Codex Comanicus ve Karaçay-Malkar-Türkçesı

7/28/2019 Codex Comanicus ve Karaay-Malkar-Trkes

1/33

1

CODEX CUMANICUS VE KARAAY-MALKAR TRKES

Do. Dr. Ufuk TAVKUL

Trk Dnyas Dil ve Edebiyat Dergisi, (15), Bahar 2003, 45-81.ss.

ZET

Kuzey-Bat Trk leheleri aratrmalar asndan son derece nemli bir kaynak olan Codex Cumanicus,

XIV. yzylda talyan ve Alman misyoner rahipleri tarafndan hazrlanm, Karadenizin kuzeyinde yaamakta

olan eitli Trk boylar ile birlikte farkl dillerde konuan baz milletlerin ortak anlama ve ticaret dili olan

Kpak (Kuman) Trkesinin bir szln ve hristiyanla ait din metinleri ihtiva eden mhim bir eserdir.Codex Cumanicusun Kpak Trkesine ait kelime hazinesi ile Kpak grubuna giren ada Trk lehelerinden

Kazan Tatarcas ve Karaimce arasndaki benzerlik ve paralellikler konusunda eitli aratrmalar yaplmtr.

Kafkasyada konuulan Kpak lehelerinden Karaay-Malkar Trkesi de ayn miras paylaan bir Trk lehesi

olmas sebebiyle Codex Cumanicus ile byk benzerlik ve paralellikler tamaktadr. Bu makalede Codex

Cumanicus ile Karaay-Malkar Trkesinde ortak olan kelimeler incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Codex Cumanicus, Kpak Trkesi, Karaay-Malkar Trkesi

ABSTRACT

Codex Cumanicus that has been prepared by Italian and German missionaries in XIVth century is an

important resource for research of North-West Turkic dialects. It is a dictionary of Kypchak (Kuman) Turkish

which is a lingua franca on the northern regions of Black Sea. There are several linguistic research about the

parallelism of the vocabulary of Codex Cumanicus with Kazan Tatar and Karaim Turkic dialects. Karachai-

Balkar Turkish which is a Kypchak dialect spoken in the Caucasus holds parallellism with the vocabulary of

Codex Cumanicus. This article studies the common words in the vocabulary of Codex Cumanicus and Karachai-

Balkar Turkish.

Key Words

Codex Cumanicus, Kypchak Turkish, Karachai-Balkar Turkish


2/33

2

GR

Trk dili tarihi asndan, zellikle Kuzey-Bat Trk leheleri ve Kpaka aratrmalar iin

paha biilmez bir hazine deerinde olan Codex Cumanicus 1362 ylnda Petrarca adl bir kitap

koleksiyoncusu tarafndan Venedik Cumhuriyetine hediye edilmi ve Venedik Katedrali Ktphanesi

koleksiyonu arasnda yerini almtr. Eserin tek nshas bugn St. Marcus manastr ktphanesinde

saklanmaktadr1.

Muhtemelen 1303-1362 yllar arasnda yazlm olan Codex Cumanicus Volga (dil) rmann

aa mecralarnda faaliyet gsteren Fransiskan mezhebi mensubu talyan ve Alman misyonerler

tarafndan kaleme alnmtr. Gotik harflerle yazlm olan Codex Cumanicusta Kpak Trkesinin

(Kumancann) gramer zellikleri, Latince, Farsa ve Kpak Trkesi (Kumanca) kelime listeleri,

Kpaka-Almanca szlk ve Kpak Trkesi metinler yer almaktadr2.

Codex Cumanicustan 1656 ylnda ilk bahseden Tomasinidir. 1768 ylnda Leibnitz Codex

Cumanicusu Venedik Ktphanesi katalounda kefetmitir. 1769 ylnda Kont Jozsef Telekinin

ktibi Daniel Cornides Codex Cumanicusu Venedikte bulmu ve ilk 22 sayfasn kopyalamtr.

1826da J. Klaproth el yazmasn yeniden kefederek yaymlanmak zere dzenlemitir3.

1828 ylnda J. Klaprothun bu eser hakknda bilgi vererek baz blmlerini yaymlamasnn

ardndan uzun bir sre Avrupal bilimadamlar tarafndan adeta unutulan Codex Cumanicus hakknda

1875 ylnda O. Blau ber Volkstum und Sprache der Kumanen (Kumanlarn dili ve halkyat

hakknda) adl bir yaz yaymlam, 1880 ylnda Geza Kuun Budapetede Codex Cumanicusun tam

nerini ele almtr. Mehur Trkologlardan Radloffun 1885-1887 yllar arasnda Codex

Cumanicusun dil malzemesi ile ilgili yazlarnn ardndan XX. yzyl balarnda W. Bang CodexCumanicus ile ilgili almalarn neretmitir4.

Codexi Tomasininin Venedik Ktphanesinde kefiyle birlikte bu el yazmas eser bilim

dnyasnda uzunca bir srePetrarca Codexi adyla anlmtr. Eserin Venedikteki gemii hakknda

alan G. Gyrffy, el yazmasna verilen Petrarca Codexi adnn yerlemi bir hata olduunu ortaya

koymutur5.

Codex Cumanicus balca iki blmden olumaktadr. lk sayfasnda 11 Temmuz 1303 tarihi

yer alan birinci blmde Latince, Farsa ve Kumanca (Kpak Trkesi) szlk ve Kumanca gramer

kurallar, sosyal ve ekonomik hayata dair eitli kelimeler yer almaktadr. Eserin bu blmnde

Latinceden fazla talyancann tesiri hkim olduundan, talyanlar tarafndan yazld tahmin edilen bublme talyanca Codex ad verilmektedir.

kinci blmde hristiyanla dair Kumanca (Kpak Trkesi) metinler ve 47 tane Kumanca

bilmece yer almaktadr. Bu blmn banda Kumanca-Latince ve Kumanca-Almanca szlk

bulunmaktadr. Codex Cumanicusun bu blm Almanca Codex olarak adlandrlmaktadr. Bu

blmde hristiyan dinine ait ilahilerin yer almas dolaysyla, pek ok Trkolog bu eserin Alman

1 aatay, Saadet. Codex Cumanicus szl. Trk Leheleri zerine Denemeler.- 1978, s. 1412 Gabain, Annemarie von, Codex Cumanicusun dili. Tarih Trkiveleri.-Ankara: 1998, s. 673 Ligeti, L. Prolegomena to the Codex Cumanicus. Codex Cumanicus.-Budapest.: 1981, s. 44

aatay, 1978, s. 1425 Ligeti, 1981, s. 5


3/33

3

Fransiskan mezhebine mensup misyonerler tarafndan Kumanlar (Kpak Trklerini)

hristiyanlatrmak amacyla dzenlenmi bir eser olduunu dnmtr. Bilhassa eserdeki din

metinler zerinde en ok alm olan W. Bang bu tezi ortaya atmtr6.

Codex Cumanicus zerinde geni arat

rmalar

bulunan Trkologlardan D. A. Rasovskij ise bueserin talyan tccarlar tarafndan ticar ihtiyalar iin meydana getirildii fikrine kar kmaktadr.

Rasovskij ayn zamanda W. Bangn iddia ettii gibi Codex Cumanicusun Kpaklar arasnda

hristiyanl yaymak amacyla Alman Fransiskan mezhebi misyonerleri tarafndan hazrland fikrini

de kabul etmemektedir. Rasovskijin dncesine gre Codex Cumanicus Latince, Farsa ve Kpak

Trkesinin yrrlkte olduu bir yerde ve yalnz din maksatla deil, gnlk hayatn gerektirdii

pratik bilgileri elde etmek amacyla yazlmtr7.

Codex Cumanicusun dil sahasna giren blgeler arasnda Volga (dil) rma boylar ile

Karadenizin ve Kafkaslarn kuzeyinde yaamakta olan Trk boylar yer alrken, Codex Cumanicusun

dili olan Kpak Trkesinin yalnzca eitli Trk boylarnn anlad ortak bir deil, Karadenizin

kuzeyinde, Krmda ve Kafkaslarn kuzeyinde yaamakta olan eitli kavim ve milletlerin de ortakanlama dili olduu anlalmaktadr. 1404 ylnda Kafkasyada bulunan Avrupal misyoner Johannes

de Galonifontibus Kafkasyada ve Karadenizin dou kylarnda yaayan Yunan, Ermeni, erkes,

Got, Tat, Rus, Lezgi, Avar, Kazikumuk, Alan kabilelerinin hepsinin Trk-Tatar dilinde konutuklarn

yazmaktadr 8. 17. yzylda Kafkasyada bulunan Evliya elebi, seyahatnamesinin erkes

Vilayetleri blmnde, erkeslerin Trk-Tatar dilinde konutuklarn belirtmektedir. Konumalara

verilen rneklerden erkeslerin Kpak Trkesini bildikleri anlalmaktadr. Deiik dillerde

konuan Kafkasya halklar arasnda Kpak Trkesinin ortak anlama dili olarak yaygn biimde

konuulduunun en mhim delili ise, 11 Mays 1918de kurulan Birleik Kafkasya Cumhuriyetinin

resm dilinin Kumuk Trkesi olarak kabul edilmesidir9.

imdiye kadar eitli Trkologlar tarafndan Codex Cumanicustaki dil malzemesi ile Kazan

Tatarcas ve Karaimcedeki nemli benzerlikler zerinde durulmutur. Annemarie von Gabain Codex

Cumanicusun diliyle Kazan Tatarcas arasnda nemli benzerlikler tespit etmitir10.

