حفاظت و ایمنی آزمایشگاهراهنماي

تهيه کننده : دکتر سمیرا اصغرزاده

سالمتپژوهشکده ی علوم پایهحفاظت و ایمنی مديریت دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد

مقدمه :

هزار نف��ر ه��ر س��اله300 میلیون و 2 حدود ILO بر طبق آمار سازمان جهانی کار به دلیل بیماری ه��ای ش��غلی و ح��وادث ناش��ی از ک��ار ، می میرن��د . ب��ه این ت��رتیب

هزار حادثه شغلی اتفاق می افتد . 860گزارش سازمان جهانی کار ، هر روز س��ازمان جه��انی ک��ار در ت��ازه ت��رین گ��زارش خ��ود درب��اره کنگ��ره جه��انی ایم��نی و بهداشت کار اعالم کرد : داشتن جهانی بدون حوادث شغلی منجر به مرگ ، امک��ان

پذیر است .

1

در تمام کشورهای دنیا ، حوادث ناشی از کار در محیط های شغلی اتف��اق می افت��د که البته باید جدی گرفته شود چرا که برخورداری از یک محیط ک��ار ایمن و س��الم ، از حق��وق اساس��ی بش��ر اس��ت ، بن��ابراین پیش��گیری ه��ای الزم در این زمین��ه بای��د صورت پذیرد . همین طور در این گزارش آمده است که با پیشگیری از ح��وادث ب��ه طور متوس��ط بیش از دو براب��ر اص��ل س��رمایه گ��ذاری ب��از می گ��ردد . ب��ه عب��ارتی

بازگشت دو برابری سرمایه اتفاق می افتد . در کشور ما علیرغم گسترش آزمایشگاهها ، وجود متخصصین ارزش��مند و مط��رح ، مالحظات و تجهیزات ایمنی و اطالعات و تجارت فردی ، حفاظت و ایمنی س��ازمان یافت��ه و سیس�تماتیک را در آزمایش�گاههای کم�تر می ت�وان ی�افت و این واقعیت ب�ه دلیل عدم وجود آموزشهای جامع حفاظت و ایمنی در سیستم های آموزشی کش��ور بوده است که خوشبختانه در سالهای اخیر استقبال چشمگیری در ارتباط با آموزش

و توسعه سیستمهای حفاظت و ایمنی به عمل آمده است . آشنایی با خطرات و راههای پیشگیری ، آموزش و باز آم��وزی مس��تمر ، ب��ازنگری و تمرین همراه با ایجاد سیستم های حف��اظت و ایم��نی و مش��ارکت هم��ه کارکن��ان از باالترین تا پ��ایین ت��رین س��طوح بایس��تی ب��ه ص��ورت پروتک��ل در برنام��ه آزمایش��گاه گنجانده شود . هر چند تامین سالمت شغلی وظیفه قانونی سازمان ه��ا و واح��دهای کاری به ویژه مدیریت است . اما این اصل باید مورد تاکید قرار گیرد که س��المت و حف��ظ آن ی��ک مس��ئولیت ف��ردی ، اجتم��اعی و سیس��تماتیک اس��ت و ه��ر کارمن��د

ق��انونی–آزمایشگاه صرف نظر از موقعیت شغلی و ب��ه عن��وان ی��ک اص��ل اخالقی موظف به حفظ آن ب��رای خ��ود ، همک��اران و کلی��ه سیس��تم ه��ای آزمایش��گاهی می باشد . اگر چه توسعه روز افزون صنعت و توسعه صنعتی به وجود آم��دن تکنیکه��ای جدید و پیشرفته آزمایشگاهی و استفاده از تجهیزات م��درن پیش��رفت قاب��ل ت��وجی

محسوب می گردد اما در ورای این سیستم خطرات فراوانی هم وجود دارد . تماس مداوم با مواد شیمیایی با مواد آزمایشگاهی رادیو اکتیو و نمون��ه ه��ای ح��اوی آلودگی میکروبی و همچنین تجهیزات برقی که با ولتاژ باال کار می کنند با تجه��یزاتی

Xکه تولید امواج الکترومغناطیس یا اش��عه ه��ای م��ادون قرم��ز ، م��اورای بنفش ی��ا می نمایند همگی به ص��ورت خط��رات ب��القوه و بالفع��ل می باش��د در ه��ر سیس��تم آزمایشگاهی می بایست ب��ا رع��ایت کلی��ه اس��تانداردهای حف��اظتی ، م��واردی مانن��د آموزش کارکنان ، تهیه دستور العمل داخلی و ابالغ آن به عنوان راهنم��ای حف��اظت

آزمایشگاه را مد نظر داشت .

اصول کلی حفاظت و ایمنی در آزمایشگاههای زیس22ت پزشکی/ پاسخ های موارد اضطراری ) آتش سوزی (–

: Emenrgency Responseپاسخ های موارد اضطراری مراقب اطرافیان خ��ود در آزمایش��گاه باش��ید . اگ��ر کس��ی در آزمایش��گاه ک��ار غ��یر-

اصولی انجام می دهد به او تذکر دهید . مراقب دانشجویان و افراد تازه وارد در آزمایشگاه باش��ید . بی��اد داش��ته باش��ید ک��ه-

حفاظت و سالمتی او محافظت از سالمتی شماست و بر عکس

2

وقتی مسئولیتی جدید در یک آزمایشگاه به عهده می گیرید بای��د ب��ه کم��ک مس��ئول- مربوطه به طرح عملیات اضطراری در آزمایشگاه آشنا شوید که شامل آش��نایی ب��ا

محل : شماره تلفن های اضطراری و اورژانس -دوش و چشم شور اضطراری - وسایل برای جم�ع آوری و رف�ع آل�ودگی از م�واد آزمایش�گاهی پ�ر خط�ر ک�ه ممکن-

است در آزمایشگاه ریخته شوند . راههای خروج اضطراری -

آتش سوزی :آتش سوزی از مهمترین موارد بالقوه اورژانس در آزمایشگاههای بیولوژیک است . این مس��ئله مهم اس��ت ک��ه چگون��ه می ش��ود از وق��وع آتش س��وزی در آزمایش��گاه جلوگیری نم��ود و آم��ادگی داش��ته باش��ید ک��ه در ص��ورت وق��وع آتش س��وزی عکس

العمل مناسب نشان دهید . جلوگیری از آتش سوزی :

مصرف حاللهای قابل اشتعال اولین عامل آتش سوزی ها ر آزمایشگاها است . از حداقل میزان حاللهای قابل اشتعال در کارها استفاده کنید -1 اینگونه حاللها را در کابینت مخصوص نگهداری کنید . stockمقادیر عمده -2 مایعات قاب��ل اش��تعال را از من��ابع آتش و ایج��اد جرق��ه دور نگ��ه داری��د . هیچگ��اه از-3

Bunsenشعله burnerود��ار می ش��تغال ک��ل اش��ای قاب��ا حالله��در محل هایی که ب استفاده نکنید .

آمادگی الزم در موارد آتش سوزی باید با امکانات اضطراری مقابله با آتش سوزیهای احتم��الی موج�ود در آزمایش��گاه-1

تان آشنایی داشته باشید . وسایل آزمایشگاهی و سایر اشیا را سر راههای عب��ور و م��رور و خ��روج اض�طراری-2

بردارید . بیان داشته باشید که راه عبور راحت و ایمن هم برای عبور س��الم ش��ما وهم کسانی که برای کمک اضطراری می آیند ضروری است.

بطور منظم هر از گاهی تمرین عملیات اورژانس مقابله با آتش سوزی بای��د انج��ام-3شود .

آتش سوزی روی میز آزمایشگاه : یک مایع قابل اشتعال روی میز می ریزد و آتش می گیرد . عکس العمل ش��ما بای��د

به ترتیب به این صورت باشد : افراد دیگر در آزمایشگاه و مسئول آزمایشگاه را خبر کرده و زنگ خطر اض��طراری-1

را به صدا در آورید . در صورت کوچک بودن آتش از کپسول آتش نشانی و سایر وسایل خ��اموش ک��ردن-2

آتش استفاده کنید . بطرف راه خروجی بایستید . -3پایه و منشا آتش را هدف بگیرید . -4

3

وضعیت اضطراری : آتش سوزی های بزرگ به فوریت به افراد دیگر خبر دهید که محل را ترک کنند . -1نزدیکترین خطر را به صدا در آورده و برای گرفتن کمک اضطراری تلفن بزنید . -2برای محدود نمودن آتش در آزمایشگاه را ببندید . -3 فردی را که با آزمایشگاه و حادثه مربوط��ه آش��نا اس��ت را در مح��ل بگماری��د ت��ا در-4

صورت لزوم به ماموران آتش نشانی راهنمایی و کمک دهد . آتش گرفتن روپوش آزمایشگاه :

اگر همکارتان در نتیجه ریخته ش��دن ات��انول و آتش س��وزی روپ��وش او آتش گرفت��ه است شما باید به او کمک کنید تا با افتادن و غلتی��دن روی ک��ف زمین ، ش��عله خف��ه گ�ردد . س�پس مح��ل س��وختگی را ب�ا آب س�رد کنی�د و در ص�ورت وج�ود ه�ر گون�ه ناراحتی جهت سایر م�راقبت ه�ای پزش��کیبه درمانگ��اه مراجع�ه کن��د و حادث�ه را ب�ه

سوپروایزر خود گزارش کنید .

پاس22خ ه22ای م22وارد اض22طراری ) اس22تفاده از م22وادشیمیایی(

پاشیدن مواد شمیایی در چشم : اگر در حال کار کردن با محلول ضعیف اسید کلریدریک مقداری از آنبه چش��م ش��ما

دقیقه ب��ه چش��م خ��ود15پاشید باید سریعا به محل چشمشوی رفته و برای حداقل آب بپاشید . سپس در ص��ورت مش��اهده قرم��زی ی��ا ه��ر گون��ه ن��اراحتی ب��ه پزش��ک

مراجعه کنید . امدادهای پزشکی اضطراری:

کارهای زیر را به فوریت انجام دهید :آرامش خود را حفظ کنید . -1عملیات نجات را در صورت ضرورت به اجرا در آورید . -2درخواست اورژانس نمایید . -3فرد را حرکت ندهید مگر اینکه خطر آسیب بیشتر وجود داشته باشد . -4فرد مجروح را گرم نگه دارید . -5

استانداردهای الزم برای حفظ سالمتی و ایمنی محیط آزمایشگاه : Hazardousشما باید آم��وزش ک��افی ب��رای ک��ار ک��ردن ب��ا م��واد ش��یمیایی پ��ر خط��ر -

chimicals . دیده باشید بهداشتی در آزمایش��گاه ب��ه راح��تی در دس��ترس–باید راهنمای مراقبت های ایمنی -

باشد . باید از وجود و آزمایشاتی که مواد شیمیایی پر خطر در آزمایشگاهتان اس��تفاده می-

شوند اطالع داشته باشید . باید راههای تشخیص وجود و یا رها شدن مواد پر خطر در آزمایشگاه را بدانید. -

4

باید تجهیزات شخصی حفاظتی و کنترل فنی در برابر مواد شیمیایی پر خط��ر را در-اختیار داشته باشید .

باید با راههای صحیح پاسخ به موارد اورژانسی آشنا باشید . - و خطرن��اکHazardousنکته ای که مهم اس��ت این اس��ت ک��ه بین عوام��ل پ��ر خطر-

Dongerousاط��در هم احتی��ر چق��ره ه��واد منفج��تفاوت قائل شویم . کار کردن با م کنید خطرناک است . اما ما می توانیم خود را در برابر خطرات ناشی از کار کردن

برنام��ه ری��زی و احتی��اط– ب��ا پیش بی��نی HIV وHBVب��ا عوام��ل پ��ر خط��ر مث��ل حفاظت کنیم .

وقتی شما کامال خسته هستید . -احتمال وقوع حادثه در ضمن کارتان زیاد می شود .

همینطور وقتی شما خسته هستید ممکن است در مورد کاری که می کنید درس��ت نتوانید فکر کنید . ممکن است لوله های آزمایش را با هم اشتباه کنی�د و ی�ا درس�ت

نتوانید دستورالعمل آزمایش را اجرا کنید . همچنین درست نیست که آزمایشی را با عجله و یا با خستگی انجام دهید . - در این موارد کار درس��ت انج��ام نخواه�د داش��ت زی�ر ش�ما ک�امال آگاهان�ه و از روی-

هوشیاری کار نمی کنید . اگر کار شما در رابطه با خون انسان یا مایعات بدن است باید آموزش ک��افی ب��رای-

کار با نمونه هایی که موجب تماس شما به عوامل بیم��اریزایی ک��ه از طری��ق خ��ونمنتقل می شوند را داشته باشید .

دسترسی به راهنمایی مهار و کنترل عوامل عفونی داشته باشید . - واکسینه شده باشید . Bنسبت به هپاتیت - Safetyپس از اتمام کار با سرنگ حتم��ا آن را در در ظ��رف مخص��وص اجس�ام ت�یز )-

box . قرار دهید ) مواد شیمیایی آزمایشگاهی که دارای اثرات ح��ادHazardousمواد شیمیایی پر خطر -

یا مزمن زیان آور روی سالمتی هستند عبارتند از : کارسینوژنها مانند فرمالدئید -1 مانند فنل Corrosiveمواد خورنده -2سموم کبدی مانند کلروفورم -3موتاژنها مانند اتیدیوم بروماید -4نفروتوکسینها مانند استونیتریل-5نوروتوکسینها مثل اکریل آمید -6تراتوژنها مانند فرمامید -7

( ایمنی و که توسط)Material Safety Data Sheet� MDSبرشور اطالعت حفاظت شرکت تولی��د کنن��ده م��واد ش��یمیایی تهی��ه می ش��ود مرج��ع خ��وبی ب��رای آگ��اهی از خطرات و نکات ایمنی برای کار با م��واد اس��ت. بس�یار مهم اس�ت ک��ه قب��ل از ک�ار کردن با ی�ک م�اده ش��یمیایی جدی�د این برش�ورها را مطالع�ه کنی�د . این بروش�ورها اطالعات با ارزشی در مورد خطرات این مواد از جمله اطالعات در موارد زیر را به

شما می دهد. خواص فیزیکی و شیمیایی -پایداری و واکنش ها -سمیت و خطرها برای سالمتی انسان -اثرات حاد و مزمن تماس با این مواد -

5

حد و میزان مجاز تماس با آنها - بر چس��ب ه��ا منب��ع خ��وبی ب��رای بدس��ت آوردن اطالع��ات در م��ورد خط��رات م��واد

شیمیایی است. برچسب موجود روی ظروف مواد شیمیایی حاوی اطالعات در مورد اس��م عم��ومی

نگه��داری–و خطرات و همچنین ممکن است اطالعات دیگر شامل نحوه کار کردن و شیوه عملکرد در موارد اورژانس نیز باشد .

اکریل آمید ماده شیمیایی خطرناک است که در آزمایشگاهها زیاد استفاده می شود اکریل آمید اثر آنی ندارد. بلکه بتدریج در بدن جمع می شود. کس��انی ک��ه ب��ا اکری��ل آمید کار می کنن��د متوج��ه خط��ری نمی ش��وند زی��را ))اث��ر نوروکس��ین (( آن ف��وری نیست. ولی انباشته شدن تدریجی آن در بدن به م��رور اث��ر ب��د خ��ود را می گ��ذرد .

0.3mg با اکریل آمید permissible exposure limit ( PEL )حداکثر دوز مجاز تماس می باشد.

م��اده را در این��ترنتmsdsدر ص��ورتی ک��ه ب��ا م��اده ش��یمیایی خاص��ی ک��ار می کنید msdsجستجو نمایید تا از خطرات احتمالی آن آکاه شود . حداکثر دوز مجاز مواد در

( ب��ر حس��ب غلظت توس��طPELماده توضیح داده شده اس��ت. دوز مج��از تم��اس ) س��اعت8ماده شیمیایی در هوا است و یعنی میزانی که تقریبا تم��ام اف��راد در طی

کار روزانه می توانند با آن در تماس باشند بدون اینکه اثر زیان ۀ~وری روی سالمتی توصیهNational Research council prudent practicesآنها داشته باشد. در گزارش

اس��ت در زی��ر50mg/m3شده است که با موادی که حداکثر دوز مجاز آنه�ا کم��تر از هود شیمیایی کار شوند.

نگهداری مواد شیمیایی در آزمایش��گاه ه��ا الزم اس��ت ک��ه موادش��یمیایی ب��ه طری��قایمن و صحیح نگهداری شوند این کار باعث می شود که :

به سهولت و بطور موثر بتوان با آن کار کرد -1خطر آتش سوزی را کم می کند . -2 در م��وارد اورژانس جلوگ��یریincompatibleاز مخلوط شدن اتفاقی مواد ناسازگار -3

می شود . تماس با مواد خورنده و سمی را به حداقل می رساند . -4

مقررات برای نگهداری مواد در آزمایشگاه برای مدت خیلی ط��والنی م�وادی را ک�ه نیاز نداری��د در آزمایش��گاه نگ��ه نداری��د. همیش��ه ب��ر چس��ب اطالع��ات روی م��واد را

بخوانید و تاریخ دریافت را پیش از انبار کردن روی آن بنویسید. ماه در آزمایشگاه نگه ندارید. 6مواد ناپایدار و واکنش کننده سریع را بیش از

هرگز مواد شیمیایی نا معلوم و بدون برچسب را نگه ندارید. مواد مختلف را بر اساس سازگاری آنها دسته بندی و در هر گروه بر حسب حروف

الفبا نگه داری کنید. مواد شیمیایی خیلی سمی را در محل جداگانه ای نگه دارید.

نگه داری مواد شیمیایی جامد و پودر: مواد جامد خشک را می توان در کنار هم انب��ار ک�رد . ب�رای اطمین��ان از س��ازگاری آنها مواد آلی و غیر آلی را از هم ج�دا نگ��ه داری��د . برچس��ب ک�دهای رنگی ش��رکت

6

تولید کننده یک راه ساده برای تشخیص مواد ناسازگار ک�ه ب�ا هم نمی ت�وان آنه�ا رانگه داری کرده می باشد . مواد شیمیایی مایع :

مواد قابل اشتعال– مرحله اول تعیین گروههای اصلی این مواد شامل اسید- بازها اکسید کننده ها و مواد فوق العاده سمی است. –

اسیدها باید در سینی یا تشک نگه داری شوند که در صورت ریخته شدن از پاش��یده شدن آنها در آزمایشگاه جلوگیری ش��ود و همچ��نین بت��وان ک��امال آنه��ا را از هم ج��دا

نمود. خیلی از آزمایشگاهها فقط اسیدهای معدنی مث��ل نیتری��ک اس��ید را در ک��ابینت ه��ای

مقاوم به اسید نگه می دارند . بازه��ای آلی و م��واد قاب��ل اش��تعال : این م��واد را می ت��وان ب��ا هم–اس��یدهای آلی

نگهداشت در صورتی که آنها را در تشتک پالستیکی مقاوم به اسید قرار دهید تا ب��هاندازه کافی از هم جدا باشند.

اکسید کننده ها: اکسید کنندها از لحاظ شیمیایی فوق الع�اده فع�ال هس�تند. آنه�ا راباید از سایر مواد شیمیایی جداگانه نگهداری کرد.

مواد شیمیایی بسیار سمی : مواد سمی مانند کارسینوژنها و مواد مضر برای تولید مث��ل را بای��د در ک��ابینت ه��ای

جدا نگه داری کرد. مواد سمی فرار که تولید بخار می کنند را باید در ظرف در بسته نگه داشت.

لیستی از مقدار و مصرف این گونه مواد خیلی سمی و واکنش کننده بای��د هم��وارهدر آزمایشگاه وجود داشته باشد.

–از قفسه های لبه دار برای نگه داری مواد استفاده کنید تا در صورت وقوع زلزل��ه آتش سوزی یا حادثه از افتادن آنها جلوگیری شود. محلولهای س��اخته ش��ده و م��واد شیمیایی را که بطور معم��ول در کارهایت��ان اس��تفاده می کنی��د را ب��ه مق��دار کم در

قفسه لبه دار باالی میز کار می توان نگه دارید. قابل اشتعال و واکنش کننده های سریع بای��د– سمی –محل نگهداری مواد خورنده -

نزدیک هود شیمیایی قرار داشته باشد. تا : الف- از مخلوط شدن اتفاقی مواد ناسازگار در حوادث جلوگیری شود .

ب- خطر آتش سوزی کم شود . ج- افراد تشویق شوند که در موقع استفاده و انتقال مواد شیمیایی از هود استفاده

کنند . خط22ر–پاسخ های موارد اضطراری ) وسایل حف22اظت ف22ردی

کار با مواد شیمیایی(محافظت صورت و چشم :

همیشه از چشمهای خود حفاظت کنید عینک حفاظتی دارای حفاظ کناری و حف��اظ کامل صورت موجب محافظت در مقابل پاشیدن مواد ش��یمیایی و م��واد موج��ود در هوا می شوند . از عینک محاظ دارای حفاظ کن��اری در هنگ��ام ک��ار ک��ردن در براب��ر پاشیده شدن مقادیر کم مواد شیمیایی پر خطر برای مثال موقع باز و بس��ته ک��ردن بطریها یا باز کردن در لوله ه��ای میک��رو س��انتریفوژ اس��تفاده کنی��د . از عین��ک ه��ای

هنگام کار با مواد واکنش کننده خیلی خطرناک یا با حجم زیاد ) یکGogglesبزرگ لیتر یا بیشتر ( استفاده کنید .

7

از حفاظ صورت موقعی که ب��ا حجم خیلی زی��اد م��واد پ��ر خط��ر ک��ار می کنی��د و ی��ا موقعی که الزم است چشم و صورت هر دو را حفاظت کنید استفاده نمایید . ب��رای مثال وقتی ظرف در بسته ای را از نیتروژن مایع خارج می می کنید یا هنگ��امی ک��ه

کار می کنید استفاده کنید . U.V( transilluminatorبا اشعه ) موقع باز کردن درب لوله اپندورف چند قطره فنل به چشم ش22ما می-

پاشد . چه کار خواهید کرد ؟سریع داخل چشمهایتان را آب بپاشید . -1با فشار انگشت چشمهایتان را باز نگهدارید تا داخل پلکهایتان نیز شستشو شوند . -2به پزشک مراجعه کنید . -3حادثه را به مسئول آزمایشگاه گزارش کنید . -4

دستکش : پوشیدن دستکش ساده ترین و موثرترین راه حفاظت برای جلوگ��یری از تم��اس ب��ا مواد شیمیایی است . اما دستکش باید نسبت به مواد شیمیایی خاص که به آن ک��ار می کنید مقاوم باشد . هیچ دستکشی وجود ندارد که نسبت به همه م��واد ش��یمیایی نف��وذ ناپ��ذیر باش��د . بن��ابراین م��وثرترین روش ع��وض نم��ودن م��داوم دس��تکش ه��ا

بخصوص وقتی که می بینید آلوده شده است می باشد .

