CRNA GORA - mid.gov.me

CRNA GORA

MINISTARSTVO ZA INFORMACIONO DRUŠTVO I TELEKOMUNIKACIJE

IZVJEŠTAJ O RADU ZA 2015. GODINU

Podgorica, februar 2016. godine

Izvještaj o radu za 2015. godinu - Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije

2

SADRŽAJ:

UVOD ..................................................................................................................................................... 3

AKTIVNOSTI ORGANIZACIONIH JEDINICA ............................................................................... 4

DIREKTORAT ZA ELEKTRONSKE KOMUNIKACIJE, POŠTANSKU DJELATNOST I

RADIO-SPEKTAR ........................................................................................................................... 4

DIREKTORAT ZA INFORMATIČKU INFRASTRUKTURU ................................................ 19

DIREKTORAT ZA ELEKTRONSKU UPRAVU ....................................................................... 47

DIREKTORAT ZA PROMOCIJU INFORMACIONOG DRUŠTVA ....................................... 70

ODJELJENJE ZA ELEKTRONSKE REGISTRE ........................................................................ 76

ODJELJENJE ZA MEĐUNARODNE ODNOSE I EVROPSKE INTEGRACIJE .................... 82

ODJELJENJE ZA UNUTRAŠNJU REVIZIJU ............................................................................. 86


3

UVOD

Podsticanje investicija za razvoj fiksnih i mobilnih komunikacionih mreža kroz punu

implementaciju zakona, valorizaciju telekomunikacione infrastrukture u državnom

vlasništvu i valorizaciju digitalne dividende, odnosno frekvencijskog spektra koji je

“oslobođen” po okončanju procesa digitalizacije radio-difuzije, zadaci su kojima je

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije posebno bilo posvećeno u

2015-toj godini. Ovo tim prije, jer realizacija pomenutih aktivnosti garantuje da će

sektor elektronskih komunikacija i dalje biti stub razvoja crnogorske ekonomije, sa

značajnim učešćem u BDP-u, i direktan pokretač razvoja drugih privrednih sektora kroz

brz i lak pristup informacijama.

Istovremeno sa pomenutim aktivnostima, stvaran je ambijent za zdravu konkurenciju

na tržištu elektronskih komunikacija. Prema posljednjem izvještaju Svjetskog

ekonomskog samita o globalnoj konkurentnosti u oblasti ICT-a, Crna Gora prednjači po

razvoju informacionog društva u regionu. Visoko je ocijenjena i kada su u pitanju

government online service index, indeks konkurencije za internet i telefoniju, uspjeh

vlasti u promociji ICT-a, efikasnosti vlasti u upotrebi ICT-a, važnost ICT-a u vladinoj

viziji. Dobili smo dobre ocjene za infrastrukturu i digitalni sadržaj generalno, a po

pokrivenosti teritorije mobilnim signalom dijelimo prvu poziciju sa još 33 države.

Studija Ujedinjenih nacija za 2014. godinu (UN eGovernment Survey 2014) pokazala je

da je po indeksu razvijenosti eUprave Crna Gora na prvom mjestu u regionu. Ovaj indeks

rangira Crnu Goru na visoko 45. mjesto od ukupno 194 zemlje članice Ujedinjenih nacija

i pozicionira je na prvo mjestu u regionu, sa indeksom razvijenosti eUprave (EDGI) od

0,6346. Naša država je svoju poziciju popravila za čak 12 mjesta u odnosu na 2012.

godinu.

Neophodno je naglasiti da je Crna Gora izuzetno visoko ocijenjena i u oblasti e-

participacije i prema posljednjem izvještaju Svjetskog ekonomskog foruma u oblasti ICT

konkurentnosti, što dalje ukazuje na našu lidersku poziciju u regionu na ovom polju.


4

Konstantan rast broja pošiljki naručenih putem interneta uz nizak nivo kontrole

elektronske trgovine u Crnoj Gori razlozi su zbog kojih smo se detaljnije posvetili Analizi

elektronske trgovine i predložili mjere za unapređenje stanja. Sa ciljem da podstaknemo

rast preduzeća u Crnoj Gori, u saradnji sa Investiciono razvojnim fondom aktivirana je

kreditna linija za mala i srednja preduzeća, start-up kompanije i studente za pokretanje

biznisa u oblasti ICT-a.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije u 2015. godini realizovalo je

sve obaveze iz Programa rada Vlade za 2015. godinu. Najvažnije aktivnosti date su u

nastavku Izvještaja o radu za 2015. godinu.

AKTIVNOSTI ORGANIZACIONIH JEDINICA

DIREKTORAT ZA ELEKTRONSKE KOMUNIKACIJE, POŠTANSKU DJELATNOST I

RADIO-SPEKTAR

U Direktoratu za elektronske komunikacije, poštansku djelatnost i radio- spektar vrše

se poslovi koji se odnose na: pripremu tekstova nacrta i predloga zakona, kao i propisa

koji se donose na osnovu zakona u oblasti elektronskih komunikacija, radio- spektra i

poštanske djelatnosti; utvrđivanje univerzalnog servisa koje treba da obezbijedi

operator javne fiksne komunikacione mreže; podsticanje razvoja elektronskih

komunikacija; koordiniranje aktivnosti sa nadležnim organima državne uprave i

Agencijom za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost u vezi sa korišćenjem

radio- frekfencija i elektronskih komunikacionih mreža od značaja za odbranu i

bezbjednost; sprovođenje odluke Vlade o uslovima korišćenja elektronskih

komunikacionih mreža i usluga u vanrednim situacijama; određivanje visine naknada za

registracije i licence u skladu sa zakonom; administrativne i upravne poslove koji se

odnose na davanja saglasnosti na plan namjene radio- spektra i plan raspodjele radio-

frekfencija; predlaganje visine naknada za radio-frekvencije (osim onih namijenjenih za


5

radio- difuziju); zastupanje Ministarstva pred Upravnim i Vrhovnim sudom iz

nadležnosti direktorata; učestvovanje u radu međunarodnih organizacija u oblasti

elektronskih komunikacija, radio- spektra i poštanske djelatnosti; praćenje stanja i

funkcionisanja poštanskog sistema i predlaganje mjera za njegov dalji razvoj i izgradnju;

određivanje opštih uslova za obavljanje poštanskih usluga; propisivanje nomenklature

poštanskih usluga; propisivanje uslova i načina izdavanja poštanskih maraka (marki);

određivanje visine naknade za dobijanje licenci i rješenja o ispunjenosti uslova za

obavljanje poštanskih usluga; obezbjeđivanje sprovođenja zakonskih i podzakonskih

propisa iz oblasti elektronskih komunikacija, poštanske djelatnosti i radio spektra;

preduzimanje aktivnosti i mjera koje se odnose na elektronske komunikacije, poštansku

djelatnost i radio spektar; sačinjavanje informacija i izvještaja o stanju u ovim oblastima

i obavljanje i drugih poslova koji se odnose na elektronske komunikacije, radio- spektar i

poštansku djelatnost i na druge poslove utvrđene propisima.

REALIZOVANE AKTIVNOSTI U POGLEDU POLITIKE RAZVOJA

U toku 2015. godine, u skladu sa Programom rada Vlade i Ministarstva, realizovane su

sljedeće aktivnosti:

Informacija o pristupu internetu u Crnoj Gori i mogućnosti razvoja - III kvartal

Razvoj širokopojasnih usluga danas značajno utiče na razvoj mnogih sektora privrede,

ali i društva u cjelini. Zbog te činjenice, kao i ubrzanog razvoja informaciono-

komunikacionih tehnologija, shvatanja potrebe i značaja razvoja broadband

infrastrukture i pristupa internetu velikih brzina i aktivna politika pristupanja EU,

nametnuli su potrebu da se detaljno analizira stanje na tržištu internet usluga.

Crna Gora je prepoznala značaj širokopojasnog pristupa za razvoj ICT-a, i bitno je

naglasiti da postoji uzročno-posljedična veza između brzine i kvaliteta usluga

širokopojasnog pristupa i infrastrukture, odnosno strukture mreže preko koje se one

pružaju.

Posredstvom širokopojasnih komunikacija omogućava se da se internet stalno ažurira u

realnom vremenu, govorimo već i o velikom protoku informacija u sekundi i

istovremenom pružanju kombinovanih usluga prenosa govora, podataka i video zapisa.

Umrežavanjem ovakve infrastrukture sa tehnologijom, sadržajima i aplikacijama,


6

inovacijama, ljudskim resursima i politikom u ovoj oblasti, kreira se efikasan ambijent za

privredni rast i razvoj.

U Informaciji o pristupu internetu i mogućnosti razvoja dat je sveobuhvatan izvještaj o

pristupu internetu i tehnologijama pristupa, za 2014. i 2015. godinu, a date su i

uporedne analize od 2001. do 2014. godine.

Informacija o stanju na tržištu elektronskih komunikacija - IV kvartal

Svjesni značaja razvoja i primjene ICT-a u Crnoj Gori su u prethodnom periodu

napravljeni značajni koraci u pravcu razvoja ovog tržišta. Kao što je predstavljeno u

Digitalnoj Agendi za Evropu, rast broadband tržišta mora biti državni prioritet kod svih

razvijenih tržišta, jer je široko priznat kao jedna od ključnih platformi za cjelokupni

društveno-ekonomski razvoj. Velike brzine broadband pristupa omogućavaju građanima

i preduzećima da komuniciraju i proizvode na brži i efikasniji način. Od izuzetne je

važnosti da Crna Gora svoje napore usmjeri na obezbjeđivanju ubrzanog razvoja

elektronskih-komunikacionih mreža i usluga, uslova za zdravu konkurenciju na tržištu,

ekonomičnosti i uvođenja novih tehnologija i usluga u ovom sektoru, kao i primjene

međunarodnih standarda i principa.

Na kraju oktobra 2015.godine broj korisnika mobilne telefonije u Crnoj Gori iznosio je

1.094.460 što odgovara penetraciji od 176,52%. U odnosu na isti period prošle godine

broj korisnika mobilne telefonije je veći za 0,1%. Od ukupnog broja korisnika 64,27%

(703.394) su prepaid korisnici, dok je postpaid korisnika 35,73% (391.066). Od

ukupnog broja 1.094.460 korisnika mobilne telefonije u Crnoj Gori, mobilni operator

Telenor je imao 429.115 korisnika, Telekom 355.928 korisnika i M:Tel 309.417 ili

procentualno: Telenor 39,21%, Telekom 32,52% i M:Tel 28,27%.

Ukupan broj priključaka fiksne telefonije na kraju oktobra 2015. iznosio je 154.207. Od

ovog broja priključaka fiksne telefonije Telekom je imao 149.711, a M:Tel 4.496,

procentualno Telekom 97,08%, a M:Tel 2,92%. U odnosu na isti period prošle godine

broj korisnika fiksne telefonije je manji za 6,4%. Od ukupnog broja priključaka fiksne

telefonije u Crnoj Gori na fizička lica se odnosi 87,24% , a na pravna lica 12,76% .


7

Ukupan broj dial-up korisnika koji su tokom oktobra 2015. na ovaj način pristupili

Internetu koristeći mrežu Crnogorskog Telekoma iznosio je 16, što predstavlja pad za 19

korisnika u odnosu na prethodni mjesec.

Ukupan broj širokopojasnih priključaka na kraju oktobra, nezavisno od tehnologije koja

se upotrebljava za pristup iznosi 97.648.

Broj aktivnih priključaka za distribuciju AVM sadržaja do krajnjih korisnika putem

KDS/MMDS/IPTV/DTH platformi za oktobar 2015. godine iznosio je 168.121.

Učešće pojedinih platformi koje se koriste za distribuciju AVM sadržaja do krajnjih

korisnika u oktobru 2015. godine izraženo u procentima je: KDS=15,25%,

MMDS=10,54%, IPTV=38,22% i DTH=35,99%.

Agencija za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost je od početka 2015. godine,

primila 263 žalbe korisnika, od čega, 90% žalbi se odnosi na račun za pružene usluge, i

to u najvecem broju za saobraćaj ostvaren u roamingu, za pozive i internet usluge -

prenos podataka. Prigovori na GPRS roaming potrošnju, kao i korišćenje govornog

saobraćaja u romingu, su izjavljeni od korisnika savremenih telefona i posledica su

nedovoljne informisanosti korisnika sa načinom korišćenja tih telefona.

Informacija o stanju na tržištu poštanskih usluga - IV kvartal

Informacija o stanju na tržištu poštanskih usluga je kroz presjek stanja na tržistu

poštanskih usluga, tržišnih udjela poštanskih operatora, kao i razvoja novih poštanskih

servisa, dala predloge za unapređenje stanja na tržištu poštanskih usluga, odnosno

prikazala da treba povećati kvalitet pružanja poštanskih usluga, povećati racionalnost i

efikasnost u obavljanju univerzalnih poštanskih usluga, primijeniti nove tehnologije,

uvesti nove poštanske servise i nove poštanske proizvode, kao i koristiti mogućnosti

koje pružaju on-line servisi i elektronska trgovina.

Univerzalnu poštansku uslugu, u svim njenim segmentima i na cijeloj teritoriji Crne

Gore, u skladu sa Zakonom o poštanskim uslugama ("Službeni list Crne Gore" broj

57/11), obavlja pravno lice na osnovu posebne licence (univerzalni poštanski operator).

U Crnoj Gori univerzalni poštanski operator je Pošta Crne Gore A.D. Podgorica.


8

Pošta Crne Gore se izdvaja kao operator koji građanima najviše pogoduje kada je u

pitanju povoljnost i jednostavnost usluga, brzina, povjerenje i pokrivenost teritorije koja

je njima potrebna.

Kada su u pitanju online servisi i elektronska kupovina, začuđujuće mali broj poslovnih

subjekata koristi ove usluge. Gotovo četvrtina malih preduzeća, koja imaju 1 do 9

zaposlenih, uopšte ne koristi e-mail. Prilikom kupovine preko interneta i građani i

poslovni subjekti su se izjasnili da za dostavu najčešće angažuju Poštu Crne Gore i da su

najzadovoljniji cijenama ovog poštanskog operatora.

Za unapređenje stanja na tržištu poštanskih usluga treba povećati kvalitet pružanja

poštanskih usluga, povećati racionalnost i efikasnost u obavljanju univerzalnih

poštanskih usluga, primijeniti nove tehnologije, uvesti nove poštanske servise i nove

poštanske proizvode, kao i koristiti mogućnosti koje pružaju on-line servisi i elektronska

trgovina.

Informacija o stanju projekta prelaska sa analognog na digitalne zemaljske

radio difuzne sisteme - III kvartal

Cilj realizacije ovog projekta je podrška Javnom servisu Crne Gore u procesu prelaska sa

analognih na digitalne radio-difuzne sisteme, obezbjeđivanjem potrebne predajničke

opreme i adekvatne obuke stručnih službi privrednog društva „Radio-difuzni centar“

d.o.o., koje se bavi prenosom i emitovanjem radio-difuznih signala za potrebe Javnog

servisa. Projektom IPA 2009 „Radio-difuzni centar“ d.o.o imenovan je za korisnika ovih

sredstava.

Radio Difuzni centar d.o.o. je otpočeo sa simulkast periodom 1. decembra 2014. god.

Period istovremenog emitovanja signala trajao je do 17. juna 2015.godine.

Proces digitalizacije radio difuzije, za stanovništvo je iziskivao određene finansijke

troškove – nabavku STB uređaja. S obzirom na socio-ekonomsku situaciju, određene

ranjive kategorije nijesu bile u stanju da se prilagode ovom procesu i bila im potrebna

dodatna pomoć. Vlada Crne Gore je sa kancelarijom UNDP-a u Crnoj Gori pokrenula

projekat Podrške procesu digitalizacije. Projektom je bila predviđena dodjela besplatnih

uređaja za reprodukciju digitalnog signala građanima koji u momentu prelaska sa

analognog na digitalni signal nijesu bili u mogućnosti da prate televizijske kanale koje su


9

do sada mogli pratiti preko standardnih analognih antena, ukoliko ne posjeduju ovaj

uređaj.

Prema podacima iz Ministarstva rada i socijalnog staranja (evidencija „socijalnog

kartona“), oko 14500 građana u Crnoj Gori su stekli pravo na dodjelu besplatnog STBa, a

korisnici su prava na materijalno obezbjeđenje i ličnu invalidninu, u skladu sa Zakonom

o socijalnoj i dječjoj zaštiti, i istima su besplatno i dodijeljenji.

17. juna 2015. godine, zvanično je ugašen analogni signal, i prešlo se na digitalno

emitovanje programa na čitavoj teritoriji Crne Gore.

Informacija o implementaciji Sporazuma o snižavanju cijena usluge roaming-a u

javnim mobilnim komunikacionim mrežama - II kvartal

Zaključivanjem Sporazuma o sniženju cijena usluge rominga u javnim mobilnim

komunikacionim mrežama u 2014. godini, između Ministarstava nadležnih za oblast

elektronskih komunikacija: Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Republike Makedonije i

Republike Srbije, potpisnici su se saglasili da maksimalne cijene usluga rominga treba

sniziti do nivoa cijena koje važe u Evropskoj uniji odnosno cijena utvrđenih Uredbom o

romingu u javnim mobilnim komunikacionim mrežama unutar Evropske unije, te da će

cijene usluga rominga biti dovedene na nivo cijena iz EU, kada se obezbijedi istovjetna i

istovremena primjena svih obaveza iz Sporazuma od strane zemalja potpisnica.

U vezi s tim, regulatori svih zemalja, potpisnica Sporazuma, su donijeli Odluke o

utvrđivanju maksimalnih cijena za usluge rominga u javnim mobilnim komunikacionim

mrežama, kojima je predviđeno fazno snižavanje cijena rominga, po istovjetno utvrđenoj

dinamici, koje je počelo od 30. juna 2015. godine i trajaće do 30. juna 2017. godine.

Informacija o uspostavljanju Nacionalne tačke internet razmjene

saobraćaja (IXP) - III kvartal

S obzirom na neophodnost daljeg povećanja broja korisnika širokopojasnog pristupa

internetu, kroz povećanje kvaliteta usluga internet pristupa, sniženje cijena usluga i

snažniji razvoj lokalnih internet sadržaja i servisa, pristupilo se uspostavljanju

Nacionalne tačke internet razmjene saobraćaja. Uspostavljanje IXP-a u Crnoj Gori

pospješiće razvoj internet servisa, dovesti do snižavanja cijena usluga interneta,


10

rasteretiti linkove za globalni pristup internetu, poboljšati kvalitet usluge pristupa

internetu i sigurnost komunikacija, obogatiti iskustvo komunikacije, povećati efikasnost

biznisa i privređivanja i uopšte uticati na dalji razvoj cijelog društva, jer ove mreže

omogućavaju i doprinose ekonomskom razvoju, kao i modernizaciji važnih sektora, kao

što su obrazovanje i zdravstvo.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je u cilju što efikasnijeg

uspostavljanja IXP-a formiralo radnu grupu u čijem su sastavu, osim predstavnika

Ministarstva, i predstavnici Agencije za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost,

kao i predstavnici Centra informacionih sistema Univerziteta Crne Gore ( CIS).

Vlada Crne Gore i Univerzitet Crne Gore su dali saglasnost da CIS Univerziteta Crne Gore

bude Nacionalna tačka razmjene internet saobraćaja.

CIS je uspostavio web sajt za IXP na slobodnom domenskom imenu mixp.me

(www.mixp.me) i na istom postavio inicijalne informacije koje je RIPE (Réseaux IP

Européens – sa francuskog "Evropske IP Mreže") tražio za registraciju provajdera i

dodjeljivanje AS broja i IP adresa.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je konstituisalo savjetodavno

tijelo za praćenje i koordiniranje daljeg rada IXP-a, čiji su članovi predstavnisi

Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije, Agencije za elektronske

komunikacije i poštansku djelatnost, Centra informacionih sistema Univerziteta Crne

Gore i predstavnici operatora.

U cilju što boljeg funkcionisanja IXP-a, planiraju se i dalja usavršavanja tima zaduženog

za uspostavljanje IXP-a, a planirane su i promocije ovog projekta.

Na svemu ovome, IXP tim, imao je logističku i finansijsku pomoć od ITU-a, kao i podršku

ISOC-a.

Godišnji izvještaj Pošte Crne Gore AD Podgorica za 2014. godinu - II kvartal

Članom 26 Statuta Pošte Crne Gore AD – Podgorica („Sl. list Crne Gore”, br. 61/11 i

12/13) propisano je da Vlada Crne Gore kao osnivač usvaja godišnje finansijske iskaze


11

sa revizorskim izjašnjenjem i izvještaj o poslovanju Akcionarskog društva i donosi

Odluku o raspodjeli dobiti i pokriću gubitaka.

U toku 2014. godine realizovani su i svi redovni i tekući poslovi:

o realizovani su ugovori i poslovi u domenu: tehničkog i funkcionalnog održavanja

aplikacije "Šalter" kao i njena dorada, tehničkog i funkcionalnog održavanja

network i security sistema, produženja važenja licenci (TrendMicro, OS Microsoft,

MSExchange i dr.).

o realizovano niz ugovora u okviru održavanja (support) manjih podsistema (GPS-

praćenje vozila, call-centar, špedicija , telefonske centrale, MSExchange i sl.).

o realizovani su ugovori: za telekomunikacione operatore, operatera za telegrfski

(telegram) sistem - UNITEL, ugovor za praćenje pošiljaka u međunarodnom

saobraćaju - IPS i drugi.

o vršena kontinualna tehnička supervizija poštanskog sistema i aktivnosti na polju

obnove hardware-a (nabavka putem javnih poziva - računara, štampača i sl.) i

održavanja postojeće opreme u funkcionalnom stanju.

U 2014. godini Pošta Crne Gore je ostvarila dobit u iznosu od 35.198 €.

Pošta Crne Gore A.D. ima problema u vezi sa naplatom troška univerzalnog servisa koji

datiraju još od 2010. godine. Problemi kao i neizvjesnost naplate potraživanja po osnovu

troška univerzalnog servisa ozbiljno ugrožavaju položaj i održivost funkcionisanja

poštanskog sistema i dovode u pitanje održivost univerzalne poštanske usluge koja je

Zakonom definisana kao javni interes države.

Godišnji izvještaj Radio difuznog centra DOO za 2014. godinu - III kvartal

U skladu sa članom 10 Odluke o osnivanju društva sa ograničenom odgovornošću „Radio

difuzni centar“ – Podgorica („Sl. list CG“, br. 21/09, 24/12 i 16/13) i članom 31 Statuta

Radio difuznog centra d.o.o. Vlada Crne Gore kao osnivač daje saglasnost na odluku o

raspodjeli dobiti i pokriću gubitaka i godišnje finansijske iskaze i izvještaje.

U skladu sa Zaključkom Vlade Crne Gore, broj: 08-1543 od 09. jula 2015. godine, kojim je

usvojena Informacija o raskidu Ugovora RDC-a sa nezavisnim revizorom - Uhu Mont

Audit d.o.o., i prihvaćen Predlog za izbor drugorangiranog nezavisnog revizora za


12

reviziju finansijskih iskaza Radio-difuznog centra d.o.o. Podgorica za 2014. godinu, Vlada

Crne Gore dala je saglasnost na Odluku o izboru revizora Odbora direktora Radio-

difuznog centra, kojom je za revizora finansijskih iskaza za 2014. godinu Radio-difuznog

centra d.o.o. izabran BDO d.o.o. Podgorica.

Prelazak sa analogne na digitalnu televiziju, realizovao se kroz zajednički projekat

Delegacije Evropske komisije i Vlade Crne Gore u okviru IPA instrumenata pomoći za

2009. godinu: Pomoć digitalizaciji radio-difuznog sistema. Nastavljeno je sa

aktivnostima na stvaranju preduslova za realizaciju projekta digitalizacije.

Poslovanje RDC se i u 2014. godini odvijalo u otežanim uslovima koji su prevashodno

uslovljeni nelikvidnošću korisnika usluga RDC-a, posebno komercijalnih i lokalnih

emitera. Nastavljen trend veoma niske naplate dugovanja i redovnih faktura, i pored, od

strane RDC-a preduzetih, zakonima predviđenih mjera naplate.

