري رسيد. با اتمام1371در شهريور ماه سال عمليات اجرايي فازدوم، بهره برداري تجاري از نيروگاه با ظرفيت كامل

محقق گرديد.1368در سال موقعيت جغرافيايي:

كيلومتر جنوب شرقي شهرستان رشت در زميني به15نيروگاه گيالن در هكتار در مجاورت شهر صنعتي رشت واقع شده است.56مساحت

واحدهاي گازي: زيمنس با قدرت اسمي2.794توربينهاي گازي نيروگاه از نوع

MMW8/143 درصد مي باشد. سوخت33 و راندمان اصلي اين توربينها، گاز طبيعي بوده كه با انشعاب از خط لوله سراسري

گاز كشور تأمين مي شود. همچنين قابليت استفاده از گازوئيل بعنوان سوخت دوم در اين واحدها

مخزن به5وجود دارد. گازوئيل مورد نياز با تانكر به نيروگاه حمل و در ميليون ليتر ذخيره سازي مي شود.100گنجايش مجموع

محفظه احتراق توربينهاي گاز از نوعي سيلويي است كه در هر يك از ( نصب مي باشد. حداكثر فشارHybridآنها، هشت مشعل دو گانه سوز ) و دماي خروجي توربين در بار پايهbar10عملياتي محفظه احتراق در حدود

درجه سانتيگراد است. براي راه اندازي توربين گاز، ابتدا يك550حدود ( فعال گشته و سبب دور دادنSFCسيستم مبدل فركانس استاتيك )

واحد مي شود.

87

با ورودسوخت به محفظه احتراق و اشتغال آن،RPM1000از دور حدود بطور.توأمان وظيفه دور دادن به واحد را بر عهده ميSFCتوربين و

واحد به كمكSFC با غير فعال شدن سيستم PPM2300گيرند. از دور نيروي توربين به دور سنكرون رسانده مي شود. توربينهاي گاز، پس از

پارالل شدن به شبكه سراسري قادر به توليد توان با دو گراديانMW/min 11 ياMW/min30.مي باشند

kV5/10 با ولتاژ خروجيMVA 5/159قدرت نامي ژنراتور واحدهاي گاز

مي باشد. اين ژنراتورها از نوع دو قطبي با تحريك خارجي و استاتيكهستند و بوسيله هواخنك مي شوند.

واحدهاي گازي نيروگاه گيالن قادرند با هر يك از سوخت هاي گاز طبيعي و يا گازوئيل استارت شده و با همان سوخت و يا مخلوطي از آن دوبه كار

خود ادامه دهند. در شرايط ايزو در بار پايه ، مصرف روزانه سوخت گاز متر مكعب و مصرف روزانه980000طبيعي هر واحد به تنهايي حدود

متر مكعب است.900گازوئيل هر واحد در همان شرايط در حدود

واحدهاي بخار: گازهاي داغ خروجي از توربينهاي گاز، جهت بازيافت حرارت بويلرهاي

( هدايت مي شوند. هر واحد گاز داراي يك بويلر بازتاب ازHRSGبازياب ) مي باشند. در اين بويلرها با عبورHP و LPنوع بدون مشعل با دو درام

آب تغذيه از داخل لوله هاي فين دار بخشهاي مختلف مانند: پري هيتر، اكونومايزر، اوپراتور و سوپر هيتر كه در تبادل حرارتي با گازهاي داغ

خروجي از توربينهاي گاز هستند. بخار فوق گرم مورد نياز توربين هاي و بخار فشارton/hr 60بخار تأمين مي شود. ظرفيت توليد بخار هر بويلر

بخارton/hr230 و bar7درجه سانتيگراد و فشار 200( با دماي LPضعيف ) مي باشدbar76 در جه سانتيگراد و فشار 510( با دماي HPفشار قوي )

كه بطور مستقيم وارد توربين بخار مي شوند. در فرآيند توليد انرژي توسط واحدهاي بخار هر دو بويلر بازياب يك توربين بخار را تغذيه مي نمايد، به اين ترتيب نيروگاه دراي سه توربين بخار، هر يك به ظرفيت

88

باMVA186 مي باشد. قدرت نامي ژنراتور واحدهاي بخار MW148اسمي مي باشد. اين ژنراتورها نيز او نوع دوقطبي باKV75/15ولتاژ خروجي

تحريك خارجي و استاتيك هستند و بوسيله هوا خنك مي شوند. بخار خروجي از توربين، پس از عبور از كندانسور هوايي خشك از نوعي جريان

( ميعان يافته و مجدداً به مسير آب تغذيه بويلرهايForced draftاجباري ) معروف است دارايACCبازياب برگشت مي شود. اين كندانسور كه به

فن خنك كننده بوده كه با توجه به شرايط محيطي ميزان خالء مورد28 نياز، قادر هستند در آرايشهاي مختلف ال دو دور كند و تندعمل ميعان را به

درصد ميعانات خروجي از كندانسور هوايي قبل از50انجام برسانند. ( عبور ميPplishing plantبرگشت به سيكل از واحد تصفيه بين راهي )

كند تا مورد تصفيه فيزيكي و شيميايي قرار گيرد.

