29
1 س ... رأ رس ب أن ز می در ک ی ن و ت ک ت ش ق ن ی ب ا ت أرر ماره ش وسعه ت ا و ی فرأ غ ج28 ز ی5 ی ا8 ت1391 اله : ق م ول ص و25/7/1390 : ی ب ها ن د ی5 ن ا ت28/4/1391 : حات ف ص40 - 23 روط خ م س رأ رس ب أن ز می در ک ی ن و ت ک ت ش ق ن ی ب ا ت أرر ه کنS ف ا ع ق های وأ ه ن ش در حا ه ن ش د ی د ی طاف ک ش خ ی م رأ ه ن رأم ه ش ز کی د1 ودی ص ق م رأن مه ز کی ، د2 ی م رأ ه ن مj ظ ، کا3 ده ی ک8 حهmm ع ل مطا دفmm ه ه mm ن ش د ی د mm ی طاف ک ی ن و mm ت ک ت ی گدmm مw لاأ ا ز ت ی ی ا mmی تmm سرر ب ز mm ض ی حا روط mm خ م رس mm ب دأر mm ق م در ک mm ش خ ه mm کنS ف ا، وق mm ف دفmm ه ه mm ی ی ب ا ی تmm س د ت ه ج. تmm شا أmm هودهدmm ح م ی103 روط mm خ م وأره هاmmر م بوmm ص تکmm م ک ه mm ه ی mm ن کS ف ا ک mm ت و ک ایهmm ع ل زد و مطا mm ی رم mm ب ط mm ی ح م ش در8 پmm س د و mm ردت گ م یmm ش ر ب ی ب دأ mm ی م ی أر رmm ف اILWIS ه mm ن د. mm ی س م و mm ف ر ورj mm ظ ن م روط mm خ م ح طmm س رس mm ب دأر mm ق م ن5 ی یmm ع ن ق mm می ع ی، ب دأ mm ی م اتmm ع ل مطاّ ی طا،mm ه روط mm خ مرmm ه س ال در رأ mm کات ن ی ز mm ی ز یmm س ی اع mm ق ن أر لاف ت خ ش أ8 پmm س د. mm ی س باmm اس ی ش ه mm ن کS ف ا ه دأر mm ال أت mm کات8 ت8 خ ت مmm ش و تmm ش رأ ت مmm ش ه در mm ن کS ف أm روط mm خ م ی م ی د mm ح ف طmm س ا mm ال ت mm کات ه mm ن ی لا ب ما ت خاmm س ت ی mm ش د. mm ردت گ زی یmm گهmm ه ن خ ش در ی د mmوی طافmm هل8 نا درmm ه ه کنS فروط أ خ م ت شلاد ا در ت( ان ی س ه و ک ن ی س گاه ت ش د اده أر ق ت ش ا أ ت) ها روط m خ م ح طm س رس m بر ب اد m ق میm سرر ب د. m ه س ن ش حا م ح ن ش ه m کنS ف اویm هل8 ن ی ب ما ت خاm س ت ی m ش واm ه ن م ان mm ش ی ش ی د mm طاف ه mm ن لا ت ی mm ش ش ی أ رmm ف ا أ mmه تmmد کmm ده روط mm خ م ح طmm س رس mm ب دأر mm ق ما،mm ه ه mm کنS ف ا ن م ش ی أ رmm فا أmm ه ه mm ج ی¿ تS ن د. mm ات ن ن ی ز ی mm س5 نهmm ک تmm ش أ نw ر أ گ ت ا mm ن ق mm ت ق ح ت ن ی ی أروط خ م ح سطر ب، رس ب دأر ق م ه کنS ف ا ن ی m سر8 ب ع در m قای وأm ه ل دأده m ی حل ت ه و m ی ر خ ت. تm ش اده أ m ت ف أ اق m ق ن ش أ ی د mای طافm وه هل8 ن ن ی ز m ی ن م ان m ش یاm ه رس m ب ن5 ی نهmد کm دهروط خ م ح سط ه کنS ف ا ه ن لا ت ی ش ها وروط خ م ت شلاد ا ها در ت ه ط ت ها رأ ی گ یm س مپ ه ب ی ز m ض ا ی ت م ت ق ت س م ی65 ن م ان m ش ی ح ت ا m یS ن ود دأرد. m جد وm درص روط m خ مه درmد کm ده- ه ض و ج های دأرأی ن5 ی ن ت خاm ش م ا mت( ز یm گ ر ر ب ز ی m خ تw ای أm ه50 ا m ت85/736 ی ب ما ت خاm س ت ی m ش وm روط m خ م ح طm س رس m ب دأر m ق م ن5 ی ن ی گ یm س مپ ه ب ی ز m ض،) ار m ی هک( ر بلا ا ش، ت ی د وی طاف هل8 ن86 ن م ان m ش ی وع m ص و م ن ی . أ ت ش أ)رصد د ه m کنS ف روط أ m خ مهmد کm ده ه m ض و ج ا mای تm ه روط m خ م ه m ی ت یm س ی ز یm گ ر ر بایm ه ه m ض و ج ا mای تm هایm ه1 - وأری ز سی م ی حک گاه ش ی ی، دأ ط ی ح م وم عل ا و ی فرأ غ ج کده ش ی ی دأ م عل ت ا ی ه و عص ی، ور ل و ف ور م و ت ار ر ادت ی ش أ) ول و س م ده یس ی و ت( [email protected] 2 - رأن ه ن گاه ش ی ا، دأ ی فرأ غ ج کده ش ی ی دأ م عل ت ا ی ه و عص ی، ور ل و ف ور م و ت ار ر ی س ی دأ[email protected] 3 - m ن می د ر أرس اس ی ش کار مدرس ت ن ر ب گاه ش ی ی، دأ س د ی ه م ی س ا ن ش[email protected]

cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

1

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

1391 پاییز 28جغرافیا و توسعه شماره 25/7/1390 وصول مقاله : 28/4/1391 تأييد نهايي :

23- 40 صفحات :

های واقع افکنهارزیابی نقش تکتونیک در میزان برش رأس مخروطخشکی طاقدیس دنهدر حاشیه

3، کاظم بهرامی2، دکتر مهران مقصودی1دکتر شهرام بهرامی

چکیده خشک در مقدار بLLرشی حاضر بررسی تأثیر باالآمدگی تکتونیکی طاقدیس دنه هدف مطالعه

افکنLه بLه کمLک مخLروط103ی ها است. جهت دستیابی به هLدف فLLوق، محLLدودهافکنهمخروط ILWISافزار ی میدانی ترسیم گردید و سپس در محیط نرمبرد و مطالعهای کویکتصویر ماهواره تLLرینها، طی مطالعLLات میLLدانی، عمیLLقمنظور تعیین مقدار برش سطح مخروطرقومی شد. به

افکنه شناسLLایی شLLد. سLLپس اختالف ارتفLLاع بسLLتر کانLLال بLLا سLLطحکانال در رأس هر مخروط گیری گردید. شLLیب سLLاختمانیقدیمی مخروط افکنه در سمت راست و سمت چپ کانال اندازه

هLLا( بLLا اسLLتفاده ازها در پهلوی طاقدیس در جبهLLه کوهسLLتان)در باالدسLLت مخLLروط افکنLLهالیه ها و شLیب سLاختمانیافکنهسنج محاسبه شد. بررسی مقادیر برش سطح مخروطدستگاه شیب

هLLاافکنLLهها، مقدار بLLرش سLLطح مخLLروطدهد که با افزایش شیب الیهپهلوی طاقدیس نشان می-ی این تحقیق بیانگر آن است که بیشترین مقدار برش، بر سطح مخLLروطیابد. نتیجهافزایش می

هLاترین پهلوهای طاقدیس اتفاق افتLاده اسLت. تجزیLه و تحلیLل دادههای واقع در پرشیبافکنه-ها رابطLLهها در باالدست مخروطها و شیب الیهافکنهدهد که بین برش سطح مخروطنشان می

هLایدهLد کLLه در مخLروط درصد وجود دارد. نتایج نشLان می65ی مستقیمی با ضریب همبستگی هکتLLار(، ضLLریب همبسLLتگی بین 85/736 تLLا 50های آبخیز بزرگتر )با مساحت بین دارای حوضه

