Upload
others
View
17
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Co nas śmieszy?
zajęcia zdalne UTW Tychy
na Dzień Dziecka
Trochę teorii
Co oznaczało słowo HUMOR?
Słowo dopiero od stu lat oznacza ‚śmieszność, zdolnośćpostrzegania zabawnych stron życia’. Wcześniej: ‚płyn, ciecz ustrojowa’ (z łac. Humaor, umor – ‚wilgoć, płyn, sok’
Limfa – humory wodniste.Humory idą, biją komuś do głowy. Rana nie zagraża niebezpieczeństwem utraty nogi, chyba żeby krew i humory były we mnie złe.
Dawniej sądzono, że nastroje ludzi zależą od fizjologii, co się dzieje w ich organizmach.
Poczucie humoru
- cecha, którą zdaniem wielu badaczy -
ludzie różnią się od zwierząt.
Humor i śmiech od zarania dziejów przedmiot
badań naukowych.
Humorologia - osobna dziedzina badań.
Poczucie humoru
zdolność do postrzegania wydarzeń życiowych z perspektywy optymistycznej, doświadczanie pozytywnych
emocji wywołanych czyimś żartem oraz wzbudzanie podobnych afirmacji u innych.
niezwykle istotny wymiar współżycia społecznego oraz percepcji samego siebie.
Humor - cecha osobowości,indywidualna kompetencja
• w dużej mierze odpowiada za regulację kontaktów interpersonalnych,
• zapewnia subiektywne wewnętrzne wsparcie
• pomaga radzić sobie z niekorzystnymi sytuacjami osobistymi
Po
czu
cie
hu
mo
ru zdolność do dostrzegania pozytywnych stron życia
oraz śmiech
★niewątpliwie dostarczają pozytywnej stymulacji,
★pozwalają redukować negatywne napięcie,
★poprawiać samopoczucie,
★a nawet zwiększać fizjologiczną odporność organizmu!
Śmiejemy się z osób, rzeczy, zdarzeń,
ponieważ dostrzegamy ich komizm,
(cechy osoby, sytuacji, zdarzenia, przedmiotu, wypowiedzi itp., które budzą wesołość, rozśmieszają), czyli
ŚMIESZNOŚĆ, ZABAWNOŚĆ, KOMICZNOŚĆ
KO
MIZ
M (H
UM
OR
) • SYTUACYJNY – zabawne, nieoczekiwane
spiętrzenie niefortunnych i niezwykłych
przypadków oraz zachowań bohatera;
• POSTACI – uwypuklenie pewnych cech
charakteru postaci (np. głupoty, skąpstwa,
samochwalstwa, tak, aby stały się dominujące).
Bohaterów wtedy tylko tak zapamiętujemy;
• JĘZYKOWY – widoczny w grze słów
(wieloznaczność, skojarzenia, modyfikacje
frazeologiczne), żartach, dowcipach, zabawnych
powiedzonkach.
Jaka jest istota komizmu?
Co nas śmieszy?
• Czyjeś nieszczęścia i niepowodzenia (możemy się poczuć od kogoś lepsi);
• Rzeczy dziwne, nienormalne (np. człowiek z dwiema głowami);
• Absurd (coś pozbawionego sensu, niedorzeczność);
• Zabawy słowem (wykorzystujemy bogactwo języka);
• Humor turpistyczny (oswajamy sprawy przykre, ostateczne);
• Humor z podtekstem seksualnym.
Czemu służy komizm? Jakie pełni funkcje?
• Wywołuje radość, powoduje zabawę (zatem pełni funkcję estetyczną).
• Uczy nas, co sądzić o pewnych zjawiskach, których się dotąd baliśmy lub wstydziliśmy (to funkcja dydaktyczna). W tym celu wykorzystuje m.in. ironię.
IRONIA– ukryta drwina, utajone szyderstwo, złośliwość zawarta w wypowiedzi pozornie aprobującej.
AUTOIRONIA – ironia wobec samego siebie.
Dowcip językowy
Wykorzystuje ogólne mechanizmy komiczne, np.
przesady,
wyolbrzymienia,
dysproporcji,
powtarzalności,
kontrastu,
nieprzystawalności,
zdziwienia, absurdu.
