de de

de

puur muziek

bistro

de

jong

de

Muziekcentrum Gent

de

manufactuur

16.11.12 | 20:00 | KRAAKHUIS

ContRApUnCtUSLibera Nos – De roep vaN De verDrukteN

2

pRogRAmmA

WIllIAm ByRd (1540-1623)Civitas sancti tui

tHomAS tAllIS (1505-1585)Libera nos, salva nos

pHIlIppUS de monte (1521-1603)Super flumina Babylonis WIllIAm ByRd (1540-1623)Quomodo cantabimus

mAnUel CARdoSo (1566-1650)Sitivit anima mea

mARtIn peeRSon (1571-1651)Laboravi in gemitu meo

pAUze

WIllIAm ByRd (1540-1623)Miserere mei Deus

pedRo de CRISto (CA. 1550-1618)Lachrimans sitivit anima mea

WIllIAm ByRd (1540-1623) plorans plorabit

tHomAS tAllIS (1505-1585)In jejunio et fletu

pedRo de CRISto (CA. 1550-1618)Inter vestibulum et altare

tHomAS tAllIS (1505-1585)Salvator mundi

WIllIAm ByRd (1540-1623) infelix ego

ContRApUnCtUS

Elizabeth Drury, Alice Gribbin, Amy Moore, Roya Stuart-Rees | sopraanChristopher Field, Rory McCleery | altusWilliam Blake, Andrew McAnerney | tenorGreg Skidmore, Giles Underwood | basOwen Rees | dirigent

UItvoeRdeRS

3

Owen Rees en het ensemble Contra-punctus capteren vanavond de roep van wanhopige stemmen op het einde van de 16de, begin 17de eeuw: de katholieken in Engeland onder het protestantse bewind van Elizabeth I (r. 1558-1603) en James I (r. 1603-1625), én de Portugezen onder de Spaanse bezetting. In beide landen weer-klonk muziek die de verwoesting van Jeru-zalem beweende, het bittere lot van gevan-gen onder buitenlandse heerschappij aan de kaak stelde, of de roep om een redder verklankte.

de Roep vAn de KAtHolIeKe veRdRUKtenIn het Engeland van de 16de eeuw had het katholicisme het in de protestantse omge-ving niet onder de markt. Katholieke ere-diensten waren verboden. Maar de katho-lieke proteststem was in de Elizabethaanse context nooit weg. Daar zorgde o.a. een componist als William Byrd (1540-1623) voor. Byrd hield contact met de katho-lieke adel, én met jezuïeten opgeleid op het Europese vasteland die daarna naar Engeland terugkwamen om er te werken voor de English Mission. Velen bekochten hun steun voor de katholieke missie met hun leven. Priesters werden bij razzia’s uit schuilplaatsen – de zgn. priest holes – gehaald. Byrd schildert in Civitas sancti tui de toestand van de katholieke kerk als een “tot woestenij verworden stad”, en de gelovigen in Plorans plorabit als de “gevan-gen genomen kudde van de Heer”. Byrds

zesstemmige motet Infelix ego grijpt terug naar een meditatie over psalm 50 (een boetepsalm van koning David), een tekst die de Dominicaanse priester Girolamo Savonarola (1452-1498) tijdens zijn gevan-genschap in Florence in 1498 schreef. Savonarola had het immorele gezag en de corruptie van de kerk aan de kaak gesteld, en wilde van Florence het nieuwe Jeruza-lem maken. Vanuit deze nieuwe “hoofd-stad van het geloof ” zou hij zijn her-vormingen doorvoeren. Het liep echter anders. Hij werd aangehouden, gemarteld, en legde bekentenissen af. In het Infelix ego vraagt Savonarola God om vergeving voor het feit dat hij aan de fysieke druk van de martelingen bezweken was, en misdaden bekend had waaraan hij meende onschul-dig te zijn. Byrds Infelix ego reflecteert die innerlijke strijd van Savonarola, en ver-wijst tezelfdertijd naar het lijden van de Engelse katholieken; in de slotwoorden “Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam” (Wees mij genadig, God, in uw grote erbarmen) citeert Byrd fragmenten uit de magistrale toonzet-ting van psalm 50 door Josquin Desprez. Ook in het motet Miserere mei, Deus laat hij de muziek van Josquin via een citaat weerklinken. Het belang van de woorden “Miserere mei, Deus” (Wees mij gena-dig, God) kan dan ook niet onderschat worden: in veel gevallen waren het de laat-ste woorden die Engelse katholieke mar-telaren prevelden voor hun terechtstelling.