درصLLد( اسLLت. این86مقدار برش سطح مخروط و شیب سLLاختمانی پهلLLوی طاقLLدیس، بLLاالتر)-های با حوضههای بزرگتر نسبت به مخروطهای با حوضهدهد که مخروط افکنهموضوع نشان می

دهLLد کLLهتر هسLLتند. نتLLایج همچLLنین نشLLان میهای کوچکتر، به باالآمدگی تکتونیکی بسیار حساس هLLاها با مLLیزان بLLرش سLLطح مخLLروطی باالدست مخروطداری بین مساحت حوضهی معنیرابطه

اسLت. بLه طLور کلی 09/0که ضریب همبسLتگی بین دو پLارامتر مLذکور طوریشود بهدیده نمی های مورد مطالعه کLLامال متLLأثرافکنهی این تحقیق بیانگر آن است که برش سطح مخروطنتیجه

از وضعیت تکتونیکی یا شیب ساختمانی پهلوهای طاقدیس است.افکنه، برش ، شیب ساختمانی. دنه خشک. تکتونیک، مخروطها:کلیدواژهمقدمه ه��ای تکت��ونیکی مهم��ترین عام��ل فعالیت

ه��ا درکمربن��دهایافکن��هتکام��ل مخ��روط)ش���ود ک���وهزایی فع���ال محس���وب می

Kumar,2007:6;Whipple&Trayler, 1996:351). یسرعت باالآمدگی تکتونیکی در جبهه

-آبراه��ه ومح��لکوهستان، بر مق��دار ب��رش ه�����اافکن�����هدرمخ�����روطرس�����وبگذاری

ک���ه مقدارباالآم���دگیت���أثیردارد.هنگ���امی درجبهه کوهستان بیشتر از مق��دار ب��رش

گ��ذاری درباالدس��ترودخانه باشد، رس��وب

-کوهس��تان( اتف��اق میمخ��روط )در جبه��ه افت��د. در ح��التی ک��ه مق��دار باالآم��دگی کمتر از مقدار برش رودخانه باشد، رأس

گ��ذارییافت��ه و رس��وبافکنه، برشمخروط افت��دمیافکنه اتفاق دست مخروطدر پایین

(Bull,1977:250; Burbank& Anderson, تغی����یرات اقلیمی ن����یز(��� 20011:191

ه��ا را تحترسوبگذاری و ب��رش مخ��روط ه�ایدهد. همزمان ب�ا دورهتأثیر قرار می

-یخچالی پرباران، تولید رسوب در حوضه ه��ا بیشترش��ده وه��ای باالدس��ت مخ��روط

1- )نویسLLندهاستادیار ژئومورفولوژی، عضو هیأت علمی دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سLLبزواری [email protected] مسؤول(

2- دانشLLLLLLیار ژئومورفولLLLLLLوژی، عضLLLLLLو هیLLLLLLأت علمی دانشLLLLLLکده جغرافیLLLLLLا، دانشLLLLLLگاه تهLLLLLLران [email protected]

3- شناسLLLLLLLLLLی مهندسLLLLLLLLLLی، دانشLLLLLLLLLLگاه تLLLLLLLLLLربیت مLLLLLLLLLLدرس کارشLLLLLLLLLLناس ارشLLLLLLLLLLد زمین [email protected]

Page 2: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

2 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره

ه�����ا تحت ت�����أثیربن�����ابراین مخ�����روط

ک��ه درگیرن��د درح��الیرسوبگذاری قرار می تر بین یخچالی مانند زمانهای خشکدوره

حال، تولید رسوب کمتر شده و بن��ابراینها تحت تأثیر برش قرارباالدست مخروط

; Harvey,1996:552; Ahnert,1998: 193)گیرندمیBlair&Mcpherson,2009:444 )

ی نقش تکتونی�������ک دردر زمین�������ه ه��ا تحقیق��اتیمورفولوژی سطح مخ��روط

در من��اطق مختل��ف جه��ان انج��ام ش��دهشود:است که در زیر به آنها اشاره می

نقش( 527: 1989) 0فروستریک و رید تکتونی�������ک و تغی�������یرات اقلیمی را در

افکن��ه در مخ��روط4مورفول��وژی س��طح اط���راف بح���رالمیت بررس���ی کردن���د. بررسی آنها نشان داد که وجود رس��وبات

ها احتم��اال تحتافکنهدرشت دانه مخروط ه��ای تکت��ونیکی ایج��اد ش��دهت��أثیر فع��الیت

(1994 )0اس���ت. ویس���راس و فرنان���دز نقش تکتونی�������ک را در مورفول�������وژی

های جنوب اس��پانیا مطالع��هافکنهمخروط نمود که بای آنها مشخصکردند. مطالعه

-افزایش فرونش��ینی تکت��ونیکی مخ��روط-ها کاهش میافکنهها، شعاع مخروطافکنه

ه���ا مخ���روط0یاب���د ولی زاوی���ه ج���اروب1 )0یابد. کالواچی و ویسراسافزایش می

( رابط����ه بین مس����احت و ش����یب997-ها را با مساحت و ش�یب حوض��همخروط

یه���ای باالدس���ت و همچ���نین رابط���ه ه��ا را ب��ا تکتونی��ک درمورفولوژی مخروط

جنوب شرق اسپانیا م��ورد ارزی��ابی ق��رار ( نقش1998 )0دادن��د. سوریس��و وال��وو

ه��ایمورفوم��تری و مورفول��وژی حوض��ه ه��ای مورفوم��تریزهکش��ی را در وی��ژگی

ه��ای جن��وب ایتالی��ا بررس��یافکنهمخروط

ک��رد ک��هی آنه��ا مش��خصکردن��د.مطالع��ه ه��ایها متأثر از ویژگیمورفولوژی مخروط

حوضه زهکشی است. :2001) و همک��اران 0مطالع��ات مالیک

در غرب هند نشان داد که باالآمدگی(81 اص��لی عامل0کوه کاچچهتکتونیکی رشته

ه��ای منطق��هافکن��هبرش س��طح مخ��روطب���وده اس���ت. ویس���راس و همک���اران )

افکن��ه در مخ�روط43( با بررس�ی 2003 در اسپانیا نتیجه گرفتندکه0بتیک کوردیلرا

ه��ا مانن��دافکن��همهم مخ��روطه��ای وی��ژگی ط��ول، زاوی��هش��یب، نس��بت ع��رض ب��ه

ه��ای س��طحج��اروب و مشخص��ات کان��ال ه�ا مت��أثر از عوام�ل تکت�ونیکی ومخ�روط

تغییرات سطح دریا است. :2005 ) و همک������اران0روبوس������تلی

نقش عوامل تکتونیکی و تغییرات(� 2101-سطح دریا را در س��ه گ��روه از مخ��روط

های جن��وب ایتالی��ا ارزی��ابی کردن��د.افکنه بررسی آنها مشخص نمود که باالآم��دگی و فرونشینی تکتونیکی پلیستوسن ب��اعث تناوب فرایندبرش و رس��وبگذاری س��طح

و0ه�ا ش�ده اس�ت. گوس�وامیافکن�همخ�روط ( نقش عوام�������ل2009همک�������اران )

تکت��ونیکی را در زاوی��ه ج��اروب مخ��روط ه��ا در دش��ت گن��گ در هن��د م��وردافکن��ه

بررسی ق��رار دادن��د. نت��ایج بررس��ی آنه��ا ها،همچنین نشان داد که تغییر محل کانال

ه��ا و همچ��نین تغی��یر مخروطبرش سطح ه��ایمح��ل رس��وبگذاری مت��أثر از فع��الیت

-منطق��ه میویژه فرونش��ینی تکتونیکی به باشد. با اینکه در مورد نقش تکتونی��ک در

ه��ا مطالع��ات زی��ادیافکنهتکامل مخروط انج����ام ش����ده اس����ت، مطالع����ه نقش

های در ح��ال رش��د درباالآمدگی طاقدیس0-Frostick&Reid0-Viseras&Fernandez0-Sweep angle0-Calvache&Viseras0-Sorriso-Valvo0-Malik0-Kachchh0-Betic Cordillera0- Robustelli0-Goswami

