KARAÇAY – MALKAR HALK CIRLA

Cıyışdırgan - Otarlanı Omar

Notalanı cazgan - Aslan Daurov

Muzıka redaktoru - Etçelanı Muzafar

Halkıbıznı cırları ana tilibiz bla birge milletibizni öhtemligi, namısı, bek ullu

baylıgıdıla.

Ata-babalarıbız etgen, bügünlükde ua kün sayın aytılıp turgan cırlarıbız

ömürleni üsleri bla kelip, bizge alay cetgendile, anı bla birge adabiyatıbıznı,

madaniyatıbıznı da tarkaymazlık şaudanı bolup turadıla. Bayam, ol şaudandan

içip, caşaunu zauuklugun bir sınamagan taulu bolgan bolmaz.

Karaçayda, Malkarda da halk cırlarıbızga can salgan, alaga kanat bergen, em

zakiy cırçıbız, millet iynagıbız Otarlanı Omardı. Cırlaganı bla birge halk

cırlarıbıznı ol cıygan da, köz ginciniça, saklagan da ete keledi.

Alaydı da, bu kitap Otarlanı Magometni caşı Omar tuuganlı 85-cıllıgına atalıp

çıgadı.

Cırı barnı - künü bar (Zumakullanı Tanzilya)

Nart cırla

• Debetni cırı

• Satanaynı cırı

• Sosuruk ot keltirgendi

• Nartlanı cıyılıuları

• Örüzmekni cırı

• Şırdan bla Cönger

Macüsülük bla baylamlı cırla

• Apsatı

• Marauçunu haparı

• Cantuugannı cırı

• Dolay

• Biynögerni cırı

• Erirey

Tarıh-cigitlik cırla

Tarıh cırla

• Karçanı cırı

• Açe ulu Açemez

• Kırım hanla

• Raçıkaulanı cırı

• Ullu Hoc

• Eski askerçile

• Orus-yapon uruşda

Cortuuulga, çabıuullukga barıunu üsünden cırla

• Düger Badinatı, Malkar Basiyatı

• Çöpelleu

• Kaytuk ulu Sarı-Aslanbek

• Batırlanı cırları

• Bekmırzala, Kaysınla

• Hadaucuk ulu Cambolatnı cırı

• Tatarkannı cırı

• Candar

• Başuluk

• Tappashan ulu Akbolat

• Tuudulanı cır

• Salimgeriyni cırı

• Abdulkerimni cırı

Baylaga, biylege kacau cırla

• Bekbolatnı cırı

• Kanamatnı cırı

• Gapalau

• Domaylanı cırı

Ballada cırla

• Kubadiylanı cır

Süymeklik cırda bla iynarla

• Aycayak

• Kulina

• Taukan

• Süymeklik cır ("Kel, min, ariu, faytonnga...")

• Çiygoşa biyçe

• Macirni cırı

• Süymeklik cır ("Oy, alaközüm, ay, karakaşım...")

• Biz uşaybız bir biribizge

• Senden kalsam, öleyim

• Süymeklik da küymeklik

• Caşnı cırı

• Kıznı iynarı

• Köporçünüm

• Ulan bla kız

• Alay bolurun bilsemed

• Közlering közür oynay

• Seni ariulugung

• Burgusant

• Burmabıt

• Arbaçını süygeni

• Kişmir cıyrık

Küyle

• Goşayahnı küyü

• Goşayah biyçeni cırı

• Orusbiylanı İsmailnı cırı

• Hasannı cırı

• Ariu mölek

• Kökbörk

• Aliyni cırı

• Hacilanı Aliyni cırı

• Nanıknı cırı

• Student caşnı cırı

• Taula sarnaganda

• Kalabeklanı Mahaynı cırı

Toy-oün bla baylamlı em çam, lakırda cırla

• Kelin keled

• Gollu

• Tepena

• Sandırak

• Cörme

• Boz alaşa

• Gılca

• Solmannı cırı

• Eski lakırda cır

• Aman katın

• Eki katınlı

• Gelefeyle

• Lakırda taulu cır

• Gokkan

Sovet vlast em gracdan uruş bla baylamlı cırla

• Azatlık cır

• Atabiylanı cırları

• Bolşevikle kelelle

Sabiylege coralanngan cırla

• Beşik cır

• Ozay

• Bappahan

• Azamatgeriy - hankuşum

• Col oyunu

• CIRI BARNI - KÜNÜ BAR

• Bizni halkıbıznı bek ullu baylıgı söz haznasıdı: halk cırla, tauruhla, küyle,

nart sözle, - kıshadan aythanda, halk kölünden etgen çıgarmala. Men alanı

tintip, maganaların açıklap, bagaların biçalırma desem, kesimi da, okuuçunu da

aldarıkma. Ol iş bek kıyın da, ullu da işdi. Ol işle bla tıngılı küreşgen ustala,

alimle bardıla. Alaga biz hurmet berirge, ıspas eterge kerekbiz. Men a cangız da

bu halk cırla cıyılgan kitapnı okuy, anga kuuannganımı bildirirge küreşeme.

Meni ullu seyirsindirgen a - halkıbızda cazma, basma bolmagan zamanlada,

duniya poeziyadan haparları bolmagan adamla aytılgan sözge kallay ullu

magana bergenleri, cırlada, küylede kallay ullu poeziya bolganıdı.

Cırçılık, nazmuçuluk işni üsünden aythanda, bir-bir nazmula, barıbızda

bilgenlikden, adamnı cüregin cılıtadıla, kayda cilyatadıla, birleri adamga es

tapdıradıla, asıu beredile, kişilikge, tazalıkga çakıradıla, tayançak boladıla, birleri

terslikge kacau turadıla, birleri ua kuuandıradıla, seyirsindiredile, bir kauumları

ua, halk auuzunda kala, bir ömürden bir ömürge nart sözleça öte baradıla. Bu

zatla barısı da fahmunu hayırından tuuadıla. Bu men başda aythança şartla halk

cırlada köpdüle. Alanı ieleri ua kerti da şayırla bolganlarına işek cokdu. Bizni

halkıbız allay fahmu carathan söz baylıklanı angılay da, cürüte da bilgendi. Cırla

ömürleden ömürlege halk cüreginden öte, elene, süzüle, iylene, ölmezlik küç

ala, bügünlege alay cetgendile. Ala halkga tayanç bola, anı karıuun küçley,

ahşılıkga kulluk ete, cigitlikge çakırganlay turadıla. Ala kol kıyın bla caşau eterge,

erkinlikni, tenglikni izlerge boluşadıla. Kıyınlık kelgen künde da belni

boşlamazga, tobuklanmazga, zorlukga boy salmazga, tözümlük kerek cerde ua

tözerge üyretedile.

Biz, ceribizden üzülüp, tilibiz cutulup, kolubuz-ayagıbız baylanıp, atlayalmay

turganda da, adamlıknı tas etmey, namısnı, adep-töreleni atmay, ol kıyınlıkdan

saulay kutulup, halklay kalganıbız da andan bolur.

Bizni halkıbız ne zamanda da cırga, aytılgan nazmu sözge ullu magana

bergendi. Kıyınlık, buşuu başların bashan adamla, uzakladan cırçıga kelip, cır et

dep, tilegendile. Cır, buşuuların cuuup, cilyamukların kurutup, köz açdırlık

sunngandıla. Kerti da, cırla asıu bergendile, köllendirgendile, caşaudan

tüngülmezge, anı har açı, tatlı takıykasın sıylarga, süerge üyretgendile. Bu

kitapha cıyışdırılgan halk cırlada kallay bir süymeklik bardı caşauga, adamga,

tuugan curtha, anı taşına, tauuna, suuuna, har canına, alanı barına da kertiçiley

barıuga. Allay ullu süymeklik boluşhandı curtnu caudan korurga, kerek bolsa,

curtu, süygeni üçün can da berirge, halkıbızga uçuzluk sınatmay, acaldan

kutharırga.

Çam, lakırda cırlanı alıp karaganda ua, bütünda seyir eterge tüşedi. Çamnı,

lakırdanı igi bilmey aytsang, cürekge açı tiyip, adamnı öpkeletirge, açıulandırırga

bollukdu, halk cırlada ua çam, lakırda da allay ustalık bla, es bla aytılgandıla, ala

küldüredile, köznü carıtadıla, sagış etdiredile.

Halk cırlanı ölmezlik sözlerinden sora da köbüsünü makamları ullu mahtauga

tyişlidile. Ol cırlanı birini üsünden aytırıgım keledi, ol a "Gapalau" degen cırdı.

Em alga ol cırnı men Beppaylanı Sergey cırlap eşitgen edim, anga kuuanıuum

bla seyirsiniuüm bügün da ketmeydi. Ekinçi kere ua köp cılla ozgandan sora

eşitdim. Bir kün biz Türkge uçarık samolötnu saklay edik. Bizni arabızda toyçula,

cırçıla, suratçıla, cazıuçula, köp başha adamla da bar edile. Kün birda muthuz

bolup, samolötla uçmay, adamla ua suuuksurap, mudahlanıp tura edile. Ol

şurgu tıngılaunu, mudahlıknı bir ariu, şatık, seyir auaz buzadı. Ol a Gazalanı

Alimni auazı edi, Alim "Gapalaunu" cırın ayta edi. Biteu adamla auuz açıp

tıngılay edile. Meni kulaklarımı ol auaz alay iynaklay edi, cüregime allay nasıp

bere edi, biteu da duniya nasıpha bata turgança körüne edi.

Üçünçü kere ua, men üyde murkku ete turganımlay, bir nazik, ariu auaz

kulagıma çalınadı. Radio taba çabama, auazın canım bla teng körüuçü, men bek

süygen cırçı Canataylanı İsmayıl cır aytsa çabıuçu edim alay. Bu col a ol tişirıu

auazı edi - Taukenlanı Galina "Gapalaunu" cırın ayta edi. Cırnı makamı, sözlerini

aytılıuları, cırçını tatlı önü meni alay seyirsindire edile, kuuandıra edile, cır

aytılıp boşaladı dep korka edim. İçimden a cırnı makamın, sözün da tişirıu

kuragan bolur dey edim. Anga asırı ırazıdan, kim kurasa da, fahmu bla

ustalıkdan caratılgan zatla - ala ölmezge dep tuuadıla dey edim.

Har cangı cırçı, cangı tölü alaga keslerini köz karamları bla karay, cangırta,

aynıta baradıla.

Karaçaynı bla Malkarnı halk cırları cıyılgan bu kitapda ua allay köp ölmezlik cırla

bardıla. Bu kitap biteu da halkıbızga ullu saugadı. Cırlanı cıygan, caraşdırgan da

halk cırlanı bek usta aytıuçu cırçıbız, Karaçayda, Malkarda da mahtaulada atı

aytılganlay turgan Otarlanı Omardı. Omar esinde tuthan halk cırlanı makamların

caraşdırıp, tizginlerin cıyıp, aslamısın notalaga atı bek aytılgan çerkesli

kompozitor Daurlanı Aslan salgandı, bir kauumun a - Etçelanı Muzafar. Alanı bu

işde bek ullu kıyınları bardı. Bek kerekli, bek tıngılı, ullu iş etgendile. Sau

bolsunla! Bizni caşauubuzda, halk cırlanı sözleri, makamları da bılay birge cıyılıp,

1969 cıldan beri birinçi kere çıgadıla. Bılanı çıgıuları bla ua Omarnı köpden beri

saklagan bek ahşı muratı toladı. Barıbızga da ol ullu kuuançdı. Omarnı halk

cırlanı cırlauundan sora da, alanı cıyıuda, saklauda aytıp boşamazça ullu kıyını

bardı. Üç cüz - tört cüz cırnı sözlerin, makamların da kölden bilip, alanı halkına

saklar üçün kallay bir fahmu, es, huner, kişilik, süymeklik da kerekdi! Ala barı da

Omarda bardıla.

Omarnı biteu da caşauu cır bla baylamlıdı. Köçgünçülükde, sözübüz, kesibiz da

kişige kerek bolmagan zamanlada da, Omar cır aytıuun tıymagandı. Zorlukga,

terslikge kacau cırlanı aythandı. Ol Stalinnge okuna kacau söznü aytırga

korkmagan halk cigitleribizdendi, kerti sözü üçün tutmakla sınagan. Bolsada,

Omarnı caşauga, cırga süymekligi, tüzlükge ökül boluuu bir zamanda da anı

atmagandıla. Omar kazak, kırgız cırlanı da bek ariu cırlagandı. Ol cerlede da

anga ullu sıy bergendile.

Omar gitçelikde bek sirkiu, hıliçi caşçık bolgandı Toyga, oünnga bek gitçeley

katışıp başlagandı, cumuşha, işge da ot bolgandı. Meni anam Omarnı atı

sagınılgan cerde bılay aytıuçudu: "Omar Omar bollugu gitçelikden körüne edi,

ne ullu mahtauga da tiyişlidi. Toylada Omarnı ullula tepsetip, cırlatıp, bek

mahtauçu edile. Anı fahmusu ol zamanda okuna belgili edi".

Omarlanı üyür Bahsan auuzunda daracası biyik, adamla sıy, hurmet da bergen

üyür bolgandı. Omar kesi ua adamlıgı, adebi bolgan, namısı cürügen, bir zatha,

suganaklık, zarlık etmegen, ogurlu, taza adamdı. Allah anı üçün bergen bolur

bıllay ullu fahmunu da anga. Halknı ahşı adamları Omarnı andan süedile, alay

ullu hurmet da andan beredile. Omar uzun ömüründe halknı kuuandıra, anı cır

aytıuun süygenlege auazı bla nasıp bere caşaydı. Mından arı da köp cıllanı sen

aythan cırlanı caşaularıça ariu auazıng eşitilgenley, mahtalganlay tursun,

Omar!"

Men a sanga kara söz bla aytalmaganımı nazmu bla aytallık esem köreyim.

•

• HALK CIRÇIBIZ

• Ne carıkdı cırçı Omarnı arbazı!

Kalay ariu eştiledi auazı,

Kulaklanı bir hıçıuun iynaklay,

Taza kökden Allah iygen carıklay.

Omar cırlay, halk etedi eciuün,

Kim biledi, kimge ier keziuün.

Ömürleni auazları kelelle

Auazında, tau üylege kirelle,

Biz körmegen nartlanı da uyata,

Canıbıznı kuuandıra, sarnata

Önü bla can kiyire sözlege,

Tersni söge, mahtau sala tüzlege,

Omar cırlayd Otarlanı arbazda

Allah anga ençi bergen auazda.

Kanatlıla anga eciu etelle,

Auazın da uzaklaga eltelle,

Eciu ete baradıla suula da,

Seyirsinip tıngılayla buula da.

Ay da, tohtap, kulak salıp karaydı,

Kart anam a kallay nasıp sınaydı.

Bir kuuana, bir a açıy cilyaydı,

Omar aythan nart cırlaga tıngılay,

Kış kününde kelgen suna anga cay.

Cırla Omar, sen cırlasang, arbazda,

Türkde, Arabda ertten, cassı namazda

Eştilirça cırıng, cürek cılıta.

Cırla, sense cırçılaga tamata.

Men a sanga eciu ete bilalsam,

Makamlaga ölmez sözle salalsam,

Girhocanda biz cürüuçü oramda,

Biz ketgende, biz caşagan zamanda

Cırıbıznı kara ırhı eltalmaz,

Kara küç bizge uzalıp cetalmaz.

Ayt, ayt, Omar, halkıbıznı cırların,

Kennge aça tau cırlanı colların.

Süe bolsang, küçnü birge salayık,

Kurayalsak, allay cırla kurayık,

Cır makamı cer-cerlege ceterça,

Tau cırlaga duniya eciu eterça.

• Zumakullanı Tanzilya,

Kabartı-Malkarnı halk poeti,

Rossey Federasiyanı Kıral saugasını laureatı

NART CIRLA

• Debetni cırı

• Ertte-ertte, dorbunlada turganda,

Taş tegene, agaç elek bolganda,

Kök Teyrisi Cer Teyrini algandı,

Kök kükürep, cer a buuaz bolgandı.

Cer carılıp, sora Debet tuugandı.

Suu Teyrisi alıp anı cuugandı.

Otdan bolgand ol Debetni cüregi,

Kurçdan bolgand sanlarını keregi.

Ol çıgardı cer üsüne temirni,

Ol başladı candırıp taşkömürnü.

Körük bassa, Mingi tau titiredi.

Kazman taunu dommayları ökürdü.

Sabiylikden nart adetde ösgendi,

Emegenni tutup boynun kesgendi.

Debet boldu temirleni çıgargan,

Temir işge üyrenirge buürgan.

Satanaynı cırı

• Oy, tay, tay, orira,

Oy, kündü, teyri, Satanaynı atası,

Oy, alay atası.

Oy, aydı, teyri, Satanaynı anası,

Oy, alay anası.

Ol Satanaynı Suu anası urladı,

Oy, alay urladı,

Oy, anı atı Suu celmauuz bolgandı,

Oy, alay bolgandı.

Oy, ol anı suu ayrıkamda caşırgandı,

Oy, alay caşırgandı.

Oy, bukdurganlay, köp cıllanı aşırgandı,

Oy, alay aşırgandı.

Oy, ay tutulup, közü, beti karalgandı,

Oy, alay karalgandı.

Oy, açıuundan cüreginden taralgandı,

Oy, alay taralgandı.

Oy, ay da, kün da tutulalla anı üçün,

Oy, teyri, anı üçün.

Oy, titireyle, kaltırayla anı üçün,

Oy, alay, anı üçün.

Oy, cerden ala carıkların tıyalla,

Oy, alay tıyalla.

Oy, cilyap, ala culduzlanı cıyalla,

Oy, alay cıyalla.

Cerge ala biyik kökden karayla,

Oy, alay karayla.

Oy, Satanaynı kaydagısın surayla,

Oy, alay surayla.

Oy, ne bolganın, kaydagısın tapmayla,

Oy, alay tapmayla.

Oy, celmauuzga sorurga ala bazmayla,

Oy, alay bazmayla.

Oy, ay cilyasa - cerge cauad cauunla,

Oy, cauad cauunla.

Oy, kün kızdırsa - cerde canad kaudanla,

Oy, canad kaudanla.

Oy, Satanaynı bukdurgandı, bermeydi,

Oy, bir da bermeydi.

Oy, ayrıkamda anı kişi körmeydi,

Oy, bir da körmeydi.

Oy, ayrıkamnı üsün tuman bla caphandı,

Oy, tuman bla caphandı.

Oy, kesi kirip, tengiz tüpde cathandı,

Oy, alay cathandı.

Oy, Satanayga Suu anası karagand,

Oy, alay karagand.

Oy, altın çaçın kolu bla taragand,

Oy, alay taragand.

Oy, ne bolsa da, Satanaynı künü aman bla bathandı,

Oy, aman bla bathandı.

Oy, tengiz tangı aman bla athandı,

Oy, alay athandı.

Oy, belek cılla cilyay-cilyay turgandı,

Oy, alay turgandı.

Oy, bir keçede ol kaçarga al burgandı,

Oy, alay burgandı.

Oy, betin boyap, çıkgand tengiz cagaga,

Oy, alay cagaga

Oy, izley barıp, minngend kayın kangaga,

Oy, alay kangaga.

Oy, butun, kolun kalak etip tarthandı,

Oy, alay tarthandı

Oy, celle süre, kara cerge athandı,

Oy, alay athandı.

Oy, almostula, körüp, anı aldıla,

Oy, alay aldıla.

Oy, kara ormannga eltip, aş-suu saldıla,

Oy, alay saldıla.

Oy, almostula tamır aşla berdile,

Oy, Satanaynı sıylı, ariu kördüle,

Oy, alay kördüle.

Oy, almostula söleşe bilmeyle,

Oy, alay bilmeyle.

Oy, Satanaynı bir da erşi körmeyle,

Oy, erşi körmeyle.

Oy, bir kün ala çaba, corta ketdile,

Oy, alay ketdile.

Oy, bilmegenley, bir töbege cetdile,

Oy, alay cetdile.

Oy, ol töbeden iyis urup başladı,

Oy, alay başladı.

Oy, kart almostunu birden esi taşladı,

Oy, alaytaşladı.

Oy, ullu tebe kart emegen bolgandı,

Oy, alay bolgandı.

Oy, ceti cüz cıl ol ormanda turgandı,

Oy, alay turgandı.

Oy, Satanay a betin açıp karadı,

Oy, alay karadı.

Oy, emegenni cangız közü kamadı,

Oy, alay kamadı.

Oy, cangız közü cuk körmeyin kalgandı,

Oy, alay kalgandı

Oy, cuk körmeyin, taşla bla atadı,

Oy, alay atadı.

Oy, cerden sermep, topurakla cutadı,

Oy, alay cutadı.

Oy, kele kelip, tik koldan cıgılgandı,

Oy, alay cıgılgandı.

Oy, tebe çarhı taşlaga cagılgandı.

Oy, alay cagılgandı.

Oy, Satanay köp aylandı, abına,

Oy, alay abına.

Oy, amalsızdan Cer Teyrige tabına,

Oy, alay tabına.

Oy, ariulugu taşnı, taunu carıta,

Oy, alay carıta.

Oy, har bir zatnı ol kesine karata,

Oy, alay karata.

Oy, Satanaynı körüp, suula tohtayla,

Oy, alay tohtayla.

Oy, keçelede carıy elle taula da,

Oy, alay taula da.

Oy, kele-kele ua, bir nart elge kirgendi,

Oy, alay kirgendi.

Oy, el kıyırında kurtha katın körgendi,

Oy, alay körgendi.

Oy, kurtha katın Satanaynı algandı,

Oy, alay algandı.

Oy, tutup kelip, gumusuna salgandı,

Oy, alay salgandı.

Oy, caşırtın kurtha anı ösdürgend,

Oy, alay ösdürgend.

Oy, Örüzmekge Satanaynı sezdirgend,

Oy, alay sezdirgend.

Oy, katınlıkga Örüzmekge anı bergendi,

Oy, alay bergendi.

Oy, Örüzmek da andan akıl bilgendi,

Oy, alay bilgendi.

Oy, ol Satanay bolgand - nartla anası,

Oy, alay anası.

Oy, Örüzmekdi nart askerni atası,

Oy, alay atası.

Oy, tay, tay, orira.

• Sosuruk ot keltirgendi

• Nart batırla cortuuulga çıkgandıla,

Atlanı urup, alga aşıkgandıla.

Nart Örüzmekdi başçıları, başları,

Sosurukdu bek kiçileri - caşları.

Nart uyadan çıgıp, uzak ketgendile,

Köp tauladan, köp kolladan ötgendile

Bara ketip, Nart-sanaga cetgendile,

Alayda tohtarga onou etgendile.

Nart-sanada keslerin sanagandıla,

Karıuların-küçlerin sınagandıla.

Tögerekde barga, cokga karaydıla,

Kiyikleni, buulanı da maraydıla.

Ot tirgizirge ot tapmay kalgandıla,

Ot izlerge "sen bar-men bar" bolgandıla.

Sosuruk: "Men barayım, - degendi, - otha,

Kiçi barırga kerekdi allay zatha."

Alay aytıp, minngendi, sekirip, atha,

Barı da ıspas etgendile caş nartha.

Sosuruk atha kamçini cetdirgendi,

Kuşça uçup, tau auuzlaga kirgendi.

Çaba, corta, ol taudan tauga ötgendi,

Ot carık çıkgan bir dorbunnga cetgendi.

Karasa, dorbunda ullu ot cana,

Otnu tögeregine çulganıp, deu emegen cata.

Sermep aldı Sosuruk otdan keseunü,

Közüne mıdıh tüşüp, uyatdı deunü.

Ol zamanda, nart adetdeça, salam berdi,

Nek kelgenin deuge angılatıp kördü.

Unamaydı emegen otnu berirge,

İzleydi ol karıu, küç sınap körürge.

Caş bolsa da, Sosuruk ustad amalga,

Deuge: "Oün üyreteyim", - dedi alga.

Ol anga kızgan temirleni cutdurdu,

Töppesi bla kaya taşla tutdurdu,

Kesini kim bolganın bukdurdu,

Deu emegenni otun alıp kutuldu.

• Nartlanı cıyılıuları

• Shurtuk elleden çıgıp barabız,

Oyra, orira, oy.

Nart Örüzmeg'a allıbızdadı,

Oyra, orira, oy.

Anı cüregi - kanıbızdadı,

Oyra, orira, oy.

Anı öhgemligi - barıbızdadı,

Oyra, orira, oy.

Karlı taulaga biz terk ceterikbiz,

Oyra, orira, oy.

Dommayla kırıp, biz keltirlikbiz,

Oyra, orira, oy.

Ullu Kobandan biz terk öterbiz,

Orira, orira, oy.

Kara Nogayda çariş eterbiz,

Orira, orira, oy.

Nart atla cerni titiretelle,

Oyra, orira, oy.

Culduzlu kökge uçup ketelle,

Oyra, orira, oy.

Eliya kanatı başıbızdadı,

Oyra, orira, oy.

Nart colubuznu ol carıtadı,

Oyra, orira, oy.

Sarıuek suunu boynun saklaydı,

Oyra, orira, oy.

Nart ellerine tamçı tammaydı,

Oyra, orira, oy.

Kuugun kazauat ma deu bollukdu,

Oyra, orira, oy.

Suu ızla saulay kandan tollukdu,

Oyra, orira, oy.

Nart sadakları kübe teşelle,

Oyra, orira, oy.

Nart sırpınla geleu keselle,

Oyra, orira, oy.

Nart kalalarıbız öhtem turalla,

Oyra, orira, oy.

Nart elleni caudan saklayla,

Oyra, orira, oy.

Dommay uuunda soluu bolmaydı,

Oyra, orira, oy.

Dommay uuunda atıng toymaydı,

Oyra, orira, oy.

Eliya bolsun bizge col berlik,

Oyra, orira, oy.

Kara karga ua - bizge küç berlik,

Oyra, orira, oy.

Kolan tuyakga cer çıdamaydı,

Oyra, orira, oy.

Kolan tuyagı cerge batmaydı,

Oyra, orira, oy.

Gemuda atlansa, taula titireyle,

Oyra, orira, oy.

Mingi taudan buzla tüşelle,

Oyra, orira, oy.

Çuuana sırtında sadak atarbız,

Oyra, orira, oy.

İtil boynunda boza tartırbız,

Oyra, orira, oy.

• Örüzmekni cırı

• Nartda bardı beş batır,

Ori, orada!

Bara, corta ketdile,

Ori, orada!

Bıllay cerge cetdile,

Ori, orada!

El bolmagan cerlede,

Ori, orada!

Ot carıkla kördüle,

Ori, orada!

Ne bolganın bilirge,

Ori, orada!

Örüzmek, senden cigit cokdu,

Ori, orada!

Ne etgenlerin bilirge,

Ori, orada!

Barıp sorçu, Örüzmek,

Ori, orada!

Corta ketdi Örüzmek,

Ori, orada!

Şaytanlaga cetdi Örüzmek,

Ori, orada!

- İş kolay bolsun, amanla!

Ori, orada!

- İş kolay bolsun, amanla!

Ori, orada!

- Sau bol, sau kel, Örüzmek,

Ori, orada!

Cuuuk bolsang a, Örüzmek,

Ori, orada!

Atang antlı cuuugubuz,

Ori, orada!

Cuuugubuznu caşısa,

Ori, orada!

Seni da cuuuk eteyik

Ori, orada!

Kız kerek ese, bereyik,

Ori, orada!

Toy kerek ese, eteyik,

Ori, orada!

Celpegeyingi koya kel.

Ori, orada!

Tonun teşip, Örüzmek,

Ori, orada!

İçlerine kirgendi,

Ori, orada!

Kobuzçunu körgen ed,

Ori, orada!

Kobuzçu bla tepsey ed.

Ori, orada!

- Kaysı kıznı saylaysa?

Ori, orada!

