cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M9.docx · Web viewحوضه ی آبخيز بندره با مساحت 40/28 کیلومترمربع در استان آذربایجان

1

تفاده ازا اسایش بدت فرسیین ش تعمدل های ...

1391 زمستان 29جغرافیا و توسعه شماره 29/4/1390وصول مقاله :

27/4/1391أييد نهايي : ت 119- 130 صفحات :

BLM و Fargasهای تعیین شدت فرسایش با استفاده از مدلمورد: حوضه ی آبخیز بندره

3وحید غالمی، دکتر 2 دکتر علی اصغر محمدی، 1 مهدی نوجوان

چکیده

شناخت مناطق مختلف یک حوضه آبخیز )به عنوان یک واحد طبیعی برنامه ریزی( از نظر وقوع فرسایش و شدت آن همواره یکی از مهمترین اهداف کارشناسان منابع طبیعی بوده

اند که هرکدام دارایهایی به صورت تجربی ارائه شدهاست. برای رسیدن به این هدف مدل-نقاط قوت و ضعفی می باشند. از جمله مدل هایی که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته

کیلومتر40/28 می باشند که در حوضه ی آبخیز بندره با سطحی معادلBLM وFargasاند مدل های تنها دو عامل فرسایش پذیریFargasواقع در استان آذربايجان غربي اجرا شده است. مدل مربع

شاملBLMنوع سنگ و تراکم زهکشی را در هر واحد سنگی در نظر می گیرد در حالی که مدل هفت عامل فرسايش سطحي، الشبرگ سطحي، پوشش سنگي سطح زمین، آثار تخريب در

سطح زمين، فرسايش شیاری سطحی، آثار رسوبگذاري حاصل از جريان و توسعه ی فرسایش خندقی می باشد که برگرفته از تیپ های فرسایشی می باشد. هدف از تحقیق حاضر بررسی

هریک از مدل های فوق در منطقه ی مورد مطالعه می باشد. نتایج حاصل از دو روش نشان داد وFargasدو كالس فرسايش كم و متوسط در سطح حوضه وجود دارد، بطوري که در روش

% از حوضه داراي شدت27/90% از سطح حوضه دارای شدت فرسايش كم و 72/9همكاران از سطح حوضه ی دارای شدت فرسايش كمBLM 63/50%فرسايش متوسط می باشد و در روش

% از سطح حوضه ی دارای شدت فرسايش متوسط می باشد. همچنین نتایج نشان داد36/49و از سطح اراضی با شدت64/54% از سطح اراضی با شدت فرسايش كم و 206/19در حدود

BLM و Fargas% از سطح حوضه مورد مطالعه در روش 85/73فرسايش متوسط بوده، بنابراین دارای توافق با یکدیگر از نظر شدت فرسایش می باشند.

.BLM، Fargas آبخیز بندره، مدل، شدت فرسایش، فرسایش خندقی، ها:کلیدواژهمقدمه

فرسایش به فرآیندی گفته می شود که طّی آن ذرات خاک از بستر اصلی

خود جدا شده و به کمک یک عامل انتقال دهنده به مکانی دیگر حمل شود

بطوری که بسته به نوع عامل انتقال، های آبی، بادی و یخچالیانواع فرسایش

.(3: 1379)رفاهی، خواهیم داشت ای را در سطحامروزه کمتر منطقه

زمین می توان یافت که در معرض تخریب و فرسایش قرار نگرفته باشد و البته عامل اصلی آن افزایش جمعیّت و

استفاده ی بیش از حد از زمین است . همچنین قابل ذکر(195: 1378)احمدی،

است که فرسایش دارای دو جنبه ی مهم شامل کاهش قدرت تولیدی زمین و

دیگری مزاحمت مواد فرسایش یافته . لذا(3-6: 1372 )قدیری، می باشد

جبران خاک فرسایش یافته برای طبیعت، بویژه در مناطق خشک که

شرایط برای تشکیل خاک بسیار نامساعد است، بسیار دشوار و طوالنی

می باشد. لذا ساکنین این مناطق می بایست در حفظ و جلوگیری از

دانشwwwwwجوی دکwwwwwتری برنwwwwwامه ریزی محیwwwwwط زیسwwwwwت، دانشwwwwwکده محیwwwwwط زیسwwwwwت، دانشwwwwwگاه تهwwwwwران[email protected]