از دستکش مناسب استفاده کنید : شما باید با ویژگی های انواع دستکش ها آشنا باشید و خطرات هر ماده ش��یمیایی-

را با آن کار می کنید بشناسید . دستکش هایی که دستهایتان در آنها خیلی راحت هستند مقاومت آنها در برابر مواد-

شیمیایی خیلی کم است . PELوقتی با مواد شیمیایی پر خطر ک��ه دارای ح��داکثر دوز مج��از - Valueتند��هس

استفاده می کنید از دس�تکش ه�ای مخص��وص ک�ه مق�اومت ب�االیی دارن�د اس�تفاده کنید . اما زمان تماس با ماده شیمیایی باید مح��دود باش��د . این م��واد ب��دلیل ج��ذب پوس�تی اث�رات بس�یار ب�د روی س��المتی ت�ان ممکن اس�ت داش�ته باش��ند . همیش�ه

دستهایتان را قبل از تعویض دستکش ها و بعد از کار کردن بطور کامل بشویید . برآورد کردن خطر کار کردن با مواد شیمیایی سمی :-

تعیین نوع ماده شیمیایی که بای��د اس��تفاده کنی��د : مق��دار م��اده ش��یمیایی ک��ه ب��رای-1 کارتان الزم است را حساب کنید . همیشه حد اقل میزان مواد سمی که الزم دارید سفارش دهید . امکان جایگزینی با ماده کم خطر را همواره در نظر داشته باشید .

شرایط استفاده : سواالت زیر را قبل از شروع هر کار آزمایشگاهی در نظر بگیرید-2 .

هر چند وقت آزمایش باید انجام شود ؟-آیا باید کار روی میز آزمایشگاه یا در زیر هود شیمیایی انجام شود ؟-چه کسی آزمایش را انجام می دهد ؟- آیا شرایط خاص پزشکی مانند حاملگی یا حساسیت به مواد شیمیایی وجود دارد در-

نظر گرفته شود ؟ ارزیابی سمیت مواد شیمیایی -3

تعیین کنید آیا هیچ یک از موادی که قرار است با آن کار کنید دارای اث��ر س��می ح��اد-) با یکبار تماس( یا سمیت مزمن ) با چند بار یا تماس طوالنی ( است؟

8

دوز متوس��ط ازی��کLD50 آنها تعیین می شود . LD50درجه سمیت حاد با پارامتر - ماده شیمیایی است که موجب مرگ نصف حیوانات که در تم��اس ب��ا آن ق��رار می

گیرند می شود . 50mg/kgخیلی سمی >- to 500 mg/kg 50سمیت متوسط -

500mgto 5 g/kgکمی سمی راههای مواجهه با مواد پر خطر :

وزن کردن و مخلوط نمودن مواد شیمیایی پر خط��ر ک��اری خط��ر زاس��ت . راهه��ای وجود دارد تا خطر کار کردن با اینگونه م��واد را کم ک��رد و ش��ما بای��د از آنه��ا مطل��ع

باشید . امکان خطر از طریق تنفس یا جذب از طریق پوست را در نظر بگیرید . - با اطالعاتی که شما بدست می آورید قادر خواهید بود تعیین کنی��د ک��ه آی��ا روش��های-

استاندارد در آزمایش��گاه ب��رای انج��ام ایمن آزم��ایش مناس��ب اس��ت ی��ا راهکاره��ای اض��افی بای��د در نظ��ر گرفت��ه ش��ود . در موق��ع ک��ار ک��ردن ب��ا م��واد خیلی س��می ب��ا

همکاران با تجربه مشورت کنید . برای پیشامد اتفاقی آماده باشید . عالئم و نشانه های تماس ب�ا م�واد ش��یمیایی ک�ه-

استفاده می کنید را بشناسید .عملیات اورژانس مواجهه با م��واد خط��ر زا در نتیج��هنشت احتمالی آنها را بدانید .

کلروفرم – با فنل DNAاستخراج - فنل ماده شیمیایی خورنده قوی است و باعث سوختگی شدید در تماس ب��ا پوس��ت-

می شود . استات سدیم و تریس در تماس با پوست و چشم باعث تحریک آنها می شوند . -خطر اصلی اتانول احتمال آتش گرفتن آن است . - کلروفوم خطرات متعدد برای سالمتی انسان از جمله موجب س��رطان و آس��یب در-

اندامها می شود . تنفس و تماس پوستی آن خطرن��اک ب��وده و اث��رات زی��ان آور آنتدریجی است .

کار کردن با اکریل آمید : همیشه از اس��پاتول ب��رای برداش��تن آن اس��تفاده کنی��د . هرگ��ز ب��ا تک��ان دادن آن را-

بیرون نریزید که موجب پاشیده ش��دن آن ب��ه اط��راف می ش��ود . ذرات کوچ��ک آنممکن است در هوا پخش شده و مدت طوالنی در هوا باقی بماند .

برای کار با مقادیر زیاد در زیر هود شیمیایی کار کرده و ب��ه ماس��ک ص��ورت چن��دان تکیه نکنید . زیرا ماس�ک ص�ورت از تنفس ذرات ری�ز معل�ق ) ائروس�ل ( جلوگ�یری

نمی کند . کار کردن با فنل :

از لوازم حفاظت شخصی استفاده کنید . فنل م��اده خورن��ده ق��وی ب��وده ک�ه ب��اعث- سوختگی شدید در تماس با پوست می شود هر گاه با مواد پر خط��ر مث��ل ک��ار می

دستکش و عینک استفاده کنید . –کنید از روپوش آزمایشگاهی درجه حرارت را کنترل کنید . قبل از ذوب نمودن فنل مطمئن ش��وید ک��ه ب��ه درج��ه-

حرارت اتاق رسیده است . همچنین هنگام گرم کردن درب آن را شل نمایید تا امکان انبساط وجود داشته و از-

افزایش فشار جلوگیری شود .

9

در صورت امکان از ظرف ثانویه اس��تفاده کنی��د . بع��د از ذوب ک��ردن فن��ل گ��رم را- روی سطح سرد قرار ندهید . زیرا بطری آن ممکن است بش��کند و فن��ل ب��ه ب��یرون بری��زد . ق��رار دادن بط��ری فن��ل در ظ��رف دوم م��وجب اف��زایش ایم��نی و ظ��ریب اطمینان برای جلوگیری از ریختن فنل در ص��ورت شکس��تن بط��ری هنگ��ام بهم زدن

فنل با میله هم زن مغناطیسی می باشد . فنل را در حجمهای کم استفاده کنید . برای جلوگیری از خط�ر تم�اس محل��ول فن��ل-

بافری را در حجم زیاد بکار نبرید بلکه مقادیر کم آن را در لوله های کوچک استفادهکنید .

کلروف��ورم–تنفس مواد پر خطر را باید کنترل و جلوگیری کنید . مواقعیکه ب��ا فن��ل - کار می کنید . بهتر است در زیر هود شیمیایی کار کنید ت��ا از خط��ر تنفس این م��واد

خطرناک محفوظ باشید . از پاشیده شدن مواد خطرناک جلوگیری کنید . بکار ب��ردن احتی��اط و م��راقبت ه��ای-

ساده موقع کار کردن با ظروف و لوله های کوچک از خطر پاشیدن م��واد خطرن��اک جلوگیری می کند . پرش ناگهانی درب لوله های اپندورف ب��اعث پاش��یدن م��واد می شود . از دستتان به عنوان حفاظ ) شیلد( استفاده کنید . وقتی لول��ه ای را ورتکس می کنید همیشه لوله و درب آن را با هم نگ��ه داری��د ت��ا از ب��از ش��دن ناگه��انی درب

جلوگیری شود . اگر کار پیچیده ای را برای اولین بار انجام می دهید انجام اولیه آن بطور آزمایش��ی-

–بدون انجام واقعی آن می تواند به شما در تعیین مشکالت در رابطه با محیط کار انتخاب وسایل آزمایش و مهارت شما در انجام کار کمک کند .

یکی از همکارانتان اسید روی لباسش پاشیده است. عکس العمل شما برای کم��کبه او چه خواهد بود ؟

قسمت هایی از بدن که اسید روی آن پاشیده شده اس��ت را زی��ر دوش اض��طراری-1 دقیقه آب بپاشید . 5حداقل

لباسهای آلوده را یکباره با هم درآورید . -2کفش های او را چک کنید که مواد شیمیایی در آنها نباشد . -3برای کمک پزشکی اقدام کرده و حادثه را به مسئول آزمایشگاه گزارش کنید . -4

اگر فنل از بطری ترک خورده در حال نشت روی میز تراوش کرده و روی پا ریخت- دقیق��ه مح��ل را15اول درخواست کم��ک ک��رده و س��ریعا ب��ا آب ف��راوان ب��ه م��دت

شستشو دهید ) در صورت در دسترس بودن دوش اضطراری به زیر دوش بروی��د ( لباس ها و کفش فرد چک شود در صورت وجود آلودگی حتما کفش خارج شود . در صورت وجود هر گونه ن��اراحتی حتم��ا ب��ه ن��زد پزش��ک بروی��د . قاب��ل ذک��ر اس��ت در دانشکده پزش��کی بیش��ترین آل��ودگی ش��یمیایی مرب��وط ب��ه فن��ول می باش��د . البت��ه اتیدیوم برماید نیز خطرناک ب��وده ک�ه قبالاز آن اس��تفاده زی��ادی می ش��د ام��ا اخ��یرا

می باشد . Gelgreen یا Gelredاستفاده از آن ممنوع شده و ماده جایگزین آن هودهای شیمیایی :

هود شیمیایی محوطه بسته دارای تهویه است که موجب حفاظت در برابر بخار گاز وائروسل حاصل از مواد شیمیایی می شود . هوای اتاق ب��ه درون ه��ود کش��یده می شود و به اتمسفر انتقال می یابد . تهویه توسط هود همچنین م��وجب رقی��ق ک��ردن گازهای قابل اشتعال به کمتر از حد انفجار می شود . هود همیشه باید روشن باشد

10

. در صورت خاموش بودن هود یا نشت بخار م��واد از زی��ر ه��ود ب��دلیل درس��ت ک��ارنکردن هود به تاسیسات برای رفع اشکار خبر دهید .

هود چگونه کار می کند ؟ شما می توانید با قرار دادن یخ خشک در زیر هود ببینید که چگونه هود کار می کند . اگر دریچه شیشه ای کامال باال باشد بخار به سادگی به خ��ارج ه��ود نش��ت ک��رده و حفاظت بخوبی انجام نخواهد شد . اگر دریچه ت��ا مح��ل عالمت پ��ایین کش��یده ش��ودکنترل بهتر انجام شده و بخار و گازها گرفته ش��ده و حف��اظت بیش��تر خواه��د ب��ود .

سانتی متر بیشتر باز نشود ( 25 تا 20) بهتر است دهانه هود بین

ناپایداری هوا اطراف هود : طراحی ائرو دینامیکی ورودی هود باعث آرام شدن جریان هنگام ورود ه��وا ب��داخل هود و در نتیجه کاهش اغتشاش هوا می شود . به هم خوردن جریان ه��وا در اط��اق و حتی حرکات سریع دستها به داخل یا خارج از هود و هر گونه مانع در ورودی ه��ود روی عملکرد آن اثر می گذارد . حتی اغتشاش کم هوا نزدیک هود مثل بستن در ی��ا قدم زدن نزدیک هود باعث ف��رار بخ��ار از زی��ر ه��ود می ش��ود . هنگ��ام ک�ه ب��ا م��واد خطرناک کار می کنید از همکارانتان بخواهید فعالیتهای خود مانند ق��دم زدن نزدی��ک

هود یا باز و بسته نمودن در هنگام کار کردن شما را کاهش دهند.حدود باز نمودن دریچه هود :

مهمترین تصمیم شما برای کنترل نمودن عملکرد هود مقدار باز نم��ودن ارتف��اع ب��از نمودن دریچه است . هر چقدر مقدار باز نمودن دریچه کمتر باشد عملکردهود به��تر خواهد بود . دریچه را تا حد نشانه و یا زیر نش��انه ب��از کنی��د . ب��از نم��ودن دریچ��ه در

پایین ترین حد ممکن بیترین حفاظت را ایجاد خواهد کرد . -مهمترین راهکار برای افزایش حفاظت در هنگام کار کردن در زی��ر ه��ود ش��یمیایی قرار دادن دریچه هود در پایین ت��رین ح��د در زی��ر نش��انه مرب��وط می باش��د . س��ایر موارد که می تواند در افزایش کارایی هود اثر داشته باش��د ش��امل م��وارد زی��ر می

باشد . سانتی متر ( ب�ا فاص�له از لب��ه ورودی ه�ود10 اینچ ) 4الف- مواد شیمیایی حداقل

کار شوند . ب- از همکارتان بخواهید هنگام کار در کنار هود قدم نزند .

ج- از مسدود شدن شکاف خروج هوا در پشت ه��ود توس��ط ل��وازم موج��ود در زی��رهود جلوگیری کنید .

استفاده از هود شیمیایی: برای انجام آزمایش برنامه ریزی کنید . ابتدا خطرهای انج��ام ةآزم��ایش را ارزی��ابی کنید . اگر به هود شیمیایی نیاز دارید همه چیزهای الزم را قبل از ش��روع بک��ار زی��ر هود بگذارید . دریچه را پایین بکشید . همیشه مطمئن شوید که در یچه تا حد نشانه به پایین کشیده شده است . بهترین حفاظت در ح��التی اس��ت ک��ه دریچ��ه ب��ه پ��ایین

11

ترین وضعیت خود باشد . به کار خ��ود دقت کنی��د . حکته��ای ش��ما بای��د آرام باش��د . لوازم را طوری در هود قرار دهید که جلوی جریان هوا در قسمت جل��و و همچ��نین

اینچی لبه کار نکنید . 4شکاف مکنده هوا گرفته نشود . تا فاصله اگر با ی��ک بط��ری ح��اوی م��اده ش��یمیایی آلی ک��ه ت��اریخ مص��رف آن گذش��ته اس��ت-

برخورد کنید باید بالفاصله بعنوان پسماند شیمیایی بطریق درست دفع شوند .

پاسخ های موارد اضطراری ) کار با خون / س22یلندرهایگاز فشرده . بریدگی (

کار کردن با خون انسان : کار با خون انسان خطرات ویژه ای دارد . خون و سایر مایعات ب��دن انس��ان ممکن

( یا ویروس ایدز باشد . اگر با اینگونه نمونه ه��اHBVاست دارای هپاتیت نوع ب ) کار می کنید باید واکسینه شوید. بسیار اهمیت دارد که با روشهای کنترل موجود در موسسه تان آشنایی داش��ته باش��ید . ب��رای جلوگ��یری ازآل��ودگی اتف��اقی ب��ا خ��ون و

مایعات بدن انسان باید دستورالعمل های متعاقب را رعایت کنید . سوزن و سایر اشیای تیز استفاده نکنی��د . وق��تی–بجز هنگام خون گیری از سرنگ -

از اینگونه اجسام تیز استفاده می کنید مراقب باش��ید بط��ور اتف��اقی م��وجب ایج��ادسوراخ و بریدگی در بدن نشوند .

سوزن و سایل بریدن یکب��ار مص��رف را بع��د از اس��تفاده در داخ��ل ظ��رف درب دار- مقاوم در برابر پ��اره ش��دن ق��رار دهی��د . س��وزن س��رنگهای مص��رف ش��ده را نبای��د دوباره در جلد خود ق��رار داد و ی��ا خم ک��رد و شکس��ت و از س��رنگ ج��دا نم��ود و ب��ا

دست آنها را تغییر داد . با تمام نمونه های خون چه از افراد بیمار یا نرمال با ید با احتیاط با آنها کار کرد . - همیشه از دستکش استفاده کنید . اگر دستکشتان با خون کثیف ش��د ب��ا احتی��اط آن-

را در آورید دستتان را فورا بشویید و از دستکش ای تازه استفاده کنید . بمحض اتمام کار و همچنین هنگام خارج شدن از آزمایشگاه دستهای خود را بشویید-

. عینک محافظ چشم و ماسک استفاده کنید . –هنگام کار روپوشس آزمایشگاه - وقتی پی پت می کنید باید همیشه از پی پت کننده های مکانیکی استفاده کنی��د . ب��ا-

دهان هیچ وقت برای پیپت کردن استفاده نکنید . کارهایی را که در آن ائروسل درست می شود در زیر کابینت انجام دهید . - ( ت��ازه عف��ونت10:1قطره های خون ریخته شده را ب��ا محل��ول بلیچ رقی��ق ش��ده ) -

زدایی کنید . % تمام سطح کار را تمیزنمائید . 70 وقتی کارتان تمام شد با الکل ایزوپروپانل - اگر جایی از بدنتان را با خون آلوده شده ناحیه آلوده بدن یا زخم را با آب و صابون-

بشوئید و به اورژانس یا اتاق خدمات پزشکی مراجعه کنید . حادثه را به مسئول آزمایشگاه گزارش کنید . -

12

در صورت تماس با مایعات بدن انسان که در آن خون انسان وج��ود دارد بای��د علی��ه- واکسینه شوید . Bویروس هپاتیت

سیلندر گاز فشرده : -در آزمایشگاهها از کپسول های گازهای مختلف استفاده می شود .

گازه��ای فش��رده خط��ر زا هس��تند . برحس��ب ن��وع گ��از اس��تفاده از آنه��ا خطره��ایشیمیایی و فیزیکی را ممکن است ایجاد کنند . گازهای ممکن است قابل :

خن��ثی و ب��ا ترکی��بی از خصوص��یات ف��وق را– س��می – خورن��ده – انفج��ار –اشتعال داشته باشند .

مراقبت ویژه برای استفاده از سیلندرهای گاز را باید بکار برد . از آنجاییکه گازها در ظرفهای فلزی س��نگین تحت فش��ار ق��رار دارن��د . ان��رژی زی��اد

حبس شده در کپسولها آنها را بالقوه تبدیل یک راکت یا بمب می نماید . محتویات هر کپسول باید بطور .اضح روی آن نوشته شده باشد . اگ��ر محتوی��ات آن-

مش��خص نباش��د و ی��ا برچس��ب روی آن کن��ده ش��ده باش��د ب��ا ق��رار دادن برچس��ب نامعلوم به شرکت تولی��د کنن��ده بای��د برگردان��ده ش��ود . ب��ر چس��ب روی س��یلندر را بخوانید و به رنگ برچسب برای شناسایی محتویات آن اکتفا نکنید . در کارخانه های مختلف از کدهای رنگی متفاوت استفاده می شود . برچسب ها روی بدنه ونه روی کالهک سیلندر باید قرار داده شئه باشند . کالهک روی سیلندر ها ممکن است با هم

جابجا شوند . عالئم واضح باید در محل نگهداری س��یلندرها ق��رار داده ش��وند ک��ه مش��خص کنن��ده-

– گ��از قاب��ل اش��تعال –محتویات و احتیاط ه��ای الزم باش��ند مانن��د : گ��از هی��دروژن آتش یا شعله ممنوع . –سیگار نکشید

سیلندرهای گاز همیشه باید به جایی زنجیر و بسته شده باشند ت��ا از افت��ادن از آنه��ا- جلوگیری شود . سیلندرها را می توان بصورت تک تک با زنجیر یا تسمه های محکم

به میز کار یا دیوار بست . اگر در سیلندرهای نشتی پیدا شود در صورتیکه خطری ب��رای ش��ما ن��دارد آن را ب��ه-

محل امنی انتقال دهید و به واحد حفاظت و ایمنی اطالع دهید . هرگز سیلندر و شیر آن را خودتان تعمیر نکنید . - رگالت��ور و س��ایر اتص��االت را ب��رای ع��دم وج��ود ه��ر گون��ه آس��یب و خ��رابی–ش��یر -

بازرسی کنید . شیر اصلی سیلندر را در صورت عدم نیاز به گاز ببندید . - شیر سیلندر باید به آرامی باز ش��ود . موق�ع ب��از ک��ردن بای��د جهت لول�ه خ�روج گ�از-

بطرف شما نباشد . سیلندرهای حاوی گازهای قابل اشتعال مانند هی��دروژن ی��ا اس��تیلن را نبای��د در کن��ار-

شعله یا وسایلی که ایجاد جرقه می کنند نگه داشت . هرگز از شعله برای تشخیص نشتی از سیلندر استفاده نکنید . شعله گ��از هی��دروژن-

قابل مشاده نیست . برای تشخیص باید حرارت آن را حس کنید . همه سیلندرهای گازهای قابل اشتعال را بای��د در محی��ط ب��ا تهوی��ه خیلی خ��وب نگ��ه-

داشت . سیلندر گاز اکسیژن و گازهای قابل اشتعال را در کنار هم نگذارید . -رگوالتورها برای هر گازی اختصاصی هستند و لزوما قابل جایگزینی نیستند . -همیشه مطمئن شوید که شیر و رگوالتور با هم جور باشند . -

13

بعد از اتصال رگوالتور شیر را تنها ب��ه ان��دازه ه��ای ک��ه فش��ار روی درج��ه رگوالت��ور-مشخص شود باز شود ) نه بیشتر از یک دور کامل (

همه اتصاالت را با محلول صابون برای وجود نشتی چک کنید . -هرگز گریس و روغن روی رگوالتور بکار نبرید . - خالی نمود . 172kpa( psi/in2 25سیلندر گاز را نمی بایست تا فشار کمتر از ) -اگر شیر باز بماند باقیمانده گاز موجود در سیلندر ممکن است آلوده شود . - بعد از اتمام گاز سیلندر شیر آن را بسته و درپ��وش آن را بگذاری��د و آن��را ب��ه مح��ل-

کپسولهای خالی منقل کنید . سیلندر های خ��الی و پ��ر را بای��د ج��دا از هم نگ��ه داریکرد .

