CẬP NHẬT CÁC PHƯƠNG PHÁP GIẢM THIỂU NHIỄM TRÙNG SAU MỔ LẤY THAI

TS.BS. BÙI CHÍ THƯƠNG

ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH

ĐỊNH NGHĨA

• Nhiễm trùng vùng phẫu thuật (Surgical site infection - SSI) là tình trạng nhiễm trùng xảy ra trong vòng 30 ngày sau khi phẫu thuật và liên quan đến những phần cơ thể mà cuộc mổ đã diễn ra.

(Source: European Centre for Disease Prevention and Control August 2016)

SSI sau mổ lấy thai

SSIs

Tụ dịch vết mổ Tụ máu vết mổ

2-7%

Viêm cân hoại tử 0.2%

Nhiễm trùng vết mổ 2-7%

Viêm NMTC 2-16%

Dịch tễ

YẾU TỐ NGUY CƠ

Bệnh nhân

Quy trình bệnh viện

PTV và kỹ thuật mổ

-Thiết kế PM, khu PT -Thiết bị, dụng cụ y tế -Dung dịch khử khuẩn -Chuẩn bị BN trước mổ -KS dự phòng -Môi trường PT: không khí, nguồn nước, tiếng ồn

-Tuổi -BMI -Bệnh nội khoa -CD kéo dài, ối vỡ, đa thai,… -VMC

-Rửa tay -Trang phục -Thao tác PT -Thời gian PT -MLT cấp cứu -Máu mất nhiều

DỰ PHÒNG NHIỄM TRÙNG SAU MLT

TRƯỚC MỔ

TRONG MỔ

SAU MỔ

Chuẩn bị trước mổ

Làm sạch lông vùng PT

Sát trùng vùng PT

KS dự phòng

Làm sạch lông vùng phẫu thuật

Sát trùng da vùng phẫu thuật

Sát trùng da vùng phẫu thuật

vs

Sát trùng da vùng phẫu thuật

Chlorhexidine alcohol

• Hoạt tính kháng khuẩn rộng (VK gram + và gram -)

• Tác dụng nhanh (khoảng cách rửa bụng – rạch da ngắn)

• Hiệu quả kéo dài (ít bị bất hoạt bởi chất organic như dịch cơ thể)

• Ít gây kích thích da • Mắc hơn Povidine

Iodine alcohol

• Tương đương hoặc kém hơn • Phụ thuộc sự bay hơi của iodine • Hiệu quả ngắn (trung bình 1g)

• Dễ gây kích thích da • Giá thành rẻ

Kháng sinh dự phòng

• Mục tiêu: phòng ngừa nhiễm trùng sau MLT (sạch, sạch- nhiễm)

• Lựa chọn: chi phí thấp, tác dụng kéo dài, phổ kháng khuẩn tập

trung các tác nhân tiềm năng, ít tác dụng phụ lên mẹ và thai.

• Tác nhân thường gặp: Staphylococcus aureus, Enterococci,

Group B Streptococci, VK kỵ khí

Kháng sinh dự phòng – Lựa chọn kháng sinh

KS không qua nhau thai: Erythromycin, Azithromycin KS qua thai 30-90%: Ampicillin, cephalothin, clindamycin

và aminoglycosides Half-life ngắn:

• Ampicillin • Cefoxitin/cefotetan Half-life dài:

• Cefazolin • Doxycycline • Metronidazole

Kháng sinh dự phòng – Thời điểm

Kháng sinh dự phòng – Khuyến cáo

• Không khuyến cáo lặp lại KS sau mổ với mục đích dự phòng • Lặp lại 1 liều dự phòng nếu: Máu mất > 1500ml Thời gian PT > 4g (SOGC 2010, ACOG 2010)

Việt Nam: KS cefazolin 1g tĩnh mạch trước khi rạch da 15 - 30 phút, người nặng ≥ 80kg thì dùng 2g cefazolin

Quản lý trong lúc mổ

Môi trường

Dụng cụ

PTV

Kỹ thuật

Cửa PM phải luôn đóng kín Hạn chế số lượt NVYT vào

khu vực PT

Vệ sinh tay bằng dung dịch khử khuẩn dành cho PT theo quy trình

vệ sinh tay

Tiệt khuẩn, đóng gói dụng cụ đúng

quy cách

PTV mặc áo mang gant vô khuẩn

Thay gant khi cần thiết hoặc mỗi 90ph

Các ống thông, dây nối, dẫn lưu từ cơ

thể phải đảm bảo vô khuẩn

Nguyên tắc PT

• Thao tác nhẹ nhàng, tránh làm dập mô, duy trì cầm máu tốt.

• Nếu phải dẫn lưu, nên sử dụng hệ thống dẫn lưu kín, không đặt

ống dẫn lưu qua vết mổ.

• Trước khi đóng vết mổ phải kiểm tra và đếm kiểm dụng cụ, gạc

đã sử dụng để bảo đảm không bị sót.

Một số khuyến cáo về kỹ thuật MLT

Dahlke. Evidence-based cesarean delivery. Am J Obstet Gynecol 2013

Lấy nhau bằng cách kéo dây rốn

May lớp mỡ dưới da

• Giảm đáng kể các biến chứng liên quan vết mổ ở những trường hợp

bề dày lớp mỡ > 2cm được may lại (RR 0.66; 95% CI 0.48, 0.91).

• Tỷ lệ tụ dịch vết mổ cũng giảm (RR = 0.42; 95% CI 0.24-0.49)

Chăm sóc sau mổ

Chăm sóc vết mổ

• Băng vết mổ bằng gạc vô khuẩn liên tục từ 24-

48 giờ sau mổ.

• Thay băng khi băng thấm máu/dịch, băng bị

nhiễm bẩn hoặc khi mở kiểm tra vết mổ.

• Chăm sóc chân ống dẫn lưu đúng kỹ thuật và

rút dẫn lưu sớm nhất có thể.

Kháng sinh điều trị

• Đúng chỉ định, đúng liều và đủ thời gian.

• Nên cấy dịch nhiễm trước khi sử dụng KS.

• Kháng sinh phối hợp phổ rộng khi chưa có kháng sinh đồ.

• Theo dõi, đánh giá đáp ứng lâm sàng mỗi 48 giờ

• Thời gian sử dụng KS điều trị tại BV không nên dưới 4 ngày, có thể tiếp tục duy trì ngoại viện đủ 7-14 ngày.

Llewelyn et al. BMJ 2017;358:j3418

Tắm trước PT bằng DD sát

khuẩn

Không sử dụng dao cạo

Sử dụng kháng sinh đúng chỉ

định

Sử dụng DD chlorhexidine alcohol để sát

trùng da

Rửa tay vô khuẩn đúng kỹ

thuật

Kiểm tra vết mổ và chăm sóc băng vết mổ phù hợp

Đảm bảo dụng cụ PT được vô trùng trước

và trong suốt quá trình PT

Hạn chế số lượng người trong PM và tránh mở cửa

PM

Không tiếp tục sử dụng kháng sinh để dự phòng

nhiễm trùng

Kết luận

• Nhiễm trùng vùng phẫu thuật sau mổ lấy thai là biến chứng sản

khoa thường gặp và để lại hậu quả nặng nề cho người bệnh do kéo

dài thời gian nằm viện, tăng tỷ lệ tử vong và tăng chi phí điều trị.

• Bên cạnh việc thực hiện đúng các quy trình chống nhiễm khuẫn đã

có, từng cá nhân cũng như cơ sở y tế nên cập nhật liên tục các thực

hành lâm sàng cải tiến phù hợp để giảm thiểu tỷ lệ SSIs.