دکwwwwwwتر آبخwwwwwwیزداری دانشwwwwwwگاه آزاد اسwwwwwwالمی، واحwwwwwwد علwwwwwwوم و تحقیقwwwwwwات تهwwwwwwران ) نویسwwwwwwنده مسwwwwwwؤول ([email protected]

-استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیالن، گروه مرتع و آبخیزداری3

2 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، زمستان 29شماره

فرسایش دقت بیشتری مبذول نمایند

زیرا به طور طبیعی در این مناطق هم فرسایش شدیدتر است و هم امکان

)کردوانی،تشکیل خاک کمتر است . بدین ترتیب شناخت مناطق(7: 1377

حساس به فرسایش و رسوبزا و پهنه بندی آن در قسمت های مختلف یک

حوضه ی آبخیز یکی از موارد اساسی در اولویت بندی مناطق جهت کارهای اجرایی حفاظت خاک و آبخیزداری

می باشد. (359-357: 1997) و همکاران0فارگاس

، روشی را ارائه نمودند که در آن با استفاده از دو عامل فرسایش پذیری نوع سنگ و تراکم زهکشی سعی در شناخت

ای رسوبزا )شدتمنابع منطقه ای نمودند.فرسایش( در سطح منطقه

محققین مذکور روش خود را در در شمال Joaquin Costaحوضه ی آبخیز

شرقی اسپانیا با سطحی معادلkm21500آزمودند که دارای درست نمایی

،(537-545: 1378)% بود. احمدی 5/78 در روشی که به نام روش

ژئومورفولوژی ارائه نموده است با شناسی، شیب،های سنگبکارگیری نقشه

هایجهت، ارتفاع و نیز تفسیر عکس هایهوایی توانسته است به رخساره

فرسایش دست یافته و شدت فرسایش را تعیین نماید. قابل ذکر است که ایشان

روش خود را در حوضه ی آبخیز بابا احمدی در زاگرس جنوبی آزموده و آن

-را برای ایران مناسب تشخیص داده ،(270: 1386)است. سالجقه و دلفاری

با مقایسه روش های کیفی به این نتیجه0EPMژئومورفولوژی و کّمی

رسیدند که روش ژئومورفولوژی به علت در نظر گرفتن عوامل بیشتر دخیل

در EPMدر فرسایش نسبت به روش

زیرحوضه ی خسبان حوضه ی آبخیز طالقان نتایج بهتری را ارائه می دهد.

دهد که درهمچنین نتایج آنها نشان می % طبقات فرسایش مشخص65/45

شده حاصل از دو مدل مشابه بوده ،(286: 1386)است. کریمی و همکاران

GIS0 در محیط SATEEC0با کاربرد مدل اقدام به برآورد رسوب زایی و تهیه ی

نقشه ی شدت فرسایش در زیرحوضه ی سد زاینده رود نمودند و به این نتیجه

رسیدند که مقادیر زیاد تولید رسوب و هایتمرکز فرسایش، در ارتفاعات و شیب

ها می باشد. همچنین اینکناری آبراهه تحقیق نشان می دهد که استفاده از مدل

SATEECمی تواند برآورد قابل قبولی از میزان فرسایش سطحی و شیاری در

های آبخیز کشور داشتهسطح حوضهباشد.

در ارزيابي(265: 1371)جالليان درPSIACدهي با مدل مقدار رسوب

حوضه ی آبخيز شمال کارون به اين دارايPSIAC است که مدل نتيجه رسيده

همبستگي خوبي با مقدار رسوب حاصلسنجي بوده است.از ايستگاه رسوب

، در(84-100: 1372)باقرزاده کريمي پژوهشي در زيرحوضه ی اوزون دره از

اوزن به اين نتيجهحوضه ی آبخيز قزل با مقادير PSIACرسيده است که مدل

گيري شده مطابقت خوبي داشتهاندازه را مناسبEPM0است و همچنين مدل

براي ساير مناطق مشابه منطقه یتحقيق دانسته است.