ContRApUnCtUSLibera Nos – De roep vaN De verDrukteN

4

In 1583 ontvangt Byrd een steunbetuiging van componist Philippus de Monte (1521-1603) in de vorm van het achtstemmige motet Super flumina Babylonis (Aan de stromen van Babel); de psalmtekst ver-woordt de weeklacht van het joodse volk in Babylonische ballingschap. Byrd ant-woordt met een eveneens achtstemmig motet: “Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena?” (Hoe zouden wij het lied van de Heer kunnen zingen op vreemd grondgebied?).

Ook Thomas Tallis (c. 1505-1585), de leraar van William Byrd, bleef de katho-lieke zaak genegen. In zijn motet In jeju-nio et fletu orabant sacerdotes (Vastend en huilend baden de priesters) wendt hij gewaagde muzikale harmonieën aan om de smeekbeden van de priesters te accen-tueren: “Heer, spaar uw volk en laat uw erfgoed niet ten onder gaan (…) Spaar uw volk.”

Contrapunctus brengt vanavond voor het eerst ook een reconstructie van Tallis’ motet Libera nos, salva nos (Red ons, spaar ons); het manuscript in de British Library bevat geen tekst, en werd aanvankelijk als een instrumentaal werk voor consort beschouwd. Salvator mundi tenslotte komt uit de bundel Cantiones sacrae, een ver-zameling motetten die Tallis samen met Byrd publiceerde in 1575.

Martin Peerson (1571-1651) is wellicht de minst gekende Engelse componist die vanavond op het programma staat. Zijn katholieke overtuiging blijkt uit de wei-

gering in 1606 om anglicaanse eredien-sten bij te wonen. Ook muzikaal kwam hij overtuigend en expressief uit de hoek, o.a. met het vijfstemmige motet Laboravi in gemitu meo (Ik ben afgemat van het klagen).

ondeR SpAAnS jUK Tussen 1580-1640 heersten de Spaanse Habsburgse koningen over Portugal. Het verlies van onafhankelijkheid zette Por-tugese componisten er toe aan muziek te schrijven waarin de roep om nationaal heil en herstel van de Portugese kroon werd verwoord. Zo had het Sebastianisme de wind in de zeilen, een messianistische cultus die het geloof in een redder des vaderlands uitdroeg. Die redder zou de Portugese koning Sebastiaan I zijn, net voor de Spaanse inval bij een veldslag in Noord-Afrika nochtans omgekomen. Hoe sterk dat geloof in de komst van een redder was, blijkt ondermeer uit het motet Lachrimans sitivit anima mea videre (Hui-lend dorstte mijn ziel ernaar u te zien) van Pedro de Cristo (ca. 1550-1618), een Augustijnse kanunnik die instond voor de muziek in de grote kloosters São Vicente de Fora Lissabon) en Santa Cruz (Coïm-bra). De tekst van zijn Inter vestibulum et altare plorabant sacerdotes (Tussen de ingang en het altaar baden de priesters) is nauw verwant met Tallis’ In jejunio et fletu orabant sacerdotes (Vastend en huilend baden de priesters).

Ook een aantal componisten die in nauw contact stonden met hertog João van Bragança – de latere koning João IV (r.

5

1640-1656) – steunden het streven naar onafhankelijkheid muzikaal. De karme-liet Manuel Cardoso schreef riep in zijn Sitivit anima mea ad Deum fortem vivum (Mijn ziel dorst naar de sterke, levende God) op krachtige wijze het verlangen op om het gezicht van God te mogen aan-schouwen. De openingswoorden echoën het Lachrimans sitivit anima mea videre te (Huilend dorstte mijn ziel ernaar U te zien) van Pedro de Cristo.

6

BIo

oWen ReeSOwen Rees begon zijn loopbaan als ‘organ scholar’ aan het St Catharine’s College (Cambridge) waar hij studeerde bij Peter le Huray en Iain Fenlon. Hij was als ‘col-lege lecturer in music’ verbonden aan het St Peter’s College en de St Edmund Hall (Oxford), en vervolgens aan het depar-tement Muziek van de Universiteit van Surrey waar hij promoveerde tot ‘reader’. In 1997 keerde hij terug naar Oxford waar hij verschillende functies bekleedt: ‘fellow in music’ en ‘director of music’ aan het Queen’s College, ‘senior research fellow’ aan het Somerville College en ‘reader’ aan de faculteit Muziek. Owen Rees publi-ceerde verschillende studies over het werk van de Spaanse componisten Cristóbal de Morales en Francisco Guerrero, en de Engelse componist William Byrd.