- Kobuzçunu saylayma,

Ori, orada!

Kobuzçunu alırma,

Ori, orada!

Kalının da aytıgız,

Ori, orada!

- Kalının biz aytayık -

Ori, orada!

Tübüngdegi kolan at,

Ori, orada!

Başıngdagı takıya,

Ori, orada!

Canıngdagı kara kama.

Ori, orada!

- Alay bolsa, alanla,

Ori, orada!

Men nartlaga sorayım,

Ori, orada!

Ala aythanlay eterme,

Ori, orada!

Bolcalıgızga ceterme,

Ori, orada!

Kaytıp bardı ol artha,

Ori, orada!

Hapar sordu nartlaga,

Ori, orada!

- Patçahlarını kızıdı,

Ori, orada!

Alıp kelseng, igi ed.

Ori, orada!

Artha kaytdı Örüzmek,

Ori, orada!

Bolcalına cetalmad,

Ori, orada!

Alanı anda tapmayın,

Ori, orada!

Kaytıp keldi ızına,

Ori, orada!

• Şırdan bla Cönger

• Oy, haram Cönger, deydi, it Cönger,

Ahıratda kara tonguz küt, Cönger, orayda.

Kündüz bolsa, baguşlada catasa,

Keçe bolsa, beşkarışla satasa, orayda.

Şırdan salıp, Cöngerge kelgendi,

Şırdan alay aytıp endi söleşdi, orayda.

- Cönger, kişiligingi men bileme,

Kündüz bolsa, baguşlada catasa, orayda

Keçe bolsa, beşkarışla satasa,

Canınga carar at a tapmaysa, orayda.

Şırdan, anı sen a kerti aytasa,

Canıma caragan at a tapmayma, orayda.

Anga, Şırdan, biz ne amal eteyik?

- Anga, Cönger, eteriging alaydı, orayda.

İndilyada bardı ariu bir ak at,

Köknü bargan ol ak atnı cetmeyd, orayda.

Cerni bargan anı bir da cetmeydi,

Ol toguz kancalbaş üynü içinded, orayda.

Toguz kara kirit anı allında,

Toguz şkokçu da anı canında, orayda.

Toguz it da ak atnı ua saklayla,

Toguz adaka da anı saklayla, orayda.

Şırdan, ayt sen endi, anga ne amal?

Men ak atnı kalay bla urlayım, orayda?

- Anga eteriging, Cönger, alaydı:

Tauuklaga sen a tarı ala bar, orayda.

Sen tauuk orunnga şoş ıçhınırsa,

Sen tauuklanı tauuşsuz kırırsa, orayda.

Toguz itge toguz tauuk baş berseng,

Kuyrukların bulgap, ala tohtarla, orayda.

Andan sora ua eteriging, Cönger, alaydı:

Ol seni egeçing ariu Agunda, orayda,

Agunda ua İndilyada kelindi,

Açhıçları Agundanı kolunda, orayda.

Salıp Agundaga, Cönger, sen barsang,

Baştöben catıp, anda tohtasang, orayda.

Anga kesing aytırıngı bilirse.

Salıp Cönger Agundaga bargandı, orayda.

Baştöben catıp, allında tohtagand,

Agunda anı katına kelgendi, orayda.

Sanga bügün, canım, Cönger, ne boldu?

Sen bılay mudah bolup nek turasa, orayda?

Açmısa sen, auruuungu alayım?

Suuukmu bolgansa? Korung bolayım, orayda.

- Aç tüyülme neda suuuktüyülme.

Kündüz bolsa, baguşlada catama, orayda.

Keçe bolsa, beşkarışla satama,

Bagaların alıp, sanga keleme, orayda.

Canıma caragan at a tapmayma.

İndilyada bardı ariu bir ak at, orayda.

Baunu açhıçları seni kolungda,

Anı menden caşırıb'a turasa, orayda.

Egeçim, men anı üçün mudahma.

Agunda ua sıyıt etip başlagand, orayda.

Karındaşım, anı sanga kim aytdı?

Anı üçün, canım, seni coyarla, orayda.

Izıngdan meni cilyata koyarla.

Alay Cönger açhçıçlanı algandı, orayda.

Keçeleni bir zamanı bolganda,

Ak at bolgan cerge Cönger ıçhındı, orayda.

Ak atnı altın gullası allında,

Kiyiz kamiçisi anı canında, orayda.

İeri tagılıp turad bıkıga.

Ak atha Cönger ier salgandı, orayda.

Atha minip, ol coluna çıkgandı,

Alaylay ok, cetip, atdan cıkgandı, orayda.

•

• MACÜSÜLÜK BLA BAYLAMLI CIRLA

•

• Apsatı

• Oy, marauçunu, deydi, o,

Temir boünsası boynunda, o.

Oy, küygen kalaç bolur,

Oy, anı teren koynunda.

Oy, küygen kalaçnı ua

Sarı mayga bulgathan, deydi,

Ey, cuguturlanı ua

Kurt orunlaga çulgathan, deydi.

Oy, Apsatı köp bersin -

Köp kiyikni, cuguturnu da.

Ey, Apsatı terk bersin -

Marauçulaga kiyik etni.

Oy, marauçudu cazık,

Sarı tangnı tauugu, deydi.

Ey, küygen kalaç, deydi,

Marauçunu zauugu, deydi.

Kiyiklering turalla da,

Oy, ullu betde, Apsatı,

Tau başı togay kiriş,

Kartha, caşha da ber teng ülüş.

Tau başında otlayla

Subay, ariu sanlı mallarıng,

Ey, sen ullu Apsatı,

Tıyalmayma, tıyçı alların,

Ey, sen çubur baylathın

Alanı ua subay sanların,

Ey, gıyıga çaçdırgın

Alanı bauur, kızıl kanların.

Ey, sen çomart Apsatı,

Berir kününg bolur süt kibik,

Ey, bermez kününgde ua

Aylandırasa it kibik.

Sen ulak berseng, deydi,

Boluuçu edi sögüncü.

Ey, eçki berseng, deydi,

Ol bolur edi arka cük.

Oy, cugutur berseng a -

Kerek bola edi ulou cip.

Ey, müyüzlerin athın,

Oy, dedi, turuk terekley,

Ey, cörmele et, marauçu

Bek ullu koyçu çelekley.

•

• Marauçunu haparı

• Apsatıdı togay başlı tanaköz.

Sürüulerin ters collaga cibermez.

Anı bardı, uçhan kuşlay, müyüzü,

Tar kollada, çuuanlada - kirişi.

Tau başları, oyra, bolur, çuuana,

Marauçu ua kele bolur, kuuana.

Arkasında, oyra, anı kaualı,

Apsatıga bolur bılay cuuabı:

- Apsatını beri künü süt kibik,

Bermez künü bolur anı it kibik,

Berir bolsang, tar koşunda ulutma,

Beriuçüngü, oyra, biyim, unutma.

Tar koşunnu ayrı başın keng etgin,

Oy, ırıshını mında köp etgin.

Seni malıng - kolda tolan agaçlay,

Koyma, teyri, sabiyleni sen açlay.

Sabiyleni açlay koygan sen bolsang,

Kim aurutur carlılaga, oyra, can?

Kaualımı cauu bolur balauuz,

Kiyikleni bolma koyçu kanauuz.

Carlı uuçu algış ete atlanır,

Tang alada kaualına kaplanır.

Apsatını kulakları tik turur,

Oyra, kesin halal, çomart sundurur.

Ol uuçunu eltip barır biyikge,

Buyruk eter cuguturga, kiyikge.

- Calay-calay, calaulaga çıgayık,

Uuçuladan tasha - taşa bugayık.

Uuçuladan tasha - taşa turmasak,

Biz alanı ters collaga burmasak,

Ala bizni marap, kuuup tutarla,

Caş kiyikle kan hurttakla cutarla.

Calaulada Apsatıdan batır cok,

Anga ışanngan uuçulada akıl cok.

Apsatını közü bolur cütülü,

Carlı uuçu kelmez colga türtülür.

Apsatını sözü bolur buyruklu,

Tanaları tarda altın kuyruklu.

Apsatını kızı bolur goşala,

Cuguturga kısır eçki koşalla.

Birsi kızı bolur anı cansüer,

Cugugurnu koltugundan kan sier.

Cuguturnu koltugundan kan sier,

Carlıga bergenni, oyra, can süer.

•

• Cantuugannı cırı

• Bashan elde töre boldu maral bala maragan,

Oyra, oy, maragan.

Cantuugan a Tar auuzda ayıu bala koymagan,

Oyra, oy, koymagan.

Bashan tauda az bolgandı Apsatını malları.

Cantuugannı saklay edi Apsatını nalatı.

Cantuugan a çamlandırgand Apsatını kızların.

Caş uuçula, marlamagız Apsatını ızların.

Cantuugannga tiygen bolur Apsatını nalatı,

Kesi allına kelgen edi anı miniuçü atı.

Caş uuçula, marlamagız Apsatını ızların,

Kesigizge kadaltmagız Apsatını kızların.

Karga, cerge terk batalla tuyaklanı ızları,

Uuçulanı terk cetelle Apsatını kızları.

Tangculduzça, carıtadı anı eki müyüzü,

Okdan, celden terk boladı Apsatını cürüşü.

Caş uuçula, maltamagız Apsatını ızların,

Kesigizge kargatmagız sarı çaçlı kızların.

Apsatı ua bek saklaydı maralların, malların,

Uuçuladan bek aladı kiyikleni kanların.

Apsatı ua kertiçidi sürüuüne, sözüne,

Aman uuçu terk tüşedi anı eki közüne.

Cantuugan a umut etdi Adır boynun saklarga,

Karça taşda ant etgendi ak maralla mararga.

Ogursuzdan, maral bala cilyathandı Cantuugan,

Karça aythannga tıngılamagan, nalat sanga, Cantuugan.

Apsatı ua boluuçedi kiyikleni ökülü,

Kaya ıranda kalgan edi Cantuugannı ölügü.

•

• Dolay

• Oy, dolay, dolay, dolay bılkılday,

İynekle kellele, çerkes cılkılay.

Oy, dolay, dolay, dolay bılkılday,

Eçkile kelelle, akgan çırpılay.

İynekleni allarında kelgen kara iynek,

Ol kara iynekni da bolur cuuurtu.

Eçkileni allarında kelgen sarı eçki,

Ol sarı eçkini da bolur gıbıtı.

Oy, dolay, dolay, dolay, cau gıbıt,

Buzugu bolmagan tolu sau gıbıt.

Munu ayrandan cauu köp,

Munu buzugundan sauu köp.

Oy, dolay, dolay, dolay, dol gıbıt,

Oy, sen a içip, ma sarı maydan tol, gıbıt.

İçindegi kara iynekni cuuurtud,

Tışındagı sarı eçkini gıbıtıd.

Oy, dolay, dolay, dolay bulakdan,

İynekle kelelle agaç kulakdan.

Bizni üy biyçebiz beşbaş emegen,

Kişige bermey, taphanın kesi cemlegen.

Oy, dolay, dolay, dolay doldurgan,

Ullu sarı goppan caula aldırgan,

Biz senden goppan mayla alırbız,

Tamatabıznı, eltip, allına salırbız.

Tamatabız koş-koş tigim kapdırır,

Aythan cumuşuna cengil çapdırır,

Aythan cumuşuna cengil çapmasak,

Butlarıbızga siyreş çıbıknı tartdırır.

Dolay, dolay, may dolay,

Koşubuzga aç konakla keldile,

Ala, seni saklay, açdan öldüle,

Oy, bola eseng, sen a bol, gıbıt.

Bolmay eseng, seni buçhagıngı teşerle,

Meni da kulagımı keserle.

Ekisin da bir birine tagarla, -

Tüplerinden otnu kızıu cagarla.

Men aytama may dolaynı sarının,

Maydan tolsun sen gıbıtnı karınıng,

Tuuarçıla, cigit dolayçıla,

Cazga sau çıksınla dolaynı cırlagan malçıla.

•

• Biynögerni cırı

• Gecoh ulu da - ol cigit tuugan Biynöger

Erle içinde da mahtalıp kelgen batır ed.

Tamata karındaşıng - Omar ol it auruudan auruydu,

Anga cararık ol ak maralnı sütüdü.

Anı tutarıg'a - ana karındaşıngı itidi.

Biynöger bardı da ana karındaşına it tiley.

Ana karındaşları egeçden tuugança körmelle,

Ala Biynögerge it küçüklerin bermelle.

Sanga it bermegen iti kibik it bolsun,

Da ol kesi da, Biynöger kibik, tüp bolsun.

Izı bla bardım Kubadiylaga it tiley,

"Ala bermesele, da ne madar bolsun?" - dey.

Kubadiyları ua, oy, konak kibik kördüle,

Manga, tutdula da, eger itlerin berdile.

Bıllay kün kelsin a meni süymegen kanlıma -

Üç ayaklı bir kiyik çıkdı allıma.

Eki ayagından a üçünçüsü bek biyik,

Eki müyüzü ua - etge çançılgan şiş kibik.

Endi ol kiyikni men süre, ızlay tebiredim,

Ullu Bashannı ua kar taularına örledim.

Arıp, talıb'a, sagışha batıp olturdum,

Uuçu başlıgımı kar cummakladan tolturdum.

Akılımı da uzakga atıp, taşladım,

Ol kar cummakladan a bashıçla etip başladım.

Örlep çıkganem ol kıyın taunu başına,

Mudahlık keldi da Gecoh ulunu canına.

Karadım, karadım - men kiyigimi körmedim,

Dagıda biraz bargandan sora esledim.

Sora men kiyikge bılay aytıp sorganem:

Ey, tamaşa, caşırmay aytçı, sen kimse?

Kerti da, sen - şaytanmısa neda - cinmise?

- Men, - degen edi ol, - şaytan da, cin da tüyülme,

Apsatını kızı Fatimat degen - ma menme.

Aşadıng, içdingda, sen etibizden toymadıng,

Kaya ıranda da sen bizge caşau koymadıng.

Alay bolsa da, men sanga bir-eki "algış" eteyim:

Töben canıng - bir tengiz bolsun, terk bolsun,

Ogarı canıng - bek biyik bolsun, kök bolsun,

Eki kündeş bir birin körmez bek bolsun,

Ma anı içinde ua caşar kününg köp bolsun!

Ay, men tübedim şaytança bir kiyikge,

Süre ketib'a çıkganem çıngıl biyikge.

Tap ol aythança, töben canım terk boldu,

Ogarı canım a - biyik, çıngıl kök boldu.

Ma ol ıranda da caşar künüm köp boldu.

Kiyigimi etgen kargışı kabıl boldu.

Ol tar ıranda men onbeş künnü caşadım.

Bilek şaugütlermi ua cırtıp aşadım.

Uuçu it nögerim manga karap ürgende,

Tar kaya ıranda kıyınlıklanı körgende,

But çabaklarımdan kesip, ma itge aşatdım,

Kesim bla birge onbeş künnü caşatdım.

Omar karındaşım bir aman tüş körgened,

Da bıllay işleni bolurun ol bilgened.

Da siz karagız Omarnı körgen tüşüne:

Ol izley bargandı ma Biynögerni üsüne.

Karındaşı Omar Biynögerni tas etdi.

On altı künden auruu üsüne keldi.

- Karındaşım, bu aman kün sanga nek keldi?

Ol ıranlaga kuş da kirmeydi, tüş! - dedi.

Biynögerni endi kolundan cuk kelmeydi,

Ol beklenngendi da, eter amalın bilmeydi.

Auruulu OmarHolamga kuugun etdi,

Malkar, Çegem, Bashanda kalmayın cetdi.

Ala tik ıranda ma Biynögerni kördüle,

Boluşluk etalmay, ızlarına ketdile.

Karındaşı Omar tuurasından a ketmeydi,

Ne tilese da, Biynöger aythanın etmeydi.

Tüşieseng da, sanga eterimi aytayım:

Tamata kızıngı künçıkgannga satarma,

Kiçi kızıngı ua künbathannga atarma.

Omar, - dedi, - seni sözleringi bileme.

Alanı aytıp, sen menden cuk da tapmaysa.

Babugentde bardı meni bir tos katınım,

Anı körsem, bar edi bek köp aytır zatım.

Biynögerni tilegin Omar bek kabıl kördü.

Tos katınına barıp, haparın bildirdi.

Kabartıda kelinim, sen tursang a örge!

Biynöger tosung hazırdı körge kirirge.

Tos katını turdu, tangnga deri hant etdi.

Biynöger ölgen cerde ölürme, - dep ketdi.

Mıçımay tebredi, eki butun at etip.

Cilyay-cilyay barad, kölek allın köl etip.

Butların, eki kolun da kamçi etdi.

Terlep, küyüp, Biynöger tosuna ol cetdi.

- Uyalmasam, sanga ceter edi bilegim.

Kabıl bolsun bügün a sanga etgen tilegim.

Men kesim tikgen ak köleging üsüngde.

Sen kalay tüşgense uu ırannga bu künde?

Ol ak kölegingi ma közleringe çırmaçı.

Altınlıngı da uçundan tutup bırgaçı.

Aythanıma ugay deme da, sen tıngılaçı,

Men tikgen kölekni közleringe da çulgaçı.

Ol aythanlay etdi da, ırandan sekirdi.

Mıçımayın a bir kan hırttıkla kekirdi.

Mından çıkgan edi cigit, temir ırgaklay,

Andan a endi ol, çulganıp, cün gulmaklay.

Cangız kekeli tüşdü tosunu allına.

Ol sagat tosuda kıptısın urdu karnına.

•

• Erirey

• Oy, Erirey degen kuuatdı,

Carlıga bergen suuapdı.

Carlıga bergen - can üçün,

Bayga bergen a - mal üçün.

Oy, bayla, sizge kör ögüz,

Erirey bla batsın künübüz.

Erirey aytılır el bla,

Kirele suuurthun cel bla.

Oy, canım-közüm - tuuarla,

Bıla nasıplıga tuuarla,

Celin tolturup kelirle,

Çelek tolu süt berirle.

Oy, ındır basa, terlegiz,

Talçıgıp catsın birigiz,

Nasıpdan tolsun üyügüz,

İş bla batsın künügüz!

•

• TARIH-CİGİTLİK CIRLA

•

• Tarıh cırla

• Karçanı cırı

• Batır Karça Karaçaynı başı edi,

Üyü anı kara soslan taşdan edi,

Halkı bla ullu Bashanda caşay edi,

Buday, arpa, tarı sürüp aşay edi.

Kıyınlıkda halkın caudan saklay edi,

Üsün teşip, bir keçeni catmay edi,

Hanla, biyle çabıuulda ot salsala,

Sabanladan halkı hayır tapmay edi.

İlipinle işlegen edi ellede,

Taş artıp, saban sürdü cer-cerlede,

Kara koynu tau sırtlaga caygan edi,

Kiyik eçkini, kütü etip, saugan edi.

Asker cıyıp, Kaytukları kelgen elle,

Tau halk tauda caşaganın bilgen elle.

Tebredile suula, cerle bölünüp,

Kaytuk asker anda-mında körünüp.

Bir kün Karça sabanlaga atlasa,

İlipinni suuu közüne az körünüp,

"Ne boldu?" - dep, sora alga karasa, -

Tura edi ortasında bölünüp.

Kaygı etip karasa ua, ne körsün, -

Kaytuklanı Sarı Aslanbekni askeri

Töben tardan cetip keled, ürülüp,

Karçanı elin eki bölüp, iyirip.

Ol zamanda Karça alay aythandı:

Men öllükme sizni bla küreşip,

Men beralmam, canım saulay,

Bashanda Elimi sizge, tuura eki üleşip.

Kaytuk ulu Karçanı aythan sözlerin

Ne azçık da ariu, kabıl körmedi.

Batır Karça, alay bolsa da, alaga,

Ne adamın, neda malın bermedi.

Kaytuk ulu alay aytdı şapasına:

- Karça unamad aythanımı eterge,

Bar, nögerle al da, mayna Karçaga,

Öpozlerinden bersin bizge keserge.

Alay aytıp, şapasın ol cibergendi.

Şapa, kelip, Karçaga hapar bergendi.

Karça anı sırtına kart itni bayladı,

Biyge tiyişlige itni sayladı.

Cüyüshan saklay edi iygen şapasın,

Öpozle keltirlikdi, korkutup ne öltürüp, dep.

Bir zamanda keldi cüyüshannı şapası,

Bir ullu ser, kart itni sırtına kötürüp.

- Karça sanga alay aythandı, cüyüshan:

"Alırsa atangı canı üçün ögüzle,

Cüyüshanlanı aşauları tauukdu,

Kart itni aşasın, andan ese zauukdu".

Halk cıyıldı, batır Karça söleşdi:

Keligiz, biz kanlı curtlanı atayık,

Botaş taphan Kart curtubuzga barayık,

Mından ketip, anda tınçlık tabayık.

Botaş aytdı: "Men elteyim nart colnu", -

Ol col taba uzathan ed ong kolnu.

Halk tebredi colnu alıp, tizilip,

Tuugan elden ayırılıp, üzülüp.

Karça ketdi, caşagan elin köçürüp,

Ocakla kaldıla, tütün çıkmay, öçülüp.

Sabiyle bla biyik taulaga örleybiz,

Barır ceribizni köz tuurada körmeybiz.

Artıklıknı askerlerin soyganbız,

Mallarıbıznı kan ornuna koyganbız.

Köpürnü, üynü tutup içine oyganbız,

Caşau izley, canıbızdan toyganbız.

Kıyın boladı bu tauladan auarga,

İynek almadık colubuzda sauarga.

Batır Botaş maral tutup sauadı,

Kanlı biyleden a kıyınlıkla cauadı.

Karça bla Botaş taudan auadıla,

Sagışlıdı ma bılanı küyleri

Köremisiz, tütün çıkmay turadıla

Karçanı alga caşagan üyleri.

Endi Karça Karaçayda caşaydı,

Kaytuk biy da eki canın aşaydı,

Kolay bersin Karça tuthan kılıçha,

Biy zorlukga kacau turgan tauluga.

•

• Açe ulu Açemez

• Ey, ey, Açe da ulu Açemez, deyle, oy,

Oy, Açemeza a, oy,

Ol Kırımdan a kelgen kırım han,

Oy, ho-orayda, oy.

Ey, ey, Açemezge hapar soradı, deydi, oy,

Oy, alay soradı:

- Oy, Açemez, tau içleri tarmıdı?

Oy, ho-orayda, oy.

Ey, ey, Açemez a: "Tau içleri tardıla, - dedi, -

Oy, alay a tardıla,

Oy, mında ua atha arpa bermeyle,

Oy, ho-orayda, oy.

Ey, ey, Açemezni katınçıgıCanölmez, deydi,

Oy, alay Canölmez, oy, oy.

Oy, Canölmez ariu karılgaç kaşlıdı,

Oy. ho-orayda. oy.

- Ey. ey, Açemez! Katınıngı han tileydi, - deydi, oy

Oy, alay da tileydi.

Oy, bir keçege anı hauhlugun ber, - deydi.

Oy, ho-orayda, oy.

Ey, ey, hanıbıznı sıylı köreyik, - deydi, oy, -

Oy, alay a köreyik.

Oy, duniya bilgenden, teyri bla han birdi,

Oy, ho-orayda, oy.

Ey, ey, katın bla ua can birdi, - deydi, oy, -

Oy, alay a can birdi,

Oy, hannı auruuun men alsam, ne seyir?

Ey, ho-orayda, oy.

Ey, ey, tiyreni, konşunu da catma koy, - deydi, -

Oy, alay a catma koy.

Oy, catar töşegingi kakma koy,

Oy, ho-orayda, oy.

Ey, Açemezni katını ariu Canölmez, deydi, oy,

Oy, alay Canölmez.

Oy, eki ok da birden tiymey, han ölmez,

Oy, ho-orayda, oy.

Ey, ey, Açemez a duniyaga aytılgan batırdı, deydi, oy,

Oy, alay a batırdı.

Oy, Açelada tauuşsuz uşkok atıldı,

Oy, ho-orayda, oy.

Ey, ey, ok tiygendi öşününgü kenginden, deydi, oy,

Oy, alay a kenginden.

Oy, kanınga baradı, han, çubangı cenginden,

Oy. ho-orayda. oy.

Ey, ey, catalmadıng Canölmezni koynunda, deydi, oy,

Oy, alay koynunda.

Mıllıgıng catad ullu çegetni boynunda,

Oy. orayda, oy.

Ey, ey, hannı saldırdıla balas çanaga, deydi, oy,

Oy. alaya çanaga.

Ey, ıspas bolsun Açemezni taphan anaga,

Oy-ra-orayda, oy.

•

• Kırım hanla

• On, tay-tay! Kırımdan a kelgen kırım semenle,

Oy, semenle,

Açe ulu Açemezge biydi, handı demelle, oy.

Oy, tay-tay!

Açemezge konak bolup tüşdüle,

Oy, tüşdüle!

Konaklaga birer kanga iydile.

Oy, tay-tay!

Ol kangadan aşap-içip toymalla,

Oy, toymalla.

Cau cerinde sauut-saba koymalla,

Oy, tay-tay!

Ekinçi birer kanga iydile,

Oy, iydile,

Ol kangadan aşap-içip toydula,

Oy, tay-tay!

Ol kangada cüreklerin basdıla,

Oy, basdıla.

Sauutlanı gılcalaga asdıla.

Oy, tay-tay!

Bıla Açe ulu Açemezni surayla,

Oy, surayla!

Surasala, anı anda tapmayla.

Oy, tay-tay!

Açemezim maral uuga ketgendi,

Oy, ketgendi.

Bügün tüşde maral uudan kellikdi.

Oy, tay-tay!

Anı anası anı allına bargandı,

Oy, bargandı.

Anı anası mudah betden köründü.

Oy, anam!

Sen manga ne mudah betden köründüng?

Oy, köründüng.

- Oy, balam, men körünmesem, kim körünür?

Oy, balam, Kırım hanından kelgend sanga tört semen,

Oy, semen.

Ala seni izlep, surap saklayla.

- On, anam, kele ese, konak kelsin, er kelsin,

Oy, kelsin!

Ne hata bard, konak kibik körürbüz.

Oy, anam, ne hata bard, konak kibik körürbüz,

Tiley kelgenlerin alaga tolu berirbiz,

Oy, berirbiz.

- Oy, balam! Ala sanga birer semen biçak bileyle,

Oy, bileyle.

Ala ariu katınıngı tileyle,

Oy. tileyle!

- Oy, anam! Erlik bla kan birdi, katın bla can birdi,

Oy, can birdi.

Men alaga katınımı beralmam,

Oy, beralmam.

Oy, anam, anı bla han haterin köralmam,

Oy, köralmam,

Tebirelle, üylerine bardıla,

Oy, bardıla.

Oy, tay-tay! Açe ulu konaklaga bargandı,

Oy, bargandı.

Konak halın caratmayın kelgendi,

Oy, kelgendi.

Oy, tay-tay! Başıbızda carık aynı batma koy,

Oy, batma koy.

Tiyrelede konşulanı catma koy,

Oy, catma koy.

Oy, tay-tay! Tiyrelede konşulanı catma koy,

Oy, catma koy.

Tangıbıznı kazauat bla atma koy,

Oy, atma koy.

Oy, tay-tay! Törteulenni birge tutsa, tıyadı,

Oy, tıyadı,

BatırAçemezni aslan kibik kuçagı,

Oy. kuçagı!

Oy, tay-tay! Ol hanlanı tuurap-tuurap saladı,

Oy. saladı,

Açemezni altınkulak biçagı,

Oy, biçagı!

•

• Raçıkaulanı cırı

• Ey, Raçıkauları

Çegem boynunda caşayla,

Kulla-karauaşla etgen ırıshını

Ala aç börüle kibik aşayla

Ey, kullarını kanın a

Ala ne köp içsele da, toymayla

Cangı kelinleni da, au tübünden çıgarıp,

Orak ordurmayın ala koymayla.