نيز با پژوهشي(169: 1372) صادقي در زيرحوضه ی اوزون دره براي تعيين

ميزان فرسايش و رسوب با استفاده از داگالسف فورنيه و ،PSIAC،EPMهاي مدل

به اين نتيجه رسيده است که0کرک باي0-Fargas0-Erosion Potential Method 0-Sediment Assessment Tool for Effective Control 0-Geographic Information System 01- Erosion Potential Method02-Kirkby

3


ها بوده و بهتر از ساير مدلPSIACمدل نيز از دقت قابلEPMهمچنين مدل

)قبولي برخوردار بوده است. اسدي در بررسي کاربرد مدل(71- 92: 1374PSIACگيري از روش کيفي با بهره

ژئومورفولوژي به اين نتيجه رسيده است که در مناطق داراي آمار رسوب

هاي هواييتوان با تفسير عکسمحدود، مي و انجام مطالعات صحرايي با استفاده از

روش کيفي ژئومورفولوژي، با تغيير ضرايب مدل با توجه به شرايط منطقه

)کوپايي از مدل استفاده نمود. مسلمي به اين نتيجه رسيده( 107-89: 1376

است که انجام روش ژئومورفولوژي در يک يا چند حوضه ی آبخيز که از آمار صحيح و کافي برخوردار بوده و به

صورت کمي درآيد و با مقادير رسوب آيد، کارا بودهاي مقايسه به عملمشاهده

عنوان يک روش ساده وتواند به و مي هاي فرسايش وفراگير در مطالعه

رسوب مورد استفاده قرار گيرد.

روش تحقیقمنطقه ی مورد مطالعه

حوضه ی آبخيز بندره با مساحت استان آذربایجاندر کیلومترمربع 40/28

پیرانشهر و درغربی و شهرستان )شكلقرار گرفته شمال غرب این شهر

و از نظر موقعيت جغرافيايي بين(154 ، 01 و45تا

14، 08 و 45 طول شرقي و 18، عرض36 و 53، 45 تا 36 و 34

شمالي واقع شده است. ه اع حوضداكثر ارتفتر و3110ح م

ر روجي براباع در خ 1487حداقل ارتف

د. مرا می باشطح دریتر از سزام کدره )دره ی داالوان و بنتي حوض جمعي

ه(روجی حوضمت خند.قس مي باشه ارش حوضانگين بتر در487مي ميليم

ارتنه به روش دو مال و اقليم منطق س بسيار مرطوب مي باشد. از نظر كاربري

% اراضي182/1% ديم، 82/11اراضي اغي،18/0زراعي آبي، ي ب % اراض

كوني و 35/0رتعي45/86% مس % مه یمي باشد.ازنظر زمين شناسي حوض

نندجمورد مطالعه در زون یرجان – س ست اين زون يكي ازه اسرار گرفت قه درت كران اساختاري اياي س زون هه و ازرار گرفتور قربی كش بخش غزي وران مركه زون ايرب بمت غ سرقمت شان، از س زون البرز - آذربايجمال به زاگرس چين خورده، از سمت شردد.دود مي گوي محاد- خ به زون مهابود درتي موجنگي و آبرفدهاي س واحه ادوار مختلف وط به ی مرب حوضدهاين واحند. س زمين شناسي مي باشويمال به سمت ش سنگي منطقه از سدتردد و از شتر مي گوب جوان جن

وژيدگرشكلي آنها كاسته ميردد. ليتول گ سنگ-غالب حوضه شامل شيل- ماسه

ك وآهك- كنگلونگ هاي اولترابازي مرا- س . از نظرباشدرسوبات آبرفتي كواترنر مي

لهط گسبتاً متوس ايتكتونيكي توزيع نساه آنهه از جملود دارد كه وج در منطقوهه، ك مي توان به گسل پيرانشهر، دربكربان و غمال قزقاپرفان، شدر ش خ

.(2)شکل داالوان را نام برد


: موقعیت منطقه ی مورد مطالعه1شکل مأخذ : نگارندگان

شناسي حوضه ی آبخيز بندره : نقشه ی زمين2شکل مأخذ : نگارندگان

- تهیه ی نقشه ی زمین شناسی ورقه با1هامواد و روش شرکت ملی نفت1:100000مقیاس

5


ها از آن استفاده شده وایران که در مدلمرز حوضه از آن استخراج گردید )شکل

2.) - تهیه ی نقشه ی توپوگرافی با مقیاس2

ورقه سردشت سازمان1:50000 جغرافیایی نیروهای مسلح جمهوریاسالمی ایران که جهت استفاده در

ها از آنها و تهیه نقشه شبکه آبراههمدلاستفاده شد.