همیشه از محافظ چشم و صورت در موقع استفاده از سیلندر استفاده کنید . -بخصوص وقتی که رگوالتور اتصاالت را به سیلندر وصل یا از آن جدا می کنید . -سیلندر گازهای فشرده را نمی بایست پرت کرده و یا به آن ضربه وارد شود . -در غیر این صورت غیر قابل استفاده شده و یا به صورت راکت در خواهد آمد ..- برای حفاظت از شیر در هنگام انتقال آنها باید درپوش روی سیلندر قرار داده ش��ود-

و با دست محکم شود . تا هنگامیکه مورد استفاده قرار گیرد در پروشروی س��یلندرباید قرار داشته باشد .

هرگز سیلندرها را نغلتانید و یا روی زمین آن را نکشید . -آن را به چرخ دستی بسته و روی چرخ حمل کنید . -در دفعه فقط یک سیلندر باید روی چرخ حمل شود . -

متداولترین عام��ل آس��یب دی��دگیها1993-1997بر اساس یک مطالعه بین سالهای به کارکنان بخش تحقیقات ایجاد بریدگی بدلیل بی احتیاطی هنگ��ام اس��تفاده از تی��غ

بوده است . متداولترین آسییهای جدی شکس��تگیها و ض��ذب دی��دگی ه��ا در نتیج��ه افت��ادن و بلن��د

نمودن نادرست اجسام سنگین بوده است . بریدگی ها و آسیب های جزئی :

موقعی که یک چسب قبلی را با تیغ بر می دارید انگشتتان بط��ور عمقی بری��ده میشود . کارهایی که باید انجام دهید .

محل زخم را با آب و صابون برای چند دقیقه بشوئید . -1به دنبال مراقبت های پزشکی بروید -2 بریدگی و آسیب های ج�زئی بای�د در کلینی�ک بهداش�ت ح�تی اگ�ر تم�اس ب�ا ع�املی-3

خطرناک وجود نداشته باید بازدید شود . حادثه را به مسئول آزمایشگاه گزارش کنید . -4

شما در حال کار کردن با خون انسان هستید و بطور اتفاقی سوزن در دس��تتان می رود . اولین کاری ک��ه بای��د اول مح��ل زخم را س��ریعا بط��ور کام��ل شستش��و داده و سپس دنبال امداد پزشکی بروید . الزم است ب��ه مس��ئول خ��ود اطالع دهی��د و ف��رم

گزارش حادثه را نیز در اسرع وقت تکگمیل نمایید .

14

پاسخ های موارد اضطراری ) خطرات فیزیکی / کار ب22ا دستگاههای آزمایشگاهی / شستش22وی وس22ایل شیش22ه

و لوزی خطر (MSDSای / خطرات فیزیکی :

پزشکی مانند سایر محیط های کاری خط��رات–در آزمایشگاههای تحقیقات زیست فیزیکی وجود دارند که با مراقبت و عملکرد درست می شود م��یزان اینگون��ه خط�ر

را کاهش داد . کف آزمایشگاه را خشک نگهدارید و از درهم ریختگی وس��ایل و ش��لوغی جلوگ��یری-

کنید تا از سر خوردن و افتادن افراد ممانعت به عمل آورید . هر جایی که امکان باشد از وسایل گرم کننده برقی به جای شعله باز باید اس��تفاده-

نمود . وقتی مواد خطرناک را انتقال می دهید م��واظب باش��ید درب آنه��ا بس��ته باش��د و از-

ظرف ثانویه نیز استفاده کنید . اگر خسته یا آشفته هستید یک استراحت کوتاه داشته باش��ید و دوب��اره روی کارت��ان-

تمرکز کنید . اگر متوج��ه وض��عیتی خطرن��اک ی��ا حادث��ه و آس��یب ش��دید ب��ا مس��ئول ظآزمایش��گاه-

صحبت کنید . لوازم ولتاژ قوی : وقتی از لوازم ولتاژ باال مانند دس��تگاه الک��تروفورز اس��تفاده می-

کنید مراقب باشید قبل از وصل کردن کابل های برق دستگاه خاموش باشد . کابل را یکی یکی و با یک دست وصل-

کنید . هرگز با دست خیس و عرق کرده اینکار را انجام ندهید . مراقب باشید اتصاالت شل نباشند که باعث ایجاد جرقه می شوند . - دستگاه را از محل های مرطوب و دستشوئی دور نگهدارید . اگر موق�ع دس��ت زدن-

به دستگاه احساس لرزش یا سوزش می کنید کار کردن ب��ا دس��تگاه را ف��ورا قط��عکرده تا دستگاه تعمیر شود .

آون میکروفر: میکرو فر اگر درست استفاده نشود می تواند خطرناک باشد . ظروف درب دارمی توانند منفجر شوند . افزایش فوق العاده دم��ا ممکن اس��ت اتف��اق بیافت��د . ظ��روف

پالستیک نا مناسب ممکن است ذوب شوند . خطرات کار کردن با سانتریفوژ:

% از موارد درست کار نک��ردن س��انتریفوژ ه��ا مرب��وط ب��ه اش��تباهات اس��تفاده90 کنن��ده ه��ا از س��انتریفوژ می باش��د . بی مب��االتی در هنگ��ام اس��تفاده از س��انتریفوژ موجب از دست دادن نمونه ها یا آسیب به دستگاه می شود . عدم م��راقبت ممکن اس��ت ب��اعث خط��ر ب��رای اس��تفاده کنن��ده و آزمایش��گاه ش��ود . خوش��بختانه م��وارد آسیبهای شخص��ی کم اس��ت . م�وارد آس��یب ه�ای شخص�ی معم�وال ب�ه دلی��ل روش

15

نادرست بلند ک��ردن و جابج��ا نم��ودن روتوره��ای س��نگین اس��ت . س��انتریفوژ ک��ردنممکن است به نظر کار خیلی ساده به نظر آید اما اینگونه نیست .

نگهداری دستگاه و یا داشت و ثبت موارد استفاده در ه��ر ب��ار الزم��ه–کاربرد دقیق استفاده درست از سانتریفوژ است . هر دفعه که ش��ما از س��انتریفوژ اس��تفاده می

کدام روت��ور ک��دام–کنید یکسری انتخاب را انجام می دهید . اینکه کدام سانتریفوژ یا چه مدت سانتریفوژ نمایی��د ؟ ه��ر ک��دام از این– چه سرعتی –نوع لوله و آداپتور

انتخابها برای آزمایش و ایمنی شما مهم هستند . اگر برای هر ک��دام از این انتخ��ابها مطمئن نیستید از همکاران با تجربه تان سئوال کنید .

دستورالعمل استفاده از سانتریفوژ را مطالعه نمایید و یا با نماینده شرکت س��ازنده تماس بگیرید هر ک��دام از مراح��ل ب��رای راه ان��دازی و اس��تفاده از س��انتریفوژ مهم

هستند . قبل از قرار دادن روتور در سانتریفوژ مطمئن شوید که محفظه داخل سانتریفوژ و-

خشک باشد . لوله ها را با دقت باالنس کنید و لوله ها را از نمونه پرولبریز نکنید . لوله ه��ایی ک��ه-

Fixedدر روتوره��ای ب��ا زاوی��ه ث��ابت Angle Rotorای��وند . نیروه��تفاده می ش��اس سانتریفوژ باعث کشیده شدن و ریختن نمونه به خارج لوله می شود .

اطمینان یابید که روتوردر جای خود به درستی قرار گرفته و ث��ابت ش��ده اس��ت ب��ار-زیاد بدون کم کاری سرعت بر بروی روتور نگذارید .

درست درBucketوقتی از روتور افقی استفاده می کنید مطمئن شوید همه باکتها -جای خود قرار دارند و آزادانه می توانند حرکت کنند .

-O-ring الی– را برای وجود ترک��تگیهای احتم��خرابی در اثر مواد شیمیایی و شکس نگاه کنید . حداقل هفته ای یکبار قسمت واکیوم را گریس کاری کنید .

اشتباهاتی که هنگام سانتریفوژ کردن اتفاق می افتند . روت��ور در ج��ای خ��ود محکم-نشده باشد یا درب روی روتور نباشد و یا محکم بسته نشده باشد .

دقت کنی��د س��رعت دوران س��انتریفوژ از م��اکزیمم دور مج��از ب��رای روت��ور بیش��تر-نباشد .

در کنار سانتریفوژ تا زمانیکه مطمئن شوید س��انتریفوژ ب��ا س��رعت تنظیم ش��ده ب��ه-طور یکنواخت کار می کند بایستید .

وقتی سانتریفوژ کامل می شود تا زمان توقف کامل درب سانتریفوژ را باز نکنی��د .-همیشه روتور و سانتریفوژ را پس از انجام کار تمیز کنید .

همیشه از روتور و لوله هایی استفاده کنید که از ایجاد ائروسل جلوگیری می کنند .- پر کردن و خالی کردن لوله بای�د در ک�ابینت حف�اظتی مخص��وص عوام�ل بیولوژی�ک-

انجام شود . برای جلوگیری از تماس با ائروسل اینگونه نمونه های خطرناک قب��ل از ب��از نم��ودن-

در سانتریفوژ ده دقیقه صبر کنید . اگر آثار نشتی یا هر نوع شکستگی را مشاهده کردی��د در س��انتریفوژ را بس��ته و ب��ه-

فکر ضد عفونی کردن و تمیز کردن آن باشید . روتور در نتیج��ه اس��تفاده نادرس��ت و خ��وردگی ممکن اس��ت آس��یب ببین��د . دس��تور-

العمل کارخانه سازنده را رعایت نمایید . در اینجا بعضی راهنماییه��ای عم��ومی ذک��رشده اند .

16

روتور را تمیز و خشک نگه دارید . اگر نمونه در روت��ور ریخت��ه ش��ود ی��ا اگ��ر نم��ک و-سایر مواد خورنده در روتور استفاده شدند بالفاصله روتور را بشویید .

با روتورهای آلومینیومی با مالیمت کار کنی��د . از ش��وینده ه��ای ق��وی و ی��ا برس��های- دارای سیم تیز در انتهای بخصوص موقع تمیز کردن روتورهای آلومینیومی اس��تفاده

نکنید . با آب دیونیزه برای آبکشی استفاده کنید . روتورها را بطور مرتب وارسی کنید . - رسوب ه��ای س��فید ی��ا تغی��یر رن��گ– اگر لکه های سفت ناهمواری و تورفتگی -

زیاد روی روتور دی��ده می ش��ود از آن اس��تفاده نکنی��د بگذاری��د توس��ط نماین��دگیهایسازنده آن بازرسی شود .

داشتن دفتر یادداشت نهایتا روزی هر روتری باید کنار گذاشته شود . در استفاده از-روتورهای اولترا حداکثر سرعت آنها باید کم شود .

بهتر است دفتری برای یادداشت موارد استفاده از روتور داشته باشید . -شستشوی وسایل شیشه ای خطرناک در آزمایشگاه های بیولوژیک:افرادی که در قسمتهای پشتیبانی از تحقیقات کار می کنند دو مسئولیت دارند .

وظایف محوله را بدرستی و با دقت انجام دهد . -1موارد ایمنی را رعایت کند . -2

لوازم حفاظتی شخصی : شما با پوشیدن روپ��وش آزمایش��گاهی و کفش ه��ای جل��و- بسته با کف پالس��تیکی می توانی��د خ��ود را در براب��ر خط��رات احتم��الی ت��ا ح��د زی��ادحفاظت کنید بیاد داشته باشید همیشه از عینک و دستکش محافظ استفاده کنید .

–حفظ ایمنی محیط کار : م��راقب ه��ر چ��یزی ک��ه می توانی��د م��وجب س��ر خ��وردن - لغزش و افتادن شود باشید . سطح و کف غیر لغزنده ب��ه حف��ظ ایم��نی محی��ط ک�ار کمک می کند . همیشه بالفاصله مواد ریخته یا خرده های شکستگی را از کف تم��یز و جمع کنید . این باعث حفاظت شما و همکارانتان که ممکن است متوجه خط��ر در

محل نباشند می شود . کارهای مقدماتی برای شستشوی وسایل شیشه ای وسایل آلوده : -

لوازم شیشه ای را که دارای مواد شیمیایی یا آلودگی های دیگر هستند را به محقق مربوطه برگردانید تا بطریق درست دفع گردند . لوازم شیشه ای شکس��ته : ل��وازم دارای ترک و شکستگی را در سطل مخصوص لوازم شکسته قرار دهید . برداشتن برچسب : وقتی برچسب ها را بر می داری��د همیش��ه ل��وازم شیش��ه ای را ب��ه کن��ار دیوار ظرفشوئی محکم تکیه دهید تا سر نخورد و بتواند آن را بخوبی کن��ترل کنی��د . خیساندن لوازم شیشه ای : در بسیاری از جاها لوازم شیشه ای را در شوینده های

قرار می دهند تا به تمیز کردن کمک کرده و دیگر نیازی بهEDTA Sulfonateحاوی شستشو با اسید نباشد .

مراقبت های الزم برای شستشو با اسید . اگ��ر از اس��ید کرومی��ک اس��تفاده می کنی��د از مس��ئول آزمایش��گاه بخواهی��د روش سالمتری را انتخاب کند . در بیشتر جاها بدلیل خطرهای ک��ار شستش��و ب��ا اس��ید را انجام نمی دهند . اما اگ��ر شستش��و ب��ا اس��ید در آزمایش��گاه ش��ما انج��ام می ش��ود –مراقبت های زیر را بعم��ل آوری��د . حف��اظت از خودت��ان از روپ��وش آزمایش��گاهی

17

کفش های جلو بسته با تخت پالس��تیکی– پیش بند های با دوام –دستکش های بلند استفاده کنید . با احتیاط کار کنید تا از پاشیده شدن اسید جلوگ��یری کنی��د . ه��ر گ��ز

آب در اسید نریزید . نگهداری محلول اسید : ظرف اسید را در ظرف دیگر مق��اوم ب��ه اس��ید نگه��داری و حمل کنی��د . اس��ید را در کن��ار بلیچ ی��ا س��ایر م��واد ش��یمیایی ناس��ازگار نگه��داری ی��ا استفاده نکنید . درب ظرف اسید را م�وقعی ک�ه از آن اس��تفاده نمی کنی��د بگذاری��د استفاده از همراه : هنگامیکه از اسید استفاده می کنید همیش�ه اف�راد دیگ��ری بای�د

در محل باشند . (�� MSDSآشنایی با کلیات : برگه اطالع��ات ایم��نی م��واد ) Material Safety Data

sheet: تمام افرادی که با مواد شیمیایی خطرناک سر و کار دارند باید در برنام��ه آموزش��ی ش��رکت نم��وده و اطالع��ات آموزش��ی داده ش��ده را بک��ار ببرن��د . اطالع��ات ایم��نی مربوط به مواد شیمیایی مختلف که شامل خط��رات احتی��اط ه��ای ایم��نی و وس��ایل حفاظت فردی ، انبار داری ، روش دفع و ........ در برگه هایی به نام )) برگ��ه ه��ای

Materialاطالعات ایمنی مواد (( ی��ا Safety Data Sheet ا��و ی MSDSده��ان ش��بی م��اده را درmsdsاست . در صورتی ک��ه ب��ا م��اده ش��یمیایی خاص��ی ک��ار می کنی��د

اینترنت جستجو نمایید تا از خطرات احتمالی آن آگاه شود . حداکثر دوز مجاز م��واد ( بر حسب غلظتPEL ماده توضیح داده شده است . دوز مجاز تماس ) msdsدر

8متوسط ماده شیمیایی در هوا است و یعنی میزانی که تقریبا تمام اف��راد در طی ساعت کار روزانه می توانند با آن در تماس باشند بدون اینکه اث��ر زی��ان آوری روی

National Research ((� Prudent Practicesسالمتی آنها داشته باشد . در گزارش )) Councilتر از��ا کم��از آنه��داکثر دوز مج��ه ح��وادی ک��ا م��ه ب��ت ک��ده اس��یه ش��توص

50mg/m3 . است در زیر هود شیمیایی کار شوند برخی از مراقبت های عمومی جهت کار با مواد شیمیایی :

تمام مواد شیمیایی موجود در آزمایش��گاه در ه��ر گون��ه ظ��رف ی��ا لول��ه بای��د دارای- برچسب باشند و برگه اطالعات ایمنی برای ش��یمیایی خطرن��اک در محی��ط ک��ار ب��ه

راحتی در دسترس باشد . افراد باخطرات ناشی از کار کردن با هر یک از مواد شیمیایی باید آشنا بوده و قب��ل-

از استفاده برچسب اطالعات روی ظرف ماده شیمیایی را مطالعه کنند . روشهای مقابله با موارد و وضعیت های اضطراری را بدانند . - محل نگه��داری تجه��یزات حف��اظتی مانن��د دوش اض��طراری ، چش��م ش��ور ، ماس��ک-

وسایل اطفاء حریق ، زنگ خطر وقوع آتش سوزی و شماره تلفن های اض��طراتریرا بداند .

حتی االمکان از کار کردن به تنهایی در آزمایشگاه اجتناب کنید . - از خوردن ، نوشیدن ، جویدن آدامس یا استفاده از مواد آرایشی لنزهای چشمی در-

محیط های که مواد شیمیایی آزمایشگاهی نگه��داری و اس��تفاده می ش��وند اجتن��ابکنید .

از تجهیزات حفاظتی مناسب مانند روپوش آزمایشگاه ، دستکش و عین��ک حف��اظتی-استفاده کنید . روپوش و دستکش استفاده شده را در خارج از آزمایشگاه نپوشد .

از بوییدن و یا چشیدن مواد شیمیایی خوداری کنید . -از پی پت کردن و یا سیفون نمودن مایعات با دهان خودداری کنید . -دستهای خود را همیشه بعد از هر دفعه استفاده از مواد شیمیایی بشویید . -

18

آشنایی با لوزی خطر : گاهی نیز جهت سهولت در شناساندن خطرات مواد از برچسب های اس��تاندارد ک��ه

طراحیNFPA (National Fire Protection Association)لوزی شکل هستند و توسط گردیده است ، استفاده می شود .

NFPAعالمت لوزی که توس��ط (National Fire Protection Association)راحی��ط شده است روشی بین المللی برای شناسایی خطرات مربوط به یک ماده شیمیایی خاص است . تا کارکنان با استفاده از اطالعات آن دچ��ار ص��دمه و آس��یب نش��وند . این عالمت خیلی مواقع در آزمایشگاهها ، مکان های نگهداری مواد شیمیایی یا روی ظروف مواد شیمیایی پی��دا می ش��ود . در ج��دول زی��ر خط��رات گون��اگون در ل��وزی مربوطه بوسیله کدهایی به شکل عدد نشان داده شده ک�ه ب��ه ت��رتیب ش��دت خط�ر تقسیم بندی شده اند . در لوزی خطر با توجه به نوع ماده و خطرات آن یک ع��دد و

یا واژه در هر قسمت رنگی نوشته می شود . این لوزی به چه��ار بخش ش��ده اس��ت ک��ه ه��ر رن��گ پی��ام وی��ژه ای دارد . رن��گ آبی ) س��مت چپ ( پی��ام خط��رات س��المتی و زیس��تی ، رن��گ س��رخ پی��ام ان��دازه ی آتشگیری ، رنگ زرد ) سمت راست ( نشانگر م��یزان واکنش پ��ذیری ) ش��یمیایی( و رنگ سفید ) پایین ( دارنده ی نشان های ویژه برای خطرهای وی��ژه اس��ت . م��یزان

دسته بندی ش��ده4 تا 0خطرهای سالمتی ، آتشگیری و واکنش پذیری ) قرمز ( از بیانگر خطر فراوان است . 4 نشانگر بی خطری و 0اند که

جدول راهنمایی سالمتی ) رنگ آبی ( کوچک ترین تماس می تواند باعث مرگ یا جراحت های شدید شود ) مثل هیدروژن-3

سیانید( تماس کوچک می تواند باعث آسیب جدی کوتاه مدت یا جراحت های معمولی شود-4

)مثل : گاز کلر ( -استفاده شدید و پیوسته البته نه در طوالنی مدت می توان��د ب��اعث ن��اتوانی ه��ای2

کوتاه مدت و جراحت شود )کلروفرم ( تماس با آن می تواند باعث تحریک اعصاب )مانند : خارش( همراه با جراحت ه��ای-1

خفیف شود )مثل تورپنتاین( -هیچ خطری برای سالمتی ندارد و الزم به انجام هیچ گونه پیشگیری نیست ) مثل0

: النولین ( (جدول راهنمایی آتش گیری ) رنگ قرمز

- در دما و فشار معمولی جو به سرعت یا کامال بخار می شود ی��ا مای��ل اس��ت در4 23هوا پراکنده شود و آتش بگ��یرد . ) مث�ل :پروپ�ان (نقطنقط�ه فع�ال س�ازی زی�ر

درجه فارنهایت ( 73درجه سانتیگراد ) -جامدات و مایعاتی که تقریبا در هر دمایی قابل اح��تراق هس��تند ) مث��ل : ب��نزین ،3

درج��ه فازنه��ایت( و کم��تر از73 درجه س��انتیگراد ) 23نقطه فعال سازی بیشتر از درجه فارنهایت ( 100 درجه سانتیگراد ) 38

19

قبل از اینکه بسوزد باید به اندازه کافی گرما بگ��یرد ی��ا س��طح زی��ادی داش��ته باش��د-2 درجه فارنهایت100 درجه ساتیگراد )38) مثل : سوخت دیزل ) دمای احتراق بین

درجه فارنهایت ( 200 درجه سانتگراد ) 93و -برای اینکه بسوزد باید حرارت داده شود . ) مث��ل : روغن س��ویا ) دم��ای اح��تراق1

درجه فارنهایت ( 200 درجه سانتیگراد )93باالی نمیسوزد) مثل: آب( -0

جدول راهنمای میزان واکنش پذیری ) رنگ زرد ( -در دما و فشار معمولی جو قابل انفجار است یا به عنوان مواد منفجره بک��ار می4

رود ) مثل : نیتروگلیسیرین و هیکسوژن( -قابل انفجار است ولی به انرژی فعال سازی زیادی احتیاج دارد و باید محبوس��انه3

فعال شود . با آب واکنش می دهد یا اگر به آن شوک شدیدی وارد ش��ود منج��ر میشود ) مثل : فلوئور(

در شرایط سخت شیمیایی و در دما و فشار باال منفجر می شود . با آب ب��ه ش��دتواکنش می دهد و یا روی آن منفجر می شود ) مثل : فسفر و پتاسیم و سدیم (

در شرایط عادی پایدار اس��ت . ولی در دم��ا و فش��ار ب��اال ناپای��دار می ش��ود ) مث��ل-1هیدروژن فلوئورید (

-پایدار است . حتی در تماس با آتش با آب نیز واکنش نمی دهد ) مثل : هلیم( 2-0

جدول راهنمای نمادهای ویژه ) سفید( W: ل��د )مث��اد می کن��واکنش با آب غیر عادی است یا وضعیت خطرناکی را ایج :

سزیم و سدیم (OX یا OXY اکسید کننده است ) مثل : پتاسیم پر کلرات ، آمونیوم نیترات و دی :

نیتروژن مونوکسید( SAیک گاز اختناق آور است. گازهای اختناق آور ، نیتروژن ، هلیم ، نئون ، آرگون :

، کریپتون و زنون هستند. CORیم و��ید پتاس��ل : هیدروکس��ت. )مث��وی اس��از ق��ا ب�خورنده است ، یک اسید ی :

ب��رایACIDاسیدسولفوریک و فنول( ، گاهی اوقات ب��رای تش��خیص به��تر از عالیم برای بازها استفاده می کنند . ALKاسیدها و

: BIO ) خطر زیستی دارد ) مثل : ویروس آبله PIO ) سمی است ) مثل : زهر مار : RAیا RAD ) رادیوکتیویته است ) مثل : پالتینیوم :

CRY یاCRYO ) بسیار سرد است ) مثل : نیتروژن مایع : NFPA ج��ز عالئم رس��می اس��تاندارد SA و OX/OXY وWنکت��ه فق��ط عالیم 704

است و بقیه عالیم بصورت غیر رسمی استفاده می شود .