Kafkasyada Karaay-erkesya ve Kabardin-Balkarya adn tayan iki farkl zerk

cumhuriyette yaamakta olan Karaay-Malkar Trklerinin dilleri Trk lehelerinin kuzey-bat

grubunda yer alan Kpak grubuna girmektedir. Karaay-Malkar Trkesinin kelime hazinesi zerinde

yaptmz bu aratrma, bu Trk lehesinin Codex Cumanicusun dili olan 13-14. yzyl Kpakas

ile byk paralellikler ve benzerlikler tadn gstermektedir. Karaay-Malkar Trkesinin tarih

kaynaklar asndan byk neme sahip Codex Cumanicus ile Karaay-Malkar Trkesi arasnda

tespit ettiimiz balca paralellikler ve ortak kelimeler aada verilmitir. K. Grnbechin KumanLehesi Szl adl eseriyle, nl Macar Trkolog Geza Kuun tarafndan yayma hazrlanan ve L.

Ligetinin Prolegomena to the Codex Cumanicus balkl nsz yazsyla 1981 ylnda Budapetede

yaymlanan Codex Cumanicus adl esere dayanarak yaptmz taramada, Codex Cumanicusa ait

kelimelerCC ksaltmas ile verilmi ve kelimelerin orijinal metindeki sayfa numaralar parantez iinde

6 aatay, 1978, s. 1437 aatay, 1978,s. 1448 Tardy, Lajos , The Caucasian peoples and their neighbours in 1404. Acta Orientalia, XXXII (1), 1978, s. 919 Tavkul, Ufuk , Kafkasyann otokton (yerli) halklar meselesi ve Kafkasya halklarnda etnik kken araylar.

K

r

m Dergisi, 6 (24), 1998, s. 3610 Gabain, 1998, s. 68-69


4/33

4

gsterilmitir. Karaay-Malkar Trkesi kelimeler KM ksaltmas ile yer almtr. Karaay-Malkar

Trkesi kelimeler iin Ufuk Tavkulun 2000 ylnda Trk Dil Kurumu tarafndan yaymlanan

Karaay-Malkar Trkesi Szl adl eserinin yan sra, S. A. Goiyayeva ve H. . Synevin 1989

ylnda Moskovada yaymlanan Karaay-Malkar Orus Szlk - Karaayevo-Balkarsko-Russkiy

Slovaradl eserleri de temel alnmtr.

CODEX CUMANICUS VE KARAAY-MALKAR TRKESNDE ORTAK KELMELER

A

CCa bolackmak (24,19) ~ KMa bolackmak

CCa ta ap (81,15) ~ KMauv ta ap

CCaku anahtar (11,23; 100,28) ~ KMah anahtar

CCauv ac, keder, znt (139,16) ~ KMauv ac, kzgnlk, hiddet

CCaga aabey (130,16) ~ KMaga aabey

CCaga aa, odun (137, 1; 88,22) ~ KMaga aa, tahta

CCagrkhastalk (135,17) ~ KMavruv hastalk

CCaka para (80,10) ~ KMaha~aha para

CCakrn yava, sakin (62,24) ~ KMakrn yava

CCala ala, benekli (114,24) ~ KMala kark renkli, ala

CCalaboga byk bir deniz hayvan (160,11) ~ KMalabuga bir tr balk

CCalabota kaz aya bitkisi (113,23) ~ KMalafota bir tr yaban ot

CCalay yle, bu suretle (123,15; 126,29) ~ KMalay yle

CCalda- aldatmak (20,18-20) ~ KMalda- aldatmak

CCalg vg, kutlama (141,10) ~ KMalg vg, kutlama, dua

CCalgla- kutlamak, vmek (141,7) ~ KMalgla- kutlamak, vmek

CCal- deimek, deitirmek (13,12) ~ KMal- deimek, deitirmek

CCaltur- deitirmek (13,15) ~ KMaldr- deitirmek

CCana o kadar (149,20) ~ KMana o kadar

CCangla- anlamak (29,15-17) ~ KMangla- anlamak

CCantyemin (132,21) ~ KMantyemin

CCarla- tartmay kesmek (114,15) ~ KMorala- tutmak , kesmek, frenlemek

CCar buradan itibaren (59,12) ~ KMar o tarafa, oraya doru

CCarh zayf (77,7) ~ KMarkzayf


5/33

5

CCarov ar, temiz, gnahsz (139,8) ~ KMaruv gzel, temiz, saf

CCar- yorulmak (150,4) ~ KMar- yorulmak

CCart- temizlemek (63,15) ~ KMart- temizlemek

CCartmakheybe (102,11) ~ KMartmakheybe

CCartukfazla (75,18) ~ KMartkfazla

CCaruvlh arlk, temizlik, kusursuzluk, lekelenmemilik (131,19) ~ KMaruvlukgzellik,

temizlik, saflk

CCash fayda (138) ~ KMasuv fayda

CCasov destek, yardm (117,4) ~ KMasuv destek, yardm

CCasra- bakmak, beslemek (140,8) ~ KMasra- bakmak, beslemek

CCasru ok, ar (122,34) ~ KMasr fazla, ok

CCa yemek, yem; tahl (16,4) ~ KMa yemek, yem

CCaa- yemek yemek (10,21-23) ~ KMaa- yemek yemek

CCak- acele etmek (114,15-18) ~ KMak- acele etmek

CCalkbuday, yem (110,2) ~ KMalkarpa, hububat

CCata baba (122,10) ~ KMata baba

CCatalh vey babalk, babalk (117,22) ~ KMatalkmanev babalk

CCatlan- ata binmek (22,1-3) ~ KMatlan- ata binmek , atla yola kmakCCavlaktenha arazi, l, ilenmemi arazi (114,19) ~ KMavlakkr, bo arazi, ayr