I pored otežanih uslova u kojima se odvijala poslovna aktivnost u 2014. godini, RDC je

uspio da ostvari pozitivan finansijski rezultat - dobit u iznosu od 50.140,29€.

Informacija o finansijskom planu Radio-difuznog centra d.o.o za 2016.

godinu - IV kvartal

Na osnovu člana 10 Odluke o osnivanju društva sa ograničenom odgovornošću „Radio

difuzni centar“ – Podgorica („Sl. list CG“, br. 21/09, 24/12 i 16/13) i člana 31 Statuta

Radio difuznog centra d.o.o. Vlada Crne Gore – Osnivač daje saglasnost na finansijski

plan Društva.

Radio-difuzni centar d.o.o. je preduzeće za prenos i emitovanje radio difuznih, TV i FM

signala. Pored navedenog, djelatnost društva je i prenos podataka i održavanje

cjelokupne emisione mreže na području Crne Gore, iznajmljivanje lokacija, servisne

usluge javnom servisu (TVCG i RADIO CG), ostalim privatnim televizijama (TV VIJESTI,

PINK TV, PRVA TV, i dr.), mobilnim i wimax opreratorima.

Finansiranje poslovanja Radio–difuznog centra d.o.o. se obezbjeđuje iz sopstvenih

prihoda i prihoda po osnovu prenosa i emitovanja signala javnog servisa RTVCG koji se

obezbjedjuje iz Budžeta Crne Gore.


13

Planirani iznos ukupnog prihoda za 2016. godinu je 4.226.500 € i manji je za 0.52% u

odnosu na plan iz 2015. godine, dok su planirani ukupni rashodi za 2016. godinu

4.197.000 € i manji su za 0.99 % u odnosu na 2015. godinu

Finansijskim Planom za 2016. planirana je dobit u iznosu od 29.500 €.

Investicione aktivnosti u 2016.godini, finansiraće se iz raspoloživih sredstava, a na

osnovu zahtjeva korisnika i prioritetnih investicija predviđenih Finansijskim planom.

Prioritet investicija utvrđivaće se na osnovu očekivanih prihoda od investiranih

sredstava kao i potreba utvrđenih programom proširivanja digitalne mreže. Iznos

sredstava potreban za realizaciju planiranih investicionih aktivnosti je 1.449.000€.

IZVRŠAVANJE ZAKONA I DRUGIH PROPISA

1. Vlada Crne Gore je na sjednici održanoj 1. oktobra 2015. godina utvrdila Predlog

Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o poštanskim uslugama. Zakon se nalazi

u Skupštinskoj proceduri.

Predloženim Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o poštanskim uslugama

uređuju se uslovi i način obavljanja univerzalne i drugih poštanskih usluga, kao i druga

pitanja od značaja za obavljanje poštanskih usluga, na način da se postigne usklađenost

sa Izvještajem o skriningu u Poglavlju 8 – Konkurencija (jun 2012. god), Zakonom o

kontroli državne pomoći („Sl.list CG”, br. 74/09 i 57/11) i Pravilnikom o listi pravila

državne pomoći (“Sl.list CG”, br. 34/14 i 2/15).

Na osnovu mišljenja Komisije za kontrolu državne pomoći Zakon o poštanskim

uslugama (“Sl. list CG”, broj 57/2011) bilo je potrebno uskladiti sa pravilima državne

pomoći; sa Prilogom 2 Pravilnika o listi pravila državne pomoći. Naime, nakon detaljno

sprovedene analize navedenog zakona, a na osnovu mišljenja Komisije izvršene su

sljedeće izmjene u dijelu: definisanja sadržaja javne poštanske usluge, pružanja

univerzalne poštanske usluge od strane državnih organa - tzv. akt o povjeravanju, iznosa

kompenzacije uzimajući u obzir direktne i indirektne prihode po osnovu pružanja

poštanskih usluga, razdvajanja komercijalnih i nekomercijalnih aktivnosti i razdvajanja


14

računa, kao i trajanja ugovora/licence za pružanje univerzalne poštanske usluge koji ne

može biti duži od 10 godina.

Univerzalna poštanska usluga, kao usluga od javnog interesa mora biti: dostupna svim

korisnicima poštanskih usluga na čitavoj teritoriji; ponuđena u identičnom obliku svim

korisnicima koji ispunjavaju iste ili slične uslove; dostupna bez diskriminacije (koja

potiče iz političkih, religioznih i ideoloških razloga); stalna, osim u slučaju više sile;

unapređivana u skladu sa tehničkim, ekonomskim i socijalnim okruženjem i potrebama

korisnika poštanskih usluga. Održivost obavljanja univerzalne poštanske usluge

univerzalni poštanski operator obezbjeđuje iz sredstava od prihoda ostvarenih

pružanjem univerzalne poštanske usluge, a ukoliko se navedenim sredstvima ne može

pokriti neto trošak za obavljanje univerzalne poštanske usluge, nedostajuća sredstva,

odnosno gubici u obavljanju univerzalne poštanske usluge obezbjeđuju se iz

kompenzacionog fonda Agencije i iz sredstava budžeta države. Pravo na ostvarivanje

nedostajućih sredstava za pokriće gubitaka u obavljanju univerzalne poštanske usluge

ostvaruje se na osnovu verifikovanog neto obračuna.

Zakon se donosi u cilju postizanja usaglašenosti sa drugim propisima kojima se uređuje

tržište usluga, kao i boljeg regulisanja tržišta poštanskih usluga.

Nakon što je u 2014. godini donijeta sekundarna legislativa za sprovođenje Zakona o

elektronskim komunikacijama, na osnovu ovlašćenja iz Zakona o poštanskim uslugama

donijet je slijedeći podzakonski akt:

2. Uredba o pružanju poštanskih usluga i korišćenju poštanske mreže univerzalnog

poštanskog operatora u slučaju vanrednih okolnosti, objavljena je u „Službenom

listu Crne Gore“, broj 43/15 od 31.07.2015. godine.

Uredba o uslovima i načinu korišćenja poštanske mreže univerzalnog poštanskog

operatora u slučaju vanrednih okolnosti, je na osnovu člana 62 tačka 1 stav 2 Zakona o

poštanskim uslugama („Službeni list CG“, broj 57/11), donijela Vlada Crne Gore.

Uredba propisuje da je univerzalni poštanski operator dužan je da donese plan za zaštitu

i spašavanje u skladu sa propisima kojima se uređuje zaštita i spašavanje.


15

Plan, pored sadržaja propisanog zakonom kojim se uređuje zaštita i spašavanje, sadrži:

prioritetne korisnike u odnosu na druge korisnike poštanskih usluga, vrste poštanskih

usluga koje će se prioritetno obavljati kao i način, mjere i postupke reduciranja

poštanske mreže u zavisnosti od vrste obima i karaktera vanrednih okolnosti, odnosno

rizika od vanrednih okolnosti.

Planovi aktivnosti, odluke i međusobne komunikacije koje se odvijaju za vrijeme

vanrednih okolnosti između učesnika zaštite i spašavanja, univerzalnog poštanskog

operatora i drugih nadležnih subjekata, moraju biti sačinjeni u pisanoj formi.

Univerzalni poštanski operator dužan je da na svojoj internet stranici objavi kontakt

telefone dežurnih službi koje djeluju za vrijeme vanrednih okolnosti, u svakoj jedinici

poštanske mreže.

Korišćenje opreme i usluga koje je univerzalni poštanski operator stavio na raspolaganje

subjektima koji djeluju u vanrednim okolnostima, za vrijeme vanrednih okolnosti, ne

tarifira se.

ODLUČIVANJA U UPRAVNOM POSTUPKU O PRAVIMA I OBAVEZAMA SUBJEKATA

PRAVA

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je kao drugostepeni organ

rješavalo po ranije započetim predmetima u postupku u 2015. godini po 12 žalbi fizičkih

i pravnih lica (10 žalbi koje su izjavljene od pravnih lica i 2 žalbe izjavljene od fizičkih

lica). Od navedenih žalbi usvojeno je 6, a odbijeno 6 žalbi. U istom periodu bile su i 3

tužbe na drugostepena rješenja, od kojih je odlukom Upravnog suda u 1 predmetu

odbijena tužba, dok se u preostala 2 predmeta čeka na odluku ovog suda. U

drugostepenom postupku postoji usmena komunikacija sa strankama koje se interesuju

o stanju predmeta, te o daljim postupanjima. Takođe, pravno neuke stranke se

upozoravaju na njihova prava u postupku.

Drugostepenost u već započetim predmetima se sprovodi shodno materijalnom propisu

- Zakonu o elektronskim komunikacijama ("Sl.list CG", br. 40/13 i 56/13), koji u članu

202 propisuje da se postupci započeti u skladu sa Zakonom o elektronskim

komunikacijama („Sl.list CG“, br. 50/08, 70/09, 49/10, 32/11 i 6/13) okončati po tom

zakonu.


16

Početkom primjene novog Zakona o elektronskim komunikacijama ("Sl.list CG", br.

40/13 i 56/13) Ministarstvo se isključuje iz postupka donošenja odluka u

drugostepenom postupku, osim u predmetima inspekcijskog nadzora, gdje je

Ministarstvo i dalje drugostepeni organ po žalbama na odluke inspektora elektronskih

komunikacija.

PREDUZETE AKTIVNOSTI IZ IZVRŠAVANJA POSLOVA OD JAVNOG INTERESA

1. Proces digitalizacije

Tehnička implementacija projekta digitalizacije crnogorske radio-difuzije realizovala se

kroz dvije faze: Prvu koju je finansirala Delegacija EU u Crnoj Gori, a druga je finansirana

sredstvima iz budžeta Vlade Crne Gore. Ukupan budžet projekta je 2.695.000€, pri čemu

su sredstva u iznosu 1.600.000€ obezbijeđena iz IPA fonda 2009. Preostali dio sredstava

u iznosu od 1.095.000€ obezbijedjen je iz budžeta Crne Gore, u skladu sa obavezama

koje proizilaze iz stava 2 člana 37 IPA implementacione Uredbe

17. juna 2015. godine zvanično je ugašen analogni signal u Crnoj Gori. Time se Crna Gora

pridružila državama koje su se već završile proces digitalizacije. Finalizacijom ovog

projekta Crna Gora je realizovala i obavezu preuzetu pristupnim pregovorima u

Poglavlju 10 - Informatičko društvo i mediji. Osim toga, ispunjene su i obaveze u skladu

sa međunarodnim propisima, kao i sa Zakonom o digitalnoj radio difuziji (“Sl.list CG“, br.

34/11 i 31/12), po čijim odredbama je 17. jun 2015. godine označen kao krajnji rok za

gašenje analognog signala.

2. Roaming sporazum

Sporazum o sniženju cijena usluge rominga u javnim mobilnim komunikacionim

mrežama, zaključen je 29.09.2014. godine u Budvi, između Ministarstava nadležnih za

oblast elektronskih komunikacija u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Republici Makedoniji

i Republici Srbiji.

Sporazumom je predviđeno da su za realizaciju ovog Sporazuma i odredaba Zakona o

elektronskim komunikacijama zemalja potpisnica, nadležna regulatorna tijela za

elektronske komunikacije zemalja potpisnica.


17

Regulatori zemalja potipisnica Sporazuma, u 2015. godini, donijeli su Odluke o

utvrđivanju maksimalnih cijena za usluge rominga u javnim mobilnim komunikacionim

mrežama, a od 30. juna 2015. godine počelo je postepeno snižavanje cijena rominga.

Takođe, regulatori su, u vezi sa realizacijom ovog Sporazuma, ostvarili neophodnu

koordinaciju, kako bi obaveze u svim zemljama potpisnicama ovog Sporazuma počele

istovremeno i kako bi bile istovjetne i redovno su razmjenjivali informacije o

aktivnostima preduzetim u cilju realizacije ovog Sporazuma.

Nadalje, Sporazumom su obavezani predstavnici regulatora da se sastaju najmanje

jednom godišnje radi konsultacija i razmatranja primjene ovog Sporazuma, utvrđivanja

prioritetnih aktivnosti za naredni period, kako bi, po potrebi, preduzeli zajedničke

aktivnosti i zauzeli zajedničke stavove prema domaćim i evropskim organizacijama koje

su nadležne za elektronske komunikacije i prema operatorima elektronskih

komunikacija.

U realizaciji ovog Sporazuma, regulatori svih zemalja su se na sastancima, koji su

uslijedili nakon potpisivanja Sporazuma, opredijelili za donošenje Odluka iz svoje

nadležnosti, tako da su sve zemlje potpisnice pristupile donošenju istih.

Odluke su, od strane nezavisnih regulatora, donijete u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini,

Republici Srbiji i Republici Makedoniji, a sve Odluke stupile su na snagu 30. juna 2015.

godine.

Agencija za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost je Odlukom, operаtorimа

javnih mobilnih komunikacionih mreža koji pružaju javne mobilne komunikacione

usluge na teritoriji Crne Gore: "Crnogorskom Telekom"-u A.D. Podgorica, "Telenor"-u

d.o.o. Podgorica i "M:tel"-u d.o.o. Podgorica, utvrdila dinаmiku snižаvаnjа cijenа

romingа i rokove primjene te dinamike.

Prema sporazumu potpisanom krajem septembra 2014. godine, sa snižavanjem cijena će

se nastaviti i tokom 2016. god. i 2017. god., zaključno sa 30. junom 2017. godine.


18

3. Uspostavljanje nacionalne tačke internet razmjene saobraćaja (IXP)

S obzirom na neophodnost daljeg povećanja broja korisnika širokopojasnog pristupa

internetu, kroz povećanje kvaliteta usluga internet pristupa, sniženje cijena usluga i

snažniji razvoj lokalnih internet sadržaja i servisa, pristupilo se uspostavljanju

Nacionalne tačke internet razmjene saobraćaja.

Uspostavljanje IXP-a u Crnoj Gori pospješiće razvoj internet servisa, dovesti do

snižavanja cijena usluga interneta, rasteretiti linkove za globalni pristup internetu,

poboljšati kvalitet usluge pristupa internetu i sigurnost komunikacija, obogatiti iskustvo

komunikacije, povećati efikasnost biznisa i privređivanja i uopšte uticati na dalji razvoj

cijelog društva, jer ove mreže omogućavaju i doprinose ekonomskom razvoju, kao i

modernizaciji važnih sektora, kao što su obrazovanje i zdravstvo.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je u cilju što efikasnijeg

uspostavljanja IXP-a formiralo radnu grupu u čijem su sastavu, osim predstavnika

Ministarstva, i predstavnici Agencije za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost,

kao i predstavnici Centra informacionih sistema Univerziteta Crne Gore. Funkcionalan

IXP je počeo zvanično sa radom 22. jula 2015. godine. Ministar za informaciono društvo i

telekomunikacije nakon toga je obrazovao Savjetodavno tijelo za praćenje i koordinaciju

daljeg rada Nacionalne tačke razmjene internet saobraćaja (IXP-a), u čijem su sastavu

predstavici Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije, Agencije za

elektronske komunikacije i poštansku djelatnost, Univerziteta Crne Gore i operatora.

Do 31.12.2015. godine povezivanje na IXP je bilo promotivno - bez naknade, dok se

usluge povezivanja na IXP od 01.01.2016. godine naplaćuju po usvojenom Cjenovniku.

OCJENA STANJA I PREDLOG MJERA ZA UNAPREĐENJE STANJA U UPRAVNOJ

OBLASTI

Drugostepeni postupak se vodi na transparentan i zakonit način što dokazuje i činjenica

malog broja uloženih i usvojenih tužbi na drugostepena rješenja.

Za unapređenje stanja u upravnoj oblasti iz djelokruga odgovornosti drugostepenog

organa neophodno je dalje jačanje administrativnih kapaciteta.


19

DIREKTORAT ZA INFORMATIČKU INFRASTRUKTURU

U Direktoratu za informatičku infrastrukturu vrše se poslovi koji se odnose na:

pripremu tekstova nacrta i predloga zakona, kao i propisa koji se odnose na oblasti

informatičke infrastruktue i informacione bezbjednosti; održavanje sistemskih rješenja

koja su implementirana u Data centru, a za koje odgovara Ministarstvo (Exchange

sistem, AD sistem, DNS sistem, PKI sistem); projektovanje računarske mreže državnih

organa i organa državne uprave; održavanje mreže državnih organa; održavanje

sistemskih softvera u Data centru; pripremu i predlaganje programa za nabavku

informatičke opreme i softvera; sprovođenje mjera zaštite informacionih sistema;

održavanje funkcionalnosti data centra; održavanje funkcionalnosti Disaster recovery

sajta; saradnju sa IT sektorom; zaštite od računarskih i bezbjednosnih incidenata na

internetu; upravljanje sajber bezbjednošću na nacionalnom nivo kvalifikacijau; izradu

platforme, načina povezivanja baza podataka i metoda zaštite podataka; izradu planova,

programa rada i izvještaja o radu direktorata; izradu uporednih analiza sa drugim

zemljama u oblasti razvoja informatičke infrastrukture.

U Direkciji za analizu, planiranje i praćenje projekata vrše se poslovi koji se odnose na:

Praćenje i primjenu nacionalnih i međunarodnih propisa, metodologije i standarda u

razvoju ICT projekata i kontrole kvaliteta; davanje smjernica za upravljanje ICT

projektima u skladu sa najnovijim konceptima i standardima iz oblasti Project

Management- a; pripremu strategija, analiza i elaborata o upotrebi ICT tehnologija u

državnim organima; izradu dugoročnih i srednjoročnih planova, programa rada,

izvještaja i informacija iz nadležnosti Direkcije; praćenje realizacije ICT projekata;

unapređenje poslovnih procesa u direkciji; podršku projektima drugih organizacionih

jedinica u dijelu planiranja i upotrebe ICT tehnologija i servisa; planiranje i izrada

pravilnika i procedura iz nadležnosti direkcije; vođenje evidencije prijavljenih problema

u radu sa informatičkom opremom i infrastrukturnim servisima; izdavanje informatičke

opreme i utvrđivanje tehničkih i drugih pravila upotrebe u državnim organima; staranje

o pravilnom prijemu, čuvanju i upotrebi hardvera, softvera, aplikacija i podataka;


20

praćenje savremenih web tehnologija i podrška korisnicima u korišćenju web portala;

praćenje i planiranje upotrebe open source rješenja u državnim organima.

U Direkciji za infrastrukturne servise vrše se poslovi koji se odnose na:

Pripremu zakona, pravilnika i standarda u domenu korišćenja infrastrukturnih servisa;

vođenje baze prijavljenih prekida servisa; praćenje implementacije savremenih

informatičkih dostignuća iz oblasti infrastrukturnih servisa; organizovanje i vršenje

intervencija na infrastrukturi; staranje o pravilnom prijemu, čuvanju i upotrebi resursa

koje koristi infromartička infrastruktura; preduzimanje mjera za povećanje efikasnosti

rada sistema; optimizaciju performansi sistema, posebno u dijelu sistemskog softvera i

hardvera; praćenje i proučavanje trendova iz oblasti hardvera i sistemskog softvera i

predlaganje inovacija i unapređenja postojećeg sistema; sprovođenje mjera sigurnosti

na nivo kvalifikacijau operativnog sistema; održavanje i ažuriranje baze znanja u oblasti

klijentskih operativnih sistema; utvrđivanje tehničkih i drugih pravila upotrebe i

održavanja informatičke opreme u državnim organima; organizovanje komunikacije sa

korisnicima-participantima u IS; održavanje mreže državnih organa, predlozi mjera za

unapređenje mreže; sprovođenje mjera sigurnosti serverske infrastrukture na

primarnoj lokaciji; sprovođenje mjera sigurnosti serverske infrastrukture na Disaster

Recovery lokaciji; sprovođenje mjera sigurnosti i administriranja internog PKI sistema.

U Direkciji za zaštitu od računarskih i bezbjednostih incidenata na internetu ( CIRT )

vrše se poslovi koji se odnose na: usklađivanje aktivnosti lokalnih CIRT timova na

teritoriji Crne Gore; održavanje kontakta sa ostalim državnim organima pravnim i

fizičkim licima po pitanju očuvanja i unaprijeđenja informacione bezbjednosti; razmjenu

informacija sa nacionalnim CIRT- ovima drugih država putem članstva u međunarodnim

organizacijama; prevenciju, obrada i otklanjanje posljedica od računarskih

bezbjednosnih incidenata na internetu i drugih rizika bezbjednosti informacionih

sistema: u smislu pružanja informacija i procjenu stanja informacione bezbjednosti,

provjere ranljivosti sistema, prikupljanje, evidentiranje i obradu podataka o incidentima,

testiranje i primjenu novih softverskih i hardverskih sistema za zaštitu IT resursa;

obradu podataka i otklanjanje posledica u smislu utvrđivanja pojave i težine incidenta,

utvrđivanja uzroka incidenta, posredovanje u kontaktiranju ostalih strana koje su

uključene u incident, izvještavanje drugih CIRT timova, sastavljanje izvještaja i

upozorenja za ostale korisnike, otklanjanje ranjivosti u sistemu, obezbjeđivanja sistema i


21

zaštita od mogućih incidenta;, priručnika, softverskih alata i drugih korisnih informacija

vezanih za sigurnije korišćenje informacionih tehnologija na Web sajtu (www.cirt.me).

REALIZOVANE AKTIVNOSTI U POGLEDU POLITIKE RAZVOJA

Vlada Crne Gore je na sjednici od 2. aprila 2015. godine usvojila Prijedlog osnove za

vođenje pregovora i zaključivanje Sporazuma između Vlade Crne Gore i Vlade Republike

Albanije o saradnji u oblasti informacionih i komunikacionih tehnologija. Sporazumom su

definisani načini ostvarivanja saradnje u ovoj oblasti u okviru važećeg nacionalnog

zakonodavstva. Konkretno, definisana je saradnja u oblasti primjene elektronske uprave

i implementacije elektronskog potpisa, razmjena iskustava u okviru regulative za oblast

telekomunikacija i informacionog društva, kao i međusobna podrška u međunarodnim

organizacijama i drugi oblici saradnje koji imaju za cilj unapređivanje saradnje u oblasti

informacionih i komunikacionih tehnologija.

Vlada Crne Gore je na sjednici od 4. juna 2015. godine usvojila Informaciju o sprovedenoj

proceduri za nabavku Microsoft licenci za državne organe, organe uprave i druge

institucije koje se finansiraju iz budžeta Crne Gore sa pratećim ugovorima.

Vlada Crne Gore je na sjednici od 25. juna 2015. godine usvojila Izvještaj o incidentnim

situacijama na Internetu u Crnoj Gori sa osvrtom na status CIRT timova. Na osnovu

podataka navedenih u ovom Izvještaju, možemo zaključiti da su globalne sajber prijetnje

itekako prisutne u Crnoj Gori, i da se statistika najvećih globalnih sajber prijetnji ne

razlikuje u velikoj mjeri u odnosu na crnogorski sajber prostor. Najbolji način za borbu

protiv sajber prijetnji jeste proaktivno djelovanje i podizanje nivoa svijesti o ovoj

problematici kroz edukaciju građana i korisnika.

Vlada Crne Gore je na sjednici od 22. oktobra 2015. godine usvojila Izvještaj o realizaciji

aktivnosti iz akcionog plana za implementaciju Strategije sajber bezbjednosti u Crnoj Gori

za period 2013-2015. Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije (MIDT) je

pripremilo predmetni Izvještaj na osnovu podataka i informacija dobijenih od strane

nosilaca realizacije pojedinih aktivnosti određenih Akcionim planom i to Agencije za

nacionalnu bezbjednost, Ministarstva odbrane i Ministarstva unutrašnjih poslova

(Uprava policije, Forenzički centar).

Vlada Crne Gore je na sjednici od 19. novembra 2015. godine usvojila Akcioni plan za

implementaciju mjera za snižavanje cijena digitalnih certifikata za 2016. godinu.

http://www.cert.me/


22

Ministarstvo je u saradnji sa Poštom Crne Gore pripremilo akcioni plan u cilju realizacije

zaključaka Vlade i sprovođenja daljih aktivnosti na podizanju nivoa upotrebe digitalnih

certifikata, kao i stvaranju realnih uslova za nižu cijenu digitalnih certifikata u Crnoj

Gori.