Dowcip językowy z tekstu Gałczyńskiego Babcia i wnuczek:
Zbyszku, przestań w zębie grzebać,Zbyszku, nie kręć kulek z chleba,Zbyszku, nie bierz tyle soli,Zbyszku, zupę jedz powoli,Zbyszku, nie rusz tego kwiatka,Zbyszku, wolno, bo się zatkasz,Zbyszku, ocet cię zabije,Zbyszku, nie drap się tak w szyję,Zbyszku, wyjmij dłoń z kieszeni,Zbyszku, nie kładź się na ziemi,
Wykorzystuje wewnętrzne właściwości języka.
Dowcipu tego rodzaju nie można przełożyć ani na malarstwo, ani na muzykę, ani nawet (często) na inny język.Taki komizm polega na:● modyfikacjach postaci wyrazów i związków frazeologicznych:
na przykład zrobił to Julian Tuwim w wierszu “Do rymu”:Miałem sen, że go wspomnieć strach! Sen dziki, barbarzyński:Że Konstanty Ildefons Bach To Johannes Sebastian Gałczyński, A Ildestian Sebafons GachTo Jihanty Konstatntes Bachczyński, I że wszyscy, we czworo, śpiewaliHymn dla NataliiI że Poświęcili go Kirze.
Dowcip językowy
b) tworzenie żartobliwych neologizmów
- Chryzostoma Bulwiecia podróż do Ciemnogrodu
c) wykorzystanie wieloznaczności wyrazów i homonimii, np.:
Krawiec wyszedł z domu i zaszył się w ciemnościach.
Komizm językowy jest składnikiem wielu reklam, tekstów prasowych oraz tzw. humoru z zeszytów. Najczęściej polega naudosłownieniu metafor, do którego dochodzi po rozbiciuzwiązków frazeologicznych, albo błędnym budowaniu zdań. Oto przykłady takiego niezamierzonego komizmu:
Kupił rower do spółki z Markiem, którym dojeżdżał do pracy.
W tej dolegliwości maczały palce bakterie.
Źródło przykładów: Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. K. Kłosińska, Warszawa 2004
Dowcip językowy w literaturze – nowe gatunki poetyckie
Lepiej w domu zjeść konserwę,niż mieć tutaj w życiu przerwę.
Lepszą będziesz mieć karnację,gdy u siebie zjesz karnację.
Kto powiedział, że Jankesizwykli wstawać o poranku,tego nawet cud nie wskrzesi u Pijarów na krużganku.
Kto zaś o Sarmatach twierdzi, że z kimkolwiek im do pary,niech się nad nim lud rozsierdzipod plebanią świętej Klary!
Polska literatura ma szczęście do wybitnych poetów, a jednocześnie humorystów. Wymieńmy chociażby JulianaTuwima, Stanisława Barańczaka, Wisławę Szymborską.
Z tomu Rymowanki dla dużych dzieci poetki pochodzą wierszenależące do takich wymyślonych przez nią gatunków, jak lepieje i moskaliki. Oto kilka przykładów wierszy tych gatunków:
• Limeryki:
Tutaj spoczywa Krzysztof Przywsza, a tuż przy Przywszy żona bywsza.Jak widać z porównania dat,te zgony dzieli kilka lat -nieboszczka była dłużej żywsza."
• Moskaliki:
"Kto powiedział, że Francuzkipiją kawę z filiżanek,temu pierwszy dam po buzipod świątynią Felicjanek."
• Lepieje:
"Lepiej molestować dziatwę,niż zjeść tutaj kuropatwę."
• Odwódki:"Od samogonu utrata pionu."
• Altruitki:"Ulżyj trawie w obowiązkach:sam wybujaj na Powązkach."
• Galeria Pisarzy Krakowskich:"Tu Pilch z kieliszkiem pustym w ręce.Malarz dał wyraz jego męce."
• Podsłuchańce:" - Lenina nie wszystko przeczytałem. Bo zresztą on też nie wszystko napisał."
Zobacz więcej!