CCavuz az (125,33) ~ KMavuz az

CCayan- korunmak, esirgemek (111,16-18) ~ KMaya- korumak, esirgemek

CC aygakla- bir kimse hakknda bilgi vermek, konumak, ikayet etmek (131,17) ~ KM

aygakla- duyurmak, haber vermek, eletirmek

CCaylukur, kemer (11,26) ~ KMaylkolan kay

CCayr atallanm, dallara ayrlm (119,9) ~ KMayr atal, ikiye ayrlm

CCayt- sylemek (121,22) ~ KMayt- sylemek

CCayu ay (108,14) ~ KMayuv~ay ay

CCaza- yolunu armak, yoldan kmak (160,31) ~ KMaca- yolunu armak

B

CCbagaturyiit, bahadr, cesur, kahraman (98,17) ~ KMbatrcesur, yiit, kahraman

CCbagrbakr (84,11) ~ KMbagrbakr

CCbagla- hediye etmek (17,5-7) ~ KMbagla- ithaf etmek, hediye etmek


6/33

6

CCbalavuz balmumu (81,14) ~ KMbalavuz balmumu

CCbarvar, mevcut olan (148,6) ~ KMbarvar, mevcut olan

CCbar- gitmek, varmak (123,24) ~ KMbar- gitmek

CCbars hepsi (125,31) ~ KMbars hepsi

CCbarlu varlkl, zengin (97,26) ~ KMbarl zengin

CCbarmakparmak (96,3) ~ KMbarmakparmak

CCbamakayakkab (86,11) ~ KMbamakbir tr ark

CCbat Bat (73,4) ~ KMbat Bat

CCbav zincir, ba (143,21) ~ KMbav ba, kay

CCbay zengin (145,21) ~ KMbay zengin

CCbaylkzenginlik (21,2) ~ KMbaylkzenginlik

CCbazkkaln, kaba, byk, koca (77,8) ~ KMbazkkaln, koca

CCbeelkalas krk (163,1) ~ KMbeelsakat, ktrm

CCbeksalam, sk (60,20) ~ KMbeksalam, kuvvetli, sk

CCbele- kundaa sarmak (162,5) ~ KMble- kundaa sarmak

CCbelibagkemer (101,32) ~ KMbelibav kemer

CCber- vermek (121,18) ~ KMber- vermek

CCberil- verilmek (131,30) ~ KMberil- verilmek

CCbey ksrak (120,12) ~ KMbiye ksrak

CCbeyikyce, byk (130,25) ~ KMbiyik~miyikyksek, yce

CCbezgekstma nbeti (160,21) ~ KMbezgekstma

CCbk testere (86,18) ~ KMbh~mh testere

CCbraksebze (110,8) ~ KMburakfaslye tr sebzeler

CCbien saman, kuru ot (110,20) ~ KMbien kuru ot

CCbilev bilei ta (87,1) ~ KMbilev bilei ta

CCbirge birlikte (64,9) ~ KMbirge birlikte,beraber

CCbirik- birlemi olmak (137,6) ~ KMbirik- dayanmak, birlemek

CCbile ile (123,27) ~ KMbla~bile ile

CCbi- pimek, olgunlamak (101,21) ~ KMbi- pimek, olgunlamak

CCbit- bymek,yetimek (139,1) ~ KMbit- bymek, yetimek

CCbiy bey, efendi, soylu (123,11) ~ KMbiy bey, prens

CCbogavulmbair, mahkeme hademesi (90,15) ~ KM begevulbeki, koruyucu, karakol


7/33

7

CCbolma olmaz, olmayacakey (149,6) ~ KMbolma olumsuz, menfi

CCbolu yardm (143,12) ~ KMbolu yardm

CCbolu- yardm etmek (122,14) ~ KMbolu- yardm etmek

CCboyav boya (16,25) ~ KMboyav boya

CCbksmen br (164,1) ~ KMbksm~bksn gvde

CCbrkkalpak, apka (87,28) ~ KMbrkkalpak, apka

CCbr kurt (108,16) ~ KMbr kurt

CCbz bez, pamuklu (164,15) ~ KMbz bez

CCbugakke, bucak ~ KMbuhakkenar, ke

CCbulga- bulandrmak (77,22) ~ KMbulga- kartrmak

CCbur biber (80,24) ~ KMbur karabiber

CCburakdolu (37,9) ~ KMburakince dolu tanesi

CCburgu boru (89,21) ~ KMbrg boru

CCburul- kvrlmak (138,16) ~ KMburul- kvrlmak, evrilmek

CCburun eskiden, nce (123,2) ~ KMburun eski, eskiden, nce

CCburung birinci, ilk (74,6) ~ KMburungu ilk, nceki

CCbutakdal (105,18) ~ KMbutakdal

CCbuv- bomak (162,24) ~ KMbuv- bomak

CCbuvun eklem, mafsal (96,4) ~ KMbuvun eklem, bilek

CCbuyur- emretmek (30,1-3) ~ KMbuyur- emretmek

CCbuz- bozmak, tahrip etmek (145,9) ~ KMbuz- bozmak, tahrip etmek

CCbuzov buza (139,14) ~KMbuzov buza

CCbgl- bklmek (36,15) ~ KMbgl- bklmek

CCbrtomurcuk, gonca (160,31) ~ KMbrktomurcuk, filiz

CCbre pire (108,33) ~ KMbre pire

CCbrkr- sratmak, pskrtmek (160,19) ~ KMbrk- samak, sratmak, serpmek

CCbsre- izin vermek, raz olmak, tasvip etmek (131,27) ~ KMbsre- memnun olmak,

raz olmak

C

CCcemi yemi, meyve (132,2) ~ KMcemi yemi, meyve

CCcgl- dmek, yklmak (11,8-9) ~ KMcgl- dmek

CCc

ly

l (71,12) ~ KMc

ly

l, sene


8/33

8

CCclan ylan (125,33) ~ KMclan ylan

CCcltra- akmak (33,3-4) ~ KMcltra- parlamak, akmak

CCcrgakengel (105,15) ~ KMcrgakpulluun topra yaran demir bak ksm ~ rgak

engel

CCcrt- yrtmak (21,1-9) ~ KMcrt- yrtmak

CCcy- toplamak, ymak (126,4) ~ KMcy- toplamak

CCcuhutYahudi (122,39) ~ KMuvutYahudi

CCagrarap (79,17) ~ KMagrarap

CCak- iftira etmek, aleyhte konumak (8,11-13) ~ KMak- birbirine drmek

CCaka, zaman (60,5) ~ KMakzaman

CCakl gibi, kadar (138,6) ~KMakl kadar

CCalh fkeli, iddetli, zorlu (161,28) ~ KMalkkapris, naz

CCalma ba rts (102,4) ~ KMalma sark

CCapackf (120,3) ~ KMapakf, varil

CC arpuvun aksilik, kaza (161,4) ~ KM arp- zarar grmek ~ arpuvlu zarar grm,

kt, talihsiz

CCatradr (102,13) ~ KMatradr

CCatlavukfndk (106,2) ~ KMrtlevkfndk

CCayhal- alkalanmak, sallanmak (163,8) ~ KMaykal- alkalanmak, sallanmak

CCayna- inemek (34,14-16) ~ KMayna- inemek

CCeberterbiyeli, kibar (163,13) ~ KMemerusta, yetenekli

CCekman uha, yn kuma (85,20) ~ KMepken yn kuma

CCerekrk (116,5) ~ KMirikrk

CCeri ordu, asker (100,2) ~ KMerigasker, ordu

CC ert- dedikodu etmek, birisi hakknda konumak (161,8) ~ KM ert- bahsetmek, ima

etmek

CCbukdal, denek (126,20) ~ KMbkdal, sopa

CCki, ebnem (151,5) ~ KMki

CCmd- imdiklemek (160,1) ~ KMimde- imdiklemek

CCn hakiki, doru (138,13) ~ KMnghakiki, gerek

CC nk- denenmi olmak, doru kmak (137,22) ~ KM nk- dayankll artmak,

salamlamak


9/33

9

CCpksere (57,4) ~ KMpksere

CCray yz, ehre (96,24) ~ KMray yz, ehre

CCrma- sarmak (111,8-9) ~ KMrma- sarmak

CCrmal- sarlmak, dolanmak (111,6) ~ KMrmal- sarlmak, dolanmak

CCrp al, rp (161,21) ~ KMrp al, allk

CCibin sinek (108,31) ~ KMibin sinek

CCiyiki, pimemi (74,24) ~ KMiy i, pimemi

CCohmarl topuzlu (119,14) ~ KMoh topuz

CCokrakkaynak (145,8) ~ KMokurakkaynak suyu

CCopla- toplamak (16,14-16) ~ KMple- toplamak

CCoyun eritilmi maden (130,30) ~ KMoyun tun-bakr karm maden; dkme kazan

CCmi oma, kepe (104,29) ~ KMm aatan oyulmu su kab

CCple- bir araya toplamak (126,4-5) ~ KMple- toplamak

CCrgekkundak (118) ~ KMrge- sarmak, brmek

CCulgan- sarnmak, brnmek (122,5) ~ KMulgan- sarnmak, brnmek, dolanmak

CCulgav dolak, dizden aaya sarlan bez (102,7) ~ KMulgav dolama eklinde orap

CCkr- haprmak (114,11) ~ KMkr- haprmak

CCgndrkrmz pancar (107,2) ~ KMgndrpancar

CCprekevre, baa rtlen rt (118; 122,5) ~ KMipireksarg

D

CCdag dahi ve, ve de (148,2) ~ KMdag da yine, tekrar, ve, dahi

CCdarini tarn (81,2) ~ KMdarin tarn

CCdaru ila (82,14) ~ KMdar ila

CCdav mahkemeye ar, dava (44,10) ~ KMdav tartma, mnakaa, dava

CCdegri kadar (123,4) ~ KMderi kadar

CC -dey gibi (151,13) ~ KM -ley gibi

CCdldeil (124,22) ~ KMtldeil

CCduniya dnya (139,21) ~ KMduniya dnya

E

CCeki kei (108,3) ~ KMeki kei

CCegei hala (97,15) ~ KMege kz karde, abla

CCegev ee, trp (84,6) ~ KMegev ee


10/33

10

CCegiz ikiz (160,15) ~ KMegiz ikiz

CCeki iki (61,17) ~ KMeki iki

CCekini ikinci (74,7) ~ KMekini ikinci

CCekind ikindi (71,21) ~ KMekindi ikindi

CCelmillet, memleket (122,3; 78,20) ~ KMelmemleket, millet; ky

CCelgen- korkmak (111,1-2) ~ KMelgen- korkmak, rkmek

CCelgendir- korkutmak (111,3) ~ KMelgendir- korkutmak, rktmek

CCelikle- alay etmek (126,24) ~ KMhlikkele- alay etmek

CCelpekbol, geni, zengin (150,4) ~ KMelpekbol, zengin, ok

CCelt- gtrmek (18,10-12) ~ KMelt- gtrmek

CCeltirkuzu derisi (84,29) ~ KMeltirbir haftalk kuzu derisi

CCem en (superlativ) (62,25) ~ KMem en

CCemekmeme ba (95,6) ~ KMemekmeme

CCemdi imdi (125,29) ~ KMendi imdi

CCemegen yal kadn, kocakar (163,24) ~ KMemegen dev

CCemen- utanmak, ekinmek (57,21-22) ~ KMiymen- utanmak, ekinmek

CCemgekstrap, ac (150,3) ~ KMemgekazap, strap, ikence

CCen- inmek (18,7-9) ~ KMen- inmek

CCeni mlkiyet, mal (164,2) ~ KMeni zel, husus, ahs, ferd

CCendir- indirmek (147,11) ~ KMendir- indirmek

CCererkek, er (114,1) ~ KMererkek, yiit, er

CCeriktabaklanm deri (9,1-2) ~ KMerikderi tabaklamada kullanlan bir toz

CCerikle- tabaklamak (111,13) ~ KMerik aat- tabaklamak

CCerin burun delii, di eti (94,18; 94,23) ~ KMerin dudak

CCerinektembel (117,15) ~ KMerinektembel, enge

CCerke erkek kei (164,28) ~ KMerke erkek kei

CC erkelen- yumuamak, gevemek, incelmek (162,27) ~ KM erkelen- nazlanmak,

marmak

CCerte nceki, evvelki, eski zamanda (60,5) ~ KMertde erken, eskiden

CCerte sabah (71,18) ~ KMertden sabah

CCes akl (116,18) ~ KMes akl

CCesir- sarho olmak (149,8) ~ KMesir- sarho olmak


11/33

11

CCesirt- kendinden geirmek (140,6) ~ KMesirt- sarho etmek, kendinden geirmek

CCesker- dnmek, dikkate almak (160,10) ~ KMesger- hatrlamak, dikkat etmek

CC esle- dikkate almak, dikkat etmek (160,10) ~ KM esle- farketmek, farkna varmak,

dikkate almak

CCeikkap (151,16) ~ KMeikkap

CCeit- iitmek, duymak (117,3) ~ KMeit- iitmek, duymak

CCetmekekmek (88,18) ~ KMtmekekmek

H

CChotar- boaltmak (162,3) ~ KMkotar- boaltmak

CChuv- av srmek, kovalamak (114,39-40) ~ KMkuv- kovalamak, srmek

CChuvala- kovalamak,takip etmek (114,39-40) ~ KMkuvala- kovalamak, srmek

CChuvun kavun (106,20) ~ KMhavun kavun

I

CCkn- kamak, svmak (162,6) ~ KMhn-kurtulmak, serbest kalmak, kamak

CCla- alamak (117,4) ~ KMcla- alamak

CCnaksadk (131,13) ~ KMiynaktatl, ho, gnl alc

CCnaml sadk, drst (117,7) ~ KMiynaml gvenilir

CCnan- inanmak, gvenmek (123,18) ~ KMiynan- inanmak, gvenmekCCnka- inlemek (113,7) ~ KMngha- inlemek

CCndrharman (130,29) ~ KMndrharman

CCrark, trk (11,18) ~ KMcrark, trk

CCr arkc, trkc (11,18) ~ KMcr arkc, halk ozan

CCskarlatbir cins ince bez (92,5) ~ KMsharla bir tr kuma, uha

CCan resim (161,31) ~ KMan iz, belirti

CCan- gvenmek (15,22) ~ KMan- gvenmekCCm klf (115,13) ~ KMm kee tozluk

CCr- alevlendirmek, atei canlandrmak (111,20-21) ~ KMr- kuvvetlendirmek, takviye

etmek; otnu r- atei canlandrmak

CCy- gndermek (33,7-9) ~ KMiy- gndermek

CCypis koku (120,12) ~ KMcy koku

CCyla- koklamak (22,11-13) ~ KMcyla- koklamak

CCzarl kskan (99,19) ~ KMzarkskan


12/33

12

CCzarlkkskanlk (116,10) ~ KMzarlkkskanlk

CCieh i organlar (95,15) ~ KMiegi barsaklar

CCikeri iinde, ortasnda (61,11) ~ KMigeri ieri

CCilin- yapmak, yapp kalmak (117,4) ~ KMilin- taklmak

CCilindir- raptetmek, balamak (138,5)) ~ KMilindir- takmak, balamak

CCimen- utanmak, ekinmek (57,21) ~ KM iymen- utanmak, ekinmek

CCinke ince (77,9) ~ KMingige ince

CCissi scaklk, scak (9,19) ~ KMissi scak

CCizde- aramak (122,37) ~ KMizle- aramak

K

CCkaban yaban domuzu (131,11) ~ KMkaban erkek yaban domuzu

CCkaan ne zaman? (63,20) ~ KMkaan ne zaman?