Ey, cürügen adetleni,

Halknı namısın a ala buzalla, -

Asırı mardadan,

Çekden ala ozalla

Ey, Ahtukanlanı da

Cigit tuugan Kelimmet,

Tözüm kalmaganında, sözge salgandı,

Nıgış kengeşde bılanı kolga algandı.

Törege tizilib'a,

Tayak tübü bla ötelle,

Raçıkaulanı barın da

Kırırga ant etelle.

Ey, Kelimmet alanı da

Üç kauumga böledi,

Bir kauumga kesi başçı bolup,

Dumalaga keledi.

Ey, ala Dumalada da

Emçek ulannı tapdıla,

Sermep kolga alıp,

Anı mıyısın kadau taşha cakdıla.

Ey, emçek anası ua

Kelimmetge kesin athandı,

Cumduruk tiyip,

Esi tayıp, arbazda augandı.

Ey, ekinçi kauum a

Ordasındakga çapdıla,

Raçıkau ulun a anda tapdıla,

Anı ua ölür ceri boldu buday sabanla.

Ey, üçünçü kauum a

Gestentige ketdile,

Raçıkauladan anda sau adam kalmadı.

Barın da kırıp, artların etdile.

Ey, közbauçu kartla da

Alanı kabırlarına cıyılalla,

Cıyılıulada da

Ma bılay aytıp cırlayla:

Ey, ala baş kün çıkgan edile

Ilışkıda orakga,

Alanı ne hataları tiygen edi

Murdar çolakga?

Ey, murdar çolak da

Cangız kolun sizge biz etdi,

Çegem itlerin da

Koy keserge üyretdi.

Ey, Ilışkıda da buday sabanla, -

Endi alanı ielerin kırdıla.

Mallaga maltalanıb'a,

Orulmayın kaldıla sabanla.

Ey, Endireuük ulu cigit Cammırza

Kara kamanı tarthandı,

Raçıkau ulunu

Başın üzdürüp athandı.

Ey, Kelimmetge gıbışıla, sıngarla,

Raçıkaulanı kaldırmayın kırganla,

İt kulladan tuugan

İt murdarla.

Bay mülklerin da

Haram kulla talayla,

Kızıl kanların da

Cer cilyanla calayla.

Ey, alada aşagan a

Ak ötmekleri,

İçgen a kara sıraları

Haram bolsun alaga.

Bizni ne hatabız cetgen edi

İt murdarlaga -

Elbaylanı

Tayçı bla Balaga?

Ey, atnı toydursang,

Ol at igi çabar,

İtni toydursang a -

Butungdan kabar.

Toydurgan kullarıbız

Bizni halek etdile.

Bizni kırıp,

Muratlarına cetdile.

Ey, karın caularıbız cagılıp kalgandı

Gestentide sarı kaudannga,

Kızıl kanıbız koşulup agadı

Gestentide çıkgan kara şaudannga.

Ey, bizge kelgen künle kelsinle

Bizni kırgan kullaga

Katın da kalmadı

Biz cazıklaga cilyarga.

•

• Ullu Hoc

• Oy Ullu Hocdan a ma çıkgan elle ceti ariu, orayda,

Da kamaladan a bir kan tamızgan a eki ariu, orayda.

Oy, uruş ete da bir alda bargan Urkuyat, orayda,

Urgan cerinden a kıp-kızıl ariu a kan kuyad, orayda.

Oy, kökde oynaydı da ariu Urkuyatnı bilegi, orayda,

Da kabıl bolsun a bu carlı halknı ua tilegi, orayda.

Oy, uruş eterikbiz ma büpon kalıp tambla, orayda,

Abidez alabız a cingirikden akgan a kan bla, orayda.

Sauutlarıbız a, üfgürsek, tüknü üzelle, orayda,

Oy, caşlarıbız a bu soldat kanda ua cüzelle, orayda.

Oy, Ullu Hocnu da ne başı bolur bataga, orayda,

Başıbız kaldı da sauut amaltın a hataga, orayda.

Sauutlarıbız kaldıla çınar terekge asılıp, orayda,

Töbentin sarı gyauur keledi, özen tumanlaça, basılıp, orayda.

Ey, marca, caşla da, ma kırılayık, öleyik, orayda,

Bu sarı gyauurga biz dinibizni bermeyik, orayda.

Ol ok tiygendi da bu caş kelinni közüne, orayda,

Da iynanmagız a Karoh ulunu ua sözüne, orayda.

Ol Karoh ulu da, ol itden tuugan iynaral, orayda,

Sabiyleribizni uruga kuüb'a, küydüred, orayda.

Ol boy bermegen a ol ariu çerkes kızlanı, orayda,

Kımca etdirip, çıbıkla bla ua tüydüred, orayda.

Kartlarıbıznı ua şincile bla tüydüred, orayda,

Ol anı bla ua patçahha kesin a süydüred, orayda.

Kanlı patçah iynanadı ol iynaralnı sözüne, orayda,

Nalat bolsun ol patçahnı közüne, orayda.

Hocnu suuun ma kızıl kannga kızarthand, orayda,

Çerkesleni ua bu şorha akgan kanları, orayda.

İynaralga it teriden kebin biçerek, orayda,

Anı kanın a biz bal tatıtıp içerek, orayda.

Assı iynaralla aman işleni başlalla, orayda,

Birda kalmayın a içli katınla taşlalla, orayda.

Buuaz katınlanı da çabakla kibik caralla, orayda,

Sabiyçikleribiz a ma cau çıraklay canalla, orayda.

Patçahlıknı biz içibizge iymezek, orayda,

Caşagan ceribiz bu Karaçayça bek bolsa, orayda.

Mından arı on cıl kazauat eterek, orayda,

Caşagan ceribiz ol tengiz bolsa, terk bolsa, orayda.

Ölükleribizni ol gyausar itle talayla, orayda,

Akgan kanıbıznı çubar maskele calayla, orayda.

Tögeregibizni kanlı askerle saklayla, orayda,

Etibizni sogum koylay kaklayla, orayda.

Arabızga orus kilisala salalla,

Oy, kartlarıbız arı tabınırga baralla, orayda.

•

• Eski askerçile

• Cauunla caualla,

Kökde bulutla karalıp.

Asker çıkgandı da,

Ullu Karaçaydan sanalıp.

Caşla baralla,

Çoün maşinaga kalanıp,

Anala kalalla,

Alanı ızından taralıp.

Caşla baralla,

Çoün maşinaga basınıp,

Otoula kaldıla,

Oy, eşikleri tartılıp.

Ullu Karaçayda

Bolur naçalnikle, südüle,

Cazık caşlanı,

On, mırtazakla sürdüle.

Ala baralla,

Oy, ışarmayın, külmeyin.

Alda haripleni,

Oy, bolur işlerin bilmeyin.

Biz salıp endi

Ullu Slavaga barganbız,

Anda kesibiz

Bir tişlik tuuar alganbız.

Ol tuuar tüyüldü -

Bolur ekicaşar uuanık,

Caşla kaytsınla,

Oy, kuuanç etip, cubanıp.

Kayiş etgenbiz

Tişlik tuuarnı terisin,

Suuda koymagız

CarlıHacaliyni ölüsün.

Mından barganeng

Sen, askerlege baş bolup,

Suuda kalgansa,

Oy, çabaklaga aş bolup.

Seni üsüng bla

Orus cüzüuçüle cüzelle,

But etleringi

Irgay çabakla üzelle.

Hacaliy ketdi,

Kara tengizge kömüldü.

Suuga taşaygınçı,

Carık duniyadan tüngüldü.

Sotnya allında

Sen oynay-küle çıkganeng,

Eki etegingi

Büyrek başından kayırıp.

Oy, maşinanı

Kabırgaları kangadan,

Ayırılıp barabız

İçibizde belek macaldan.

Oy, igisagan,

Men kök kögürçün bolgaem,

Kanatımı kagıp,

Kökge, biyikge uçarga.

Termileme, caşla,

Oy, endi öleme,

Kobannı suuundan

Cangız stakan içerge.

Oy, at üsünde

Seni teuan eşgen kollarıng

Ullu Slavada

Şay stakannıtutmaydı.

Bal tara klanı

Saulay cutuuçu tamagıng

Ullu Slavada

Kuru şeker şaynı cutmaydı.

Akgan kanıngı

Kalak maskele calayla,

Ariu katınıngı

Kızteke mollala marayla.

Auruu taphanma men maşinanı uuundan.

Ay, igisagan,

Auzu tolu birni içered

Ullu Karaçaynı suuuk çokurak suuundan.

Kırgıy sanlarıngı

Celle, cauunla tarayla,

Ölgen ölügünge

Doktorla kelip karayla.

Seni kabırıngda

Şaptal terekle bitelle,

Seni kebininge,

Oy, zem-zem suula bürkelle.

Sen askerlikge,

Oy, eltgen eding köp kiyim,

Kaytıp baralla,

Artmakdan çıkmay, mort bolup.

Kiyimlering kaldı,

Artmakdan çıkmay, kirlenmey

Ketib'a barasa,

Tolu Koçharlada üylenmey.

Ariu Dauumhannga

Meni kagıtımı berigiz,

Cangız sabiyimi

Meni közümden körüpoz.

Süygen tenglerim

Tilese, barmay kalmasın,

Süymegenlerime

Barıp, kabırımı carmasın.

•

• Orus-yapon uruşda

• Tau ellege uruş kagıtla kelgen kün

Carlı caşlanı pravlennge cıydıla.

Arakı içirip, köllerin carık eterge,

Atla cegelle, Rosseyge alıp keterge.

Allı burun Uzun-Kalaga barganek,

İnbaşlarıbızga kök pagonla salganek,

Izı bla ua Armavirge barganek,

Armavirde ay bla cıl turganek.

Kazauat kulluknu kölübüzden bilgenek,

Andan sora da maşinalaga minngenek,

Maşinala bla tamam kırk kün barganek,

Sora bir şaharda atılıp kalganek.

Ertten, ingir Yapon taulaga karaek,

Yaponlulanı kiyikleniça maraek,

Marasak da, biz alanı ua körmeek,

Ol künlede biz kesibizni bilmeek.

Keçe arada, tatlı cuklap turganlay,

Bir kuugun çıkdı, şibilya urganlay:

"Kavkazdan kelgen cigit tau kuşla!

Bügün bolgand kanlı soguş uruşda.

Bizni polknu yaponlu asker algandı,

Muhammadiyanı tilegi kabıl bolgandı".

Atlarıbızga aşıgışlı çabışdık,

Guzaba sermep, atlarıbıznı tabışdık.

Cengil, cudu biz da atlanı cerledik,

Aşıgışlıkda çaba, corta tebredik,

Tang atarga Yapon taulaga örledik,

Kün allına kızıl kan töge tebredik.

Top tütünden bir biribizni körmedik,

Cunçumadık, birden zalpnı sermedik,

Tamatabız a Tohçuklanı Nanıdı,

Yapon topnu ol küçlügün tanıdı.

Sora Nanı ma alay aytıp söleşdi:

"Bizden kelgen, canım, caşla, cigitle!

Can çıkgınçı, sauut-saba koymayık,

Çıkgan elibizni betin coymayık.

Bizden kelgen, canım, caşla, ay cigitle!

Barıbızda bir cerçikde turayık,

Sermeşiude biraz tiri oynayık,

Ölgenibizge canazı, namaz kurayık.

Suu tapmaybız, canazı, namaz kılırga,

Yapon topla koymaydıla birge tururga.

Macallarıbız auur caralı boldula,

Üs kiyimleribiz kızıl kandan toldula.

Goguylanı ol tulpar Harun, caş Harun,

Bu duniyada sen bek köp umut etgeneng,

Birine da cetalmay ketding, cartılay,

Can berebiz, Yapon taulada, kaltıray.

Biz ölgenek taularıbızdan uzakda,

Yapon taulada can bergenek, termilip.

Bizni mindirip iygen üçlü taylaga,

Bizni künübüz kelsin ol it baylaga.

Ariseyden bir aman hapar alalla,

Ölgen bolsa, geten boklauuçha salalla.

Anı ua karap körgen zamanıbızda

Sanla bla canla başha bolalla.

•

Cortuuulga, çabıuullukga barıunu üsünden cırla

Düger Badinatı, Malkar Basiyatı

Oy, tay-tay! Düger Badinatı, Malkar Basiyatı,

Oy, alay da Basiyatı, deydi,

Kalmayın bıla da bu cortuuulga çıkdıla.

Oy, tay-tay! Artların da kodu bla cıyalla,

Oy, alay da cıyalla.

Kıçırsala, bir aman borbay kıyalla.

Oy, tay-tay! Onou etelle bıla tonou kerekge,

Oy, alay da kerekge.

İlişan atalla çegetde çınar terekge.

Oy, tay-tay! Atalla da, ilişannı kişi urmaydı,

Oy, alay da urmaydı.

Bıllay cerlede başsız cıyın kolay bolmaydı.

Oy, tay-tay! Alayçıkda kişi ahşısın tergeyle,

Oy, alay da tergeyle.

Karacau ulu Misirbiyni bıla bu canında körmeyle.

Oy, tay-tay! Misirbiysiz barır cerlerin bilmeyle,

Oy, alay da bilmeyle.

Misirbiysiz onou eterge da süymeyle.

Oy, tay-tay! Misirbiyge "sen bar-men bar" boldula,

Oy, alay da boldula, deydi.

Misirbiyge barırga ua kişi bazmadı.

Oy, tay-tay! Kubadiy ulu cigit tuugan Bekmırza,

Oy, alay da Bekmırza, deydi,

Cıyından çıgıp, artha aylanıp söleşdi:

Oy, tay-tay! Caşlıkdan beri at boynunda ösgenme,

Oy, alay da ösgenme, - dedi, -

Bu col bolmasa, iersiz atha minmedim.

Oy, tay-tay! Bu col bolmasa, başsız cıyınnga kirmedim,

Oy, alay da kirmedim.

Bu col bolmasa, onou eterge da süymedim.

Oy, tay-tay! Kubadiyları bla Karacauları cau elle,

Oy, alay da cau elle.

Ortaları da adam ötmez kaya bla tau elle.

Oy, tay-tay! Cangız adam keleçige bargan töre bolmaydı,

Oy, alay da bolmaydı.

Berigiz cıyından kesim saylagan bir nöger.

Oy, tay-tay! Men bir nögerge sangırau Geuüznü alırma.

Oy, alay da alırma.

Geuüz bla men keleçige barırma.

Oy, tay-tay! Geuüz, kul bolsa da, biyle bla baz kişi,

Oy, alay da baz kişi, deydi.

Geuüz kibik a - cıyında da az kişi.

Oy, tay-tay! Eki cigit ura-bere ketdile,

Oy, alay da ketdile, deydi,

Karacau kabaknı bu tuurasına cetdile.

Oy, tay-tay! Misirbiy da bılanı karap körgende,

Oy, alay da körgende, deydi,

Ol, elni cıyıp, bir alay aytıp söleşdi:

Oy, tay-tay! Ol kelgen eki atlı Kanlı Urhha cetsele,

Oy, alay da cetsele, deydi,

Kanlı Urhdan keçiu izlemey ötsele,

Oy, tay-tay! Bıla da igilikge sora kelmeyle,

Oy, alay da kelmeyle, deydi.

Bılaga da hoş keldige kim barsa,

Oy, tay-tay! Beşkarışdan saylap, cesir alırma,

Oy, alay da alırma, deydi.

Birer kunacin kısır töleu salırma.

Oy, tay-tay! Ol eki atlı Kanlı Urhha cetdile,

Oy, alay da cetdile.

Kanlı Urhdan keçiu izlemey ötdüle.

Oy, tay-tay! Barıp, Misirbiyni konak üyüne tüşdüle,

Oy, alay da tüşdüle, deydi.

Bılaga da hoşkeldige kişi barmadı.

Oy, tay-tay! Misirbiy sizge hoşkeldige kelginçi,

Oy, alay da kelginçi, - dedi, -

Sangırau Geuüznü eki kulagı bek bolsun.

Oy, tay-tay! Er Bekmırzanı kara sakalı ak bolsun,

Oy, alay da ak bolsun, - dedi, -

Bekmırza endi keleçige kelmezge sak bolsun.

Oy, tay-tay! Bıla, barıp, Misirbiyni öz üyüne kirdile,

Oy, alay da kirdile, deydi.

Olturgan cıyınnga bıla salam berdile.

Oy, tay-tay! Bayla, biyle, turup, salamların aldıla,

Oy, alay da aldıla, deydi,

Konaklaga olturur cer saldıla.

Oy, tay-tay! Misirbiy da örge kopmay turadı,

Oy, alay da turadı, deydi.

Misirbiy da bılaga bir alay aytıp söleşdi:

- Oy, tay-tay! Konakla, olturuguz, aşagız,

Oy, alayda aşagız, - dedi, -

İçgi kerek ese da, ma, olturuguz, içigiz.

- Oy, tay-tay! Biz aç bolup kelmegenbiz aşınga, - delle, -

Oy, alay da aşınga, - delle, -

Aşıngı, içgingi da urgun sen başınga.

Oy, tay-tay! Eki caşçık aşık oynay keldile,

Oy, alay da keldile, deydi.

Ol eki caşçıknı bıla da karap kördüle.

Oy, tay-tay! Bekmırza Geuüzge bılay aytıp söleşdi,

Oy, alay da söleşdi:

- Algın kartlarıbız alay aytıuçelle:

Oy, tay-tay! "Iz ızlasang, caşdan ızla", - deuçelle,

Oy, alay da deuçelle.

"Akıl izleseng, kartdan izle", - deuçelle.

Oy, tay-tay! Sora men da bu caşlaga barayım,

Oy, alay da barayım.

Sora men da aladan bir ız alayım.

Oy, tay-tay! Işara-küle, ol caşçıklaga koşuldu,

Oy, alay da koşuldu.

Sora alanı aşıkların kıthandı.

Oy, tay-tay! Oynay ketip, caşçıklanı aşıkların kıthandı

Oy, alay da kıthandı,

Daulaşdıra ketip, birçigini buuunundan a tuthandı.

Oy, tay-tay! Misirbiy bizge nek kelmegenin sen aytsang,

Oy, alay da sen aytsang, - dedi, -

Aşıklarıngı men sanga berirem, - dedi.

Oy, tay-tay! Kesingden tamatala, turup, salamıbıznı alganda,

Oy, alay da alganda, - delle, -

Nalat bolsun seni turmay kalgan betinge!

Oy, tay-tay! Keleçige sora, canım, ölüm cok,

Oy, alay da cok, - delle -

Birden sora bizni sanga sözübüz cok, - delle -

Oy, tay-tay! Sanga biz aşarga, içerge da kelmedik,

Oy, alay da kelmedik

Sensiz barır ceribizni bilmedik.

Oy, tay-tay! Düger Badinatı, Malkar Basiyatı, Tagı boynunda cıyılıp,

Oy, alay da cıyılıp,

Sensiz, onousuz turalla, collarından tıyılıp.

Oy, tay-tay! Bizni sanga keleçige iydile,

Oy, alay da iydile,

Seni bla da bu cortuuulnu süydüle.

Oy, tay-tay! Ol zamanda aytdı sora Misirbiy,

Oy, alayda Misirbiy:

- Uşkoguma cangız atım otum cok,

Oy, tay-tay! İçine salırga ua bir da ogum cok,

Oy, alay da ogum cok.

Bu col barırga ua bir da ongum cok.

Oy, tay-tay! Sen kelmezse bizge, öhtem biy, - delle, -

Oy, öhtem biy, - delle -

Seni - cangı katın algan zamanıng:

Oy, tay-tay! Alay aytıp, bıla ketip tebrelle,

Oy, alay da tebrelle

Sora dedi Misirbiy da alaga:

- Oy, tay-tay! Barırma, - dedi, - tambla kün kuşlukga,

Oy, alayda kuşlukga,

Bügün karar kereklime uşkokga.

Oy, tay-tay! Misirbiyni katını alay kargadı,

Oy, alay da kargadı:

Arı aylansang, ak atıng bla al bolgun,

Beri aylansang, ak atınga sal bolgun.

Oy, tay-tay! Kara çepkeningi tüymesi sayın ok tiysin,

Oy, alay da ok tiysin.

Ak kaptalıngı ilgigi sayın kan siysin.

Oy, tay-tay! Aythanıça, kün kuşlukga bardı ol,

Oy, alay da bardı ol.

- Endi kayrı barlıksız? - dep sordu ol.

- Oy, tay-tay! Barır ceribizni ua biz bilmeybiz,

Oy, alay da bilmeybiz,

Anı üçün nögerligingi süygenbiz, - dedile.

- Oy, tay-tay! Men bileme asıralgan bir hazna,

Oy, alay da bir hazna.

Sora ala Tau Kurnayatha bardıla.

Oy, tay-tay! Sora ala basdıla, elni çaçdıla,

Oy, alay da çaçdıla.

Anı çaçıp, ol Künlüm elge çapdıla.

Oy, tay-tay! Künlüm elde ua bir ketmez hata tapdıla,

Oy, alay da tapdıla,

Misirbiyni da bir kızgan okla kapdıla.

Oy, tay-tay! Misirbiyni alıp, kırtişge çıkdıla,

Oy, alay da çıkdıla,

Ol zamanda ol alaga aythandı:

- Oy, tay-tay! Men bir ölmeyme, - dedi, - eki öleme,

Oy, alay da öleme,

Karacaulanı kara uşkok kaldı alaga.

Oy, tay-tay! Uşkoknu alırga cigit Bekmırza kelgendi,

Oy, alay da kelgendi,

Bir birden alıp, karay turganlay körgendi

Oy, tay-tay! Sansız adam bolup, bardı alaga,

Oy, alay da alaga

- Ne ahşı boldu uşkoknu bizge kalganı, - dedi. -

Oy, tay-tay! Bu ua, - dedi, - Karacaulanı kara uşkok.

Oy, alay a kara uşkok

Sokur kartnı kolunda edi kara uşkok.

Oy, tay-tay! Bekmırza dedi- - Tutçu, men da köreyim,

Oy, alay da köreyim. -

Alay ayta, bir uçusundan sermedi.

Oy, tay-tay! Sokur kart a katı tutdu, bermedi,

Oy, alay da bermedi.

Eki-üç kere da "ciber" dedi Bekmırza.

Oy, tay-tay! Şekli boldu da, uşkoknu kart bermedi,

Oy, alay da bermedi.

Açıulandı, kartnı kılıç bla sermedi.

Oy, tay-tay! Eki kolun da tüz cingirikden keterdi,

Oy, alay da keterdi.

Uşkoknu eltib'a Misirbiyge berdi, deydi.

Oy, tay-tay! Misirbiy da Bekmırzaga karadı,

Oy, alay da karadı,

Sora Bekmırzaga allay söz aytdı:

- Oy, tay-tay! Au tübünde caş katınım tul kaldı,

Oy, alay da tul kaldı.

Anı kesi egeçingça körürse, - dedi. -

Oy, tay-tay! Cannga bermez bardı ariu egeçim,

Oy, alay da egeçim,

Anı ua kesinge katınnga sora alırsa, - dedi. -

Oy, tay-tay! Biyligimi endi sanga koyama,

Oy, alay da koyama,

Biyligimi da meni kibik cürüt, - dedi.

Çöpelleu

Ne bolgandı, biyim, tınçlık tapmaysa,

Töşe-möşelede rahat catmaysa

Üsünge caphanma laudan cuuurgan,

Nek korkasa, bolur Allah buürgan.

Başıngada salganma seni castık,

Aşhamdan da oynay-küle, tınç catdık,

Tübünge cayganma dariy kanauat,

Canıng bolsun ullu Allahha amanat.

Oy, biyçebiz, kalay tınçlık tabayım?

Men sanga haparımı aytayım.

Atam Zagaştoknu kördüm tüşümde,

Algın kibik, börü tonu üsünde.

Manga aylanıp, hını etdi, uruşdu,

Andan korkup, eki kolum kuruşdu.

"Uşamaysa manga", - dedi, - kızbaysa,

Katın kibik, üyge kirip turasa.

Cokdu sende men izlegen kişilik,

Tukumumu, teyri, etding bedişlik.

Koy koşumu ebzelege sürdürdüng,

Caularımı elibizge küldüryüng.

Turma, - degendi, - könçeklikni cardırçı,

Arbazıngı tonou maldan aldırçı.

Biteu eling sanga ışanıp turadı,

Barına da baylıklanı caudurçu". -

Turçu, biyçe, cau çırakla candırçı,

Col azıkga ballı hantla cazdırçı,

Uzak colga atlanayım, keteyim,

Atam aythan muratlaga ceteyim.

Turdu biyçe, cau çırakla candırdı,

Aş üylerin ballı hantha aldırdı,

Artmaklaga saylap saldı azıgın,

Toba etdi: eri ızına sau kaytsa,

Kuuandırga elni öksüz cazıgın.

- Oy, biyim, atlanasa, ketese, - dedi, -

Allah bersin, muratınga ceterse,

İgi onoula tüşgen ese esinge,

Kerti nöger alganmısa kesinge?

Ol zatlaga sen kaygı etme, tınçlık tap,

Köp kıynadım, keçeringi tileyme,

Töşe-möşeleringe endi kir da cat.

Tonoular a tüşgendile esime,

Eki nöger saylaganma kesime:

Bir nögerim - Ullubaş ulu Guçcadı,

Colga çıksa, kanatlılay uçadı.

Dagıda birim - Tambiylanı Cazadı,

Cangız kesi ceteulennge bazadı.

Bizni Guçca - cengil kişi, cel kişi,

Kerek bolsa, tamam tulpar er kişi.

Cazanı sorsang - auur kişi, tap kişi,

Kerti künde işine ua sau kişi. -

Zagaştok ulu cigit Çöpelleu,

Bılay aytıp, çıkdı eşikge, coluna.

Ataladan köpden beri saklanngan,

Kara uşkogun algan edi koluna.

Tang atmayın tau başına örlelle,

Ullu auuşda eki kareldi eslelle.

Guçca cigit, kanatlılay, uçhandı,

Ekisin da cibermeyin tuthandı.

Tutup sorsa, ebzele-börüle,

Bılanı da adam kibik körmelle,

Ellerinden kerti hapar bermelle.

Tau başında artiş kuru köp edi,

Caza çakdı kuruladan şınkartın.

Tilsizlenngen ebzeleni, keltirip,

Teşindirdi, otha tutdu sırtların.

Ebzele tıngıladıla, karalıp,

Çıdayalmay, cilyadıla, taralıp:

- Karaçaylıla ne cerlede caşaydıla?

Sizni ellede adam etlemi aşaydıla?

İnciltmegiz, siz aythannı eterbiz.

Çöpelleu da:"Nagucurla telile, - dedi, -

Biz taulubuz, tüz cerlede caşamaybız,

Siz aythança, adam etin da aşamaybız.

Caşırmayın, men kertisin aytayım -

Aythanıbız bolmagan cerde - ayamaybız". -

Alay bolsa sora, zorda marda cok,

Elibizni tashasın sizge aytayık, - dedile,

İtle kibik, canıbızga korkgandan,

Curtubuznu duşmanlaga satayık.

Elibizde adam cokdu - işdelle,

Uşkokçula biri kalmay işleyle.

Üyde kalgan - kobalmagan kartıbız,

Çabır bauun kısalmagan caşıbız.

Oy, sizden sau kutulsun başıbız.

Mından ketip, Özen elge çapdıla.

Adam başına beşişer cesir tapdıla,

Izı bla Çeget elge çapdıla,

Har birisi ekişer cara tapdıla.

Biyçege da açı kuugun kelgendi:

Çöpelleu cigit üyge cetip ölgendi.

Kaytuk ulu Sarı-Aslanbek

Lezguar da tarında, deydi,

Burçak-burçak ak tumanla kaynayla,

Oy, alay da, oy, kaynayla.

Alanı içinde çıgır da başlı

Bu kara kuşla oynayla, oy-oy.