Vlada Crne Gore je početkom 2015. godine usvojila Zakon o izmjenama i dopunama

Zakona o informacionoj bezbjednosti. Izmjenama i dopunama zakona je prepoznato

formiranje Nacionalnog savjeta za sajber bezbjednost, kao i potreba definisanja i zaštite

kritične informatičke infrastrukture. Zakon je u skupštinskoj proceduri:

U cilju izvršavanja zakona i drugih propisa donijeti su sledeći podzakonski akti:

o Vlada Crne Gore je na sjednici od 17. septembra 2015. godine usvojila Predlog uredbe

o dopunama Uredbe o mjerama informacione bezbjednosti. Predlogom uredbe dodatno

se reguliše način obezbjeđivanja informacione bezbjednosti u slučaju vanrednih

situacija. Ključni informacioni sistemi, koji implementiraju ključne poslove iz

nadležnosti organa su identifikovani i dat je veći akcenat na uređivanje procedura za

uspostavljanje rezervne lokacije koja će moći da preuzme njihovo funkcionisanje u

slučaju katastrofe i drugih vanrednih situacija. Uredba o dopunama Uredbe o

mjerama informacione bezbjednosti objevljena je u Službenom listu Crne Gore, broj

55/2015 od 30.9.2015. godine objavljena je

Takođe, u Službenom listu, broj 66/2015 od 26.11.2015. godine, objavljeni su pravilnici:

o Pravilnik o načinu otvaranja, suspendovanja i ukidanja naloga na domenu mreže

organa državne uprave;

o Pravilnik o izmjenama pravilnika o aktivaciji, migraciji i povećanju kapaciteta

servisa/usluga na telekomunikacionoj/transportnoj mreži državnih organa.


23

PREDUZETE AKTIVNOSTI U IZVRŠAVANJU POSLOVA OD JAVNOG INTERESA

Projekat WIRELESS MONTENEGRO

U okviru projekta WIRELESS MONTENEGRO, realizuje se implementacija

širokopojasnog pristupa Internetu na bazi bežičnih tehnologija i bezbjednog radio

komunikacionog sistema zasnovanog na TETRA standardu za potrebe javnih i

bezbjednosnih službi.

TETRA sistem

Instaliran je moderni digitalni radio komunikacioni sistem TETRA standarda najnovije

generacije Motorole Dimetre. Karakteristike ovog sistema su da može da ima 64.000

korisnika, 100 baznih stanica, 16.000 nezavisnih grupa korisnika tj. nezavisnih

funkcionalnih cjelina, koje ne čuju ili ometaju jedna drugu i mogućnost rada 8.000

istovremenih veza odnosno razgovora.

Crna Gora je u maju 2015. godine na Konferenciji održanoj u Barseloni zvanično

promovisana kao nova članica Asocijacije i time postala član TETRA asocijacije koja broji

preko 120 članica. Napominjemo das u samo Bosna i Hercegovina i Albanije jedine

zemlje u ovoj regiji koje nemaju ovakvu vrstu komunikacija za bezbjedonosni sektor.

U sistemu je, kroz realizaciju I faze TETRA mreže uključeno 16 baznih stanica, koje sa

glavnom centralom MSO čini TETRA mrežu Crne Gore.

U 2015. godini bilo je preko 3 miliona poziva u ukupnom trajanju od preko 250 časova

razgovora.

WiFi BEŽIČNI INTERNET

Projektom “WiFi bežični internet” građanima je omogućeno da koriste besplatan

internet.

U 2015. godini WiFi bežični internet dobili su i građani Kolašina i Rožaja.

WiFi BEŽIČNI INTERNET je ispunio zahtjeve za pružanjem besplatnog interneta na 36

lokacija u 12 opština u kojima se građani i turisti besplatno povezuju na internet sa

kapacitetom od 50 Mbps. Implementirano je 47 baznih stanica za bežični internet u


24

Podgorici, Nikšiću, Baru, Budvi, Kotoru, Tivtu, Pljevljima, Bijelom Polju, Beranama,

Rožajama, Žabljaku i Kolašinu.

Broj korisnika koji je do sada koristio besplatan WiFi bežični internet iznosi preko 2

miliona.

Prekogranični IPA projekat ‘’Promocija povezivanja širokopojasnim internetom

graničnih oblasti planine Prokletije”

U sklopu prekograničnog IPA projekta realizovan je projekat ‘’Promocija povezivanja

širokopojasnim internetom graničnih oblasti planine Prokletije”, kroz koji je

implementiran širokopojasni pristup internetu u entitetima planinskog područja

Andrijevice, Gusinja, Plava i Rožaja. Besplatan širokopojasni pristup internetu

implementiran je na preko 20 lokacija kao što su planinarski domovi, etno sela i škole.

Takođe, kroz projekat je izvršena digitalizacija muzeja u Ulcinju, čime je ostvarena prva

digitalizacija nekog muzeja u Crnoj Gori. Uspješna implementacija projekta „Promocija

povezivanja širokopojasnim internetom graničnih oblasti planine Prokletije“, ostvarila je

doprinos regionalnom razvoju, poboljšala turističku ponudu i otvorila prostor za

realizaciju drugih prekograničnih projekata u oblasti informacionog društva i za

učvršćivanje odnosa i sa drugim državama našeg regiona posredstvom apliciranja za IPA

projekte finansirane od strane Evropske unije.

PROGRAMSKE, PROJEKTNE I REDOVNE AKTIVNOSTI

Disaster recovery data centar

Direktorat za informatičku infrastrukturu je u 2015. godini pripremio i Informaciiju o

implementaciji servisa na Disaster recovery sajtu sa kojom je predstavljeno postojeće

stanje, servisi koji su instalirani, budući planovi kao i mjere unapređenja.

Disaster recovery sajt (DRS) je rezervna lokacija koja preuzima funkcionisanje sistema,

bez gubljenja podataka i omogućava korisnicima da nesmetano koriste servise

informacionih sistema bez zakašnjenja. DRS nije samo lokacija na koju se smještaju

rezervne kopije podataka, već lokacija koja ima mogućnost da na svojim serverima i

mrežno komunikacionim uređajima čuva podatke u realnom vremenu.


25

Disaster Recovery centar predstavlja dio procesa upravljanja kontinuitetom poslovanja,

koji po definiciji obuhvata identifikovanje i zaštitu kritičnih poslovnih procesa i resursa

neophodnih da se održi prihvatljiv nivo poslovanja, štiteći one resurse i primjenjujući

one procedure i procese koji će omogućiti opstanak organizacije u slučaju katastrofalnog

događaja.

Ovi događaji mogu da budu prirodne katastrofe kao što su poplave i zemljotresi, rizik od

terorističkog napada, pa do događaja kao što su otkaz servera ili nekog drugog dijela

informacione infrastrukture. Suštinski, plan kontinuiteta poslovanja je definisan plan,

sastavljen od unaprijed definisanih procedura i akcija koje propisuju šta treba uraditi

kada dođe do katastrofe koja može imati negativne posljedice na poslovane organizacije.

Postojeći objekat je urađen po svim standardima za ovakve namjene, i predviđao je

implementaciju:

Sistema Video nadzora;

Sistema za kontrolu i dojavu u slučaju provale i požara;

Automatske centrale za gašenje u slučaju požara;

Termotehničke instalacije;

Alternativno napajanje električnom energijom-agregatno napajanje.

Izrada osnovnih funkcionalnosti Disaster recovery site-a i prebacivanje prvih servisa, za

potrebe korisnika državnih organa i organa uprave, planirano je u nekoliko faza, imajući

u vidu raspoloživa sredstva i hardversku opremu kojom raspolažemo.

Cilj cjelokupnog projekta je uspostavljanje optimalne podloge za dalji razvoj

sekundarnog site-a. Poseban značaj je dat stvaranju mrežno-komunikacione

infrastrukture, koja će omogućiti povezivanje svih državnih organa sa Disaster recovery

lokacijom.

DR sajt je povezan optičkim linkom kroz koji se vrši replikacija podataka sa primarnom

lokacijom u Podgorici. Trenutni kapacitet internet linka od 20Mb/s i MIPNet veze 10

Mb/s, ispunjava optimalne zahtjeve instaliranih servisa.

Trenutno implementirani servisi na Disaster Recovery lokaciji:


26

Servis upravljanja korisničkim nalozima AD (Active Directory).

Servis Elektronske sjednice Vlade (ESV)

Informacioni sitem Investiciono razvojnog fonda

Informacioni sistem Ustavnog suda Crne Gore

U protekloj godini nekoliko institucija je podnijelo zahtjeve da svoje ključne servise

implementiraju i na DR lokaciju i u pripremi je migracija Informacionih sistema sljedećih

institucija:

1) Poreska uprava,

2) Fond PIO,

3) Fond za zdravstveno osiguranje

4) Centralna banka Crne Gore

Mrežna infrastruktura

Administracija i održavanje sistema

U proteklom periodu se obavljala svakodnevna administracija sistema, što obuhvata:

- Monitoring sistema;

- Vođenje brige o bezbjednosti sistema;

- Administriranje mrežnih uređaja: ASA Firewall, core L3 svičevi, ruteri i svičevi na

udaljenim lokacijama;

- Pružanje podrške krajnjim korisnicima;

- Saradnja sa provajderom telekomunikacionih usluga.

Mrežno jezgro i udaljene mreže

Tokom 2015. godine implementiran je novi firewall uređaja Check Point sistem, čija je

nabavka realizovana u drugom kvartalu, a takođe su realizovane aktivnosti na:

- uspostavljanju 10 Gb optičke veze između centralnog sviča sa kojeg se rutira

cjelokupan saobraćaj i L3 sviča na kojem je terminisana Microsoft infrastruktura;

- Analizi firewall polisa i ostalih podešavanja na Cisco ASA i Microsoft ISA firewall

platformama, u cilju optimizacije upotrebe javnih adresa i udaljenog pristupa;


27

- Prekofiguraciji LAN mreže u zgradi “Vektre“ koja obuhvata postizanje visoke

dostupnosti na korisničkim svičevima, segmentacija i filtriranje korisnika kroz

firewall polise;

- Postavljanju internog firewall-a koji će kontorlisati pristup dijelu infrastrukture u

Data Centru.

- Instalaciji i konfiguraciji firewall uređaja ispred Kadrovskog informacionog

sistema (KIS) Uprave za kadrove;

- Hostovanju serverske infrastrukture koja se koristi za potrebe Uprave za

inspekcijske poslove;

- Koordinaciji aktivnosti oko izrade lokalne mreže Revizorksog tijela i njihovog

priključenja u mrežu državnih organa.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je u periodu od avgusta do

novembra 2015. godine sprovelo aktivnosti na unaprijeđenju mrežnog jezgra i

bezbjednosti mreže državnih organa kojom administrira.

Unaprijeđenje sistema je podrazumijevalo zamjenu uređaja za kontolu i zaštitu mreže,

upgrade i udvajanje mrežene opreme u koru mreže u cilju obezbjeđivanja redudantnosti i

unaprijeđenje dijela infrastructure koja je zasnovana na Microsoft platformi.

Prethodnom analizom stanja mrežne infrastrukture i bezbjednosti mreže je utvrđeno da

je neophodno uložiti sredstva u nabavku novih uređaja za zaštitu mreže, poboljšati i

optimizovati upotrebu rješenja koje koristimo kroz infrastrukturu zasnovanu na

Microsoft platformi. Takođe, predložena je zamjena i upgrade mrežno komunikacionih

uređaja, kao i njihovo udvajanje u cilju postizanja redudantnosti.

Upgrade mrežne opreme i njihovo udvajanje

- Izvršen je upgrade kompletne mrežno komunikacione opreme u koru mreže (L2 i

L3 svičeva) na najnovije softverske verzije;

- Izvršena je konfiguracija novih L2 svičeva i njihovo udvajanje sa postojećim L2

svičevima, na kojima je terminisana serverska infrastruktura na kojima su

terminisane veze sa postojećim uređajima za zaštitu mreže i kontorlu mrežnog

saobraćaja (Check Point Threat Prevention Appliance, Microsoft ISA Firewall).


28

Instalacija Check Point Threat Prevention 12400 Cluster

Ova faza unaprijeđenja mrežnog jezgra je podrazumijevala instalaciju Check Point

Firewall klastera, a to je obuhvatilo:

- Smještanje uređaja u rek ormar;

- Povezivanje uređaja u mrežno jezgro;

- Inicijalana konfiguracija uređaja – instalacija operativnog sistema, podešavanje

firewall zona, interfejsa, podešavanje high avilability funkcionalnosti, update

softvera;

- Instalacija servera na kojem se nalazi menadžment sistem za upravljanje ;

- Instalacija Check Point monitoring sistema koji nam je pružio informacije o

mrežnom saobraćaju;

- Aktivirane su licence za sve funkcionalnosti Check Point uređaja;

- Preslikana je konfiguracija sa postojećih Cisco ASA FW, koja je podrazumijevala

podešavanje NAT pravila, setovanje polisa, setovanje Ipsec VPN-ova;

- Završeno je setovanje ostalih naprednih funkcionalnosti uređaja kao što su: App

filtering, URL filtering, Threat prevention, IPS,Identity awareness;

- Izvršeno je testiranje svih podešavanja na firewall-u u testnom okruženju;

- Migraciju VPN-ova sa Microsoft ISA FW cluster-a;

- Dodatno setovanje IPS funkcija, App filtering funkcija i drugo;

- Preusmjeravanje domenskih korisnika koji koriste proxy na Check Point.

Instalacija novih rutera za pristup internetu

Ivršena je rekonstrukcija dijela mreže preko kojeg je korisnicima mreže državnih organa

i organa državne uprave bio obezbijeđen pristup internetu.

Izvršena je instalacija dva rutera – modeli Cisco 2921, na kojima je podešen sa strane

provajdera redudantni BGP protokol rutiranja, a sa strane mreže državnih organa HSRP

protokol rutiranja, čime je obezbijeđena i logička i hardverska redudansa.

Instalacija Microsoft ForeFront TMG (Threat Management Gateway) i preuzimanje

servisa sa Microsoft ISA Firewall sistema


29

U ovoj fazi unaprijeđenja mrežne infrastrukture izvršena je migracija servisa kojima se

pristupalo kroz Microsoft ISA Firewall sistem. Projekat je obuhvatio slijedeće korake:

- Instalacija Microsoft ForeFront TMG – Threat Management Gateway (cluster);

- Migracija web servisa sa Microsoft ISA FW na Microsoft TMG FW.

Reinstalacija Microsoft WSUS (Windows Server Update Services) i optimizacija njegove

upotrebe

Analizom WSUS servisa konstatovano je da je neophodno unaprijediti tehničko rješenje i

maksimlano iskoristiti njegovu ulogu u sistemu. Monitoringom mreže, utvrđeno je da

veliki dio mrežnog saobraćaja generišu Windows update-i, koje korisnici preuzimaju

direktno sa interneta.

Cilj optimizacije upotrebe WSUS servisa je:

- Smanjenje potrošnje internet resursa;

- Povećanje bezbjednosti računara i serverske infrastrukture koji koriste Microsoft

platforme;

- Smanjenje količine unutrašnjeg mrežnog saobraćaja, koji je povećan usljed

nepotpune upotrebe WSUS servisa.

Osnovne karatkeristike novog dizajna su:

- Instalacija frontalnog WSUS servera koji će imati ulogu prikupljanja svih

dostupnih Windows Update-a i to u periodu izvan radnog vremena, kako ne bi

opterećivao internet link;

- Reinstaslacija postojećeg WSUS servera, koji će preuzimati WinUpdate sa

forntalnog servera i koji će kroz domenske polise slati Windows update prema

računarima iz AD;

- Za korisnike koji nisu dio domena isu.gov.me, biće obezbijeđeno preuzimanje

update-a sa frontalnog servera.

Novi dizajn mrežnog jezgra u Data Centru MIDT-a

Osnovne karakteristike novog dizajna su:


30

- Check Point Threat Prevention Appliance, kao frontalni uređaj za kontorlu

internet saobraćaja i zaštitu mreže;

- Prestanak upotrebe Microsoft ISA FW i migracija njenih servisa na Microsfot TMG

i Check Point;

- Prestanak upotrebe proxy funkcionalnosti i kontrola pristupa internet kroz

polise na Check Point FW;

- Centralizacija DNS servisa – u cilju bolje adminsitracije i optimizacije, omogućena

je upotreba isključivo Microsoft DNS-ova;

- Kontorla mrežnog saobraćaja na najvišim nivoima (URL filtering, App filtering);

- Zaštita sistema kroz Threat Prevention funkcionalnost na Check Point-u (Anti

spam, Anti bot);

- Zaštita sistema kroz IPS (Intrusion Prevention System) funkcionalnost na Check

Point-u.

Private Cloud

Sistem i virtuelno serversko okruženje je na raspolaganju svim organima državne

uprave preko Self service portala i virtuelno serversko okruženje prema njihovim

zahtjevima sa potrebnim licencama. Na sistemu su vršene slijedeće aktivnosti:

Kreiranje virtualnih mašina(servera);

Instalacija operativnih sistema, instalacija korporativnog antivirusa;

Učlanjivanje servera u domen;

Dodjeljivanje administratorskih naloga i prava za administrator kojima je server

namijenjen;

Provjera rada svih virtuelnih mašina u Cloud okruženju;

Provjera rada svih servisa u Cloud okruženju.

Takođe, realizovane su svakodnevne aktivnosti monitoringa stanja mail servera, domen

kontrolera, servera koji se hostuju na Private Cloud sistemu kao i analiza raspoloživih

resursa u Private Cloud okruženju.

Kako se potrebe državnih organa i organa uprave za uslugama servisa koje pruža

Ministarstvo svakim danom uvećavaju, u drugom kvartalu je realizovana javna nabavka


31

za proširenje storidž sistema sa potrebnim licencama i pratećim softverom čime je

omogućeno fizičko proširenje i raspolpživost sistema za 40TB. Realizovanim

proširenjem storidža omogućeno je da na Cloud sistemu državni organi i organi uprave

mogu implementirati svoje informacione sisteme bez nabavke hardverskih komponenti.

Trenutno je na Cloud sistemu omogućeno i instalirano preko 30 sistema u virtuelnom

okruženju za potrebe državnih organa i organa uprave.

Active directory(AD)

Redovno održavanje Active Directory sistema podrazumijeva:

Kreiranje, brisanje, ispravka (editovanje) korisničkih naloga;

Kreiranje VPN naloga;

Vršenje redovnog backup-a AD na rezervisanim lokacijama;

Redovno vršenje windows update Domen Kontrolera(DC);

Provjera logova na DC kao i permanetna provjera funkcionalnosti svih servisa na

AD;

Resetovanje password korisnicima;

Kreiranje domenskih polisa, njihovo testiranje i nakraju primjena na domenu.

Intervencije u slučajevima nefunkcionisanja ili djelimičnog funkcionisanja

polisa.S obzirom na svakodnevne nove pech-eve za IE, Windows i za različite

aplikacije neophodna je česta intervencija kako bi bile u potpunosti funkcionalne

i primenljive. Kreiranje polisa za posebne namjene kako bi odredjeni servisi

(PKI,update) bili kompatibilni sa AD-om.

Kreiranje novih organizacionih jedinica na AD, kao i distributivnih,

administratorskih i grupnih korisničkih naloga;

Delegiranje prava za pojedine administratore;

Dodjela prava administriranja računarima koji su u domenu;


32

Provjera svih objekata i korisničkih naloga da li su kreirani u skladu sa politikom

domena (imena računara, dodjeljene mail adrese itd.)

Kreiranje DNS rekorda na DC, njihovo ažuriranje i provjera ukupne

funkcionalnosti DNS-a.

Trenutno, AD servis koristi veliki broj korisnika iz svih državnih institucija koje su na

mreži državnih organa, tj. aktivno je 6291 korisničkih naloga. Disable-ovanih korisničkih

naloga je 1016.

Administracija E-mail sistema

Održavanje e-mail sistema podrazumijeva:

Administriranje svih korisničkih e-mail naloga;

Izvršavanje dnevnog, nedjeljnog i mjesečnog bekapa svih mail naloga na domenu;

Svakodnevni monitoring logova na mail serverima;

Proširenje veličine prostora mailbox-a za određene korisnike;

Disable postojećih mail naloga;

Deaktivacija, izmjena određenih mail naloga;

Aktivnosti na otklanjanju problema vezanih za mail servis (konfiguracija mail

naloga, re-instalacija mail klijenata...)

Promijenjena konfiguracija izvršavanja automatskog bekapa uslijed

nemogućnosti izvršavanja bekapa po prethodno konfigurisanim job-ovima;

Trenutni broj e-mail naloga je 6739, a kreirano je ukupno 79 mail polisa.

Broj mail naloga Maibox

baza

600MB

Mailbox

baza

500MB

Mailbox

baza 1GB

Mailbox

baza

10GB

Test

baza

2GB

Disable

mailbox

baza

6739 3154 2651 64 31 3 856


33

Održavanje PKI sistema

U okviru redovnih aktivnosti održavanja PKI sistema realizuje se:

Kreiranje naloga, editovanje i deaktiviranje naloga, opoziv cerifikata, obnova

ključeva certifikata;

Obavještenje korisnika o kreiranim nalozima (certifikatima) i slanje reference

number-a;

Obavještenje Registration Authority (RA) o kreiranim certifikatima i slanje

autorizacionih kodova;

Vršenje redovnog nedjeljnog backup-a na CA server;

Importovanje certifikata na tokenima za pojedine kreirane certificate. Enrolment

za kreirane cerifikate za uredjaje i dodjela tog cerifikata odgovornim licima;

Reset passworda za tokene, inicijalizacija, dodjeljivanje imena tokenu korisnika;

Upgrade TMS servera sa Winows2003 na Windows2008;

Provjera ažuriranja CRL liste i obezbedjivanje najnovije kopije na predvidjenoj

lokaciji.

Početkom godine urađen je redizajn sajta www.pki.gov.me. Vizuelni identitet je usklađen

sa web portalom Vlade Crne Gore. Sajt sadrži podatke o nadležnostima i organizaciji CA

tijela, kontakte ovlašćenih osoba kao i pravnu regulativu i korisnička uputstva, postupak

podnošenja zahtjeva uz mogućnost preuzimanja obrazaca i stranicu za objavu

aktuelnosti u radu CA tijela, kao i stranicu sa odgovorima na najčešće postavljena

pitanja.

Na osnovu obaveze iz Zaključka Vlade CG br. 08-2523/3 od 30. oktobra 2014. godine,

izrađen je Akcioni plan za implementaciju mjera za snižavanja cijena digitalnih

certifikata za 2016. godinu kojim su, pored aktivnosti na izmjeni cjenovne politike Pošte

CG, predviđene aktivnosti promocije digitalnog certifikata i razvoj elektronskih servisa

koji zahtijevaju upotrebu certifikata. Akcioni plan je urađen u saradnji sa Direktoratom

za elektronsku upravu i Poštom Crne Gore.

http://www.pki.gov.me/


34

OSTALE AKTIVNOSTI

U nastavku su prikazane i ostale realizovane aktivnosti predviđene Programom rada za

2015. godinu:

Analiza stanja informatičke infrastrukture državnih organa i organa uprave

sa kojom upravlja Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije

Analiza o stanju informatičke infrastrukture državnih organa i organa uprave sa kojom

upravlja Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije (MIDT), omogućava

jasan uvid u kompletnu informatičku infrastrukturu koja je implementirana. Analizom je

obuhvaćena cjelokupna informatička oprema sa kojom upravlja MIDT, servisi koje

pruža kao i sve logičke veze sistema, koje čine ’’kičmu’’ informatičke infrastrukture koju

održava Ministarstvo.

Ovaj dokument, predstavlja analizu postojećeg stanja i sagledavanje budućih potreba za

unapređenje ICT sistema državnih organa i organa uprave, kao i jasno sagledavanje

potreba za povećanje stepena bezbjednosti svih sistema i podataka.

Sagledavajući cjelokupnu informatičku infrastrukturu i sisteme sa kojima upravlja MIDT

može se konstatovati, da je sadašnje stanje informatičke infrastrukture na zavidnom

nivou. Međutim i kao takav, sistem mora se dalje unapređivati.