S. Barańczak wymyślił – i umieścił w zbiorze Pegaz zdębiał – takie gatunki, jak:● alfabetony, ● palindromadery,● onoanagramy, ● mankamęty, ● obleśniki, ● idiomatoły, ● poliględźby,● liberyki, ● turystychy, ● bezecenzje● i in.
Za każdym razem poeta inaczej bawi się językiem i konwencją literacką.
Przykłady onoanagramów, czyli anagramów
takiego przestawienia liter czyjegoś imienia i nazwiska (bez opuszczania ani dodawania ani jednej litery),
aby w efekcie powstało nowe imię i nazwisko.
Adam Mickiewicz - Wice “Imci” Mazdaalias Ewa Dizma - Kmicic alias C. Mama - Dziewicki alias Madzia M. Cwiecik alias Ewa Dizma - Kmicic
StylizacjeMechanizmy komiczne są wykorzystywane także w stylizacjachhumorystycznych. Efekt komiczny osiąga się dzięki łączeniuelementów różnych stylów, stosowanie wymyślnych metafor dlanazwania rzeczy i zjawisk prozaicznych, używanie ozdobnychepitetów itd. Często humor słowny łączy się z humoremsytuacyjnym. Przykład z powieści Kornela Makuszyńskiego “Szaleństwa panny
Ewy”:
Moja matka wie, że biedny malarzyna też musi czasem pomieszkać. Powiadam pani, że moi koledzy tak ją kochają, jak to tylko malarz potrafi. Rodzicielka ma ze sześćdziesiąt swoich
portretów i na każdym jest coraz młodsza, a pod każdym mogłaby napisać, jak to uczynił jeden ojciec święty, co pod swoim kiepskim konfesjonałem napisał: "nie bójcie się, to ja!" Złoto moje
kochane! I pani może przypuścić choćby, że nie przytuli biednej dziewczyny, córki takiego człowieka... Co to? Łzy? O, niewieścia kreaturo! Proszę w tej chwili wytrzeć ten zadarty nos, bo
będzie nieszczęście! I niech młoda osoba zbiera manatki. Bez żadnego gadania, bez łez, bez jęków i szlochów.... Hej, kundlu, zbieraj się i ty! Niech pani patrzy, ten potwór jeszcze je... Dziwny pies...
Chętnie bym go namalował, ale jako martwą naturę. Żywy jest okropny... Otarła pani nos?
GROTESKA Wyrazy i zwroty z różnych, często skrajnie odmiennychstylów przeplatają się ze sobą, piętrzą się, dominują kontrasty,tragizm przeplata się z komizmem, nastrój podniosły towarzyszyzjawiskom prozaicznym; normy i konwencje są traktowanelekceważąco lub satyrycznie.
Polecam: "W oparach absurdu"
Do literackich zabaw wykorzystujących mechanizmy komizmu należątakże parodie i pastisze. W utworach obu tych gatunków naśladujesię czyjś styl, jednak parodie służą ośmieszeniu (np. manieryliterackiej), pastisze zaś – wyłącznie zabawie autora i czytelnika. Przykład parodii:
Polska literatura obfituje w teksty wykorzystujące dowcip językowy.
Oto kilka przykładów – ku uciesze.
Wiersz o wielosłowiu przemądrzałych artykułów polemiczno-krytycznych
Gadu-gaduI ani śladu.
(J. Tuwim, z tomu Jarmark rymów, Warszawa 1958)
Belgia Stolica, Bruksela,Imienia udzielaJarzynie: brukselce. Nie cenię ja wielceBrukselki: jarzynaSmakiem przypominaGumową uszczelkę. Ale zgań brukselkęW obecności Belga:Czeka się obelga.