Ala çıgır başlı, deydi,

Kara kuşla alayda, oy, bolmazla, -

Ala Kaytuk ulu Sarı-Aslanbekni cıygan a cıyını, oy-oy.

Ala kele kelip, deydi,

Lezguar kulagında ua tohtalla.

Ala sauutların şaptal tereklege sora takdıla, oy-oy.

Kanuklaga barırga, deydi,

Eki çiy özdenni ala, o-oy, saylalla.

Sora ekinçi kün ala tebirep, Kanukalaga baralla, oy-oy.

Ala ua kelelle, deydi,

Özen sabanlada alay, o-oy, cortarak,

Ey-hey, Kanukları karap, alanı durus körmelle, oy-oy.

Ala ol haparnı, deydi,

Bazık Esennge ua cengil berdile.

Batır bazık Esen közüldüreuüklerin sermep karadı, oy-oy.

- Alçıgız, ey caşla, - dedi, -

Közüldüreuük bla siz da karagız,

Kimle bolganların, kimle bolganların siz da tanıgız, oy-oy.

Közüldüreuüknü, deydi,

Caşla alıp, keziu-keziu karalla.

Caşla kelgenleni kimle bolganların çırtda tanımalla, oy-oy.

- Berçigiz, ey caşla, - dedi, -

Entta kesim cütülep bir karayım. -

Ol kart bazık Esen közüldüreuüpon alıp karadı, oy-oy.

- Oy, aman caşla, - deydi, -

Kart közle ua sizden igi körelle.

Ol eki atlı bizge keleçige alay kelelle, oy-oy.

Ong canında atlı, - deydi, -

Taunu da içinde ol caşagan,

Ol da Biy ulu ua Safar-Aliy degen a ol bolmazmı, oy-oy?

Sol canında kelgen, - deydi, -

Uruhnu da boynunda ol caşagan,

Kara-Şaua ulu Surtaz-Aliy kesi ua bolmazmı, oy-oy?

Ala baz kelelle, - deydi, -

Çiy kümüşça, atların cıltıratıp,

Bizge keleçige, ala ua keslerin alay uşatıp, oy-oy.

Üçünçüsün aytsam, - deydi, -

Karakuyruk, karacalka tor atlı.

Alanı ızından, tuman bolup kelelle köp atlı, oy-oy.

Ala Düger Marguşha, deydi,

Bir kesekden mıçımayın çapdıla.

Çapdıla ese ua, ala anda aman hata tapdıla, oy-oy.

Alayda ongmalla, deydi,

Sora ala Şarı tauga çapdıla.

Kısır eçkileni, saylap-saylap, kesip, ala kapdıla, oy-oy.

Kısır eçki etden toüp, deydi,

Ala, canım, cau kekire, cuklalla.

Çolpan culduz çıkdı, sora ala tang atdı dep oylalla, oy-oy.

Izlarından cetdik, deydi,

Stauatda eçki başlanı biz kördük.

Ay cetgenley, tang alaga ala bla açı sermeşdik, oy-oy.

Batırlanı cırları

Ey, ey, Tau Artında eki batır bar elle,

Ey, tau allında eki batır bar elle.

Ey, ey, Tau Artında eki batır Mızımedi, Zotmedi, oy?

Ey, ayakları calınmedi, otmedi, oy, oy?

Ey, ey, tau allında eki batır kaysı elle, oy?

Ey, tau allında eki batır Karabiy bla Sarabiy, oy.

Ey, ey, ol eki kauum bir birleri bla kanlı cau elle,

Oy, ortaları adam çıkmaz kıyın eken taumedi?

Ey, ey, Mızı Zotha alay aytıp söleşdi, oy:

-Ey, biz a endi cortuuulga barayık, oy.

Ey, ey, bıla cortuuulga kuuum endi etelle,

Ey, bılanı eslerine tonou tüşgendi.

-Ey, ey, endi Malkar başı caylıklaga barayık, oy,

Ey, Aydabolnu koyçu koşun alayık, oy, oy.

Ey, ey, Aydabolga ketmez açıu salayık, oy

-Ey, biz a Malkar başı caylıklaga barmayık, oy.

Ey, ey, tau şungurtuunu kunduşları itça üredile, oy,

Ey, cau körsele, kara Malkar anı, it canlılay, süredile.

-Ey, ey, alay ese, Çegem başı caylıklaga barayık, oy, oy.

Ey, kişi ahşısı biçennge ketgen bolurla, oy.

Ey, ey, Çegem başını sızgası sanı koş bolur, oy,

Ey, atabıznı malı kibik, boş bolur, oy, oy.

-Ey, ey, Çegem başı caylıklaga barmayık, oy, oy,

Ey, çegemlile kuzgun tilin biledile, oy.

Ey, ey, çegemlile kara cerde karga ıznı ızlayla, oy,

Ey, caunu etin koy etinley tuzlaydıla, oy.

Ey, ey, alay ese, biyagı Malkar caylıklaga barayık.

Ey, bıla Malkar başı caylıklaga tebredile.

Ey, ey, Mızı közüldüreuüknü tartıp, tau tübüne karaydı,

Ey, Mızı tau tübünde çola molla sanaydı.

Ey, ey, bıla Malkar başı caylıklaga çıkdıla,

Ey, bıla Sukan başı caylıklaga tigeledile.

Ey, ey, eki sürüuçü bılanı koyla küte kördüle,

Bir sürüuçü birine sıbızgı bla alay aytıp söleşdi:

-Ey, meni künüm, meni koşuma cau konakla kelelle,

Ala tögereklerin sauut bla kurşalayla, oy.

Ey, ala Mızı bla Zotha uşayla, oy.

Ey, endi biz a kaçayıkmı, neteyik, oy?

-Ey, ey, endi sen a kaçıp kayrı barlıksa, oy?

Ey, konaklanı koşha cuuuk eterse.

Ey, konaklaga konaklık toklu soyarsan, oy,

Terisin Sarıbaş itini boynuna kiydirip, Ullu Malkarga kuugunnga iersen.

Ey, Mızı bla Zot koyçulaga: "Köp bolsun, koyçula,

Ey, köp bolsun, koyçula". - "Sau boluguz, konakla", - delle.

- Ey, ey, bıla kimni mallarıdıla? - dep ala anı soralla.

- Ey, bıla Karabiyni mallarıdıla, - deydile.

- Ey, ey, Karabiy kaydadı? - dep ala anı soralla, oy.

- Ey, Karabiy da teli auruudan aurup catadı.

- Ey, ey, alanı kökbuurul atları kaydadı? - dep soralla.

- Ey, ol da bıyıl Sukan başında at talaudan ölgendi.

- Ey, ey, alanı adam tilni bilgen Sarıbaş itleri kaydadı?

- Ey, ol da bıyıl caylıkda it auruudan ölgendi, oy.

- Ey, ey, bıla tışlarından buşuu-buşman boldula.

- Ey, içlerinden kuuanç kuuum etdile.

- Ey, ey, konaklaga cılı cetmegen kozu tutdula.

- Ey, bizge kozu kerek tüyüldü, ahşı erkek kerekdi.

- Ey, ey, konaklaga koylanı allında aylanngan karabaş erkeçni soydula.

Terisin, caşırın, Sarıbaşnı boynuna kiydirip,

Ullu Malkarga kuugunnga iydile.

Sarıbaş da Ullu Malkarga kuugunnga bargandı,

Uluy edi, sınsıy edi, anı ua kişi bilmey edi.

- Koyçula Sarıbaşnı açmı etgendile? - dep, aş kuydula, - aşamadı.

Sarıbaş, ulup, koş taba karap, çabıp kayta edi.

Sarıbaş konak üyde sauutlaga çaphandı,

Gılcaladan sauutlanı sermep, üy tübüne athandı.

Sora ıstauatda kuugun bolganın bildile.

Karabiyge bla Sarabiyge adam iydile.

Ala ua altı ayak alaşaga eki at cer saldıla.

Birin alga aylandırdıla, birin a artha aylandırdıla.

Sauutlanı ters aylandırıp takdıla,

Ullu biyçe, çıgıp, alaga uruşadı:

- Aşıkgandan ters nek etesiz?

- Biz a aşıkgandan etmeybiz,

Ebizele cauurunnga usta bolalla,

"Kuugun ters ketdi", - dep, ullu köllü bolurla.

Ala atlandıla, teyri, ketdile, terk okuna uzayıp ketdile.

Çeget elni nıgışına çapdıla, nıgışda bir kart kişi tapdıla.

- Ullu Malkarga bir hapar koya keteyik,

Tambla bu zamanda mında bolmasak, Ullu da Malkarga hapar eterse.

Kün ortaga koyçu koşha cetdile:

Sürüuçüle tahanlaga baylanıp, ıstauatda toklu kalmay aydalıp.

Sürüuçüleni tahanladan iydile, andan hayır-hapar sordula:

-Busagatda kayda bara bolurla?

- Gitçe-taunu eteginde bolurla.

Sora bıla Gitçe-taunu tübüne altıayak bla çaballa.

Altıayaknı tau tübünde koyalla,

Gitçe-taunu başına çıgıp karayla.

Ullu-taunu eteginde caula çıgıp bara elle.

Cortda sürüunü allarında baradı, Cora ua artlarında süredi.

Cort Coraga alay aytıp kıçıradı:

- Gitçe-taunu başından birle aualla, ala Karabiy bla Sarıbiy bolurla:

Sanga korkgandan alay körüned,

Tau şaudanla alay cıltırauçudula.

-Ey, aman tukum, bokurboün gyauurla, biz a sizni kuuup cetgenbiz.

Süysegiz, tutuşhan da eterbiz.

-Ugay, tutuşup, biz katınlamı bolganbız?

Teyri, biz atışhan eterbiz.

Alga atarga malkarlılaga berildi.

Ullu da Malkarnı sıyı ulludu.

Karabiy, atıp. Coranı kapladı,

Sarabiy, atıp, Cortnu kapladı.

Artha aylandırıp, koylanı koşçulaga berdile.

Kesleri ua Ullu Malkarga atlanıp ketdile.

Bekmırzala, Kaysınla

Ey, ne etgin a, oy!

Ey, Gemirgeuden Tazretlaga han konakla keldile,

Tazretlaga bu kozu bla, oy, koy bla,

Bıla da kelelle bir oün bla, toy bla.

Ey, toy bla da, oy!

Biy Bekmırza tapçanda catıp turaed.

Kart kazagı suu alırga, oy, bargandı,

Kart kazagı, suu alıp, andan kaythandı.

Ey, kaythandıda, oy!

Kart kazagı eşiginden bir alay aytıp söleşdi:

- Turçu, hanım, turur zamanıng, oy, bolgandı,

Konak üyüng han konakladan tolgandı.

Ey, tolgandı da, oy!

Biy Bekmırza, caş Kaysınnı

İzley, nıgışlaga cayıldı,

Biy Bekmırza Kaysınnga bılay aytıp uruşdu.

Ey, uruşdu da, oy!

- Kaysın, kalmadı seni caşla bla aşık oynagan caşlıgıng,

Üyübüzge Gemirgeuden han konakla, oy, kelgendile,

Kel, Kaysın, konaklaga hoşkeldi bereyik.

Ey, bereyig'a, oy!

Bardıla, konaklaga hoşkeldi berdile,

Konaklanı konak kibik, oy, kördüle:

Üç kün, üç keçe kara sıra, ak ötmekni berdile.

Ey, berdile da, oy!

Törtünçü künleri bılanı da tamam cetgende,

Bıla barıp, konaklaga, oy, soralla:

- Konakla! Siz ne aylanasız, cürüysüz? - delle,

- Ey, cürüysüz, oy!

Mal tiley kelgen esegiz, mal bereyik,

Cesir tiley kelgen esegiz, alda kibik kolubuzda, oy, kolay cok

- Ataladan kalgan eki kart kazak.

Ey, kart kazag'a, oy!

Aladan birlerin tutup, sizge biz bersek,

Ekinçisi bizge, alda kibik, halal, oy, kul bolmaz,

Ataladan kalgan mülknü kim çaçsa, atalaga kerti ulan bolmaz.

Ey, ulan bolmaz a, oy!

Konaklaga caznı bolcal etdile,

Konakla ol cuuap bla üylerine ketdile.

Kış ketdi, caz keldi, konaklaga aythan bolcalıbız baz keldi.

Ey, baz keldi da, oy!

Ol kün cortuuulga tebrelle.

Caş Kaysınnı iygen elle koyçulaga şişlik koy tiley,

Koyçula Kaysınnga şişlik koy bermelle,

Ey, bermelle da, oy!

Orusbiy ulu Küçük keltirgened koyçuladan kaşha koy.

Caş bolsam da, kişi ülüşümü bermeuçem, - dedi Kaysın,

Orusbiy ulu, kişi ülüşüngü başha koy.

Ey, başha koyda, oy!

Ol keçe alayda catdıla, cuklalla.

Caş Kaysın tüş kördü, oy, tüş kördü,

Körgen tüşün erttenlikde Bekmırzaga sanadı,

Ey, sanadıda, oy!

- Bekmırza, bügeçe hazna tüşle körmedim. ay, körmedim,

Üyübüzge, oy, kaytayık,

Mından arı barmayıkda, kaytayık,

Oy, kaytayık da, oy!

Atabız Cabo biyni Kabartı polkda körgenem,

Börü tonunu cingirikden, oy, eki cengi cok,

Tögereginde ahşı özden tengi cok.

Ey, tengi cok da, oy!

Birda kalmay ıshıltılı biyçele ullu arbazga tizilip,

Anabız Carakçannı art etegi üzülüp,

Anabız Carakçan başçılıknı ayta edi - allarında süzülüp,

Ey, süzülüb'a, oy!

- Tüş degening, Kaysın, cukulanı bogudu,

Tüşge iynanngan bar adamlanı, oy, cogudu.

Tüş körgenbiz dep, Malkarda nıgışlaga ne aytıp barlıkbız?

Ey, ne eteyig'a, oy!

Başıbızdan karga kıçırdı,

Kolubuzdan şaytan baytal, oy, ıçhındı,

Bardı, bardı, Uuberekke çuu etdi.

Ey, çuu etdi da, oy!

Tartdım-tartdım - atılmadı, urmadı

Baytuhannı biz burupmu, oy, kazmıçı,

AY, medet, ol kün baytal bolgan edi ahşı erleni azmıçı.

Ey, azmıçı da, oy!

Biy Bekmırza ol kün kara çauka bolganed,

Alhınlada uuak-uuak, oy, kezleule,

Kara çauka kezleulege konnganed.

Ey, konnganed da, oy!

Uşkoklaga ok salırga koymaydı,

Kurup kallık buz çuçhurnu, oy, bukusu,

Oy, medet, ol kün bashan edi Bekmırzanı ölüleni cukusu.

Ey, cukusu da, oy!

Biy Bekmırza duşmanlaga dertin cetdirdi,

Caş Kaysın da, Bekmırza kibik, oy,

Duşmanlaga dertin cetdirdi.

Ey, cetdirdi da, oy!

Azgek tışlı koburam, çıran suula tama, köl boldu,

Ay, medet, bügün ahşı erleni, oy, künü edi,

Sanlarım kımıldamaz cel boldu.

Ey, cel boldu da, oy!

Lohum suuundan sekirip ötüuçü arkalıknı

Uçhara, aman Geürgü, oy, sındırdı.

Barakallı bolsun, maşalla, sarı kulak cüregingi tındırdı.

Ey, tındırdıda, oy!

Bet tapdıla ol kün Bızıngılı sarı tonlu özdenle.

Korasınla Ullu Malkarda, oy, caş biyle,

Ekişer a ok salgınçı, katıbızda tözmelle.

Ey, tözmelle da, oy!

Endreuükle - batır kurmanla,

Korasınla ol aybatla, oy, korkakla,

Ekişer a ok salgınçı, katıbızda turmalla.

Ey, turmalla da, oy!

Özenlede otlaydı tana, ak tana,

Korasınla mahtançakla, oy, aybatla,

Koymazla, kereksizge nıgışlada mahtana.

Ey, mahtana da, oy!

Atha minsele - kümüş bellile,

Cauga cetsele ua - katın, oy, köllüle,

Kaytıp, biz a caunu cerlep keleek, ol amanla mahtana kelirle

Ey, kelirle, oy!

Ol amanla kelin toylaga cürürle,

Da bir ayak da basa, ay, köz kısa,

Ol amanla kelin otoulaga kirirle,

Ey, kirirleda. oy!

Ekişer ayak suu gumuldan toymazla,

Caunu horlap, nıgışlaga, oy, keleek,

Ol amanla mahtauların koymazla.

Ey, koymazla da, oy!

Atto Gekki - er Gekki Toturlanı egeri,

Attolanı er Gekki, oy, bolgu edi

Tau Artında ol kün eki sabiyni nögeri,

Ey, nögeri da, oy!

Orusbiy ulu biy Küçük cauga cetse - arslan,

Attolanı er Gekki, oy, ol kün allında

On barmaknı beşisinden ayırıldı.

Ey, ayırıldı da, oy!

Rahay da ulu Tokmedi?

İt duşmanla Tau Artında eki sabiyni, oy, soygan kün

Rahaylanı gitçe Tok anda cokmedi?

Ey, cokmedi da, oy!

Rahay ulu Tok tonou tayakla cıydı, cük etdi,

Carathan Allah Cabo biyni altın kibik, oy, üyürün,

Allah-Allah, cangız künnge Tau Artında tüp etdi.

Ey, tüp etdida, oy!

Açılmay a kalgandı

Anabız Carakçannı tolu kumaç, oy, kübürü,

Ay, medet, Taunu Artında tüp boldu

Atabız Cabo biyni altınaşık üyürü.

Hadaucuk ulu Cambolatnı cırı

Hadaucuk ulu batır Cambolat, oy, oy,

Atlan, Cambot, caş Cambolat, a Cambolat,

Atlannganda da, at arbala cekdirgen,

At arbaga da kızıl kanla tökdürgen.

Hadaucuk ulu Cambolat,

Atlannganeng İslameyge barırga,

Anda cesir borçla endi alırga,

Umutung coged andan kaytmay kalırga.

Atlandıla, ura-bere ketdile,

Üç da col ayırılgannga cetdile,

Alayçıkda col onoula etdile,

Ala col kengeşle, teyri, etdile.

Ogarı colnu ua, caşla, biz barsak,

Ol a biyik bolur, aman taş bolur,

Ol töben colnu endi biz barsak,

Ol a çibin bolur, aman hans bolur.

Alan ete, orta colnu biz barsak,

Kanukları orta colda caşayla,

Kanukları bizni kanlı cauubuz,

Aladan ıçhınmaz bizni sauubuz.

Cambolat a ol sözleni eşitgende,

Olsagatdan cıyınına karadı.

Cambolatha alay açıu tiygendi,

Ol a alay aytıp endi söleşdi:

- Korasınla kabartılı caş biyle, - dedi, -

Tahırannga oka salıp kielle,

Saylap, birer kök horaga minelle,

Ok tiymeyin, batırlıknı süelle.

Korkganıgız, endi manga aytıgız,

Korka esegiz, kelmey, artha kaytıgız,

Men a endi orta colnu keterme,

Men a endi orta col bla ceterme.

Korkmasagız, meni ızımdan keligiz,

Kanukları manga etgenni körügüz.

Urdula da, orta colnu ketdile,

Ala Kanuklaga endi cetdile.

Cambolat a Kanukladan bukmaydı,

Kanukladan birda kişi çıkmaydı.

Kanuklanı allı kara şaudanla,

Şaudanlada namaz ete başlalla.

Kanuklanı kaliyarlık kart biyçe,

Közüldüreuüknü salıp karaydı.

Alayçıkda Cambolatnı tanıdı,

Çıçın-başın tartıp, cilyap başladı.

Kart biyçe ua ulak kibik makırdı,

Ulanların birda koymay çakırdı:

- Ulanlarım, meni süygen canlarım,

Köremisiz Cambolatnı turganın?

Bir kere - ol cılkıbıznı sürgendi,

Ekinçi da - bir caşımı öltürdü,

Üçünçü da - kelinimi eltgendi,

Anga ol a adamsızlık etgendi.

Entta dakelip, allıbızda turadı,

Birigizni öltürürged muratı.

Çıgıp, anı bla uruş etemisiz?

Etmey esegiz, allımdan ketigiz.

Kıptım bla urup, için carırma

Ol kanı tögüllük haram Cambotnu.

Cambolat özdendi, manga katılmaz,

Anı altınlı şkogu atılmaz.

Ey, Kanuklanı kızbay Kanamat,

Canıng bolsun bir Allahha amanat.

Kanamat a bu sözleni eştgende,

Ol a endi alay aytıp söleşdi:

Allıbızda bargan suu aramdı,

Bügün canın andan artha kim alır?

Seni bergen sütüng anga haramdı,

Seni bergen sütüng anga haramdı.

Hadaucuk ulu da zalim Cambolat,

Ceti ok tiydi arslan kibik belinge,

Endi bügün seni ırıshıng bolmazed,

Söz tapmaybız, Cambot batır, kölünge.

Oy Huket ulu, kızbay Hacaliy,

İşheri kirdi Hacaliyni koluna,

Karay başladı kaçar coluna,

Karay başladı kaçar coluna.

Bappuçu ulu batır Salpudu,

Bılayçıkda uruşurga talpıdı,

Ong ayagı özengige kuruşdu,

Kul bolsa da, özden kibik uruşdu.

Hadaucuk ulu küysüz Cambolat,

Sen a köküreyse endi kök kibik,

Kanıng a siyip baradı, köl kibik,

Kanıng a siyip baradı, köl kibik,

Cambolatha ok tiygenin kergende,

Kanamat a urup keled cel kibik,

Kanamat urup üsünge kelgende,

At üsünden urup aldıng, berk kibik.

Tatarkannı cırı

Cauunla caualla tau calpaklaga, köllege,

Oy, alay da köllege.

Kuugunla keldileda ullu Karaçayda ellege,

Ay-tay-ta, ray-da-ra.

Nıhıtla başından bizge uzatdıla üç kuruk,

Cazlıkdan, Duuutdan çıkgan edi açı kuugun, kıçırık.

Karaçayga, deydi, kızılbek asker kirgendi,

Katın-kıznı ol kün calan ayak etip sürgendi.

Ol künlede cigit ulanlanı coklayla,

Bagagtır ulu cigit Tatarkannı tapmayla.

- Öhtem cigitibiz Tatarkan kayda kalgandı?

-Tatarkan orakçılaga tişlik mal cıya ketgendi.

Bıllay künde, deydi, Tatarkannı allıbızga salıuçu edik,

Cauga cetse, deydi, caudan kanıbıznı alıuçu edi.

Bıllay künde, deyle, Gilyastannı minngen atı bekçabar,

Tatarkan a bolgan cıyın bıllay künde bek batır.

Cigit Tatarkan kaytıp elge kelgendi,

Karaganında, birda elde adam körmegendi.

- Anam, anam, - dedi, - bizni elibiz kayrı ketgendi?

-İşni keziuüdü, balam, ala iş işlerge ketgendile.

Algın iygen koylarıngdan sanga kurmanlık soyganem,

Ol kurmanlıkdan, balam, sanga tolu ülüşüngü koyganem.

Üç özenden, balam, üç egeçing keldile,

Üç süegin, balam, ala seni ülüşüngden böldüle.

Ala cilyap, balam, sanga tilekle etdile,

Sanga kalgandı, balam, cauurun bla baş cartı.

Ol cauurunnu bir sıdırdı, sora üç kapdı,

Elni kuugunnga ketgenin ol cauurundan tanıdı.

- Anam, Karaçay kayrı ketgendi? - dep soradı.

-Karaçay cerindedi, biçennge çıgar zaman boladı.

-Anam, Karaçayda senek, çalgı kaygı cokdu,

Karaçay a kayrı ese da kuugunnga ketgendi.

-Da alay ese, aytayım: kızılbek asker Duuutha kirgendi,

Andan malnı, adamnı, seni da emçek anangı kızılbek asker sürgendi.

-Anam, men çabırlarımı malçılaga bergenme.

Endi manga çabırlık ber, - degendi.

Uşkogun boynuna atıp, çabırlıknı koluna alıp,

Uua-uua, çaba-corta, ol caunu ızından ketgendi.

Colda uua-uua, eki çabır etip kiygendi.

Duuut suu boynuna cıyılıp turgan Karaçaynı cetgendi.

Barsa, kızılbek asker köpürnü atıp, kutulup,

Halk da bu canında ne eterge bilmey, tıyılıp.

Tatarkan cetip, beline mansarkanla saldırdı.

Töppesinde ua ol cau çırakla candırdı.

Sora aytdı: "Meni başımda canngan çırak öçülse, arkandan tartırsız.

Öçülmese ua, men ol canına öterme, sizni da bir-birtartıp ötdürürme".

Tatarkan suudan ötgen ulanların coklaydı,

Kızılbek asker a kutulganbız dep, ıran dorbunnga kirip cuklaydı.

Anı emçek anası ua cuklamay bolgandı.

Tatarkannı cumarukça sızgırgan adeti bolgandı.

Bara barıp, emçek anasın ıran dorbunda esledi,

Ol da Tatarkannga anı körgenin bildirdi.

Anası, çaçın tutup: "Kelme, meni çaçım kibik, köp asker bardı", - dedi.

Tatarkan da, sakalın körgüztüp: "Ma meni sakalımı tükleri çaklı askerim meni da

bardı", - dedi.

Shauat suunu boynunda erkek kuzgun kıçırdı,

Kırkılgan koyga gacay börü ıçhındı.

Tatarkan bek katı uruş etgendi,

Kızılbek askerni köbüsün salam kibik kırıp ketgendi.

Halkın, malın, ol anasın da kuthardı.

Tatarkanım batırlıkga saylandı.

Nasıbın kaytardı ol Karaçaynı eline,

Unutulmaz at koygandı ol kesini tuugan cerine.

Candar

Oy, Candar, canıng barsın Kyabaga,

İt tamlıla cıyılgandıla Labaga.

Murduh başında bir belek atlı köründü -

Ala tosmu eken, sora caumu eken? -

Ala bizni tashabıznı bilgenle,

Üslerine kök gebenekle kiygenle.

Çartlap ötdüm men çeget Labaga,

Caş kauumnu eltip kuydum bıkı bla ırannga.

Ayıbı cokdu Candarnı bir tauda ösgen ulannga.

-Üseyin, sen - kart, men - caş, - dedi caş Candar, -

Ekibiz da algın nöger bolayık,

Ölsek - öldük, kalsak da - birden kalayık.

Arabızda çinar terek aramdı,

Ekibizden, cer kaçmayın, kim kaçsa,

Anı anasından içgen sütü haramdı.

Stauatnı tamlı asker bashandı.

Kareldisi koşubuznucaphandı.

Homuh Üseyin etgen antın unutdu,

Kara camıçını üsüne oltutdu.

Kaçma, kaçma, Hubiylanı Amırhan ulu Üseyin,

Kaça eseng, akbaş kamangı koya bar,

Özden namısıngı sen a coya bar.

Tıngılamay, Üseyin kaması bla kutuldu.

Carlı Candar kesi cangız tutuldu.

Kan çaçıldı at cerinde başlıkga,

Nalat bolsun bu sabiylikge, caşlıkga.

Caşlık basıp, esgermedik caulanı,

Saklamadık ayırlanı, taulanı.

Tamlılanı tau koşlaga üyretgen,

Carlılanı eşiklerin tüp etgen -

Karabaşlanı Mahatçi degen alabaş,

Hazleuleni Alibek degen cilyanbaş.

Oy Candar, Candar, canıng barsın Kyabaga,

Kan kuyalla taudan kelgen çaraga.

Tamlı asker sansız-sanausuz köp boldu.

Kök çepkening tegerey kübeden bek boldu.

Çıgı sayın ol çepkennge ok tiydi,

Halısı sayın kalmay kızıl kan siydi.

