Çocuk Sağlığının İzlenmesi

Prof. Dr. Ufuk Beyazova

Kocaeli-Ekim/2014

Sağlamsa neden izliyoruz?

Çocuk Sağlığını İzlemenin Amaçları

Çocukların sağlığını:

• 1) değerlendirmek• Büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesi • Erken tanı

• 2) korumak• Aşılama• Riskleri belirleme• Aile danışmanlığı

• 3) geliştirmek• Bedensel sağlık (spor, beslenme)• Çevresel sağlık (Fizik, biyolojik, toplumsal çevre)

İzleme sürecinde genel ilkeler

• Gülümseme ile başlamalı

• Ailenin gelen tüm bireyleri içeri alınmalı

• Oturtulmalı ve etkin dinleme yapılmalı

• Tanı ile yetinilmemeli, önerilere zaman ayrılmalı

• Hem kurum hem aile için kayıt tutulmalı

İzleme sürecinde genel ilkeler

• Aileyi ve çocuğu gözleme:

• Çocukla aile bireylerinin ilişkisi nasıl?• Aşırı yardım edici, çocuğa fırsat tanıyıcı, aşırı disiplinli, çok titiz,

ilgisiz, vb.

• Aile bireylerinin birbiri ile ilişkisi nasıl?• Sevecen, gergin, suçlayıcı, ilgisiz,vb.

• Çocuğun davranışları nasıl?• Aşırı hareketli, korkak, ilgisiz, saldırgan, vb.

Yaşa göre izlem konuları

• İzlemler,

sağlık personelinin “Bebek ve Çocuk İzlem Protokolleri”nin uygulanması sırasında kullanılmak üzere başvuru kaynağı olarak oluşturulmuştur.

• İzlemler,

Bakanlık politikaları ve Dünya Sağlık Örgütü’nün önerileri doğrultusunda, Milli Pediatri Derneği, Türk Pediatri Kurumu, Türk Neonatoloji Derneği ve Sosyal Pediatri Derneğinin katkıları ile hazırlanmış

Hekim çocuk sağlığını nasıl izler?

İzleme basamakları

• Öykü

• Muayene

• Taramalar

• Danışmanlık

Birinci ay

Birinci ay

• Öykü: • dışkılama,

• ağlama, • anne sütü alma,• kardeşlerle ilişki,• Annelik hüznü• Soy geçmiş• HBsAg taşıyıcılığı

• Fizik İnceleme:• gözde kırmızı

yansıma,• GKÇ • kalp sesleri,• genital organlar• Sakral çukur

HBsAg (+) anneBebeğe

HBIG+Aşı

Aşı 1 ve 6. ayda yeniden

9. ayda kontrol antiHBs (-) ise

aşılamayı yenile

Ev halkını kontrol et(Baba ve kardeşler)

HBsAg (+) olanları sevket

HBsAg (-), Anti HBs (-) ise aşıla

AntiHBs %95 (+) olur

• Aşılama sonrası yalnızca bebeklerin % 63.4’ üne serolojik kontrol yapılmıştı.

• Bir bebek HBsAg(+) bulundu.• Bebeklerin %88.1’ inde anti HBs pozitif idi• Kardeşlerin %65.8’i kontrol edilmişti. Bunların da %57.1i pozitif idi.

Polat S1, Camurdan AD, Aksakal N, Agladioglu S, Beyazova U, Sahin F, Atak A. Er A. Evaluation of perinatal and intrafamilial hepatitis B prevention programmes in a well child clinic: 9-year follow-up study in Turkey. Trans R Soc Trop Med Hyg. 2011 Apr;105(4):220-5.

Tarama Gerekçesi:

Annelerde doğum sonrası risk belirleyip

psikiatri danışımının yapılması

Böylece bebeğin bakım ve gelişiminin

sağlıklı olarak devamlılığının sağlanması

ANNEDE DOĞUM SONRASI DEPRESYON

RİSKİ TARAMASI

Tarama Yöntemi:

Edinburgh postnatal depresyon

ölçeği

Edinburgh ölçeği ile risk saptanan annelere psikiatri danışımı

Birinci ay danışmanlık

• Emzirme sorunlarının çözümü• Uyku• Giysi, oda sıcaklığı• Konak, pişik, burun

tıkanıklığı• Kolik• Sigara• Sünnet• HB aşısı• D vitamini

sünnet

• Ülkemizde ortalama sünnet yaşı 6 dır.• Çocukların yalnızca % 14.8’i bir yaşından önce sünnet olmuştu.• Ailelerin yalnızca % 15.2’i tıbbi yararı olabileceğini biliyordu.• Ailelerin %13.3’ ü geleneksel sünnetçiye yaptırmıştı.