CCkada- ivilemek, salamlatrmak (147,2) ~ KMkada- sktrmak, salamlatrmak

CCkadav ivi (126,23) ~ KMkadav byk ivi; srg, kilit

CCkag- azarlamak, kzmak (9,20-22) ~ KMkagnla- ~ kagn et- azarlamak, paylamak

CCkama- kamamak (115,4) ~ KMkama- kamamak

CCkandala tahta kurusu (109,2) ~ KMkandala tahta kurusu

CCkanga ince tahta, taban (101,18) ~ KMkanga ince tahta

CCkarang karanlk (117,21) ~ KMkarang karanlk

CCkarava hizmeti kz, kadn esir, kle (130,37) ~ KMkarava cariye, kadn kle

CCkarga aladoan, atmaca (109,7) ~ KMkartga atmaca, aladoan

CCkarga- lanetlemek, beddua etmek (113,24) ~ KMkarga- beddua etmek, lanet etmek

CCkar arn (85,22) ~ KMkar 60 santimetrelik uzunluk ls, arn

CCkarl- sesi kslmak (160,40) ~ KMkarl- sesi kslmak

CCkarnda karde (132,10) ~ KMkarnda~karna karde

CCkar- kar koymak, savunmak (20,1-3) ~ KMkar- kar koymak, direnmek

CCkarma- dokunmak, temas etmek (94,28) ~ KMkarma- incelemek, tetkik etmek

CCkartyal (98,21) ~ KMkartyal

CCka eyer knts, kemeri (94,14) ~ KMka eyer kemeri

CCkaka kel (164,19) ~ KMkaha kel

CCkathuzur, yan (59,5) ~ KMkathuzur, yan


13/33

13

CCkat salam, kuvvetli (77,16) ~ KMkat sert, salam, kuvvetli

CCkattr- kartrmak (54,21) ~ KMkatdr- kartrmak

CCkavdan orak arazi (162,14) ~ KMkavdan kuru otlarn olduu arazi

CC kaygr- kayglanmak, zlmek (123,20) ~ KM kaygr- kayglanmak, zlmek, merak

etmek, tasalanmak

CCkayt- geri dnmek (47,20) ~ KMkayt- dnmek, geri dnmek

CCkaytar- geri vermek (45,2-4) ~ KMkaytar- dndrmek, evirmek

CCkebekkepek (110,10) ~ KMkebekkepek

CCkeben yn, bek (164,21) ~ KMgeben ot yn, ot bei

CCke- affetmek (131,11) ~ KMke- affetmek

CCkee gece (71,15) ~ KMkee gece

CCkeiktir- geciktirmek (125,13) ~ KMkeikdir- geciktirmek

CCkekir- geirmek (114,9) ~ KMkekir- geirmek

CCkel- gelmek (121,16) ~ KMkel- gelmek

CCkelepen czzam (124,13) ~ KMkelepen czzam

CCkeli havan (82,16) ~ KMkeli havan

CCkelin gelin (120,4) ~ KMkelin gelin

CCkeltir- getirmek (7,3-5) ~ KMkeltir- getirmekCCkeme gemi (160,34) ~ KMkeme gemi

CCkenggeni (115,30) ~ KMkenggeni

CCkenge t (12,8) ~ KMkenge istiare, danma

CCkenge- dnp tanmak (125,30)) ~ KMkenge istiare etmek, danmak, tartmak

CCkenglikgenilik (75,28) ~ KMkenglikgenilik

CCkensi kendisi (161,19) ~ KMkesi kendisi

CCker- germek (126,25) ~ KMker- germekCCkerekgerek, gerekli olan (131,35) ~ KMkerekgerek, lzm

CCkerekli gerekli (117,16) ~ KMkerekli gerekli , ihtiya

CCkeri geri, arkaya (60,5) ~ KMkeri geri

CCkeril- gerilmek (114,8) ~ KMkeril- gerilmek

CCkerki nacak, kk balta (86,15) ~ KMkerki keser, nacak, yontma leti

CCkerti doru, hakiki, gerek (58,25) ~ KMkerti gerek, doru

CCkertme armut (105,27) ~ KMkertme armut


14/33

14

CCkeene mezar hy (160,23) ~ KMkeene mezar hy, lahit, mozole, trbe

CCket- gitmek (46,17-19) ~ KMket- gitmek

CCkeyikvahi, yaban (74,14) ~ KMkiyikvahi, yaban

CCkkr- barmak, seslenmek (125,38) ~ KMkr- barmak, seslenmek

CCklkkarakter (161,31) ~ KMklkkarakter

CCkn strap, ac ekme (125,37) ~ KMkyn sknt, ac, strap,zorluk

CCkngreri-br, kambur (116,12) ~ KMkngreri, eri-br

CCkpt makas (85,21) ~ KMkpt makas

CCkrgy atmaca (109,8) ~ KMkrgy ala doan

CCkrhma krklm koyun postu (111,12) ~ KMkrkma bir yanda hayvan yavrusu

CCkrl- lmek, gebermek (162,19) ~ KMkrl- lmek, telef olmak

CCkrl- kavga etmek, hrlamak (111,14) ~ KMkrl- kavga etmek, birbirini ldrmek

CCkrov kra (164,19) ~ KMkrav kra

CCks- kstrmak, sktrmak (51,24-26) ~ KMks- sktrmak, bastrmak

CCksha ksa (123,33) ~ KMksha ksa

CCkska kerpeten (84,5) ~ KMksha kerpeten

CC kyna- eziyet etmek, strap vermek (126,8) ~ KM kyna- eziyet ektirmek, strap

vermek, zahmet ektirmek

CC kzgan- cimrilik yapmak, pinti olmak (4,20) ~ KM kzgan- cimrilik yapmak, hasislik

yapmak, pintilik yapmak

CCkzgan hasis, pinti, cimri (130,14) ~ KMkzgan cimri, pinti, hasis

CCkzlkzl (92,29) ~ KMkzlkzl, krmz

CCkibi gibi (127,17) ~ KMkibikgibi

CCkii kk (68,20-23) ~ KMkii kk

CCkindikgbek (95,8) ~ KMkindikgbek

CCkir- girmek (123,5) ~ KMkir- girmek

CCkien atn ayana vurulan zincir (102,30) ~ KMkien atn ayana taklan kstek, zincir

CCkii kii, insan (61,4) ~ KMkii kii,insan, kimse, evli erkek

CCkiy- giymek (61,3) ~ KMkiy- giymek

CCkiyiz kee (103,10) ~ KMkiyiz kee

CCkobuz algc, kopuz alan (89,12) ~ KMkobuzu akordeon alan, mzik leti alan

CCkokarko (107,29) ~ KMkoharko


15/33

15

CCkolan alacal, benekli (11,26) ~ KMkolan alacal, benekli

CCkonakla- konaklamak, misafir olmak (6,4-6) ~ KMkonakla- misafir olmak

CCkongrov ngrak, zil, kk an (164,24) ~ KMkongrav ngrak, zil, kk an

CCkonu komu (97,21) ~ KMkonu~honu komu

CCkonu konut, oturulan ev (151,6) ~ KMkonu barnak, konaklama, kamp

CC kop-kmak, kalkmak, ykselmek (2,19-20) ~ KM kob- kalkmak; rman taarak

ykselmesi

CCkorgan kurun madeni (84,13) ~ KMkorgain kurun madeni

CCkoturyara zerindeki kabuk (99,6) ~ KMkoturyara kabuu; uyuz, sivilce

CCkov kor, kln altndaki ate (79,20) ~ KMkuv ate yakmak iin kav

CCkovah kepek, kabuk (160,90) ~ KMkuvuksaman

CCkovan- sevinmek (140,3) ~ KMkuvan- sevinmek

CCkovan sevin (142,1) ~ KMkuvan sevin

CCkovra ekin sap, saman, ot (113,23) ~ KMkavra kurumu bitki sap, anz

CCkovu boluk (111,29) ~ KMkuvu oyuk, eya koymak iin duvarda alan boluk

CCkoy-brakmak (43,13-15) ~ KMkoy- brakmak

CCkoy koyun (122,2) ~ KMkoy koyun

CCkoyan tavan (84,23) ~ KMkoyan tavanCCkoym kuyruk kemii ~ KMkuymu leen kemii, kuyruk sokumu