( ( و انواع آن ایمنی زیستیBiosafety–مقدمه انواع خطرات :

20

خطرات بیولوژیکی ) میکروارگانیسم های بیماریزا(/ خطرات شیمیایی ) مواد سمی و آتش زا(/ خطرات الکتریکی ) وس�ایل ب�ا ولت�اژ ب�اال( / خط�رات روانی ) اس��ترس

های رفتاری ، خستگی( طبقه بندی عوامل بیولوژیکی خطرناک :

باکتریها / انگل ها / قارچ ها/ آلرژن ه��ا/ ویروس��ها/ کش��ت ه��ای س��لولی و عوام��ل عفونی موج�ود در آنه�ا/ ریکتریاه�ا تم�ام نمون��ه ه�ای کلی�نیکی

نوترکیب و محصوالتش/ کالمیدیاها DNA) خون ، بافت ، مایعات و غیره (/ ایمنی زیستی و درجات مختلف آن :- ایمنی زیستی به معنای رعایت اصول ایمنی و استفاده صحیح از وس��ائل حف��اظتی-

در موقع کار با مواد بیولوژیکی ) باکتریها ، قارچ ها ، ویروس ها و غیره ( است . ایمنی زیستی بطور کلی به چهار درجه تقسیم می شود . - انتخاب درجه ایمنی زیستی مناسب به چن22دین عام22ل از جمل22ه عوام22ل-

زیر بستگی دارد . ویروالنس و شدت بیماریزائی آن عامل میکروبی ثبت بیولوژیکی مسیر و طریقه انتشار ماهیت و نوع آزمایشگاه روشهای آزمایشگاهی و دستکاریهای ژنتیکی در ارتباط با آن عامل در دسترس بودن واکسن های موثر روش های درمانی مناسب

:1ایمنی زیستی نوع مخصوص کار با عواملی است که خطر ساخته شده ای برای پرس��نل آزمایش��گاه و

عوامل پاتوژنهای فرصت طل��بی هس��تندBL1یا محیط ندارند . البته بعضی از این که می توانند در کسانی که از نظر ایمنی ضعیف هستند ایجاد بیماری نمایند .

آزمایشگاه از محل های عمومی ساختمان جدا نمی شود و کار بر روی میزهای باز انجام می شود .

. لزومی به استفاده از وسائل محافظت کننده خاص نمی باشدپس از اتمام کار و قبل از ترک آزمایشگاه باید دستها شسته شوند .

:2ایمنی زیستی نوع مخصوص کار با عواملی است که احتمال خطر ) در ح��د متوس��ط ( ب��رای پرس��نل

ایم��نی در آزمایش��گاه ه��ایBL2آزمایش��گاه و ی��ا محی��ط دارن��د . این س��طح از تشخیصی ، درمانی و آموزشی که در آن عوامل میکروبی با درجه ریس��ک متوس��ط

مورد استفاده قرار می گیرند قابل اجراست . رار��تفاده ق��ورد اس��با روش های مناسب این عوامل میب توانند روی میزهای باز م

گیرند . 21

. در اینگونه آزمایشات احتمال ایجاد آئروسل بسیار پائین استوم��یز معل��ا ن��برای کار با خون ، مایعات یا بافت های بدن ، که وجود عفونت در آنه

نمی باشد مناسب است . اولین خطراتی که پرسنلی که با این عوامل کار می کنند در رابطه با در معرض قرار گرفتن پوست ، غشا موکوس ی��ا بلعی��دن م��واد عف��ونی است ، احتیاطهای الزم در رابطه با سوزنهای آلوده یا وسایل تیز حتما بای��د رع��ایت شوند . چنانچه در حین کار احتمال ایجاد آئروسل وج�ود دارد ، اس�تفاده از هوده�ای بیولوژیک یا سانتریفوژهای مخصوص توصیه می شود . در صورت نی��از دیگ��ر موان��ع اولیه مانند صفحات محافظ چشم و صورت ، روپوش و دستکش باید مورد استفاده

قرار گیرند . د��ایعات بای��ودگی زدائی از ض��هیالت آل��تها و تس��وی دس��د شستش��ه مانن��موانع ثانوی

فراهم باشند تا احتمال آلودگی محیط کاهش یابد . اکثر میکروارگانیسمهای پاتوژن که در آزمایشگاه جداسازی می شود به گروه خطر

استفاده شود ( 2 محافظتی Level 2 Biosafety تعلق دارند بایستی از سطح 2

باکتریها ، کالمیدیا ، مایکوپالسما و ویروسها 2 گروه خطر : : 3ایمنی زیستی نوع

این درجه از ایمنی در آزمایشگاههای تشخیصی ، درمانی ، آموزشی و تحقیقاتی که پتانس�یل انتق�ال از طری�ق تنفس ک�هBL3در آنها با عوامل بومی یا غ�یر ب�ومی ب�ا

ممکن است خطرات جدی و ی��ا خط��ر م��رگ را داش��ته باش��ند ک��ار می ش��ود م��ورداستفاده قرار می گیرد .

( فالیت��وئیس انس��نت ل��روس س��وزیس ، وی��اکتریوم توبرکول��مایکوب St Lousi encephalitis( و کوکسیال بورنتی Coxiella burnetiiا��م ه��از اینگونه میکروارگانیس )

هستند . : 4ایمنی زیستی نوع

این درجه از ایمنی زیس��تی در آزمایش��گاه اعم��ال می ش��ود ک��ه در آنه��ا ب��ا عوم��ال بیماریهای منج��ر ب��ه م��رگ را ک��ه طری��قB14خطرناک و غیر بومی که خطر ایجاد

آئروسل انتال می یابند و ب��رای آنه��ا هیچ واکس��ن ی��ا درم��انی وج��ود ن��دارد ک��ار میشود .

: ویروسها 4گروه خطر Arthropod-borne viruses are identified with an asterisk

Arenaviridae, Lassa –Junin ,Machupo viruses .sabia .Guanario, Genus Nairovirus, Crimean – Congo hemorrhagic fever, Filoviridae, Ebola virus, Falviviridae, Tick – bome encephalitis complex, including/ Russian spring –summer Encephjalitis, Kyasanur forest virus, Omsk hemorrhagic fever virus, Alphaherpesvirinae, Genus

22

simplexvirus :Herpes B virus (Monkey virus ), Genus orthopoxvirinae, Variola ,Monkeypox

اصول صحیح کار در آزمایشگاه میکروبیولوژی نکات کلیدی :

شستشوی دستها استفاده از وسایل حفاظتی شخصی استفاده از روشهای صحیح کار در آزمایشگاه

دستها را کامال بشوئید :بعداز قبل از

تماس با مواد بیولوژیکشروع کار خارج کردن دستکش هاتماس مستقیم با بیمار

تماس مستقیم با بیمار ترک آزمایشگاه گرفتن دستها جلوی دهان یا بینی هنگام عطسه یا

سرفهمحل های شستشو :

جاهای شستشو نزدیک به محل خروج را به شستشوی دستها اختصاص دهید . سینک های مخصوص شستشوی دست را در آزمایشگاه با برچسب بصورت " فقط

مخصوص شستشوی دست " مشخص کنید . در محل سینک ها صابون ، ماده ضد عفونی مناس��ب و دس��تمال کاغ��ذی ق��رار داده

شود . هرگ��ز از س��ینکهای شستش��وی دس��ت جهت دور ریختن م��واد خطرن��اک اس��تفاده

نشود . در محل های نمونه گیری از بیمار که سینک شستشوی دست وج��ود ن��دارد از م��واد

( برای شستشوی دست استفاده شودcidarinseضد عفونی کننده مانند سیدارین ) .

کار با نمونه ها :

23

وند و از��ه ش��ر گرفت��ده در نظ��نمونه هائی که از بیماران گرفته می شود آلوده کنن وسائل حفاظتی شخصی مناسب در اینگونه مورد استفاده شوند .

. حفاظت شخصی سد حفاظتی خطر انتقال ارگانیسم ها را کاهش می دهد . هنگام کار با نمونه ها از دستکش یکبار مصرف استفاده کنیدایل��ود دارد از وس��دن وج��حات ب��ل از ترش��اد آئروس��ا ایج��یدن ی��ا ش��ال پ��ر احتم��اگ

حفاظتی اضافی پیش بند ، عینک یا محافظ صورت استفاده کنید . برای حمل نمونه ها از یک سیستم حمل و مطمئن استفاده کنید بطوریکه ظروف محکمی

باشند که هیچگونه نفوذ ؛ نشت کردن یا احتمال شکستن وجود نداشته باشد . ظروف می بایستی در ظرف دیگری که درب آن کامال بسته می شود ) مثال کیسه پالستیکی یا کیس��ه

( پالستیکیziplockهای . به افراد مسئول حمل نمونه ها بایستی آموزش داده شود . نمونه های آلوده در دو کیسه محافظ حمل شوندر��ه داخلی جهت رویت ه��ردن محفظ��فرد دریافت کننده نمونه بایستی قبل از باز ک

گونه نشتی یا ریخته شدن نمونه محفظه را چک کند . در صورت بروز هر گونه نشت یا وجود شکستگی نمونه ها بایستی دور ریخته شوند

.برای برداشتن درب لوله های حاوی خون ، به آرامی درب آنرا در داخل یک محفظه

شل کنید و یا غیر مستقیم باز کنید . اصول کلی کار در آزمایشگاه :

پنجره های آزمایشگاه بایستی کامال بسته و کیپ باشند . -محل کپسول آتش نشانی و جعبه کمک های اولیه را بدانند . - ورود افراد غیر مجاز به آزمایشگاه ) مگر با اجازه و صالحدید مسئول آزمایش��گاه (-

ممنوع است . هفته طرز کار با وسایل و دستگاههای مورد نیاز را از1فرد تازه وارد باید در مدت -

مسئول خود آموزش ببینید . فرد تنها پس از آموزش مجاز به کار ب��ا دس��تگاهها میباشد .

برای کار در ساعات غیر اداری حتما باید مجری طرح در جریان قرار گیرد . - کارهای آزمایشگاهی که با وجود رعایت اص��ول ایم��نی ک��ه ب��ا وج��ود ری��ایت اص��ول-

ایمنی باز هم برای دیگران مخ��اطره آم�یز می باش��د در س��اعت خل��وت آزمایش��گاهانجام گیرند .

به تنهائی در آزمایشگاه کار نشود . -پوشیدن روپوش و کفش مخصوص آزمایشگاه -از لنز استفاده نشود . -خوردن ، نوشیدن ، جویدن ، سیگار کشیدن در آزمایشگاه ممنوع است . - آزمایشگاه خودداری شود . Microwaveاز گرم کردن غذا در - های فریز و غیره که برای حمل نمونه ها برای سایر مقاصد بک��ارPadاز یخ خشک -

می روند استفاده نکنید زیر آنها بالقوه آلوده اند . بر روی صفحات کلید و تلفن هائی که در محوطه آزمایش��گاه نمی باش��ند ، بایس��تی-

بر چسب تمیز نصب نمود . بط��ور کلی اینگون��ه دس��تگاهها را بایس��تی از دسترس��ی پرسنل آزمایشگاه و متصدیان حمل نمونه ها دور نگه داش��ت . در مواقعیک��ه اف��راد فوق نیاز به استفاده از تجهیزات فوق دارند، بایستی قبل از دس��ت زدن ب��ه ص��فحه

24

کلی��د و دس��تگاههای مش��ابه ، دس��تکش ه��ای خ��ود را در آورده و دس��تان خ��ود رابشویند .

بر روی کلیه صفحات کلید و تلفن ها بایستی بر چسب تمیز یا آلوده را نصب نمود .- برای استفاده از تلفن ها و صفحات کلیدی که بر روی آنه�ا ب��ر چس��ب آل��وده نص��ب شده است ) شامل تمام صفحات کلید آزمایش��گاهی و دس��تگاههای تلفن ک��ه م��ورد

ق��رار می گ��یرد ( بایس��تیbiohazardاستفاده متصدیان مواد خط��ر زای بیولوژی��ک حتما دستکش به دست داشت .

هرگز بدون اجازه وسیله ای را جایش تکان ندهید . - در موقع کار با مواد آتشزا که دارای بخار سمی می باشند حتما زیر هود کار شود .-

از دستکش ، ماسک و عینک های محافظ استفاده شود . هرگز برای کشیدن مواد از طریق پی پت از دهان استفاده نشود . - کلیه محصوالت خود شامل موادیکه باید ذخیره شوند و پسمانها را برچسب زده نام-

خود و نام ماده را قید نمائید. آخ��رین نف��ر پیش از ت��رک آزمایش��گاه بای��د تم��ام دس��تگاهها ، ش��یرهای گ��از و آب ،-

یخچ��ال ه��ا و فریزره��ا را چ��ک نمای��د. ج��داره خ��ارجی دس��تگاهها پیپ کنن��ده را در صورتی که در اثر تماس با نمونه آلوده شده را بایستی را با مواد ضد عفونی کننده مناسب ، تمیز و ضد عفونی نمود . اگر دستگاه ف�وق از داخ�ل آل�وده ش��ده باش��د ،

بایستی دستگاه باز شده و پس ازضد عفونی کردن مجددا مونتاژ نمود . کلیه دستگاه هائی که نیاز به تعمیر دارند ، بایستی قبل از تعمیر تمیز و ضد عف��ونی-

نمود . تجهیزاتی مانند حمام های بخار ، راک های حاوی لوله های آزمایش هو غیره حداقل-

ماهی یکبار و هر زمان که با مواد بیولوژیکی آلوده می شوند را بایستی تمیز و ض��دعفونی نمود .

اصول کار در آزمایشگاه میکروبیولوژی تمام مکان ها و میزهای کار بایستی هر روز ضد عفونی شوند و حتی االمکان جهت-

جلوگیری از مقاوم شدن میکروارگانیزم هر از چند وقت این مواد عوض شوند . پرسنل آموزشی ، تحقیقاتی و دانشجویان به دلیل احتم��ال مواجه��ه آنه��ا ب��ا عوام��ل-

بیماری زا را صورت وجود واکسن مربوطه واکسینه شوند . در مورد کسانی که در آزمایشگاه کار می کنن��دBانجام واکسیناسیون علیه هپاتیت-

به ویژه آنان که با خون و سرم کار می کنند ضروری است . در افراد واکسینه شده وضعیت ایمنی آنها بررسی شود و افراد دچار نقائص ایم��نی-

از انجام کارهای پر خطر خوداری نمایند . با انجام آزمایشات الزم وضعیت سالمتی کارکنان ه��ر از چن��د وقت ب��ه ط��ور منظم-

مورد بررسی قرار گیرد . دقیق��ه در م��واد ض��د عف��ونی20-25قبل از شستشوی روپ��وش آزمایش��گاه ح��دود -

کننده خیسانده شود . در صورت وجود زخم بر روی دست کامال آن را به نحو مناس��ب بپوش��انید و س��پس-

به انجام کار بپردازید . وسایلی مثل موبایل ، دسته کلید و غیره را در ج��ای تم��یز ق��رار داده و آنه��ا را روی-

میز کار خود در آزمایشگاه قرار ندهید .

25

برای کار با بعضی از بکتری ها وویروس ه��ا مثال فرانس��یال ، یرس��ینیا وی��روس ه��ای- از عینک محافظ استفاده گردد . C و Bهپاتیت

کار با عوامل بیولوژیک بیماری زا در محل مجزا و در زیر هود مناسب انجام شود . -Biosafetyنحوه کار با - cabinetار و��ات حین ک��ار ، نک��دمات ک��و نکات مرتبط با مق

پایان کار را دقیقا رعایت نمائید . گردش هوا مورد استفاده قرار ندهید . در صورت اس��تفاده از ه��اون جهت همون��یژه ک��ردن م��واد عف��ونت زا آن را در زی��ر-

مورد استفاده قرار دهید . Biosafetyکابینت هاون ه��ای شیش��ه ای اس��تفاده نکنی��د . مگ��ر آنک��ه در محفظ��ه پلی روتین باش��ند و-

هنگام استفاده یک گاز آغشته به مواد ضد عفونی کنن��ده در ب��االی ه��اون بگذاری��د و دقیق��ه ص��بر کنی��د1برای جلوگیری از ایج��اد آئروس��ل پس از ق��رار دادن محتوی��ات

سپس از هاون استفاده نمائید . پلیت های محیط کشت باکتریائی را به نحو صحیح کمک کنید. و از بوئیدن محتوی��ات-

پلیت جدا خودداری کنید . خودکار ، مداد و غیره را با دهان نگذارید . حین کار دست خ�ود را ب�ه ده��ان و بی��نی-

خود نزنید . نحوه استفاده و کار صحیح از سانتریفوژ را فرا گیرید . تزریق و کشیدن مایعات ب��ه-

وسیله سرنگ فقط در صورتی انجام شود که با وسائل دیگر امکان انجام آن نباشد. در صورت استفاده سوزن و سرنگ به روش مناسب دفع گردند .

در صورتی که قصد دارید بوسیله سرنگ ماده ای را درون بطری بریزید ، بط��ری را- به منظور سوراخ نمودن درب آن در دست نگه ندارید و خون یا هر گونه مواد دیگ��ر

را با فشار درون بطری نریزید . از ایجاد نمودن ائروسل هنگام کار جدا خودداری کنید . کاهش آئروسل

: تخلیه با فشار / قطره آخر – پی پتینگ صحیح : دیوار -نپاشیدن قطرات روی سطح سخت با فشار -تعمیر کردن سریع قطرات با گاز آغشته به ضد عفونی کننده . -هنگام ورتکس ، خرد کردن و مخلوط کردن از ظروف در بدار استفاده کنید . -مایعات را با دقت منتقل کرده از ایجاد حباب جلوگیری کنید . - انجام مواردی مثل هموژنیزاسیون ، ورتکس ، مخلوط نمودن ، پی پت کردن ، مواد-

آلوده و عفونی و جابجائی این مواد و ظروف به دلی��ل امک��ان ایج��اد آئروس��ل ح��تی انجام شود . biosafety cabinetاالمکان در زیر

ضایعات حاوی عوامل عوام�ل بیم�اری زا بایس��تی جم�ع آوری ش��ده ب�ر چس��ب زده-شده بعد به وسیله ضد عفونی کننده ها اتو کالو و آلودگی زدائی شوند .

برای آزمایش��گاه ات��و کالو و س��ایر وس��ائل آل��ودگی زدائی مهی��ا باش��د و روش ه��ای- صحیح ک��اربرد آنه��ا آم��وزش داده ش��ود. روش ه��ای تم��یز ک��ردن ، آل��ودگی زدائی و استرلیزاس��یون تجه��یزات آزمایش��گاه ، وس��ایل و س��طوح بایس��تی مش��خص و در

دسترس باشند . کلیه حوادث به مسئول مستقیم آزمایشگاه گزارش دهده شود . - دس��تور العم��ل کم��ک ه��ای اولی��ه در ارتب��اط در ارتب��اط ب��ه مواجه��ه ان��واع عوام��ل-

بیولوژیک خطرناک در دسترس باشد .

26

در صورت مواجهه با خون و سرم آلده پیگیری های الزم از نظر پیشگیری و درم��ان- به عمل آید جهت این امر قبال با یک بیمارستان هماهنگی ه��ای الزم ب��ه عم��ل آم��ده

باشد . در هنگام بروز حوادث از خروج آلودگیب احتمالی از آزمایشگاه جلوگیری شود . -پس از اتمام کار ، میز کار خود را با مواد ضد عفونی کننده تمیز نمائید . -کلیه وسایل را با نظم سر جای خود قرار دهید . - هنگام خروج از آزمایشگاه ) حتی موقتا دس��تکش آل��وده را خ��ارج نمائی��د و از لمس-

کردن دستگیره درها و غیره خوداری فرمائید . پس از اتمام کار دست خود را ضد عفونی ک��رده و شس��ته و ح��تی االمک��ان چ��رب-

نمائید . وسائلی که ممکن اس��ت ریس��ک داش��ته باش��ند ب��ه ص��ورت م��رتب از نظ��ر ک��ارکرد-

بررسی شوند تناوب این بررسی ها بسته به م��یزان ریس��ک توس��ط دس��تگاه ممکناست متفاوت باشد .