Ongsuz künde Üseyinni kart uşkogun tapmadıng,

Kezlik biçak bla cetisin bosagaga kapladıng.

Cigit eding, Cılkıçı ulu caş Candar,

Kanıng çaçılgand seni rasaga, zabaga.

Bizni canıbız, oy, kurman bolsun, kor bolsun

Cigit Candarnı bizge tulpar taphan anaga.

Başuluk

Ullubaşlanı da cigit Başuluk,

Kayrı ketip barasa, baş urup,

Mucurang bla da katı buz urup,

Köküreging bla da teren kar cırıp?

Oy, alan Kavkaz taularına da

Men barama,

Anda caşau mekyamımı salırga,

Tau biyleden da açıuumu alırga.

Oy, alan Kırım özeninde da

Buku tuman çıgadı,

Anı çıgargan da - Mustafa hannı

Cerni caphan cılkısı.

Oy, alanı kütgen da Başuluk cigit bolgandı,

Cibek arkan bla da emilikleni tutuuçu,

İersiz, cügensiz a

Sırtlarına konup cürüuçü.

Oy, alay cerni caphan a

Hannı hora cılkısı.

Mustafa han da uuga aylana kelgendi,

Hora baytalnı tay taphanın körgendi.

Oy, aktuyak tayçıknı

Başulukga sauga etgendi,

Başuluk anı kubultup,

Karap ösdürdü.

Oy, alay, ol tayçıkdan a

Tauuşluk acir ösgendi,

Anı cetgen a at cokdu biteu cılkıda.

Başuluk da anı üsünden tüşmeydi.

Oy, alay, han ulu Husey da

Ol acirni caratdı,

Kesi anga miner murat ol etdi,

Anı keltirirge ol cumuşçusun ciberedi.

Oy, alay, cılkıçı Başuluk da

Hora acirni bermedi.

Han ulu Husey da kesi cılkıga kelgendi,

Kamiçi bla Başuluknu sırtına bergendi.

Oy, alay Başuluk cigit

Kara kamanı tarthandı,

Töngerep tüşdü han ulu atnı üsünden,

Çegileri cergeda tögüldüle anı içinden.

Oy, alay kan caugandı

Mustafa hannı başına.

Kuugun atlı aman hapar bla kelgendi:

-Siz köp caşagız, hannı cangız caşı ölgendi.

Oy, alay Başuluk batırda

Colouçu kölde

Hora acirge artmak da salıp minngendi,

Cemin, azıknı da ol igi elpek algandı.

Oy, alay ol taula tabada

Ayamay kaçıp baradı,

Hora acirni da colda içi küyüp öledi.

Cayaucürüy ketib'a Ullu Malkarga keledi.

Oy, alay Abayları da anı konak kibik körmelle,

Mekyam salga da anga erkinlik bermelle.

Kaya ıranda Başuluk kala işledi,

İşgirti kırında ol kesi allına küçledi.

Oy, alay İşgirtide kengcayılıp otlayla

Başuluknu uuak ayaklı malları,

Biy Abayları ne katı küreşsele da,

Ol a alaga artallıda boün salmadı.

Oy, alay otdan a kaçıp örtennge degenley,

Bir biyden kaçıp,

Birsine men kul bolalmam,

İşgirti kırga da bireunü malın koyalmam.

Oy, alay Başuluknu altı da caşı cetelle,

Kaya ırandan a ala Şauurdatha köçelle.

Ala anda buday sabanlanı

Kıstau sürelle.

Oy, alay Abayladan a eki calan atlı cetdile,

Saban koşlanı çomaça bauların kesdile.

Başuluk uluda tapançanı tarthandı,

Bir atlını urup atdan athandı.

Oy, alay Abay uluda

Üyüne kaytdı sal bolup,

Minngen tor atı da kızıl kan bolup.

Ullu Malkarda töre onouga cıyıldı.

Oy, alay onou etdile:

Abaylaga kan töleu berirge,

Sora Başuluknu el nögerge aldıla,

Şauurdatda ala mekyamların saldıla.

Oy, ala taş hurulanı tazalap,

Saban etelle,

İtburun çıganaladan buruu salalla,

Raubazı terekge baş ururga baralla.

Tappashan ulu Akbolat

Oyt-oyt, canım, keçe ortada, canım, Ullu Çegemge

Açı kuugun kelgendi, dey, oyt-oyt, canım, kelgendi.

Oy, biyagı Tuudulanı malların cau sürgendi,

Aman cau a sürgendi, dey, oyt-oyt, canım, sürgendi.

Absaltıdan, oyt-oyt, canım, açı kuugun kıçırdı:

- Oyt-oyt, marca, er cigitle, turuguz, oy, turuguz!

Atlanalgan - sauut alıp, sauut alıp çıgıgız!

Gara Auzuna, Mölüşhüge barıgız, oy, barıgız!

Atlannganda, alga boldu Tappashan uluAkbolat,

Sekirib'a tor atına minngendi, dey, minngendi!

Oyt-oyt, canım, taulu uşkogun koluna algandı,

Caunu, kaçmay, köp turmazın bilgendi, dey, bilgendi!

Gara Auzunda Cetegeyleni ua, dey, sanaydı,

Ol Mölüşhü tauundan a karaydı, oy, karaydı.

Çıpçıkçada cırlay-cırlay bargandı, hey, bargandı,

Tappashan uluAkbolat, hey, Tappashan uluAkbolat!

Oy, Mölüşhü tarına da tang carıgı kakgandı, -

Terlegen tor atın narat terekge da takgandı,

Istauatda, kişi körmey, arı-beri çaphandı,

Çaphandı, dey, kişi körmey, arı-beri çaphandı.

Çaba-örley bargandı da, caulanı da körgendi,

Çaba-örley bargandı da, sürüunü da taphandı,

Taulu uşkokga kulak otnu salgandı da - bergendi,

İlişannga caunu marap athandı, oy, athandı!

Taulu uşkok çarlamayın atıldı, oy, atıldı,

Cau konaknı kanı, dey, buz çırannga çaçıldı.

Mölüşhünü tumanı da tang bla teng açıldı,

Mölüşhünü cüregi da tang bla teng açıdı.

Anasına cigit tuugan Tappashan ulu Akbolat

Cau cıyınnı tögerekge çaçhandı, oy, çaçhandı,

Sau kalganı Tau Artına kaçhandı, oy, kaçhandı

Caunu artha sürgen a, dey, - Tappashan ulu Akbolat.

Akbolat a uruş etdi, beşeulennge baz bolup,

Cau cıyını kaçhandı, dey, Mölüşhüde az bolup,

Ok tiygendi Akbolatnı cıyagından, tişinden.

Ay, maşalla-barakalla munu etgen işine!

Eki caunu ölüsü da buz çıranda catadı,

Akbolat da taulu uşkoknu kirpik kakmay atadı.

Oyt-oyt, canım, Akbolatha ıspas-mahtau berdile!

Anga atap, bu cırnı da etdile.

Tuudulanı cır

Küz koyçula da ma Cöde auzuna kirdile,

İt duşmanla tashabıznı kaydan bildile?

Küz koyçula da ulak kesdile aşarga,

Ulak etle ma kazanda asılıp.

Keçeleni da ma bir zamanı bolganda,

Duşmanla cetdile, kara tumanlay, basılıp.

Ol itleribiz a, çırpıga karap, ürdüle,

Tuudulanı ua ma koyçu koşnu sürdüle.

Koyla kopdula da ol ıstauatdan mau-şaudan,

Kuugun iygenbiz Sarıbaşlanı tiri Kanşaudan.

Kanşau baradı, ol eki etegi cel ete,

Artha aylana da, kesine köl ete.

Kanşau ketdi it duşmanladan ıçhınıp,

Şincili tarında Kanşaunu kuualla, kıçırıp.

Kanşau çabıp, taşlı ıstauatha cetgened,

Keşene tarından sekirip, töben Urdozga ötgened.

Ogarı Baygorundan kuugun uşkok atıldı,

Minaradan a kuugun salah tartıldı.

Malkaruklanı ua açılmauçu kabakları açıldı,

Gara auzunda da ma tolu koşla çaçıldı.

Oy, baş kushandı ma sabanlada mandalak,

Nogay çıkgan edi bu kuugunnga algarak.

Adam aşaydı da şeyit Nogaynı egeri,

Cigit Musos edi batır Nogaynı nögeri.

Ol eki batır da ma çaba-corta ketdile,

Ala duşmanlanı da Taunu Artında cetdile.

Duşmanla bla da açı kazauat etdile,

Oy, baş kushandı ma sabanlada mandalak.

Caşla aytalla, Nogay küz biçende töbent dep,

Kartla da iynanmayla, Nogay Tau Artında ölgend dep.

Hahay, kuugun degende, uşkogun alıp ketgened,

Cigit Nogay Tau Artında ölgened.

Kan baradı ma buz köpürde talada,

Cilyay kaldıla şeyitleni taphan anala.

Salimgeriyni cırı

Sabançılanı da ol Salimgeriy desele,

Men tura edim a ullu Mishohda, koş bolup.

Onouçula bla, teyri, dos bolup,

Karangı keçe da seriuün urmay, şoş bolup.

Men at ornuma emen sehleni begitdim,

Cuklay edim a men, cuku aramda tüş kördüm,

Kesi başıma bir tapsız iş kördüm.

Sekirip turub'a, men at orunnga karadım.

Emen sehleni, çirik çalılay, audurdum,

Ol carlı üyüme ua bir kara kanla caudurdum.

At ornumda ak baytalımı körmedim,

Artha aylanıb'a, temir senekni sermedim.

Ol it duşmanlanı, oy, süre, kuua ketgenem,

Töberlakda ua eki kareldi körgenem.

Zıgırlı kolda ua men allarına ötgenem,

Canlay barıb'a, men katlarına cetgenem.

Kayrı süresiz a atadan kalgan malımı?

Canımı aldırmay, bermem halal malımı.

Etgen edim a it duşmanla bla kazauat,

Ay, etgen üçün a, ala menden onglu boldula.

Tartıp aldılada, oy, men cazıknı araga,

Tuurap atdıla Mishoh başında taulaga.

Kan keledi da Zıgırlı kolnu suuları,

Öküredile da bu Nart uyanı buuları.

Ak çepkenimden cırtıp, camaula salalla

Kabırgamdagı ol kama kirgen carama,

Meni haparımı barıp kim aytır

Toguz aynı ua karnında tuthan anama?

Abdulkerimni cırı

Balık aylançından tizilip çıgad

Bu erkeçleni alları.

Ol ok tiygenley, kırılıp tüşgend

Abdulkerimni sanları.

Abdulkerimim, meni Hızirim,

Mallanı taudan audurgan.

Oy, Bekki uluçuk, alay a köreme,

Bizge kara kanla caudurgan.

Ol Bekkyalanı ol Ramazan,

Kuuup, ızlarından cetgendi.

Ol Bekkya ulunu alay cangız ogu

Bılay törteulenden ötgendi.

Ol Bekkyalanı ol Ramazan,

Cıyırma cılı cetmegen,

Bıllay seyir, tamaşa, aythılık kim körür,

Athan ogu tüzge ketmegen?

Endi bir uşkokla çıkgandıla, künüm,

Oy, inçge bolup teşigi,

Bahsançılaga barıp, kesingi öltürtmeseng,

Atangı malı cokmedi?

Ol aman künde sauut alganed

Bu Bekkya uluçuk koluna.

Alay kesim köpme, del aytıuçeng, cazık,

Bahsançılanı onuna.

Kimleden ese da usta tınıuçuem

Abdulkerimni caşlıgın.

Ah künüm, kimle teşip aldıla

Kan cugu bolgan başlıgın?

Sürgen mallarıngı sürüp baralla

Ol Burgusantda bazarga.

Men orus pisar bolub'a kalgıem

Protokolungu cazarga.

Protokolungu men cazsam edi,

Cengil bitered işlering.

Alay bagır okla sanagandıla, ah künüm,

Nanımı kozu tişlerin.

Oy, kolumdagı kobuzum, alan,

Ol kalindordan keterik.

Ol Bekkya uluçuk öltürgendi, deyle,

Keziuü anga ceterik.

Ol Balık bla Bahsannı arası,

Oy, adam ötmez tau bolsun.

Uruçulanı kırıp koygan ese,

Ol Bekkya uluçuk sau bolsun.

Abdulkerimge ok tiygend, deyle,

Oy, anga darman caramaz.

Ol ok tiygennge darman caramaydı,

Süt baş gıbıtha karamaz.

Baylaga, biylege kacau cırla

Bekbolatnı cırı

Alay bek bitgendi Holam agaçnı, on, kögöti,

Biy Omar bolgandı caş kelinleni, oy, öleti,

Alay kul cigiti katı boladı, oy, bek bolad,

Oy, allay cigit a ol Mahiylanı, oy, Bekbolat.

- Oy, Ak kayada da men toklulanı, oy, küteem,

Oy, Ak kayada da men köp cugutur, oy, körgenem,

Oy, sanga sormay a atarga bolmay, oy, kelgenme.

Kel, Omar, bügün biz ol Ak kayaga, oy, barayık.

Ala azıkların a, oy, kollarına, oy, aldıla,

Alaydan örleb'a ol Ak kayaga, oy, bardıla,

Omar biyden Bekbolat kiyikleni, oy, caşırdı,

Artından türtüb'a ol Ak kayadan, oy, aşırdı.

Oy, Ak kayada ol artiş çırpıla, oy, köp bolur,

Holam carlısı da ol biy Omardan, oy, bir solur,

Oy, Bekbolat edi ol kiyiklege, oy, karauçu.

Biy Omar da bolgandı caş kelinleni, oy, marauçu.

Uuga çıkganeng ol kiyiklege, oy, buulaga,

Erkin etmey edi ol cerden çıkgan, oy, suulaga,

Oy, endi Omar a ol kiyiklege, oy, karamaz,

Caş kelinleni da al keçelerin, oy, maramaz.

Oy, Ak kayadı da cuguturlu, oy, tekeli,

Kayada kalgandı ol Omar biyni, oy, kekeli.

Kanamatnı cırı

Sau ceti cılnı da men Morh başında turganem,

On, iynanıgız, kiyikle bla koş bolup,

İt biyle bla ua açı kazauat eterem,

Akbaş kamama ol eki kolum boş bolup.

Ol ceti cılnı da men kara agaçda cürüdüm,

Keçe börü bolup, kündüz it bolup,

Kolaysızdan üsüm sirke, bit bolul,

Asırı açdan bu kara suula süt bolup.

Oy, men cazıknı da kişi almaydı, cük bolup,

Oy, da men bügünlükde ketip barama,

Sau Karaçayda bu kesim bile, tüp bolup,

Kanamat harib'a bir alay aytıp söleşdi:

Kobuguz, ulanla, bu turuu - turuu tüyüldü,

Ol duniya bargan bu Rosseyge öteyik,

Bu carlı halkga da bir tüzlük izley keteyik,

Onouubuznu da Hubiy uluna aytayık.

Hubiy ulu aytdı: "Oy, konaklarım, canlarım,

Meni hatımı da onouçula usta tanıyla,

Güllülanı Haci-Bekirge barıgız".

Güllülanı Haci-Bekirge bardıla.

İt Haci-Bekir a tülkü kibik süyündü,

Anı katını da bir caulu-bişli hant etdi,

Ol itden tuugan Kuran alıp, ant etdi,

Sauutlarıbıznı bu kolubuzdan tas etdi.

Kasbot ertten bla, oy, alay aytıp söleşdi:

- Meni karındaşım, cigit tuugan Kanamat!

Tur, Kanamat, bizge bolur bolgandı,

Tögeregibiz da ma çasovoydan tolgandı.

Ebzelanı Aliyni caşı Kanamat,

Tulpar bolsang da, ölgen kününge caramad.

Töngerep tüşdüng sen, berdan oknu kötürmey,

Ant etgen eding caunu koymazga öltürmey.

Ol duniyalada cilyagan töre bar ese,

Da cilyay bolur Kanamatnı anası.

Kazauatda anı koluna cetmey kalgandı

Dügerli Aznor bergen a akbaş kaması.

Gapalau

Caylıklanı koruy ketdi, hans boldu, oy,

Carlı balam bu duniyadan tas boldu, oy, oy,

Anasına cigit tuugan Gapalau!

Stautda tolu kazan kaynaydı, oy,

Seni üsüngde toguz a kazık oynaydı, oy, oy,

Anasına cigit tuugan Gapalau!

Galalaunu öltürdüle, soydula, oy,

Caş katının au tübünde koydula, oy, oy,

Anasına cigittuugan Gapalau!

Stauatıng cilyan cırmaz mursadı, oy,

Seni öltürgen İcalanı Musadı, oy, oy,

Anasına cigittuugan Gapalau!

Domalaynı cırı

Ertteden beri men Karaçayga kirmeuçem,

Bayga bolmasa, carlı adamga timeuçem.

Kaphınladan a men cüzden azın sürmeuçem, oy tay-ta,

Kaphınlanı da bir belüp-belüp sürüuçem.

Vagonnga kuüp da ne Armavirge iyiuçem,

Armavirde da bir ginyaz kibik cürüuçem,

Men tura edim da ol konak üyde olturup,

Stolumu da sıyly içgileden tolturup.

Gappolanı ne Oydur keldi üsüme,

Kündüz colukganma men, keçe kergen tüşüme.

- Tursang a, Domalay, turur keziuüng bolgandı,

Elkuşnu başı da bir kaphın atdan tolgandı.

Ol keziude da bir atlanırga süymeuçem,

Çıgara barıp a eltürlüklerin bilmeuçem.

Örleb a biz Elkuş başına barganbız.

Gappo ulu da ne kerohuna uzaldı,

Çolak Biyaslan a, tartıp, kamasın çıgardı.

Elkuşnu başı da ol kızıl kandan kızardı.

Seni cauung a aman niet tutsun tengine.

Seni cauung aman niet tutsun tengine,

Baş tokmagımı da kesip sukdula cengime.

Ana karındaşım ma Golalanı Nanıdı,

Oruslu katınım teppe kekelimden tanıdı.

Elgen elügümü da eltip caordan atdıla,

Meni ol kek atımı, Terkden ötdürüp, satdıla,

Altın kamamı da, zalogga salıp, tartdıla,

Olturgan cerde da meni cırımı aytdıla.

Şitkaladadı eki iynaral cuuugum,

Duniyanı da ma kol ayazlay cürütgen.

Kanımı da alalmay, ketip barama,

Oy, Gappolanı da ma Oydur degen bir itden.

Süygen tenging Gappolanı Oydurdu,

Çıgara barıp, çolak Biyaslannga soydurdu,

Halal kanımdan haram itleni toydurdu

Oydur da ketgendi bu duniyadan, tüp bolup.

Domalay catadı, ma kaya ıranda, kurt bolup,

Ölgen a ölügümü, eltip, cardan atalla,

A, kaya ıranda da bir cau çırakla canalla.

Ballada cırla

Kubadiylanı cır

Ahgon ari alaton karatonnga ulan tuumayd, kız tuumayd.

Bolsada, alaton karatonnga tuuganed Kubadiy cangız ul, oy.

Kubadiyge ua bir da ulan tuumayd, kız tuumaydı, oy,

Ete edile, kartlık tonung dep, ala ton.

Kubadiy kaldı toguz katından karaton, oy-oy.

Ahşı cuuukla cıyıla, kuüla kele edile, oy-oy.

Ahşı cuuukları cıyıla, kuüla kele elle, oy-oy.

Anda, canım, sıylı içgile içe edile, oy-oy.

Kubadiy da bir da, bir da ışarmaydı, külmeydi, oy.

- Kubadiy, sen a nek ışarmaysan a, külmeyse? - delle.

- Ay, alanla, kim kızına, kim caşına küledi, - dedi, oy-oy.

- Da men sora neme karap küleyim? - dedi.

Anda delle Kubadiyge: "Kimni alırga?" - dedile, deydi, oy-oy.

Anda, kurthalanı cıyıp, bılay sordula, deydi.

Kurthalanı tamataları Aşdırhan alay aytıp söleşdi, oy:

- Ay, ulanla, munu siz bizge sora esegiz, - dedi, -

Anda bardı Biykanlada eki ariu egeç, oy-oy.

Aladan birin Kubadiyge alıgız.

Tamatalarını atı bolur Möleuşe, - deydi. -

Kiçilerini ua atı bolur Cansaray.

Möleuşeni tili aman, kolu ahşı, oy-oy.

Cansaraynı kolu aman da, tili ahşı, oy-oy.

Anda, canım, tili amannı künü aman, delle, oy-oy.

Tili ahşını bolur, canım, künü ahşı.

Ahşı kördüle Cansaraynı, Kubadiyge aldıla, oy-oy.

Cansaraydan tuugan edi Kubadiyge toguz ulan.

Toguzusu toguz kişi boldula bılanı, oy-oy.

Toguzusu birer kök şauluhha minelle.

Caş kelin otoulaga bıla sormay kirelle, oy-oy.

Cayıldıla, kollarına Kuran alıp, ant etdile.

Taphan ana bla egeçden sora, bir amanlıkdan taymayın cürürge delle.

Bir amanlıkdan da tıyılmayın, bıla bardıla.

Analarını egeçlerine - Möleuşege bıla cetdile.

Möleuşe ua bılanı ma bılay aytıp kargadı:

- Siz amanla, teli auruudan kuturup, kara agaçha ketigiz, - deydi, oy, -

Sizni anda ölsün ekigiz, kaytsın beri cetigiz.

- Cer carıldı, ceksiz cerden cek çıkdı, oy-oy,

Biz hariplege bu aman auruu nek cukdu? - deydi. -

Etgen amanlıklarıbıznı toba bla koyarek, - delle, oy-oy. -

Biz bu auruudan kırılmay, saulay kutulsak, - delle, -

Kurmanlıkga kuba öpozle soyarek, - delle, oy-oy, -

Caş kelin otoulaga kiriuçübüznü koyarek, - delle.

Kubadiyni katınını atı - Saraydı, deydi, oy-oy.

Biykanlada toguz sausuzga karaydı, deydi,

Anı üsüne da toguz camıçılık taraydı, deydi.

Oramnı örge bir caş kelinle keldile.

Kele kelip, kengeşle, uşakla etdile, oy.

- Bu amanla korasınla, - dep, ciyirgenip, artha aylanıp ketdile.

Kubadiyge ua tuugan edi toguz ul,

Tamataları bolur bılanı İnaluk.

İnaluk catadı, ma teli auruudan kıynalıp,

Auruu tiyip, kızıu aurup, sılıt bolup, oy-oy-oy.

İnaluk da alanı terezeden karap körgende, oy-oy:

- Kiçi karındaşım er Elkaç, - dedi, -

Oramnı örge bir caş kelinle keledile, - dedi, oy-oy. -

Kele kelip, kengeş uşakla etdile, bizden ciyirgenip, artha aylanıp ketdile.

Sen aylanngan cerde adam kirmegen cer kördüngmü?

- Men aylanngan cerde, - dedi, - anda Ak suulanı başında kız dorbunla, - dedi.

Tebrelle bıla, Ak suulanı başı dorbunlaga bardıla.

Kiçileri Elkaç öltürgened sauluk maral, deydi.

Sauluk maralnı sütün suulukga saudula, oy-oy.

Suuluk tolu sütnü, eltip, dorbunnga saldıla.

Cerden çıkdı bir kızıl cilyan. Kelip, ol suulukda sütnü içgendi, oy-oy.

Kaytıp, teşigine sıyınmay, biyagı suulukga kushandı.

Tamataları İnaluk, anı karap körgende, deydi, oy-oy:

- Turuguz, ulanla, kısha ölür kibik ot taphanma, - dedi.

Birden kopdula, suulukda sütnü, kaşık ülüş etip, içdile.

Mında öldü ekisi, burun kibik, sau boldula mından cetisi.

Düger Badinatı, Malkar Basiyatı cıyıldıla Golluga, deydi.

Kubadiylaga ala tüp onoula ete edile, oy, oy.

- Ol biçenlik meni, bu saban seni, - dey elle, deydi.

Cıyıldıla da, tüp onoula etdile, deydi.

Alanı içlerinden çıkdı ahşı kişi İynakku, deydi, oy-oy.

İynakku da bılaga bılay aytıp söleşdi, oy-oy:

- Ay, alanla, bügeçe catdım, cukladım, tüş kördüm, - deydi, oy-oy, -

Bu siz etgen işleni bolmazlıkça iş kördüm, - dedi. -

Kıbıladan toguz culduz uçdula, - dedi, oy-oy, -

Ekisi muthuz, cetisi carık culduzla, - dedi. -

Kele kelip, kün bathanda, kara bulutha kirdile, - dedi, oy-oy, -

Andan da birer kögürçün kapha kirip çıkdıla, - dedi. -

Ekisi bılanı Kubadiylanı ullu arbazda at ilkiçge kondula. - dedi, -

Cetisi ua, kirip, Kubadiylada konak boldula, - dedi.

Ogarı Okkumga bu teyri eşikle açıldı, oy-oy,

Töben Okkumnu kala taşı çaçıldı.

SÜYMEKLİK CIRLA BLA İYNARLA

Aycayak

Aycayak, ala caulugung

Ariu caraşadı boynunga.

Men a suklanama, öleme

Mamukdan cumuşak koynunga.

On, cılkı anası - ak baytal,

Ol a karış kulak tay tabar.

Men seni anangı usta tanıyma,

Ol a kalgan katınladan faygambar.

Oy, cılkılada hora tay,

Salçı ayagıngı tuzakga.

Manga eki kanat a bitgeedi,

Aycayaknı alıp keterge uzakga.

Oyra, tuzak, deyle, koymayla,

Kancıgamda cibek arkannga.

Sora hora deyle, koymayla

Kesim miniuçü tarpannga.

Oy, tarpan tayla oynayla,

Ala oynagandan toymayla.

Seni anang manga sormay berliged,

Kalgan süymegenle koymayla.

Oy, tulga barlık sen bolsang,

Sanga menden igini kim tabar?

İgi tulga barmay kalgan a katın,

Artda buşuu etip, cer kabar.

Oy, cılkı anası - ak baytal,

Ol a sakat boldu, ırahın.

Oyra, men süygenley süymeseng,

Seni bolsun meni günyahım.

Oy, Bagır ulu kururuk,

Kallay horalaga minedi,

Kara körpe tonla kiedi,

Ersiz katınlanı süedi.

Kel, biz Teberdige barayık,

Caşarbız, kancalbaş üy salıp.

Başıbızga ullu kün salıp,

Eşiklege katı çüy salıp.

Bagır ulu Kaspot degen - kül ayak.

Tapkada bolur, canım, çın ayak.

Tapkadan tüşüp, ayak uualsın,

Şahar Teberdini suu alsın.

Oyra, tauda otlagan kiyikle,

Ala cuklamayla, soylanmay.

Men seni alay alıp koyalmam,

İgi sagış etip, oylamay.

Tuura bolumungu men aytsam,

Aycayagım, ariu ak cauluk,

Kalmagandı endi seni üsüngde

Kerti algın kibik mahtauluk.

Kulina

Ma suunu örge cüzedi, deyle,

Ol ala çabak, ak çabak.

Meni canımdan süygenim sense,

Kulina degen aktamak.

Oy, Senden ariu körmedim, Kulina,

Oy, men caşagan curtlada.

Sanga uşatıp, gokka hanslanı

Basmay cürüyme sırtlada.

Oy, senden ariu körmedim,

Kulina, Da men aylanngan ellede.

Sanga uşatıp, sapran çabaknı

İzlep aylanama köllede.

Oy, senden sora bolurmu,

Kulina, Birinçi mayda ak kiygen?

Oy, menden teli bolurmu, caşla,

Sau ceti cılnı kız süygen?

Ariu Kulinanı süyüp tebredim

Anı eki kara kaşından.

Ol seni üçün ketip kalama

Carık duniyanı başından.