CCkoz ceviz (120,22) ~ KMkoz ceviz

CCkozgal- kartrmak (163,16) ~ KMkozgal- karmak, ayaklanmak

CCkoz kuzu (108,2) ~ KMkozu kuzu

CCkbelekkelebek (160,32) ~ KMgbelekge kelebek

CCkb- kabarmak, artmak (115,38) ~ KMkb- imek, kabarmak

CCk- gmek (142,9) ~ KMk- gmekCCkr- grmek (140,15) ~ KMkr- grmek

CCkkgk; mavi (70,26) ~ KMkkgk; mavi

CCklgl (120,12) ~ KMklgl

CCkm- gmmek (53,15-17) ~ KMkm- gmmek

CCkml- gmlmek (148,9)) ~ KMkml- gmlmek

CCknekdon, pantolon (101,30) ~ KMknekpantolon, don

CCkne suvu c

va (82,22) ~ KMginasuv c

va


16/33

16

CCkp ok (62,3) ~ KMkp ok

CCkr- grmek (56,15-17) ~ KMkr- grmek

CCkrgz- gstermek (123,13) ~ KMkrgz- gstermek

CCkrpe kuzu derisi (111,10) ~ KMkrpe iki- aylk kuzu derisi

CCksv ocak demiri (115,14) ~ KMksev kz, kz halinde ate

CCktr- kaldrmak (138,14) ~ KMktr- kaldrmak

CCktrem zayf, clz (115,25) ~ KMktrem gsz, halsiz, dermansz

CCktrl- kaldrlmak (75,6)) ~ KMktrl- kaldrlmak

CCkvlekgmlek (101,29) ~ KMklekgmlek

CCkyv damat (151,16) ~ KMkyv damat

CCkz gz (126,4) ~ KMkz gz

CCkuburukkutu (82,18) ~ KMkbrekkutu

CCkulkle, kul (149,1) ~ KMkulkle, kul

CCkula tz kr, bozkr (144,33) ~ KMkula tz kr, bozkr

CCkulluk hizmeti (89,5) ~ KMkulluku hizmeti, uak

CCkun g, kuvvet, kudret (26,10) ~ KMkn g, kuvvet, kudret

CCkur elik (130,34) ~ KMkur elik

CCkurgakkurak (115,19) ~ KMkurgakkurak, kuru

CC kurovla- kemerle balamak, sarmak (163,19) ~ KM kurovla- kuatmak, sarmak,

embere almak

CCkurtkurt, solucan (108,28) ~ KMkurtmeyve kurdu, bcek

CCkurtka yal kadn (130,10) ~ KMkurtha yal kadn, cad

CCkuthar-~ kutkar- kurtarmak (144,16; 126,32) ~ KMkuthar- kurtarmak

CCkutul- kurtulmak (22,21-24) ~ KMkutul- kurtulmak

CCkutur- hiddetlenmek, kudurmak (160,20) ~ KMkutur- kudurmak, ldrmakCCkuv kof, bo, kuru (119,10) ~ KMkuv kurumu, kupkuru

CC kuykan atn kuyruunun altndan geen kay, kuskun (103,19) ~ KM kuvuhan atn

kuyruk altndan geen kay

CCkbe rme zrh (100,10) ~ KMkbe rme zrh

CCk g, kuvvet, zor (126,16; 125,12) ~ KMk g, kuvvet, zor

CCken- zorlanmak (117,11) ~ KMken- zorlanmak

CCkl gl, kuvvetli (122,24) ~ KMkl gl, kuvvetli


17/33

17

CCkgrin gvercin (142,5) ~ KMkgrn gvercin

CCkkelyaban erik (113,23) ~ KMkken akal erii

CCkl- glmek (47,8,10) ~ KMkl- glmek

CCklte-begelenk,yumak (126,5) ~ KMklte demet, tomar

CCkm gm (119,11) ~ KMkm gm

CCkn gne (138,9) ~ KMkn gne

CCkn tuv- gnein domas (114,19) ~ KMkn tuv- gnein domas

CCkn tuvu dou (122,33) ~ KMkn tuvu dou

CCksen- arzulamak (20,10-11) ~ KMkse- arzulamak, hasret kalmak

CCkt- gtmek, otlatmak (122,2) ~ KMkt- gtmek, otlatmak

CCkydr- yakmak (6,1-3) ~ KMkydr- yakmak

CCkyv damat (138,10) ~ KMkyv damat

CCkz gz,sonbahar (72,15) ~ KMkz gz, sonbahar

CCkzg ayna (86,29) ~ KMkzg ayna

M

CCmahta- vmek, methetmek (164,25) ~ KMmahta- vmek, methetmek

CCmamuh pamuk (81,18) ~ KMmamukpamuk

CCmanglay aln (94,11) ~ KMmanglay aln

CCmangra- melemek (113,2) ~ KMmangra- melemek

CCmankakakuyuuk, mankafa (114,6) ~ KMmangka ~ manku sersem, saf, alk, hmhm

CCmen ben (66,2) ~ KMmen ben

CCmengbeyin (194,26) ~ KMmy beyin

CCmengi~meng ebed (142,13) ~ KMmingi ebed, sonsuz

CCmin- binmek (5,21) ~ KMmin- binmek

CCmingbin says (117,20) ~ KMmingbin says

CCmuna bunca, bu kadar (65,7) ~ KMmna bu kadar, byle

CCmungra- brmek (113,3) ~ KMmngre- brmek

CCmng ke, a (130,4) ~ KMmy ke

CCmz boynuz (143,20) ~ KMmyz boynuz

N

CCnalat nal (102,21) ~ KMnalat nal

CCnee ne kadar (63,19) ~ KMnena ne kadar


18/33

18

CCneiknasl (63,26) ~ KMneiknasl

CCnege niye, niin (132,19) ~ KMnege niye, niin

CCnekniin, hangi yzden (149,6) ~ KMnekniin, ne sebeple

CCneme ey, nesne (119,8) ~ KMneme ey, nesne

CCngeryolda, arkada (97,20) ~ KMngerarkada

O

CCoba tepe (78,5) ~ KMoba tepe

CCoglan olan (123,6) ~ KMulan olan

CCogr hrsz (26,20) ~ KMuru hrsz

CCogrula- almak (25,21) ~ KMurla- almak

CCoguloul (122,10) ~ KMuloul

CColo (67,3) ~ KMolo

CColtur- oturmak (148,11) ~ KMoltur- oturmak

CCongsa taraf (77,12) ~ KMongsa taraf

CCong- sararmak, solmak (35,5-6) ~ KMong- solmak, saramak

CCongal- ifa bulmak (115,11) ~ KMongay- iyilemek

CCoprakelbise (30,13) ~ KMoprakelbise, kyafet

CCorukur, hendek (160,27) ~ KMuru ukur, kuyu

CCorna- ikamet etmek (115,35) ~ KMornal- yerlemek

CCorun yer, mahal (143,18) ~ KMorun yer, mevki, mahal

CCosaltembel, ihmalkr (131,2) ~ KMosalie yaramaz, kt

CCotate (125,29) ~ KMotate

CCova- benzemek (141,18) ~ KMoa-~ua- benzemek

CCovu avu (95,27) ~ KMuvu avu

CCoymakyksk (84,27) ~ KMoymakyksk

CCoyov uyank (115,25) ~ KMuyav uyank

CCoyovla- hakketmek, oymak (162,26) ~ KMoyuvla- nak ilemek, desen yapmak

CCoyul- batmak, kmek (115,9) ~ KMoyul- yklmak, kmek

CCoz- ne gemek (142,6) ~ KMoz- gemek

CCce- yarmak (114,5) ~ KMe- bahse girmek, yarmak

CC (131,6) ~ KM kin, hrs, garez, hiddet


19/33

19

CCgz kz (107,25) ~ KMgz kz

CCktem gururlu, kibirli, azametli (131,26) ~KMhtem gururlu, kibirli, heybetli, yce