مواد ضد عفونی کننده مختلف :ترکیبات کلر -ترکیبات ید -الکل -ترکیبات فنل -( QACترکیبات چهار ظرفیتی آمونیوم ) -گلوترآلدئید -پروکسید هیدروژن -

میزان مقاومت عوامل عفونت زا به ضد عفونی کننده ها : پریون -اسپور باکتری ها -کوکسیدیا ) کریپتوسپوریدیم( -مایکو باکتریوم - - پولیو( Aویروس های بدون پوشش ) هپاتیت -قارچ ها - کالمیدیا –ریکتزیا -باکتری های رویا-ویروس های حاوی پوشش لیپیدی -

دفع ضایعات بیولوژکی :

27

تمام ضایعات بیولوژی بایستی جمع آوری ، جدا سازی ، بسته بندی ، شماره گذاری-1 و ثبت شده و بر اساس مق��ررات دف��ع گردن��د .روش ه��ای دف��ع می بایس��ت ب��اعث

آلودگی هوا ، آب و یا زمین نگردد . تمام ضایعات بیولوژیکی ) مانند محیط های کشت ، نمونه های دور ان��داختنی ، بی��و-2

قرار دهید . Biohazardلوژیکی ( را در کیسه های پالستیکی لوله ه��ای شیش��ه ای ، بط��ری ه��ای کش��ت ح��اوی خ��ون و غ��یره را در کیس��ه ه��ای-3

قرار داده و سپس درون جعب��ه ه��ای مق��وایی ک��ه پس از پ��رBiohazardپالستیکی شدن و بسته بندی آب بندی می گردد قرار دهید ، جعبه ها را زیاد از حد پر نکنی��د .

جعبه های حاوی محیط های کشت خون بایستی تا نیمه پر شوند . ه��ای پالس��تیکی یکب��ار مص��رف ،Tipتمام لوازم آلوده نیز ) مانن��د پیت ه��ای ت��یز ، -4

س��وزن ه��ا ، شیش��ه ه��ای شکس��ته و ..... ( را در ظ��رف مخص��وص وس��ایل ت��یزBiohazardکه در مقابل سوراخ شدن مقاوم است ، قرار دهید . سوزن ها را قطع

و خم ننموده و آنها را نشکنید . تم��ام ظ��روف ف��وق را درون ظ��رف پالس��تیکی ب��زرگ ق��رار داده و آن را در اط��اق-5

شستشو و یا استرلیزاسیون قرار دهید .

اصول کار و ایمنی درآزمایشگاه های کش22ت س22لولی وتجهیزات مورد نیاز آن

تجهیزات کشت آزمایشگاهی : یک اتاق کشت سلولی باید محیطی باشد که حداقل احتمال آلودگی برای سلولهایی که در آن کشت داده میشوند وجود داش��ته باش��د . معم��وال م��یزان رش��د س��لولهای

باکتریایی و قارچ ها از سلولهای حیوانی بیشتر است . خصوصیات مهم یک اتاق کشت سلولی جدا بودن محل اس��تریل مانن��د انکوب��اتور و هود از محل های شستشو مانند مانند اتوکالو می باشد . اتاق ه��ای کش��ت س��لولی معموال در اتاق های کوچکی که افراد وجود دارد ساخته می شود . این اتاق کوچ��ک

( باشد تا حداقلLaninir Sflow Cabinet Hoodکشت سلولی باید دارای یک هود ) ذرات معلق موجود در هوا در آن یاد شود .

میکروسکوپ و انکوباتور باید نزدیک به این هود باشند تا انتقال فالسک های کشت سلولی در حداقل فاصله صورت گیرد . هوای ورودی به اتاق باید توسط ی��ک فیل��تر

که سقف اتاق قرار دارد .high – efficiency particulate Air ( HEPA)الکتریکی یا کولر نیز به علت ح�رارت تولی��د ش�ده توس��ط انکوب�اتور و س�ایر وس��ایل الک��تریکی موجود در اتاق کشت الزم است . در انکوباتور طوری ساخته شده است که تنها ب��ا دستان تکنسین می تواند وارد آن ش��ود . این امراحتم��ال آل��ودگی راب��ه ح��داقل می

رساند . شستن وسایل شیشه ای قابل استفاده مجدد :

هدف اصلی آزمایش�گاههای کش�ت س��لولی اس�تفاده از ظ��رف پالس��تیکی ی�ک ب�ار مصرف به جای استفاده از ظ��رف شیش��ه ب��رای ح�داقل رس��اندن آل�ودگی س��لولی است . شستن ظروف شیشه ای برای پاک شدن از عوامل الودگی کار بسیار وقت

28

گیری است ولی هنوز در آزمایشگاههای کشت سلولی وسایلی وج��ود دارد ک��ه نی��از به شستشو و استریل دارند . شس��تن این وس��ایل ب��ه دقت بس��یاری نی��از دارد ، ب��ه طوری که هر گونه خطا در مراحل استریلیزه کردن وسایل به آل��ودگی س��لولها می

انجامد . ضروری است که همه وسایل قابل استریل را ابتدا در محلول کلر غوطه ور ک��نیم .

سانتیمتری برای جمع ک��ردن هم��ه وس��ایل قاب��ل45وجود یک سینک عمیق با عمق استریل ضروری است . اگر محل شستشو خارج از محیط کشت باشد می توان از یک سطل برای انتقال آنها استفاده کرد . قبل از انتقال به محل شستش��و ، شیش��ه را زیر آب سرد خوب شستشو داده و اگر نوشته ای روی ظرف وجود داشته باشد با استن خوب آنرا شستشو می دهیم . غوطه ور شدن در کلر بهتر است ی��ک ش��ب

طول بکشد . درج��ه100 با دمای Ovenقبل از استفاده از ظروف شیشه ای باید آنها را در یک

خشک کرد . اگر چه پپتیهای پالستیکی یک بار مصرف در بازار موجود هستند ، اما وج��ود پیپته��ای شیشه ای قابل استریل در اتاق های کشت ضروری اس��ت . ب��رای اس��تیریل ک��ردن

است قرارPolypropyleneاین پیپتها آنها را در محفظه های استوانه ای که از جنس می دهد . سپس این ظرف اتستوانه ای که پیپت ها در آن قرار دارند در اتو کالو ی��ا

درجه استریل می شوند . 160اوون با دمای هود المینار :

شرایط استریل در اتاق کشت سلول در زیر کابینت هایی که هود نامیده می شوند برقرار می ش��ود . ه��ود احتم��ال آل��ودگی س��لولی را ب��ه ح��داقل می رس��اند در این

قرار داده شده که داخل آن را استریل می کندUV( Ultravioletمحفظه یک المپ ) . سطحآن همیشه باید با الکل استریل شود و از نگه��داری فالس��ک و ظ��روف دیگ��ر در آن جلوگیری شود . در ه��ود ی��ک جری��ان عم��ودی از فیل��تر وج��ود دارد ک��ه ه��وای درون آن را پیوسته تهویه می کند . معمولی ت��رین هوده��ا ب��رای کش��ت س��لولی ب��ه

نامیده می شوند . 2 متر می باشند که هودهای کالس 22/1ارتفاع ( هوا از باالی کابینت به سطح کاری آن در پایینHEPAاز طریق یک فیلتر به نام )

متر ب��ر ثانی��ه دارد . این فیلتره��ا از4جریان می یابد این جریان هوا سرعتی حدو.د 3/0ص��فحات فیل��تری میکروس��کوپی برخ��وردار می باش��د ک��ه ق��درت ج��ذب ذرات

درصد را دارند . س��طح ک��اری ک��ابینت همیش��ه بای��د ب��ا99میکرومتری را با کارایی درصد استریل شود . 70الکل

انکوباتور : ضروری ترین وسیله اتاق کش��ت س��لول ب��رای برق��راری ش��رایطی ش��بیه ب��ه ب��دن

مناس��ب انکوب��اتور اس��ت . مق��دارo2 و co2 درجه سانتیگراد و 37انسان در دمای فاکتورهای ذکر شده توسط این دستگاه قابل اندازه گیری هستند . این سه پ��ارامتر ب��رای رش��د س��لولها در انکوب��اتور ض��روری می باش��ند اف��زایش ک��اهش ح��رارت در

درج��ه39انکوب��اتور می توان��د ب��رای س��لول زی��ان ب��ار باش��د . س��لولها در دم��ای درجه سلولها خواهند40سانتیگراد تنها برای چند ساعت زنده می مانند و در دمای

م��رد . همچ��نین رط��وبت موج��ود در انکوب��اتور بای��د کاملت��ا تنظیم ش��ده باش��د . این

29

رطوبت از بخار شدن محیط کشت ه��ای موج��ود در فالس��ک ،پ��تری دیش و مول��تی ب��ه عن��وان ی��ک سیس��تم ب��افر عم��ل می کن��د ت��ا س��طحCO2ولها جلوگیری می کند

ت��ا9/6 آن در اط��راف PHبیکربنات مورد کشت در حالت تعادل نگه داشته شود و موجود در محیط کشت بستگی به نوع محی��ط کش��تCO2 حفظ شود . درصد 4/7

CO2مص��رفی دارد . مق��دار درص��د بیش��ترین الگ��و را در انکوب��اتور10 درص��د و 5 و رنگ محیط کش��ت میPH در انکوباتور باعث تغییر CO2دارد . مقدار غیر طبیعی

میPH ب��اعث ک��اهش CO2 و اف��زایش PH ب��اعث اف��زایش CO2ش��ود . کمب��ود شود .

CO2 می تواند به وسیله دستگاهی بنام Fyrite test kitود . در این��اندازه گیری ش دستگاه ساده نمونه ای از گاز داخل انکوباتور با یک بادکنک الستیکی به درون م��ایع

موج�ود می باش��د . ب��رایco2دستگاه پمپ می شود و سطح م��ایع نم��اینگر درص��د فالسکها بعد از خ�روج آنه�ا از انکوب��اتور بای�د از ی��ک ب�افر درPHجلوگیری از تغییر

محیط کشت استفاده کرد . میلی م��ول این ام��ر را میس��ر می20 ت��ا 10 ب��ا دوز MPOS و HEPESدوم��اده سازند .

در کنار انکوباتور ق��رار داده میCO2در یک اتاق کشت مدرن سلولی دو کپسول شود . هر کپسول دو دریچه تنظیم کننده دارد . یکی از این دریچ��ه ه��ا ب��رای ان��دازه

راPsi 0-2000گیری فشار زیاد درون کپسول می باشد ک��ه فش��اری در ح��دود اندازه گیری می کند . و دیگری برای اندازه گیری فش��ار درون انکوب��اتور می باش��د

را اندازه گیری می کند . Psi 0-30که فشاری در حدود دستگاه اندازه گیری فشار کم به یک سوئیچر متصل می باشد که وقت فشار آن به

برسد ، کپسول بعدی را به آن وصل می کند . psi 3زیر موجود در اکوباتور توسط ی��ک گ��از آن��االیزر م��ادون قرم��ز کن��ترل میCO2درصد

% حساس است . 1/0شود . این سنسور به تغییرات گاز تا هوا به درون انکوباتور با یک پمپ که در سر راه آن یک فیلتر ق�رار دارد جری�ان می یابد . یک سینی آب در ته انکوباتور قرار داده می شود تا رط��وبت درون انکوب��اتور

را ثابت نگه دارد . آب موجود در این سینی باید استریل باشد و برای جلوگیری از آلودگی ب��ه آن م��واد

ضد عفونی کننده افزوده می شود . فالسک های محیط کشت :

در دهه گذشته فالسک های محیط کشت از شیشه های سیلیکانی ساخته می شدندRoux. مهمترین آنها Bottle احت��ا مس��طح ب��230 بود که به شکل دو طرف مس

cm2 و500 بود و ظرفیتی در حدود��ل شستش��کها قاب��میلی لیتر داشت . این فالس بودن��دو این ام��ر احتم��ال آل��ودگی آنه��ا را ب��اال می ب��رد . در آزمایش��گاههای م��درن

می باش��ند اس��تفاده میpolystyreneامروزی از فالسکهای پالستیکی که از جنس شود . این فالسکهای یک بار مصرف برای چسبیدن سلولهای مهیا گشته و با اش��عه گاما استریل شده اند . استفاده از این فالسکهای یک ب��ار مص��رف احتم��ال آل�ودگی

30

در محیط کشت را به حداقل رسانیده است . سطح این فالسکها باید با فرآین��دهای شیمیایی خاص باردار شود تا امکان چسبیدن س��لولها ب��ه آن ف��راهم ش��ود . شیش�ه

قدیمی از قدرت کمی برای چسبندگی سلولی برخوردار بودن��د .Borosilicateهای Alkaliاما با روشهای شیمیایی سطح آنها ب��اردار می ش��د . ب��رای این ک��ار از روش

Treatment 0.1 استفاده می شده است . در این روش EDTA موالر در Naoh Mm دقیق��ه ب��ه آنه��ا اض��افه می ش��ده اس��ت . ب��رای30 درج��ه ب��رای 122 در دم��ای 25

چسبیدن سلول به کف دیش به حضور یونهای کلس��یم و من��یزیوم در محی��ط کش��ت نیاز است . بررسی میکروسکوپ الکترونی در محل چسبیدن س��لول ب��ه ک��ف دیش

انگس��ترومی را در مح��ل چس��بیدن نش��ان می ده��د . این50حض��ور پروت��ئین ه��ای پروتئین ها می توانند از س��لول ترش��ح ش��ده ی��ا از ترکیب��ات س��رمی محی��ط کش��ت

باشند . هس��تند ن��یز ب��ا روش ه��ایpolystyreneفالس��کهای کش��ت ام��روزی ک��ه از جنس

شیمیایی باردار شده تا برای چسبیدن سلولها به ک�ف آن آم�اده ش�وند . فالس�کهای پلی استیرن خانگی آبگریز بوده و فاقد بار می باشند . برای باردار کردن فالسکها و آبدوست کردن آنها از اسید سولفوریک استفاده می شود تا س��طح آنه��ا س��ولفاته و باردار شود . روش دیگر باردار کردن الکنتریکی آنها یا ولتاژهای باال است . این کار نیز منجر به منفی شدن سطح باری آنها می شود مق��دار بهین��ه ب��ار ب��رای چس��بیدن

×�� 1410سلول به کف فالس��ک ) ( در ه��ر س��انتیمتر مرب��ه اس��ت . همچ��نین10-2 تغیراتی شامل اضافه کردن گروههای کاتیونی��ک و آنیونی��ک ب��ه ک��ف فالس��ک ن��یز در

سطح آنها انجام می شود . polyacrylamideهمچجنین کف فالسک می تواند با اس��تفاده از پلیمره��ایی چ��ون ) ،

polylysine ، polyhistidine ،protamine DEAE-dextran ، Polyarginine ، Polyornithine . دارای بار مثبت شود )Poly-D-lysine ا 30 با وزن مولکولی��300 ت

کیلو دالتون برای پوشاندن سطح فالس��کها و ب��اردار ک��ردن مثبت آنه��ا اس��تفاده می میکرو10 با دوز Poly D-Lysineشود برای این کار کف فالسک را با محلول

گرم در هر میلی لیتر می شویند تا کف آن باردار شود . انتخاب نوع ظرف کشت به نوع سلول که چسبنده باشد یا در محیط کش��ت معل��ق

لی��تر ب��رای10000 میکرو لی��تر ت��ا 10باشد بستگی دارد . ظروفی مختلف از حجم کشت سلولی توسط شرکتهای مختلف ساخته شده اند .

محبوبترین شکلهای ظروف کشت سلول ، مولتی ولها ، پ��تری دیش��ها و فالس��کهای نیز نامیده می شوند از جنس پلی استیرن هستند . مولتیT-flaskکشت بافت که

میلی لی��تر محی��ط کش��ت در ه��ر ول ظ��رفیت2 ت��ایی حجمی در ح��دود 24وله��ای میلی لیتر در هر ول ظرفیت دارند . خارج کردن3/0 تایی 96دارند . مولتی ولهای

تایی توسط پیش��تور مول��تی ول میس��ر می96سریع محیط کشت از مولتی ولهای تایی ، برای اندازه گیری غلظت سلولی وله��ا اس��تفاده96باشد خواننده مولتی ول

می شود . میلی لی��تر محی��ط کش��ت را در100 ت��ا 2فالسکها و پتریب دیشها حدودا حجمی از

( مناس��بspheroidخود نگه می دارند . و برای کش��ت س��لولی چس��بنده ی��ا ک��روی )

31

سانتیمتر مربع تقس��یم بن��دی می175 و 75،�� 25هستند . این فالسکها به سازهای شوند .

شیشه های ایستاده کشت سلول هستند ک��ه ی��ک پ��ره تفل��ونی وspinnerبطریهای حاوی مگنت در مرکز خود دارند و وقتی در یک چرخنده مغناطیسی قرار می گیرند

لیتر است . 10 تا 5. محلول موجود در خود را می چرخانند . ظرفیت این بطری می باش��د . این ظ��رفRollerبزرگترین ظرف متداول برای کشت س��لول بط��ری

قرار می گ��یرد . ش��کلهایRollerپالستیکی و استوانه ای شکل است و در دستگاه سانتیمتر مربع ساخته و1750 ،850 ،� 490استاندارد این بطری در مساحت های

میلی لیتر از محیط پر می شوند . 500 تا 250با را به آرامی می چرخاند تا محی��ط کش��ت ب��ه تم��امRollerدستگاه چرخنده ، بطری

سطوح آن برسد. این چرخی��دن ب��اعث می ش��ود ک��ه س��لولها در تم��ام س��طوح اینبطری بچسبند .

Inverted Microscopeود��ت وج��اق کش��دو میکروسکوپ برای کنترل سلولها در ات اس��ت ک��ه ب��رای کن��ترل منظم رش��د دی��دن کل��نیinvertدارد . یکی میکروس��کوپ

برخی سلولها و نیز اطمینان از سالم بودن سلولها الزم است . طرح این میکروسکوپ ب��دین ص��ورت اس��ت ک��ه ن��ور از ب��اال ب��ه آن می تاب��د و ی��ک کوندانسور که در فاص�له زی�ادی ب�ا نمون�ه ق�رار دارد ن�ور را ب�رای دی�دن س�لولهای

فالسک تنظیم می کند . lightمیکروسکوپ نوری ) Microscopeار��برای شمارش سلولی با الم نئو بار به ک )

می رود و دارای نگهدارنده اسالید است . سانتریفیوژ

یک سانتریفیوژ با دور کم برای کشت سلول الزم است . gیک سانتریفیوژ با قدرتی حدود دقیقه ب��رای ج��دا ک��ردن10 تا 5 به مدت 150-200

سلول از محیط کش��ت الزم اس��ت . ن��یرو و زم��ان بیش��تر ممکن اس��ت ب��ا م��تراکم کردن سلولها در کف تیوپ به آنها آسیب برساند . بع��د از س��انتریفیوژ محی��ط رویی

ش��ود . ب��ه ط��ور معم��ول چ��نینResuspendبای��د دور ریخت��ه و ت��ه مان��ده س��لولی 1 لی��تری وئ��و ی��ا میکروفیوژه��ای 50 و 15سانتریفیوژهایی برای لوله فالکون ه��ای

میلی لیتری ساخته می شوند . تانک نیتروژن مایع :

سلول ها برای مدت زمان طوالنی می توانند در دمای زیر ص��فر زن��ده بمانن��د . این کار مانع از آلودگی سلولها و تغییرات ژنتیکی آنها می شود برای یک رده سلولی ب��ا ارزش بهتر است از دو تان��ک نی��تروژن اس��تفاده ش��ود. تان��ک اص��لی ذخ��یره و تان��ک کاری، تانک اصلی ذخیره دارای سلولهایی است که از پاساژهای اولیه بدست آم��ده اند . تانک کاری ، شامل سلولهایی است که در پاساژهای بع��دی منجم��د ش��ده ان��د.

س��لول107 میلی لی��تری ب��ه مق��دار 2سلولها در محیط کشت منجمد و در ویالهای در میلی لیتر در تانکهای نیتروژن قابل نگهداری هستند . محیط کشت منجمد شامل

32

( که سلولها را در هنگام منجمدDMSO یا ) Glycerolسرم گاو و ماده نگه دارنده و ذوب شدن حفاظت می کند است . حضور م��اده نگهدارن��ده ب��اعث می ش��ود ک��ه

درجه زیر صفر را تحمل کنند . روشهای فری��زر و ذوب196سلولها بتوانند تا دمای برای بقا سلولها بسیار مهم می باشند. فریز کردن آهس��ته و ذوب ک��ردن ب��رای بق��ا سلولها بسیار حیاتی اند . برای فریز کردن سلولها ، وقتی ک��ه آنه��ا در محی��ط فری��ز

ساعت آنها را1قرار داده شده اند باید خیلی آسته فریز شوند . برای این کار ابتدا درجه زیر صفر نگهداری می کنند . سپس به م�دت ی�ک ش��ب آنه�ا را در4در دمای

درجه زیر صفر نگهداری می کنند . سپس آنه��ا را وارد نی��تروژن م��ایع می70دمای لیتر باشد . نیتروژن مایع بای��د ب��ه500 تا 25کنند . ظرفیت تانک نیتروژن می تواند

صورت منظم به ظرف الضافه شود تا دمای آن ثابت نگ��ه داش��ته ش��وئ . تانکه��ای ویال پالستیکی را دارند . 15000 تا 250معمولی قدرت نگهداری

اصول و روش های گندزدایی در آزمایشگاه های کشتسلولی

Aseptic Techniques

:Aseptic techniquesمقدمه ای بر آلودگی با میکرو ارگانیسم ها یک مشکل اساسی در کشت س��لولی اس��ت، ب��اکتری مایکوپالسما، مخمر و اسپورهای قارچ ممکن است از طریق فرد اتمس��فر، س��طوح

Asepticکاری ، محلول ه��ا و من��ابع دیگ��ر وارد کش��ت ش��وند . ه��دف از techniques خارج کردن با ایجاد و وضع تمرین ها و قواعدی که هر شخص با اس��تفاده از بتوان��د

به این هدف برسد . آلودگی می تواند خفیف باشد و محدود به یک دو کشت شود یا می توان��د گس��ترش یابد و حتی همه استوک را هم درگیر کند . این واقعه می تواند به کمترین ح��د خ��ود

برسد اگر : مرتبا چک شوند . invertکشت ها با چشم و با یک میکروسکوپ و ترجیحا -1 کشت ها بدون آنتی بیوتیک نگه داشته شوند . حداقل برای یک مدت زمان تا بتوانند-2

آلودگی را نشان دهند . همه مواد قبل از مصرف از لحاظ استریل بودن چک شوند . -3 های مختلفcell – lineبطری ها و محلول ها با افراد دیگر شرکت نشوند یا برایب -4

استفاده نشوند . Maintaining ster rilityاستاندارد تکنیکهای استریل در همه زمان ها رعایت شود -5

تکنیک استریل صحیح باید ی��ک م��رز بین میکروارگانیس��م ه��ا ، محی��ط خ��ارج محی��ط کشت و محیط داخل فالسک ایجاد کند. بنابراین تمامی وادی که در تماس مس��تقیم با کشت هستند باید استریل باشند . اما اگر کار در شرایط استریل انجام نشود این م��رز بن��دی اس��تریل نمی توان��د ک��امال جلوگ��یری کن��د . چ��ون اگ��ر چ��ه ش��رایط آزمایشگاهها پیشرفت کرده اس��ت ام��ا آزمایش��گاههای جدی��د اغلب ش��لوغ اس��ت و

امکانات باید شراکتی استفاده شود.