Analiza korisničkih i e-mail naloga koji se hostuju u Ministarstvu za

informaciono društvo i telekomunikacije

Ministarstvo upravlja servisom elektronske pošte (e-mail) za potrebe korisnika u

državnim organima i organima uprave. Prijem/slanje e-mail-ova obavlja se preko

Exchange Server-a, koji je visoko integrisan u Active Directory. Osim primarne funkcije

prijema/slanja omogućeno je: dijeljenje adresara, kalendara, antispam zaštita,

automatski backup, web based mail itd. Pristup e-mail nalogu omogućen je preko

domenskog korisničkog imena i lozinke. Svaki e-mail nalog je jedinstven i preporučuje

se korišćenje samo u službene svrhe. Kreiranje/ukidanje e-mail naloga vrši

administrator e-mail sistema.


35

Treba napomenuti da Ministarstvo periodično ažurira spisak e-mail naloga, ali je

obaveza svakog državnog organa da pravovremeno dostavlja podatke o licima koja nisu

više službenici organa ili iz nekog drugog razloga nemaju više dozvolu korišćenja e-mail

servisa, kako bi se pravovremeno izvršila suspenzija tih naloga na sistemu.

Takođe, treba navesti da je u 2015. godini realizovan projekat proširenja i nadogradnje

storidž sistema 3PAR F400 i pripadajućeg sistemskog softvera čime je znatno

unaprijeđen rad e-mail sistema sa kojim je i omogućemo proširenje email boxova

klijentima koji koriste navedeni servis.

Izvršeno je i proširenje (unapređenje) mailbox baza svih korisnika na domenu sa bazom

300 MB na bazu od 600MB;

Upitnik sa kojim će se odrediti kritičnost informatičke infrastrukture

MIDT-a i koji će dati osnove za uvođenje ISO 27001 i ISO 22301

Obradom pripremljenog upitnika će se dati smjernice za određivanje stepena kritičnosti

informatičke infrastrukture i osnova za uvođenje ISO standarda. Poseban akcenat je

posvećen bezbjednosti informasionih sistema kao i kontinuitet poslovanja. Analizirane

su niz metoda za određivanje i procjenu kritičnosti informacionih sistema državnih

institucija kao i prijetnji koje mogu prouzrokovati neželjene posljedice na cjelokupan

sistem. Prijetnje mogu biti prirodne ili prouzrokovane ljudskim djelovanjem.

Metodologija izrade plana oporavka informacionih sistema državnih

institucija u incidentnim sistuacijama

Metodologijom su date smjernice i plan oporavka informacionih sistema državnih

institucija u incidentnim situacijama sa daljim preporukama.

Plan je kreiran kako bi vodio Instituciju kroz proces oporavka sistema i bitnih

organizacionih funkcija. Zaposleni u instituciji će reagovati brzo na bilo koje stanje, koje

može uticati na ometanje važnih poslovnih i organizacionih funkcija. Procedure koje se

nalaze u ovom dokumentu su osmišljene kako bi pružile jasne, koncizne i neophodne

direktive koje se tiču oporavka sistema organizacionih funkcija od prekida u radu

nastalih prirodnim nepogodama i drugim faktorima koji mogu ometati kontinuitet

poslovanja Institucije.


36

Analiza bezbjednosti mreže državnih organa sa predlogom rekonstrukcije i

unapređenja

Analiza sadrži presjek trenutnog stanja, topologiju i bezbjednost mreže, koji se odnosi na

mrežno jezgro uključujući i firewall zaštitu kao i predlog novog dizajna mrežnog jezgra u

skladu sa pratećim trendovima, koji će povećati nivo bezbjednosti unutrašnje mreže i

pristupa internetu.

Plan povezivanja ključnih institucija sa DR lokacijom

Planom je predviđeno povezivanje ključnih institucija Vlade Crne Gore, Predsjednika

Crne Gore, Ministarstva finansija optičkim linkom sa Disaster recovery sajtom sa

pratećom serverskom i komunikacionom opremom čime bi se obezbijedilo

redudantnost linka u slučaju incidentih situacija.

Usvojen je Protokol o hostovanju opreme u kojem se uređuju odnosi korisnika (organa)

i pružaoca usluga (MIDT).

Administracija Portala elektronskih sjednica Vlade

Kao i ranijih godina, korisnicima i administratorima portala pruža se softverska podrška,

kako u pripremi materijala, tako i na samim sjednicama Vlade Crne Gore. Trenutno je na

portalu aktivno preko 200 korisnika, a periodično se vrši ažuriranje naloga na portalu na

osnovu podataka koje dostavljaju ministarstva. Treba napomenuti da postoji obaveza

svih ministarstava da pravovremeno obavijeste Ministarstvo o izmjenama korisničkih

naloga, a sve u cilju sprječavanja neovlašćenog pristupa.

Praćenja realizacije Zaključaka sa sjednica Vlade, kao nova funkcionalnost, postavljena je

na testnom okruženju, i očekuje se njegova primjena u narednoj godini. Na ovaj način,

biće automatizovano praćenje realizacije pojedinačnih obaveza iz Zaključka, koje će

omogućiti svakodnevni pregled statusa obaveza od strane odgovornih lica u GSV-u i

ministarstvima.


37

Web Portal Vlade CG

U toku ove godine, skoro svakodnevno je pružana podrška administratorima portala.

Izvršene su izmjene podportala u smislu kreiranja dodatnih modula i stranica, na zahtjev

sljedećih organa:

- Sekretarijata za razvojne projekte;

- Ministarstva ekonomije – izrađen dodatni dio sajta za potrebe projekta STO,

dodatni dio sajta vezan za Politiku klastera u Crnoj Gori, dio sajta za projekat

COSMO;

- Ministarstva pravde;

- Uprava za zaštitu kulturnih dobara;

- Ministarstvo pravde.

Kreirani su novi sajtovi za sljedeće organe:

- Komisije za kontrolu državne pomoći

- Vojske Crne Gore

- Uprave za zaštitu kulturnih dobara,

a toku je izrada podportala za Lučku upravu i Upravu za igre na sreću.

Ove godine bio je povećan broj zahtjeva za izdavanje digitalnih certifikata u svrhu

administriranja portala sa udaljene lokacije, nakon čega je korisnicima pružena i stručna

pomoć oko instalacije softvera i upotrebe certifikata.

Na osnovu prethodnih planova, urađena je detaljna Analiza upotrebe Web portala Vlade

Crne Gore. Za potrebe analize definisani su osnovi principi i 11 kriterijuma za

ocjenjivanje. Detaljno je ocijenjen svaki od 46 potportala, nakon čega su podaci

kategorisani i predstavljeni kroz opšte ocjene i grafički prikaz ključnih rezultata. U cilju

unapređenja i poboljšanja dosadašnjeg rada i kvaliteta sadržaja portala predložen je

čitav set mjera.


38

Imajući u vidu da je optimizacija u skladu sa ePristupačnošću sve važnija u savremenom

dizajnu i kreiranju internet prezentacija i portala, naročito kada su u pitanju web

sadržaji državnih organa i organa uprave, ministarstvo je u septembru, u saradnji sa

Evropskom komisijom, organizovalo TAIEX ekspertsku misiju na ovu temu.

Takođe, u decembru je izrađen dokument Smjernice za razvoj i održavanje internet

prezentacija državnih organa i organa lokalne samouprave. Ovaj dokument sadrži

preporuke o osnovnim konceptima (sadržaj, grafičko rješenje, dizajn, navigacija...),

bezbjednosti, održavanju, promociji i monitoringu Internet prezentacija. Dio smjenica

koji se bavi e-Pristupačnošću kreiran je na osnovu informacija sa prethodno pomenute

radionice. Ove smjernice su kreirane u cilju definisanja svrhe i načina upotrebe

zvaničnih internet prezentacija ovih organa.

CIRT

Crnogorski nacionalni CIRT je nastavio sa aktivnostima na planu uspostavljanja i

unapređivanja partnerskih odnosa kako na nacionalnom, tako i na međunarodnom

planu, a u cilju bolje i efikasnije borbe protiv sajber kriminala i sajber prijetnji. Na

nacionalnom nivou, CIRT-ME je nastavio sa unapređivanjem mehanizama proaktivnog i

reaktivnog pristupa sajber sigurnosnim incidentima i prijetnjama, kao i jačanjem

institucionalne saradnje među ključnim državnim institucijama i organima lokalne

samouprave koje su prepoznate kao garanti sajber bezbjednosti.

U sklopu svojih svakodnevnih aktivnosti, CIRT vrši prijem, koordinaciju i odgovor na

incidentne situacije, sprovodi aktivnosti na podizanju nivoa svijesti, kako u državnim

institucijama tako i kod građana, radi na jačanju otpornosti informacionih sistema

državnih institucija itd.

Nastavljene su aktivnosti predviđene Zaključkom Vlade br: 08-1494 od 2. jula 2015.

godine na osnovu Izvještaja o informacionoj bezbjednosti sa osvrtom na status CIRT

timova u Crnoj Gori kojim se zadužuju državni organi, organi državne uprave, organi

jedinica lokalne samouprave, pravna lica sa javnim ovlašćenjima i druga pravna i fizička

lica koja ostvaruju pristup ili postupaju s podacima da, u saradnji sa Nacionalnim CIRT-

om, nastave sa koordinacijom aktivnosti na uspostavljanju CIRT timova. Do izrade ovog

izvještaja, formirani su lokalni CIRT timovi u sljedećim institucijama:


39

R.br. Institucija

1. Agencija za nacionalnu bezbjednost

2. Agencija za zaštitu konkurencije

3. Agencija za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup

informacijama

4. Direkcija za zaštitu tajnih podataka

5. Državna revizorska institucija

6. Ministarstvo finansija

7. Ministarstvo kulture

8. Ministarstvo odbrane

9. Ministarstvo pravde

10. Ministarstvo saobraćaja i pomorstva

11. Opština Berane

12. Opština Cetinje

13. Opština Kotor

14. Opština Pljevlja

15. Poreska uprava

16. Sekretarijat za zakonodavstvo

17. Uprava carina

18. Uprava policije

19. Uprava pomorske sigurnosti Bar

20. Uprava za antikorupcijsku inicijativu

21. Uprava za javne nabavke

22. Uprava za nekretnine

23. Uprava za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma

24. Uprava za šume

25. Uprava za zaštitu kulturnih dobara

26. Vrhovno državno tužilaštvo

27. Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju

28. Zavod za statistiku - Monstat


40

Shodno Akcionom planu Metodologije izbora kritične informatičke infrastrukture

realizovane su slijedeće aktivnosti:

Kreirana je Lista podsektora i operatora kritičnih usluga/proizvoda. Lista

podsektora i operatora je definisana, dok će kritične usluge i proizvodi biti

definisani u okviru finalnog dokumenta za definisanje kritične informatičke

infrastrukture.

U drugom kvartalu 2015. godine pokrenuta je izrada detaljne Analize stanja

informacionih sistema drzavnih organa, a koji pripadaju već definisanim

kritičnim sektorima.

Izrađen je Upitnik koji je proslijeđen operatorima kritičnih usluga i proizvoda.

U prvom kvartalu je usvojen Izvještaj o realizaciji aktivnosti iz akcionog plana za

implementaciju Strategije sajber bezbjednosti u Crnoj Gori za period 2013-2015. godine.

Uvidom u status realizacije Akcionog plana za implementaciju Strategije, evidentna je

intenzivna aktivnost nadležnih organa u ispunjavanju zacrtanih strateških ciljeva kojim

su, do sada, uspješno implementirali veći dio aktivnosti utvrđenih Akcionim planom.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije, uz podršku Svjetske banke, a u

saradnji sa Univerzitetom u Oksfordu, 2015. godine je izradilo Metodologiju za procjene

modela zrelosti kapaciteta za sajber bezbjednost u skladu sa najboljom međunarodnom

praksom. Stručnjaci za sajber bezbjednost su tijesno sarađivali sa Vladom i odgovornim

institucijama iz javnog i privatnog sektora oko preispitivanja načina izrade politike,

pravnih i regulatornih okvira, politike i prakse u vezi sa informisanjem o sajber

bezbjednosti, obrazovanja i obuke, kao i usvajanja međunarodnih standarda i

tehnologija za sajber bezbjednost. Stručnjaci su se usredsredili na trenutno stanje u

Crnoj Gori, uključujući relevantne inicijative politike javnog sektora, kao i mogućnosti za

obrazovanje i obuku u oblasti sajber bezbednosti u javnom i privatnom sektoru, i

iskustvo u privatnom sektoru u vezi sa otklanjanjem rizika po sajber bezbednost.

U drugom kvartalu 2015.godine, usvojene su Smjernice za bezbjednost i zaštitu

informacija u sajber prostoru pa je shodno tome izrađena i brošura. Ove smjernice

definišu način na koji treba informacioni sistem učiniti bezbjednim i kako zaštititi

njegove tehnološke i informacione vrijednosti koje obezbjeđuju povjerljivost, integritet i

raspoloživost informacionog sadržaja, sistema i procesa unutar organizacije.


41

U septembru 2015. godine, MIDT je, u saradnji sa ITU, organizovao sajber vježbu (cyber

drill) za CERT/CIRT timove iz Evrope. Glavni cilj održavanja sajber vježbe je pružanje

prilike timovima da, kroz simulacije sajber napada, testiraju svoja znanja i sposobnosti

pri odgovoru na iste. Događaju je prisustvovalo više od 50 učesnika iz zemlje i

inostranstva, i to Austrije, Bosne i Hercegovine, Bugarske, Hrvatske, Litvanije, Rumunije,

Slovačke, Srbije, Francuske, Švajcarske. Među njima su bili predstavnici Nacionalnih

CIRT timova, uglednih svjetskih i domaćih kompanija, akademija i drugi. Predavači na

seminaru bili su eksperti iz Svjetske banke, Nuixa, Fire Eye-a, Instituta za sajber

kriminal, Silenseca, Inteliuma i ABI researcha koji je bio i jedan od glavnih sponzora

ovog događaja.

CIRT je uspostavio saradnju sa ekspertima iz Estonije, i putem NATO SPS programa

planira organizovanje obuke za CERT/CIRT timove iz oblasti sajber bezbjednosti pod

nazivom “CSIRT Training”. Obuka je planirana za februar 2016. godine.

U sklopu svojih svakodnevnih aktivnosti CIRT je nastavio sa uspješnim radom na

rješavanju prijavljenih incidenata, kao i sprovodjenjem aktivnosti na podizanju nivoa

svijesti, kako u državnim institucijama tako i kod građana. Slijedi tabela prijavljenih

incidenata za 2015.godinu, kao i poređenje sa prethodne tri godine:

Statistika incidenata prijavljenih CIRT-u

Napad na

web

sajtove i IS

Prevare

putem

Interneta

Zloupotreba

profila na

društvenim

mrežama

Neprikladan

sadržaj na

Internetu

Ostali

2012 3 2 - 1 -

2013 5 3 10 - 4

2014 5 6 20 5 6

2015 6 17 38 19 52

UKUPNO 19 28 68 25 62


42

Godina Broj predmeta

2012 6

2013 22

2014 42

2015 132

UKUPNO 202

Ukupan broj prijava po godinama

CIRT je, u saradnji sa Societe Generale bankom, održao prezentaciju za njihove klijente

na temu “Rizici u elektronskom poslovanju i mehanizmi zaštite u Internet bankarstvu”.

Član CIRT-a je prisustvovao INFOSEK konferenciji, jednom od glavnih događaja za

informacionu bezbjednost u Sloveniji. U okviru dvije prezentacije koje su održane od

strane MIDT-a, predstavljena je uloga, funkcija i načini operacije crnogorskog

Nacionalnog CIRT tima, kao i sugurnosna rješenja za monitoring mreže i vizija daljeg

unapređenja sajber bezbjednosti kao cjeline. Osim kompanija iz Slovenije tu su bili

prisutni i internacionalni i regionalni predstavnici. Širok spektar tema je prezentovan,

odnosno zaštite informacionih sistema državnih organa, bankarskog sektora,

specijalizovani softveri za zaštitu od konkretnih prijetnji, npr zaštita od "kripto-lokera"

itd.

Članovi CIRT-a su učestvovali u emisijama i u pripremi odgovora na temu aktuelnih

pitanja vezanih za sajber bezbijednost i sajber kriminal za razne medijske kuće.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je jedan od partnera u okviru

TEMPUS projekta za unapređenje sajber obrazovnog programa Crne Gore

“Enhancement of cyber educational system of Montenegro”. Zavrešene su aktivnosti na

prva tri radna paketa. U sklopu četvrtog radnog paketa započete su aktivnosti na

održavanju obuka i treninga o podizanju svijesti za različite ciljne grupe, kao i predlog i

kreiranje plana i pripreme daljih aktivnosti za unaprjeđenje obrazovnog programa za

sajber bezbijednost u Crnoj Gori.


43

Aktivnosti pri izradi Informacije o zaštiti informacionih sistema kritične informatičke

infrastrukture sa predlogom unapređenja, kojim su prikazani kritični djelovi

informacionog sistema sa predlogom tehničkog rješenja za unaprijeđenje istih.

Redovne aktivnosti na ažuriranu licenci za Microsoft proizvode i redovno aktiviranje

ključeva licenci putem portala. Takođe, postoji stalna komunikacija sa kancelarijom

Microsoft u Crnoj Gori sa jedne strane i ostalim korisnicima sa druge strane. Kada je u

pitanju održavanje korporativnog antivirus rješenja (Symantec), ono podrazumijeva

redovnu kontrolu glavne konzole i praćenje svih logova na sistemu.

Javne nabavke iz nadležnosti direktorata

U 2015. godini realizovani su slijedeći postupci javnih nabavki:

- postupak javne nabavke za izbor najpovoljnije ponude za održavanje Internog CA;

- postupak javne nabavke za izbor najpovoljnije ponude za isporuku klijentskih

antivirus licenci za potrebe državnih organa i organa uprave;

- postupak javne nabavke za zakup GE optičkih linkova;

- postupak javne nabavke za zakup internet kapaciteta;

- postupak javne nabavke za zakup MPLS i ostalih MPLS linkova;

- postupak javne nabavke bezbjednosnog uređaja za data centar - Security Appliance

for Data Center (Next Generation Firewall);

- postupak javne nabavke opreme za proširenje storidž sistema za potrebe Private

Cloud-a.

Podrška korisnicima u državnim organima i organima uprave

Svakodnevno se pruža podrška korisnicima iz državne uprave a prijave se evidentiraju

na posebniom portalu podršku. U sljedećoj tabeli je dat spisak prijava koje su

evidentirane za pojedinačnu vrstu problema. Ukupno je evidentirano 566 naloga.


44

Vrsta problema Broj intervencija

Problemi sa domenom 122

E-mail 45

Hardver 2

Instalacija softvera 100

Mreža 49

Operativni sistem 16

Prebacivanje podataka 10

Problem sa logovanjem 4

Reinstalacija 48

Štampač 95

Softver 18

Virusi 52

Internet 5

Ukupno 566

U cilju defisanja jasnih procedura poslova informatičke podrške usvojen je interni

pravilnik. U ovom dokumentu definisana je uloga službenika za podršku i procedura za

čitav proces podrške, od prijave problema do njegovog otklanjanja i evidencije na

portalu za podršku.

Saradnja sa ICT službama u drugim organima

Saradnja sa ICT sektorom u drugim državnim organima i organima uprave je

svakodnevna. Službenici Direktorata su tokom ove godine održali veliki broj sastanaka

sa kolegama iz drugih organa, u cilju podrške i pružanja usluga korišćenja

infrastrukturnih servisa kojima upravlja MIDT. Periodično su kreirani upitnici kako bi

se od drugih organa dobile informacije o problemima, aktivnostima i predlozima na

polju ICT-a.

U Upravi za kadrove je 28. decembra 2015. godine organizovana višečasovna

prezentacija na kojoj su između ostalog prezentovane aktivnosti direktorata za

informatičku infrastrukturu u 2015. godini. Cilj je bio unapređenje saradnje sa organima


45

državne uprave i predstavljanje ključnih obaveza koje proističu iz zakonske i

podzakonske regulative. Prezentacijom su predviđeni modeli i pravci buduće saradnje i

plan aktivnosti za 2016. godinu, sa posebnim osvrtom na zajedničke obaveze.

OCJENA POSTOJEĆEG STANJA SA PREDLOGOM MJERA ZA UNAPREĐENJE STANJA

Direktorat za informatičku infrastrukturu je i u 2015. godini, upravljao ključnim

infrastrukturnim resursima koje koriste državni organi i organi državne uprave Crne

Gore. Održavanje i unapređenje mrežne infrastrukture i smještajnih kapaciteta u Data

centru su ključne aktivnosti u direktoratu, naročito sa aspekta bebjednosti i boljeg

kvaliteta usluga za korisnike iz državnih organa. Imajući ovo u vidu, ove godine smo na

tom polju imali znatna unapređenja, prije svega kroz implementaciju Check Point

sistema i proširenje storage sistema za 40 TB (terabajta). Trenutno u Data centru ima

preko 230 servera, 10 storage sistema, a službenici ovog direktorata održavaju

korisničke i email naloge za preko 6 500 korisnika. Takođe, kontinuirano raste broj

institucija koje su povezane na mrežu državnih organa. Kada je u pitanju DR centar u

Bijelom Polju, ove godine su implementirani servisi Investiciono razvojnog fonda i

Ustavnog suda Crne Gore, a u toku je implementacija servisa za još 4 institucije. Na taj

način, ova bezbjedna rezervna lokacija dobija sve više na značaju.

U okviru podrške korisnicima, koja podrazumijeva rješavanje problema u vezi

informatičke opreme i infrastrukture kojom upravlja MIDT, registrovano je preko 550

naloga za podršku korisnika na licu mjesta, dok je broj intervencija putem telefona i e-

maila znatno veći. Nakon usvajanja internog pravilnika o informatičkoj podršci, u

narednom periodu nas očekuju aktivnosti na koordinaciji podrške sa ICT

administratorima u drugim organima kako bi se na efikasniji način rješavali problemi

korisnika.

Pored informatičke podrške, održavanja infrastrukturnih servisa, saradnja sa ICT

sektorom u drugim institucijama je važan dio naših svakodnevnih aktivnosti. Iako je u

toku godine održan veliki broj sastanaka, po raznim temama, u decembru je

organizovana višečasovna prezentacija koja je imala za cilj unapređenje saradnje među

organima. Pored predstavljanja svih realizovanih aktivnosti u 2015. godini,

prezentovane su i ključne obaveza organa koje proističu iz zakonske i podzakonske


46

regulative. Dogovoreni su modeli i pravci buduće saradnje i prezentovan okvirni plan

aktivnosti za 2016. godinu, sa posebnim osvrtom na zajedničke obaveze.

U toku godine radili smo na izmjeni zakonske i podzakonske rugulative i internih

pravilnika. Zakonom o izmjenama Zakona o informacionoj bezbjednosti prepoznato je

formiranje Nacionalnog savjeta za sajber bezbjednost, kao i potreba definisanja i zaštite

kritične informatičke infrastrukture, dok je Uredbom o dopunama Uredbe o mjerama

informacione bezbjednosti propisano dodatno regulisanje i način obezbjeđivanja

informacione bezbjednosti u slučaju vanrednih situacija, a organi se obavezuju da CIRT-

u dostavljaju izvještaje o incidentnim situacijama.

Na osnovu analize digitalnih certifikata u Crnoj Gori, urađen je akcioni plan sa

aktivnostima koje će dovesti do smanjenja cijena digitalnih certifikata, ali i promociju

istog, kroz razvoj elektronskih servisa.

Transparentnost rada državnih institucija se sve više ocjenjuje kroz sadržaje koje organi

publikuju na internetu. Svjesni toga, uradili smo analizu upotrebe Web portala Vlade CG,

a nakon nje i dokument Smjernice za razvoj i održavanje internet prezentacija državnih

organa i organa lokalne samouprave, a sve u cilju definisanja svrhe i načina upotrebe

zvaničnih internet prezentacija državnih institucija. U narednom periodu planiramo

uspostavljanje jasnih indikatora na osnovu kojih će se vršiti ocjenjivanje i analiza

sajtova.