Page 3: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

3

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

ه�ا مح�دود اس�ت. درافکن��هبرش مخروط :2002) و همک�اران 0این زمینه، تنها آزور

در0ریج در مطالع��ه طاق��دیس اوک(750 ی دقی��ق،مطالع��هجنوب کالیفرنی��ا در ی��ک

نقش م��یزان باالآم��دگی طاق��دیس را در های اطراف آن بررسیمقدار برش آبرفت ی آنه��ا نش��ان داد ک��ه ازکردن��د. مطالع��ه

مرکز طاق��دیس )ب��ا باالآم�دگی زی��اد( ب��ه سمت فرود محوری )با باالآمدگی کم��تر(

یابد.ها کاهش میمیزان برش آبرفت (1972 )0اولین بار در ایران بیوم��ونت ه�ایافکن��همطالعاتی را در مورد مخ��روط

واق���ع در پایکوهه���ای ال���برز انج���ام داد. مطالع��ات او نش��ان داد ک��ه وج��ود ورنی-صحرا و همچنین بعض��ی ش��واهد باس��تان

شناس��ی بی��انگر ع��دم وج��ود س��یالب در-چندص��د س��ال اخ��یر در بیش��تر مخ��روط

باشد. های پای البرز میافکنه ( نقش1382کش��کی )خی��ام و مخت��اری

ه��ا را در تکام��لحرک��ات عم��ودی گس��ل های دامنه شمالی میشوداغافکنهمخروط

ارزیابی کردند. نتایج بررس��ی آنه��ا نش��ان ه��اافکن��هداد که چندبخشی شدن مخروط

تحت ت��أثیر تکتونی��ک ایج��اد ش��ده اس��ت. ( نش��ان داد1376ن��ژاد )مطالعات عب��اس

که تکتونی��ک نقش مهمی در مورفول��وژی ه��ای ناحی��هافکن��هو برش س��طح مخ��روط

کرم��ان ایف��ا نم��وده اس��ت. همچ��نین درمطالعات مشابهی، یم��انی و مقص��ودی )

( در چال���ه س���یرجان، عاب���دینی و1382 ( در ارتفاع��ات دره دی��ز-1385رج��ایی )

دیوان داغی، مختاری کشکی و همک��اران ی کوهس��تانی( در پ��یرامون ت��وده1386)

-( در منطق��ه1387میشوداغ، مقصودی )ی ج����اجرود، روس����تایی و همک����اران )

(1388( و رامش��ت و همک��اران )1388 ه��ایی شهداد کرمان در دامن��هدر منطقه

جن��وبی آالداغ مطالع��ات ارزش��مندی در ی رابط��ه تکتونی��ک و مورفول��وژیزمین��ه

یان��د. رابط��هها انج��ام دادهافکنهمخروط یه��ا در منطق��هافکن��هتکتونیک و مخ��روط

م��ورد مطالع��ه ت��اکنون بررس��ی نش��ده اس��ت. ه��دف کلی این تحقی��ق بررس��ی

ه��ا وافکن��همق��دار ب��رش س��طح مخ��روط ارتب���اط آن ب���ا باالآم���دگی تکت���ونیکی

خشک است. جهت دستیابیطاقدیس دنه به این ه��دف، س��عی ش��ده اس��ت ک��ه ب��ا

-گیری مقدار ب��رش رأس مخ��روطاندازه گیری شیبها از یک طرف و اندازهافکنه

ه��ا در پهل��وی طاق��دیس ازساختمانی الیه ط���رف دیگ���ر، نقش تغی���یرات ش���یب س��اختمانی پهل��وی طاق��دیس ب��ر م��یزان

ها تبیین گردد.افکنهبرش سطح مخروطروش کار

ه��دف تحقی��ق حاض��ر بررس��ی م��یزان ها و ارتب��اط آنافکنهبرش سطح مخروط

-ه��ای تکت��ونیکی طاق��دیس دن��هب��ا وی��ژگی خش���ک اس���ت. جهت دس���تیابی ب���ه این

ها به کمکافکنهی مخروطهدف، محدوده ی و مطالع��هQuickbirdای تصویر م��اهواره

میدانی ترسیم گردید. افزارهای تعیین شده وارد نرممحدوده

ILWISس���ازی گردی���د. بع���د از رق���ومی ها، مساحت آنه��اافکنهی مخروطمحدوده

یمحاس����به گردی����د. س����پس نقش����ه ی م��ورد منطق��ه50000/1توپ��وگرافي

ILWISاف���زار مطالع���ه در محي���ط ن���رم یرقومي گرديد و ب��ه کم��ک آن مح��دوده

ه��ا وافکن��هه��ای باالدس��ت مخ��روطحوضه-ه��ای زمینمساحت آنها تع��یین ش��د. داده-ه���ای زمینشناس���ی منطق���ه از نقش���ه

و250000/1شناس����ی ب����ا مقی����اس استخراج گردی��د. ب��ا توج��ه1000000/1

شناس��ی م��ورده��ای زمینب��ه اینک��ه نقش��ه اس��تفاده کوچ��ک مقی��اس ب��وده و فاق��د اطالع��ات ش��یب س��اختمانی م��ورد نی��از بودن���د، اطالع���ات ش���یب س���اختمانی طاق��دیس طی مطالع��ات می��دانی انج��ام

های طاقدیس، ش�یبی بخششد. در همه ها در پهلوی طاق��دیس )درساختمانی الیه

0-Azor0-Oak Ridge0-Beaumont

Page 4: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

4 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره

باالدس��ت ه��ر مخ��روط( ب��ا اس��تفاده از

گیری شد.سنج اندازهدستگاه شیب در این تحقی��ق همچ��نین مق��دار ب��رش

ه��اافکنههای آبرفتی در رأس مخروطکانال گیری شد. به منظور تع�یین مق��داراندازه

ه��ا، طی مطالع��اتبرش س��طح مخ��روط ت��رین کان��ال در رأس ه��رمی��دانی، عمی��ق

افکن��ه شناس��ایی گردی��د. س��پسمخ��روط درCاختالف ارتفاع بس��تر کان��ال )نقط��ه

افکن��ه( با سطح قدیمی مخ��روط1شکل ( و1 در شکل Bدر سمت راست )نقطه

( کان��ال1 در ش��کل Aسمت چپ )نقطه محاسبه شد و از میانگین اختالف ارتف��اع

، مقدار ب��رشB و Aبستر کانال با نقطه ( محاس��به ش��د.Eها )افکنهسطح مخروط روش محاس��به مق��دار1ی شکل شماره

-ها را نش��ان میافکنهبرش سطح مخروط دهد. بر اساس شیب س��اختمانی پهل��وی

3ی م��ورد مطالع��ه ب��ه طاقدیس، منطقه زون تکتونیکی تقس��یم گردی��د و می��انگین شیب ساختمانی و برش س��طح مخ��روط در ه��ر زون محاس��به ش��د. در نه��ایت،

ه��ا وافکنهرابطه بین برش سطح مخروط ی م���وردوض���عیت تکت���ونیکی منطق���ه

مطالع��ه، م��ورد تجزی��ه و تحلی��ل ق��رارگرفت.