Sahin F1, Beyazova U, Aktürk A.Attitudes and

practices regarding circumcision in Turkey.

Child Care Health Dev. 2003 Jul;29(4):275-80.

Uzun emzirmeyi sağlama

• Ortalama emzirme süresi 11.4 aydı.• 12 aydan önce emzirmeyi sonlandırmada risk faktörleri ilk

3 ayda ek besin başlamış olma, prematürelik, doğumdan önce emzirmeye niyet etmemiş olma• Annenin algısı «sütüm yetmiyor» Camurdan AD, Ilhan MN, Beyazova U, Sahin F,

Vatandas N, Eminoglu S. How to achieve long-term

breast-feeding: factors associated with early

discontinuation. Public Health Nutr. 2008 ;11(11):1173-9.

İkinci ay

İkinci ay

• Öykü

• Emzirme sorunu var mı?• Kaka sayısı• Kolik

• Fizik İnceleme

• Önceki muayenenin bulguları

• Ağırlık, boy, baş çevresi

• Kalçada abduksiyon kısıtlılığı

Yaşamın ilk 2 yılında dışkılama örüntüsü• Birinci ayda günlük kaka sayısı ortalama 6 idi.

• Olgunların neredeyse tümünde 2. ay sonunda azalmaya başladı.

• Bebeklerin %40’ında günde bir kakanın altına düştü

• 6. ay sonuna dek böyle devam etti

• Anne sütü alanların kaka sıklığı mama alanlardan yüksekti

• İlk 2 ayda kolik yakınması olanların kaka sıklığı 2 yıl boyunca azdı.

Tunc VT1, Camurdan AD, Ilhan MN, Sahin F, Beyazova U.

Factors associated with defecation patterns in 0-24-

month-old children. Eur J Pediatr. 2008;167(12):1357-62.

gelişimsel kalça çıkığı

GKÇ Risk Etmenleri: Aile öyküsü:

GKÇ’li kardeş %6 Ana ya da baba %12 Ebeveyn+kardeş %36

Makat gelişi

Ortopedik anomali (tortikollis, ayak anomalisi)

K/E = 4-10/1

İlk doğum

Çoğul gebelik

Oligohidramnios

Kundak

Sıklık 1/1000

GELİŞİMSEL KALÇA ÇIKIĞI

• Doğumsal değil gelişimsel olduğu için yürüyene dek her izlemde taranmalıdır

• Risk etmenleri varsa ya da • Abdüksiyon kısıtlı ise;4. aya dek USG,>4. ay kalça grafisi

Gelişimsel Kalça çıkığı taraması

• 5798 bebek 7 yıl içinde görüldü yürüyene dek izlendi• 111 bebekte risk faktörü vardı, 606 bebek muayenede

kuşkulanıldı• Hepsi ortopediye danışıldı sonuçta 10 hasta GKÇ tanısı aldı• Öykünün duyarlılığı %10, özgüllüğü % 99.8, Muayenenin

duyarlılığı %100, özgüllüğü %88.9 bulundu

Sahin F1, Aktürk A, Beyazova U, Cakir B, Boyunaga O, Tezcan

S, Bölükbaşi S, Kanatli U. Screening for developmental

dysplasia of the hip: results of a 7-year follow-up study.

Pediatr Int. 2004 Apr;46(2):162-6.

İkinci ay danışmanlık

• Anne işe başlayacaksa gerekli destek

• Emzirme danışmanlığı

• Bebekle konuşma

• DTaB-IPV//Hib, Pnömokok, BCG, Rotavirus

4-6 ay

4-6. aylar

• Öykü• Bebek doyuyor mu?• Ek besin başlandı mı?• Gelişmesi iyi mi?• Reflu

• Fizik inceleme• Büyümenin

değerlendirilmesi• Doğum ağırlığının iki

katına çıktı mı?• Gelişmenin

değerlendirilmesi• Diş çıkarma• Ayaklarını basabilme

Reflu belirtileri

• Sık sık bulantı, kusmaların olması• Başını geriye atma• Uzun ve sık hıçkırık nöbetleri• Yediklerinin ağzına geri