Imajući u vidu da je optimizacija u skladu sa ePristupačnošću bitan uslov ocjenjivanja

internet prezentacija, u saradnji sa Evropskom komisijom, organizovali smo TAIEX

ekspertsku misiju na ovu temu. Informacije koje su nam prezentovane poslužiće za

planiranje daljih aktivnosti na polju unapređenja u ovoj oblasti.

Na polju sajber bezbjednosti očigledan je porast prijavljenih incidenata od strane fizičkih

lica i pravnih subjekata za 300 %. Razlog za ovakav porast, vidimo u kvalitetnom radu

CIRT-a i koordiniranoj promociji aktivnosti ove organizacione jedinice. Značaj edukacije

građana, ali i ICT stručnjaka, kroz veliki broj događaja, doprinio je da se ovoj temi sve

više poklanja pažnja. U septembru 2015. godine, MIDT je, u saradnji sa ITU, organizovao

sajber vježbu (cyber drill) za CERT/CIRT timove iz Evrope. Glavni cilj održavanja sajber


47

vježbe je bio pružanje prilike timovima da, kroz simulacije sajber napada, testiraju svoja

znanja i sposobnosti pri odgovoru na iste. Događaju je prisustvovalo više od 50 učesnika

iz zemlje i inostranstva, i to Austrije, Bosne i Hercegovine, Bugarske, Hrvatske, Litvanije,

Rumunije, Slovačke, Srbije, Francuske, Švajcarske.

U cilju edukacije korisnika ICT tehnologija, izrađene su Smjernice za bezbjednost i

zaštitu informacija u sajber prostoru pa je shodno tome izrađena i brošura. Nakon

uspostavljanja saradnje sa ekspertima iz Estonije, i putem NATO SPS programa, planira

se organizovanje obuke za CERT/CIRT timove iz oblasti sajber bezbjednosti pod

nazivom “CSIRT Training”.

U narednom periodu pristupiće se unapređenju postojećih procedura i internih pravila u

cilju efikasnije realizacije redovnih aktivnosti i koordinacije sa organima državne uprave

na svim poljima. Predviđenim javnim nabavkama unaprijediće se postojeća mrežno-

komunikaciona infrastruktura kao i uslovi za smještaj opreme u Data centru. Sa druge

strane nastaviće se aktivnosti na definisanju i zaštiti kritične informatičke

infrastrukture. Kada je u pitanju oblast sajber bezbjednosti, nastaviće se sa aktivnosti na

podizanju nivoa svijesti u društvu, kao i jačanju kadrovskih i tehničkih kapaciteta CIRT

tima. Predviđena je izrada novog akcionog plana Strategije sajber bezbjednosti Crne

Gore za 2016-2017. godinu, koji će biti izrađen u skladu sa ciljevima koji su definisani u

samoj strategiji. Nastaviće se aktivnosti na polju ePristupačnosti kroz različite programe

edukacije svih učesnika koji kreiraju sadržaje na internetu. U cilju unapređenja upotrebe

digitalnih certifikata u organima državne uprave planirani su različiti vidovi

promotivnih, ali i edukativnih aktivnosti kao i definisanje okvira za bolje planiranje

potreba državne uprave.

DIREKTORAT ZA ELEKTRONSKU UPRAVU

U Direktoratu za razvoj elektronske uprave vrše se poslovi koji se odnose na: pripremu

tekstova nacrta i predloga zakona iz oblasti elektronske uprave i elektronske trgovine;

pripremu strategije razvoja elektronske uprave i akcionih planova za njeno sprovođenje;

pripremu predloga za utvrđivanje i vođenje politike Vlade u oblasti izgradnje


48

elektronske uprave; upravljanje projektima u oblasti elektronske uprave; analizu stanja

razvoja i resursa potrebnih za razvoj e- uprave; analizu procesa, kao i toka i strukture

podataka u poslovima državne uprave koji obuhvata e- uprava; saradnja sa drugim

organima državne uprave radi realizacije projekata e- uprave; usklađivanje

zakonodavstva iz oblasti e- uprave sa propisima EU i praćenje razvoja evropske

regulative radi harmonizacije sa crnogorskim zakonodavstvom; identifikovanje,

praćenje i analizu oblasti, funkcija i procesa koje obuhvata ili treba da obuhvati e-

uprava; usaglašavanje sa međunarodnim standardima i preporukama u oblasti

elektronske uprave kao i druge poslove iz djelokruga direktorata; praćenje propisa iz

oblasti elektronske trgovine; razvoj elektronskih usluga na portalu elektronske uprave

za građane (G2C), privredne subjekte (G2B) i upravu (G2G); izradu planova, programa

rada i izvještaja o radu direktorata; izradu uporednih analiza sa drugim zemljama u

oblasti elektronske uprave.

REALIZACIJA AKTIVNOSTI U POGLEDU POLITIKE RAZVOJA

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je pripremilo Analizu stanja

eUprave za 2014. godinu u Crnoj Gori. Materijal, je Vlada razmatrala i usvojila u junu

2015. godine. Podaci koji su korišćeni u Analizi zasnivali su se na studiji Ujedinjenih

nacija za 2014. godinu (UN eGovernment Survey 2014), i pokazuju da je po indeksu

razvijenosti eUprave Crna Gora na prvom mjestu u regionu.

Ovaj indeks rangira Crnu Goru na visoko 45. mjesto od ukupno 194 zemlje članice

Ujedinjenih nacija i pozicionira je na prvo mjestu u regionu, sa indeksom razvijenosti

eUprave (EDGI) od 0,6346. Naša država je svoju poziciju popravila za čak 12 mjesta u

odnosu na 2012. godinu.

Neophodno je naglasiti da je Crna Gora izuzetno visoko ocijenjena i u oblasti e-

participacije i prema posljednjem izvještaju Svjetskog ekonomskog foruma u oblasti ICT

konkurentnosti, što dalje ukazuje na našu lidersku poziciju u regionu na ovom polju.

Shodno Programu rada Vlade Crne Gore za 2015. godinu Ministarstva za informaciono

društvo i telekomunikacije je pripremilo Izvještaj o primjeni Zakona o elektronskoj upravi


49

koji je Vlada usvojila u decembru 2015. godine. Pored prikaza implementacije Zakona

ovaj Izvještaj daje i mjere za dalje unapređenje elektronske uprave u Crnoj Gori.

U sklopu mehanizma ”New Mechanism for Urgent Limited Needs” koji je finansiran

putem ReSPA (Regional School of Public Administration - Danilovgrad) za potrebe

projekta ”Harmonisation of National Regulation with the EU Regulation”, održana je

petodnevna radionica pod vođstvom regionalnog eksperta s predstavnicima:

Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije Crne Gore, Uprave za

inspekcijske poslove i Pošte Crne Gore, s ciljem pružanja stručne pomoći i pripreme

procesa za harmonizaciju nacionalnog zakonodavstva Crne Gore s EU Uredbom eIDAS

(Uredba EU br. 910/2014) o elektronskoj identifikaciji i uslugama povjerenja za

elektronske transakcije na unutrašnjem tržištu i stavljanju izvan snage Direktive

1999/93/EZ.

Tokom 2015. godine aktivno se radilo na analizi u oblasti elektronske trgovine koja je

rezultirala izradom dokumenta Analiza elektronske trgovine u Crnoj Gori sa predlogom

mjera za unapređenje stanja. Predložene su mjere: izmjena Zakona o klasifikaciji

djelatnosti, odlučnija borba protiv “sive” ekonomije na internetu, aktiviranje kreditne

linije za mala i srednja preduzeća i start-up kompanije kojima bi dominantna aktivnost

bila usluge informacionog društva, donošenje propisa kojim će se urediti plaćanje taksi

putem interneta, intenziviranje komunikacije sa kartičarskim kompanijama u cilju

snižavanja odnosno ujednačavanja provizija za plaćanje pitem interneta, unapređenja

sistema statističkih istraživanja itd.


Tokom 2015.godine donijeta je sekundarna legislative za sprovođenje Zakona o

elektronskoj upravi. Hronologija ovih aktivnosti data je u nastavku.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je shodno Zakonu o

elektronskoj upravi predložilo Vladi, koja je u junu 2015. donijela, Uredbu o načinu rada,

sadržaju i upravljanju portalom elektronske uprave (Sl. list C”, br. 41/15). Ovim

podzakonskim rješenjem je definisana obaveza objavljivanja elektronskih usluga na


50

Portalu eUprave koji je prepoznat kao centralna tačka pristupa elektronskim uslugama

državne administracije.

Takođe, shodno Zakonu o elektronskoj upravi, donešen je i Pravilnik o načinu

upravljanja i funkcionisanja informacionog sistema za upravljanje dokumentima (Sl. list

CG, br. 62/15). Ovim pravilnikom propisuje se način upravljanja i funkcionisanja

informacionog sistema za upravljanje dokumentima (eDMS), kojim se omogućava

prijem, razvrstavanje i dostavljanje dokumenata između organa državne uprave.

Na osnovu člana 13 Zakona o elektronskoj upravi (Službeni list Crne Gore, broj 32/14), a

u cilju uspostavljanja Jedinstvenog informacionog sistema za elektronsku razmjenu

podataka između državnih organa i organa državne uprave, Ministarstvo za

informaciono društvo i telekomunikacije je donijelo Uredbu o sadržaju i načinu vođenja

podataka u jedinstvenom informacionom sistemu za elektronsku razmjenu podataka

(Službeni list Crne Gore, broj 41/15). Uredbom je definisano da se Jedinstvenim

sistemom za elektronsku razmjenu podataka razmjenjuju strukturirani i nestrukturirani

podaci i to u kriptovanom obliku, preko kriptovanih komunikacionih kanala i uz

poštovanje sigurnosnih standarda koje utvđuje Ministarstvo za informaciono društvo i

telekomunikacije.

REALIZACIJA INFORMATIČKIH PROJEKATA

JEDINSTVENI INFORMACIONI SISTEM ZA ELEKTRONSKU RAZMJENU PODATAKA

IZMEĐU DRŽAVNIH ORGANA I ORGANA DRŽAVNE UPRAVE

Vlada Crne Gore je na sjednici održanoj 30.07.2015. godine usvojila Informaciju o

Jedinstvenom informacionom sistemu za elektronsku razmjenu podataka između

državnih organa i organa državne uprave. Zaključkom Vlade Crne Gore broj 08-1906 od

30.07.2015.godine, Vlada je prihvatila Sporazum o zajedničkom finansiranju projekta

„Jedinstveni informacioni sistem za elektronsku razmjenu podataka između državnih

organa i organa državne uprave“ između Programa Ujedinjenih nacija za razvoj i Vlade

Crne Gore.

Uspostavljanje Jedinstvenog informacionog sistema za elektronsku razmjenu podataka

između državnih organa i organa državne uprave je obaveza koju propisuje Zakon o


51

elektronskoj upravi (Sl. list CG, br. 32/14),. Prepoznajući barijere za dalji razvoj

elektronske uprave u Crnoj Gori, s jedne strane i obavezu stvaranja efikasne

administracije, s druge strane, identifikovan je sistemski problem koji utiče na

efikasnost administracije, a odnosi se na pribavljanje dokumenata po službenoj

dužnosti. S tim u vezi, normirana je obaveza državnih organa i organa državne uprave

da dokumenta odnosno podatke pribavljaju kroz Jedinstveni informacioni sistem za

razmjenu podataka između državnih organa i organa državne uprave, odnosno obaveza

Ministrarstva za informaciono društvo i telekomunikacije da uspostavi sistem u roku od

24 mjeseca od dana stupanja na snagu Zakona o elektronskoj upravi (jul 2016. godine).

Uspostavljanjem Jedinstvenog informacionog sistema za elektronsku razmjenu podataka

koji će obezbjediti razmjenu podataka, korišćenjem mrežne i sistemske infrastrukture

na kojoj počiva informacioni sistem državnih organa, između tehnološki divergentnih

aplikativnih rješenja državnih organa ili organa državne uprave, nezavisno od

kompatibilnosti sistema značajno će ubrzati obavljanje upravnih nadležnosti.

Nakon potpisivanja Sporazuma o zajedničkom finansiranju projekta između Vlade Crne

Gore i UNDP-a 08.09.2015. godine i uplate prve tranše finansijskog doprinosa za

zajedničko finansiranje projekta Jedinstveni informacioni sistem za elektronsku

razmjenu podataka između državnih organa i organa državne uprave (u daljem tekstu:

GSB), 22. septembra 2015. godine, započete su aktivnosti na realizaciji projekta.

Dosadašnje aktivnosti na projektu:

- Proces izbora Glavnog tehničkog savjetnika za Jedinstveni informacioni sistem za

elektronsku razmjenu podataka između državnih organa i organa državne uprave

Kancelarija UNDP-a je u saradnji s Ministarstvom za informaciono društvo i

telekomunikacije pripremila specifikaciju za internacionalni oglas za Glavnog tehničkog

savjetnika za Jedinstveni informacioni sistem za elektronsku razmjenu podataka između

državnih organa i organa državne uprave, koji je ta kancelarija objavila 15. oktobra

2015. godine s definisanim rokom za prijave kandidata do 28. oktobra 2015. godine.

Osnovni zadatak Glavnog tehničkog savjetnika je da:


52

- napravi predlog rješenja koje se odnosi na projektovanje i implementaciju

GSB-a;

- daje podršku i smjernice u upravljanju i organizaciji projektom;

- pruža pomoć i daje smjernice tehničkoj ekipi u realizaciji reinženjeringa

potrebnih poslovnih procesa koji su neophodni za osmišljavanje, uvođenje

i realizaciju funkcionalnosti GSB-a;

- napravi predlog projektne i tehničke dokumentacije koja je potrebna za

sprovođenje procesa nabavki odgovarajućeg rješenja kao i pruži pomoć i

da smjernice u procesu evaluacije ponuda i implementacije informacionog

sistema.

Glavni tehnički savjetnik je obavezan da dostavi predlog tehničke specifikacije rješenja

GSB-a kao i dizajn dva “pilot” servisa kojim će se testirati GSB, a to su:

1. Dokumentacija u postupku javnih nabavki - dokumentacija koju izdaju državni organi

i organi državne uprave da se pribavlja među organima bez potrebe ponuđača da ih

dostavljaju, što podrazumijeva vezu Ministarstva pravde, Poreske uprave, uključujući

i CRPS i MUP, kao unapređenje usmjereno na privredne subjekte.

2. Upis u obrazovne ustanove svih nivoa - podaci koje izdaju državni organi i organi

državne uprave da se pribavljaju među organima međusobnom razmjenom bez

potrebe roditelja ili staratelja da pribavljaju podatke od MUP-a, Ministarstva

prosvjete, Ministarstva zdravlja, kao unapređenje usmjereno na građane.

Na internacionalni oglas se prijavilo 35 kandidata. Nakon inicijalnog uvida u aplikacije

kandidata, Kancelarija UNDP-a je konstatovala da kvalitet prijavljenih nije na

zadovoljavajućem nivou, pa je oglas produžen još sedam dana, nakon čega se prijavilo

još 14 kandidata.

Od ukupnog broja od 49 kandidata, Kancelarija UNDP-a je u skladu sa svojim

procedurama izabrala četiri kandidata sa kojima su obavljeni intervjui 16. novembra

2015. godine.

Evaluaciona komisija sastavljena od dva predstavnika Kancelarije UNDP-a, uz dva

predstavnika Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije u ulozi

posmatrača, bez prava glasa u odlučivanju, je obavila intervjue s kandidatima.


53

Nakon obavljenih intervjua i otvaranja finansijskih ponuda kandidata, shodno

procedurama Kancelarije UNDP-a, izvršena je konačna evaluacija i utvrđeno je da je

Michal Kunst, Češka, u ukupnom skoru poena izabran kao najpovoljniji kandidat za

Glavnog tehničkog savjetnika na projektu.

Inicijalna posjeta Glavnog tehničkog savjetnika

Kancelarija UNDP-a je u saradnji s Ministarstvom za informaciono društvo i

telekomunikacije organizovala inicijalnu posjetu Glavnog tehničkog savjetnika, koji je za

potrebe ovog projekta angažovao još jednog saradnika, u periodu od 07.12.2015 -

10.12.2015. godine. Tokom perioda posjete konsultanata, održani su sastanci

konsultanata, predstavnika Kancelarije UNDP-a i Ministarstva za informaciono društvo i

telekomunikacije, kao i organizovane posjete sljedećim institucijama:

- Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije,

- Ministarstvo prosvjete,

- Ministarstvo unutrašnjih poslova,

- Ministarstvo pravde,

- Ministarstvo rada i socijalnog staranja,

- Poreska uprava,

- Uprava za javne nabavke,

- Uprava za nekretnine.

Pored navedenih sastanaka i posjeta institucijama, konsultanti su obavili i konsultacije s

Projektnim timom koji je realizovao projekat Kancelarije UNDP-a - Socijalni karton.

Nakon inicijalne posjete, Glavni tehnički savjetnik je obavezan da dostavi nacrt Izvještaja

u što kraćem roku kako bi se usaglasio sa predstavnicima Kancelarije UNDP-a i MIDT-a,

a koji će sadržati stavke iz tenderskog zahtjeva, kao i dizajn dva definisana “pilot”

servisa.

Portal elektronske uprave

U cilju implementacije eUprave u Crnoj Gori, Ministarstvo za informaciono društvo i

telekomunikacije je sprovelo projekat internet portal eUprave – www.euprava.me,

http://www.euprava.me/


54

preko kojega sve institucije državne uprave i jedinice lokalne samouprave mogu pružati

usluge fizičkim i pravnim licima, kao i drugim institucijama, elektronskim putem.

Ovaj projekat je urađen po standardima EU i čini temelj elektronske uprave (eUprave).

Portal predstavlja jedinstveno mjesto na internetu na kojem će se nalaze sve elektronske

usluge koje nude organi državne uprave. Podržana je elektronska identifikacija korisnika

(građana i pravnih lica), informisanje, elektronska interakcija između korisnika i organa

uprave, popunjavanje elektronskih formulara, dostavljanje zahtjevanih dokumenata i

drugo. Portal je dostupan preko interneta ili mreže državnih organa uprave, uz

adekvatnu portabilnost na svim web orjentisanim platformama. Portal ima atraktivan

dizajn i vizuelnu prepoznatljivost nacionalnog portala. Osnovni principi na kojima je

izgrađen Portal su: sigurnost, kontrola, jednostavnost, transparentnost, servisi kreirani

po potrebi korisnika, proširivost, fleksibilnost i prilagodljivost izgleda, prilagođavanje

osobama sa posebnim potrebama, lično i za svakoga, bilo kada–bilo gdje, povezivanje sa

drugim sistemima.

Modul za kreiranje elektronskih obrazaca na Portalu omogućava organima državne

uprave i lokalne samouprave kreiranje elektronskog obrasca koji su po svemu izgledati

identični originalnim obrascima u papirnoj formi. Samim tim obezbijeđeno je

jednostavno, brzo i pouzdano formiranje i najkompleksnijih obrazaca.

Na ovaj način, Portal daje mogućnost organima državne uprave i lokalne samouprave da

bilo koju uslugu koju pružaju fizičkim ili pravnim licima na tradicionalni način učine

dostupnom i u elektronskoj formi. Takođe, modul za kreiranje obrazaca organima

državne uprave i lokalne samouprave obezbjeđuje sve tehničke preduslove da niz

podataka iz kreiranog obrasca mogu biti automatski provjeravani u sopstvenim

informacionim sistemima ili registrima, ukoliko to konkretna eUsluga zahtijeva.

Portal podržava više kategorija identifikacije korisnika elektronskih servisa od

anonimnih, registrovanih mail nalogom do registrovanih pomoću kvalifikovanih

digitalnih certifikata koje je izdalo neko od registrovanih certifikacionih tijela (CA) u

Crnoj Gori.


55

Broj servisa koji zahtijevaju logovanje digitalnim certifikatom i digitalno potpisivanje

dokumenta (obrazaca) na Portalu eUprave jeste 33, dok je broj servisa koji zahtijevaju

logovanje digitalnim certifikatom 35 a broj servisa koji zahtjevaju logovanje mailom

nalogom iznosi 57.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije, kroz intenzivnu komunikaciju

sa organima uprave, ulaže stalne napore da se poveća broj eUsluga na Portalu. Na

portalu eUprava trenutno se nalazi 129 usluga u nadležnosti 27 organa državne uprave i

to:

35 servisa - informativnog tipa

94 servisa - elektronske usluge.

Tabela - Broj servisa po institucijama

IME INSTITUCIJE BROJ SERVISA

Agencija za duvan 7

Agencija za zaštitu konkurencije 3

Agencija za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama 3

Agencija za zaštitu životne sredine 10

Direkcija za zaštitu tajnih podataka 1

Državna komisija za kontrolu postupka javnih nabavki 1

Ministarstvo finansija 1

Ministarstvo nauke 2

Ministarstvo odbrane 1

Ministarstvo održivog razvoja i turizma 1

Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja 24

Ministarstvo prosvjete 3

Ministarstvo rada i socijalnog staranja 1

Ministarstvo unutrašnjih poslova 10

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije 13

Ministarstvo za ljudska i manjinska prava 1

Poreska uprava 12

Sekretarijat za razvojne projekte 1

Sekretarijat za zakonodavstvo 1

Uprava carina 2

Uprava policije 4

Uprava za antikorupcijsku inicijativu 2

Uprava za inspekcijske poslove 5

Uprava za kadrove 3

Uprava za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma 1

Zavod za metrologiju 15

Zavod za statistiku MONSTAT 1

Total 129


56

Broj servisa u zavisnosti od toga kome su namjenjeni: Fizička lica, Pravna lica ili Javna

uprava prikazan je na slici 1.

Slika 1. - Podjela servisa po namjeni

Ukoliko posmatramo posebno servise za fizička lica u odnosu na servise za pravna lica,

možemo konstatovati da su servisi za fizička lica brojniji u odnosu na servise za pravna

lica.

U toku 2015. godine na Portalu eUprava kreirane su 24 usluge u nadležnosti

Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, 15 usluga Zavoda za metrologiju, 4 usluge

u nadležnosti Uprava policije, 5 usluga u nadležnosti Poreske uprave, 5 usluga u

nadležnosti Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije i drugi. Ukupno je

kreirano 65 novih usluga što čini povećane od 85% u odnosu na 2014. ali se isto tako

mora naznačiti da je broj institucija koje imaju svoje elektronske servise na Portalu

eUprava povećan svega za 8% što govori o nezainteresovanosti državne administracije za

kreiranjem elektronskih servisa na Portalu eUprava.