- تهیه ی عکس های هوایی با مقیاس3 سازمان1379 سال 1:40000

نقشه برداری کشور که جهت تدقیق مرحله ی دو مورد استفاده قرارنقشه ی

هایگرفته و نقشه ی شبکه ی آبراهه(.3تدقیق شده به دست آمد )شکل

هاي حوضه ی آبخيز بندره: نقشه ی زمين شناسي همراه با نقشه ی آبراهه3شکل مأخذ : نگارندگان

Fargas- مدل 4 همانگونه که در بخش مقدمه آورده

توسط1997شد این روش در سال فارگاس و همکاران ابداع شده است.-اجرای این مدل شامل مراحل ذیل می

باشد. - تعیین شاخص فرسایش پذیری4-1

حوضه: در این مرحله هر واحد سنگی با ( ارائه شده توسط1استفاده از جدول )

-فارگاس و همکاران میزان فرسایشپذیری مشخص شد.

ها و- روی هم اندازی نقشه ی آبراهه4-2 ( و3نقشه ی واحدهای سنگی )شکل

ارزش گذاری میزان تراکم

دول زهکشی در هر واحد سنگی طبق جه2شماره ی )اس ارائط فارگ( كه توس

.شده است - در نهایت تعیین خطر فرسایش با4-3

)جدول استفاده از ضریب ارزشی وفارگاس ( ارائه شده توسط 3شماره

ضربهمکاران براساس حاصل گذاري شده براي مقاومت سنگارزش

( و تراكم زهكشي1 )جدول به فرسايش بدست (2)جدول در هر واحد سنگي

آمده است.: مقاومت سنگ به فرسایش1جدول

جنس سنگ مقاومت شاخص


به

فرسايش سختی

سنگ های خيليسخت

سنگ های بازیکسنگ های اسیدی

سنگ های دگرگونی ماسه سنگ های سخت

شده

0-20-52-44-5

سنگ های سخت تاسست

سنگ های آهکیخردشوندهدولومیت ها

شیل سنگ های بسیارسست

سنگ های پالستیکیژیپسمارن و رس

3-43-57-86-7

8-109-10

سست آبرفت قديميآبرفت جدبد

4-87-9MOPT 1992: 341 در FAO، 1977مأخذ:

: کالس فرسایش براساس تراکم2جدولزهکشی

کالس

شدتفرسایش

تراکمزهکشیkm/km2

ارزشنسبی

0.12>کم1

->0.1متوسط20.54

->0.5زیاد31.06

->1.0شدید42.08

بسیار5210<=شدید

. درBucko& Mazurova، 1958 مأخذ: Stroosnijder& Eppink, 1993:345

: معیار تعیین کالس خطر فرسایش و3جدولزایی رسوب

ارزش نسبیمیزان خطرکالس10>کم120-10متوسط230-20زیاد340-30شدید440<بسیار شدید5

Fargas at all,1997: 347 مأخذ :

BLM 0- مدل5 این روش توسط دفتر مدیریت اراضی آمریکا ابداع شده است و مراحل اجرای

آن به شرح زیر می باشد. اجرای اینمدل نیز شامل مراحل ذیل می باشد:

- تهیه ی نقشه ی تیپ فرسایش با5-1 استفاده از عکس های هوایی و

بازدیدهای صحرایی طبق جدول تعیین (4( جدول )0S.S.Fامتیاز سطحی خاک )

)رفاهی،ارائه شده در منابع از جمله 1379 :271-269).

- تعیین امتیاز عامل فرسايش5-2 سطحي )توسط آب، باد، نیروی ثقل

با توجه به0-14و...( با دامنه ی عددی ( و بازدیدهای صحرایی.4جدول )

- تعیین امتیاز عامل وجود الشبرگ5-3 0-14سطحي در خاک با دامنه ی عددی

( و بازدیدهای4با توجه به جدول )صحرایی.