پست انتقال : توان توليدي توسط واحدهاي گازي و بخاري از طريق پست بالفصل

خروجي به شبكه سراسري انتقال مي يابد. اين10نيروگاه و توسط از نوع يك و نيمKV400 و KV230نيروگاه داراي دوپست با سطح ولتاژ

كليدي ناقص است. الزم به ذكر است پست نيروگاه گيالن بدليل موقعيتو اهميت جزء پستهاي حساس كشور محسوب مي شود.

تجهيزات جانبي و كمكي : سيستمهايي كه در كنار واحدهاي گازي و بخاري وظيفه سرويس دهي به

واحدهاي اصلي را بر عهده دارند و به شرح زير مي باشند: ( بمنظور تأمين حداقلBlack start ديزل ژنراتورهاي اظطراري )الف:

انرژي مورد نياز جهت راه اندازي يك واحد گازي به هنگام خاموشي ( مورد استفاده قرار مي گيرند. نيروگاه داراي دوBlack Outشبكه )

و ولتاژ خروجيMVA3دستگاه ديزل ژنراتور هر يك به قدرت نامي KV6/6.مي باشد

89

چهار دستگاه بويلر كمكي مولد بخار فوق گرم هر يك به ظرفيتب:ton/hr 5/12 درجه سانتيگراد و فشار 200 بخار با دمايbar8وظيفه تأمين ،

بخار مورد نياز جهت راه اندازي واحدهاي بخار و گرمايش تانكهاي سوختو ساختمانهاي نيروگاه را بر عهده دارند.

سيستم اطفاي حريق متشكل از شبكه هيدرانت و اسپرينكر وج: و هالون كه عمليات مهار حريق در اقصي نقاطFoam، CO2سيستمهاي

نيروگاه را به انجام مي رساند.:sبا توجه به قابليت استفاده از سوخت مايع در واحدهاي گازي، سيستمه

تخليه، ذخيره سازي و پمپاژ سوخت مايع بمنظور تخليه سوخت از تانكرها، ذخيره سازي در مخازن و پمپاژ آن به واحدهاي گازي در نظر

گرفته شده است. در مجاورت ايستگاه تخليه سوخت، آزمايشگاه سوخت و روغن به منظور كنترل كيفيت سوخت مصرفي و انواع روغنهاي مورد

استفاده در تجهيزات در نيروگاه واقع شده است.سيستم تأمين و تصفيه آب:

آب مورد نياز نيروگاه از يك حلقه چاه فلمن كه در بستر رودخانه سفيد رود حفر شده است، تأمين مي گردد. ظرفيت سيستم پمپاژ و

،در واحد تصفيه آب خام موردm3 3000خط لوله انتقال آب به نيروگاه تصفيه مقدماتي قرار گرفته و ذرات معلق موجود در آن باعبور از صافي

شني تحت فشار جدا مي شوند. آب فيلتر شده توليدي در دو استخر ذخيره مي شود و مستقيماً جهتm3 3000بتوني ديگر هر يك به ظرفيت

تغذيه شبكه آب سرويس و آب آتش نشاني نيروگاه مورد استفاده ميگيرد.

بخشي از آب فيلتر شده نيز با عبور از نرم كننده و فيلترهاي سيستم اسمز معكوس جهت توليد آب آشاميدني مصرفي نيروگاه مورد استفاده قرار مي گيرد. بخش عمده آب فيلتر شده توليدي بعنوان خوراك به واحد

بي يون كننده منتقل و با عبور از رزينهاي تبادل يوني ، به آب بي يون مورد نياز، واحدهاي بخار تبديل مي شود. ظرفيت توليد آب بي يون در

مي باشد.hr m3نيروگاه/

90

پسابهاي توليد شده در واحدهاي تصفيه و درينهاي آلوده از اقصي نقاط نيروگاه توسط يك شبكه جمع آوري به واحد تصفيه فاضالب صنعتيهدايت مي شوند تا موردتصفيه فيزيكي و خنثي سازي قرار گيرند.

بهداشتي نيروگاه پس از جمع آوري، در واحد تصفيه فاضالب بيولوژيكي تصفيه و سپس به رودخانه مجاور نيروگاه دفع ميhr m3 6به ظرفيت /

شود. كنترل كيفيت آب و بخار در سيكل بخار نيروگاه و نيز كنترل فرآيندهاي

تصفيه آب و فاضالب در آزمايشگاه آب و بخار نيروگاه به انجام مي رسد.

91