gelmesi (öğürme)• İştahsızlık – İyi beslenememe• Kilo kaybetme ya da yeterli

kilo alamama• Huzursuzluk, sık ağlama

nöbetleri

• Uyku bozukluğu• Tekrarlayan öksürük, hırıltı

atakları• Ses kısıklığı• Tekrarlayan orta kulak

iltihaplanması• Birden fazla zatürre geçirmesi• Günlük yeterli kaka

yapmama• Kansızlık

Her izlemde boy/ağırlık ölçümü

Riskli çocuklarda daha sık

büyümenin izlenmesi

İlk aylarda büyüme

• SGA bebekler 2. ayda akranlarını yakaladılar, LGA bebekler ancak 9. ayda akranlarının ağırlığına gerilediler.• 12 aydan uzun emzirilen SGA bebekler AGA bebeklerle aynı BKİ

gösterdiler. • 12 aydan kısa anne sütü alanlar akranlarından az büyüdüler.• İlk aylarda hızlı kilo alan SGA bebekler 5. yaşta hızlı kilo almamış

olanlardan daha obestiler. Çamurdan MO1, Çamurdan AD, Polat S, Beyazova U

Growth patterns of large, small, and appropriate for

gestational age infants: impacts of long-term

breastfeeding: a retrospective cohort study. J Pediatr

Endocrinol Metab. 2011;24(7-8):463-8.

4-6 ay danışmanlık

• Araba koltuğu• D3, Fe• Yabancılara tepki• Oyun, basit oyuncaklar• Düşme kazaları• Bebeği kitapla, resimle

tanıştırma• DTaB-IPV//Hib, pnömokok,

6. ayda ek olarak Hepatit B, OPA

Diş çıkarma

• Ortalama ilk diş çıkarma 7.4 +/- 2.0 (3-17 ay) aydı.• Cinsiyete bağlı farklılık yoktu.• Prematür ve term bebeklerde fark yoktu.• İlk dişler alt orta kesiciler(%86) ya da üst orta kesiciler (%13) idi.• Ailelerin %98’i diş çıkarma sırasında en az bir belirti

gözlediklerini söylediler.• En sık belirtiler sırasıyla ısırma, huzursuzluk ve ateş idi. Baykan Z1, Sahin F, Beyazova U, Ozçakar B, Baykan A

Experience of Turkish parents about their infants' teething.

Child Care Health Dev. 2004;30(4):331-6.

9-12 ay

9-12 ay

• Öykü• Nasıl besleniyor?• Pürtüklü yer mi?• İştahı nasıl?• Diş çıkarma?• Sözcükler• Neler yapabiliyor?• Kaza oldu mu?

• Fizik inceleme• Desteksiz oturabiliyor mu?• Ağırlık, boy ve baş çevresi• Çevreyle ilgili mi?• Şaşılık?• İnmemiş testis, hidrosel?

9-12 ay danışmanlık

• Aile sofrasına oturma• Pürtüklü besinleri çiğneme• Kitap • Oyunlar• Yeme yedirme sorunları• Aspirasyon, yanma, düşme• HBsAg taşıyıcısı anne

bebeğinin kontrolü• KKK, SÇ, Pnömokok aşıları

İştahsızlıkOrganik nedenler %5 i geçmez

Demir, çinko eksikliğiÇölyak hastalığı

İdrar yolu enfeksiyonuParazitler

Süregen enfeksiyonlarOrganik olmayan nedenler en sıktır

Çocuğun büyüme hızının yavaşlaması

Karşı çıkma yeteneğinin gelişmesiİyi annelik kavramının kiloyla

tanımlanmasıAna babanın sözünü geçirme ısrarı

Çocuğun zevklerine saygı göstermeme

Aşırı titzlik ve sabırsızlık

Çözüm:Sorun oluşmadan

önlemeAnlayış gösterme

Birbirinin yerine geçen besinler

Çocuğun hakkına saygıYemekte dikkatini

dağıtmamaIsrar değil teklif etme

CezalandırmamaAile ile, arkadaşlarla

yeme

Sıklık: %25-45

İkinci yıl

İkinci yıl

• Öykü• Merdiven çıkma-inme• Kalem kullanma• Sözcük sayısı• Cümle kurma• İştahı• Huyları, inatçılık• Tuvalet eğitimi