- تعیین امتیاز عامل پوشش سنگي5-4 با0-14سطح زمين با دامنه ی عددی

( و بازدیدهای4توجه به جدول )صحرایی.

- تعیین امتیاز عامل آثار تخريب در5-5 با0-14سطح زمين با دامنه ی عددی

( و بازدیدهای4توجه به جدول )صحرایی.

- تعیین امتیاز عامل وجود فرسایش5-6 با توجه0-14شیاری با دامنه ی عددی

( و بازدیدهای صحرایی.4به جدول ) - تعیین امتیاز عامل آثار5-7

رسوب گذاري حاصل از جريان با دامنه ی ( و4 با توجه به جدول )0-15عددی

بازدیدهای صحرایی.ایش5-8ود فرس - تعیین امتیاز عامل وج

ه0-15خندقی با دامنه ی عددی باتوجه ب( و بازدیدهای صحرایی. 4جدول )

0-Bureau of Land management0-Soil Surface Factor

7



- سازمان مدیریت اراضی آمریکا5-9

(B.L.M) وضعیت فرسایش را برحسب جمع نمرات عوامل هفت گانه عرضه کرده

( و طبق این جدول5است )جدول وضعیت کلی فرسایش برای هر تیپ

فرسایشی مشخص می شود. : وضwwعیت فرسwwایش برحسwwب جمwwع5جwwدول

نمرات هفت عامل جمع نمرات عواملوضعیت فرسایش

هفتگانه0-20جزئی21-40کم

41-60متوسط61-80زیاد

81-100خیلی زیاد 271: 1379مأخذ: رفاهی،

بحث و نتایج - جدول و نقشه حاصل از بررسی1

عوامل مورد نیاز جهت تعیین شدت فرسایش در روش فارگاس و همکاران

نشان داده شده4 و شکل 6در جدول است. الزم به توضح است که ارقام

)به3 از ضرب ارقام ستون 8ستون )به دست7( و 1دست آمده از جدول

( به دست آمد.2آمده از جدول

Fargas : نقشه شدت فرسايش به دست آمده از روش4شکل مأخذ : نگارندگان

: نتایج حاصل از اجرای مدل فارگاس و همکاران6جدول شدتفرسایش

امتیاز شدت

فرسایش

امتیاز تراکم

زهکشی

تراکمزهکشی

(km/

طولآبراهه

(km)

سطح(km2)

امتیازحساسی

ت

عالمتنوع و جنس سنگ سنگ روی

9


km2)نقشهسنگ

/1/441041/4293/9104متوسط21

سنگ های اولترابازیک شامل سنگ های هارزبورژیت و

پریدوتیتub

/7/351057/3439/1403كم05

کنگلومرای پلی ژنیک با میان الیه هایی از سنگ آهک و ماسه

سنگKc

1/481081/4728/1متوسط08

593/227

شیل های اسلیتی، ماسه سنگ های فیلیتی، سیلتستون همراه با سنگ آهک های نازک

شیستیK1ph

/6/321026/3313/6936كم15/3

سنگ آهک ریز بلور شامل سنگ آهک های ضخیم، متوسط تا نازک الیه، خاکستری رنگ،

چرتدار ریز بلورین و در بردارنده میکرووماکرو

فسیل های به نسبت فراوان

Kl

/7/461067/44003متوسط4

941/05/7

پادگانه آبرفتی قدیم شامل کنگلومرا با سیمان آهكي،

ماسه ای نسبتاً سستQt1

/8/321028/3384/1421كم08

رسوبات بستر سیالبی به صورت رسوبات ماسه و شن دارای دانه های درشت تا ریز

انباشته های جدید درمسیل های اصلی

Qal

مأخذ: نگارندگان

جدول و نقشه حاصل از بررسی عوامل مورد نیاز جهت تعیین شدت فرسایش در نشان داده شده است. الزم به توضح است که5 و شکل7 درجدولBLMروش

به دست آمد.4 طبق جدول 8 تا 2های از حاصل جمع ارقام ستون9ارقام ستون BLM : نتایج حاصل از اجرای مدل 7جدول