33

Elements of Aseptic environment محیط آرام -1

در عدم حضور یک هود المینار یک اتاق استریل ایزوله می تواند ب��رای ک��ار اس��تریل استفاده شود . اگر این امکان ندارد ی��ک مک��ان ب��دون رفت و آم��د از آزمایش��گاه را می توان در نظر گرفت . با هود المین��ار هم بای��د ی��ک منطق��ه ای انتخ��اب ش��ود ک��ه جریان هوا وجود نداشته باشد یا نباید دستگاههایی باشند که جریان هوا ایجاد کنن��د . فعالیت ها باید در اتاق کشت محدود شوند و کشت ه��ای حی��وانی و میکروبیول��وژی

sampleباید از این محیط خارج شوند . کارهای غ��یر اس��تریل مانن��د processingا��ی آماده کردن نمونه ها رنگ آمیزی ها ، استخراج ها باید در یک مکان دیگر انجام شود

.سطوح کار : -2

مهم است که سطوح کار تمیز باشد بنابراین قوانین زیر باید رعایت شود . با یک سطح کامال تمیز کار شود . -1% تمیز شود 70سطح کار باید با الکل -2فقط مواردی که در یک روش کار خاص نیاز دارید روی سطح قرار دهید . -3هر چیزی که نیاز نمی باشد خارج کنید و مرتبا بین مراحل کار سطح را تمیز کنید . -4 محیط کاری تان را تقسیم بندی کنید در این صورت ش��ما ب��ه راح��تی ب��ه هم��ه چ��یز-5

دسترسی خواهید داشت اگر شما همه وس��ایل را نزدی��ک ب��ه خودت��ان ق��رار دهی��د . بدون اینکه متوجه شوید سر پیپت یا سر سمپلر با آنها تماس خواه��د داش��ت بعالوه

جریان هوا در زیر هود المینار هم به خوبی انجام نمی شود . هود المینار افقی کمتر توصیه می شود . -6 به گونه ای کار کنید که همه چیز در دید مستقیم شما باشند مثال زاویه دید اس��تفاده-7

از پیپت و گذاشتن سر سمپلر و ....% تمیز کنید . 70هر گونه سر ریز شدن محلول ها را سریعا با دستمال و الکل -8بعد از تمام شدن کار همه چیز را خارج کرده و سطح کار را دوباره تمیز کنید . -9

بهداشت شخصی : -3 بحث های زیادی وجود دارد که آیا شستن دست ها تعداد ب��اکتری ه��ا را روی دس��ت ک��اهش می ده��د . شس��تن دس��تها میکروارگانیس��مهایی را ک��ه ب��ه ص��ورت م��رده و ریزشی به دستها چسبیده اند و ریزش آنها برای کش��ت خطرن��اک اس��ت و مناس��ب نیست را ک��اهش می ده��د . دس��تکش ه��ای ج��راحی ممکن اس��ت پوش��یده ش��ود و

شود اما گ��اهی ت��رجیح داده می ش��ود ک��ه ب��دون آنه��ا ک��ار ش��ود ) اگ��رswabمرتب خطری وجود ندارد (

Good(GMPکاله و گ��ان و ماس��ک ه��ای ص��ورت بای��د تحت ش��رایط ) Manufactring Practicود��تی ه�ا وق��ت مخصوص��ال الزم نیس��رایط نرم��ا در ش��ود . ام��استفاده ش

المینار کار می شود . اگر موی بلن��د داری��د آن را از پش��ت س��ر ببندی��د. اگ��ر در ی��کopen benchما در��ه ش��کار می کنید بحث نکنید . صحبت کردن وقتی مجاز است ک

حال کار کردن در یک هود المینارهستید اما بهترذ است در ح��د می��نیمم باش��د . اگ��ر شما سرما خورده اید ماسک بپوشید یا بهتر است که در این ش��رایط کش��ت انج��ام

ندهید .

34

محلول ها و محیط های کشت :-4 محلول ها و محیط هایی که تجاری تهی��ه می ش��وند بای��د تحت کن��ترل ش��دید کیفیت باشد و مطمئن بود که استریل باشند بعضی شرکت ها بطری هایی تولی��د می کنن��د که در پلی اتیلین پیچیده شده است که آنها را تمیز نگه می دارد و می توان آنه��ا را

waterدر bath ل��ا الک��قرار داد . بطری های بدون پوشش باید ب swab%70ود��ش وقتی از یخچال و ...... بیرون آورده شود .

کشت ها :-5 cell lineکشت هایی که از آزمایشگاه دیگر گرفته می شود خطر آلودگی را دارند .

هایی که ب��ه آزمایش��گاه آورده می ش��ود بای��د همیش��ه گ��ارانتی باش��ند و حتم��ا بای��د جداگانه از بقیه کشت ها نگه داشته شوند و آنتی بیوتیکها ب��ه ص��ورت روتین اض��افه

نمی شود تا وضعیت آلودگی کشت مشخص شود . استریل کار کردن :

1-Swabbing % قبل از کار و در حین کار بخصوص بع��د از ه��ر ب��ار س��ر70سطح کار با دستکش

کنی��دSwbریز شدن تم��یز کنی��د . و همچ��نین بع��د از تم��ام ش��دن ک��ار بط��ری ه��ا را بخصوص آنهایی که بن ماری یا از یخچ��ال خ��ارج می ش��وند . ایزوپروپی��ل الک��ل می

تواند به جای اتانول یا متانل استفاده شود به صورت آماده در دسترس است . 2-Capping :

درهای با پیچ های عمیق ترجیح داده می شود و باید دقت شود که همه دترجنتها از ال به الی پیچ ها خارج شود . باید درهای ی��ک ب��ار مص��رف اس��تفاده ش��ود در پیچ ه��ا بایئد با فویل آلومینیومی پوشیده شود تا گردن بطری از گرو و غبار محافظت ش�ود

.3-Flaming:

openدر هنگام کار کردن در یک benchا و�ه ه�ر شیش�ه ای و س�ای شیش�پیپت ه درهای پیچ دار قبل و بعد از باز و بسته کردن بطری باید نزدیک به شعله کار ک��رد و نباید درب بطریها باز نگه داشته شوند . درهای پیچ دار باید قبل از قرار گرفتن روی

بطری شعله گرفته شوند . هنگام کار با هود المینار استفاده از شعله توصیه نمی شود چون به هود آس��یب می

رساند . 4-Handling bottles :

openدر هنگام کار کردن یک benchاز��تی ب�د وق�ه داری��نباید باطری های عمود نگ است در عوض آنها را در یک زاویه نگه دارید . بدون خطر سریز شدن فالسک ه�ای کشت باید به صورت افقی قرار داده شوند . هنگام کار کردن با هود المینار بط��ری

ها می توانند عمودی و باز نگه داشته شوند . 5–Pipetting:

پیت های پالستیکی یکبار مص��رف ی��ا شیش��ه ای هن��وز هم راحت ت��رین روش ب��رایجابجا کردن مایعات است .

6 -Pouring : 35

از یک ظرف استریل به داخل ظرف دیگر نریزد . مگر اینکه بطری که از آن خالی می کنید فقط یکبار استفاده می شود . خطر اصلی در ریختن این است که یک پلی از مایعات بین خارج بطری و داخل آن ایج��اد می کن��د ک�ه ب��اعث می ش��ود آل�ودگی

وارد بطری شود . Standard procedure

پتری دیش و پلیت های مولتی اول : پتری دیش به دالیل زیر مستعد به آلوده شدن می باشند .

سطح بیشتری به محیط خارج ارتباط دارد وقتی که دیش باز است . -1خطر تماس انگشت با دیش وقتی که دیش با درباز در حال جابجا کردن هستیم . -2 خطر انتق��ال آل��ودگی از محی��ط ک��ار ب��ا پلیت از طری��ق در آن اگ��ر وارون��ه گذاش��ته-3

باشد . محیط کشت پر کننده در و پلیت در هنگام انتقال پلیت -4ریسک بیشتر آلوده شدن را کاهش خواهد داد -5

تمرین های زیر خطر آلودگی را کاهش خواهد داد : دیش ها را برای یک مدت طوالنی باز باقی نگذارید . -1 هنگام انتقال دیش از انکوباتور باید مراقب بود که زیاد تکان نخورند. ب��رای احتی��اط-2

بیشتر می توان الف- از دیش های عمودی استفاده کرد .

اگر محیط کشت هنوز در فضای بین در و دیش وجود دارد در را دور بیندازید محیط % تمیز کنید و ی�ک در اس�تریل70کشتی که در این فضاست را باید آغشته به الکل

روی آن قرار دهید . ج- دیش ها و پلیت ها را در یک جعبه انتقال پالستیکی قرار دهید .

وسایل و مواد : انکوباتور :-1

انکوباتور های مرطوب یک منبع اصلی آل��ودگی اس��ت و بای��د ب��ه ط��ور م��رتب تم��یز شوند . با خارج کردن محتویات شامل همه سینی ها و شستن آنها ب��ا ی��ک دت��رجنت

%90 باقی مان��ده ه��ای دت��رجنت بای��د ب��ا الک��ل Decon و Roccallغیر سمی مانند خارج شوند که باید اجازه داده شود ک��ه ب��ه ط��ور کام��ل تبخ��یر ش��ود قب��ل از اینک��ه

قفسه ها دوباره قرار داده شوند . Roccasll مانن��د fungicideی�ک % می توان�د داخ�ل س�ینی1 ی�ا س�ولفات مس 2%

انکوباتور قرار داده شود . بعضی انکوباتورها سیکل استریالسیون با درج��ه ح��رارت باال دارند . بعضی انکوباتور ها هم فیلتراسیون ب��ا س��وراخ ه��ایی بس��یار ری��ز و ه��ود

المینار دارند تا از جریان یافتن میکرو ارگانیسم ها جلوگیری کند . جعبه کشت : -2

36

وقتی مشکالت آل��ودگی ب��ا انک��و ب��اتور مک��رر اتف��اق می افت��د می ت��وان پلیت ه��ا و فالسک ها را در جعبه پالستیکی قرار داد . جعبه باید قبل از استفاده داخ��ل و خ��ارج

شود و اجازه داده شود تا خشک شود . swabآن swab% قب��ل از ب��از ش��دن 90وقتی جعبه از انکوباتور خارج می شود باید با الک��ل

شود . فالسک ها با درهای قابل نفوذ الزم نیست که داخل جعبه ق��رار داده ش��وند . شود . swabولی باید قبل از قرار دادن داخل انکوباتور

:CO2 گاز -3 محی��ط ب��ه تع��ادل می رس��د.CO2فالسک های با درهای فیلتر دار به سرعت ب��ا

استریل وارد ک��ردCO2بدون اینکه خطر آلودگی باشد. میتوان داخل فالسک را گازو در آن را محکم ک�����������������������������������������������������������������������������������رد. انواع خطرات و راهکارهای مقابله با آن در آزمایش22گاه

ها Laboratory safety:

Risk assessment د��یک اصل مهم است که وارد قوانین جدی safety. ت��ده اس��ش تعیین طبیعت و وسعت یک خطر خ��اص فق��ط بخش��ی از مراح��ل نیس��ت. ش��رایط محیطی معمولی در تعیین خطر مهم است . چنین توجهاتی مانند مق��دار ی��ک م��اده خاص ، درجه تناوب تماس پیدا کردن ب��ا ی��ک خط��ر ، وس��عت عم��ل ، روش��های ک�ار کردن با مواد و سایل ، کسی که از آنها استفاده می کند و تجرب��ه و آم��وزش آنه��ا ، نوع پوشش ، خطراتی مانن��د در مع�رض ح��رارت ، یخ زدگی و جری��ان ب��رق گ��رفتن همگی در ایجاد خطر شرکت دارند . اگر چه طبیعت خطر خودش ثابت باش��د . ی��ک

safeمش��کل اص��لی ک��ه در ایج��اد practiceود دارد��وژی وج��گاه بیول��ک آزمایش��در ی مفهوم غیر متناسبی است که به بیشتر خطرات ساده داده می شوند . مثال آنه��ایی که از آلودگی ژنتیکی منشا می گیرند نسبت به خطرات شناخته شده و ثابت ش��ده

ب��ه ط��ورbiohazardsای مانن��د آتش ، م��واد خورن��ده و ...... مهم این اس��ت ک��ه صحیحی دسته بندی شوند .

Standard operating procedurse: مواد خطر زا ، تجهیزات و شرایط نباید ب��ه ص��ورت مج��زا تص��ور ش��ود بلک��ه بای��د

فرض شود ک��ه در وض��عیتprocedureقسمتی از کار در نظر گرفته شود و اگر یک Standard ی��ا روش ک��ار اس��تاندارد ی��ا SOPخطر خیلی خاص انج��ام می ش��ود ی��ک

operating procedurseاص��باید برای آن تعریف شود و همه کسانی که با آن ماده خ کار می کنندباید با آن روش آشنا شوند مراحل مختلف روش باید تعیین شود و بای��د در نظر داشت که وجود بیش از یک خطر در یک روش ، خطر را پیچی��ده می کن��د و احتیاط های الزم را پیچیده می کند . ) مثال یک فرد ب��رای دور ان��داختن ی��ک شیش��ه

انسانی که با رادیو ایزوتوپ آلوده شده استcell lineشکسته که در تماس با یک چه کار باید انجام دهد .

Safety regulationا در��ود ام��یه نش��رین توص��توصیه های زیر شاید به عنوان یک تم می باشد . قوانینsafetyعوض به عنوان یک پیشنهاد برای کمک در اجرای قوانین

General Safety از طریق دفتر یا Office Safetyدر سازمانی که شما کار می کنید می تواند در دس�ترس ق�رار گ�یرد بعالوه آنه�ا از اداره بهداش�ت و ایم�نی حرف�ه ای

37

OSHAدر آمریکا و در UKترس��از مدیریت بهداشت و ایمنی در قوانین کار در دس را در بر می گیرد . General safetyهستند . این قوانین همه جوانب

Safety guide lineیا دستور العمل های ایمنی در اروپا در سطح ملی اجرا می شود و از مسئولیت پذیری هر کشور است تا از رعایت مناسب دستور العمل ها مطمئن

شود . General safety

بیشتر بر جنبه های ایمنی شخصی در یک آزمایشگاه کشت سلول تاکی��د می کن��د وشامل موارد ذیل می باشد :

1- Operator : از مسئولیت پذیری یک سازمان است که آموزش های صحیح را برای انجام ص��حیح آزمایشگاهی فراهم نمای��د و مطمئن ش��ود ک�ه اعض��ای جدی�د و ق��دیمی ب�ا ق��وانین

Safety آشنا هستند . از وظایف Supervisorا��می باشد که نظارت کند که روش ه به طرز صحیح انجام می شود و لباسها به طرز صحیح پوشیده شده است .

2-Equipment یک فرد مسئول باید ب��رای حف��اظت از هم��ه تجه��یزات، ایم��نی الک��تریکی و ق��ابلیت استفاده از ماشین ها منصوب شود . یک منشی باید ب��رای ه��ر وس��یله خ��اص ق��رار داده شود تا مراقبت و نظارت بر عملکرد آن را بر عهده داشته باشد و ب��ه دیگ��ران

یا ذرات معل��قAerosolsروش کار آن را ، خطرهای ویژه شامل تولید هوای سمی،از سانتریفیوژها و هموژنیزرها آموزش دهد .

وسایل تیز و شیشه ای -3 بیشتر انواع صدمات در انجام کشت سلولی ناشی از کار با شیشه ه��ای شکس��ته و نیدل های سرنگ است . بخصوص پیپت های شکسته که در س��یلندر ه��ای شستش��و قرار می گیرند بسیار خطرزا هستند . پیپت پاستورهای شکسته نباید همراه با دیگر پیپت ها در یک سیلند شستشو قرار داده شوند . پیپت پاستورها بای��د ب��ه داخ��ل ی��ک

Sharp Binه��ون ب��ود . چ��رار داده ش��ولی ق��دفع شود و نباید داخل زباله های معم راحتی می شکند اگر بخواهیم دوبار استفاده کنیم بای��د جداگان��ه و ب��ا م��راقبت زی��اد نگهداری شوند پاستور پیپت های پالس��تیکی یکب��ار مص��رف هم می ت��وان اس��تنفاده کرد که نوک آنها ضخیمتر است . از سرنگ استفاده نشود مگر اینکه ب��رای کش��یدن آمپول ها استفاده شود . وقتی نیدل ها اوت می شوند باید از ی��ک ظ��رف فل��زی ی��ا پالستیک محکم استفاده شود باید یک ظرف جداگانه ب��رای شیش��ه ه��ای شکس��ته و نیدل های تیز استفاده کرد . باید مراقب بود که در هنگامی که یک ب��الب را ب��ر س��ر یک پیپت نصب می کنید باید بالب حتما مناس��ب ب��ا پیپت باش��د و پیپت را از نزدی��ک انتها نگهدارید یا فشار کمی به آن وارد کنید این ایمنی فقط برای پیپت های شیش��ه

ای نیست پیپت پالستیکی هم ممکن است در دست بشکند . 4- Chemical Toxicity :

38

نسبتا مواد سمی کمی در کشت سلول استفاده می ش��ود ام��ا وق��تی اس��تفاده می ش��وند بای��د احتی��اط الزم را انج��ام داد . توج��ه وی��ژه بای��د ب��ه ق��رار دادن پودره��ا و

Aerosolه�ا ب�رجنت ه�ام داد . دت��د انج�ود بای�ر ه�ایع( در زی�ز م�اد ذرات ری��ها )ایج خصوص آنهایی که در ماشین های شستشو استفاده می ش��وند بس�یار رس��وب آور

Disinfectantهستند و حتی می توانند باعث التهاب در پوست چشم ها و ریه گردن��د. های شیمیایی مانند هیپوکلریت باید با احتیاط استفاده شود . هیپوکلریت لباس ها را بی رنگ می کند و باعث التهاب پوس��ت می ش��وند و ح��تی ب��ه اس��تیل آس��یب می

زنند . مواد شیمیایی خاصی که در کشت سلول استفاده می شوند و نیاز به

توجه ویژه دارند شامل : 1-DMSOت��ه پوس��ده ب��یا دی متیل سولفوکساید که یک حالل قوی است و نفوذ کنن

است و می تواند بسیاری از مواد را از طریق پوست به داخل انتقال دهد . ح��تی از بین بس��یاری از دس��تکش ه��ای مح��افظت کنن��ده مانن��د دس��تکش ه��ای التکس ی��ا

سیلیکون ( عبور می کند . موتاژن ها ، سرطان زاها و داروهای سیتوتوکسیک که باید در زیر یک هود المینار ب��ا-2

برای کار ک��ردن ب��ا مق��ادیر کمی از این م��واد ک��افیIIآنها کار شود یک هود کالس است اما الزم است تا از یک هود خاص برای مواد شیمیایی سیتوتوکسیک اس��تفاده

ح��لDMSOکرد . موتاژن ها سرطان زاها و دیگر مواد شیمیایی گاهی اوق��ات در می شوند خطر جذب از طریق پوست را افزایش می دهند . دستکش های نیتری��ل

یک محافظ بهتر می باشد ولی باید تست هم شوند . (O2 , N2 , CO2 اغلب گازهایی که در کشت سلول استفاده می شوند ) گازها :-3

در مق��ادیر کم مفی��د هس��تند ام��ا اگ��ر ب��ه ط��رز ص��حیح اس��تفاده نش��وند می توانن��د خطرناک باشند . آنها باید در سیلندرهای تحت فش��ار نگه��داری ش��وند ک��ه ب��ه ط��ور

N2 و CO2صحیح مهار شده اند. اگر یک نشت بزرگ اتفاق بیافتد احتمال خفگی با وجود دارد . تخلیه هوا و حداکثر تهویه ضروری اس��تO2و همچنین آتش سوزی با

وجود دارد باید آتشنشانی را خبر کرد. ی��ک مونیت��ور اکس��یژن بای��دO2و اگر نشت مایع می باشد باید قرار گیرد . N2 و CO2نزدیک به مناطقی که ذخیره

نیتروژن مایع :-4سه خطر مهم با نیترژون مایع وجود دارد یخ زدگی ، خفگی و انفجار

درجه سانتیگرداد اس��ت تم��اس مس��تقیم ب��ا–196چون درجه حرارت نیتروژن مایع مایع آن یا با مایع هر چیزی به خصوص یک فل�ز ک�ه ب�ا آن مخل�وط ش�ده باش�د ی�ک آسیب جدی ایجاد می کند . دستکش هایی که به اندازه ک��افی ض��خیم هس��تند ولی

هستند باید پوشیده شود وقتی نی��تروژن م��ایع در حینFlexibleبه اندازه کافی هم انجام ک�ار روتین کش�ت اس��تفاده می ش�ود تهوی�ه مناس�ب الزم اس��ت . ب�ه خ�اطر

لی��تر گ��از تولی��د می کن��د . ی��ک700 لیتر از نیتروژن مایع ح��دود 1داشته باشید که مانیتور اکسیژن و آالرم باید قرار داده شود و متصل به دستگاه تهویه باشد بنابراین

را ک��اهش می ده��د و ب��اعث اف��زایش تهوی��ه می گ��ردد.O2 غلظت N2اف��زایش وقتی یک ویال در نیتروژن مایع غوطه ور شود یک تف��اوت فش��ار زی��اد بین داخ��ل و خارج ویال ایجاد می شود و اگر ویال خوب سیل نشده باشد. نی��تروژن م��ایع داخ��ل آن وارد شود و وقتی ویال برای استفاده از س��لول ه�ای آن گ��رم می ش��ود ناگه�ان منفجر می شود. بنابراین ویالی که داخل مایع قرار می گیرد باید کامال سیل شده و

39

وقتی می خواهیم آن را فریزر کنیم باید در یک محوطه در بسته این کار انجام شودو یک عینک محافظ هم باید پوشیده شود .

BURNS سه منبع اصلی که خطر سوختگی دارند .