( با استفاده از میانگین اختالفEها )افکنه: روش محاسبه مقدار برش سطح مخروط1شکل ارتفاع بستر کانال با ارتفاع

( کانال مخروط شماره A( و سمت چپ )Bسطح قدیمی مخروط در سمت راست )مأخذ: نگارندگان

ی مورد مطالعهمنطقه ی مورد مطالعه در این تحقی��قمنطقه

یافکن��ه در حاش��یه مخ��روط103ش��امل خوردهخشک در زاگرس چینطاقدیس دنه

در اس��تان کرمانش��اه اس��ت. طاق��دیس خشک بین شهرستان سرپل ذهاب ودنه

-گیالن غرب ق��رار گرفت��ه اس��ت. مرتف��ع م��تر در1352ت��رین نقط��ه طاق��دیس،

ت��رین نقط��ه آن،بخش مرکزی آن و پس��ت متر در شمال غرب آن قرار دارن��د.600

های مورد مطالعه بر س��طحافکنهمخروط ش��اهین و دی��ره تش��کیله��ای قلع��هدش��ت

شاهین و دی��ره ب��ههای قلعهاند. دشتشده ت��رتیب در ش��مال ش��رق و جن��وب غ��رب طاقدیس دنه خش�ک ق�رار دارن��د. ش�کل

ی م��ورد م��وقعیت منطق��ه2ی ش��ماره-را نشان میمطالعه و سطوح ارتفاعی آن ه���ایافکن���هده���د. مس���احت مخ���روط

55/30 هکت��ار ت��ا 21/0 از موردمطالعه،����ر اس����ت. کوچک����ترین و هکت����ار متغی

ه��ا ب��هبزرگترین حوضه باالدست مخروط هکت���ار85/736 هکت���ار و 77/3ت���رتیب

خش��کطاق��دیس دن��همس��احت دارن��د. دارای روند ش��مال غ��رب- جن��وب ش��رق

Page 5: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

5

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

اس��ت. از مرک��ز طاق��دیس ب��ه س��مت شمال غرب روند آن دارای تغی��یر ج��زئی ب�ه س��مت غ��رب اس��ت. دارای دو گس�ل عرض��ی و ی��ک گس��ل ط��ولی در پهل��وی جنوب غربی آن است. ع��رض طاق��دیس

م��تر،6400ش��رق ح��دود در قسمت جنوب م���تر و در5000در مرک���ز طاق���دیس

م��تر اس��ت.1300انتهای ش��مال غ��ربی طاقدیس دنه خشک دارای فرودمح��وری دو طرفه بوده و به سمت شمال غرب و

شرق در حال پیشروی است. جنوب شناس������������ی وش������������واهد زمین

ژئومورفولوژیکی از جمله وقوع زلزله و ی طاق��دیس وهای عمی��ق در حاش��یهدره

ه��ای زهکش��یهمچنین تغییر مسیر شبکه دهد که طاق��دیس م��ذکور هن��وزنشان می

در حال باالآمدگی است. به ط��ور کلی از شمال غرب و جنوب شرق طاقدیس ب��ه س���مت مرک���ز آن )ک���ه دارای ارتف���اع

-ه��ا اف��زایش میبیشتری است( شیب الیه

یاب��د. در بخش ش��مال غ��ربی طاق��دیس، یتر از دامنهی شمال شرقی پرشیبدامنه

غ���ربی اس���ت. در بخش مرک���زیجن���وب ی جن��وب غ��ربی آنطاق��دیس، در دامن��ه

عملکرد یک گسل معک��وس ب��اعث ایج��اد یک ف��رورفتگی ج��زیی و انح��راف مس��یر

ها، موازی با محور طاقدیس ش��دهآبراهه (. در بخش جنوب شرقی8است )شکل

ی ش���مال ش���رقیطاق���دیس، دامن���ه تر از دامنه جنوب غ��ربیطاقدیس پرشیب

ه��ای آبخ��یز( حوض��ه8آن اس��ت )ش��کل ها از سازندافکنهباالدست تمامی مخروط

آهکی تشکیل شده است ک�ه ب��ه ص�ورت زنگ قرارهم شیب روی سازند آهکی تله

(. می����انگین بارن����دگی6دارد )ش����کل -منطقهسنجی بهنزدیکترین ایستگاه باران

ی موردمطالعه )ایستگاه س��رپل ذه��اب( (1379 ت���ا 1368ی آم���اری )طی دوره

باشد. میلیمتر می468

ی مورد مطالعه : موقعیت و توپوگرافی منطقه2شکل مأخذ: نگارندگان

های تحقیقیافته های مورد مطالعه در اینافکنهمخروط

تحقیق، در جبهه طاقدیس دنه خش��ک در ان��د ک��ه ازخورده واق��ع ش��دهزاگرس چین

باش��د. از ش��واهدنظر تکتونیکی فع��ال می توان ب��هخشک میباالآمدگی طاقدیس دنه

رشد ط��ولی آن در جهت ش�مال غ�رب و

شرق و همچنین وجود کانیون عمیقجنوب گلین در جن��وب ش��رق آن اش��اره ک��رد

(. بررسی این طاق��دیس نش��ان3)شکل دهد که مقدار باالآم��دگی تکت��ونیکی درمی

ه��ایه��ای مختل��ف آن دارای تف��اوتقس��مت زی��ادی اس��ت. در این تحقی��ق، ب��ا ه��دف-بررس��ی م��یزان ب��رش س��طح مخ��روط

Page 6: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

6 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره

ه���ا و ارتب���اط آن ب���ا تکتونی���ک وافکن���ه

خش��ک، تع��دادباالآم��دگی طاق��دیس دن��ه ی طاقدیسافکنه در حاشیه مخروط103

(.4مورد مطالعه شناسایی ش��د )ش��کل ده��د ک��هبررس��ی این تحقی��ق نش��ان می

ه��ای تش��کیلافکن��هس��طح اغلب مخ��روط خش��ک،ی طاق��دیس دن��هشده در حاش��یه

باش��ند. س��طحغیرفع��ال )ق��دیمی( می ه��ایس��نگه��ا غالب��ا دارای قل��وهمخ��روط

ه��ایب��زرگ و ه��وازده اس��ت ک��ه بخش ه��ا ب��رشمح��دودی از آنه��ا توس��ط کان��ال

یافته است. دهد وجود نشان می5 همانگونه که شکل

ه��ای ب��زرگس��نگه��ا وتخت��هس��نگقل��وه هوازده،ایجادحفرات کارس��تیکی، و ورنی

ها و همچنین وجود مقداری خ��اک درسنگ

ه��ا بی��انگر غیرفع��الافکن��هسطح مخ��روط ه��اافکنهبودن بخش اعظم سطح مخروط

باشد.می

شرق: کانیون عمیق گلین در جنوب3شکلمأخذ: نگارندگاندنه خشک طاقدیس

های منطقهی آبخیز باالدست آنها و موقعیت گسلها، مرز حوضهافکنه : محدوده مخروط4شکل مأخذ: نگارندگان

Page 7: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

7

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

2 : نمایی از برش عمودی، هوازدگی و تشکیل خاک در سطح مخروط شماره 5شکل مأخذ: نگارندگان

ه��ا وافکن��هبعد از تعیین حدود مخ��روط

های باالدس��ت آنه��ا، مس��احت آنه��احوضه ( از می��انگین1محاس��به گردی��د )ج��دول

اختالف ارتف��اع بس��تر کان��ال ب��ا س��طح افکنه در سمت راس��ت وقدیمی مخروط

-چپ کانال، مقدار برش س��طح مخ��روط ها محاسبه شد. به منظ��ور بررس��یافکنه

نقش تکتونی��ک در م��یزان ب��رش س��طح افکنه،ها، در باالدست هر مخروطمخروط

شیب ساختمانی پهلوی طاقدیس ن��یز ب��ا گیری شد )جدولسنج اندازهدستگاه شیب

ده��د ک��هه��ا نش��ان می(. بررس��ی داده1-میزان برش یا حف��ر در س��طح مخ��روط

ک��هها بسیار متفاوت است به طوریافکنه ه��احداقل و حداکثر برش سطح مخ��روط

باش����د. م����تر می14ب����ه ت����رتیب نیم و

ی آبخ��یزکوچک��ترین و بزرگ��ترین حوض��ه 77/3ه��ا ب��ه ت��رتیب باالدس��ت مخ��روط

ی مخ��روطهکت��ار )مرب��وط ب��ه حوض��ه هکت��ار )مرب��وط 85/736( و 41شماره

(74ی مخ���روط ش���ماره ب���ه حوض���همساحت دارند.