• Fizik inceleme• Yeni duyulan üfürümler• Sorulara anlamlı yanıtlar

verme• İdrar incelemesi• Risk varsa lipit, kolesterol

hiperlipidemiler

• Yakın akrabalarda: 55 yaş altı ani ölümBy-pass öyküsüHiperkolesterolemiAngiografi öyküsü

Koroner damar hastalığı

ObesiteDiabetes Mellitus

öyküsüAna babada

kolesterolün 240 mg/dl İlk LDL ölçümü 2. yaşta yapılmalıdır:

• 110 mg/dl altında ise 5 yılda bir• 110-129 arası ise yılda bir• 130 mg/dl ise diyet tedavisine alınır

İkinci yıl danışmanlık

• Sınır koyma• Yeme yedirme sorunları• Tuvalet eğitimi• İlaç, koroziv madde,

düşme,vb..• TV? Yaşına uygun kitap• Ayakkabı• DTaB-IPV-Hib, HA

Tuvalet Eğitimi

• Ortalama başlangıç yaşı 22.05 +/- 6.73, tamamlanma yaşı 28.05 +/- 8.40 aydı• Kırsalda ve gecekonduda yaşayan anneler daha erken tuvalet eğitimine

başlıyorlar• Yıkanabilir bez kullanan ailelerde de daha erken ve bu aileler eğitimde

cezalandırma yöntemini daha sık kullanıyorlar.• Öğrenim düzeyi yüksek ailelerde tuvalet eğitimi yaşı daha geç• Ortalama tuvalet eğitimi süresi 6.84 +/- 7.16 ay.• Tuvalet eğitimine 18. aydan önce başlandığında eğitim süresi en uzun. Koc I1, Camurdan AD, Beyazova U, Ilhan MN, Sahin F Toilet training

in Turkey: the factors that affect timing and duration in different

sociocultural groups. Child Care Health Dev. 2008 ;34(4):475-81

Üçüncü yıl

• Öykü• Uzun cümleler, öyküleme• Eş anlamlı, zıt anlamlı

sözcükler• Üç tekerlekli bisiklete

binebilme• Üç kısımlı resim çizme• Özbakım becerileri

• Fizik inceleme• Boy ve ağırlık ölçümü• Kan basıncı• İdrar incelemesi• Adını, soyadını,

cinsiyetini, yaşını söyleme• At büyüktür ya fare?

kan basıncı yüksekliği

• 3.yaştan başlayarak, yılda bir kez ölçülür

• Manşon omuz-dirsek uzunluğunun %40’ı kadar olmalıdır

• Yaş ve cinsiyete göre 95 persentilden yüksek değer hipertansiyondur

• En az 3 ölçümde yüksek bulunmalıdır

Üçüncü yıl danışmanlık

• Özdeşim yaşıdır iyi örnek olmalı• Hayali arkadaşları olabilir• Ufak deneyler, yardımlar• Korkular doğaldır• Öykü dinleme• Çocuğa kulak verme• TV

Dördüncü yıl

Dördüncü yıl

• Öykü• Oyunlar• Aile ile, arkadaşlarla ilişkiler• Beceriler• Beslenme sorunu• Disiplin sorunu• Kekemelik, tırnak yeme,vb.• Resim yapma• Yaşıtlarla oynama

• Fizik inceleme•Görme keskinliği•Diş çürüğü• Kan basıncı• Kare çizebiliyor mu?

Dördüncü yıl danışmanlık

• Kreş, yuva eğitimi• Sorularına doğru yanıtlar

verme• TV izleme sınırı• Görgü kurallarını öğrenme• Küfür öğrenir, üzerinde

durulmazsa bırakır• Yalan söyleyebilir

Beşinci yıl

• Öykü• Öyküyü ondan almalı• Ezbere şiir ya da şarkı

söyleme• Giyinip soyunabilme• Kendi yiyebilme• Sek sek oynama, ip atlama

• Fizik inceleme•Diş çürükleri• İşitme testi• Ayrıntılı resim çizdirme• Sayı saydırma•Üçgen çizebiliyor mu?

Beşinci yıl danışmanlık

• Çocuğu dinleme, sorularını yanıtlama• Bedenini koruma önerileri• okul öncesi sınıfa katılma• Trafik eğitimi• Yaşına uygun sanat ya da

spora yönlendirme

Teşekkür ederim