ها HOT PLATاتو کالو آون ها و -1 جابجا کردن وسایلی که از داخل آنها خارج می شود . -2 Bunsen burnerشعله های بی حفاظ مانند -3

باید یادداشت های اخط��ار کنن��ده نزدی��ک هم��ه وس��ایل داغ مانن��د ش��عله ه��ا و هم��ه وسایل که برای استریل کردن می باشند نوشته شود و همه وسایل بای��د اج��ازه داد خنک شود و بعد خارج شوند و دستکش های مناسب برای خارج کردن وسایل ق��رار

داده شوند . Fire:

خطرات ویژه آتش زایی در کشت سلولی ناشی از استفاده از شعله ها ، همراه ب��ا کردن می باشد باید این دو را جدا از هم نگهداری ک��رد و همیش��هswabالکل برای

الکل را در حجم های کم در بطری های پالستیکی نگه داشت و نزدیک به یک ش��عله نباید قرار داد وقتی وسایل در الکل اس�تریل می ش��وند و بع�د روی ح�رارت گرفت�ه می شوند نباید آنها را وقتی آنها هنوز داغ هستند دوب��اره در الک��ل ق��رار داد. اگ��ر از

این تکنیک استفاده می کنیم باید با یک پارچه مرطوب شعله الکل را مهار نمود . Lionizing Radiation:

یا تشعشع یونی در کشت سلولی وجود دارد . radiationسه نوع اصلی از خطر 1- Ingestion شده label تشعشع از مواد -2تشعشع از یک منبع پر انرژی -3

1 Ingestion- ترکیبات رادیو لیبل شده محلول می تواند بوسیله پخش روی دست ها ی��ا از طری��ق

aerosol ود��د می ش��رنگ تولی��تفاده از س��هایی که بوسیله پیپت کردن یا اس ingest DNA ش��ود ب��ه داخ��ل ingestشود . نوکلوتیدهای رادیو لیبل شده اگ��ر تص��ادفی ،

می شود . به دلیل تشعش��ات بت��ا ک��ه ازDNAوارد خواهد شد و موجب آسیب به آن ساطع می شود. ایزوتوپ های رادیو اکتیو ید ، در تیروئید تجم�ع پی��دا می کن��د و

کار کرد و دستکش پوش��ید و2موجب صدمه می شود . باید در زیر یک هود کالس مواردی که با آن کار می کنید داخل یک سینی عمیق قرار دهید با یک کاغذ هر گونه سر رفتگی را جمع کنید . از کوچکترین قسمت یک وسیله استفاده کنید )یک پیپت��ور

ه��ای ب��ا حجمwaste های یکبار مصرف کوچک ( در مقایسه با بقی��ه وس��ایل Tipبا کمتر ایجاد کند محیط را بعد از اتمام کامال تمیز کنید .

2 -Disposal of Radioactive waste

40

روشهای و قوانین دفع مواد رادیو اکتیو مشخص است. به طور خالصه مقدار رادی��و اکتیوی که در طول یک مدت زمان خاص دف��ع می ش��ود ی��ک مح��دودیت دارد . دف��ع آنها در یک سینک های طراحی شده ای مح��دود می ش��ود و مق��ادیری ک��ه دف��ع می شود الزم است ک��ه در ی��ک دف��تر یادداش��ت در کن��ار مح��ل دف��ع یاداداش��ت ش��ود . ظروفی که برای دفع استفاده می شود الزم است که ب��ا اس��تفاده از ی��ک دت��رجنتمناسب و پس از شستن مواد دفعی به عنوان زباله رادیواکتیو آلودگی زایی شود .

3-Radiation from labeled Reagents می باش��د مانن��دƔ وβ از منابع با انرژي باال مانن��د irradiationدومین نوع خطر از

51 cr , 131 1 I , 125I , 32 Pاست . حفاظت می تواند با کار کردن پشت یک دیوار ایجاد شود و ایزوتوپ ها را داخل یک قوطی سربی نگه داشت. 2mmسربی

4-4 -Irradiation from high energy sources: -X از ماشین های irradiationنوع سوم از خطر rayرژی خیلی��هستند منابع با ان

( که برای استریلیزه کردن یا متوقفUV یا منابع اشعه ماورا بنفش )CO 60باال X استفاده می شود چون انرژی مخصوصا ازFeeding layerکردن رشد سلولها در

ray 60 یاCoخیلی زیاد است این منابع معموال در یک ساختمان خاص طراحی شده می توانن��د ب��اعثuvق��رار داده می ش��وند و تحت م��راقب وی��ژه هس��تند . من��ابع

سوختگی پوستی شود و به چشم ها آسیب بزن��د ب��ا آنه��ا ب��ه دقت رفت��ار ک��رد ت��ا از آسیب های مستقیم جلوگیری کرد و باید عین��ک ه��ای مخص��وص فیل��تر دار اس��تفاده

قبل از شروع آزمایش��ات ش��ور کنی��د ق��وانینradiologicalکرد . با دفاتر مخصوص رادیو ایزوتوپ محلی متفاوت است اما همه کنترل شدید روی مکان ، مقدار و دف��ع

این رادیو ایزوتوپ ها دارند .

Biohazard: همانطور که برای استفاده از رادیو ایزوتوپ گفته ش��د اس��تفاده از م��واد خط��رزای

( نیاز به یک آزمایشات پزشکی عمومی وجود دارد مثال نگهbiohazardsبیولوژیکی ) داشتن یک نمونه از خون قبل از شروع کار نیاز ب�ه حف�اظت در مقاب�ل بیوهازارده�ا هم بوسیله منبع ماده و هم بوسیله طبیعت کاری که قرار است انج��ام ش��ود تع��یین می شود و همچنین بستگی به شرایطی که کشت در آن انج��ام می ش��ود دارد . ب��ا ورود هودهای المینار افقی ، استریل بودن کشت حفظ می شد اما ف��رد در مع��رض آلودگی قرار داشت . این منجر به پیشرفت هودهای المینار عمودی ش��د ک�ه ام��روز

تعریف می شود . IIبه عنوان کابینت های میکروبیولوژی کالس

Levels of Biological containment National institutes of بوسیله انجمن ملی سالمت )Biological safetyچهار سطح Heads NIHای��ات و روش ه��تعریف شده است. این ها شامل تمرین ها و امکان )

Safety .است Guideline تان هم��ای انگلس��ه4 ه��وژیکی دارد ک��نی بیول��طح ایم��س تفاوتهای کمی با دسته بندی آمریک��ایی دارد . این ج��دول فق��ط خالص��ه ای را ارائ��ه می دهد و هر شخص که تحت شرایط خ��اص بیوه��ازارد ک��ار می کن��د می توان��د ب��ا

محل مورد نظر مشورت کند . Safetyکمیته های 41

نو ترکیب DNA ایمنی کار با نمونه های دارای اسیدهای نوکلئیک ک��ه در مهندس��ی ژنتی��ک و بیوتکنول��وژی مورداس��تفاده ق��رار می

گیرند را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد : DNAاسیدهای نوکلئیک با ساختار -1

-Cdna ژنوم های RNA ویروسی پالسمیدها-ترانسپوزون ها -ناقل های مصنوعی - DNAواکسن های - RNA اسیدهای نوکلئیک با ساختار -2

RNAآنتی سنس - RNAواکسن های - ویروسی RNAناقل های -3- DNA - RNA هیبریدها

رها سازی اسیدهای نوکلئیک در محیط از روش های مختلفی صورت می گیرد . زباله های میکروارگانیزم های تراریخت -1زباله های کشت سلولی و محصوالت گیاهی تراز ریخت -2زباله های جانوران تراریخت -3غذای مهندسی شده -4نسوخ گیاهی مهندسی شده نظیر کتان -5گرد و خاک و دانه گرده محصوالت مهندسی شده -6

اسیدهای نوکلئیک در محیط های طبیعی قدرت بقا داشته ، در ضمن بعضی از انواعآن ها قادر به انتقال از یک ارگانیزم به ارگانیزم دیگر می باشند .

اسیدهای نوکلئیک می توانند خطرات احتمالی به صورت زیر داشته باشند ایجاد شوک توکسیک در زمان است استفاده از ناقل های ویروسی -1واکنش ایمونولوژیکی در زمان استفاده از ناقل های ویروسی -2 RNA دو رشته ای و DNAایجاد واکنش های اتو ایمن توسط -3تولید ویروس های نو ترکیب بیماریزا -4( Insertion mutagenesisایجاد موتاسیون ) -56-Insertion oncogenesis آلودگی ژنتیکی سلولهای زایشی -7

بسته به نوع کار پژوهشی با اسیدهای نوکلئیک مقررات ایمنی اعمال خواهد شد که مجری پروژه های تحقیقاتی ملزم به آموزش نک��ات ایم��نی اختصاص��ی ک��ار خ��ویش می باشند. مق��ررات کلی ایم��نی زیس��تی در س��طح آزمایش��گاههای مرک��ز ) ایم��نی

به صورت زیر است : DNA ( برای کار با IIزیستی ض��روریDNAپوشیدن روپوش آزمایشگاه و دستکش در حین کار با نمون��ه ه��ای -1

است .

42

باید از زباله های غیر آلوده جدا شده و زباله ه��ای آل��ودهDNAزباله های آلوده به -2نهایت اتو کالو شوند .

در ینک های ظرفش��ویی ب��ه ش��دت خ��ودداریDNAاز ریختن محلولهای آلودذه به -3گردد .

نو ترکیب، سطوح توسط اسیدDNAدر صورت آلوده شدن سطوح آزمایشگاه به -4 رقیق شسته شده پس از شستشوی اسید با آب ضد عفونی کردن سطوح با الک��ل

صورت گیرد . ، سطوح آزمایشگاهی توس��ط پوش��شDNAپیشنهاد می گردد که قبل از کار بابا -5

بخش قابل نفوذرویی ( پوشیده گردد و در انته��ای ک��ار–های دو قسمتی ) پالستیک جمعشده و اتو کالو شود .

مسلما رعایت نکات ذکر شده می تواند احتمال وقوع خطر را به حداقل برساند . -6

: توصیه های کلی در کار با حیوانات استفاده از روپوش بلند با آستین های بلند که در انتها تنگ هستند .

عدم استفاده از روپوش ها در مکان های عمومی و خوداری از بردن آنها به منزل استفاده از دستکش در هنگام کار با حیوانات آزمایشگاهی

در صورت آل�ودگی پوس�ت ب�ا خ�ون ، م�دفوع ، ادرار ی�ا م�وی حی�وان ، شستش�ویپوست با آب و صابون

در صورت آلودگی چشم ، شستشو با آب فراوان تمیز نگاه داشتن سطوح و ضد عفونی ک��ردن س��طوحی ک��ه در تم��اس ب��ا حیوان��ات

بوده اند . یادگیری تکنیک های مفید کردن حیوانات و استفاده از وسایل محافظ مناسب

عدم کار با حیواناتی که از نحوه مقید کردن و استفاده از آن آگاهی ندارید . شستشوی نقاط مجروح با آب و صابون و مراجعه به پزشک در مواردی که جراحت وسیع و یا توسط حیوان��ات غ��یر آزمایش��گاهی )س��گ ، گرب��ه ، میم��ون و ...( ایج��اد

شده است . در موارد مشکوک به هاری ، تماس با دامپزشک الزامی است . در صورت بروز سانحه ، تاریخ و نوع حادثه یادداشت شود .

در صورت بروز هر عارضه غیر معمول و مراجعه به پزشک ، تم��اس ب��ا حیوان��ات رابه وی خاطر نشان کنید .

احتمال بروز آلرژی به حیوانات و شدت آن در افراد آتوپیک بیشتر است . این افراد در کار با حیوان��ات آزمایش��گاهی بایس��تی نه��ایت م��راقبت ه��ای ف��ردی را ب��ه عم��ل

بیاورند . افراد دچار نقص سیس��تم ایم��نی ح�تی المق��دور بای��د از تم��اس نزدی��ک ب��ا حیوان��ات خصوصا انواع غیر آزمایشگاهی خودداری نمایند و در صورت اجب��ار بایس�تی رع�ایت

شرایط ایمنی را به طور اکید بنماید . از خوردن ، آشامیدن ، به کار بردن مواد آرایشی و لنزه��ای تماس��ی در آزمایش��گاههایی که در آن حیوانات نگاهداری و یا بر روی آنها کار می شود خودداری نمایید .

حمل و نقل حیوانات با قفس های سر بسته رعایت ضوابط ایمنی در معدوم کردن حیوانات

مقید کردن حیوانات :

43

هدف از مقیر کردن حیوان��ات جلوگ��یری از آس��یب هم ب��ه محق��ق و هم ب��ه حی��واناست .

صحت نتایج بعضی از آزمایش ها در گر آرامش حیوان است . گام اول : آرام کردن حیوان

انواع حیوانات مورد استفاده در مطالعات حیوانی :2 1گروه حیوان��ات پرورش��ی در مرک��ز تولی��د و تکث��یر حیوان��ات آزمایش��گاهی :

موش ، رت ، خوکچه هندی ، هامستر ، خرگوش و نحوه پیشگیری آنها 1 خطرات کار با گروه

آلرژی : عالیم : خ��ارش و آبری��زش از چش��م و بی��نی ، عطس��ه ، تنگی نفس ، آنافیالکس��ی

) نادر ( عامل : ترشحات ، مو و فضوالت

گروه پر خطر : تمام افراد در تماس با حیوانات ) شیوع در اف��راد آتوپی��ک و م��ردانبیشتر است ، شدت در افراد آتوپیک و سیگاری بیشتر است (

پیشگیری : محافظت های ذکر شده درمان :

در موارد خفیف استفاده پیشگیرانه از آنتی هیستامین ها در موارد شدید ، حتی المقدور احتراز از مواجهه با حیوان و مراجعه به پزشک

خراشیدگی و گاز گرفتگی عالیم : درد ، سوزش ، اضطراب عفونی شدن زخم و ایج��اد بیمم��اری موض��عی ی��ا

شایع نیست ( 1سیستمیک ) عفونی شدن با حیوانات نوع پیشگیری : رعایت مالحظات کلی

درمان : شستشوی کامل زخم با آب و صابون و ضد عف��ونی ک��ردن آن ب��ا بت��ادین ،مشورت با پزشک

بیماری های دستگاه گوارش :عالیم : اسهال با یا بدون استفراغ ، بیحالی

پیش��گیری : اح��تراز از تم��اس ب��ا محتوی��ات روده ، اس��تفاده از وس��ایل محاف��ظ ،شستشوی وسایل ، میز و دستها

درمان : در صورت شدید ب��ودن مراجع��ه ب��ه پزش��ک ، ج��بران مایع��ات ، در ص��ورتلزوم استفاده از آنتی بیوتیک

(Rat Bite Fener تب گزش رت ) streptobacillusبه دنب��ال گ��از گ��رفتگی توس��ط رت و س��ایر جون��دگان ) ن��درتا م��واد

moniliformis , spiril ) عامل : ورود خوراکی آلوده شده به ترشحات و ادرار رت هفته ( پس از گاز گرفتگی ب�ه ط��ور ناگه�انی تب و ل�رز4-2 روز ) گاه 10-2عالیم

شدید ، کمر درد ، درد و تورم مفاصل و عضالت راش جلدی در طی این مدت زخماولیه خودبخود بهبود می یابد .

44

پیشگیری از دستکش محافظ ، محافظت م��واد خ��وردنی و آش��امیدنی از ترش��حاترت

درمان : مراجعه به پزشک ، استفاده از آنتی بیوتیک قارچی ( –درماتومایکوزیس ) کچلی

عامل : قارچ های موجود در پوست حیوان ، بستر حیوان و یا وسایل آغشته روز بعد از تماس یک یا چند ضایعه قرمز خشک یا ترشح دار با یا بدون14-4عالیم

خارش ) حیوان آلوده عموما یا بی عالمت است یا عالمت مخفی است ( پیشگیری : استفاده از وسایل محافظ ، شستشوی وسایل ، میز و دست ها

درمان : استفاده از داوری ضد قارچ

لپتوسپیروز : عامل : اسپیروکتی به نام لپتوسپیذا ، تماس با ادرار حیوان آلوده و یا م��واد وس��ایل آغشته به ادراغر ورود از طریق خراش پوس��ت مخ��اط و چش�م در من�اطق ح�اره و

مرطوب شایعتر است . عالیم : گاه بی عالمت عالیم مشابه آنفوالنز ، ته��وع ، اس��تفراغ ، ش��کم درد ، ن��درتا درگ�یری کب�د ) زردی ( کلی�ه نارس�ایی ( مغ�ز ) تب ش��دید ، من�نژیت ( دوره کم�ون

روز است . 14 تا 4معموال بین پیش��گیری : اح��تراز از تم��اس ب��ا ادرار حیوان��ات ، اس��تفاده از وس��ایل محاف��ظ ،

شستشو وسایل ، میز و دست ها درمان :آنتی بیوتیک + درمان های حمایتی

: حیوانات مزرعه و اهلی : گوسفند ، بز ، گ��او ، اس��ب ، س��گ ، خرگ��وش ،2گروه موش صحرایی

و نحوه پیشگیری و مقابله با آنها : 2خطرات کار با گروه 1 همه خطرات ممکن با گروه

1مالحظات ایمنی : روشهای ذکر شده در مورد گروه آسیب های فیزیکی نظیر لگد زدن و گاز کرفتن

پیشگیری : مشاوره با مربی ماهر آلودگی حیوان به حشرات ناقل باکتری ها و انگل ها

45

پیشگیری : استفاده از ماسک و دستکش ، درمان حیوانات ، شستش��وی حی��وان درمرکز نگهداری حیوانات

کوریومننژیت لموسیتی : عامل : ویروس موجود در موش وحشی ، سنجاب ، گاهی سگ و میم��ون و ی��ا رت های آزمایشگاهی ک��ه در ش�رایط اس��تاندارد پ�رورش نیافت�ه ان�د .تم�اس ب��ا ادرار و

ترشحات موش می تواند فرد را مبتال کند . عالیم شبه آنفوالنزا ، مننژیت ، انسفالیت عالیم :

در صورت امکان خرید از پرورش دهندگان معتبر ، استفاده از دستکشو شستشوی دقیق دستها

س��گ ه��ا و گرب��ه ه��ای ولگ��رد ، روب��اه ، م��وش : حیوانات وحش22ی : 3 گروه خرما ، میمون ، خفاش و .... 1همه خطرات ممکن با گروه

1روشهای ذکر شده در مورد گروه آسیبهای فیزیکی نظیر گاز گرفتن و چنگال کشیدن

مشاوره با مربی ماهر آلودگی حیوان به حشرات ناقل ، باکتری ها و انگل ها

اس��تفاده از ماس��ک و دس��تکش ، درم��ان حی��وانت ، شستش��وی حی��وان در مرک��زنگهداری حیوانات

هاری : ت��ا دو م��اه ( ، پس از آن تب ،1 روز تا سه ماه ) متوسط 15عالئم : دوره نهفتگی

لرز ، خستگی ، اضطراب ، دس��ت و پ��ا زدن ، تحری��ک پ��ذیری ، ت��وهم ، آب ری��زششدید از دهان ، اسپاسم عضالت ، کوما و مرگ

پیشگیری : مفروض دانستن هار بودن تمام حیوانات وحشی ، واکسیناس��یون اف��راد خطر ، استفاده از تمام مراقبت ها برای جل��و گ��یری از آس��یب رس��انی2در معرض

حی��وان ، گ�زارش س�ریع ه�ر گون�ه گ�زش توس�ط حی��وان ب�ه دامپزش�کان و مراک�زبهداشتی و انجام واکسیناسیون

توکسوپالسموز : عامل : انگل موجود در مدفوع گربه

افراد در معرض خطر : خانم های باردار ، افراد دچار نقص سیستم ایمنی

46

عالیم در افراد پر خطر : عوارض بین��ایی و مغ��زی در ن��وزاد و ی��ا اف��راد دارای نقصسیستم ایمنی ) ندرتا عالیم بینایی در افراد سالم (

پیشگیری : احتراز خانم های باردار و افراد دچار نقص سیستم ایمنی از مواجه��ه ب��امدفوع گربه ، استفاده از دستکش در کار با گربه

(cat scratch disease: بیماری خراش گربه ) عامل : باکتری موجود در بزاق گربه

هفت��ه3-2عالیم : برجستگی یا تاول در ناحیه آسیب دیده ، تورم غدد لنفاوی ناحی��ه پس از گزش ( ، کسالت و بیحالی ، سر درد ایجاد فیستول

پیشگیری : کوتاه کردن ناخن های گربه ، استفاده از دستکش مناسب درمان: آنتی بیوتیک

ایمن سازی :کلیه افرادی که در آزمایشگاه کار می کنند بایستی واکسیناسیون کزازرا بر طبق پروتکل کشوری انجام داده باشد .

)آنفلوانزا ، سرخک ، سرخچه ، مننژیت ، مننگوککی و ..... ( بسته به نوع فعالیت و واکسیناسیون های دیگر ) هاری ، هپاتیت ، بایستی انجام گیرد ( . Bمواجه

نکات ایمنی در استفاده از ابزارها ، مواد و داروها در ک22ار ب2ا حیوان2اتآزمایشگاهی :

عدم دستکاری سوزن ، اسکالپل و سایر وسایل دور ریختنی تخلیه ابزار تیز در ظرف یا کیسه مقاوم به سوراخ شدن

مقید کردن کپسول های پر فشار جدا کردن رگوالتور و گذاشتن درپوش پیش از حمل و نقل

حمل و نقل سیلندرهای تحت فشار به صورت منفرد و با گاری مخصوص درمورد داروهای معمولی ، به طور مجزا دور ریزی و یا دفن کردن مجاز است .

در مورد داروهای س��یتو توکس��یک ، دور ری��ز معم��ولی ، دفن ک��ردن و ی��ا تخلی��ه ب��ه فاضالب مجاز نیست . یا باید به کارخانه عودت داده شود و یا کامال سوزانده شود . استفاده از گازها و یا مایعات بیهوش کننده برای بیهوش کردن و یا اوتانازی بایستی

در زیر هودهایی که جریان یک طرفه رو به خارج دارند انجام گیرد . در صورت قابل انفجار بودن انفجار بودن ماده بیهوش کننده ، ل��وازم الک��تریکی را

در زیر هود قرار ندهید . الش��ه حی��وان و ی��ا ه��ر ن��وع م��اده و ی��ا وس��یله ای ک��ه در مع��رض م��اده بیهوش��ی ،

دقیق��ه در15-30استنشاقی قرار گرفته است باید پیش از دور ان��داختن ب��ه م��دت زیر هود قرار گیرد .

47

توصیه های عام در نگهداری و استفاده از م��واد ش��یمیایی در مب��احث دیگ��ر مط��رحخواهد شد .