شدتفرسایش

امتیاز شدتفرسایش

امتیا ز

عام7ل

امتیا ز

عام6ل

امتیا ز

عام5ل

امتیا ز

عام4ل

امتیا ز

عام3ل

امتیا ز

عام2ل

امتیا ز

عام1ل

تیپفرسایشی

متوس462667898E1ط

392067888E2كم

5/360657865/4E3كم

متوس451647865E4ط

280063865E5كم

352366567E6كم

مأخذ: نگارندگان


BLM: نقشه شدت فرسايش به دست آمده از روش 5شکلمأخذ : نگارندگان

با توجه به جدول ارائه شده در مدلBLM شود كه( مشاهده مي4 )جدول

هفت عامل در تعيين شدت فرسايش در است بطوري كه چهارنظر گرفته شده

عامل اول مربوط به فرسايش سطحي، عامل پنجم فرسايش شياري، عامل

اي و عامل هفتمششم فرسايش آبراهه شدت فرسايش خندقي را بررسي

مي كند. همچنین با توجه به جدول ارائه و توضيح ذكر شده4شده در مدل جدول

( شش تيپ7 مطابق با جدول )1در بند فرسايش در حوضه ی آبخيز بندره

فارگاس و تشخيص داده شد. مدل همکاران بر پایه ی نقشه ی زمین شناسی

بر پایه یBLMاست در صورتی که مدل نقشه تیپ های فرسایش است. از سوی دیگر مدل فارگاس و همکاران بر پایه ی

اصول نظری دو عامل فرسایندگی )عامل تراکم زهکشی( و عامل

فرسایش پذیری )عامل حساسیت سنگ به فرسایش( پایه ریزی شده است در

هفت عامل در BLM صورتی که درمدل نظر گرفته شده و به مشاهدات صحرایی از جهت تعیین تیپ های

فرسایشی توجه بیشتری صورت گرفته

است.با وجود در نظر گرفتن دو عامل در مدل فارگاس و همکاران و هفت

%206/19در حدود BLMعامل در مدل از سطح اراضی با شدت فرسايش كم و

از سطح اراضی با شدت64/54 فرسايش متوسط و در حالت كلي

% از سطح حوضه ی مورد85/73 دارای BLMو Fargasمطالعه در روش

توافق با یکدیگر از نظر شدت فرسایشمی باشند.

نتیجه BLM و Fargasدر این تحقیق دو مدل

برای تعیین شدت فرسایش ارائه گردید. نتایج نشان داد در روش فارگاس و

% سطح حوضه دارای72/9همكاران % حوضه27/90شدت فرسايش كم و

داراي شدت فرسايش متوسط می باشد سطح حوضهBLM 63/50%و در روش

%36/49دارای شدت فرسايش كم و سطح حوضه دارای شدت فرسايش

متوسط می باشد. همچنین با وجود در نظر گرفتن دو عامل در مدل فارگاس و

درBLMهمکاران و هفت عامل در مدل % ازسطح اراضی206/19حدود

11


از سطح64/54باشدت فرسايش كم و اراضی با شدت فرسايش متوسط و در

% از سطح حوضه ی85/73حالت كلي BLM و Fargasمورد مطالعه در روش

دارای توافق با یکدیگر از نظر شدت فرسایش می باشند. در تحقیقات انجام

شده در زمینه ی فرسایش پذیری می توان)نیا به تحقیقات انجام شده توسط فیض

، اشاره کرد که بر اساس(10: 1374 های مختلف ایران، روشی را بهاقلیم

منظور تعیین حساسیت سنگ ها به فرسایش ارایه نموده است. دامنه ی

عددی که ایشان برای مناطق خشک و 7/0-15نیمه خشک در نظر گرفته اند،

بوده است. در حالی که در روش تحقیق (، دارای1حاضر )بر اساس جدول

بوده که بسیار کلی9 تا 0دامنه ی عددی می باشد لذا می توان به این نتیجه رسید

( را با جدول ارائه شده1که جدول ) توسط فیض نیا که برای شرایط ایران

تهیه شده است، هماهنگ و تکمیل نمود. از دیگر مدل های تعیین شدت

و FAOهای فرسایش می توان به مدلPSIAC ،اشاره(511-545: 1378)احمدی

کرد که دارای عوامل و در نتیجه تعداد پارامترهای اندازه گیری بیشتری

می باشند. لذا در تحقیق حاضر برای بهFargasو BLM اولین بار از دو مدل

صورت مقایسه ای در کشور استفاده شده است. از مزایای مدل های مورد

(Fargasاستفاده در این تحقیق )باالخص کم بودن عوامل و در دسترس بودن نقشه های مورد نیاز)زمین شناسی و