ده��د ک��هه��ا نش��ان میبررس��ی داده-بیش��ترین مق��دار ب��رش س��طح مخ��روط

ت��رین دامن��هه��ا مرب��وط ب��ه پرش��یبافکن��ه خش��ک اس��ت.غربی( طاقدیس دن��ه)جنوب

م��تر(14به عنوان مثال ح��داکثر ب��رش ) اتف��اق50در س��طح مخ��روط ش��ماره

ی جن��وب غ��ربیافتاده است که در دامنه طاق���دیس ق���رار دارد وش���یب پهل���وی

درج���ه81طاق���دیس در باالدس���ت آن (.1است )جدول

های آنهاهای مورد مطالعه و ویژگیافکنه: مخروط1جدول

Page 8: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

8 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره

بشی

نی ما

ختسا

ش بر

دارمق

ط رو

مخح

سطضه

حوت

احس

م

تدس

االب

ر(کتا

)هت

احس

مط

رومخ

ر(کتا

)هط

رومخ

ره ما

ش

بشی

نی ما

ختسا

ش بر

دارمق

ط رو

مخح

سط

ر()مت

ضهحو

ت اح

سم

ت

دساال

بر(

کتا)ه

تاح

سم

ط رو

مخر(

کتا)ه

طرو

مخره

ماش

702/12

83/175

55/3053359/693/1

3030/1

31

755/758/2514/9543145/675/7

382/72

781/879/2645/6555505/1

215/143

37/123

4295/5

58/3990/6565025/878/1

7219/2

04

392/685/5868/657309/364/2

317/95

34695/2803/4583375/384/2

743/1

36

3365/5

73/17037/95931759/1

4937/97

20214/3306/5603365/352/1

450/78

1995/1

64/3300/761297/491/6

560/1

49

197/478/13179/362262/366/3

163/1

010

1715/5

29/206

46/1063265/354/2

766/611

1535/3

91/1336/264254/312/1

612/712

1465/3

62/2488/265254/468/7

599/613

Page 9: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

9

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

135/117/1068/1662415/372/3

014/1

614

125/366/6405/467249/564/6

681/815

128/387/10857/46823372/3

495/516

11538/278

51/1069239/243/2

253/317

115/354/12233/67024603/9

819/518

نیما

ختسا

ب شی

وی

پهلش بر

دارمق

ط رو

مخح

سطضه

حوت

احس

م

تدس

االب

ر(کتا

)هط

رومخ

ت اح

سم

ر(کتا

طرو

مخره

ماش

نیما

ختسا

ب شی

وی

پهلش بر

دارمق

ط رو

مخح

سطر(

)متضه

حوت

احس

م

تدس

االب

ر(کتا

)هط

رومخ

ت اح

سم

ر(کتا

طرو

مخره

ماش

1165/5

25/380

81/1171244/339/3

342/519

116/152/1795/172238/258/419/320

107/380/9837/273283/557/3

154/521

89/085/736

53/1774288/213/2

395/622

87/179/60752/7752705/635/1

2322/723

354/499/1038/1762375/319/3

836/524

227/293/1878/17723455/8

749/625

206/205/2128/4782775/261/724/326

195/379/3754/4795/

2615/450/7134/527

195/293/2132/3805/

267/279/1542/328

1995/1

32/1636/381267/296/709/329

1985/148/718/3822645/275/522/230

Page 10: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

10 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره

18452/8

453/68325294/341/131

178/195/1896/084257/317/4

291/232

5/171/321/2

484/08525378/3757/233

176/140/1591/086247/173/294/234

176/198/2180/087247/195/883/135

1755/1

49/1324/1882445/109/2

069/236

نیما

ختسا

ب شی

س قدی

طای

هلوپ

ش

بردار

مقط

رومخ

ح سط

ضه حو

ت اح

سم

ت

دساال

بر(

کتا)ه

طرو

مخت

احس

مر(

کتا)ه

طرو

مخره

ماش

نیما

ختسا

ب شی

س قدی

طای

هلوپ

ش

بردار

مقط

رومخ

ح سط

ر()مت

ضهحو

ت اح

سم

ت

دساال

بر(

کتا)ه

طرو

مخت

احس

مر(

کتا)ه

طرو

مخره

ماش

161/589/7300/2892315/107/787/137

169/384/3329/290236/470/9

982/538

167/130/1974/0912305/105/1

345/139

1525/4

49/2578/092226/329/6

135/440

5/145/123/1

164/0932095/077/396/041

141/493/5906/194208/078/581/042

1485/3

55/2704/1951935/527/3

3659/1

743

142.55

25.682.0996182.224/1

0213/

044

14464/2250/1971755/377/3

902/145

1485/0

29/1739/1981775/326/7

884/146

1455/038/969/099722/765/3

496/347

Page 11: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

11

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

141/247/4050/110

0803/1279/8833/548

1275/1

54/5287/210

1609/659/1973/449

1035/1

67/3628/310

2811475/343

64/1550

945/0

30/1721/110

3605/730/13847/451

655/1030982/1452

مأخذ: نگارندگان 48 و 53های شماره همچنین مخروط

3/12 و 2/12با مقدار ب��رش ب��ه ت��رتیب متر در دامنه جنوب غربی طاقدیس واقع

اند. شده ش��یب پهل��وی طاق��دیس در باالدس��ت

درج��ه80 و 70 ت��رتیبها ب��هاین مخروط گیری شده است. حداقل برش دراندازه

ه��ایها مربوط به مخ��روطسطح مخروط)103ش��ماره )99 م��تر(، 45/0 55/0 )42متر( و - متر( اس��ت. مخ��روط8/0

ه��ای م��ذکور در انته��ای ف��رود مح��وری ان��د ک��ه دارایطاق��دیس تش��کیل ش��ده

کم��ترین ش��یب س��اختمانی هس��تند ب��ه ک���ه ش���یب س���اختمانی پهل���ویط���وری

ه���ایطاق���دیس در باالدس���ت مخ���روط103 �، و 99 ، ترتیب 42 به 9 �، و14

ط��ور کلی مق��دار. ب��هباش��ند درجه می20 ه��ای واق��ع درب��رش در س��طح مخ��روط

مرکز طاقدیس با ش��یب زی��اد، بیش��تر از ه��ای واق��ع در دوبرش در سطح مخروط

انتهای فرود محوری طاقدیس در ش��مال غرب و جنوب شرق طاقدیس است. ب��ه منظور بررسی دقی��ق نقش تکتونی��ک )ی��ا شیب پهلوی طاقدیس( در م��یزان ب��رش

ها، رابطه خطی بین درجه ش��یبمخروط ساختمانی پهلوی طاق��دیس در باالدس��ت

-ها با میزان برش سطح مخروطمخروط 6ی ه��ا ب��ه دس��ت آم��د. ش��کل ش��ماره

-)الف( رابط��ه خطی بین ب��رش مخ��روط ه��ا در باالدس��ته��ا و ش��یب الی��هافکن��ه

ه��ا و ض��ریب همبس��تگی آنه��ا رامخ��روطدهد.نمایش می

Page 12: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

12 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره

ها با شیب ساختمانی پهلویافکنه: رابطه خطی بین مقدار برش سطح مخروط6شکل ها، افکنهطاقدیس در )الف(: تمام مخروط

هکتار(، )ج(: در20 تا 3.77های گروه اول)با مساحت حوضه باالدست افکنه)ب(: مخروطهای گروه دوم )با مساحت افکنهمخروط

های گروه سوم )با مساحت حوضه هکتار(، )د(: در مخروط افکنه50 تا 20ی باالدست حوضه هکتار( 736.85 تا 50باالدست

مأخذ: نگارندگان

ده��د نش��ان می6همانگون��ه ک��ه ش��کل ی خطی مس���تقیمی بین مق���داررابط���ه

ه��ا و ش��یب پهل��ویافکن��هب��رش مخ��روط ه��ا، ب��اطاق��دیس در باالدس��ت مخ��روط

درص��د، وج��ود65ض��ریب همبس��تگی -افکن��ههای باالدست مخروطدارد. حوضه

ه��ای م��ورد مطالع��ه از نظ��ر مس��احت 85/736 ت���ا 77/3از بس���یار متف���اوت )

( هستند. هکتار از طرف دیگ��ر، ب��ا اف��زایش مس��احت

ه���ا، دبیی باالدس���ت مخ���روطحوض���ه ه��ا ن��یز اف��زایش یافت��ه و امک��انحوض��ه

ها نیز بیشترافزایش برش سطح مخروط:Crosta&Frattini,2004)ش������ود می 277)

بنابراین روش صحیح و علمی در بررسی ه���ا در م���یزان ب���رشنقش ش���یب الی���ه

هاییافکنهها آن است که مخروطمخروط ی باالدس��تکه از نظ��ر مس��احت حوض��ه

مش��ابه هس��تند در ی��ک گ��روه بررس��ی ه��ایافکن��هشوند. در این تحقیق مخ��روط

یمورد مطالعه از نظر مس��احت حوض��هباالدست به سه دسته تقسیم شدند.