Owen Rees was en is te horen op festivals en in concerthuizen wereldwijd. Hij leidt meer en meer workshops over renaissan-cepolyfonie. Hij werkt(e) mee aan uit-zendingen op BBC Radio 3 en 4, en op de Portugese, Spaanse en Noorse omroep. Zijn cd’s verschenen bij de labels Hype-rion, Herald, Guild en Unicorn Kanchana, en werden herhaaldelijk weerhouden voor de shortlist van de Gramophone Early Music Award.

ContRApUnCtUS Contrapunctus is een vocaal ensemble dat resideert aan de universiteit van Oxford. De groep staat bekend om zijn baanbre-kend wetenschappelijk onderzoek en treffende interpretaties. Die vruchtbare combinatie leidt tot sterke concertpro-gramma’s die het publiek onmiddellijk weten te boeien. Gegroeid uit het vocaal ensemble A Capella Portuguesa, hebben ze hun repertoire in de loop der jaren uit-gebreid tot werken uit Engeland, de Lage Landen, Spanje, en Duitsland. Het accent ligt op de 16de en de 17de eeuw.

VOIX GRASVOcAAl

VR 16 NOV 2012 - 20:00

cONTRAPUNcTUSBYRD, SHEPPARD, DE CRISTO, CARDOSO, TALLIS, DE MONTE, DE MAGALHÃES

VR 7 DEC 2012 - 20:00

THEATRE OF VOIcESGREGORIAANSE GEZANGEN EN ENGELSE POLYFONE WERKEN VOOR DE ADVENT- EN KERSTPERIODE

VR 18 JAN 2013 - 20:00

cANTO cORONATOCICONIA, DA PERUGIA, TREBOR

DO 16 MEI 2013 - 20:00

TRIO MEDIAEVAlA WORCESTER LADYMASS (13E EEUW), DAAN JANSSENS

VOIX GRASVOIX GRAS ScHUBERT

TICKETS €22/18www.DEBIjlOkE.BE

SEIZOEN 2012-2013

ZA 27 OKT 2012 - 20:00

cOllEGIUM VOcAlE GENT SCHUBERT | NACHTMUSIK, LIEDEREN VOOR MANNENKOOR

DO 7 MAA 2013 - 20:00

THE kING’S SINGERS BRAHMS, SCHUBERT, SCHUMANN, SIBELIUS, ARCADELT, VAUTOR, GIBBONS, WILBYE, LASSUS, MENDELSSOHN-BARTHOLDY€28/24

WO 24 APR 2013 - 20:00

jAN kOBOw & jOS VAN IMMERSEElSCHUBERT | SCHWANENGESANG

VR 16 NOV 2012 - 20:00

cONTRAPUNcTUSBYRD, SHEPPARD, DE CRISTO, CARDOSO, TALLIS, DE MONTE, DE MAGALHÃES

VR 7 DEC 2012 - 20:00

THEATRE OF VOIcESGREGORIAANSE GEZANGEN EN ENGELSE POLYFONE WERKEN VOOR DE ADVENT- EN KERSTPERIODE

VR 18 JAN 2013 - 20:00

cANTO cORONATOCICONIA, DA PERUGIA, TREBOR

DO 16 MEI 2013 - 20:00

TRIO MEDIAEVAlA WORCESTER LADYMASS (13E EEUW), DAAN JANSSENS

VOIX GRASVOIX GRAS ScHUBERT

TICKETS €22/18www.DEBIjlOkE.BE

SEIZOEN 2012-2013

ZA 27 OKT 2012 - 20:00

cOllEGIUM VOcAlE GENT SCHUBERT | NACHTMUSIK, LIEDEREN VOOR MANNENKOOR

DO 7 MAA 2013 - 20:00

THE kING’S SINGERS BRAHMS, SCHUBERT, SCHUMANN, SIBELIUS, ARCADELT, VAUTOR, GIBBONS, WILBYE, LASSUS, MENDELSSOHN-BARTHOLDY€28/24

WO 24 APR 2013 - 20:00

jAN kOBOw & jOS VAN IMMERSEElSCHUBERT | SCHWANENGESANG

VR 16 NOV 2012 - 20:00

cONTRAPUNcTUSBYRD, SHEPPARD, DE CRISTO, CARDOSO, TALLIS, DE MONTE, DE MAGALHÃES

VR 7 DEC 2012 - 20:00

THEATRE OF VOIcESGREGORIAANSE GEZANGEN EN ENGELSE POLYFONE WERKEN VOOR DE ADVENT- EN KERSTPERIODE

VR 18 JAN 2013 - 20:00

cANTO cORONATOCICONIA, DA PERUGIA, TREBOR

DO 16 MEI 2013 - 20:00

TRIO MEDIAEVAlA WORCESTER LADYMASS (13E EEUW), DAAN JANSSENS

VOIX GRASVOIX GRAS ScHUBERT

TICKETS €22/18www.DEBIjlOkE.BE

SEIZOEN 2012-2013

ZA 27 OKT 2012 - 20:00

cOllEGIUM VOcAlE GENT SCHUBERT | NACHTMUSIK, LIEDEREN VOOR MANNENKOOR

DO 7 MAA 2013 - 20:00

THE kING’S SINGERS BRAHMS, SCHUBERT, SCHUMANN, SIBELIUS, ARCADELT, VAUTOR, GIBBONS, WILBYE, LASSUS, MENDELSSOHN-BARTHOLDY€28/24