Tabela - Nove kreirane elektronske usluge u 2015. godini

Naziv institucije Naziv usluge

Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog

razvoja

Evidencija o berbi ploda masline - za fizička

lica


razvoja

Evidencija o berbi ploda masline - za

pravna lica

Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog Evidencija o proizvodnji maslinovog ulja -

0

20

40

60

80

Fizičko lice Pravno lice Javna uprava

73 44

12

Broj servisa

Fizičko lice

Pravno lice

Javna uprava


57

razvoja za fizička lica


razvoja

Evidencija o proizvodnji maslinovog ulja -

za pravna lica


razvoja

Zahtjev za dobijanje podrške za nabavku

opreme za maslinarstvo za 2015. godinu -

za fizička lica


razvoja

Zahtjev za dobijanje podrške za nabavku

opreme za maslinarstvo za 2015. godinu -

za pravna lica


razvoja

Zahtjev za dobijanje podrške za sadnju

novih maslinjaka za 2015. godinu - za

fizička lica


razvoja

Zahtjev za dobijanje podrške za sadnju

novih maslinjaka za 2015. godinu - za

pravna lica


razvoja

Zahtjev za dodjelu podrške za revitalizaciju

postojećih maslinjaka za 2015. godinu - za

fizička lica


razvoja

Zahtjev za dodjelu podrške za revitalizaciju

postojećih maslinjaka za 2015. godinu - za

pravna lica


razvoja

Zahtjev za izdavanje dozvole za obavljanje

velikog i malog privrednog ribolova


razvoja

Zahtjev za nabavku staklene ambalaže za

maslinarstvo za 2015. godinu - za fizička

lica


razvoja

Zahtjev za nabavku staklene ambalaže za

maslinarstvo za 2015. godinu - za pravna

lica


razvoja

Zahtjev za ocjenu kvaliteta vina - za fizička

lica

Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog Zahtjev za ocjenu kvaliteta vina - za pravna


58

razvoja lica


razvoja

Zahtjev za refundaciju troška kontrole

kvaliteta vina – za fizička lica


razvoja

Zahtjev za refundiranje troška analize

zemljišta – za fizička lica


razvoja

Zahtjev za refundiranje troška analize

zemljišta - za pravna lica


razvoja

Zahtjev za refundiranje troška kontrole

kvaliteta vina – za pravna lica


razvoja

Zahtjev za slobodan pristup informacijama

u nadležnosti Ministarstva poljoprivrede i

ruralnog razvoja


razvoja

Zahtjev za upis u registar maslinara - za

fizička lica


razvoja

Zahtjev za upis u registar maslinara - za

pravna lica


razvoja

Zahtjev za upis u registar proizvođača

maslinovog ulja – za fizička lica


razvoja

Zahtjev za upis u registar proizvođača

maslinovog ulja – za pravna lica

Zavod za metrologiju Zahtjev za ispitivanje i odobrenje tipa

mjerila

Zavod za metrologiju Zahtjev za ispitivanje i žigosanje predmeta

od dragocjenih metala

Zavod za metrologiju

Zahtjev za izdavanje slike oblika državnih

žigova za označavanje stepena finoće

predmeta od dragocjenih metala

Zavod za metrologiju Zahtjev za kalibraciju mjerila/etalona – za

fizička lica

Zavod za metrologiju Zahtjev za kalibraciju mjerila/etalona - za

pravna lica


59

Zavod za metrologiju Zahtjev za određivanje znaka proizvođača


Zavod za metrologiju Zahtjev za određivanje znaka uvoznika


Zavod za metrologiju Zahtjev za ovjeravanje mjerila

Zavod za metrologiju Zahtjev za slobodan pristup informacijama

u nadležnosti Zavoda za metrologiju

Zavod za metrologiju Zahtjev za stručno mišljenje i/ili pomoć u

oblasti metrologije – za fizička lica

Zavod za metrologiju Zahtjev za stručno mišljenje i/ili pomoć u

oblasti metrologije – za pravna lica


Zahtjev za stručno mišljenje i/ili pomoć u

oblasti kontrole predmeta od dragocjenih

metala – za fizička lica


Zahtjev za stručno mišljenje i/ili pomoć u

oblasti kontrole predmeta od dragocjenih

metala – za pravna lica

Zavod za metrologiju Zahtjev za vanredni pregled zakonskih

mjerila u upotrebi

Zavod za metrologiju Zahtjev za vanredni pregled zakonskih

mjerila u upotrebi

Uprava policije Pitajte direktora

Uprava policije Prijavite korupciju

Uprava policije Uložite primjedbu

Uprava policije Zahtjev za slobodan pristup informacijam u

nadležnosti Uprave policije

Poreska uprava

Zahtjev za izdavanja potvrde o

rezidentnosti u poreske svrhe - Poreska

uprava – za Fizička lica

Poreska uprava

Zahtjev za izdavanja potvrde o

rezidentnosti u poreske svrhe - Poreska

uprava - za Pravna lica


60

Poreska uprava

Zahtjev za izdavanje uvjerenja o izmirenim

svim obavezama po osnovu poreza i

doprinosa za obavezno socijalno osiguranje

- Poreska uprava

Poreska uprava Zahtjev za ovjeru računa za evidentiranje

prometa - Poreska uprava

Poreska uprava

Način ostvarivanja prava na oslobađanje od

plaćanja akcize i poreza na dodatu

vrijednost za proizvode i usluge, za

diplomatska i konzularna predstavništva i

međunarodne organizacije koje djeluju u

CG - Poreska uprava

Ministarstvo unutrašnjih poslova Provjera statusa zahtjeva za izdavanje

pasoša

Ministarstvo unutrašnjih poslova Registar nevladinih organizacija.

Ministarstvo unutrašnjih poslova Zahtjev za slobodan pristup informacijama

Ministarstvo za informaciono društvo i

telekomunikacije

Zahtjev za dobijanje saglasnosti za

uspostavljanje informacionog sistema


telekomunikacije

Zahtjev za otvaranje, suspendovanje i

ukidanje korisničkih prava na portalu e-

uprave


telekomunikacije

Obrazac za dostavu podataka o

informacionom sistemu


telekomunikacije

Obrazac za dostavu podataka o

elektronskom registru


telekomunikacije

Zahtjev za otvaranje, suspendovanje,

ukidanje i ažuriranje korisničkog naloga u

informacionom sistemu eDMS

Agencija za zaštitu ličnih podataka i

slobodan pristup informacijama Zahtjev za slobodan pristup informacijama

Ministarstvo nauke Zahtjev za slobodan pristup informacijama

Agencija za zaštitu životne sredine Zahtjev za slobodan pristup informacijama


61

Ministarstvo prosvjete Zahtjev za slobodan pristup informacijama

Ministarstvo rada i socijalnog staranja Zahtjev za slobodan pristup informacijama

Uprava carina Zahtjev za slobodan pristup informacijama

Uprava za kadrove Zahtjev za slobodan pristup informacijama

Uprava za zaštitu konkurencije Zahtjev za slobodan pristup informacijama

Zavod za statistiku MONSTAT Zahtjev za slobodan pristup informacijama

Takođe, revidirane su usluge u nadležnosti Ministarstvo za informaciono društvo i

telekomunikacije, usluge Poreske uprave, i uklonjene 4 usluge na inicijativu Zavoda za

statistiku MONSTAT.

U protekloj godini preko Portala eUprava podnijeto je oko 3000 zahtjeva a tabelarni

prikaz statusa svih zahtjeva za prethodnu 2015. godinu je dat je u Tabeli 3.

Tabela – Svi zahtjevi po statusima u 2015. godini

Broj

nepotpunih

zahtjeva

Broj

obrađenih

zahtjeva

Broj odbijenih

zahtjevaUKUPNO

2 2408 216 2626

Na osnovu tabele vidimo da je ukupan broj podnijetih zahtjeva tokom 2015. godine 2907

a da je broj obrađenih zahtjeva 83 % ili tačnije 2408 zahtjeva. Ovaj podatak ne govori

optimistično jer od tih 2408 obrađenih zahtjeva 1769 obrađenih zahtjeva su zahtjevi

servisa Obrazac br.1 Zavod za zapošljavanje - bez digitalnog potpisa. Imamo 280 zahtjeva

koji su u statusu Podnijet zbog neažurnosti administratora koje imenuje institucija u čijoj

su nadležnosti servisi. Broj zahtjeva koji je ostao nezavršen je 283 što predstavlja oko

10% od ukupno podnijetih zahtjeva za 2015. godinu, a broj odbijenih zahtjeva od strane

administratora obrađivača u 2015. godini je 216 što predstavlja 7,5%.

Program stručnog osposobljavanja za lica sa stečenim visokim obrazovanjem

Program stručnog osposobljavanja lica sa stečenim visokim obrazovanjem, shodno

propisima, realizovan je po četvrti put za 2015/2016. godinu. Servis koji je kreiran na

Portalu eUprave, omogućava poslodavcima da elektronski prijave svoje porebe za radnim

mjestima. Ovaj servis je najvišeg nivoa sofisticarnosti (nivo 5) koji objezbjeđuje


62

proaktivno pružanje usluge i personilizaciju (elektronsku prijavu od strane poslodavca i

elektronsku prijavu od strane visokoškolaca, generisanje rangiranja elektronskih listi na

osnovu odabranih preferenci od strane visokoškolaca i njihove prosječne ocjene).

Shodno Zakonu o stručnom osposobljavanju lica sa stečenim visokim obrazovanjem član

14, Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je razvilo informacioni

sistem za potrebe ovog programa. To podrazumijeva Ministarstvo za informaciono

društvo i telekomunikacije je pružilo svu tehničku podršku ovom projektu u sklopu koje

je obezbjeđenje pune funkcionalnosti sistema i odgovarajućeg eServisa u periodu od

24časa/7dana sa svom tehničkom podrškom: odgovori na telefonske pozive i mejlove,

komunikacija sa svim učesnicima u projektu, blagovremeno dostavljanje podataka i

izvještaja i sl.

Promocija elektronske uprave

Shodno Zakonu o elektronskoj upravi (Sl. list CG, br.32 od 30. jula 2014. godine), član 24,

svi organi su dužni da postave elektronske usluge na portalu e-uprave u roku od 18

mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona, što znači da je rok 1. februar 2016.

godine. U tom cilju, Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije

procesuiralo je dopis na 53 institucije od kojih se 27 već nalaze na Portalu eUprave i

pružaju usluge iz svoje nadležnosti. Nakon procesuiranog dopisa održani su sastanci sa

predstavnicima 10 institucija (Agencija za duvan, Agencija za zaštitu ličnih podataka i

slobodan pristup informacijama, Državna komisija za kontrolu postupaka javnih

nabavki, Ministarstvo održivog razvoja i turizma, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog

razvoja, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava, Sekretarijat za razvojne projekte,

Uprava za inspekcijske poslove, Upava za sprečavanje pranja novca i finansiranje

terorizma i Agencija za zaštitu konkurencije) koje su odgovorile na pomenuti dopis, sa

ciljem da se revidiraju dostavljeni podaci i planira dalja dinamika rada.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je tokom 2015. godine

sprovodilo aktivnosti na promovisanju novokreiranih usluga sa ciljem da se građani

informišu o mogućnosti podnošenja zahtjeva elektronskim putema za pojedine usluge

državne administracije koje se nalaze na Portalu eUprava.


63

Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije, održalo je sastanak sa Glavnim

administratorima opština na kojem su predstavljene osnovne smjernice i akcije u cilju

implementacije Zakona o eUpravi. Pored promotivno-informativnog cilja ovaj sastanak

je imao i cilj da podsjeti predstavnike lokalne samouprave na njihove zakonske obaveze i

ostvarivanje buduće saradnje u dijelu usluga Portala elektronske uprave. U cilju što

boljeg upoznavanja Glavnih administratora sa mogućnostima portala eUprava, na

sastanku su prezentovani primjeri elektronskih usluga koje Portal nudi.

Takođe, u sklopu aktivnosti "ECDL-karavan digitalne pismenosti" u organizacija sa

opštinama Bijelo Polje i Berane organizovane su promocije Portala eUprave na kojima su

prisustvovali predstavnici lokalne uprave kao i predstavnici lokalne privrede. U sklopu

ove aktivnosti u saradnji sa Ministarstvom prosvjete i OŠ „Maksim Gorki“ organizovana

je promocija i testiranje učenika iz većine škola sa područja grada Podgorice..

Jedan od načina promovisanja Portala eUprava je i anketa “Informisanost i stav građana

o uslugama koje pružaju državni organi” koje je sprovelo Ministarstvo za informaciono

društvo i telekomunikacije i na taj način obezbjedilo mogućnost da građani anonimno

popune ovu anketu na Portalu eUprave. Ova anketa istovremeno predstavlja i određeni

vid promocije Portala eUprava građanima, ali i objezbjeđuje dobijanje povratnih

informacijama koje će se koristiti u daljem razvoju kako bi Portal učinili efikasnijim,

sveobuhvatnijim i bližim korisnicima, odnosno građanima i privredi.

Jedna od aktivnosti Direktorata za razvoj elektronske uprave bila je održavanje okruglog

stola na temu „Izazovi i perspektiva e-Uprave u Crnoj Gori“. Cilj skupa bio je da se kroz

izlaganja učesnika iznesu ideje i predlozi za unapređenje e-Uprave kao savremenog

modela komunikacije između građana i organa državne uprave, kao i benefiti e-Servisa

za korisnike i davaoce usluga. Svim učesnicima okruglog stola prosljeđen je Izvještaj sa

okruglog stola kao i Procedure za uljučivanje na Portal eUprava.

Za sve institucije koje su kreirale e-Servise na Portalu eUprava tokom 2015. godine,

održane su obuke u saradnji sa adminstratorima istih. Obuke su bile interaktivnog tipa

sa detaljnim objašnjenjem uloga koje je Portal prepoznao kroz sistem. U planu je da se

ovakve obuke održe za sve nove korisnike portala, tj. službenike u institucijama koje

objave nove servise odnosno elektronske usluge.


64

Sve navedene aktivnosti sprovedene u 2015. godini u nadležnosti Direktorata za razvoj

elektronske uprave promovisane su i putem društvenih mreža i to Facebook-a i Twitter-

a (eUpravaCG).

Mobilna verzija Portala eUprava

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije obavijestilo je organe državne

uprave, jedinice lokalne samouprave i vlasnike crnogorskih sajtova da je od 21. aprila

2015. godine Google pokrenuo novi algoritam za rangiranje sadržaja. Dakle, sajtovi koji

nemaju adekvatnu mobilnu verziju sajta, pretrpjeće promjene u rangiranju kad je Google

u pitanju. Naime, Google ima za cilj da olakša korisnicima mobilnih uređaja pristup web

sajtovima koji su optimizovani i za upotrebu na tom uređaju. U tom cilju, Ministarstvo za

informaciono društvo i telekomunikacije uz zadržavanje svih funkcionalnosti Web

verzije Portala, postavilo je mobilnu verziju Portala koja je omogućila pristup Portalu

putem WAP i XHTML internet pretraživača sa mobilnih uređaja. Mobilna verzija Portala

u ovom trenutku nudi mogućnost prijavljivanja (identifikacije korisnika) na sistem

putem email adrese i lozinke. Puna realizacija mobilne verzije Portala, koju je

ministarstvo pripremilo, biće realizovana pošto se razvije sistem elektronskih certifikata

na SIM karticama mobilnih telefona nekog od operatora u Crnoj Gori.

Sistem za upravljanje dokumentacijom – eDMS

eDMS je prvenstveno namijenjen vršenju kancelarijskog poslovanja na elektronski način,

odnosno elektronskom kancelarijskom poslovanju, koje podrazumijeva ne samo

pravilno evidentiranje i elektronsko arhiviranje dokumentacije koja nastaje u poslovnim

procesima administracije, već i upravljanje dokumentima tokom njihovog životnog

ciklusa, kao i vođenje poslovnih postupaka.

Ključna razlika u odnosu na dosadašnji rad koji donosi elektronsko kancelarijsko

poslovanje je učešće svih službenika u vođenju evidencije o predmetima. Umjesto

dosadašnjeg isključivog rada i odgovornosti službenika pisarnice, uvođenjem eDMS-a svi

službenici koji učestvuju u samoj obradi predmeta su u obavezi da lično evidentiraju


65

izmjene koje rade na predmetima koje obrađuju. Na ovaj način eDMS objezbjeđuje uvid

u aktuelno stanje dokumentacije, kod koga je i u kom trenutku predmet kao i veliki broj

sadržajnih izveštaja sa podacima o broju obrađenih predmeta, efikasnosti rada sektora i

pojedinaca i slično.

Uspješna realizacija projekta eDMS zavisi od dodledne primjene Zakona o elektronskoj

upravi I pretpostavlja izmjenu postojećeg pravnog okvira kojim se definišu

dokumentacioni tokovi od Uputstva o elektronskom kancelariskom poslovanju, Uredbe

o kancelarijskom poslovanju, Pravilnika o elektronskom upravljanju dokumentima. Ovo

je obaveza Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije i Ministarstva

unutrašnjih poslova kao koordinatora. Ministarstva unutrašnjih poslova kao

koordinator je formirao radnu grupu.

Status projekta

U skladu za zahtjevima korisnika izvršena je instalacija nove verzije aplikacije Origami

21.02.2015. godine čime su na pojedinim funkcionalnostima urađena dodatna

prilagođavanja:

o Izmijenjena je forma za signiranje predmeta i dodjelu dodatne autorizacije.

o Kreiran je novi izvještaj o broju zavedenih predmeta i dokumenata po referentu i

izvještaj koji prikazuje predmete na kojima je bilo aktivnosti u odabranom

periodu.

o Postavljena je zabrana izmjene dokumenta nakon potvrde ili odbijanja zahtjeva

za potvrđivanje na izlaznim i sopstvenim dokumentima.

o Dodata je mail-notifikacija kod dodatne autorizacije.

o Automatski import e-mailova sa zadate e-mail adrese u ulazni modul Origamija.

o Kreiran je novi korisnički pogled - dokumenti po datumu pristizanja.

o Omogućeno ograničavanje unosa ulaznih dokumenata korisnicima koji ne

pripadaju grupi pisarnica.

o Omogućeno je dodavanje attachmenta na formi za potvrđivanje.

o Omogućen je uvid u istoriju potvrđivanja dokumenta.

o Mogućnost slanja e-mail notifikcija prilikom postavljanja obavještenja na

oglasnoj tabli.


66

Produkcioni rad eDMS sistema pokrenut je još 2012. godine u svih 16 ministarstava ali

je realno prava produkcija zaživjela u samo nekoliko ministarstava. Shodno tome

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije iniciralo je tijesnu saradnju sa

Upravom za inspekcijski nadzor koja je tokom 2015. godine sprovela niz redovnih

inspekcijskih kotrola sa posebnim akcentom na primjenu eDMS-a u sledećim

ministarstvima:

1. Ministarstvo unutrašnjih poslova

2. Ministarstvo prosvjete

3. Ministarstvo nauke

4. Ministarstvo za ljudska i manjinska prava

5. Ministarstvo kulture

6. Ministarstvo održivog razvoja i turizma

S tim u vezi, organizovane su i realizovane ponovne implementacije eDMS rješenja a

shodno tome, na zahtjev korisnika za gore pomenute institucije arhivirani su predmeti iz

prethodne faze na produkcionoj okolini i svi predmeti se nalaze u tekućoj arhivi

organizacije. U toku implementacije rješenja održano je niz prezentacija sistema i niz

sastanaka kako bi se svi korisnici bolje upoznali sa funkcionalnostima sistema i

mogućnostima koje isti pruža. U saradnji sa Upravom za kadrove održane su obuke u

učionici Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije, kao i na radnim

mjestima korisnika. Takođe, održane su i posebne obuke za sektorske trenere koji su

delegirani od strane rukovodioca radi praćenja eDMS aktivnosti u okviru svojih

organizacionih jedinica. Revidirana su korisnička uputstva za rukovodioce i referente i

uputstvo za instalaciju aplikacije.

Trenutni ukupan broj eDMS korisnika je 2759, od čega je na dan 31.12.2015. godine

aktivno 1267 korisnika tj. 46% ukupnog broja korisnika.

U 2015. godini ukupno je evidentirano 64304 predmeta i 104391 dokumenata što

predstavlja značaj porast stepena primjene eDMS (preko 60%).


67

Tabelarni prikaz evidentiranih predmeta i dokumenata

2014 2015 Rast u %

Ukupan broj korisnika 985 1 267 29%

Ukupan broj predmeta 38742 64304 66%

Ukupan broj dokumenata 64604 104391 62%

Tabelarni prikaz realizovanih aktivnosti u 2015. godini

Broj korisnika koji su dodati kroz Signirni plan 933

Broj korisnika koji su prošli eDMS obuku 367

Broj intervencija u sklopu podrške korisnicima

(zahtjevi ispostavljeni putem e-maila: [email protected]) 751

Krajem 2015. godine urađen je dokument "Politika korisničkih i administrativnih naloga

za eDMS" koji je namjenjen sagledavanju sistema sa stanovišta vrsta korisničkih naloga i

njihovim funkcionalnostima na sistemu te definisanju načina upravljanja istim. Data

politika je usmjerena licima koja posjeduju administrativne nadležnosti nad sistemom i

vlasnicima poslovnih procesa u institucijama koje koriste eDMS sistem.

U sklopu ovog dokumenta izrađen je niz dokumenta koji čine jednu cjelinu:

- Politika passworda administrativnih naloga

- Politika passworda servisnih naloga

- Politika passworda korisničkih naloga

- Procedura upravljanja administrativnim nalogom za Spoljnjeg saradnika

- Evidencija korisničkih naloga.

Namjena ovih Politika (polisa) je uspostavljanje standarda za kreiranje "jakog"

passworda, zaštitu passworda i njegovu čestu promjenu dok je namjena navedene

Procedure jasno definisanje standarda i pravila prilikom obezbjeđenja odgovarajućih

pristupnih parametara na komponente eDMS sistema Spoljnjem saradniku (ovlaštenim -

delegiranim licima kompanje koja posjeduje Ugovor o održavanju sistema).

U narednoj godini planira se primjena gore pomenutih Politika i Precudura.

mailto:[email protected]


68

Integracija rješenja eDMS i elektronske sjednice Vlade

Proces pripreme sjednica Vlade počinje u ministarstvima gdje službenici pripremaju

materijale za sjednicu. Nakon završetka pripreme materijali se, kao i sva ostala

dokumenta u ministarstvu zavode u eDMS-u, a kroz eSV portal (Elektronska sjednica

Vlade) dostavljaju u GSV (Generalni sekretarijat Vlade).

Cilj procesa integracije je da se obezbijedi kompletna tehnička podrška ova dva sistema i

omogući dostava materija za sjednice Vlade na portal eSV direktno iz eDMS-a.

Izvršeno je testitranje integracije sistema eDMS i ESV na testnoj okolini. Održana je

prezentacija integracije rješenje eDMS sa eSV u prostorijama Generalnog sekretarijata

Vlade. U drugoj polovini godine održano je niz sastanaka na kojima su razmatrane

različite specifijakcije u dijelu koji se odnosio na tačku integracije. Konačna odluka je

donijate 25.12.2015. godine od strane Generalnog sekretarija Vlade, na predlog

dokumenta o specifikaciji integracije, a u narednoj godini očekuje se potpuna

implementacija integracije.

Javne nabavke

Završen je postupak javne nabavke za izbor najpovoljnije ponude za nabavku usluga

održavanje - Sistema za upravljanje elektronskim dokumentima – Document

Management System (eDMS).

Završen je postupak javne nabavke za izbor najpovoljnije ponude za nabavku usluge -

Održavanja Elektronskih sjednica Vlade Crne Gore.

OCJENA STANJA SA PREDLOGOM MJERA ZA UNAPREĐENJE

Direktorat za razvoj eUprave je pokazao dobre rezultate u izvještajnom periodu.

Doprinio je povećanju objedinjavanja i međusobnog dijeljenja informacionih resursa u

državnoj upravi.


69

Sa aspekta objedinjavanja resursa poseban akcenatje stavljen na portal eUprava koji je i

Zakonom o elektronskoj upravi prepoznat kao jedinstvena tačka pristupa administraciji

na državnom I lokalnom nivou. Podatak da je na kraju 2014. god. na portalu eUprava

bilo 77 eServisa a da je na kraju 2015. taj broj porastao na 125 (60%) dovoljno govori o

anagžovanosti na ovim poslovima.

Kada je riječ o međusobnom dijeljenju resursa i uvođenju novih tehnologija u poslovanju

državne administarcije ili tačnije Ministarstava značajan napredak je ostvaren i na

većem stepenu primjene eDMS sistema tako da je i tu ostavren rast od oko 64%.

Samim tim službenici ovog direktorata su imali jedan vrlo obiman i kompleksan zadatak

koji su obavili vrlo uspješno. Na taj način direktorat za razvoj eUprave je pokazao

spremnost, ažurnost i kvalitetno pružanje usluga i informacija pri ispunjavanju svojih

ciljeva. Jedan od vrlo ilustrativnih primjera je i program stručnog osposobljavanja koji je

zahtijevao stalnu komunikaciju kako sa korisnicima programa, tako i sa prijavljenim

poslodavcima koja je u većini slučajeva bila van domena rada i zaduženja MIDT u sklopu

ovog projekta. Ovo se pokazalo kao jedan od zahtjevnijih zadataka u izvještajnom

periodu.

Direktorat za elektronsku upravu očekuju još veći izazovi u narednoj godini. Prije svega,

potrebno je zaokružiti i završiti implementaciju sa mnogo većim stepenom

primjenljivosti u svim ministarstvima i GSV-u sistema za upravljanje dokumentima

(eDMS) i obezbijediti redovno praćenje i izvještavaanje o statusu projekta.