ه��ای ب��ای اول ش��امل مخ��روطدس��ته 20 ت��ا 77/3ی باالدس��ت مساحت حوضه

ه��ایی دوم شامل مخ��روطهکتار، دسته 50 ت��ا 20ی باالدس��ت با مساحت حوضه

باش��ند. دس���ته س��وم ش���املهکت���ار می ه��ایه��ایی هس��تند ک��ه حوض��همخ��روط

هکت���ار85/736 ت���ا 50باالدس���ت آنه���ا ی خطیرابط��ه مس��احت دارن��د. بررسی ه��ای دس��تهافکنهبین برش سطح مخروط

هکت�ار( و20 ت��ا 77/3اول )ب��ا مس��احت ها نشانها در باالدست مخروطشیب الیه

ی مس���تقیمی بینده���د ک���ه رابط���همی ها و شیبافکنهپارامترهای برش مخروط

ه��ا ب��ا ض��ریبها در باالدست مخ��روطالیه درص��د وج��ود دارد )ش��کل72همبستگی

ی )ج( رابط��ه6ی ، ب(. ش��کل ش��ماره6 خطی بین دو پ����ارامتر ب����رش س����طح

ه��ا و ش��یب س��اختمانی پهل��ویمخ��روط

Page 13: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

13

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

ه��ایطاق��دیس را در باالدس��ت مخ��روط ده��د. ب��ر اس��اس اینگروه دوم نشان می

خطی مس��تقیمی بین دوش��کل رابط��ه پارامتر مذکو با ضریب همبس��تگی نس��بتا

شود. نمودار درصد( دیده می70مناسب ) ه��ا وی بین ب��رش س��طح مخ��روطرابط��ه

ش��یب س��اختمانی پهل��وی طاق��دیس در ه��ای گ��روه س��وم درباالدس��ت مخ��روط

)د( ارائه شده اس��ت. براس��اس6شکل ی خطی مس��تقیمی ب��ااین ش��کل رابط��ه

درص��د بین ب��رش86ضریب همبس��تگی ها وجودها و شیب ساختمانی الیهمخروط

دارد. ه��ای مرب��وط ب��ه مس��احت بررسی داده

ه��ا وهای آبخ��یز باالدس��ت مخ��روطحوضه

-ه��ا نش��ان میمقدار برش سطح مخ��روط ی آبخ��یزمس��احت حوض��هده��د ک��ه بین

ه��ا و مق��دار ب��رش س��طحافکن��همخ��روط داری وج��ود ن��دارد.ها رابطه معنیمخروط

به عن��وان مث��ال مق��دار ب��رش در س��طح با بزرگترین حوضه74ی مخروط شماره

متر اس��ت. همانگون��هآبخیز، کمتر از یک-ده��د رابط��ه مع��نی نش��ان می7که ش��کل

ی باالدس��تداری بین مس��احت حوض��ه-ها با میزان برش سطح مخروطمخروط

-طوریشود بههای مورد مطالعه دیده نمی ک��ه ض��ریب همبس��تگی بین دو پ��ارامتر

به دست آمده است.09/0مذکور

730.12 + x481.31 = yR 28190.0 =

00.0

00.001

00.002

00.003

00.004

00.005

00.006

00.007

00.008

0 5 01 51

)متر( برشمخروط

ار(هکLت

(

طرو

مخست

الدهبا

وضتح

ساحم

های موردها با میزان برش سطح مخروط: رابطه بین مساحت حوضه باالدست مخروط7شکل مطالعه

نگارندگان مأخذ:بحث

تفاوت در وضعیت تکت��ونیکی و مق��دار-خش��ک در بخشباالآمدگی طاق��دیس دن��ه

ه��ای مختل��ف آن، نقش مهمی در ب��رش های آن ایفا نموده است. ب��اافکنهمخروط

ه��ایتوج��ه ب��ه اینک��ه لیتول��وژی حوض��ه ه��ا از ی��کافکن��هباالدست تمامی مخ��روط

سازند )آسماری( تشکیل شده است، ب��ه ه��اافکنهرسد میزان برش مخروطنظر می

ک��امال تحت ت��أثیر تکتونی��ک باش��د. ش��کل شناسی را از سه مقطع زمین8ی شماره

ه��ای ش��مالخش��ک در بخشطاقدیس دنه ( وC-D(، مرکز )مقطع A-Bغربی )مقطع

-( آن نش��ان میE-Fش��رقی )مقط��ع جن��وب

ه��ای مرک��زی طاق��دیس دارایدهد. بخش-باالآمدگی بیشتر و بنابراین دارای دامن��ه

8ت�ر اس�ت. همچنانک�ه ش�کل های پرشیب ده���د در بخش ش���مال غ���ربینش���ان می

غ��ربی طاق��دیسطاق��دیس، دامن��ه جن��وب باش��د و ش��یبگسل معکوس میدارای یک

ش���رقیی ش���مالآن بیش���تر از دامن���ه (. در بخشA-Bطاق��دیس اس��ت )مقط��ع

(، ش��یبC-Dمرک��زی طاق��دیس )مقط��ع شرقی طاقدیس بیشتر ازی شمالدامنه

غ��ربی اس��ت. در بخشی جن��وب دامن��ه-ی جنوب شرقی طاقدیس، دامنهجنوب

ش��رقیی ش��مالتر از دامن��هشیبغربی کم ی جن��وبدامنهکم(. شیبE-Fاست )مقطع

Page 14: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

14 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره

غربی و همچنین عرض بیش��تر آن ب��اعث

ه��ای زهکش��ی و ایج��ادی ش��بکهتوس��عه های بزرگ��تر ش��ده اس��ت. انطب��اقحوضه

ه�ا ب��ا م�یزان ب�رششیب ساختمانی الی�ه-دهد که رابط��هها نشان میسطح مخروط

���ر وج���ودی مع���نی داری بین این دو متغی نش��ان4دارد. همچنانک��ه نم��ودار ش��کل

ی خطی مس���تقیمی بینده���د رابط���همی ه��ا ب��اها با برش سطح مخ��روطشیب الیه

درص��د وج��و دارد.65ضریب همبس��تگی رس��د ع��دم وج��ود ض��ریبب��ه نظ��ر می

��ر ناش��ی از همبستگی ب��االی این دو متغی ه��ایهای باالدست با مس��احتوجود حوضه

متفاوت باشد. بررسی این تحقیق نش��ان

ه��ایهای ب��ا حوض��هدهد که در مخروطمی (، ض��ریب3ه��ای گ��روه بزرگتر )مخ��روط

ها ب��اهمبستگی بین برش سطح مخروط ه���ا در باالدس���ت مخ���روط،ش���یب الی���ه یاب��د. ض��ریب همبس��تگی بیناف��زایش می

س��وم ب��اه��ای گ��روه برش سطح مخروط ه��ا، بیش��تر از ض��ریبساختمانی الی��هشیب

����ر م����ذکور در همبس����تگی بین دو متغی های کوچکتر )گ��روههای با حوضهمخروط

ده��د( است. این موضوع نش��ان می2 و 1 ه��ایه��ای ب��ا حوض��هافکن��هک��ه مخ��روط

-تغییرات تکتونیکی )شیب الی��هبزرگتر، به ه��ای ب��ات��ر از مخ��روطها( بس��یار حس��اس

حوضه باالدست کوچکتر هستند.