WO 24 APR 2013 - 20:00

jAN kOBOw & jOS VAN IMMERSEElSCHUBERT | SCHWANENGESANG

VR 16 NOV 2012 - 20:00

cONTRAPUNcTUSBYRD, SHEPPARD, DE CRISTO, CARDOSO, TALLIS, DE MONTE, DE MAGALHÃES

VR 7 DEC 2012 - 20:00

THEATRE OF VOIcESGREGORIAANSE GEZANGEN EN ENGELSE POLYFONE WERKEN VOOR DE ADVENT- EN KERSTPERIODE

VR 18 JAN 2013 - 20:00

cANTO cORONATOCICONIA, DA PERUGIA, TREBOR

DO 16 MEI 2013 - 20:00

TRIO MEDIAEVAlA WORCESTER LADYMASS (13E EEUW), DAAN JANSSENS

VOIX GRASVOIX GRAS ScHUBERT

TICKETS €22/18www.DEBIjlOkE.BE

SEIZOEN 2012-2013

ZA 27 OKT 2012 - 20:00

cOllEGIUM VOcAlE GENT SCHUBERT | NACHTMUSIK, LIEDEREN VOOR MANNENKOOR

DO 7 MAA 2013 - 20:00

THE kING’S SINGERS BRAHMS, SCHUBERT, SCHUMANN, SIBELIUS, ARCADELT, VAUTOR, GIBBONS, WILBYE, LASSUS, MENDELSSOHN-BARTHOLDY€28/24

WO 24 APR 2013 - 20:00

jAN kOBOw & jOS VAN IMMERSEElSCHUBERT | SCHWANENGESANG

meeR ConCeRten In de voIx gRAS-ReeKS

inFO & tiCkEtSWWW.DEBijlOkE.BE

| UItveRKoCHt

BInnenKoRtZo | 18.11.12 | 13:00 - 17:00Kunstendag voor kinderenKunst en muziek met ‘Abrikoosje het appelflapje’ en een groot trommelfeest voor iedereen

ZO | 18.11.12 | 17:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64)docentenconcert, moccia (viool), ermert (cello), pegorim (piano)Brahms

DI | 20.11.12 | 14:00 | KraakhuisSophie (harp) & marie (cello) HallynckSchubert, Kikta, De Falla

DO | 22.11.12 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64)navarra String Quartet & Bram van Sam-beek (fagot)Devienne, Du Puy, Blanckaert, Debussy, Fagerlund

vr | 23.11.12 | 20:00deFilharmonie & Collegium vocale gent, philippe Herreweghe (dirigent)Liszt

ZA | 24.11.12 | 20:00Symfonieorkest vlaanderenDvorak, Prengels, Franck

VR | 30.11.12 | 20:00 | Vooruit Theaterzaal | UITVERKOCHTSons of the new World, jef neve (piano)Jef Neve

ZO | 02.12.12 | 16:00deFilharmonie, Steven verhaert (dirigent)KIDconcert: Billy the Kid

DI | 04.12.12 | 20:00 | KraakhuisInalto o.l.v. lambert Colson, Hathor Consort o.l.v. Romina lischka & Femke gyselinck (dans)Bijloke-manufactuur

Wo | 05.12.12 | 20:00jean-marie machado (piano, compositie), dave liebman (saxofoon, compositie), Claus Stötter (trompet, bugel) & psophos QuartetJazz

VR | 07.12.12 | 20:00 | Kraakhuis | UITVERKOCHTtheatre of voices, paul Hiller (artistieke leiding)Byrd, Eccard, Gade, Skempton

ZO | 09.12.12 | 16:00 | STAM RefterBruce dickey, liuwe tammingaTrabaci, Mayone, Da Palestrina, Gabrieli, Guami, Greco

Bespreekbureau muziekcentrum de Bijloke gentJ. Kluyskensstraat 2, 9000 GentDi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:0009 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

ColofonTekst programmaboekje | Owen Rees & Johan Van Ackerv.u. | Daan Bauwens© Muziekcentrum De Bijloke Gent

Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)