CCktemlen- gururlanmak (160,23) ~ KMhtemlen- gururlanmak, kibirlenmek

CCltr- ldrmek (122,15) ~ KMltr- ldrmek

CCpke akcier (120,21) ~ KMpke akcier

CCpkele- fkelendirmek (30,11-13) ~ KMpkele- ksmek, darlmak

CCrle tepe (78,18) ~ KMrle otlak ~ r tepe

CCrtli alevli (117,3) ~ KMrten alev, yangn

CCs- yetimek, gelimek (143,8) ~ KMs- bymek, gelimek, yetimek

CCtrki yalanc (99,17) ~ KMtrkyalan ~ trk yalanc

CCzden hr, asil (98,1) ~ KMzden hr, asil

CCzge dier, baka (68,5) ~ KMzge dier, baka

S

CCsaban yeri tarla (130,28) ~ KMsaban tarla

CCsaban ifti (130,27) ~ KMsaban ifti, renber

CCsagn- dnmek, hatrlamak (126,1) ~ KMsagn- dnmek, hatrlamak, anmak

CCsagn dnce (121,5) ~ KMsag dnce

CCsag niyet, dnce (151,11) ~ KMsag dnce

CCsagla- dnmek (125,20) ~ KMsaglan- dnmek

CCsagtlet, edevat (126,3) ~ KMsavutlet, edevat

CCsagtlan- silahlanmak (8,7-9) ~ KMsavutlan- silahlanmak

CCsah uyank (164,22) ~ KMsakdikkatli, tedbirli

CCsahav kekeleyerek konuan (163,9) ~ KMsakav peltek, konumas kusurlu

CCsakla- korumak (11,1-3) ~ KMsakla- korumak

CCsalkun esinti, rzgr (71,2) ~ KMsalkn glge, serin rzgr

CCsan say (36,24) ~ KMsan say

CCsana- saymak (36,21-23) ~ KMsana- saymak

CCsan- delmek, delip gemek (147,3) ~ KMan- saplamak, delmek

CCsandra- azmak, kudurmak, kendinden gemek (163,25) ~ KMsandra- samalamak,

sayklamak

CCsarht- damlatmak (163,12) ~ KMsarkt- aktmak, damlatmak

CCsar

nka ekirge (114,11) ~ KMsar

nha ekirge


20/33

20

CCsarovukayna- midesi yanmak (161,26) ~ KMsaruvu kes- midesi yanmak

CCsatov ticaret (111,25) ~ KMsatuv ticaret

CCsav sa, salk (124,37) ~ KMsav sa, salam

CCsavr sar (113,10) ~ KMsavru sar

CCsavsarsansar (85,5) ~ KMsuvsaraa sansar, vizon

CCsay s (115,33) ~ KMsay s

CCsegiz sekiz (120,3) ~ KMsegiz sekiz

CCsekir- sramak (53,11-13) ~ KMsekir- sramak, atlamak

CCsemiz ya (77,6) ~ KMsemiz ya

CCseriv ehli, uysal (161,25) ~ KMserivn sakin, yava

CCsesken- korkmak (111,1-2) ~ KMsesken- korkmak, rkmek

CCse- zmek (19,1-3) ~ KMte- zmek

CCskan san. fare (108,22) ~ KMhan fare, san

CCsgtmatem (143,5) ~ KMsytmatem, alama

CCsla- svazlamak, okamak (160,13) ~ KMsla- okamak, svazlamak

CCsltov iftira, sulama (164,2) ~ KMsltav bahane

CCsn mezar ta (160,24) ~ KMsn mezar, mezar ta

CCsn- krlmak (143,7) ~ KMsn- krlmak

CCsna- denemek (143,3) ~ KMsna- denemek

CCsnal- denenmek (143,3) ~ KMsnal- denenmek

CCsnla- gzlemek (117,6) ~ KMsnla- gzetlemek

CCsndur- krmak (25,16) ~ KMsndr- krmak

CCspa- okamak (160,14) ~ KMsypa- okamak

CCsrttepe, yama (126,12) ~ KMsrttepe, yama

CCsy eref (145,16) ~ KMsy eref, itibar

CCszgr- slk almak (52,7-9) ~ KMszgr- slk almak

CCsibrtki sprge (88,21) ~ KMsibirtgi sprge

CCsilevsn vaak (85,8) ~ KMslevsn vaak

CCsing- sinmek, emilmek (140,10) ~ KMsing- emilmek, sinmek

CCsingir- sindirmek (142,18) ~ KMsingir- sindirmek

CCsiy- iemek (114,38) ~ KMsiy- iemek

CCsoh-~sok- vurmak, arpmak (164,31 ~ KMsok- vurmak


21/33

21

CCsohran- matem tutmak (115,6) ~ KMsokuran- piman olmak, znt duymak

CCsohta kan sucuu (113,20) ~ KMsohta karacierden yaplan bir tr sucuk

CCsokurtek gz (99,4) ~ KMsokurkr

CCsolagay solak (162,4) ~ KMsolagay solak

CC sk- kfretmek (126,24) ~ KMsk- iftira etmek, knamak

CCsvekkemik (95,25) ~ KMsyekkemik

CCsy- sevmek (131,22) ~ KMsy- sevmek

CCsymekliksevgi (144,11) ~ KMsymekliksevgi, ak

CCsuhlan- harislenmek, gz dikmek (16,8) ~ KMsuklan- arzu etmek, zlem duymak

CCsusun iki (140,6) ~ KMsuvsun sv

CCsuvsa- susamak (51,9-10) ~ KMsuvsa- susamak

CCsuvuksouk (25,6) ~ KMsuvuksouk

CCsrv sr (114,26) ~ KMsrv sr

CCsyen- bireye dayanmak (161,23) ~ KMsye- dayamak

CCabat kn Cumartesi (72,6) ~ KMabat kn Cumartesi

CCaharehir (78,3) ~ KMaharehir

CCaytan eytan (141,2) ~ KMaytan eytan

T

CCtav da (141,1) ~ KMtav da

CCtam- damlamak (119,9) ~ KMtam- damlamak

CCtamakboaz (95,1) ~ KMtamakboaz

CCtamardamar (95,23) ~ KMtamrdamar

CCtamha damga (161,22) ~ KMtamga damga

CCtamu cehennem (117,3) ~ KMtamay cehennem

CCtangafak, tan (71,18)~ KMtangafak, tan

CCtangmucize (122,14) ~ KMtanghayret verici, hayranlk uyandrc, artc

CCtangla- arayp bulmak, semek (15,15-17) ~ KMtangla- ~ tangla-semek, ayklamak

CCtap- bulmak (122,4) ~ KMtab- bulmak

CCtardar (15,31) ~ KMtardar

CCtar dar (110,21) ~ KMtar dar

CCtarlov tarla (130,26) ~ KMtarlav tarla, toprak, arazi


22/33

22

CCtart- ekmek (54,5-7) ~ KMtart- ekmek

CCtas kayp, yok olmu (138,2) ~ KMtas kayp

CCtasbol- kaybolmak (138,2) ~ KMtas bol- kaybolmak

CCtatov tat, lezzet (76,7) ~ KMtatuv tat, lezzet

CCtavus- tamamlamak, bitirmek (115,7-8) ~ KMtavus- tamamlamak, bitirmek, tketmek

CCtayaksopa (139,1) ~ KMtayaksopa

CCtebe tepe (94,10) ~ KMtbe tepe

CCtegene tekne (84,21) ~ KMtegene tekne, yalak

CCteli deli (98,22) ~ KMteli deli, lgn

CCtemirdemir (26,17) ~ KMtemirdemir

CCtemiri demirci (84,2) ~ KMtemiri demirci

CCtengdenk, ayn, eit (151,17) ~ KMtengeit, denk

CCtengiz deniz (139,9) ~ KMtengiz deniz

CCtengri Tanr (117,17) ~ KMteyri Tanr

CCtepret- harekete geirmek (35,22) ~ KMtebret- harekete geirmek, hareket ettirmek