Pored ovoga, očekuje se dalje povećanje broja usluga na portalu sa posebnim akcentom

na kvalitet tj. realnu, životnu upotrebljivost postavljenih eServisa, a samim tim i broj

korisnika za obuku će se povećati. Neophodno je obezbijediti što veći broj eServisa koje

korisnici (građani i privreda) koriste često uz što veći stepen automatizacije i manje

fizičko učešće u traženju i dobijanju usluga.

Takođe, pred direktoratom je veliki projekat uvođenja jedinstvenog sistema za

elektronsku razmjenu podataka između državnih organa, koji predstavlja jedan od

najkompleksijih i najobimnijih projekata u oblasti ICT-a, posebno u dijelu

implementacije.


70

Zahednički činilac za sve ove projekte i zadatke je Zakon o elektronskoj upravi koji je

propisao sve navedene obaveze pa će MIDT u narednom periodu nadzirati njegovu

implementaciju.

Ovaj obim i vrsta poslova generiše potrebu i neophodnost stalnih obuka službenika

direktorata i stalne komunikacije sa ostalim direktoratima, ali i institucijama državne

uprave i jačanju svijesti o doprinosu informaciono-telekomunikacionih tehnologija

efikasnosti i transparentosti rada državne administracije.

Da bi se mogli ostvariti predviđeni ciljevi i rezultati neophodno je primijeniti neke

osnove mjere za dalje unapređenje stanja eUprave:

- Kontinuirane akcije na prilagođavanju organizacionih procese državnih organa i

organa državne uprave i drugih obveznika primjene Zakona o elektronskoj upravi u

smislu prelaska na elektronski način pružanja usluga

- Uspostaviti Evidenciju (katalog) elektronskih usluga državnih organa i organa

državne uprave,

- Posebnu pažnju treba posvetiti nivou digitalne pismenosti kako korisnika tako i

davaoca usluga i u tom smislu neophodno je preduzeti aktivnosti na podizanju nivoa

digitalne pismenosti na nacionalnom nivou.

- Intenzivirati inspekcijski nadzor kako bi sve institucije dosledno poštovale Zakon

o elektronskoj upravi jer od njegove implementacije zavisi razvoj elektronsk euprave.

DIREKTORAT ZA PROMOCIJU INFORMACIONOG DRUŠTVA

U Direktoratu za promociju informacionog društva vrše se poslovi koji se odnose na:

pripremu strategije razvoja informacionog društva; praćenje indikatora razvoja

informacionog društva; obezbeđivanje informacija potrebnih za poslove iz djelokruga

direktorata; sprovođenje istraživanja u oblasti informacionog društva; izradu analiza,

izvještaja i statističkih priloga; prikupljanje i obradu podataka o stanju i razvijenosti

resursa i projekata informacionog društva; izradu planova, programa rada i izvještaja o


71

radu direktorata izradu akcionih i operativnih planova iz oblasti informacionog društva i

praćenje njihove četiri realizacije; upravljanje projektima u oblasti razvoja

informacionog društva; predlaganje i realizaciju marketing planova u funkciji promocije

informatičkog društva; saradnje sa univerzitetima i drugim obrazovnim ustanovama po

pitanjima unapređenja i razvoja informatičkog drustva; organizovanje takmičenja za

najbolja informatička rješenja i promociju talenata; utvrđivanje budžeta projekata kao i

izvora njihovog finansiranja saradnja sa ICT sektorom; pripremanje analiza, izvještaja i

materijala koji služe kao osnova za unapređenje politike razvoja u oblasti informacionog

društva; praćenje razvoja novih ICT tehnologija i pripremanje predloga za njihovu

primjenu kroz odgovarajući zakonski okvir; izradu uporednih analiza sa drugim

zemljama u oblasti informacionog društva.

XXII FESTIVAL INFORMATIČKIH DOSTIGNUĆA – INFOFEST 2015

XXII Festival informatičkih dostignuća - Infofest 2015 (www.infofest.com) održao se pod

sloganom “Ljudi i ideje” u periodu 27.09. - 03.10.2015.

Festival je otvorio potpredsjednik Vlade i ministar za informaciono društvo i

telekomunikacije, prof. dr Vujica Lazović, a prisutnima su se obratili i ambasadorka SAD

u Crnoj Gori Margaret En Uehara i direktor RME u Međunarodnoj uniji za

telekomunikacije Kemal Huseinović.

Pored centralnog festivalskog programa u hotelu „Maestral“, zbog velike

zainteresovanosti za uključenje u zvaničnu agendu, neke Infofest sesije održale su se i u

hotelima „Avala“, „Montenegro“ i „Residence“.

Infofest je, već godinama, najznačajnija regionalna manifestacija iz oblasti informacionih

i komunikacionih tehnologija, koja, svake godine, zabilježi više od 1.000 pojedinačnih

učesnika - predstavnika javnih preduzeća, državnih organa, obrazovanja, finansijskih

institucija, sektora energetike, telekomunikacionih operatora i drugih velikih privrednih

sistema.

http://www.infofest.com/


72

U prezentacionom dijelu programa predstavio se veliki broj kompanija, među kojima su

svjetski tehnološki lideri (Hewlett Packard, Cisco Systems, Microsoft, Oracle, Ericsson ...)

i najznačajnije ICT firme u regionu (Saga, S&T, Energodata, Asseco, Lanaco, TeleGroup,

Čikom, Digit, S&T ...). Prvi put na Infofestu je nastupila i poznata internacionalna firma

Aliter Technologies čije je sjedište u Slovačkoj, a koja je nedavno aktivirala svoju

kompaniju u Crnoj Gori.

Pored prezentacija novih projektnih rješenja, ICT kompanije su svoju ponudu

predstavile i na svojim punktovima, u okviru Infofest izložbe.

Poslije prošlogodišnjeg potpisivanja regionalnog Sporazuma o smanjenju cijena

rominga, Infofest je, i ove godine, potvrdio da je mjesto važnih događanja.

Specijalni program XXII Festivala je bio i Ministarska konferencija učesnica „Strategije

Jugoistočna Evropa 2020“, odnosno članica Electronic SEE Iniciative. Centralna tema

Konferencije bila je razvoj informacionog društva, a organizator je bio Regional

Cooperative Council (RCC), u saradnji sa UNDP i Ministarstvom za informaciono društvo

i telekomunikacije Crne Gore.

Međunarodna telekomunikaciona unija (ITU) i Agencija za elektronske komunikacije, u

okviru Infofesta, organizovale su XIII Međunarodnu konferenciju o regulatornom

djelovanju u ovom sektoru.

Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije Crne Gore na XXII Infofestu

imalo je edukativne programe posvećene standardima u informatičkom obrazovanju,

implementaciji Internet tačke razmjene i drugim aktuelnim pitanjima. Takođe, u okviru

specijalnog programa u saradnji sa ITU održane su u Sajber vježbe na kojima je

prisustvovalo preko 50 učesnika iz Evrope.

U okvirima Infofesta održala se i regionalna konferencija „Sociološki uticaj ICT servisa i

aplikacija“, zatim peto e-Savjetovanje poštanskih uprava regiona, kao i poseban program

posvećen pitanjima sigurnosti informacionih sistema.


73

Od samog osnivanja, Infofest ima status manifestacije od državnog značaja.

Direktorat za promociju informacionog društva u 2015. godini realizovao je aktivnosti

na promociji informacionog društva i afirmaciji korišćenja informaciono –

komunikacionih tehnologija u svakodnevnom životu i radu i podizanje nivoa digitalne

pismenosti u Crnoj Gori.

Važno je istaći da je u projektima, u njihovoj pripremi i realizaciji, bio angažovan veliki

broj ICT stručnjaka, a naročito sa sva tri crnogorska univerziteta. Takođe, ostvarena je

projektna saradnja sa ICT kompanijama iz naše države.

Od projekata posebno izdvajamo:

- Projekat „ ECDL karavan za digitalnu pismenost“ i kroz promotivnu kampanju

organizovana je prezentacija „Digitalna pismenost u funkciji razvoja – ECDL

karavan“ namijenjena zaposlenima u lokalnoj samoupravi, lokalnim javnim

ustanovama i preduzećima gdje su promovisani usluge koje pruža eUprava i ECDL

kao standard digitalne pismenosti, kao i Internet street namijenjen građanima.

„ECDL karavan digitalne pismenosti“ počeo je 10.jula na Žabljaku, 18. septembra u

opštini Pljevlja, 26. septembra u Podgorici, OŠ „Maksim Gorki“, gdje su učenici

završnih razreda osnovnih škola iz Podgorice, testirali svoje informatičke vještine.

Projekat je, takođe, predstavljen i na ovogodišnjem Festivalu informatičkih

dostignuća – INFOFEST 2015 u Budvi. U Andrijevici i Beranama 9. oktobra. Ostale su

još opštine Rožaje, Plužine, Mojkovac, Kotor i Tivat.

- Takođe projekat „Osvoji Internet – surfuj pametno“ namijenjen učenicima osnovnih

škola, sa ciljem povećanja svijesti o bezbjednosti djece na internetu (realizuje se u

saradnji sa kompanijom Telenor).

Direktorat je bio angažovan i u drugim aktivnostima, prije svega promocije projekata

Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije:

- Održavanje centralne Javne rasprave za nacrt Zakona o slobodnom korišćenju

informacija u posjedu organa vlasti. Javnoj raspravi su prisustvovali predstavnici

državnih organa, kao i nevladinog sektora. (24.januar)


74

- Potpisivanje Memoranduma o razumijevanju između Vlade Crne Gore i kompanije

Microsoft i Okvirni sporazum o isporuci Microsoft licenci za državne organe i organe

državne uprave za period od tri godine u Podgorici.

- Održavanje seminara "Top trendovi u strateškom ekomuniciranju“. Seminar je

organizovala agencija Adventage u saradnji sa Ministarstvom za informaciono

društvo i telekomunikacije.

- Potpisivanje Sporazum o saradnji koji predviđa aktiviranje posebne kreditne linije

za ulaganje u ICT Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije i

Investiciono-razvojnog Fonda. Potpredsjednik Vlade Crne Gore i ministar za

informaciono duštvo i telekomunikacije, prof.dr Vujica Lazović i izvršni direktor

Investiciono-razvojnog fonda Crne Gore, Zoran Vukčević, potpisali su Sporazum o

saradnji u oblasti preduzetništva i informaciono-komunikacionih tehnologija. Cilj

ovog Sporazuma je uspostavljanje saradnje između Fonda i Ministarstva u dijelu

podrške unapređenju preduzetništva u domenu razvoja i pružanja usluga iz oblasti

informaciono-komunikacionih tehnologija.

- Organizovanje okruglog stola na temu „Izazovi i perspektiva eUprave u Crnoj Gori u

cilju unapređenja eUprave kao savremenog modela komunikacije između građana i

organa državne uprave, kao i benefiti eServisa za korisnike i davaoce usluga.

Pored ovoga, Direktorat za promociju informacionog društva organizovao je

obilježavanje tradicionalnih skupova:

- Dan sigurnog interneta Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije je u

saradnji sa Ministarstvom prosvjete, obilježilo pod sloganom „Kreirajmo siguran

internet zajedno“. Skup je otvorio ministar prof. Dr Vujica Lazović i izvršni direktor

kompanije Telenor, Majkl Malvebo.Predstavljen je višegodišnji projekat „Osvoji

internet, surfuj pametno“. ( 10. februar)

- Evropska nedjelja e-vještina (eSkills week) od 9. do 13. marta ove godine, obilježena

je pod sloganom Digitalne vještine za zapošljavanje (eSkills for Jobs). Organizovano

je „Online putovanje za penzionere“, trodnevna radionica za 15 polaznika –

penzionera iz Podgorice u saradnji sa ECDL testnim centrom-kompanijom ČIKOM.

Takođe, u toku e-skills week za prvih 30 kandidata koji su se za dobijanje ECDL


75

certifikata prijavili preko portala elektronske uprave obezbijeđena je besplatna

ECDL online obuke, kao i 40% niže cijene za testiranja odnosno 50% niže cijene za

ECDL profile indekse. U okviru nedjelje e-vještina organizovan je i edukativni čas za

tri grupe predškolaca iz Nikšića, polaznika JPU „Dragan Kovačević“ u ovom gradu. (9.

do 13.marta)

- Međunarodni Dan djevojčica u ICT-u (Girls In Ict Day 2015) 23. aprila gdje je

organizovano takmičenje za najbolji literarni rad na temu „Ja u svijetu tehnologija“

za učenice završnih razreda osnovnih i srednjih škola u Crnoj Gori. Na svečanosti je

potpredsjednik Vlade i ministar za informaciono društvo i telekomunikacije, prof. dr

Vujica Lazović dodijelio nagrade za najbolje literarne radove pristigle na konkursu.

Po tri najbolja rada iz osnovnih i srednjih škola nagrađene su laptop računarima,

tabletim i smart telefonima. Za sve nagrađene obezbijeđena je besplatna ECDL

obuka i ECDL sertifikat, dok prvonagrađena iz srednje škole stiče pravo na

volonterski staž u ICT firmi sponzoru konkursa.

- Svjetski dan telekomunikacija i informacionog društva (17. maj). Ministarstvo za

informaciono društvo i telekomunikacije je sa Savezom radio amatera Crne Gore

organizovalo izložbu stare radio tehnike i otvaranje telekomunikacione laboratorije

za mlade. Izložbu je otvorio potpredsjednik Vlade i ministar za informaciono

društvo i telekomunikacije, prof. dr Vujica Lazović. Svjetski dan telekomunikacija i

informacionog društva se obilježava povodom potpisivanja prve Međunarodne

telegrafske konvencije, kao i ustanovljenja Međunarodne unije za telekomunikacije

(ITU), davne 1865. godine.

- Direktorat za promociju informacionog društva pripremio je saradnji sa Zavodom

za udžbenike i nastavna sredstva promotivni flajer „Računar na ljetnjem raspustu“

(17. jul) koji je distribuiran u Dnevnom listu „Pobjeda“. Svrha ovog promotivnog

materijala je širenje svijesti o bezbjednom i edukativnom korišćenju Interneta i

savremenih tehnologija među najmlađom populacijom.

OCJENA POSTOJEĆEG STANJA I PREDLOG MJERA ZA UNAPREĐENJE

Direktorat za promociju informacionog društva intenzivno je radio na ostvarivanju

misije direktorata – približavenje prednosti modernih tehnologija što većem broju ljudi.

Kroz obilježavanje Dana sigurnog internet, nedjelje e-vjestina, Međunarodnog dana


76

djevojčica, Svjetskog dana telekomunikacije itd. nastojalo se uključivanje što većeg broja

subjekata kako bi se na adekvatan način predstavili benefiti modernih tehnologija ali

isto tako i usmjerila pažnja javnosti na novi vid opasnosti koje sa sobom nosi internet I

fenomeni novog doba.

Predstavljanje projekata ministartva, takođe, je bio fokus ovog Direktorata kao i

realizacija aktivnosti iz Plana za podizanje digitalne pismenosti na nacionalnom nivou.

Podizanje nivoa digitalne pismosti ostaje focus aktivnosti Direktorata I u narednom

periodu.

ODJELJENJE ZA ELEKTRONSKE REGISTRE

U Odjeljenju za elektronske registre obavljaju se poslovi koji se odnose na: praćenje i

učestvovanje u pripremi i implementaciji propisa koji se odnose na elektronske registre;

uspostavljanje i vođenje Evidencije elektronskih registara i informacionih sistema

državnih organa i organa državne uprave; pružanje stručne pomoći u dijelu dostavljanja

podataka za vođenje Evidencije elektronskih registara i informacionih sistema;

obezbjeđivanje funkcionisanja procesa dostave podataka o elektronskim registrima i

informacionim sistemima na nivo kvalifikacijau državnih organa i organa državne

uprave; organizovanje funkcije nadzora u fazama razvoja, uvođenja i održavanja

elektronskih registara; obavještavanje nadležnih državnih organa o utvrđenim

nepravilnostima u pogledu dostavljanja traženih podataka; definisanje međusobnih

veza, tokova i razmjene podataka između pojedinih elektronskih registara; analizu i

unaprjeđenje strukture podataka u elektronskim registrima u cilju stvaranja

pretpostavki za razmjenu podataka; praćenje standarda iz oblasti upravljanja

elektronskim registrima i razmjene podataka; vođenje centralnog registra stanovništva,

preuzimanje podataka za centralni registar stanovništva, čuvanje i dostavu podataka iz

centralnog registra stanovništva; kao i druge poslove iz djelokruga Odjeljenja.


77

AKTIVNOSTI NA SPROVOĐENJU UTVRĐENE POLITIKE

Vođenje evidencije elektronskih registara i informacionih sistema državnih

organa i organa državne uprave

Zakon o elektronskoj upravi (Sl. list CG, br. 32/14) propisao je obavezu državnim

organima i organima državne uprave koji vode elektronske registre i upravljaju

informacionim sistemima, da nadležnom organu, Ministarstvu za informaciono društvo i

telekomunikacije, dostave podatke o tim registrima i informacionim sistemima radi

koordinacije i upravljanja projektima u oblasti informacionog društva za potrebe tih

organa. Tim zakonom je propisano da nadležni organ vodi Evidenciju o elektronskim

registrima i informacionim sistemima organa državne uprave i istu je dužan uspostaviti

u roku od dvanaest mjeseci od stupanja na snagu Zakona.

Ministarstvo je, nakon stupanja na snagu Pravilnika o evidenciji elektronskih registara i

informacionih sistema državnih organa i organa državne uprave, svim državnim

organima i organima državne uprave, uputilo zahtjev za dostavljanjem podataka o

registrima i informacionim sistemima, kojima su obavješteni na propisanu obavezu

dostave pomenutih podataka na propisanim obrascima iz Pravilnika. Dobijeni podaci se

evidentiraju u Ministarstvu i koristiće se za uspostavljanje Metaregistra, kao dobra

osnova u procesu implementacije Jedinstvenog informacionog sistema za elektronsku

razmjenu podataka između državnih organa i organa državne uprave. Za sada podaci još

uvijek nisu kompletni,jer pojedini državni organi i organi državne uprave nisu dostavili

propisane podatke ili su ih dostavili nepotpuno, ali u svakodnevnoj komunikaciji se teži

kompletnom obuhvatu podataka.


Pravilnik o evidenciji elektronskih registara i informacionih sistema državnih

organa i organa državne uprave (Službeni list Crne Gore, broj 27/15)

Na osnovu člana 15 Zakona o elektronskoj upravi (Službeni list Crne Gore, broj 32/14), a

u cilju uspostavljanja Evidencije o elektronskim registrima i informacionim sistemima

državnih organa i organa državne uprave, Ministarstvo za informaciono društvo i

telekomunikacije je donijelo Pravilnik o evidenciji elektronskih registara i informacionih


78

sistema državnih organa i organa državne uprave (Službeni list Crne Gore, broj 27/15).

Ovim pravilnikom je propisan sadržaj podataka o elektronskim registrima i

informacionim sistemima, koje državni organi i organi državne uprave dostavljaju

Ministarstvu za informaciono društvo i telekomunikacije, kao i sadržaj i način vođenja

evidencije elektronskih registara i informacionih sistema.

Uputstvo državnim organima i organima državne uprave za pripremu

dokumentacije za uspostavljanje informacionog sistema i Smjernice Radnoj grupi

za razmatranje i davanje saglasnosti za uspostavljanje informacionog sistema.

Donošenjem Zakona o elektronskoj upravi, stvorili su se uslovi da Ministarstvo za

informaciono društvo i telekomunikacije na adekvatan način učestvuje u kreiranju

ambijenta i pravila, radi koordinacije i upravljanja projektima iz oblasti informacionog

društva. U cilju što efikasnije implementacije tog zakona obrazovana je Radna grupa za

davanje saglasnosti za uspostavljanje informacionog sistema.

S tim u vezi pripremljena su dva dokumenta:

- Uputstvo državnim organima i organima državne uprave za pripremu

dokumentacije za uspostavljanje informacionog sistema.

Pridržavajući se pomenutog uputstva državni organi i organi državne uprave

moći će jasnije i kompletnije da ocijene i procijene domete planiranih

informacionih sistema, prije svega sa aspekta interoperabilnosti što se odražava

na efikasnost rada državne uprave. Svrha ovog dokumenta je da ubuduće

uspostavljanje informacionih sistema u državnim organima i organima državne

uprave mora kao rezulatat donijeti efikasna i održiva rješenja koja će, između

ostalog biti interoperabilna i dati konkretan doprinos razvoju informacionog

društva.

- Smjernice Radnoj grupi za razmatranje i davanje saglasnosti za uspostavljanje

informacionog sistema.

Postupak davanja saglasnosti za uspostavljanje informacionog sistema

podrazumijeva kontinuiran rad za koji je na samom početku bilo neophodno

izraditi ovakvu vrstu dokumenta. Pridržavajući se propisanih smjernica članovi


79

Radne grupe će, u skladu sa najboljim praksama i priznatim metodama razvoja

informacionih sistema, razmatrati zahtjeve za dobijanje saglasnosti.

Kodeks ponašanja trgovačkih, profesionalnih i udruženja potrošača, naročito u

odnosu na zaštitu prava maloljetnika, lica sa invaliditetom i zaštitu i poštovanje

dostojanstva ličnosti

Ministarstvo je iniciralo izradu Kodeksa ponašanja trgovačkih, profesionalnih i

udruženja potrošača, naročito u odnosu na zaštitu prava maloljetnika, lica sa

invaliditetom i zaštitu i poštovanje dostojanstva ličnosti, koja je još u toku. Pri izradi

nacrta dokumenta korišćena su pored nacionalnog zakonodavstvo i dokumenta:

Code of EU online rights https://ec.europa.eu/digital-agenda/en/code-eu-online-rights

i Consumer rights https://ec.europa.eu/digital-

agenda/en/search/site?f[0]=im_field_tags%3A80

Izrada Kodeksa zahtjeva međuresorsku saradnju Ministarstva, Ministarstva ekonomije,

Uprave za inspekcijske poslove, Centra za zaštitu potrošača, Unije poslodavaca,

Privredne komore.

OSTALE AKTIVNOSTI

Koordiniranje radom radne grupe za davanje saglasnosti za uspostavljanje

informacionih sistema

Donošenjem Zakona o elektronskoj upravi, stvorili su se uslovi da Ministarstvo za

informaciono društvo i telekomunikacije na adekvatan način učestvuje u kreiranju

ambijenta i pravila, radi koordinacije i upravljanja projektima iz oblasti informacionog

društva. U cilju što efikasnije implementacije tog zakona obrazovana je Radna grupa za

davanje saglasnosti za uspostavljanje informacionog sistema.

Radnu grupu čini šest predstavnika Ministarstva iz Direktorata za informatičku

infrastrukturu u Odjeljenja za elektronske registre, koji u na osnovu Smjernica za

davanje saglasnosti razmatraju dostavljenu dokumentaciju državnih organa i organa

državne uprave, sadržinu Obrasca koji ti organi dostavljaju i na osnovu svih elemenata

postupaju po zahtjevu.

https://ec.europa.eu/digital-agenda/en/code-eu-online-rights

https://ec.europa.eu/digital-agenda/en/search/site?f%5b0%5d=im_field_tags%3A80

https://ec.europa.eu/digital-agenda/en/search/site?f%5b0%5d=im_field_tags%3A80


80

S obzirom da je obaveza pribavljanja saglasnosti proistekla iz Zakona o elektronskoj

upravi, svi državni organi i organi državne uprave su obavješteni o toj obavezi, kao i

Uputstvu o neophodnoj dokumentaciji i zahtjevu koji trebaju dostaviti Ministarstvu.

Aktivnosti na uspostavljanju unutrašnje revizije IT sistema

U saradnji s Ministarstvom finansija urađena je analiza o broju IT sistema koji se koriste

u okviru državnih organa i organa državne uprave i potrebnim kapacitetima za

uspostavljanje funkcije IT revizija. Na Vladi Crne Gore je usvojena Informacija kojom je

predložen model za uspostavljanje unutrašnje revizije informacionih sistema koje

koriste organi državne uprave i drugi korisnici sredstava budžeta Crne Gore, izuzimajući

jedinice lokalne samouprave u okviru Ministarstva za informaciono društvo i

telekomunikacije.