( 4شناسی طاقدیس دنه خشک )محل مقاطع در شکل : مقاطع زمین8شکل مأخذ: نگارندگان

در این تحقی����ق ب����ر اس����اس ش����یب س��اختمانی پهل��وی طاق��دیس، منطق��ه

زون تکتونیکی تقسیم3مورد مطالعه به ه���ای زون9ی گردی���د. ش���کل ش���ماره 1ده��د. زونمیتکتونیکی منطق��ه را نش��ان

ه��ای پرش��یب جن��وب غ��ربی بخشدامن��ه ش��ودغ��ربی طاق��دیس را ش��امل میشمال

(52 تا 47های شماره )باالدست مخروط هاتر از سایر زون پرشیب1قرار دارد. زون

ک���ه می���انگین ش���یباس���ت ب���ه ط���وری 7/69ساختمانی پهلوی طاق��دیس در آن

ه��ای ش��امل بخش2درج��ه اس��ت. زون -مرکزی طاق��دیس اس��ت. می��انگین ش��یب

م��ذکورطاق��دیس در زونساختمانی پهل��وی 3(. زون 2 درج���ه اس���ت )ج���دول8/32

ش��یب ف��رود مح��وری ش��مالمن��اطق کم ش���رقی طاق���دیس راغ���ربی و جن���وب

Page 15: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

15

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

درجه است.5/17در این زون شود. میانگین شیب س��اختمانیشامل می

های تکتونیکی طاقدیس دنه خشک : نقشه زون9شکل

مأخذ: نگارندگان جهت بررسی نقش ش��یب س��اختمانی

ه��ا،افکن��هدر میزان برش س��طح مخ��روط ه�ا درافکن��همیانگین برش سطح مخ��روط

(.2سه زون مذکور به دست آمد )جدول ده��د ک��ه ب��ا نش��ان می2بررس��ی ج��دول

ها، می��انگینافزایش شیب ساختمانی زون یاب��د ب��هه��ا ن��یز اف��زایش میبرش مخروط

ه��اطوریکه میانگین برش سطح مخ��روط متر( با شیب ساختمانی7/9 )1در زون

ب��اال، بیش��تر از می��انگین ب��رش س��طح )ب��ا ت��رتیب3 و 2ه��ای ه��ا در زونمخ��روط

متر( است.7/2 و 14/5 : میانگین شیب ساختمانی پهلوی2جدول

هایطاقدیس و برش سطح مخروط در زونتکتونیکی منطقه مورد مطالعه

میانگینبرش سطح

مخروط

میانگین شیب ساختمانی)درجه(

زون

7/97/69114/58/3227/25/173

مأخذ: نگارندگان دهد که ب��رشها نشان میبررسی داده غ��ربیی جنوبها در دامنهسطح مخروط

ش��رقی طاق��دیس ن��یز دارایو ش��مال ک��ه می��انگینتفاوت زیادی است به طوری

یافکن��ه در دامن��هب��رش س��طح مخ��روط م��تر و در دامن��ه33/3ش��مال ش��رقی

م��تر اس��ت. می��انگین57/5جنوب غربی ش��رقیی ش��ماله��ا در دامن��هش��یب الی��ه

درج��ه و در دامن��ه جن��وب غ��ربی53/22 درج��ه اس��ت. بن��ابراین مق��دار48/34

Page 16: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

16 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره

-ی پرشیبها در دامنهبرش سطح مخروط

تر جنوب غربی طاقدیس بیشترتر و فعال تر ش��مال ش��رقی اس��ت.شیباز دامنه کم

ی ش��مالها در دامن��هی شیب الیهمطالعه دهد ک��ه ش��یبشرقی طاقدیس نشان می

پهل��وی طاق��دیس، ب��ا ی��ک رون��د نس��بتا منظم، از مرک���ز طاق���دیس ب���ه س���مت فرودهای محوری ش��مال غ��رب و جن��وب

یاب��د. جهت نم��ایش نقشغرب کاهش می ف��رود مح��وری در م��یزان ب��رش س��طح

-ها، میزان برش س��طح مخ��روطمخروطهای با حوضه ه��ای دارای مس��احت نس��بتا

مش��ابه از مرک��ز طاق��دیس ب��ه س��مت فرودهای محوری ش��مال غ��رب و جن��وب

ترس��یم8 و 7های ش��ماره شرق در شکل 11 و 10های که شکلشده است. همچنان

دهن��د در مرک��ز طاق��دیس ب��انش��ان می ح���داکثر ش���یب و باالآم���دگی، ب���االترین

ه��ا ایج��ادمقدار برش در س��طح مخ��روط ه��اشده است. با فاصله گ��رفتن مخ��روط

ه�ای پهل�ویازمرکز و ک�اهش ش�یب الی�ه ه��اطاقدیس، میزان برش سطح مخروط

یابد.نیز کاهش می

0

5.0

1

5.1

2

5.2

3

5.3

4

5.4

0 0001 0002 0003 0004 0005 0006 0007 0008 0009

)متر( فاصلهازمرکزطاقدیسبهسمتفرودمحوریشمالغرب

تر()م

طرو

مخطح

سش

بر

ها از مرکز طاقدیس به سمت فرود محوری شمال: کاهش میزان برش سطح مخروط10شکل غربی

مأخذ: نگارندگان

0

5.0

1

5.1

2

5.2

3

5.3

4

5.4

5

0 0001 0002 0003 0004 0005 0006

)متر( فاصلهازمرکزطاقدیسبهسمتفرودمحوریجنوبشرق

تر()م

ط

رومخ

طحشس

بر

-ها از مرکز طاقدیس به سمت فرود محوری جنوب : کاهش میزان برش سطح مخروط11شکل شرقی

مأخذ: نگارندگان میزان برش رأس12ی شکل شماره

ده��د ک��هسه مخروط افکن��ه را نش��ان میمساحت حوضه های باالدست آنه��ا تقریب��ا

براب���ر اس���ت. م���یزان ب���رش مخ���روط ک���ه در انته���ای ف���رود103ی ش���ماره

محوری طاق��دیس )ب��ا ش��یب س��اختمانی

Page 17: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

17

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

کم( ق��رار دارد، بس��یار کم��تر از م��یزان )ب��ا49ب��رش س��طح مخ��روط ش��ماره

ش��یب س��اختمانی بس��یار زی��اد( اس��ت. هاییدهد که در مخروط نشان می9شکل

ه��ای آنه��ا یکس��انک��ه مس��احت حوض��ه است، با افزایش شیب ساختمانی پهلوی

ه��اطاقدیس، میزان برش سطح مخروطیابد.نیز افزایش می

ی با مساحت حوضه103 و 77 ،49های شماره ی نیمرخ توپوگرافی مخروط مقایسه: 12شکل آبخیز تقریبا مشابه

مأخذ: نگارندگان

نتیجه طاقدیس مورد مطالعه که تم��امی آن از سازند آس��ماری تش��کیل ش��ده اس��ت،-بخش��ی از زون س��اختمانی زاگ��رس چین

ش��ود. طاق��دیس درخ��ورده محس��وب می حال رشد دن��ه خش��ک ب��ه س��مت ش��مال

ش��رق در ح��ال توس��عه ی��اغرب و جنوب آم���دگی اس���ت. تف���اوت در مق���دارب���اال

باالآم����دگی ب����اعث تف����اوت در ش����یب های مختلفساختمانی طاقدیس در بخش

-شده است. ب�ا توج�ه ب��ه اینک�ه مخ�روط ها بویژه مقدار برش سطح آنه��ا ب��هافکنه

مقدار باالآمدگی تکتونیکی بسیار حساس ی حاضر نقش تکتونیک وهستند، مطالعه

ش���یب س���اختمانی را در م���یزان ب���رش افکنه در پیرامون طاق��دیسمخروط103

خشک مورد ارزیابی قرار داده اس��ت.دنه-ده��د ک��ه ب��هی این تحقیق نشان مینتیجه

-افکنهطور کلی بین برش سطح مخروط ه��اه��ا در باالدس��ت مخ��روطالی��هها و ش��یب

ی مستقیمی با ضریب همبس��تگیرابطه درصد وج��ود دارد. در این تحقی��ق ب��ه65

منظور بررسی دقی��ق ت��أثیر تکتونی��ک ب��ر ه��ایه��ا،مخ��روطافکن��هب��رش مخ��روط

یموردمطالع��ه ازنظ��ر مس��احت حوض��ه گروه تقسیم ش��دند.3آبخیز باالدست به

-دهد که مخ��روطها نشان میبررسی داده های باالدس��ت بزرگ��ترهای با حوضهافکنه

یه��ای ب��ا حوض��هنس��بت ب��ه مخ��روط باالدست کوچکتر، به باالآمدگی تکتونیکی

تر هس��تند.ها( بسیار حساس)یا شیب الیه ده��دی این تحقیق همچنین نشان مینتیجه

داری بین مس���احتی مع���نیک���ه رابط���ه ها با میزان برشحوضه باالدست مخروط

ه�ای م�ورد مطالع�ه دی��دهسطح مخ��روط همبس��تگی بینکه ض��ریبشود به طورینمی

ب��ه دس��ت آم��ده09/0دو پارامتر مذکور رسد این موضوع ناشیاست. به نظر می

از تفاوت در تکتونیک و مقدار باالآم��دگی خش��کهای مختلف طاقدیس دن��هدر بخش

باش��د. در ح��التی ک��ه تکتونی��ک و س��ایر شناس��ی در ی��کش��رایط اقلیمی و زمین

منطق���ه یکس���ان باش���د، ب���ا اف���زایش ه��ای آبخ��یز در باالدس��تمساحت حوض��ه