CCtere tez, abuk (121,24) ~ KMterktez, abuk

CCterekaa (147,7) ~ KMterekaa

CCterengderin (115,32) ~ KMteren derin

CCterge- tetkik etmek, aratrmak (160,35) ~ KMterge- hesaplamak, saymak

CCteri deri (95,16) ~ KMteri deri

CCterkhzl, abuk (77,14) ~ KMterk, tez, hzl, abuk

CCteikdelik (26,16) ~ KMteikdelik

CCtey- dokunmak, demek (140,18) ~ KMtiy- dokunmak, demek

CCteyin sincap (85,1) ~ KMtyn sincap

CCteyre evre (78,21) ~ KMtiyre mahalle, evre

CCtlma tercman () ~ KMtlma tercman

CCtn sessiz, sakin (162,35) ~ KMtn rahat, skunet, huzur

CCtn- dinlenmek (140,4) ~ KMtn- dinlenmek, durmak, dinmek

CCtn sakin, huzurlu, skunet (142,13) ~ KMtn sakin, rahat, huzurlu, kolay

CCtngla- dinlemek (44,5) ~ KMtngla- dinlemek

CCtnm huzur (19,21) ~ KMtnm huzur

CCty- engellemek, tutmak (149,2) ~ KMty- engellemek, tutmak


23/33

23

CCtigenekdikenli al (113,23) ~ KMtigenekdikenli al

CCtikdik (101,20) ~ KMtikdik

CCtik- dikmek (101,7) ~ KMtik- dikmek

CCtildil (125,9) ~ KMtildil

CCtile- istemek (56,6-8) ~ KMtile- istemek

CCtilekdilek (131,29) ~ KMtilekdilek

CCtint- aratrmak, incelemek (137,13) ~ KMtint- aratrmak, incelemek

CCtintvi arayc, inceleyici (115,22) ~ KMtintiv aratrmac

CCtirgiz- diriltmek (142,4) ~ KMtirgiz- diriltmek, canlandrmak

CCtiri diri, canl (77,24) ~ KMtiri diri, canl

CCtiril- dirilmek, canlanmak (58,24) ~ KMtiril- dirilmek, canlanmak

CCtirpilde- titremek (163,26) ~ KMtrplda- rpnmak, titremek

CCti di (94,24) ~ KMti di

CCtii dii (94,5) ~ KMtii dii

CCtile- srmak (35,4) ~ KMtile- srmak

CCtoguz dokuz (142,14) ~ KMtoguz dokuz

CCtohta- hafzada saklamak (162,24) ~ KMtohta- durmak

CCtol- dolmak (143,16) ~ KMtol- dolmak

CCtoltur- doldurmak (143,8) ~ KMtoltur- doldurmak

CCton kyafet, elbise (30,10) ~ KMton krk, elbise

CCtonguz domuz (107,22) ~ KMtonguz domuz

CCtovram krnt, kk para (122,22) ~ KMtuvram dilim, para

CCtoy ziyafet (150,5) ~ KMtoy dn, ziyafet, len

CCtben altnda, aa (113,16) ~ KMtben aa, aada

CCtgl- dklmek (141,17) ~ KMtgl- dklmek

CCtk- dkmek (141,9) ~ KMtk- dkmek

CCtle- demek (149,7) ~ KMtle- demek

CCtre tre, kural (61,2; 70,13) ~ KMtre det, tre

CCtrtdrt (120,25) ~ KMtrtdrt

CCtekdek (115,11) ~ KMtekdek

CCtve deve (108,10) ~ KMtye deve

CCtz- dayanmak (142,12) ~ KMtz- dayanmak, tahamml etmek


24/33

24

CCtzml sabrl, sebatl (98,13) ~ KMtzml sabrl, dayankl

CCtu tun (130,32) ~ KMtu tun

CCtuldul (161,9) ~ KMtuldul

CCtumakkr, kt (144,30) ~ KMtuvmakkr, kt, keskin olmayan

CCtuman sis, karanlk (73,15) ~ KMtuban~tuman sis

CCtur- kalkmak (52,18-20) ~ KMtur- kalkmak

CCtuman dman (137,10) ~ KMtuman dman

CCtuv- domak (148,4) ~ KMtuv- domak

CCtuvgan ocuk (137,23) ~ KMtuvgan ocuk

CCtuvra doru (161,4) ~ KMtuvra doru, direkt

CCt dar (110,5) ~ KMty dar

CCtb dip, temel, kk (64,13; 79,1) ~ KMtb dip, alt

CCtgelmkemmel, tam, tamam (140,9) ~ KMtgelhenz, tamamen

CCtkl tyl (74,19) ~ KMtkl tyl

CCtksz tysz (74,20) ~ KMtksz tysz

CCtlk tilki (84,30) ~ KMtlk tilki

CCtmen on bin (120,10) ~ KMtmen on bin

CCt le (71,20) ~ KMt le

CCt rya, d (50,8) ~ KMt rya, d

CCttn duman (26,15) ~ KMttn duman

CCtvr- dndrmek, evirmek (115,1) ~ KMtyrember, halka

CCtz doru, dz (75,3) ~ KMtz doru, gerek, dz

CCtzet- dzeltmek (24,1-3) ~ KMtzet- dzeltmek

U

CCua srt (113,15) ~ KMua gvde

CCukun kvlcm (115,15) ~ KMuhun kvlcm

CCuuh samanl buday, tnaz (164,23) ~ KMuuktahl kabuu

CCuuz deersiz, ucuz (77,21) ~ KMuuz deersiz, ucuz

CCulah olak (119,31) ~ KMulakolak

CCulgay- bymek (13,9-11) ~ KMullay- bymek

CCuna- kabullenmek, anlamak, itaat etmek (9,3-4) ~ KMuna- kabul etmek, raz olmak

CCur- vurmak (122,18) ~ KMur- vurmak


25/33

25

CCurluktohum (50,21) ~ KMurluktohum

CCuru sava, kar koyma, vuruma (163,10) ~ KMuru sava

CCuru- savamak, dmek, vurumak (163,10) ~ KMuru- savamak

CCus slak, ya (77,2) ~ KMushar- sulamak, slatmak

CCutru kar, karlk (60,1) ~ KMuturu ak, alenen, aikr

CCuv av (57,15) ~ KMuv av

CCuv- krmak, paralamak (163,15) ~ KMuv- omak, ufalamak

CCuva benzer (164,6) ~ KMua benzer

CCuyal- utanmak (125,1) ~ KMuyal- utanmak

CCuyatutanma (125,2) ~ KMuyatayp, utan, utanma

CCuyuhu uyku (115,22) ~ KMcuku uyku

CCv birden, beraber (145,4) ~ KMev~v kii, beraber

CCn iin (63,6) ~ KMn iin

CCg bayku (91,18) ~ KMuku bayku

CCle- paylamak (18,13-15) ~ KMle- paylamak

CCl pay, ksm, para (1213,31) ~ KMl pay, ksm, hisse

CCn ses (50,4) ~ KMn ses

CCr- havlamak (113,1) ~ KMr- havlamak

CCren- renmek (123,10) ~ KMren- renmek

CCret- retmek (123,10) ~ KMret- retmek

CCtl oyuk, delikli (119,15) ~ KMtr- delmek, delik amak

CCtrg oyma kalemi, keski (86,20) ~ KMtrg oyma kalemi

CCz- koparmak (143,21) ~ KMz- koparmak

Y

CCyabov rt (102,24) ~ KMcabuv rt

CCyaga elbise yakas (100,8) ~ KMcaga elbise yakas

CCyah- yaptrmak (160,8) ~ KMcak- bulatrmak, srmek

CCyah~yak iyi (69,1-2) ~ KMcah iyi

CCyalangyaln (15,1) ~ KMcalan yaln, plak

CCyalanga plak (74,26) ~ KMcalanga yoksul, fakir, plak

CCyalbar- yalvarmak (48,15-17) ~ KMcalbar- yalvarmak


26/33

26

CCyal gndeliki (164,17) ~ KMcal gndeliki ii, rgat

CCyalgan yalan (132,8) ~ KMcalgan yalan

CCyal yele (162,14) ~ KMcalyele

CCyaln- yalvarmak, rica etmek (164,20) ~ KMcaln- yalvarmak

CCyaman kt, fena (69,3-5) ~ KMcaman kt, fena

CCyamguryamur (41,19) ~ KMcanguryamur

CCyangakyanak (126,17) ~ KMcayakyanak

CCyan- tehdit etmek (35,34-35) ~ KMcan- tehdit etmek

CCyap- rtmek (14,9-11) ~ KMcab- rtmek

CCyapk kapak (14,12) ~ KMcabh kapak

CCyara- uymak, uygun dmek (10,6-7) ~ KMcara- uyumak, anlamak

CCyarkk (117,21) ~ KMcarkk

CCyart- aydnlatmak (137,7) ~ KMcart- aydnlatmak

CCyarl fakir (117,2) ~ KMcarl fakir

CCyarovl yararl (160,29) ~ KMcaravlu yararl, faydal

CCyarst- tahrik etmek (161,16) ~ KMcarst- skntya sokmak, zmek, endie vermek

CCyan- gizlenmek, saklanmak (124,39) ~ KMcan- gizlenmek, saklanmak

CCyar- gizlemek, saklamak (124,39) ~ KMcar- gizlemek, saklamak

CCyav- yamak (143,15) ~ KMcav- yamak

CCyav ya (83,10) ~ KMcav ya

CCyavuh yakn (63,4) ~ KMcuvukyakn

CCyay yaz mevsimi (120,1) ~ KMcay yaz mevsimi

CCyaz ilkbahar (130,38) ~ KMcaz ilkbahar

CCyazkgnah (13,20) ~ KMcazkgnah

CCyegen kaba hasr (104,8) ~ KMcegen hasr

CCyekeytan, iblis (117,4) ~ KMcekeytan, iblis

CCyek- arabaya komak (160,4) ~ KMcek- arabaya komak

CCyelim tutkal (88,10) ~ KMcelim tutkal, zamk

CCyelin hayvan memesi (163,5) ~ KMcelin meme, st torbas

CCyengyen, elbise kolu (101,6) ~ KMcengyen, elbise kolu

CCyengilhafif (61,28) ~ KMcengilhafif

CCyez pirin madeni (130,34) ~ KMcez pirin, bronz


27/33

27

CCy- ymak, toplamak (126,4) ~ KMcy- toplamak

CCygl- yklmak, devrilmek (11,8-10) ~ KMcgl- yklmak, dmek, devrilmek

CCyltra- imek akmak (33,3-4) ~ KMcltra- parlamak

CCyl scak (115,26) ~ KMcl scak

CCyrgakkanca, engel (105,13) ~ KMrgakkanca, engel

CCyt keskin (111,24) ~ KMciti keskin

CCyibekipek (163,23) ~ KMcibekipek

CCyibit- yumuatmak (160,17) ~ KMcibit- slatmak

CCyilikkemik ilii (34,30) ~ KMcilikkemik ilii

CCyoga ince (115,27) ~ KMcuka ince

CCyoluk- karlamak (38,16-18) ~ KMcoluk- karlamak, rastlamak

CCyon- yontmak (161,33) ~ KMcon- yontmak

CCyorala- yorumlamak (160,30) ~ KMcorala- hayal etmek, tahmin etmek

CCyova yaban soan (107,5) ~ KMcuva yaban soan

CCyovalktevazu, ba eme (29,4) ~ KMcuvalksakinlik, uysallk

CCyovurgan yorgan (85,26) ~ KMcuvurgan yorgan

CCytkr- ksrmek (114,10) ~ KMctkr- ksrmek

CCyuv- ykamak (32,2-4) ~ KMcuv- ykamak

CCyuban- ihmal edilmek (162,18) ~ KMcuban- oyalanmak

CCyugurtyourt (110,13) ~ KMcuvurtyourt

CCyuk- bireye yapp kalmak (119,24) ~ KMcuk- bulamak

CCyuktur- yaptrmak, bulatrmak (151,14) ~ KMcukdur- bulatrmak

CCyul- zmek, kurtarmak (45,6-8) ~ KMcul- kurtulmak, azat olmak iin fidye demek

CCyulduz yldz (122,33) ~ KMculduz yldz

CCyulk- yolmak, koparmak (161,13) ~ KMculk- yolmak, koparmak

CCyuluv fidye (147,4) ~ KMculuv fidye

CCyumurtka yumurta (119,8) ~ KMcumurtha yumurta

CCyuvukyakn (121,15) ~ KMcuvukyakn

CCyuvun- ykanmak (150,3) ~ KMcuvun- ykanmak

CCygen at gemi (102,27) ~ KMcgen dizgin, at gemi

CCygn- diz kp eilmek (121,1) ~ KM cgn- aman dilemek, ba emek, nnde

eilmek


28/33

28

CCykkefillik (28,10) ~ KMckkefillik

CCyl- tra etmek (45,21-23) ~ KMcl- tra etmek

CCylg tra ba (45,24) ~ KMclg ak, ustura

CCyzm zm (106,9) ~ KMczm zm

SES DEMELER

Codex Cumanicusta yer alan kelimelerle karlatrldnda Karaay-Malkar Trkesinde

Codex Cumanicusun diline gre baz fonetik deimelerin meydana geldii grlmektedir. Bunlarn

balcalarnyle ele alabiliriz:

-e- > -i-

Codex Cumanicusta baz

kelimelerde yer alan -e- sesi Karaay-Malkar Trkesinde daralarak -i- sesine dnmtr:

CCbey ksrak > KMbiye ksrak

CCbeyikyce, byk > KMbiyik~miyikyksek, yce

CCerekrk > KMirikrk

CCkeyikgeyik > KMkiyikgeyik

CCmengi ebed > KMmingi ebed, sonsuz

CCtey- dokunmak, demek > KMtiy- dokunmak, demek

CCteyre evre > KMtiyre mahalle, evre

-g- > -v-

Codex Cumanicusta baz kelimelerde yer alan i ve son sesteki -g- sesi Karaay-Malkar

Trkesinde iftdudak nsz -v- sesine dnmtr:

CCbelibagkemer > KMbelibav kemer

CCsagtlet, edevat > KMsavutlet, edevat

- > i-

Codex Cumanicusta baz kelimelerde n ses olarak yer alan - sesi Karaay-Malkar

Trkesinde i- sesine dnmtr:

CCnaksadk > KMiynaktatl, ho, gnl alc

CCnaml sadk, drst > KMiynaml gvenilir

CCnan- inanmak > KMiynan- inanmak

CCy- gndermek > KMiy- gndermek


29/33

29

-k- > -h-

Codex Cumanicusta baz kelimelerde yer alan i sesteki -k- sesi Karaay-Malkar Trkesinde -

h- sesine dnmtr:

CCaku anahtar > KMah anahtar

CCaka para > KMaha para

CCbk testere > KMbh testere

CCkn- kamak, svmak > KMhn- kurtulmak, serbest kalmak, kamak

CCkaka kel > KMkaha kel

CCkska kerpeten > KMksha kerpeten

CCkokarko > KMkoharko

CCkurtka yal kadn > KMkurtha yal kadn, cad

CCktem gururlu, kibirli > KMhtem gururlu, kibirli, yce

CCukun kvlcm > KMuhun kvlcm

-ng- > -y-

Codex Cumanicusta baz kelimelerde yer alan -ng- (nazal n) sesi Karaay-Malkar Trkesinde

-y- sesine dnmtr:

CCtengri tanr > KMteyri tanr

CCmng ke, a > KMmy ke

CCyangakyanak > KMcayakyanak

-a- > -o-

Codex Cumanicusta baz kelimelerde i ses olarak yer alan -o- sesi komu -v nsznn

etkisiyle -a sesinden dnmtr. Karaay-Malkar Trkesinde -a- sesi korunmutur:

CCkrov kra ~ KMkrav kra

CCkongrov ngrak, zil, an ~ KMkongrav ngrak, zil, an

CCkovra ekin sap, saman, ot ~ KMkavra kurumu bitki sap, anz

CCoyov uyank ~ KMuyav uyank

CCsltov iftira, sulama ~ KMsltav bahane

CCtarlov tarla ~ KMtarlav tarla, toprak, arazi

-o- > -u-


30/33

30

Codex Cumanicusta baz kelimelerde komu -v sesinin tesiriyle -o- sesine dnen ses

Karaay-Malkar Trkesinde -u- sesine dnmtr:

CCarov ar, temiz, gnahsz > KMaruv gzel, saf, temiz

CCasov destek, yardm > KMasuv destek, yardm

CCkov kor, kln altndaki ate > KMkuv ate yakmak iin kav

CCkovah kepek, kabuk > KMkuvuksaman

CCkovan- sevinmek > KMkuvan- sevinmek

CCkovu boluk > KMkuvu oyuk, eya koymak iin duvarda alan boluk

CCkoym kuyruk kemii > KMkuymu leen kemii, kuyruk sokumu

CCsatov ticaret > KMsatuv ticaret

CCtatov tat, lezzet > KMtatuv tat, lezzet

CCtovram krnt, kk para > KMtuvram dilim, para

Ayrca Codex Cumanicusta n ses olarak yer alan o- sesinin de Karaay-Malkar Trkesinde

u- sesine dnt grlmektedir:

CCoglan olan > KMulan olan

CCogr hrsz > KMuru hrsz

CCogrula- almak > KMurla- almak

CCorukur, hendek > KMuru ukur, kuyu

CCova- benzemek > KMua- benzemek

CCovu avu > KMuvu avu

CCoyov uyank > KMuyav uyank

s- > -

Codex Cumanicusta kelime banda yer alan s- sesinin Karaay-Malkar Trkesinde baz

kelimelerde i sesteki -nin etkisiyle gerileyici benzeme yoluyla n seste - sesine dnt

grlmektedir:

CCsan delmek, delip gemek > KMan- delmek, saplamak

CCskan san, fare > KMhan san, fare

-u- > --

Codex Cumanicusta baz kelimelerde yer alan -u- sesi Karaay-Malkar Trkesinde daralarak -

- sesine dnmtr:


31/33

31

CCaku anahtar > KMah anahtar

CCaltur- deitirmek > KMaldr- deitirmek

CCartukfazla > KMartkfazla

CCasru ok, ar > KMasr ok, fazla

CCbarlu varlkl, zengin > KMbarl zengin

CCburgu boru > KMbrg boru

CCbukdal, denek > KMbkdal, sopa

CCsalkun esinti, rzgr > KMsalkn glge, serinlik, serin rzgr

-u- > --

Codex Cumanicusta baz kelimelerde yer alan -u- sesinin Karaay-Malkar Trkesinde --

sesine dnt grlmektedir:

CCkuburukkutu > KMkbrekkutu

CCkun g, kuvvet, kudret > KMkn g, kuvvet, kudret

CCmungra- brmek > KMmngre- brmek

y- > c-

Eski Trkede kelime bandaki y- sesinin Karaay-Malkar Trkesinde c- sesine deimesikurall bir ses deimesidir. Codex Cumanicusta yer alan kelimelerden y- sesi ile balayanlarn

Karaay-Malkar Trkesinde c- sesine dnt grlmektedir:

CCyabov rt (102,24) > KMcabuv rt

CCyaga elbise yakas (100,8) > KMcaga elbise yakas

CCyalanga plak (74,26) > KMcalanga yoksul, fakir, plak

CCyalbar- yalvarmak (48,15-17) > KMcalbar- yalvarmak

CCyal gndeliki (164,17) > KMcal gndeliki ii, rgat

CCyangakyanak (126,17) > KMcayakyanak

CCyan- tehdit etmek (35,34-35) > KMcan- tehdit etmek

CCyap- rtmek (14,9-11) > KMcab- rtmek

CCyapk kapak (14,12) > KMcabh kapak

CCyarkk (117,21) > KMcarkk

CCyart- aydnlatmak (137,7) > KMcart- aydnlatmak

CCyarl fakir (117,2) > KMcarl fakir

CCyar- gizlemek, saklamak (124,39) > KMcar- gizlemek, saklamak


32/33

32

CCyay yaz mevsimi (120,1) > KMcay yaz mevsimi

CCyazkgnah (13,20) > KMcazkgnah

CCyegen kaba hasr (104,8) > KMcegen hasr

CCyekeytan, iblis (117,4) > KMcekeytan, iblis

CCyek- arabaya komak (160,4) > KMcek- arabaya komak

CCyelim tutkal (88,10) > KMcelim tutkal, zamk

CCyelin hayvan memesi (163,5) > KMcelin meme, st torbas

CCyengilhafif (61,28) > KMcengilhafif

CCyez pirin madeni (130,34) > KMcez pirin, bronz

CCyoluk- karlamak (38,16-18) > KMcoluk- karlamak, rastlamak

CCytkr- ksrmek (114,10) > KMctkr- ksrmek

CCyuv- ykamak (32,2-4) > KMcuv- ykamak

CCyuktur- yaptrmak, bulatrmak (151,14) > KMcukdur- bulatrmak

CCyulk- yolmak, koparmak (161,13) > KMculk- yolmak, koparmak

CCyuluv fidye (147,4) > KMculuv fidye

CCyuvukyakn (121,15) > KMcuvukyakn

CCygen at gemi (102,27) > KMcgen dizgin, at gemi

CCyl- tra etmek (45,21-23) > KMcl- tra etmek

SONU

Codex Cumanicus, 13-14. yzyllarda Karadenizin kuzeyinde, Krm ve Kafkasyada pek ok

deiik dilde konuan eitli milletler arasnda ortak bir ticaret ve anlama dili zelliini kazanan

Kpak Trkesinin geni ifade gcn ve sz varln belgelemektedir. Codex Cumanicusun kelime

hazinesi gnmzde Karadenizin kuzeyinde yaamakta olan Krm Tatarlar, Kazan Tatarlar ve

Karaimlerin dillerinde yaamakta olduu gibi, pek ok arkaik zelliklerini ve kelime hazinesini

Kafkaslar

n yksek dalar

nda ve sarp vadilerinde yaamakta olan Karaay-Malkarl

lar

n dillerine demiras brakmtr. Dolaysyla, Karaay-Malkar Trkesinin tarih kaynaklar arasnda Codex

Cumanicusun en az Orhun Abideleri, Divan-u Lugatit Trk ve Eski Uygur Trkesi metinleri kadar

deeri ve nemi bulunmaktadr.

KAYNAKLAR

Codex Cumanicus / edited by G. Kuun.-Budapest, 1981.


33/33

AATAY, Saadet (1978), Codex Cumanicus szl. Trk Leheleri zerine Denemeler.-

Ankara, 139-152.

GABAN, Annemarie von (1998), Codex Cumanicusun dili. Tarih Trkiveleri.-Ankara, 67-

109.GOYAYEVA, S.A.-. H.. SYNEV (1989), Karaay-Malkar-Orus Szlk=Karaayevo-

Balkarsko-Russkiy Slovar.-Moskva, Russkiy Yazk.

GRNBECH, K. (1992), Kuman Lehesi Szl. Codex Cumanicusun Trke Szlk Dizini /

ev. Kemal Ayta.-Ankara: Kltr Bakanl.

HABEV, M. A. (1989), mmennoe Slovoobrazovanie i Formo-Obrazovanie v Kumanskih

Yazkah.-Moskva: Nauka.

LIGET, L. (1981), Prolegomena to the Codex Cumanicus. Codex Cumanicus.-Budapest.

TARDY, Lajos (1978), The Caucasian peoples and their neighbours in 1404. Acta Orientalia,XXXII (1), 83-111.

TAVKUL, Ufuk (1998), Kafkasyann otokton (yerli) halklar meselesi ve Kafkasya halklarnda etnik

kken araylar. Krm Dergisi, 6 (24), 36-39.

TAVKUL, Ufuk (2000), Karaay-Malkar Trkesi Szl.-Ankara: Trk Dil Kurumu.

Documents

Codex Comanicus ve Karaçay-Malkar-Türkçesı