Seni keltirsem, soyarma,

Kulinam, Üyde asıragan koümu.

Üç kün, üç keçe eterme,

Kupinam, Seni keltirsem, toüngu.

Oy, kolumdagı cüzügüm,

Kulina, Alıp salganma bazmannga.

Meni canımı caşlay coyarga

Ne körünngeneng sen manga?

Amannı, igini kaydan bileyim?

Kayındı anı bilmeklik.

Canımdan süygen zatım cok edi,

Anı unutdurgand süymeklik.

Sırtlaga cauun caudurgan Kulina,

Özenlege künnü tiydirgen.

Kulinadan sora men körmegenme

Cıyırma caşnı süydürgen.

Taukan

Meni süigenim Taukan bolgandı,

Tau kiyikleni marauçu.

Seni tanıganlı, kesim bolganma

Kellik colunga karauçu.

Karauçu kesim bolganma, Taukan,

Ol sen cürüuçü collaga.

Men seni bla ua tüşüp kalgıem

Taulada teren kollaga.

Ol argı özennge kün tiymeyd, Taukan,

Men kün tiygennge barlıkma.

Arsarlı bola ua sen turluk eseng,

Bolcalnı kengnge sallıkma.

Bolcalnı kengnge men salsam, Taukan,

Kimle cürütür cuubın?

Eki süygennge ua sebep bolgannı

Aytıp aytmayla suuabın.

Oy, kolumdagı kobuzum, alan,

Ak kümüşdendi tüegi.

Taukannı süymeyin, oy, men ne eteyim,

Suratha uşaydı süegi.

Argı taulada tumanla, alan,

Bergi taulaga konalla.

Kelip, katıma ua oltursang, Taukan,

Ol uşagıusuz sunalla.

Taukan taulaga ketgendi bügün,

Tau kiyikleni mararga.

Keligiz, kızla ua, ma biz barayık

Taukannı allına kararga.

Süymeklik cır

Kel, min, ariu, faytonnga,

Baydu da miner birgenge.

Ey, men cüz faytonnga prikaz bergenme

Seni birgenge tebrerge.

Cüz fayton bla barırem,

Üyüngü allına col salıp,

Ey, otou terezeden bir karagıem,

Eki can süekge kol salıp.

Kayada kaplan cathanlay,

Kamaga biçak takganlay,

Ey, cazıuung cetse, kelip kalırsa

Calan ayaklay, çaphanlay,

Men tauga togay salmasam, ariu,

Tüzde fayton bla barmasam,

Ey, ölsem, kabırım a eki carılır,

Duniyamda seni almasam.

Kel, min, ariu, faitonnga,

Hamut salganma sarı atha,

Ey, cay çillede da bezgek bolluksa,

Alıp ketmesem naratha.

Bal çibinim bal eter,

Kanatın cayıp keng, ceter.

Ey, acal inbaşda, bolcal tau başda,

Tolu muratına kim ceter?

Suu şorhaga mineyim,

Temirden kübe kieyim,

Ey, etgen tuzagıma ayagıng a tüşüp,

Amalsız kününge tübeyim.

Tau artında cılkıla,

Ebzede toklu kırkıla.

Ey, ariu, alaközüm, kaydan kelese,

Bazar mamuklay sıtıla?

Taunu artında çille sürgenme,

Kerekli bolsang, alırsa.

Ey, altın çeleklering, kümüş suu agaçıng,

Erikseng, suuga barırsa.

Kel, min, ariu, faitonnga,

Da kobuz soga, çaykala.

Ey, sol canıngda kesim barlıkma,

Sorsang a, cuuap kaytara.

Kel, min, ariu, faitonnga,

Birden mineyik, audurmay.

Ey, ustol aşauga seni karatmam,

Çernomor iynekle saudurmay.

Oy, ariuçugum, kaydan kelese,

Kesing kesingi süydürüp?

Ey, alıp keterikme ariu aldaköznü,

Avtomobilge mindirip.

Çiygoşa biyçe

Ay! Meni da atım

Çiygoşa biyçe, o, bolmasın!

Gençıkadan da

Bir sırma ayagına ötgünçü.

Ay! Eki aralıkga da,

Men sokgan oka bir kurdurmasam,

Kabartını da

Kızdan a aybat caşların

Üç takıykaga da

Men tik künlümden bir kuydurmasam,

Balıg'a suuun da adam mıllıkdan

Men tıydırmasam.

Ay! Men allay caşha barlıkma:

Cangız ayıl bla da

Bir üçlü tayga minngennge,

Andan da cıgılmay,

Ma tik künlümden enngennge.

Men barlık tüyülme

Tik künlümden çıkmay ölgennge.

Ay! Men allay caşha barlıkma:

Karındaşlarımça, cangız ayıl bla

Bir üçlü tayga minngennge,

Andan a cıgılmay,

Birtik künlümden enngennge.

Balık suuunda da,

Kara balıklay cüzgennge.

Ay! Men allay caşha barlıkma:

Ak kaptal da,

Bir kara çepken da kiygennge,

Kara çepkennge ua

Akbaş hazırla tizgennge,

Atha da minse ua,

Ol atnı belin üzgennge.

Ay! Cibeg'a arkannı

O töbenngide üzgennge,

Balıg'a suuunda da,

Kara balıklay cüzgennge.

O tik künlümnü ua

Başı da kırpak, tübü - buz.

Çiygoşa biyçe da -

Sözüne kerti, ariu kız.

Ay! Kabartıdan a

Caşla tohtausuz kelelle.

Barıb'a-barıb'a,

Ma Çiygoşanı körelle,

Cangız ayıl bla da

Bir üçlü tayga minelle.

Anı bla da

Ol tik künlümge örleyle.

Ay! Andan a çabıp,

Tik künlümden a enelle,

Suudan a çıgalmay,

Ol carlı caşla ölelle,

Tik künlümnü da

Tübü da teren kemeuül,

Çiygoşa biyçe da

Bir elni cuthak emeuül.

Ay! Ol kişi enmeydi da

Ma Çiygoşanı kaphanından.

Talau tiysin a

Üçlü tay atıngı caphagından.

Ay! Endi kişi da

Kelmeyd degen zamanda

Bir atlı kelib'a

Tohtadı alay arbazda.

Kök kiyimli,

Tübünde da kök üçlü tayı,

At cerni tıygan a

Bolur a cangız ayılı.

Ay! Çiygoşa biyçe da,

Adamla iy da, kelsinle,

Ol men eterik da

At oünlanı körsünle!

Ol kızıu çıga ed

Tik künlümnü buzuna,

Çapdırıp ene ed

Ol tik künlümden ızına.

Ay! Atılıp keldi da

Ol Çiygoşanı üyüne,

Tıyandırdı da

Çiygoşanı aman kününe:

- İtle, cıyılıb'a,

Gacini üsünde ölgença,

Halknı kırdıng da,

Allaydan bir sıy körgença!

Ay! Kereging cokdu da,

Men seni almam, uyalmay.

Caşauung ketsin a

Bir da carımay, kuuanmay?

Çiygoşa kaldı da

İt iyisgegen süekça,

Bagası çıkmadı,

Baguş küregen kürekça.

Ay! Üçlü tay edi da

Ol er kişini minngeni.

Çegemli sohtadı

Ma Çiygoşanı süygeni.

Macirni cırı

Ol Macir atlı, tor atlı,

Küçlü arakşçan bal tatlı,

Kieu cöngerle çıkdıla,

Cıyırma bla altı atlı.

Ol Macir kıshan ak başlık,

Muthuz keçeni carıthan.

Karabaşlanı kantor at,

Macirni manga tanıthan.

Ma kün tiygendi klassha,

Sal terezeni cabıuun.

Duşmanla, caula tıymazla

Eki süygenni cazıuun.

Men terezeden karayma,

Macirni oramda köreme.

Macir meni taba karamayd,

Açıuum kelip öleme.

Çeget agaçha karasam,

Çeget agaçda börü bar.

Macirni süymey ne eteyim,

Eki közünde nürü bar.

Aktamak bappuş keledi

Argı Kobanda, cöbelep.

Oy, taunu başına kar causa,

Keledi andan, sebelep.

Ma kökde bargan kolan kuş,

Kanatlarıngı kaga bar.

Macirge salam cazganma,

Sen kanatınga taga bar!

Kaydadı deb'a sorsang a -

Kobanda okuyd şkolda.

Isharla başlıgı boynunda,

Orus kitabı koynunda.

Süymeklik cır

Oy, alaközüm, ay, karakaşım,

Biz Ak-kalaga keteyik.

Ol almasa da, ne eterikme?

Ariu iynarla eteyik.

Men suuga süek alay athanma,

Izından eger sürgenley.

Meni süygenim koüp ketgendi,

Başha süygenimi bilgenley.

Oy, meni duniyam carık boluuçed,

Sen bizni üyge kirgenley.

Oy, meni koüp, kayrı barasa,

Da süygenimi bilgenley?

Oy, közüm çırak alay baradı,

Ol sıfatınga, sınınga.

Biçakçık bolup, tüşüp kalgıem

Ol kama tübü kınınga.

Sen terezege nek tıyanasa?

Artıngda tura şintiging,

Sen, meni koüp, başhanı süyseng,

Ol bolgued kişiliging.

Oy, közüm çırak alay baradı

Turgan üyünpo başına.

Cangız kaşıngı auuşdurmazem

Sau Narsananı caşına.

Oy, közüm çırak alay baradı

Da belingdegi kamaga.

Sen meni ala nege barmaysa

Da Ak-kalada ananga?

Kara çaçlısa, öhgem caşçıksa,

Burma çaçıngı taraçı.

Izıngdan karap, termile kalganma,

Burulup, manga karaçı.

Biz uşaybız bir biribizge

Oy, sarı dariyd meni da kiygenim,

Da sargalat da bilegim,

Seni ua caşlay bir bek süygenme,

Carılıp kalad cüregim.

Tereze allında men cathanma,

Aynı carıgı körünsün.

Atamı, anamı haram eterme,

Oy, ariuçugum, seni üçün.

Oy, erttenlikde künnü tiygenin

Keçe karangı sunama,

Men sen ariudan kalgan zamanda

Aylanıp kalsın kıyama.

Oy, sanga cazgan da pismolarım -

Tereze başı kangada.

Oy, manga berilgen süymeklikden

Kadarıng bersin sanga da.

Oy, sanga cazgan pismolarıma

Kesingden başha karamaz.

Oy, süymeklikden kıyın zat cokdu,

Unutup koysang, caramaz.

Ekibiz birge bir bek uşaybız,

Bir atanı kızı, caşınlay.

Ekibiz birge alay uşaybız,

Tirmenni eki taşınlay.

Senden kalsam, öleyim

Calan başımı salıp cathanma

Rosseyni suuuk taşına.

İgi umut ete, igi umut ete,

Aman kün keldi başıma.

Poçtaga pismo kelgendi, deyle,

Aşıgıp bardım alırga.

Öleyim dep da nege tileyme,

Kelip salırmı kabırga?

Meni cançıgım ketip baradı,

Oy, mende kalgand suratı.

Bizden sora da köple bardıla

Cartılay kalgan muratı.

Bir biribizni bir bek süebiz,

Alay, men biraz öngelep,

Cazıu bolmasa, buzulsun dunya,

Tauladan taşla töngerep.

Oy, seni bla da meni üçün,

Taulaga gazet urulsun.

Ah, senden kalgan meni dunyam

Tübü başına burulsun.

Men suu boynuna barganma, anam,

Anga tıngılay, talganma.

Endi kimni da başha etmeyme,

Bek süygenimden kalganma.

Süymeklik da küymeklik

Cerleni talgır cilyanı bolup,

Men suunu enşge bargıem.

Duniyaga urluk menmi bolluk edim,

Caratılmayın kalgıem.

Meni süygenim ketip baradı,

Stolda kalgand suratı,

Bizden sora da köple bardıla da,

Cartılay kalgan muratı.

Ming söleşsem da, bir söleşmeydi

Ustol üsünde suratıng.

Nek tıngılaysa, açıkdan aytçı sen,

Kalaydı manga muratıng?

Bir biribizni bir bek süyüuçek,

Alay men senden öngelep.

Ekibiz üçünnge duniya buzulgued,

Tauladan taşla töngerep.

Oy, seni bla meni üçün, nanım,

Taulaga gazet urulsun.

Ay, senden kalgan, oh, meni duniyam

Tübü başına burulsun.

Oy, süymeklikden bılay taralıp,

Seyir eteme canıma.

Hunada taşla eriy bolurla da

Bir-bir künlede halıma.

Men suu boynuna barganma, alan,

Suudan bir taşçık alganma.

Endi kimni da men başha etmeyme,

Bek süygenimden kalganma.

Söleşgen sayın bir ariu bolad,

Beti türlenngen dariyça,

Kaygılarımı ol seyir çaçadı,

Cangı tillenngen sabiyça.

Meni süygenim ketgenli, oy, oy,

Men ışarmayma, külmeyme,

Izından cilyay barlıgem, oy, alan,

Da bargan colun bilmeyme.

Stol üsünde meşinam, alan,

Men anı nege burlukma?

Kayda aylansang da, sau aylan, nanım,

Men seni saklap turlukma.

Caşnı cırı

Taula başları karalıp keledi,

Ol cauunmudu, karmıdı?

Cerni üsünde canla da, kızçık,

Senden ariuçuk barmıdı?

Üyümü allında bitgendi, kızçık,

Bir ariu alma terekçik.

Oh, ariu kızçık, kim körlük bolur

Seniça ariu mölekçik?

Bir bek süygenme, ölüp kalama,

Canınga kurman bolayım.

Altın kanatlı çıpçık men bolup,

Köküreginge konayım.

Köküreginge men konsam, kızçık,

Ne kelir seni esinge?

Kesing cangızlay tübesem edi,

Söleşir edim kesinge.

Eşikni katı begitçi, kızçık,

Çıraknı carık candırçı,

Tang athınçınnga uşak eteyik,

Süygen cürekle kanngınçı.

Oy, sen kiyiuçü cıyrıklarıngdan

Bizni kızla da kierle,

Oy, sen alaga kelin bolsang a,

Canlarından süerle.

Altın kanatlı çıpçık men bolup,

Terek başıgızga konnguem.

Ayaulu kızçık, asıulu kızçık,

Ananga kieu bolguem.

Üyümü allında ullu suu bardı,

Süzülüp baradı tengizge.

Mından köp meni calındırmayın,

Kelip kalsangta bizni üyge.

Üyümü allında ullu suu barad,

Aşıgıp barad tengizge.

Seni bla kalay barlık bolurma

Men, uyalmayın, sizni üyge?

Kıznı iynarı

Sen ketding uzak, tözalmay çıdap,

Izıngdan barlık bolurma.

Hapar cazmasang, coldan acaşsam,

Elingi kimge sorurma?

Erke sözlering, ala közlering

Cürek cauumu aşayla.

Uzakda, kengde bek süygen tengle,

Bilmeyme, kalay caşayla?

İşde tenglerim ozmayla meni,

Men tolturama antımı.

Seni tansıklap kaldım uzakda,

Unutalmayma atıngı.

Men seni süyüp, taralıp, küyüp,

Armau bolurga cetgenme.

Meni bagalım, kaydasa, canım?

Tarıgıu küyle eteme.

Süygenim-nanım, sendedi canım,

İşing tüzelip mahtalsın,

Süygeni bolgan ketmesin coldan,

Anı aşırıp saklasın.

Kögürçünüm

Aylana, cürüy kelgenme, alan,

Tuthanma köksül kögürçün.

Kanatlarıngı kesim keserme,

İerik tüyülme ölgünçü.

Karangı keçe kalay cıltırayd

Bahsan suunu kunduzu.

Nafisat mölekni nesin aytasız, -

Kökleni çolpan culduzu.

Oramdan alıp kelelle, medet,

Carlı Nafisatnı ölüsün.

Süygen süygenden kaçıp aylanad,

Körgenmisiz mından telisin?

Künlüm talaga örten tüşgendi,

Kökden eliya urganlay,

Taşa sözübüznü eşitgendile,

Abezehhe bara turganlay.

Kelçi, ariuum, cürek incitme,

Da bizni elge auayık!

Men tuman bolup, sen cauun bolup,

Hauadan cerge cauayık.

Köküregimi açıp tileyme

Men kökden caugan cauunnga.

Eter madarım bolmayın kalsa,

Cilyap barlıkma Dauumga.

Ulan bla kız

-Kara agaçda kar bardı,

Terk cürüseng, ceterse,

Emen terek men bolup,

Cerge kirsem, neterse?

-Emen terek sen bolul,

Cerge kirgen sen bolsang,

Cütü balta men bolup,

Kesip alsam, neterse?

-Cütü balta sen bolup,

Kesip algan sen bolsang,

Saban temir men bolup,

Cerge kirsem, neterse?

-Saban temir sen bolup,

Cerge kirgen sen bolsang,

Segiz öpoz men bolup,

Tartıp alsam, neterse?

- Segiz ögüz sen bolup,

Tartıp algan sen bolsang,

Kök kögürçün men bolup,

Uçup ketsem, neterse?

- Kök kögürçün sen bolup,

Uçup ketgen sen bolsaig,

Sarı ilyaçin men bolup,

Kuuup cetsem, neterse?

- Sarı ilyaçin sen bolup,

Kuuup cetgen sen bolsang,

Tarı bürtük men bolup,

Cayılışsam, neterse?

- Tarı bürtük sen bolup,

Cayılışhan sen bolsang,

Balalı tauuk men bolup,

Çöplep alsam, neterse?

- Balalı tauuk sen bolup,

Çöplep algan sen bolsang,

Kıyın auruu cabışıp,

Aurup catsam, neterse?

- Kıyın auruu cabışıp,

Aurup cathan sen bolsang,

Bakgan ustang men bolup,

Bagıp tursam, neterse?

- Bakgan ustam sen bolup,

Bagıp turgan sen bolsang,

Keziu kelip, duniyadan

ölüp ketsem, neterse?

-Keziu kelip, duniyadan

Ölüp ketgen sen bolsang,

Ak kebining men bolup,

Çulgap alsam, neterse?

Alay bolurun bilsemed

Kaysı caylıkda otlay bolurla

İesiz kalgan mallarım?

Süygening erge kaçdı degende,

Kırılıp tüşdüle sanlarım.

Kırılıp tüşgen meni sanlarım

Endi tirilmeydile örge.

Ay, bu bedişge kalgandan ese,

Kirip kalgıem men cerge.

Sen eki sözlü bolmasang, betsiz,

Men bu bedişni körmezem.

Ay, medet, ol keçe alayda bolsam,

Can aldırmay a, bermezem.

Alay eteringi bilgen a bolsam,

Eşikni saklap tururem.

Ant-toba bolsun, seni eltgennge

Men ullu çırmau bolurem.

Ariu söz ayta, köp kukalana,

Sen adamsızlık etgense.

Sözüngü aşap, betingi coüp

Başhaga kaçıp ketgense.

Ay, medet, Allah, algından bilsem,

Bilirem sanga eterni,

Işanngan başnı it aşar, deyle,

Sen körür eding haterni.

Senden kaldım dep içim küymeydi,

Bardı içimi küydürgen.

Köp eterimi etmey ozdurdum,

Oldu başnı cerge iydirgen.

Cer üsündedi, uzak tüyüldü,

Tanıyma bargan eringi.

Esingde bolsun, aytıp koyama:

Kapdırmay koymam erningi.

Ayhay, çıdab'a kalay bolalgın,

Keçilmez bediş etgendi.

Çaçı çaldı dep, başı maldı dep,

Hılikkya etip ketgendi.

Manga eterni etip ketgense,

Bek sak bol endi kesinge.

Terk ölüp ketsem, seni nasıbıng,

Ölmesem - tüşer esinge.

Közlering közür oynay

Közlering közür a oynay,

Sözlering cürekni baylay,

Cüregime auruu bergense.

Kelib'a katımda olturup,

Cüregimi da tolturup,

Köp ahtınnganımı ua körgense.

Kerti da süeme deuçeng,

Süymeklik salam beriuçeng,

Oy, adamla seni buzgunçu

Başıng a akıldan tolsun,

Cüreging taukel a bolsun,

Keteyik, işibiz ozgunçu.

Üyüngü allından karap,

Meni da uzakdan tanıp,

Kelib'a kolumu tutuuçu.

Kara közlerime karap,

Söleşgen sözümden tanıp,

Çaynamay, içine cutuuçu.

Endi ua katıma da kelmeydi,

Salam da cazıp da iymeyd,

Bir kenci aylanıp ketedi.

Kelip, katımda olturup,

Cüregimi da tolturup,

Bir aman açıula etedi.

Köklede uçhan kögürçün,

Salamla aytsın meni üçün,

Ol uzak tauladan keledi

Günyahımı sen alasa,

Cürekge cara salasa,

Men da sanga tarapıp, ölüp.

Kolungdagı kobuzungu,

Başlık tikseng, kol ızıngı

Kişige da sormay biliuçem.

Ma sen aylanngan cerlede,

Men seni körgen künlede

Sanga cüregimi beriuçem.

Seni ariulugung

Oy, senden ariu men körmegenem

Ol men aylanngan cerlede.

Seni ariulugung alay aytılgand

Tau eteklede ellede.

Neçik ariudu seni sanlarıng,

Ülgü bla biçgença, kıyılıp.

Kara çaçıngda okaça cıltıray,

Ol burma bolup, cıyılıp.

Karangı keçeni carık etelle

Ma közleringi alası.

Eki kaşıng a, birden keng tohtap,

Sütden da akdı arası.

Bir ters akılıng bolmaganlay,

Seyir ariudula hallarıng.

Keçe tüşümde körünüp turalla

Seni subay ösgen sanlarıng.

Seni ariulugung cüregimi algandı,

Çıdayalmayma cerimde.

Ariulugungu aytıp tursam da,

Cazıp boşamam ömürde.

Seni ariulugungu biteu duniyada

Bir adam bilalmaz bagasın.

Seni kesine alalgan caş a -

Kesin nasıplıga sanasın.

Ariu kiyinseng, köz tierik sunup,

Turgueng, deyme, kiyinmey.

Seni körgenlede bir caş kalmaydı,

Cangız körgenley, süyünmey.

Ertten sayın a kara çaçıngı

Sen bizni otouda taragın,

Men işge ketsem, sen, tansık bolup,

Bizni terezeden karagın.

Cürekleribiz taza bolsunla,

Kirsiz suulaça köllede.

Biz ekibizni algışha aytsınla

Kelin-kız çıkgan cerlede.

Burgusant

Ol Biçesından a cauun a cauadı da,

Burgusantdan tuman kaynaydı.

Ol meni nanım a, bügeçe ketip,

Elde toylada oynaydı.

Altı kün boladı meni nanım ketgenli,

Ol altı ay kibik köründü.

Kelmeydi nanım, allına karayma,

Keç boldu künü, bölündü.

Tauladan biyig' a meni cüregim

Tarı bürtükden az boldu.

Toylada oynauçu sabiy sanlarım,

Sapran çabaklay, saz boldu.

Ol tas bolgandı da, tapmayma bügün

Ma maşinamı iynesin.

Oy, meni tengim da, kim bolsa da,

Bolmazlık işni süymesin.

Taulanı başı ua kar, çıran, deydi,

Çırannı tübü kayadı.

Bir bek erişdim, on cıl küreşdim,

Kalmay kıyınım zayadı.

Burmabıt

On, Biyçesından cauun cauadı,

Oy, Burmabıtdan karalıp.

Süygenim deginçi, can ala edi,

Közleri kökge aralıp.

Oy, neçik kıçırad, deydi,

Kiçibalıknı kunduzu,

Bügeçe toyda oynap turgandı

Cüregimi carık culduzu.

Oy, buuunumda sagatım meni -

Bauuna deri sarı altın,

Taza canımdan bolganma men a,

Süygenim, seni amaltın.

Auzumdan çıkgan auuz tılpıuum

Erinlerimi küydüred,

Meni süygenimi ariu sıfatı

Süymegenleni süydürgend.

Tauladan biyig a meni cüregim

Tarı bürtükden az boldu

Toylada oynauçu meni sanlarım,

Sapran çabaklay, saz boldu.

Arbaçını süygeni

Sau cılnı kiysem da, tauusalmayma

Çuruk oltanımı hırların,

Ayıp etmegiz, aytıp başlayım

Arbaçı caşnı cırların.

Arbaçı caşçık tıhırdap keled,

Arba atların tıyalmay.

Men arbaçıga kalay barayım,

Teng kızlarımdan uyalmay?

Badracan cıya turama, nanım,

Çeleklerimi tolturup,

Oynay, kirpildey ketip, kalgaem

At arbasına olturup.

Meni süygenim bolurmu, kızla,

Oram başında buku etgen?

Etgen muratın tapmayın kalsın

Ekibizden da az süygen.

Men seni allay bir süer kibik,

Nek körünngense közüme?

Termilte ketip, bir söz aythaneng,

İe bol endi sözünge!

Meni iç sırımı bilgenden sora,

Sen da bir akıl etgeneng.

Men salamlaşırga tebregende,

Sen a burulup ketgeneng.

Men bu cırımı etgenme sanga,

Bir suuuk taşha tıyanıp,

Bir belek cılnı termildim sanga,

Süeme derge uyalıp.

Sanga pismola cazganlıgıma,

Cuuap tapmayma sözüme.

Tap, can kaldırlık darman bolgança

Köründüng meni közüme.

Alırdan bolsang, alçı, balaçık,

Sıysızlık kelmez meni üçün.

Almazdan bolsang, da nedi amal,

Men da ökünmem seni üçün.

İşni kelişi aman körünmeyd,

Bolurga uşayd tilegim,

Çiysil aytdırgan bir sözünge ua

Razı bolmadı cüregim.

Kişmir cıyrık

Bayrım kün biçgen kişmir cıyrıgım,

Oka çalıudan cagası,

Men süygenimi satıp alırem,

Ne bolur anı bagası?

Üsüme kiygen meni cıyrıgım -

Ariu caraşad cagası,

Men süygenimi satıp alırem,

San cesird, deyle, bagası.

Stol üsünde "Zinger" maşinam,

Anı solpusun burayım.

Süygenim meni alırdan bolsa,

Üç cıl saklap turayım.

"Taşkent" markalı kök patefonum,

Süygen cır salıp, cırlayım,

Üç cıl degening adam ömürdü,

Üç cılnı kalay cilyayım?

Oy, başımdagı çille caulugum,

Auur çaçagı boynumda.

Menden da süyüp algan kızçıgıng

Bir ay caşasın koynungda.

Ak orundukda cumuşak töşek, -

Ol meni üçün cetgendi.

Meni süygenim, közüme karap:

"Koy, sen telise", - degendi.

Atlagan sayın abına-sürüne,

Süygenimleden keleme.

Süygening seni süymeyd desele,

Anga açıudan öleme.

Tarıgıu cırla, cilyay, cırlayma,

Süygeni bolgan es salır.

Keçe da, kün da termile ketip,

Meniça kurlay kim kalır?

Buuunumdagı altın sagatım,

Nença sagatha burlukma?

Küygen cürekni suuutup koymay,

Entta da saklap turlukma.

KÜYLE

Goşayahnı küyü

Ori-oy-oy-oy.

Kanşaubiyim tau ellege tuugan kün

Tau ellege teyri eşigi açıldı.

Kanşaubiyim tau elleden ketgen kün

Tau elleri, kuş tügünley, çaçıldı.

Ori, oy, oy, oy.

Kanşaubiyim ketgendi da, tapmayma,

Keçe, kün da anı colun saklayma.

Ol ketgen künden beri bir keçeni,

Belimi teşip, töşekge catmayma.

Ori-oy, oy, oy.

Kel, Karaçaç, Kara taşha barayık,

Kara taşdan töben targa karayık.

Kanşaubiyim kele ese, cırlayık,

Kelmey ese, cilyap, taşnı carayık.

Ori-oy, oy, oy.