ه��اها، مقدار برش سطح مخروطمخروط یتوان��د اف��زایش یاب��د. در منطق��هن��یز می

م���ورد مطالع���ه، وض���عیت تکت���ونیکی خشک بسیار متفاوت است.طاقدیس دنه

Page 18: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

18 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره

در این تحقیق طاقدیس مورد مطالعه به سه زون تکتونیکی تقسیم ش��د. بررس��ی

دهد که میزان ب��رشاین تحقیق نشان می ه��ایافکن��ه در پ��ای دامن��هسطح مخ��روط

( بسیار بیش��تر1پرشیب طاقدیس )زون و2شیب طاق��دیس )زونهای کماز دامنه

( اس������������������������������������������ت. 3 توان نتیجهطور کلی از مطالب فوق میبه

ه��اافکن��هگرفت که برش س��طح مخ��روط-م��ورد مطالع��ه ک��امال مت��أثر از وض��عیت

س��اختمانی پهلوه��ایتکت��ونیکی ی��ا ش��یب طاق���دیس اس���ت. بن���ابراین ش���ناخت

ها بویژه م��یزانافکنهمورفولوژی مخروط ه��ا نقش مهمیافکنهبرش سطح مخروط

در تب���یین و ش���ناخت بیش���تر رفتاره���ای ه��ای زاگ��رس ایف��اتکتونیکی در طاق��دیس

نماید.میمنابع

زی��دی؛رامش��ت، محمدحس��ین؛ س��میه ش��اه-1 (.1388عبدالله سیف؛ مژگان انتظاری )

ت���أثیر تکتونی���ک جنب���ا ب���ر مورفول���وژی یهای درختنگان در منطق��هافکنهمخروط

ش���هداد کرم���ان. فص���لنامه جغرافی���ا و.16توسعه. شماره

روس��تایی،ش��هرام؛ محم��دجعفر زمردی��ان؛-2مقیم )معصومه رجبی؛ غالمرض��ا مق��امی

ه��ای تکت��ونیکی در(. نقش فع��الیت1388 ه��ایافکن��هگیری و گسترش مخروطشکل های جنوبی آالداغ، فصلنامه جغرافیادامنه

.13و توسعه. شماره س���ازمان جغرافي���ايي نيروه���اي مس���لح )-3

ه������اي توپ������وگرافي(. نقش������ه1376.5158-1، شماره 50000/1

(. نقش��ه1342ش��رکت ملی نفت ای��ران )-4 قصر شیرین.1250000/1شناسی زمین

(. نقش���ه1348ش���رکت ملی نفت ای���ران)-5 ش��یت جن��وب000000/1شناس��ی زمین

غرب ایران. (.1385عابدینی،موسی؛ عبدالحمید رجایی )-6

بررسی نقش عوامل م��ؤثر در گس��ترش های ارتفاعات درهافکنهو تکامل مخروط

ه��ا وداغی ب��ا اس�تفاده از روشدی��ز-دی��وان

ه��ایه��ای جدی��د، مجل��ه پ��ژوهشتکنی��ک.1385جغرافیایی. بهار

(. بررس��ی ن��وزمین1376نژاد، احم��د )عباس-7 های ناحی��ه کرم��ان،افکنهساختی مخروط

.25فصلنامه علوم زمین. شماره کش��کی، داوود؛ فریب��ا ک��رمی؛ م��ریممخت��اری-8

(. اش��کال مختل��ف1386خطی��بی )بی��اتی ای در اط���راف ت���ودهافکن���همخ���روط

کوهس��تانی میش��وداغ ب��ا تأکی��د ب��ر نقش ه��ای تکت��ونیکی ک��واترنر در ایج��ادفع��الیت

.1386آنها، فصلنامه مدرس. بهار (. بررس��ی نقش1387مقص��ودی، مه��ران )-9

ژئومورفول��وژیعوام��ل م��ؤثر در تح��ول م���وردی:ه���ا: مطالع���هافکن���همخ���روط

ه��ایافکنه جاجرود، مجله پژوهشمخروط.65جغرافیای طبیعی. شماره

(.1382یمانی، مجت��بی؛ مه��ران مقص��ودی )-10 های گیسویی درنقش بررسی تحول کانال

ه���ا، مطالع���هافکن���هس���طح مخ���روط افکن��ه تنگوئی��ه در چال��هم��وردی:مخ��روط

ه��ای جغرافی��ایی.سیرجان، مجله پژوهش.45شماره

11- Ahnert, F (1998). Introduction to Geomorphology. Arnold, London.

12- Beaumont, P (1972). Alluvial fans along the foothills of the Elburz Mountains, Iran. Palaeogeogr, Palaeoclimatol, Palaeoecol. 12.

13- Azor, A., Keller, E. A, Yeats, R.S (2002). Geomorphic indicators of active fold growth: South Mountain–Oak Ridge anticline, Ventura basin, southern California. GSA Bulletin 114(6).

14- Blair, TC, and McPherson, J G (2009). Alluvial fan processes and forms,In: Abrahams, A D and Parsons, A J (eds) Geomorphology of Desert Environments, 2nd Edn, Springer.

Page 19: cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M2_2.docx · Web viewمطالعات عباسنژاد (1376) نشان داد که تکتونیک نقش مهمی در مورفولوژی

19

ارزی���ابی نقش تکتونی���ک در م���یزان ب���رشرأس ...

15- Bull, W. B (1977). The Alluvial- Fan Environment. Progress in Physical Geography, 1.

16- Burbank, D.W., and Anderson, R.S (2001). Tectonic geomorphology: Blackwell Science, Oxford.

17- Calvache, M.L., Viseras, C., Ferna´ndez, J (1997). Controls on fan development-evidence from fan morphometry and sedimentology, Sierra Nevada, SE Spain. Geomorphology 21.

18- Crosta, G. B., and Frattini, P (2004). Controls on modern alluvial fan processes in the central Alps, northern Italy. Earth Surface Processes and Landforms, 29.

19- Goswami, P K., Pant C C and Pandey, S (2009). Tectonic controls on the geomorphic evolution of alluvial fans in the Piedmont Zone of Ganga Plain, Uttarakhand, India Journal of Earth System Science 118(3).

20- Harvey, A.M (1996). The role of alluvial fans in the mountain fluvial systems of southeast Spain: implications of climatic change. Earth Surface Processes and Landforms 21.

21- Kumar, R, Suresh, N., Sangode, S. J, Kumaravel, V (2007). Evolution of the Quaternary alluvial fan system in the Himalayan foreland basin: Implications for tectonic and climatic decoupling. Quaternary International, 159.

22- Malik, J. N, Sohoni, P. S, Merh, S. S, Karanth, R.V (2001). Active tectonic control on alluvial fan architecture along Kactchh mainland Hill Range, Western India. Zeitschrift fur Geomorphologie N.F. 45 (1).

23- Robustelli, G., Muto, F., Scarciglia, F., Spina, V., Critelli, S (2005). Eustatic and tectonic control on Late Quaternary alluvial fans along the Tyrrhenian Sea coast of Calabria (South Italy). Quaternary Science Reviews, 24.

24- Sorriso-Valvo, M., Antronico, L., Le Pera, E (1998). Controls on modern fan morphology in Calabria, Southern Italy. Geomorphology 24.

25- Viseras, C. and Fernandez (1994). Channel migration patterns and related sequences in some alluvial fan systems.Sedimentary Geology 88.

26- Viseras, C., Calvache, M.L., Soria, J.M., Ferna´ndez, J (2003). Differential features of alluvial fans controlled by tectonic or eustatic accommodation space. Examples from the Betic Cordillera, Spain. Geomorphology, 50.

27- Whipple, K.X. & Trayler, C. R (1996). Tectonic control of fan size: the importance of spatially variable subsidence rates. Basin Research, 8.