نکات مهم در آماده سازی فرآورده های سیتوتوکسیک : حتی المقدور از فرآورده ه��ای آم��اده اس��تفاده و از خری��د پودره��ای دارو خ��ودداری

شود . ) نوع عمودی ( انجام گیرد .

آماده سازی باید درII) نکات مهم در استفاده دار المینرفلو در مباحث دیگر مطرح زیر المینر فلو نوع خواهد شد (

بیش از آماده سازی دارو باید کلی��ه وس��ایل م��ورد نی��از ) س��رنگ ، وی��ال ، ..... ( در المینر فلو قرار داده شوند . همچنین قرار دادن یک کیس�ه ب�رای تخلی�ه وس�ایل دور

ریز الزامی است . برکف المینر فلو پوشش پوشش ج�اذب پهن کتی�د و در پای��ان ک�ار آن را جم�ع و ب��ه دیگر وسایل آلدوده ب��ه م��اده س��یتو توکس��یک ) آمپ��ول ، س��رنگ ، دس��تکش ، .... (

منهدم نمایید . از دستکش و گان استفاده نمائید .

گان باید از نوع نفوذناپذیر و با آستین هاببلند که در انتها کشدار هستند باشد . دستکش باید تا زیر آس��تین را بپوش��اند . پیش از اس��تفاده از دس��تکش و پس از در آوردن آن دس���تها را ب���ا آب و ص���ابون بش���ویید . در ص���ورتیکه ک���ار ب���ا ف���راورده سیتوتوکسیک مدید است ، دستکش هر نیم ساعت بایستی عوض ش��ود . در هنگ��ام

شکستن سر آمپول ، بر گردن آن گاز استریل قراردهید . در مورد ویال ها سعی کنید دقیق�احجمی از دارو ک�ه م�ورد نی�از اس��ت را ب�ه داخ�ل

سرنگ بکشید در صورت ورود مقدار مازاد ، آن را به داخل ویال بازگردانید . در مورد آمپول ها مقدار مازاد را به یک ویال حالی که قبال" در المینر فلو قرار داده

اید وارد کنید . نوک سوزن و بدنه سرنگی را که به دارو آغشته شده است با استفاده از پنبه الکل

پاک نمائید . ظ�روف آل�وده ب�ه م�واد سیتوتوکس�یک بایس�تی در ظ�رف دور ری�ز م�واد ش�یمیایی خطرناک قرار داده شود . وسایل آلوده ، سرنگ ؛ دستمال ، پنبه و ...باید در ظرف دور ریز وسایل خطرناک که در مقابل اشیاء نوک تیز مقاومت قرار داده شود .ک��ف المی��نرفلو را ب��ا دس��تمال حول��ه ای مرط��وب تم��یز و پس از آن همین عکم��ل را ب��ا

% تکرار کنیم . دستمال را متانند وسایل پیش گفته دور بریزد .70استفاده از الکل بر اساس فارماکوکینتیک دارو و دفعات مصرف ، حیوان و یا م�واد دفعی می توان�د منبع قابل مالحظهای از دارو به حس��اب بیاین��د . م��راقب خ��ود و پرس��نل نگهدارن��ده

حیوانات باشید . 48

در صورت آلوده شدن پوست ، آن را با آب و صابون بشویید . در ص��ورت آل��ودگی دقیق��ه انج��ام گ��یرد و15چشم ، بالفاصله شستشوی چشم با اب فراوان به م��دت

پس از آن به چشم پزشک مراجعه نمایید. از خوردن آشامیدن ، به کار بردن مواد آرایش�ی و ل�نز ه�ای تماس�ی در آزمایش��گاه هایی که در ان با داروه��ای سیتوتوکس��یک ک��ار می ش��ود بایس��تی اکی��دا" خ��ودداری

کرد . وسایل مورد نی��از ب��رای حف��اظت در براب��ر آس��یب ه��ای ناش��ی از مطالع��ه ب��ر روی

حیوانات آزمایشگاهی سطوح قابل شستشو برای قرار دادن حی��وان ، مک��ان مج��زا دارای تهوی��ه مناس��ب دستشویی مجزا ، حوله، صابون ، کمد مجزا برای روپوش آزمایشگاه و لب��اس ه��ای معمول ، لبای کار با روپوش بلند ، دستکشیک بار مصرف ، دستکش ض��خیم ب��رای مقید کردن حیوان ، ماسک ، مواد ضد عفونی کننده ) بتادین ، ساولن ، آب ژوال ( ، اتو کالو ، و سطل با کیسه مناسب ب��رای خ��روج الش��ه حیوان��ات س��طل ب��ا کیس��ه مق��اوم ب��رای دف��ع اش��یاء برن��ده ، س��طل ب��ا کیس��ه مناس��ب ب��رای دف��ع داروه��ای سیتوتوکسیک ، سطل با کیسه مناسب برای دفع وسایل و مواد آلوده شده به م��واد سیتوتوکسیک ، قفس های دارزای فیلتر و یا در بسته برای جابجایی حیوانات ، عی��ار سنج رادیواکتیویتی عین��ک محاف��ظ ، ه��ود ، تس��هیالت ب��رای انج��ام واکسیناس��یون ،

ماشین لباسشویی برای شستشوی روپوش ها

49

پبوست ها -شیوه صحیح نظافت ، در صورت ریختم مواد خطرناک زیستی 1

عوامل عفونی ) بر اساس سطوح مختلف ایمنی زیستی ( –الف ایمنی زیستی به معنای رعایت اصول ایمنی و استفاده ص��حیح از وس��ائل حف��اظتی در موقع کار با مواد بیولوژیکی خطرناک ) باکتری ها , قارچها ، ویروس ها و غیره (

تقسیم می شود . در جدولlevelاست . ایمنی زیستی به طور کلی زبه چهار درجه زیر به طور خالصه سطوح و ختل��ف ایم��نی ذک��ر ش��ده اس��ت ) اطالع��ات کام��ل در

تدوین کمیته علمی واح�د–جزوه حفاظت ایمنی در آزمایشگاه های زیست پزشکی ایمنی و بهداشت کار دانشکده پزشکی موجود می باشد . این جزوه باید در تم��امی

آزمایشگاههای این داشکده در دسترس باشد(.Biohazardش��یوه ص��حیح نظ��افت در ص��ورت ریختن م��واد خطرن��اک زیس��تی Spill

Clean-Up

با توجه به نوع ماده خطرناک زیستی ، نظافت را می ت��وان ب��ه یکی از روش ه��ایزیر انجام شود .

در صورتیکه ماده ریخته شده شامل خون یا دیگر مایعات بدن باشد . بعد از پوشیدن دستکش ، مایعات ریخته شده با دستمال جاذب الرطوبه ) دس��تمال-

کاغذی ( یکبار مصرف حمع آوری شود . تمام سطح آلوده به خون و مایعات دیگر بدن ، با آب و صابون تمیز شود . - ب�ه1ضد عفونی محل آلوده با محل�ول ت�ازه تهی��ه ش��ده ای از وایتکس ب�ا غلظت ) -

آب ( ml9 وایتکس + ml1( انجام شود )10(100 ب��ه 1بعد از ضد عفونی و جمع آوری محلول ، محل مورد نظر با وایتکس ) -

تمیز گردد . تمام وسایل استفاده شده یکبار مصرف را در کیسه غیر قابل نفوذ گذاش��ته ، درب-

آن بسته ذو قبل از دفع اتو کالو گردد . ب- در صورتیکه ماده ریخته شده شامل میک22رو ارگانیس22م ه22ای کش22ت

( باش22د ) مانن22د =BL2داده شده مربوط به زیست ایمنی س22طح دوم ) E.Coli –Adenoviruses - staphylococcuss sp )... و

ابتدا افرادی را که در آزمایشگاه هستند آگاه کنید . -1مسئول آزمایشگاه یا مسئول ایمنی را در جریان قرار دهید . -2

50

وسایل و مواد مورد نیاز مانند وایتکس ، مایع ضد عفونی کنن��ده ، دس��تمال و حول��ه-3 ای کاغذی یا پارچه ای ، انبر ، کیسه اتو کالو و ..... ( ب��رای رف��ع آل��ودگی را ف��راهم

آورید . از وسایل حفاظتی خاص ) پیشبند یکبار مصرف محافظ چشم ؛ دستکش ، پوش��ش-4

کفش و ماسک ( استفاده نمایید . س��طح آل��وده را ب��ا اس��تفاده از م��واد ض��د عف��ونی کنن��ده مناس��ب ب��ه ت��رتیب زی��ر-5

پاکساززی نمایید . سطح آلوده را با حوله کاغذی یا روزنامه بپوشانید . - % را در اطراف محل آلوده به10محلول هیپوکلریت سدیم ) وایتکس ( رقیق شده -

سمت مرکز ، به طوریکه باعث گسترش آلودگی و ترشح به اطراف نشود بریزید . دقیقه صبر نمایید . 20- بعد از جمع کردن دستمال های آلوده با پارچه یا دستمال کاغذی آغشته به ماده ضد-

عفونی کننده ) الکل( محل آلوده را تمیز کنید . وسایل غیر قابل اتو کالو شدن را با استفاده از ماده ضد عفونی کننده تمیز کنید . - وسایل تیز آلوده را در ظرف مخصوص ظروف تیز قرار دهید وسایل آلوده دیگر که-

طی مراحل تمیز کردن مورد استفاده قرار گرفته اند را درون کیسه وس��ایل آل��ودهقرار دهید و آن را بر چسب مناسب مشخص نمایید .

وسایلی که باید دوباره مورد استفاده قرار گیرن��د را در کیس��ه مخص��وص ب��رای ات��و-کالو شدن ارسال کنید .

وقتی دستکش ها را از دست خارج کردید حتما دست ها را بشویید . - ج- در صورتیکه ماده ریخته شده ش��امل میک��رو ارگانیس��م ه��ا ی کش��ت داده ش��ده

( باشد ) مایکوباکتریوم تربوکلوزیس وBSL3مربوط به زیست ایمنی سطح سرم ) (( . TBکشت های )

افرادی که احتماال دچار صدمه یا آلودگی شده اند باید از محیط خارج شوند . س��ایر-افراد نیز محیط را ترک کنند.

برای پیشگیری از انتشار آلودگی درب آزمایشگاه بس��ته ش��ود و م��دت ی��ک س��اعت-کسی داخل نگردد .

- شخصی که قرار است محل آلوده را تمیز کند باید از این اتفاق و نوع آلودگی کامالمطلع باشد .

نظافت کننده باید گان ، دستکش و ماس��ک مخص��وص بپوش��د و محاف��ظ مخص��وص-روی کفش خود بکشد .

( آل��ودهBSL2محل آلوده به روش نظ��افت مرب��وط ب��ه زیس��ت ایم��نی س��طح دوم )-زدایی و تمیز شود .

شستشوی لباس آزمایشگاه : هر گونه لباس مح��افظی ک��ه در آزمایش��گاه پوش��یده می ش��ود بای��د در مح��ل ک��ار شسته شود. لباس های کثیف جمع آوری و در کیسه ه��ای غ��یر قاب��ل نف��وذ گذاش��ته شود ، در رختشوخانه باید با پوش��ش محاف��ظ مناس��ب اق��دام ب��ه شس��تن لباس��های

آلوده شود .

51

( پوش��یدهBSL3لباسهای محافظی که در آزماتیشگاه زیس��ت ایم��نی س��طح س��وم )می شوند . باید قبل از شستشو با شیوه مناسب ضد عفونی شود .

دستور العمل تماس با عوامل آلوده کننده عفونی و نیدلینگ -3 قبل از ورود به آزمایشگاه باید وض��عیت واکسینس��یون ) ک��زاز و هپ��اتیت ( و س��طح آنتی بادی فرد در معرض خط��ر چ��ک ش��ود و م��دارک مرب��وط در پرون��ده بهداش��تی موجود واحد ایمنی و بهداشت کار ثبت شده باشند . در صورت عدم وج��ود س��ابقه واکسیناسیون ، با مراجعه ب��ه واح��د ایم��نی و بهداش��ت ک��از ش��خص بالفاص��له تحت واکسیناسیون قرار بگیرد و سه ماه بعد از نظر سطح آن��تی ب��ادی چ��ک ش��ود . بای��د

ب��و.د بای��د ی��ک دوره کام��ل10MIU/ml باشد اگر تیتر زی��ر 10MIU/mlتیتر باالی ب��ود این10MIU/mlهپاتیت دیگر زده شود . اگر دوباره تیتر چک شد و باز هم زیر

می باشد . non respondفرددر صورت نیدینگ بر اساس دستور العمل زیر عمل شود :

زخم و محل آسیب دیده پوست باید با اب و صابون شسته ش��ود . ب��ه دلی��ا اس��یب-1 های احتمالی ، به کار بردن مواد سوزاننده و آنتی س��پتیک ه��ا ب��ر روی زخم توص��یه

نمی شود ) درمان محل برخورد مشابه درمان استاندارد زخم ها است . ( سریعا مشخصات منبع آلوده کنده از نظر وجود آل��ودگی ویروس��ی هپ��اتیت و ای��دز-2

بررسی گردد. در صورت آلوده نبودن نمونه ، درمانی الزم نیست . اما در صورتیکه نمونه آل��وده-3

س��اعت پس از برخ��ورد و جهت24ب��ه وی��روس هپ��اتیت ب��ود ح��داکثر ظ��رف م��دت ویروس ایدز حداکثر یک ساعت پس از برخورد سریعا" به مراکز زیر مراجعه گردد.

- دس22تور العم22ل اطف22اء حری22ق ب22ا اس22تفاده از خ22اموش کنن22ده ه22ای3دستی

-هر زمانی که عالمت هشدار آتش در طبقه شما به ص��دا در آم��د از طری��ق نزدی��کترین درب خروجی ساختمان را ترک نمائید .

-در صورتیکه متوجه اتش سوزی شدید ، آژیر آتش ) نزدیکترین دکمه اعالم خط��ر (را بصدا در آورید .

تماس بگیرید . 125- با شماره آتش نشانی - اگر آتش کوچک است ، سعی کنید با کپسول اطفای حریق آن را خ��اموش کنی��د .

و برای آتس سوزی هایCO2برای آتش سوزی های وسایل برقی از کپسول های مایعات قابل اشتعال از کپسول های پودری استفاده نمائید.

- هرگز اجازه ندهید که آتش بین شما و درب خروجی قرار گیرد . - اگر آتش به تجهیزات الکتریکی توسعه یافت ، آنها را از برق بکشید .

- اگر قادر به خاموش کردن آتش نیستید ، سریع از درب اضطراری خارج شوید . ونگهبانان را در جریان بگذارید .

- قبل از باز کردن درب ها ی بسته ، آن را با پشت دستتان لمس کنید . - اگر سرد بود با احتیاط خارج شوید .

52

- اگر اتاق را دود گرفته است ، خود را خم کرده و خارج شوید . - اگر می توانید آتش سوزی را حتی المکان با بس��تن درب ه��ا و پنج��ره ه��ا مح��دود

کنید ولی درها را قفل نکنید .

-هرگز از آسانسور طی آتش سوزی استفاده ننمائید . - از پله ها برای تخلیه استفاده نماید .

-در زمان تخلیه کفش های پاشنه بلند نپوشید . در زمان تخلیه از بردن بطری آب و سایر مایعات خودداری کنید ، زیر خط��ر ریختن-

و لیز کردن مسیر و زمین خوردن وجود دارد . بدون اجازه مسئولین ایمنی و تاسیسات به ساختمان بر نگردید . -برای ورود دوباره به ساختمان منتظر دستور مسئولین ایمنی و تاسیسات باشید . - برای اطفاء آتش های کوچک و نبود تهدید جدی از کپس��ولهای آتش نش��انی مراح��ل-

نامیده می شود که مخفف ح��رفPASSزیر را انجام دهید . این مراحل اصطالحا ( PULL- AIM – SQUEEZE – SWEEPاول کلمات زیر است )

ضامن موجود در دسته کپسول را بکشد -1آن را به طرف قاعده آتش نشانه روید -2 و ش��لنگ را9 م��تر از آتش ایس��تاده3دسته کپسول را فشار دهید . با فاصله ح��دود -3

بصورت جارویی حرکت دهید . چشم شوی اضطراری :–دستور العمل استفاده از دوش -4

در صورت پاشیده شدن مواد شیمیایی به چشم یا آلوده شدن بدن با مواد شیمیایی ريال سطح آلوده باید سریعا با مقدار زیادی آب شستشو ش��ود . ب��رای این منظ��ور می توانی��د از چش��م ش��وی ) جهت رف��ع آل��و.دگی از چش��م و ص��ورت ( و دوش

اضطراری جهت رفع آلودگی از قسمت های مختلف بدن استفاده نمایید . نکات قابل توجه :

دقیقه با آب شستشو دهید .15قسمت آلوده بدن یا چشم و صورت را برای مدت - آب یا محلول شستشو نباید مستقیما بر روی کره چشم پاشیده شود . پاش��یدن آب-

به چشم از سمت بینی به سمت خارج چشم انجام گیرد ، این کار ب��اعث جلوگ��یریاز آلوده شدن چشم دیگر می شود .

در صورت استفاده از لنز باید سریعا لنز از چش��م خ��ارج ش��ود و بع��د چش��م ب��ا آب-کامال شستشو داده شود .

ط��بیعی اس��ت هنگ��ام پاش��یده ش��دن آب ب��ه چش��م ، چش��م بس��ته می ش��ود و این- موضوع باعث جلو گیری از خروج مواد شیمیایی از چشم می شود پس حتما س��عی

نمائید چشم باز باشد . مراجعه به پزشک باید سریع انجام پذیرد . این امر می تواند باعث ک��اهش احتم��ال-

آسیب دائمی به چشم شود ) با واحد ایمنی و بهداشت تماس بگیرید ( . جهت جلوگیری از آسیب از وسایل حفاظت فردی مناسب مثل عینک های حفاظتی-

، گاگل ، شیلد صورت استفاده نمایید . ) برگه اطالع��ات ایم��نی م��واد ( را مطالع��هMSDSقبل از کار با هر ماده ای ابتدا -

نمایید . 53

م��واد می توانی��د ب��ه ش��رکت س��ازنده و ی��اMSDSبرای کسب اطالعات پ��یرامون -آدرس مقابل مراجعه نمایید .

HTTP : // MED . SUMS .AC.IR /DEPUTIES / POSHTIBANI /EMENI /MSDS.HTML

دستور العمل تفکیک زباله در دانشکده پزشکی :-5 : مخصوص زباله های معمولی از جمله خوراکی ها ، مواد زائ��د غ��یرسطل سفید

خطر ناک و غیر عفونی ، کلیه موادی که عف�ونت زدایی ب��ر روی آنه�ا انج��ام گرفت��هاست و .... می باشد .

: مخصوص زباله های عفونی مانند کلیه پس��ماندهای آل��وده ب��هسطل زرد بزرگ معرفهای آزمایش��گاهی–خون ، کلیه پسماندهای آلوده به ترشحات بیماران عفونی

و .... می باشد . : محیط های کشت آلوده باید حتما قبل از دفع اتو کالو شده و ی��ا ب��ا محل��ول1نکته

رقیق ش��ده وایتکس ) ب��ه نس��بت ی��ک ب��ه ده ( خن��ثی ش��ده و س��پس بعن��وان زبال��همعمولی دفع گرد .

: مایعات بیولوژیکی بدن ) خون ، ادرار ... ( حتما بای��د قب��ل از دف��ع ات��و کالو2نکته شده و یا با محلول رقیق شده وایتکس ) به نسبت یکه به ده ( خنثی شده و سپس

در سیستم فاضالب دفع گردد . Safety boxمخصوص سر سرنگ ، تیغ بیستوری ، شیشه های شکسته و هرگونه :

ظرف پر ش��د درب ظ�رف را محکم4/3وسایل تیر و برنده می باشد ، هنگامی که بسته و جهت دفع و دریافت ظرف جدید با کارشناس راب��ط ایم�نی بخش هم�اهنگی

فرمائید . وسایل تیز و برنده آلوده به هیچ عنوان در سطل های دیگر دفع نگردند .

: مخصوص ژل های اتیدیوم بروماید و سایر زباله های جامد آلوده بهسطل قزمز اتدیوم بروماید . ) و سایر زباله ه��ای ش��یمییی ( ک��ه روش دف��ع آنه��ا س��وزاندن می 8باشد . مثل مواد س��یتو توکس��یک ....( می باش��د . در اول ه��ر م��اه راس س��اعت

صبح جهت سوزاندن ارس��ال می گ��ردد . جهت دف��ع آن ب��ا کارش��ناس راب��ط ایم��نیبخش هماهنگی نمایید .

نکته : محلولهای شیمیایی قبل از دفع باید با روش مناسب خن��ثی گردی��ده و س��پسدر فاضالب دفع گردد .

نکته : محلولهای شیمیایی که نیاز ب��ه دف��ع وی��ژه دارن��د مانن��د فن��ول و .... نبای��د در سیستم فاضالب دفع گردد بلکه بسته به نوع ماده شیمیایی در ظرفه��ای مخص��وص نگهداری شده و با برچسب محتوای ظرف ، نام بخش ، تاریخ تولید ماده به صورت خوانا و بزرگ روی ظرف مش��خص ش��ود و جهت دف��ع آن ب��ا مس��ئول ایم��نی بخش

هماهنگ شود . مایع ( بر اساس قوانین سازمان ان��رژی اتمی بای��د–نکته : مواد رادیو اکتیو ) جامد

انجام پذیرد .

54

: مخصوصالشه و اندام حیوانات می باشد . این زباله ه��ا بای��د ب��ه نح��وسطل آبی مناسب در پالستیک بسته بندی شده و در فریزر مربوط��ه ت�ا زم�ان حم�ل نگه�داری

شود . از ریختن زباله معمولی در سطل و کیسه زباله ه��ای خطرن��اک ش��یمیایی و عف��ونی خودداری فرمایید و تولید و میزان زباله خطرناک عف��ونی و ش��یمیایی را ب��ه ح��داقل

ممکن برسانید . از تغییر کاربر و استفاده از سطل ها و کیسه های زباله به غیر از همان مورد خاص

جدا خوداری نمایید در صورت وجود هر گونه نقص در این مورد سریعا ب��ه مس��ئول آزمایش��گاه اطلب��اع

دهید . رفرانس

حفاظت و ایمنی آزمایشگاه دانشگاه علوم پزشکی شیراز-کتابچه ی راهنماي

55