(S.Barańczak, Geografioły, Warszawa 1998) ***
KoniugacjaPewien cudzoziemiec skarżył się na trudny język polski. Jako dowód przytaczałkoniugację czasownika JEŚĆ:Ja jem – od „jajo”ty jesz – od „tyć”on je – przecież JE to czwarty przypadek liczby mnogiej od ONA, więc KOGO on i CO?my jemy – od „myć”wy jecie – od „wyć”oni jedząc – od „jechać” (my jedziemy, wy jedziecie, oni jedzą)
(J. Tuwim, Cicer cum caule, czyli groch z kapustą, Warszawa 1958) ***
Wypracowanie 8-letniej dziewczynki:
Kot rozmnaża się przez swoje małe, które są dziewięć dni ślepe.Potem dostają oczy, a stara się nimi opiekuje, albo lata po dachachza kotami. Kotki są bardzo zabawne i zajmują się kłąbkami nici albo innymi swawolami. Potem uczą się łowić myszy, przyczem ich pazurów nie słychać. Uszy są ostre i kończyste do śledzena myszki. Wreszcie wychodzi z dziury. Pozwala jej parę razy latać nim ją pożre. Kot jest obciągnięty różnym futrem. Bywa elektryczny, jak się go odwrotnie pogłaszcze. Z tyłu za nim znajduje się ogon coraz cieńszy, aż na końcu ustaje. Wskutek swych pazurów jest bardzo przywiązany i wspina się na drzewa, gdzie łowi jaja dla swych młodych.
(J. Tuwim, Cicer cum caule, czyli groch z kapustą, Warszawa 1958)
***W zapędzie krasomówstwa:
• Wszystkie okręty spalimy za sobą i z rozwiniętymi żaglami wpłyniemy na ocean wolności! (z przemówienia w parlamencie austriackim)
• Skruszona uklękła w swoim sercu (z kazania o pokutującej Magdalenie)• Panowie, będę uważał tę szablę za najpiękniejszy dzień mego życia!
(Prudhomme, dowódca oddziału gwardii narodowej, która mu ofiarowała honorową szablę)(J. Tuwim, Cicer cum caule, czyli groch z kapustą, Warszawa 1958)
• Ja i moja żona jesteśmy razem 8 osób, dlatego potrzebujemy czteropokojowego mieszkania.
• W tym domu klozet chyli się ku starości, a jak na nim siedzę, jestem związany z niebezpieczeństwem życia.
• Porządne legowisko jest całkiem wykluczone, bo jeden musi spać na ziemi, co dla stanowiska moralności i zdrowia jest głęboko niebezpieczne. W tych warunkach moje życie jest głęboko żałujące.
• Mam reumatyzm i 4-letniego syna. Wszystko skutkiem wilgoci.
(J.S. Bystroń, Komizm, Warszawa, wyd. I 1939, wyd. II 1993)
***Scena z lekcji szkolnej; nauczyciel przerabia Zemstę Fredry: (Stary cześnik, jęty szałem, /Strzelał do mnie...)- Czym strzelał cześnik?- Jętyszałem. - Co to jest jętyszał?- Broń turecka, rodzaj samopału.
(J.S. Bystroń, Komizm, Warszawa, wyd. I 1939, wyd. II 1993)
Scena z lekcji szkolnej: rozbiór znanej popularnej piosenki:
Wesoły, szczęśliwy / Krakowiaczek ci ja
- Co robi Krakowiaczek?- Krakowiaczek cija. - Co to jest cijać?
(J.S. Bystroń, Komizm, Warszawa, wyd. I 1939, wyd. II 1993)
***
Wywieszka sklepowa nad zakładem felczersko-fryzjerskim w małym miasteczku żydowskim:
Tu się wyrywa zębyi
golenie(J.S. Bystroń, Komizm, Warszawa, wyd. I 1939, wyd. II 1993)
Rozmowa
Kiedy to było, nie wiem,i gdzie, nie umiem powiedzieć:Spotkał się pan Trzypotrzyz panem Niwpięćniwdziewięć.
Mówili ze sobą długo,lecz rwał się rozmowy wątek,bo obaj panowie gadaliwciąż piąte przez dziesiąte.
Lecz wreszcie doszli do zgody,rozmowa gładko się toczy: Trzypotrzy mówi ni w pięć, ni w dziewięćNiewpięćniwdziewięć trzy po trzy.
A.M. Swinarski, Rozmowa [w:] Satyra prawdę mówi..., oprac. Z. Mitzner i L. Pasternak, Warszawa 1963
Życzę Państwu mnóstwa okazji do radości,nie tylko 1 czerwca!