Alay bla Kara taşha kelgenek,

Muhur tüzde üç atlını körgenek.

Ortadagı gence tayga uşaydı,

Sırtında ua başha adam oynaydı.

Ori, oy, oy, oy.

Ala sabanlada tülkü kuudula,

Anı kuua ketip, börü etdile.

Hadaucuk biyçele Kanşaubiyimi,

Eşek mıyısın aşatıp, teli etdile.

Ori, oy, oy, oy.

Tar auzunda tarak-tarak kayala,

Ala endi bir birine ausunla!

Hadaucuklanı sarı biyçelege

Endi manga caugan kanla causunla!

Ori, oy, oy, oy.

Kanşaubiyni tapmay, aylana, cürüy,

Karaçayda Kart-curt elge kelgenme,

Keçe, kün da Kanşaubiyimi saklay,

Cilyay-cilyay, aman bla ölgenme.

Ori, oy, oy, oy.

Kim biledi, haparımı aytırla

Bir zamanda Karaçaynı kartları,

Manga bu künleni keltirgenleni

Aman bla kurugued artları!

Goşayah biyçeni cırı

Ori, o, ey, ey.

Kanşaubiyim tau ellege tuugan kün

Tau ellege teyri eşigi açıldı.

Oy, Kanşaubiyim tau elleden ketgen kün

Tau elleri da kuş tügünley çaçıldı, oy.

Ori, o, ey, ey.

Eçkile kirdile Tar auzu aklaga,

Başım kaldı kanlı Tar auzun saklarga.

Oy, Tar auuznu taraktauları, buzları,

Menley kalsınla Hadaucuklanı kızları, oy.

Ori, o, ey, ey.

Kanşaubiyimi izleyme da, tapmayma,

Kanşaubiysiz belimi teşip catmayma.

Kellik coluna karayma da, körmeyme,

Börü bolmasam, ne eterge bilmeyme, oy.

Ori, o, ey, ey.

Kim ölür bu zorlukdan kutulup,

Tura bolur, birlede cesirge tutulup.

Cilyay-cilyay, kan çaphandı közüme,

Nek iynandım kahme biyçeni sözüne, oy?

Ori, o, ey-ey.

"Kel, Karaçaç, Karataşha barayık,

Cilyay-cilyay, Kara taşnı carayık,

Kanşaubiyim kele ese, karayık,

Mahar tüzden kelgenlege sorayık, oy.

Ori, o, ey-ey.

Kanşaubiyni izledik da, tapmadık,

Aylandık da, Kara taşdan atlandık.

Biyagı kanlı kayalaga örledik,

Kanşaubiyni tapmazlıgıbıznı bildik, oy.

Ori, o, ey-ey.

Tütünü tülküsü kızıldı kandan,

Kanşaubiy bagalıd sau duniyanı malından.

Bu Tar auuz biri birine ausun,

Kanşaubiysiz Bahsan targa kan causun, oy.

Ori, o, ey-ey.

Kel, Karaçaç! Kanşaubiyim ketgendi.

Biz köralmaz uzak cerge ötgendi.

Endi saulay kelirmi ol bu tauga?

Kelse, keltirir bizge ol köp sauga, oy.

Ori, o, ey-ey.

Saugaları, Karaçaç, - seni bolsun!

Karap, cangız körümü - meni bolsun.

Kan keçiuden arı canına ötgend

Kanşaunu gence tayını ızları, oy.

Ori, o, ey-ey.

Kanşaubiyimi eki kızı bar edi,

Allah-Allah, Kantinmedi, Kazmedi?

Kanşaubiy tau ellege bügünlükde

Bir ölümge, bir buşuuga azmedi, oy?

Ori, o, ey-ey.

Kan cauarık Bahsan tardan alıgız,

Kabırımı Kart-Curt elde salıgız.

Kanşaubiyim! Aman bla ölgenme,

Seni üçün köp kıyınlık körgenme, oy.

Ori, o, ey-ey.

Beştamakga geten köpür salgan kün,

Aman Elbuzduk bla men kalgan kün,

Andan ese men carılıp kalgaem,

Neda kiçi Gilyastannga bargaem, oy.

Ori, o, ey-ey.

Kanşaubiyim, sen, ölmeyin, sau kelseng,

Kart-Curt elde keşenemi körürse.

Bu duniyada tüzlük degen bar ese,

Sen da, meniça, termilip ölürse, oy.

Ori, o, ey-ey.

Manga kelgen açı kıyınlıklanı

Aytır sanga Karaçaynı kartları.

Meni bu künnge koygan biyçeleni

Bolgaedi bir da kalmay artları, oy.

Orusbiylanı İsmailnı cırı

Kayalada oynaydı kaşha eçkini

Marka ulagı.

Tardan a örge karab'a keledi

Tor atıngı eki kulagı.

Orusbiylanı, oy, ullu İsmail,

Orus iynarallanı da iynagı.

Orusbiy ulu, oy, ullu biy ölgendi,

Eltarkaçha kuugun kelgendi.

İsmail catıuçu cıyalı undurukda kim catar?

İsmail a tartıuçu ciya kobuznu kim tartar?

İsmail a satıuçu karauuz kızıl uuanıklanı,

TaunuArtına audurup, kim satar?

Oy, sarı altından köremen a, köreme,

Çubur a berdankangı çüyleri,

İsmail a ölgenli, caylıklaga

Erkin boldula kabartı çanka biyleri.

Kan cilyamukdan tolgandı, tolgandı

Kartlarıbıznı közleri,

İynarallaga pismo bolup uruluuçed

İsmailnı caş zamanında aythan a akıl sözleri.

Hasannı cırı

Canbaş sırtda cangız terek bitmesin, oy-oy,

Bitse - bitsin, uualmasın, sınmasın, oy-oy,

Analaga cangız ulan tuumasın, oy-oy,

Tuusa - tuusun, aurumasın, ölmesin, oy-oy.

Hasan beş cıl calçı bolup caşadı,

Ol suu bla suuuk gırcın aşadı,

Beş cılnı ol calçılıknı kötürdü,

Biying seni malıng üçün öltürdü.

Kama kirdi koltugungu kenginden,

Kan agadı çepkeningi cenginden.

Çıkgan edi, caşnap, sırtha mal bla,

Tigeleydi Canbaş sırtdan sal bla.

Kan künle kelgendile Hasannga,

Suuuk kuugun baradı Bahsannga.

Öltürgenle baradıla kaçarga,

Murat etelle calçı ırıshıngı çaçarga.

- Beş cılnı men calçılıkda da aylandım,

Keçe börü bolup, kündüz it bolup.

Canbaş sırtda, kama kirip, soylandım,

Men barama zor duniyadan, tüp bolup.

Hasan çıkdı aman künde Calpakga,

Osuyat eted Dauumhan etgen kalpakga.

Anı malların dorhha urup satdıla,

Kümüş kamasın zalogga salıp tartdıla.

Tulpar Hasan ölüp, Sınla sırtında catadı,

Kanı sarkad, kök kırdıknı tolturup,

Süygen kızı ariu Dauumhan cilyaydı,

Caz başında kök kırdıkga olturup.

Hasan öldü, Dauumhannı çakıra,

Koyları kaldıla ızından makıra,

Tuuralgan sanları sırt başında soluyla,

İtleri ua tögereginde uluyla.

Caş tengleri kuugununa kelelle,

Calçı ulanla biy-bay koldan ölelle.

Calçıla calçılık colnu baralla,

Bayla kan bla abdez alalla.

Can beredi tulpar Hasan, kerile,

Ölüp barad, Dauumhannga termile.

Tulpar Hasan öldü, endi ol catar,

Dauumhannga ne hadag a tang atar?

Ariu mölek

Keçele uzun a, da künle kısha,

Tangnga deriçi, oy!

Süymeklik açıuun men a sınamagan edig

Sanga deriçi, oy.

Men bargan edim ullu Teberdiden

Taş-köpür eline konakga,

Başım a kalgandı, ah, men cazıknı

Bıllay tauruh bla comakga.

Ogarı Teberdige biz cetgenley,

Bir belek atlı köründü.

Alanı körgenleyin a, sabiy akılım

Ol tauga-taşha bölündü

Allarında kelgen ana karındaşım,

Ol meni sarnatdı, ulutdu.

Şibilya tiygença, cetip urganlay,

Sau sanlarımı kurutdu.

Kulga bargansa dep da, men cazıknı

Kaytarıp eltdile elime.

At kamiçile da, deydi, şuuuldap, tielle

Meni, kılça, inçge belime.

Günyahım a cetsin ana karındaşlarıma -

Ol Geriy bla Kasbotha.

Men cazıknı, deydi, bıla mindirdile

Bılay agaç atha.

Bu manga cetgen kıyınlıklaga

Da tüz adamla karayla.

Atnı üsünden akgan kanımı

Bu kalak itle calayla.

Kamiçile tiygen sanlarımdan

Tınç catalmayma, kerilip.

Endi ölüp, ketip barama, Ramazan,

Cüregim a sanga termilip.

Kökbörk

Cim-cim ariu cıltıratırem

Çaçımı, cuuup, tarasam.

Cilyamaganlanı men cilyatırem,

Tarıgıularımı sanasam.

Tarıgıularımı men sanarıkma,

Kalganla manga tıngılap.

Kökbörk cançıgım saumu bollukdu,

Ne tabarıkma men, cilyap?

Auzungdan çıkgan auaz a tılpıuung

Orus grammofon tarthanlay,

Oy, oy, alanla, siz körgenmegiz

Ulöku terek çakganlay?

Süygen caşıngı körgüztebiz dep,

Ölgen nanımı keltirip,

Carım sagatha alıp çıkdıla,

Ol ariuçuknu öltürüp.

Sen bizni üyge kirgen zamanda,

Ma bizni üyge kün tiyip.

Kökbörk nanımı öltürüp koydula,

Arakı şeşaga ot iyip.

Stol üsüne tamga bolgandı

Auzungdan akgan kançıgıng,

Atıngı caşırıp, Kökbörkçük deuçem,

Endi anıda aytmam, cançıgım.

Stol üsünde kalıp ketgendi

Kerohu bla kaması.

Anı anasınlay, cilyay kalgıed

Anı öltürgenni anası.

Tang alasına da, kün kuşlukga

Bir aman hapar kelgendi,

Ah, meni künüm karangı bolgand -

Kökbörk nançıgım ölgendi.

Salam kagıt cazıp salganma

Ma paltongu cengine.

Kuruda tileuçem, ışanma deuçem

Cüregi haram tenginge.

Kıbıla canından atıuçu tangım

Ma ters canından athandı.

Ah, meni künüm karangı bolgand,

Duniya carıgım bathandı.

Aliyni cırı

Oy, ayagımda da çurukla, oy, oy,

Cıltıraydıla omakdan,

Başıma umut a etgenme, oy, oy,

Üyübüzge kelgen konakdan.

Üyübüzge kelgen a konaknı süyüp,

Bir ullu ayıp alganma.

Men Aliyimi ua Labaga ciberip,

Izından karap kalganma.

Labada tursang a, turlukma, Aliy.

Oy, katın alsang a, ne eterme?

Oy, ol zamanda ua duniyam karangı,

Başımı alıp keterme.

Laba colunda ua kancalbaş üyle,

Sen, suuuk bolsang, kayta bar.

Bolcal salmayın a, allıgıng bla

Almazlıgıngı ayta bar.

Kolumu tutmayın, ketip barasa,

Kız kol tiymesin kolunga.

Közümden akgan a köz cilyamuklarım

Çırmau bolgued colunga.

Colouçu bolub'a atlansang, Aliy,

Uzak - ahşıdı cuuukdan,

Bir aman künde ua atlanngansa, Aliy,

Kıynalmagıeng suuukdan.

Meni Aliyim a örlep çıkganed

Labanı salkın tauuna.

Oka naltehle ua etip tagarıkma

Anı kerohunu bauuna.

Men caz cabalag'a bolub'a cauguem,

Kozularınga, koünga,

Sen, meni koüb'a, başha kız alsang,

Cilyab'a barlıkma toünga.

Açı küreşlege ketgen Aliyni

Karaçay artha tıymadı.

Aliyni manga ua bergen sıylı Allah

Koyarga közü kıymadı.

Ançanı kaygısın koyganma bügün,

Aliyni kaygısın alganma.

Aliyime kama ua kirgend degenlerinde,

Salıp bolnisaga barganma.

Narsana bolnisası hazna ua bolmaydı

Bu sausuzlanı bagarga.

Darman çapırakçık bolub'a kalgıem,

Caralarıngı baylarga.

Kiçibalıkda ua küzlük budaylanı

Aliyni atları aşasın,

Aliyge bolur a bolgandı, Sülemen,

Kalgan caşlarıng caşasın.

Hacilanı Aliyni cırı

Meni Aliyim biçennge baradı,

Ol atlı bolup, atlanıp.

Andan kayıtıb'a kelgendi Aliy,

Oy, at canına ua kaplanıp.

Adamla alay aytalla, oy, oy:

- Aliyge kargış cetdi, - dep.

Bir sabiyçikle ua çabıp keldile:

- Bir atlı suuga ketdi, - dep.

Ol suuga ketgen ne tukum atlıed?

Carık tor atı barmedi?

Ol suuga ketgen a zamanda, oy, oy,

Suunu başı alay kanmedi?

Ol sabiyçikle ua alay aytalla:

- Biz tohtamayın keldik, - dep.

İzlegen adamla ua alay aytalla:

- Kuru camıçısın kördük, - dep.

Aliyni amanat men etgen edim

Biçennge ketgen caşlaga

Anı kızıl kanı ua seyir çaçılgand

Ol suunu boynunda ua taşlaga.

Teng caşlarından a artha kalganed

Ol, uşak ete, çırmala.

Meni Aliyim a suuda baradı,

Suu şorhalaga bulgana.

Meni Aliyim bir tüş aythaned:

- Bir kanatlıga mindim, - dep,

Ol kanatlıdan a men bir tük alıp,

Oy, kara cerge ua kirdim, - dep.

Keçe tüşümde tüş körgenem -

Meni Aliyim öled dep.

Meni cüregim bir bek kıynalad,

Küz biçenle ua keledi dep.

Başımı ala, başımı ala,

Ogarı elge keterme.

Küz biçenle ua keldile desele,

Men Aliyime ua neterme?

Nanıknı cırı

Kendelenleden kelgen bir atlı

Musabiy nanık bolurmu?

Carık culduzum muthuz bolgandı,

Nanıgım ölgen bolurmu?

Nanıgım uşkok athandı, alanla,

Bu marallaga, buulaga.

Açık kazauat etip barlıkma

Nanıknı eltgen suulaga.

Nanıgım uuga ketgen zamanda,

Oy, iti bla egeri

Nanıgım suuga kirgen zamanda

Oruslu caşed negeri.

Oruslu caşçık alay aythaned:

- Ullu suudu, kirme, eltir, - dep, -

Oy, kirmey bolmay eseng a, Nanık,

Canınga adam keltir, - dep.

Nanıgım suuga ketgen zamanda

Uluy kalganed egeri

Kesinden ese alga kelgendile

Çalgısı bla senegi.

Nanıgım arkan atıuçu edi

Ol cılkılada tuulaga,

Kaydan cangılıp sen kirgen eding

Adam kirmeuçü suulaga?

Suunu boynunda tabılgand, alanla,

Belibauu bla kaması

Törteulen bolup, tıyalmadıla

Nanıknı taphan anasın.

Nanıknı atı kişnep keledi,

Aylana ketse, cer tabar.

Ölgen a kesi carlıdı, deyle,

Kalgannga entta madar bar.

Men kök kögürçün bolguem, Nanık,

Kalindorunga konnguem.

Atıng da Nanık, kesingda nanık,

Nanık, canınga bolguem.

Men ala çabak bolguem, Nanık,

Ma suunu enşge bargıem,

Duniyaga urluk menmi bollugem,

Caratılmayın kalgıem.

Student caşnı cırı

Ay da carıtmaydı, kün da cılıtmaydı,

Aythanımça bola baralla.

Dunyanı başında carıklık ülüşge

Culduzla ua manga kalalla.

Caz başı kızıu alan künlede

Malla ua çıgalla bauladan.

Meni cüregimi cılıtmauçu künle

Karlanı eritelle taulada.

Da men a cathan alay etacdan,

Biyikden, tılpıu çıkmaydı.

Kaltıramay, diktant cazıuçu kollarım

Darman çay kaşıknı tutmayla.

Kalay darman iyis etip başlagandı

Meni eteklerim, cenglerim.

Ata-ana ornuna da sora ua kelelle

Birgeme okugan tenglerim.

Tenglerim katış, igi murat bla,

Men a okurga kelgenem.

Okurga közüm karay kelgenlikge,

Aururugumu bilgenem.

Okurga közüm karay kelgenlikge,

Okuuda aylanmadım onguna.

Men a, okup, bilim kalay alayım,

Cıl sayın auruyma songura.

Küz artı salkın künlede alay,

Oy, çapırakla agalla.

Meniça auruganla sau bolsala, anam,

Kurugan a terekle çagarla.

Oy, manga darman tabılmaydı, deyle,

Cerni ceti katı kalgannga,

Ölsem, men da kaytarırem,

Haparımı üyüme cazgannga.

Bügeçe men a bir tüş körgenme:

Öterikse, deyle, tengizden.

Hayda, sau kalıgız, halal tenglerim,

Uzak ayırıldım men sizden.

Taula sarnaganda

Segizinçi martda, tang alasında,

Halknı tar ırbınnga tıydıla.

Sabiy, kart demey, halknı barısın da

Meşinalaga cıydıla.

Tau kuşla kibik, öhtem taulu caşla

Uruşda kazauat etelle.

İesiz kalıp, kabırla, sın taşla,

Halkımı ua kayrı eltelle?

Tersligibiz bolmay, alıp baralla,

Kayrı eltgenlerin bilmeybiz.

Kartaularıbız uzakda kalalla,

Biz a ışarmaybız, külmeybiz.

Taulada kalgan itleni ürgenleri

Cüreg'a cauungu aşaydı.

Sauluk iynekleni ökürgenleri

Kıyama aylanngannga uşaydı.

Biz haripleni alıb'a baralla,

Vagonla, sıncırça, tizilip.

Colda atılganlay köple kalalla,

Caşar ömürleri üzülüp.

Kabırların öksüz koymazla taulula,

Ertte, keç bolsa da, kaytırla.

Adamlıkların coymazla taulula,

Terslege dauların aytırla.

Kalabeklanı Mahaynı cırı

Oy, seni cauung karagı edi

Ol künngü kıçırık-hahayga.

Etgen muratına cetalmay ketgend,

Cilyarık cilyasın Mahayga.

Suuga ketgenimi, bazınıp, kim aytır

Kıyınlı atama, cazıkga?

Carathan Allah buürgandı meni

Suu canıuarlaga azıkga,

Men ertten sayın çıgıb'a karauçem,

Malla cayılsala örleşge.

Carathan Allah suunu bergend manga,

Topurakdan kabır ülüşge.

Köpürnü ötsem, oy, carlı atam,

Men suu tübünde kalmazem,

Carıla kalgan, oh, carlı anama

Bıllay cürek cara salmazem.

Men suu canında alay catıuçem,

Çegem suuundan haua ururça.

Oh, carlı anama cürek cara saldım,

Unutmay, cilyap tururça.

Meni suuda kalgan süeklerimi

Da suu tübünden kim cıyar?

Atam İbrahim taukel boluuçed,

Anam kıyınlını kim tıyar?

Seyir ot bolup, alay kelelle

Ma Çegem suunu taşları.

Karmakla alıb'a, çabıb'a cetdile

Da elibizni caşları.

Dalhat kadalıp bir bek izleydi,

Anı kesimça körügüz.

Kiyilmey kalgan kiyimlerimi

Teng caşlarıma berigiz.

Çaçların cırtıp, cilyap kelelle

Da Marcan bla Mayrushan.

Menden kıyınlı kim bolur edi,

Caşlay caşauun tauushan?

- Bılay elürümü men bilsem zdi,

Ouyat eterem Marcannga.

Oy, carlı atam, ne eterikse

Allahdan kelgen acalga?

Da carlı Madin alay cilyaydı,

"Oy, Mahayım!" - dep, kıçırıp,

Mahay kıyınlı suuga ketgendi,

Taşdan ayagı ıçhınıp.

Cilyama, Madin, artıklık etme,

Men suu tübünde catama.

Karındaş ornuna seni koyganma,

Ullu köllü bolma atama.

Seni köz caşıng çırmau boladı,

Artıklık etip cilyama,

Cırda aytılırça açıu bolgand, atam,

Endi bıllay açıu sınama.

Ahşı muratla men da etiuçem

Süygenim bla kesime.

Cıgılıp, suuga ketgen zamanda,

Atam tüşgen edi esime.

Çegem suu boynuna men bargan edim,

Ma pismo cazıp kaytırga.

Katımda tengim bolmadı, anam,

Sermep kolumdan tartırga.

Caşap, caşaudantoymadım, anam,

Carık duniyamı koyama.

Cumuşak topurak kabır ülüşümü

Çerek taşlarından alganma.

Abdul: "Suuga kirme", - dep tilegened,

Men anı aythanın etmedim.

Köp ahşı muratla etip turuuçem,

Etgen muratıma cetmedim.

TOY-OÜN BLA BAYLAMLI EM ÇAM, LAKIRDA CIRLA

Kelin keled

Kelinni alıp kelebiz, col berigiz, on, orayda!

Ey, bek ariuun saylaganbız, ma körügüz!

Kolan kiyizle cayıgız colubuzga,

Ey! Algış ayak tutduruguz kolubuzga!

Kelin keled, üyge kired, col koüguz!

Ey, toy etigiz, konaklaga koy soüguz!

Kuuanç keled, eşikleni keng açıgız!

Ey! Üynü tübüne arpa, buday çaçıgız!

Alıp kelebiz sizge kögürçünçüknü,

Ey! On barmagından bal tamgan kelinçikni.

Nasıpha eşik açıgız, col koüguz!

Ey! Ogurlu üonde etilsin bu toüguz!

Ogurlu bolsun kelinni ayak ızı!

Ey! Köp bolsunla anı taphan caşı, kızı!

Har zamanda açık bolsun közü, kaşı!

Ey, bereketli bolsun kolu, etgen aşı!

Nasıpdan toltursun sizni kelinigiz!

Ey, anı bla mahtansın saulay eligiz!

Süygenlerigiz bütün da bek süerça,

Ey, süymegenle açıudan tobuk tüerça.

Zauuklu caşagız kelinigiz bla!

Ey, biz köp algış etebiz kölübüz bla.

Nasıpha eşik açıgız, col koüguz!

Ey, ogurlu künde etilsin bu toüguz!

Gollu

Oy, ori-ora-da-ra,

Ori-ora-da-ra,

Ot başında emen çıkkır,

Ori-ora-da-ra,

Anı içinde zınthı boza,

Ori-ora-da-ra,

Andan içdim, kekirdim,

Ori-ora-da-ra,

Arı-beri sekirdim,

Ori-ora-da-ra.

Oy, ori-ora-da-ra,

Ori-ora-da-ra,

Anaları ayırıldıla,

Ori-ora-da-ra,

Ayırıldıla, ne üleşdile?

Ori-ora-da-ra,

Üç cıyırma müyüzsüz iynek,

Ori-ora-da-ra,

Tört cıyırma tüpsüz çelek,

Ori-ora-da-ra,

Cüz bla cıyırma müyüzsüz senek,

Ori-ora-da-ra.

Oy, ori-ora-da-ra,

Ori-ora-da-ra,

Analanı Biyçokku,

Ori-ora-da-ra,

Halcarıngda üç toklu,

Ori-ora-da-ra,

Sanadıng da, biri cok,

Ori-ora-da-ra,

Biçagıngı kını cok,

Ori-ora-da-ra,

Çabırıngı çıgı cok,

Ori-ora-da-ra.

Oy, ori-ora-da-ra,

Ori-ora-da-ra,

AnalanıAlabay,

Ori-ora-da-ra,

Töşden ketgen tanalay,

Ori-ora-da-ra,

Eki ayagıng çanalay,

Ori-ora-da-ra,

Urup iydi. Bar alay,

Ori-ora-da-ra.

Oy, ori-ora-da-ra,

Ori-ora-da-ra,

Ong canına barıgız,

Ori-ora-da-ra,

Sol canına barıgız,

Ori-ora-da-ra,

Ayaknı ariu salıgız,

Ori-ora-da-ra,

İgiden ülgü alıgız,

Ori-ora-da-ra,

Kuuanç bla kalıgız,

Ori-ora-da-ra.

Tepena

Oyra, oyra, tepena,

Oyra. tepena.

Tepenanı tepdirgen,

Oyra, tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra. tepena.

Tepenanı cırlayık,

Oyra. tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra, tepena.

Tepenanı tepseyik,

Oyra, tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra, tepena.

Ong ayaknı alıgız,

Oyra, tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra. tepena.

Sol ayaknı alıgız,

Oyra. tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra. tepena.

Bir ayakga turuguz!

Oyra, tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra, tepena.

Örge-enşge turuguz,

Oyra. tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra, tepena.

Küçnü ayap koymagız,

Oyra, tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra, tepena.

Tepenada küç-karıu,

Oyra. tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra, tepena.

Bek boluguz soümga,

Oyra, tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra, tepena.

Birlikdedi - tirlikle,

Oyra, tepena.

Oyra, oyra, tepena,

Oyra. tepena.

Tepena bla caşagız,

Oyra, tepena.

Sandırak

Oy, sandırak, sandırak,

Sandıraknı sanayım,

Kuuançınga barayım,

Seyiringe karayım.

İndirisni Mahayı,

Baş sasıtad hahayı.

Ol Mahayım mahaylay,

Sırtha çıgıp, hahaylay.

Bileklering bulgana,

Eteklering çulgana,

Ayaklarıng abına,

Başıng cerge tabına.

Goppan bla suu algın,

Çiy gırcınlay uualgın,

Burhularıng tögülsün,

Çegilering sögülsün.

Cörme

Karaçaydan belek atlı

Tebredile, oy, oy.

Ala, corta, Zagızandan

Atlandıla, oy, oy!

Ala alayda azıkların

Caratmayla, oy, oy!

Ala alayda dommay uuga

Cayıldıla, oy, oy!

Alayçıkda öltürdüle

Semiz dommay, oy, oy!

Ol dommaydan etgen elle

Toguz cörme, oy, oy!

Cörmeleni sanadım da -

Biri cok, oy, oy!

Cörme urlarga Şimauhadan

Tiri cok, oy. oy!

Bılay arı cörme ozup

Körürmegiz, oy, oy?

Ol sagatha anı aşarga

Börümegiz, oy, oy?

Birin koüp birin manga

Berirmegiz, oy, oy?

Meni cörmem altı eşekge

Cük boladı, oy, oy!

Anı urlagan üyü bla

Tüp boladı, oy, oy!

Meni cörmem baganadan

Bazık edi, oy, oy!

Meni cörmem bir karınnga

Cazık edi, oy, oy!

Cörme barad, marca, caşla,

Canım bla, oy, oy!

Kan salganma carlı üyüme

Karnım bla, oy, oy!

Cau cagılıp, urlaganımı

Bildirdim, oy, oy,

Ullu kabıp, men auzumu

Küydürdüm, oy, oy!

Boz alaşa

Oy, alaşa, boz alaşa, oy, oy, oy,

Çarişge çapsang, oz, alaşa, oy, oy, oy,

Ozalmasang, artha kelçi, oy, oy, oy?

Cammızıngı tarta kelçi, oy, oy, oy!

Alaşamı çarişge saldım, oy!

Artlarından sürüp keldi, oy!

Az karıuun bilip keldi, oy!

Halk ızından külüp keldi, oy!

Meni alaşam - boz horadı, oy,

Anı kim da nek soradı, oy!

Alaşamı cangız tügü, oy!

Sırtındagı kertme cügü, oy!