توپوگرافی( می باشد. بنابراین در صورتی که مطالعات در مرحله مقدماتی

و توجیهی باشد می توان از روش فارگاس استفاده نمود، اما در مراحل تفضیلی و دقیق تر می توان از مدل های

استفاده کرد. احمدي و BLMدیگر مانند - براي اجراي مدل(350: 1389)محمدی

وEPMهاي PSIACبه اين نتيجه رسيده است که در

ابتدا بايد حوضه ی آبخيز به واحد، تيپ، رخساره و واحد کاري تقسيم شود و

هايها را در زيرحوضهعوامل مدل

هيدرولوژي يک حوضه آبخيز ارزيابي نمود و ميزان فرسايش و ضريب

ها و کلپذيري زيرحوضهفرسايش حوضه ی آبخيز را محاسبه نمود تا دقت و

هاياطمينان کار در استفاده از مدل تجربي به دست آيد. این در حالی است

وFargasکه در دو مدل مورد مطالعه )BLMای چون( در این تحقیق عوامل اولیه

جنس سازند زمین شناسی و تراکم زهکشی در هر واحد سنگ )در مدل

BLM( و در مدل 2 و 1فارگاس جداول هفت عامل شامل: حرکت توده خاک، پوشش الشبرگ، پوشش سنگی سطح

زمین، قطعات سنگی تحکیم یافته، ها و رشدشیارهای سطحی، فرم آبراهه

و توسعه فرسایش خندقی در نظر ( که دارای نتایج4اند )جدولگرفته شده

اند.از%( بوده85/73قابل قبولی ) آنجایی که با توجه به شرایط طبیعی موجود در کشور مدل خاصی برای

برآورد فرسایش و رسوب به صورت کمی وجود ندارد و اگر هم از مدلی

استفاده شود، یا بیشتر جنبه ی کیفی داشته و یا جزء مدل های وارداتی

محسوب می شود، لذا الزم است و پیشنهاد می شود با مطالعه ی مدل های

مختلف و با در نظر گرفتن عوامل مختلف مؤثر در فرسایش به دنبال ایجاد

مدل های متناسب با شرایط طبیعی کشور باشیم. همچنین با توجه به نتایج،

مدل فارگاس به دلیل در نظر گرفتن عوامل کمتر و در دسترس، جهت تعیین شدت فرسایش در مراحل شناسایی و توجیهی قابل پیشنهاد می باشد همچنین در رابطه با مشکالت مربوط به کمبود

آمار و اطالعات مورد نیاز مدل های مورد های صورت گرفته ازبررسی، در پژوهش

در(340: 1389)احمدی و محمدی، جمله PSIACای که به ارزیابی مدل های مطالعه

با تأثیر عوامل ژئومورفولوژی EPMو اند، با توجه به کمبود آمار وداشته

MPSIACاطالعات مورد نیاز از روش استفاده نکردند و در مقابل با تهیه ی

نقشه ی ژئومورفولوژی و تعیین های ژئومورفولوژی برای تکمیلرخساره


بهره گرفته شد. لذا نمونه ی PSIACمدل

تحقیق ذکر شده مجدداً دلیلی بر اهمیت مدل های کمکی چون فارگاس و عوامل ژئومورفولوژی جهت تکمیل کمبودهای موجود، در رابطه با عوامل مورد نیاز-مدل ها و رسیدن به واقعیت زمینی می

باشد. منابع

(. ژئومورفولوژي1378احمدي، حسن )-1 )فرسايش آبي(،1کاربردي، جلد

انتشارات دانشگاه تهران. چاپ سوم)باتجدید نظر کامل(.

احمدی، حسن؛ علی اصغر محمدی )-2 (. بررسی تخمین رسوب با1389

باEPMو PSIACاستفاده از مدل های تأثیر عوامل ژئومورفولوژی )مطالعه ی

موردی: حوضه ی آبخیز ده نمک(، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات

. شماره17مرتع و بیابان ایران. جلد 3 .

اربرد1374اسدي، محمد)-3ي ک (. بررسايش وPsiacروش رآورد فرس در ب

دهB2رسوب زيرحوضه د زاين- آبخيز سرها بهفهان بيري ازروشرود اص گ

انوژي، پاييژئومورفوله کارشناس نامابعکده منيزداري. دانشد آبخ ارش

طبيعي. دانشگاه تهران.د )-4اقرزاده کريمي، محم (.1372ب

دلارايي مي کرآوردبررساي ب هنجشفرسايش و رسوب و تکنيک هاي س

ايشGISاز دور و ات فرس در مطالعاناک، پايد.خه کارشناسي ارش نام

دانشکده منابع طبيعي تربيت مدرس. (. مطالعات کيفي1371جالليان، احمد )-5

ه یاک در حوضايش خ و کّمي فرس آبخيز شمالي رودخانه کارون، سومينکدهران. دانشاک ايوم خره عل کنگهران و مؤسسگاه ته کشاورزي. دانشتحقيقات خاک و آب وزارت کشاورزي.

(. فرسايش1379رفاهي، حسينقلي )-6 آبي و كنترل آن، انتشارات دانشگاه

تهران. چاپ سوم. (.1386سالجقه،علي؛ صادق دلفاری )-7

مقايسه هاي كيفي ژئومورفولوژي و كّميروشEPMدر برآورد فرسايش و رسوب

)مطالعه موردي: زيرحوضه ی خوسبان حوضه ی آبخيز طالقان، چکیده مقاالت

چهارمين همايش ملي علوم و مهندسي هايآبخيزداري ايران- مديريت حوضه

آبخيز. دانشكده منابع طبيعي دانشگاهتهران.

ا )-8ادقي، حمیدرضه1372ص (. مقايسوب درايش و رسرآورد فرسد ب چنهيز اوزون دره، مجموعه ی آبخ حوض

ها ومقاالت سمينار ملي بررسي سياستبرداري بهينه از اراضي.هاي بهرهروش

(. مقاومت1374فیض نیا، سادات )-9 سنگ ها در برابر فرسايش در اقاليم

مختلف ايران، مجله منابع طبيعي.47ايران. شماره

(. حفاظت خاک،1372قدیری، حسین )-10 ترجمه ی نورمن هادسون. انتشاراتدانشگاه شهید چمران. چاپ سوم.

(. حفاظت1377کردوانی، پرویز )-11 خاک، انتشارات دانشگاه تهران. چاپ

ششم )با تجدید نظر(. كريمي، حسین؛ حسین-12

کریمی وردنجانی؛ سیف ا... قربانی ) در محيطSATEEC(. كاربرد مدل 1386

GISدر برآورد رسوب زایي و تهيه ی نقشه ی شدت فرسايش زيرحوضه ی

آبخيز زاينده رود، چکیده مقاالت چهارمين همايش ملي علوم و مهندسي

هايآبخيزداري ايران- مديريت حوضه آبخيز. دانشكده منابع طبيعي. دانشگاه

تهران. (. بررسي1376کوپايي، محمد )مسلمي-13

و EPMفرسايش و رسوب به روش هايروش ژئومورفولوژي در حوضه

نامه کارشناسيدرکه و سولقان، پايان ارشد آبخيزداري. دانشکده منابع

طبيعي. دانشگاه تهران.14- Del Val, J (1989). Factors de erosion,

Investigationy Cienciam num. 152.15- Fargas, D., Martinez, J. A, and Poch. R.M

(1997). Identification Of Critical Sediment Source Area At Regional Level, Journal of Physics & Chemistry of the earth, 22 (3-4).

16- Mopt (1992). Propuesta del proyecto de directrices. Cuenca Del Ebro. Confederacion Hidrografica Del Ebro-MOPT.

13


17- Stroosnijder, L. and L. A. Eppink (Ed), (1993). Principles of soil and conservation.

Lecture notes of course K200- 500 \ 510. WAU, Wageningen.

Documents

cresg.usb.ac.ircresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M9.docx · Web viewحوضه ی آبخيز بندره با مساحت 40/28 کیلومترمربع در استان آذربایجان