Meni alaşam - corga alaşa, oy!

Karga kirse - çana alaşa, oy!

Tüzge çıksa - arba alaşa, oy!

Carlılaga cara, alaşa, oy!

Alaşamı kulakları, oy!

Taş makalayd tuyakları, oy!

Temir üzed cıyakları, oy!

Ot çagadı ayakları, oy!

Meni alaşam - kırgıy corga, oy!

Sekiredi arşın carga, oy!

Allay öhtemd meni alaşam, oy!

Oy, alaşa, boz alaşa, oy!

Meni alaşam - keng sauurlu, oy!

Karış bolur sırt cauuru, oy!

İer salsam, kulak cumar, oy!

Kamçi tiyse, kuyruk bulgar, oy!

Arı aylan da, salam aşa, oy!

Beri aylan da, biçen aşa, oy!

Aşamasang - talau aşa, oy!

Maka terid tartıu cibi, oy!

Meni alaşam - allay bozdu, oy!

Halk çarişde barın ozdu, oy!

Ey, maşalla, boz alaşa, oy!

Köz tiymesin, köp cıl caşa, oy!

Gılca

Manga kalınnga malla berelle,

Keligiz, cengil barayık,

Nença esele, barıp karayık,

Tergep sanların, alayık.

Manga kalınnga bergen mallanı

Cıyılıp kelip körelle,

Manga kalınnga ne tört tuumak koy,

Neda gılca iynek berelle.

Gılcadan tuumaklanı alırek,

Alay bırnaklaga koşarla,

Bırnakga çurum köp bolad, deyle,

Artların etip boşarla.

Biri batmakga bathandı, deyle,

Biri anı üsün caphandı,

Birlerin tünene sathandı, deyle,

Birin da arakıga tarthandı.

Kongur gılcanı nesin aytasız,

Müyüzüne nakış saldırgan.

Ol alay kongur gılcadı, alanla,

Ceteuge katın aldırgan.

Tübünden cauup kelgen, alanla,

Ol cauunmudu, karmıdı?

Oy, oy, alanla, bir zat sorayım,

Gılcanı müyüzü barmıdı?

Meni gılcam bir igi gılcaed,

Tuuarladan artha nek kaldı?

Kim üyüne emina kirgendi,

Gılcanı müyüzün kim aldı?

Gılcanı koşha iygen zamanda

Eki müyüzü da sau edi.

Gılcamı müyüzün kim aldı, alanla? -

Ol atamı kanlı cauu edi.

Gılcanı cırı çıkgandı, alanla,

Bu elleni cırından.

Keli kırkarda buzou tabarıkdı,

Bugala cürüyle ızından.

Gılcanı manga kalınnga bergen,

Allay köp tuusun malınga!

Cetige katın aldırıp, gılca

Segizge keldi kalınnga.

Gılcanı koşha iygenem, harip,

Salamelikden ölgendi.

Eti da cukga caramay haripni,

Terisi tıhırdap kelgendi.

Gılcanı terisin satıp, allıkma

Ol kamiş ayak, çaç tarak.

Gılcam öldü ese, seni blamı turlukma?

Ket, başınga cetginçi kalak.

1

2

Solmannı cırı

Tartıp aytıgız a Hacini zikirin,

Oyta-ri-ra-şi-orayda,

Sohtala cıyalla da efendi fitirin,

Oi-ti-tau, ri-ra-şi-orayda.

Oy, Solman, Solman a Solman atabız,

Da bılay a bolsang a, cokdu hatabız.

Kuyrukçukga bathantda bolat baltabız,

Da bılay a caşasak, nedi hatabız.

Solmannı cırlayık biz, uzun sozup,

Caşlaga katın cetmeyd, Solmandan ozup.

Bılay aytadı da Örtenlanı Solman:

-Ullu kelinimi kişige sormam.

Oyra, kelinçigim, süemise meni?

Ayhay, süeme, Allah süysün seni.

Kelinnge ataganma karauuznu tanasın,

Kelinim tınçaythandı caşlanı anasın!

Meni cıcımdan bauummu bardı?

Kesi kelinime dauungmu bardı?

Suuda baradı bir kızıl öpke,

Sakalım cetgendi cumuşak betge.

Solman deydile da sogum tekege,

Bolcal etgenme da bayrım keçege.

Bayrım keçeni ua başhasımı bardı?

Akkaşnı tanasını kaşhasımı bardı?

Akkaşnı tanasını kaşhasımı bardı?

Atası bla ua başhasımı bardı?

Elni betin coyadı da bu kart guguruk,

Mahıra Solman, artıng kururuk.

Elni tögeregine çalman eşigiz,

Tohtamagan Solmannı boynun kesigiz.

Eski lakırda cır

-Ey, kel, kızım a, kel, kızım,

-Ullu Holamga barayık, kızım.

-Oy, ugay, ugay, barmayma, atam,

Men Holam elge kirmeyme, atam.

Oy, kezleuden suu bermez a, atam,

Oy, katınları kün körmez, atam.

Kumaç kıyınlısı - oramgad, atam,

Kız kıyınlısı - Holamga, atam.

-Oy, kel, kızım a, oy, kel, kızım,

Biz Bızıngıga barayık, kızım.

-Oy, ugay, ugay, barmayma, atam,

Men Bızıngıga kirmeyme, atam.

Oy, alaşa açık üyleri ua, atam,

Bir sarı gyauur biyleri, atam.

Birer sarı kathan tonları, atam,

Oy, bir da cokdu ongları, atam.

-Oy, kel, kızım, kel, kızım,

Ullu Çegemge barayık, kızım.

-Oy, ugay, barmayma, atam.

Ullu Çegemni süymeyme, atam.

Tersine agarıp tişleri, atam,

Fitnadan tolup işleri, atam.

Ay, Mölüşgünü nartı da,

Çegemge Allahnı nalatı, atam.

-Oy, kel, kızım, kel, kızım,

Ullu Bahsannga barayık, kızım.

-Oy, ugay, ugay, barmayma, atam,

Men Bahsan elge kirmeyme.

Ay, Mingi taunu buzları da -

Ullu Bahsannı kızları, atam.

Aman katın

İgi kartla cau sürtelle

Manslarına, oy, oy.

Ariu kızla çaç bau salalla

Çaçlarına, oy, oy.

Çaçı cete bolur, teyri,

Tabanına, oy, oy,

Ariu kızla, er tapmaybız

Amanıgızga, oy, oy.

Aman katınnı men aytayım

Sarının, oy, oy!

Aman bolsang, burulsun

Seni karınıng, oy, oy!

Katın bolsa, katınladan

Katı bolsun, oy, oy.

Aman katınnı caşar künü

Altı bolsun, oy, oy!

Aman katın ot cagada

Olturur, oy, oy,

Ot caganı tükürükden

Tolturur, oy, oy.

Eri uruşsa, ata üyüne

Kete bolur, oy, oy,

Etekleri tuhtuy tauuş

Ete bolur, oy, oy!

Aylana bolur, arpa un kibik,

Üyregenley, oy, oy,

Çarıkların tabanından

Süyregenley, oy, oy.

Aman katınnı bilgen aşı

Kak bolur, oy, oy!

Ahşı katın kış katıkga

Sak bolur, oy, oy!

Eki katınlı

Kızlanı süydürmez caş a bolmauçem,

Barıuçem nıgışlarına,

O, mahtançakdı dep siz ayıp etmegiz,

Ustaem kılıklarına.

Boluuçed kızladan bek gurmukları,

Söz bermey, ernin çüyürgen,

İynaklap kısılsam, cunçup kalıuçed

Katımda urçuk iyirgen.

Uuak ışara, közbau köz kısa,

Birinçi katın alganem,

Ariu söz ayta, kölün capsara,

Ekinçige col salganem.

Anı da alıp, üyge kelgenley,

Bir sagış tüşdü esime,

Ekisi bla da zauuk caşayma dep,

Bir palah aldım kesime.

Al keziulede tura turganem,

Kalay bolsa da keçine,

Ahırında tartına başladım

Kirirge üynü içine.

Bir-eki aynı caşay turdula,

Kündeşlik otnu candırmay,

Ay, andan sora aytıp başladıla

Bediş sözleni kaldırmay.

Biri sermedi temir kıshaçnı,

Biri da bir keseu başnı,

Ay, seni cauung eşitmege edi

Aladan çıkgan kargışnı!

Auara boldum, başım katışdı,

Ay, ne eterimi bilmedim.

Ah, mından ese, kız kolu tutmay

Kalsam da kolay ed dedim.

Biri kapçık dey, biri gaci dey,

Sekirip örge turdula.

Ay, men araga kire tebiregenley,

Keziulep, meni urdula.

Keseuden uçhan ciltin kesekle,

Oy, başım bla ötelle.

Ciltinle küydürgen kiyimlerim a

Küygen iyis etelle.

Palahdan kaçıp, eşikge çıkdım,

"Cahanim sizden tolsun!" - dep,

Başımı kısıp, köp sagış etdim,

"Endi ne madar bolsun?" - dep.

Eşik allında kaydan çıdatsın

Kıçırık, bediş sözleri?

Kaugaga tohtap, karay başladı

Oramnı ozgannı közleri.

Aylanıp kirdim açı kaugaga,

Tözüp bolmay biyagı,

Kulak canım bla oza başladı

Algın katınımı tıyagı.

Eki katınnı bir üyge cıyıp,

Börkümü alçi kiygenem,

Üç ay da ozmadı, buharnı taşlap,

Başımı enişge iygenem.

Caş tenglerime tilep aytama,

Siz eki katın almagız!

Eki kündeşni bir üyge cıyıp,

Auara bolup kalmagız!

Gelefeyle

Gelefeylege men cır etgenme,

Birin birine tutdurup,

Kesim gelefeyni koüp kelgenme,

Unduruk tübüne bukdurup.

İbrahim hucu, ol teli gyauurdu,

Gelefeyleni başları,

Kalmay gelefeyle bolup kaldıla

Ol Habaz elni caşları.

Mında ustalaga büsüremey, İdris

Könçegin partnoyga eltgendi,

Gelefeyine bir karayım dep,

Hamit çıganaga ketgendi.

Amin gelefeyin köre turadı,

Buhçagın atasına tutdurup,

Hamit çıganadan çıgıp keledi,

Oy, hurcunların cırtdırıp.

Mariyam gelefeyni tap eted, deyle,

Kolların Allah urganlay,

Ol carlı Hamit aylanadı, deyle,

Olturalmay, öre turganlay.

Amin gelefeyi bla kele kelip,

Oramnı hunasın buzgandı,

Anı eştgende ua, Baykullanı İdris

Könçegin çardakga sızgandı.

Mokalanı Kaziy cilyap keledi,

Amin hunamı oygand dep,

Aminni atası ua akt etedi, deyle,

Ol gelefeyni koygandı dep.

Biyagı, kullukçula, cıyılıgız,

Tübünden onouçula cetdile,

Sizden gelefeylege cok ese onou,

Elni hunasız etdile.

Lakırda taulu cır

Ol malçılaga kara kanla caugandı -

Kızla okuganlanı süelle.

Endigi kızlanı nesin aytasız,

Tobukdan könçek kielle.

Tobukdan könçek kielle bıla,

Tüpleri bir kat çındayla.

Endigi caşlanı cırga ustaları

Cırlanı şatık cırlayla.

Kızla oramlada alay cürüyle,

Oy, kiçi bla tamata.

Tüken kelgenlikge, tüşge bolmay kaladı

Pudra bıla pomada.

Ol pudranı alay sürtmegiz,

Buzulur közügüz, kaşıgız.

Siz boynuguznu alay açsagız,

Cilyannga uşaydı başıgız.

Kızla oramda alay cürüyle,

Caşla keslerin kuugança.

Kapot cıyrıkla dep da bir cıyrıkla kielle,

Kancıgaga kapçık buugança.

Ala oramlada alay cürüyle,

Caşla keslerin süygença.

Ayıpların aytsang a, alay çoçuyla,

Gergog' a kadırın tüygença.

Gokkan

Oy, da, gokkan, gokkan deyle

Kiyik eçkini ua marka ulagına,

Kulak sırgaçıkla, teyri,

Ariu caraşalla eki kulagınga.

Orus ingilikle, teyri,

Ariu caraşalla eki cıyagınga.

Oy, da, siz da nele aytasız,

Kara tengizleni ua Ala çabagına!

Süygen teng kızları, teyri,

Cürüuçü ua boldula da

Turgan kabagına.

Koban kara suula, teyri,

Tanılıb'a enelle da

Ak tamagıng bla.

Tauuk balaçıkla, teyri,

Cüuüldeb'a ötelle da

Ayak balagıng bla.

Oy, da, gokkan, gokkan deyle,

Oy, da, gokkan deyle da

Altın a tauukga.

Seni da alsam, batar edim

Oy, duniyalada da kerti da zauukga.

Oy da, gokkan, gokkan deyle,

Oy da, gokkan deyle da

Aktamak bappuşha.

Seni da alsam, barır edim

Kırımşauhallaga ua

Tüzünley boluşha.

Beş barmak honça deydi

Kaz boün, goguş,

Aktamak bappuş.

Surahay Zuriyat, deydi,

İnçkebel Urkuyat,

Ariudu Tatlıhan,

Karayak Dayhadı, deydi,

Meni süygenim a

Tınçdı, nogaylı.

Aytıp aytalmayla, deydi,

Bu nogaylını kerti da tınçlıgın,

Eki çiy sapın keteralmayla, keteralmayla

Karayak Dayhanı, deyle,

Eki ayagında da tıkır kışlıgın.

Caylıklaga örlep çıkdım,

Anda buu öltürdüm agaç sadak bla.

Iyıgıng cetginçi, betsiz,

Ammanı başın nek carganeng

Boza kalak bla?

Anda men a, meni künüm a, deydi,

Amma manga çaphaned da

Camçı tarak bla.

Eçkibaşları suu taşıydıla

Üçlü gılıu bla.

Birsi kızların Horasan horlaydı

Cürek cılıuu bla.

Eçkibaşları ua, deydi, suu taşıydılada

Tegey arba bla,

Horasannı semirtedile bıla

Cögeteyde

Bazar alma bla.

SOVET VLAST EM GRACDAN URUŞ BLA BAYLAMLI CIRLA

Azatlık cır

Töşegibiz taşdan boldu, nar boldu,

Cuuurganıbız kökden akgan kar boldu,

Ey! Duniyabız kabır kibik tar boldu.

Hey, hey, hey, hey, tar boldu.

Oy, kebinsiz kalgan carlı ölgenle

Ketedile, bu duniyaga termile.

Ey! Köz kapların kanatlıla kemire.

Hey, hey, hey, hey, kemire.

Atalaga bugou-sıncır salalla,

Caşlarıbız kazauatha baralla.

Ey! Carlı anala cilyay-uluy kalalla.

Hey, hey, hey, hey, kalalla.

Duniyabız karangıdı, tumandı,

Biz bir birni bek tutayık kolundan.

Ey! Boş bolurbuz it patçahnı zorundan.

Hey, hey, hey, hey, zorundan.

Halk bladı halk batırnı karıuu,

Zalimlikge kaynap çabad sarıuu.

Ey! Köz cummayın, taukeld anı barıuu.

Hey, hey, hey, hey, barıuu.

Kıyınd, caşla, cauga barır colubuz,

Ot candırsın patçahlıkga kolubuz.

Ey! Anı uuatsak, erkin bolup, solurbuz.

Hey, hey, hey, hey, solurbuz.

Atabiylanı cırları

Tübünden kelgen, on da, tumanla

Ma Aylamanı, oy, kırında,

Eştirge süygenle tıngılasınla

Atabiylanı cırına.

Atabiylaga bargan zamanda

Bir bek bay edi elleri.

Atabiylanı ariu a kızlanı

Seyir inçge edi belleri.

Tübünden kelgen bolşevik asker

Şauluhtalada tıyıldı.

Men körgen Atabiylanı horlarga

Kommunist partha kıyındı.

Oy, tütün etmey, alay küelle

Mamaynı taşlı üyleri.

Kaya başına çıgıp karaydı

Kiçinau degen biyleri.

Ol kaya artına çıkgandı büpon

Kütünü çarık ızları.

Kommunistle bla uruş etedile

Atabiylanı kızları.

Atabiylanı kızları ol kün

Patrontaşla saylayla,

Töbentin kelgen a ol toguz milisanı,

Cesirge tutup, baylayla.

Ol biyiklede, başlada ol kün

Ma erimegen buz cokdu,

Atabiylanı ua içinde ol kün

Şaripadan batır kız cokdu.

Şaripa batır kız bolgan edi

Sarı buharın bermezge,

Ayakların tirep tohgagan ed

Ol Bızıngıga kirmezge.

Ayaklarıbıznı bir aman keselle

Karangı kolnu taşları,

Uruş eterge usta köreme

Atabiylanı caşları.

Atabiylanı cigit a caşları

Agaç talanı saylayla,

Tübünden kelgen bolşevikleni

Ekisin birge baylayla.

İlişan ata turabız

Kaya başında cütüge,

Bizni ne hatabız cetgen edi

Atabiylanı Kütüge?

Aylanç-kılanç köre edim

Ur miyikni colları,

Pulemöt burganlay, uşkok atalla

Kiçinaunu kolları.

Ot çakdırıp, baş kötürtmegen

Kızıllanı pulemötları.

Uşkokdan atıp buzdu anı zatvorun

Atabiylanı batırları.

Bıstır cuua kelgen edik

Çatı tüzünde kunduşha.

Bolşevikle, günyah aytmagız

Zariyat bla Cumuşha.

Cangız çaphanlay, çıgıp ketgen edile

Ur miyikni öründen.

Bukgan kızıl könçekni süyrep çıgardıla kızla

Atabiylanı töründen.

Kiçinau, ketip, auub'a çıkgansa

Karangı kolnu başına.

Fransuz oknu koüb'a barasa

Ma Allyakanı kaşında.

Harip Allyaka ele turadı,

Uzun sanların uzatıp,

Oy, kızıl kanı baradı anı,

Künnüm a suuun kızartıp.

Kiçinau minngen orus alaşa

Örge aylanıp cortadı.

Mamay atakaga usta çabadı dep,

Zoka ulu Hasan korkadı.

Uthu kalabıznı teşiginde

Kurutur edik ızların.

- Biz açımadık, cuuugubuz da bard, - dep

Kiçinauga Kütü koymaydı.

Cesirden a ciberted keri

Tutulgan ol duşmannı.

Cıl carım cok ed cürügen töre

Ushuryaa kıral tamganı.

Aldap kaytdıla bizge

Biyagı asker kuugun.

Kütü bla Kiçinaudu deyle -

Ol Denikinni cuuugu.

Oy, koynumdagı fransuz uşkok

Manga nögerlik etmezmi?

Altı aynı uruş a men etsem edi,

Da bu kazak asker cetmezmi?

Oy, koynumdagı fransuz uşkok

Manga nögerlik etmedi,

Altı aynı uruş a men etgenlikge,

Ol kazak asker cetmedi.

Alay bombomötla bılay urdula,

Oy, Ur miyikde cütüge.

Neçik aman künle alay kelgen edi

Atabiylanı Kütüge.

Atabiylanı cıyıp urdula,

Altı kamerni tolturup,

Ongsuz kartları - Tertara bla

Kaçıu kaldıla

Mecgit allında olturup.

Ushur elinde ögüz soülad,

Keligiz da, anı körügüz.

İt Orazay cilyaydı:

-Tuuar şorpadan berigiz.

Atabiylaga biz barlık edik,

Aç sabiyçikleri cilyayla.

Eki carılsınla it raykomçula -

Bıdırları toymayla.

Kıral küç bla zor ketdile

Kanauatla-dariyle,

Ceribizni sıyırıp koydula

Kaşhatauçu pariyle.

Atabiyladan sıyırganları

Seni kart atanga cük bolsun.

Zoka ulu Hasan, İgikul ulu Kanşau,

Hacimuratlay, tüp bolsun.

Ayaklarıbıznı bir aman keselle

Ma Ur miyikni taşları,

Dinleri üçün uruş ete elle

Atabiylanı caşları.

Holam tarda batır işleni

Unutmagız boluşun.

Baş erkinlik üçün can ayamagan

Eter halknı cumuşun.

Bolşevikle kelelle

Bolşevikle kelelle, oy, orayda,

Özenlede sep bolup, oy, orayda.

Kadetleni horlarbız, oy, orayda,

Biz aladan köp bolup, oy, orayda.

Biyle umut etelle, oy, orayda,

Halknı cegip tururga, oy, orayda,

Kara halknı sırtına, oy, orayda,

Temir çıbık ururga, oy, orayda.

Bolsa da, cetalmalla, oy, orayda,

Etgen muratlarına, oy, orayda,

Tauda orun koymaybız, oy, orayda,

Kadetleni barına, oy, orayda.

Kayrı kaçıp barasız, oy, orayda,

Aman korkak çankala, oy, orayda?

Sizni kutharalmalla, oy, orayda,

İngilizli tankala, oy, orayda.

Cel urgança, kaçalla, oy, orayda,

Korkak kümüş kaşhala, oy, orayda.

Halk, çıgıp, algış eted, oy, orayda,

Biz, bolşevik caşlaga, oy, orayda.

Endi algınça tau biyle, oy, orayda,

Halknı cegip sürmezle, oy, orayda,

Ala, kaytıp, ömürde, oy, orayda,

Tau ellege kirmezle, oy, orayda.

Kızıl bayrak kızarthand, oy, orayda,

Mingi taunu buzların, oy, orayda.

Kara tengiz cuthandı, oy, orayda,

Kadetleni ızların, oy, orayda.

SABİYLEGE CORALANNGAN CIRLA

Beşik cır

Cukla, köz ginciçigim,

Sen cukuga ketseng a,

Tatlı tüşle köre, küle,

İşime boş etseng a.

Böllyau-böllyau et, künüm,

Katın alıp köreyim,

Sen auruma, bauurçugum,

Sen caşa, men öleyim.

Közçüklering nür cana,

Ösüp, cürüp keterse.

Tau cigiti bolup, meni

Cumuşumu eterse.

Alma terek tübünde,

Suu tauuşha tıngılay,

Tınç-tınç cuklap kalçı, közüm,

Men da beşik cır cırlay.

Cuku sauluk beredi,

Cukla, altın tauugum,

Cuklap tursang, erkelerme,

Sense caşau zauugum.

Ozay

Oy, ozay, ozay, ozay,

Kelgenbiz canım, ozay,

Bir malçı koşdan, ozay,

Kelmeybiz açdan, ozay.

Oy, ozay, ozay, ozay,

Oy, ozay, ozay, ozay

Kapçıgımda azıgım, ozay,

Kolumda cerk kazıgım, ozay,

Çıgıgızda körügüz, ozay,

Bizge bir zat berigiz, ozay!

Oy, ozay, ozay, ozay,

Oy, ozay, ozay, ozay.

Çırdı tolu etigiz, ozay,

Andan ülüş etigiz, ozay,

Kuuanç künnge cetigiz, ozay,

Uyalmasın betigiz, ozay.

Oy, ozay, ozay, ozay,

Oy, ozay, ozay, ozay.

Ot başında tuzuguz, ozay,

Bereketli aşıgız, ozay,

Katın alsın caşıgız, ozay.

Oy, ozay, ozay, ozay,

Oy, ozay, ozay, ozay.

Kelinigiz caş tapsın, ozay,

Ol da halkga carasın, ozay,

Bergen - nasıpha batsın, ozay,

Bermegenni - it kapsın, ozay.

Oy, ozay, ozay, ozay,

Oy, ozay, ozay, ozay.

Cünlü bolsun koüguz, ozay,

Carık bolsun toüguz, ozay,

Semiz tuuar soüguz, ozay,

Bizge ülüş koüguz, ozay.

Oy, ozay, ozay, ozay,

Oy, ozay, ozay, ozay.

Ullu kesseng - manga kes, ozay,

Gitçe kesseng - barmaknı kes, ozay,

Sau kalıgız, keteyik, ozay,

Honşu üyge öteyik, ozay.

Oy, ozay, ozay, ozay,

Oy, ozay, ozay, ozay.

Oynay, küle, kelgenbiz, ozay,

Algış ete ketebiz, ozay,

Ozay cırnı cırlaybız, ozay,

Entta kaytıp kelirbiz, ozay!

Oy, ozay, ozay, ozay,

Oy, ozay, ozay, ozay.

Bappahan

Bap-bap-bappahan,

Bappa-bappa-bappahan!

Üy tübünde sarı teke,

Sandırakga barır teke.

Cigeyçigi carı teke,

Aşaganı tarı teke,

İçgençigi boza teke,

Tekeleni oza teke.

Taş üsüne mine teke,

Koş içine kire teke,

Burma teke, tura teke,

Kaya randa tura teke.

Agaç kabuk kıra teke,

Caşçıklanı ura teke,

Çırpı büksem, kırka teke,

Açıulansam, kork ateke.

Dıgı eteyim, "dıg" eteyim,

Seni oünnga tüzeteyim,

Sakalıngdan saldırayım,

İslameyge bardırayım.

Azamatgeriy - hankuşum

Azamatgeriy sora - hankuşum,

Oy, hankuşum,

Hankuşumu minngen atı tor atdı,

Oy, tor atdı, oy, tor atdı, oy, tor atdı.

Ol cauların köz körmezça koratdı,

Oy, koratdı.

Üy allında altın terek ornatdı,

Oy, ornatdı, oy, ornatdı, oy, ornatdı.

Tüp tamırı Taşlı sırtdan karaydı,

Oy, karaydı.

Baş çopalı culduzlanı sanaydı,

Oy, sanaydı, oy, sanaydı da, oy, sanaydı.

Azamatgeriy - meni han atlım,

Han atlım.

Azamatgeriy meni kanatım.

Oy, kanatım, oy, kanatım, oy, kanatım.

Han atlımı minngen atı - sarı atdı,

Oy, sarı atdı.

Arbazında altın terek ornatdı,

Oy, ornatdı, oy, ornatdı, oy, ornatdı.

Tüp tamırın Taşlı sırtdan karatdı,

Oy, karatdı.

Baş çopalına culduzlanı sanatdı,

Oy, sanatdı, oy, sanatdı, oy, sanatdı.

Çapıragı karış carım bolaed,

Oy. bolaed.

Salkınında cüz ming atlı solued,

Oy, solued, oy, solued, oy, solued.

Azamatgeriy - meni hankuşum,

Oy, hankuşum,

Azamatgeriy da - hankuşum,

Oy, hankuşum, oy, hankuşum, oy, hankuşum.

Ol a kesi kuüp koygan altındı,

Oy, altındı,

Elni içinde carık köllü batırdı,

Oy, batırdı, oy, batırdı, oy, batırdı.

1 (Tansevalnaya)

2

Col oyunu

Altı, altı, eki-tört

Kelip, bizni körüp ket.

Ayda, ayda tengli say,

Altı, altı, eki-tört

Kelip, bizni körüp ket.

Ayda, ayda tengli say,

Kimdi bizde endi bay?

Oy-ra, ori-ra, oy!

Az da kaltırama sen,

Kel da, bizde ongnu kör,

Eki-eki, tört-altı,

Bizde bardı köp makı.

Aç eşikni, hılibay,

Çabırıngı gımıh kiy.

Eki-eki, beş-altı,

Çapdı teke bek katı.

Amma, manga bappu ber,

Çabıp, suunu burayım,

Kıngır-mıngır biz bla

Könçegimi camayım.

Altı, aptı, eki-tört,

Kelip, bizde oynap ket.

Bek arıgan bolmasang,

Tirmen suuga kesgiç et.

Cılkı kulak, suu ayak -

Darmandı anı otu.

Kaza, kaza ket da teng,

Anı tübün ezme sen.

Zolku kibik, cüzayakça, sozula,

Kısha kelding ızımdan.

Ariu aytsa, kozula, -

Eki-eki, tört-altı,

Oyra, ori-ra-oy!