Aktivnosti na rješavanju problema oko evidentiranja matičnog broja u kaznenoj

evidenciji

Predstavnici Ministarstva su učestvovali u radnim sastancima sa predstavnicima

Ministarstva pravde i Mup-a na prevazilaženju situacije nastale usljed neadekvatno

ažurirane JEDINSTVENE KAZNENE EVIDENCIJE koju je Ministarstvo pravde, kao takvu,

preuzelo 31.marta 2014. godine. U predmetnoj evidenciji je unešeno oko 14.000 lica bez

jedinstvenog matičnog broja.

Ponuđen je najadekvatniji način za uparivanje postojećih podataka u evidenciji sa

podacima iz matičnih registara u MUP-u, a što je u narednom periodu i realizovano.

Takođe je predloženo da se Jedinstvena kaznena evidencija poveže sa Centralnim

registrom stanovništva, kako bi se redovno i ispravno ažurirala u budućnosti.

Informacioni sistem evropskih integracija

Monitoring rada Informacionog sistema evropskih integracija, tehnička podrška

uključivanju novih korisnika portala a posebno za potrebe korišćenja Portala kod izrade


81

Programa pridruživanja Crne Gore – PPCG, gdje je analizirano 47.000 celexa. Omogućen

je pristup Portalu EI svim institucijama koje učestvuju u procesu pregovaranja,

nezavisno da li se nalaze na mreži državnih organa. Portal EI je primjer interoperabilnog

korišćenja od strane više od 1600 korisnika, sa jasno definisanim pravilima pristupa i

nadležnostima.

Informacioni sistem call centar

Monitoring rada portala za praćenje podrške korisnicima informacionog sistema i mreže

državnih organa, prijave problema, praćenje licenciranja, razmjenu dokumenata unutar

Ministarstva, za članove radnih grupa, sa predefinisanim pravilima pristupa, zadacima,

izvješravanjem i dr.

OCJENA STANJA I PREDLOG MJERA ZA UNAPREĐENJE

U 2015. godini akcenat je dat na proces uspostavljenja i vođenja Evidencije elektronskih

registara i informacionih sistema.

Ukupno je do sada evidentirano evidentirano 188 elektronskih registara i 120

informacionih sistema u državnim organima i organima državne uprave.

Kontinuiranom saradnjom, u smislu podizanja kvaliteta podataka koji se dostavljaju i

analize postojećih informacija o podacima, servisima i informacionim sistemima stvoriće

se značajna baza podataka o postojećem stanju u oblasti elektronskih registara i

informacionh sistema. Valorizacija prikupljenih podataka ostvariće se uspostavljanjem

Metaregistra preko koga će informacije o postojećim resursima biti na raspolaganju

državnim organima i organima državne uprave.

Saglasnost za uspostavljanje informacionog sistema zatražila su svega tri organa

državne uprave/državnih organa. Pojedini organi državne uprave/državni organi

saglasnost ne traže u fazi planiranja projekta, već nakon obavljenih javnih nabavki, dok

je značajan broj istih pristupio realizaciji sistema bez pribavljanja saglasnosti. Potrebno

je da Ministarstvo finansija i Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije

usklade davanje saglasnosti u skladu s Zakonom o elektronskoj upravi, kroz zajedničko

postupanje pri davanju istih.


82

ODJELJENJE ZA MEĐUNARODNE ODNOSE I EVROPSKE INTEGRACIJE

U Odjeljenju za međunarodnu saradnju i evropske integracije uspostavljanje i

ostvarivanje međunarodne saradnje, kao i njeno praćenje na bilateralnom i

multilateralnom nivou; iniciranje pripreme, usaglašavanja i pregovaranja prijedloga

međunarodnih dokumenata iz oblasti informacionog društva; prikupljanje podataka i o

izrada informacija iz Ministarstva neophodnih za pripremu akcionih planova, izvještaja i

drugih materijala u procesu pridruživanja i pristupanja EU; pružanje stručne i tehničke

podrške pregovaračkim strukturama, predstanivcima Ministarstva u strukturama IPA

fondova i drugih tijela formiranih za realizaciju fondova dostupnih na korišćenje;

programiranje EU fondova unutar Ministarstva, osiguravanje izrade tenderske

dokumentacije i obezbjeđivanje sprovođenja postupka javnih nabavki i ugovaranja u

saradnji sa Sektorom za finansiranje i ugovaranje Ministarstva finansija; osiguravanje

praćenja sprovođenja projekata finansiranih iz EU fondova; učešće u radnim tijelima u

vezi sa procesom evropskih integracija, revizijom i dopunom NPI; usklađivanje pravnog

sistema i praćenje razvoja evropske regulative u cilju harmonizacije crnogorskog

zakonodavstva; kroz učešće u međunarodnim programima i projektima, naročito

partnerskim programima Evropske unije za ICT istraživanje i razvoj; pripremanje

predloga akata o ratifikaciji međunarodnih ugovora, sporazuma i drugih akata koji

spadaju u nadležnost Vlade; pripremanje predloga osnova za učešće na međunarodnim

konferencijama i izveštaja sa tih konferencija; izradu planova, programa i izveštaja o

radu, kao i druge poslove iz djelokruga Odjeljenja.

AKTIVNOSTI

Nastavljene su aktivnosti u pregovaračkom procesu za poglavlje 10, Informatičko

društvo i mediji.

Nastavljene su aktivnosti u okviru Jedinice za implementaciju projekata (PIU).

U skladu s dinamikom planiranja po Programu pristupanja Crne Gore EU (PPCG)

kvartalno je praćena realizacija obaveza za Poglavlje 10. Intenzivirane su aktivnosti na


83

reviziji PPCG-a i definisane aktivnosti za 2016. godinu, u skladu sa Programom rada

Vlade Crna Gore.

Redovno učešće na sastancima Komisije za evropske integracije i drugim sastancima

saglasno aktivnostima za Poglavlje 10, kao i na sastancima organizovanim na

regionalnom i evropskom nivou.

Organizovanje radionica, ekpertskih misija i studijskih posjeta u okviru programa koje

finansira EU.

Redovna komunikacija s kolegama iz MVPEI i kolegama u Misiji Crne Gore u Briselu.

Poglavlje 10, Informatičko društvo i mediji, u pregovaračkom procesu

Saglasno otvaranju Poglavlja 10, nastavljene su aktivnosti na ispunjavanju završnih

mjerila u cilju potpunijeg usaglašavanja zakonodavstvo s pravnom tekovinom EU, kroz

jačanje nezavisnosti regulatornog tijela za elektronske komunikacije, kao i za oblast

audiovizuelnih medijskih usluga. Takođe, potrebno je, do dana pristupanja, ojačati

administrativni kapacitet u dijelu sprovođenja pravne regulative EU, za oblast

elektronskih komunikacija, usluga informatičkog društva i audiovizuelnih medijskih

usluga, uključujući i nezavisnost regulatora.

Organizovanje i učešće na sastancima na temu završnih mjerila, na kojima je dogovoreno

da treba pristupiti izmjenama zakonskoh rješenja za oblast elektronskih komunikacija i

audiovizuelnih medijskih usluga. U komunikaciji s EK o načinu monitoringa ispunjavanja

završnih mjerila najvaljena je direktna procjena (Peer Review) u 2016. kolega iz EK.

Pripremljen je Izvještaj o pregovaračkom poglavlju Informatičko društvo i mediji.

Dokument je u formi nacrta i očekuje se skoro usvajanje na Vladi.

Pododbor i Odbor za stabilizaciju i pridruživanje

Priprema priloga o realizovanim aktivnostima i učešće na Podoboru u Briselu, 08-09.

septembra, kao i učešće na Odboru u Podgorici, 9. decembra. 2015. Priprema izvještaja

na polugodišnjem nivou o realizovanim aktivnostima, kroz Godišnji prilog izvještaju.


84

Kroz Izvještaj o napretku, EK je istakla napredak Crne Gore u oblasti informatičkog

društva i medija, uz podršku dobrom funkcionisanju unutrašnjeg tržišta elektronskih

komunikacija i elektronske trgovine.

IPA II i višekorisnička IPA

Aktivnosti PIU na izradi dokumenata saglasno definisanoj perspektivi za period 2014-

2020, uz angažovanje kolega iz drugih organizacionih jedinica, shodno ulozi MIDT u

različitim sektorima definisanim u okviru IPA II .

Učešće na sastancima i drugim skupovima organizovanim na teme monitoringa,

programiranja, kao i po drugim pitanjima u IPA strukturama.

Realizovana je prva faza Projekta prekogranične saradnje između Crne Gore i Albanije.

Ostale aktivnosti i učešće u inicijativama i radnim grupama

Povodom realizacije aktivnosti saglasno Inicijativi za elektronsku jugositočnu Evropu

(eSEE) Ministarstvo za infomaciono društvo je bilo domaćin Ministarske konferencije

koja je organizovana u okviru INFOFEST-a, u Budvi 30.09.2015. Konferencija je bila

prilika da zemlje regiona prezentiraju dosadašnje, kao i planirane aktivnosti u cilju

daljeg razvoja digitalnog društvo. Učesnicima su takođe predstavljena programska

rješenja i najbolje prakse iz ove oblasti.

Na poziv Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije organizovane su Taiex

misije ili su kolege iz Ministartsva u okviru studijskih posjeta boravile u zemljama

članicama EU, u ciju razmjene iskustava i ekspertske podrške za oblast elektronskih

komunikacija i usluga informatičkog društva.

Učešće na sastancima i drugim skupovima na regionalnom i evropskom nivou, u cilju

izvještavanja o realizovanim i planiranim aktivnostima iz resora MIDT, kao i povodom

praćenja aktivnosti i jačanja saradnje u regionu.


85

Uključivanje oblasti informatičkog društva kao dio Protokola o saradnji između Crne

Gore i Srbije. Na sastanku u Beogradu, održanom u martru 2015, predloženi su modeli

saradnje između dvije zemlje.

OCJENA STANJA I PREDLOG MJERA ZA UNAPREĐENJE

Tokom 2015. Odjeljenje za međunarodnu saradnju i evropske integracije je postiglo

zapažene rezultate rezultate, zahvaljujući dobroj organizaciji posla i adekvatnoj saradnji

s ostalim organizacionim jedinicama u Ministarstvu, uz zalaganje da se i s kolegama van

institucije održi dobar ritam saradnje i komunikacije.

Izvještaji su pripremani i dostavljani na vrijeme, kvalitetno su obavljane tekuće

aktivnosti i praćena je realizacija ostvarenog iz domena evropskih integracija i

međunarodne saradnje za oblast informatičkog društva i medija.

Usled nemogućnosti da se Odjeljenje za međunarodnu saradnju i evropske integracije

kadrovski značajnije ojača, saglasno aktivnostima i specifičnostima, u vidu praćenja

ostalih oblasti iz resora Ministarstva, neophodno je dalje angažovanje po dva

predstavnika iz svake organizacione jedinice preko kojih bi se unaprijedila saradnja s

ovim odjeljenjem, kako bi se što kvalitetnije ispunjavale obaveze na daljem putu

evropskih integracija.

Saradnju treba unaprijediti u dijelu pripreme što kvalitetnijih izvještaja i pribavljanja

informacija, kako od organizacionih jedinica unutar Ministarstva, tako i od drugih

institucija s kojima sarađujemo na nivou pojedinih resora, gdje je uloga kolega iz drugih

sektora Ministarstva od posebnog značaja.

Veći kvalitet stručnosti i ispunjavanja obaveza postojećeg kadra treba unaprijediti kroz

učešće i dalje usavršavanja putem odgovarajućih obuka, radionica i sl.


86

ODJELJENJE ZA UNUTRAŠNJU REVIZIJU

Unutrašnja revizija u Ministarstvu za informaciono društvo i telekomunikacije je

nezavisna, objektivna i savjetodavna stručna funkcija, koja procjenjuje sastave

unutrašnjih kontrola u Ministarstvu i daje preporuke sa ciljem unapređenja poslovnih

performansi i stvaranja dodatne vrijednosti. Revizije se sprovode u skladu sa Etičkim

kodeksom IIA, Međunarodnim standardima za profesionalnu praksu i unutrašnju

reviziju (INTOSAI/EUROSAI), Zakonom o sistemu unutrašnjih finansijskih kontrola u

javnom sektoru i Priručnikom za unutrašnju reviziju.

Kroz sprovedene revizije tokom 2015. godine, Odjeljenje za unutaršnju reviziju, kao

funkcionalno nezavisna jedinica u okviru Ministarstva, izvještavalo je rukovodstvo o

rezultatima sprovedenih revizija, nalazima i zaključcima i na temelju istih davalo je

preporuke u cilju unaprjeđenja poslovanja i ostvarivanja ciljeva, odnosno savjete za

preduzimanje neophodnih mjera za poboljšanje efikasnosti upravljanja rizikom,

kontrolama i procesima odlučivanja u Ministarstvu. Shodno tome rukovodstvo

Ministarstva, koje je od trenutka uspostavljanja Odjeljenja za unutrašnju reviziju

obezbijedilo i adekvatne uslove za nesmetano funkcionisanje i rad unutrašnje revizije,

sprovelo je sve neophodne aktivnosti u cilju implementiranja datih preporuka

unutrašnje revizije.

Napredak u razvoju sistema finansijskog upravljanja i kontrola u Ministarstvu, od kojih

je unutrašnja revizija jedan od elemenata, ogleda se i u usvajanju internih pravila i

procedura za poslovne procese, adekvatnom delegiranju ovlašćenja i odgovornosti kao i

odgovarajućim sistemom izvještavanja. Nakon usvojene Knjige internih pravila i

procedura „Finansijsko upravljanje i kontrola (FMC) – Pravilnik internih procedura i

ostale dokumentacije“ iz 2012. godine, koja se redovno ažurira u skladu sa promjenama

koje nastaju u poslovnim procesima, u 2015. godini uspostavljen je Registar rizika i

određeno je lice zaduženo za koordinaciju uspostavljanja i sprovođenja procesa

upravIjanja rizicima u Ministarstvu za informaciono društvo i telekomunikacije.


87

Procjenjivanjem funkcionisanja i razvoja sistema finansijskog upravljanja i kontrola u

Ministarstvu za informaciono društvo i telekomunikacije, za koje je odgovorno

rukovodstvo institucije, Odjeljenje za unutrašnju reviziju je, na osnovu izvršenih revizija

tokom 2015. godine, pružilo razumno uvjerenje da se troškovi kotrolišu, te da se

budžetska sredstva koriste na odgovarajući način i u skladu sa relevantnom zakonskom

legislativom.

Unutrašnja revizija u Ministarstvu daje dodatnu vrijednost ne samo putem analize i

izvještavanja o onome što se već dogodilo, već i proaktivnim djelovanjem, utvrđujući

oblasti gdje se mogu izvršiti poboljšanja i podsticanjem dobre prakse. Na taj način,

pomaže se unapređenju standarda upravljanja u Ministarstvu, boljem rukovođenju i

donošenju odluka i efektivnijem korišćenju sredstava poreskih obveznika.

Kako je unutrašnja revizija zasnovana na povjerenju i objektivnom uvjeravanju u vezi sa

sistemima upravljanja rizicima, kontrole i rukovođenja, u cilju unapređenja etičke

kulture u profesiji unutrašnje revizije, unutrašnji revizori primjenjuju Etički kodeks

prilikom obavljanja poslova unutrašnje revizije. Uz veliku podršku rukovodstva,

Odjeljenje za unutrašnju reviziju uspješno razbija predrasude o unutrašnjoj reviziji kao

o jednom vidu „inspekcije“ i stvara povoljan ambijent za saradnju, unapređenje

poslovanja i ostvarivanje ciljeva Ministarstva, što i jeste svrha postojanja unutrašnje

revizije u javnom sektoru – dodavanje vrijednosti korisniku sredstava budžeta i EU

fondova i unapređenje poslovanja kroz poboljšanje efikasnosti upravljanja rizikom,

kontrolama i procesima upravljanja.

AKTIVNOSTI

Odjeljenje za unutrašnju reviziju izradilo je Strateški plan rada unutrašnje revizije za

2016-2018. godinu. U skladu sa Međunarodnim standardima za profesionalnu praksu

unutrašnje revizije, sistemi revizije u Strateškom planu odabrani su na osnovu procjene

rizika koji mogu uticati na ostvarivanje ciljeva Ministarstva. Godišnji plan rada

unutrašnje revizije za 2016. godinu izrađen je na osnovu Strateškog plana. Isti je

zasnovan na prvoj godini Strateškog plana i detaljnije definiše zadatke koje treba obaviti


88

u određenim vremenskim okvirima i sa raspoloživim revizorskim resursima za 2016.

godinu.

Godišnjim planom revizije za 2015. godinu, koji je izrađen na osnovu Strateškog plana

rada unutrašnje revizije za 2013-2015. godinu, planirane i izvršene su sljedeće vrste

revizija: revizije sistema, revizije usklađenosti, finansijske revizije i revizija


Pregled obavljenih revizija u 2015. godini:

I Unutrašnja revizija sistema pripreme obračuna i isplate zarada;

II Unutrašnja revizija sistema elektronskog upravljanja dokumentima (electronic

Document Management Systems – eDMS);

III Unutrašnja revizija sistema naknade i evidentiranja troškova službenih

putovanja;

IV Unutrašnja revizija otvorenog postupka javnih nabavki.

Date preporuke unutrašnje revizije:

Prilikom sprovođenja navedenih revizija, dato je 6 (šest) preporuka, od kojih je 5 (pet)

realizovano, u trenutku pisanja Izvještaja o radu MIDT-a, dok je status 6. preporuke

“delimčno realizovana”. Preporuke su sadržane u konačnim izvještajima unutrašnjih

revizija, kako slijedi:

I Izvještaj unutrašnje revizije sistema pripreme obračuna i isplata zarada, br. 403-

01-425/3-15, od 1. aprila 2015. godine;

II Izvještaj unutrašnje revizije sistema elektronskog upravljanja dokumentima

(Electronic Document Management Systems – eDMS), br. 051-01-992/4-15, od

09. jula 2015. godine;

III Izvještaj unutrašnje revizije sistema naknade i evidentiranja troškova službenih

putovanja, br. 403-01-1797/4-15, od 31. jul 2015. godine;

IV Izvještaj unutrašnje revizije otvorenog postupka javnih nabavki, br. 403-01-

3356/3-15, od 31. decembra 2015. godine.


89

Sprovođenjem revizije sistema, revizije usklađenosti i finansijske revizije kod prethodno

navedenih sistema, utvrđeno je da su unutrašnje kontrole u Ministarstvu adekvatne i

efektivne, odnosno nijesu identifikovane bilo kakve značajnije slabosti ili

nefunkcionisanje kontrole. Takođe, nijesu utvrđeni slučajevi indikatora prevare. Nadalje,

utvrđeno je da se arhivirana dokumentacija uredno slaže, hronološkim redom, odnosno

hronološkom evidencijom poslovnih događaja u skladu sa relevantnim zakonima. Sve

navedeno govori o stručnosti, odgovornosti, ažurnosti, posvećenosti i preciznosti

službenika koji učestvuju u gore navedenim procesima, kao i o dobrom upravljanju od

strane rukovodilaca koji su odgovorni za definisanje ciljeva Ministarstva i ostvarenje

istih kroz sprovođenje strategija i uspostavljanje zdravog procesa upravljanja i

profesionalnih standarda na nivou Ministarstva. Na osnovu nalaza revizije

informacionog sistema, zaključuje se da je korišćenje eDMS rješenja u Ministarstvu za

informaciono društvo i telekomunikacije na zadovoljavajućem nivou. Zaključci revizije

ukazuju na to da se implementacijom eDMS-a dobija jedno od suštinskih ICT rješenja,

čijom primjenom se unapređuje poslovanje i omogućava veća efikasnost u rješavanju

predmeta.

U skladu sa Zakonom o sistemu unutrašnjih finansijskih kontrola u javnom sektoru,

tokom 2015. godine unutrašnja revizija je, u povećanom obimu, pružala i konsultantske

usluge za posebne neplanirane zadatke inicirane od strane Rukovodioca subjekta.

Odjeljenje unutrašnje revizije Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije

je, pored prethodno navedenih aktivnosti, obavljalo i sljedeće:

Praćenje sprovođenja preporuka datih u izvještajima o obavljenim unutrašnjim

revizijama;

Razvoj softvera Centralnog registra za praćenje sprovođenja preporuka

unutrašnje revizije;

Saradnja sa svim organizacionim jedinicama Ministarstva;

Saradnja sa Direktoratom za centralnu harmonizaciju Ministarstva finansija;

Kvartalno izvještavanje CHU Ministarstva finansija o radu unutrašnje revizije

Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije i preduzetim

aktivnostima na sprovođenju datih preporuka;


90

Godišnje izvještavanje CHU Ministarstva finansija o radu unutrašnje revizije

Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije;

Praćenje realizacije aktivnosti iz Godišnjeg plana rada unutrašnje revizije za

2015. godinu, broj: 403-01-71/1-15;

Stručno usavršavanje: Službenica raspoređena na mjesto mlađeg unutrašnjeg

revizora uspješno je završila Program obuke internih revizora u javnom sektoru

Crne Gore „On-the-job“ radionice, i time potvrdila prethodno dobijeni sertifikat

»The CIPFA International Certificate in Public Sector Internal Auditing« za

ovlašćenog unutrašnjeg revizora u javnom sektoru koji izdaje Chared Institute of

Public Finance and Accountancy (CIPFA), London, Velika Britanija;

Ostala obuka i edukacija kroz prisustvo na raznim seminarima i konferencijama;

Ostale aktivnosti vezane za funkcionisanje Odjeljenja za unutrašnju reviziju

Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije.

REZIME

Izvještaj o radu Ministarstva za informaciono društvo i telekomunikacije za 2015.

godinu obuhvata pregled najznačajnijih aktivnosti ministarstva posmatrane kroz

realizaciju obaveza organizacionih jedinica koje su nosioci politike u oblasti

informacionog društva. Rezultat aktivnosti je sljedeći:

Obaveze iz Programa rada Vlade za 2015. godinu realizovane su u cjelosti;

Vlada Crne Gore utvrdila je Predlog zakona o izmjenama i dopunama zakona o

informacionoj bezbjednosti i Predlog Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o

poštanskim uslugama;

Donijeta je sekundarna legislativa za sprovođenje Zakona o elektronskoj upravi

(Uredba o načinu rada, sadržaju i upravljanju portalom elektronske uprave,

Uredba o sadržaju i načinu vođenje podatak u jedinstvenom informacionom

sistemu za elektronsku razmjenu podataka, Pravilnik o načinu upravljanja i

funkcionisanja informacionog sistema za upravljanje dokumentima, Pravilnik o

evidenciji elektronskih registara i informacionih sistema državnih organa i

organima državne uprave) i Zakona o poštanskim uslugama (Uredba o pružanju

poštanskih usluga i korišćenju poštanske mreže univerzalnog poštanskog

operatora u slučaju vanrednih okolnosti);

Nastavljene su aktivnosti na realizaciji projekata do javnog interesa: doveden je

do kraja process digitalizacije; u okviru projekta "Wireless Montenegro"

obezbijeđen je besplatan bežični internet u 12 gradova u Crnoj Gori;

Saglasno Strategiji sajber bezbjednosti usvojeni su dokumenti koji treba da

doprinesu unapređenju pitanja informacione bezbjednosti u Crnoj Gori;

Nastavljene u aktivnosti na razvoju elektronske uprave u Crnoj Gori što je

rezultiralo dobrom pozicijom Crne Gore u Studiji Ujedinjenih nacija koja je

pokazala da je po indeksu razvijenosti eUprave Crna Gora na prvom mjestu u

regionu, odnosno da zauzima visoko 45. mjesto od ukupno 194 zemlje članice

Ujedinjenih nacija;

Uspostavljena je evidencija registara državnih organa i organa uprave saglasno

obavezi iz Zakona o elektronskoj upravi;


| 92

Pripremljeno je Uputstvo državnim organima i organima državne uprave za

pripremu dokumentacije za uspostavljanje informacionog sistema i Smjernice

Radnoj grupi za razmatranje i davanje saglasnosti za uspostavljanje


Realizovan je veliki broj projekata koji su usmjereni na promociju informacionog

društva, podizanju svijesti o značaju primjene modernih tehnologija ali posebna

pažnja bila je posvećena pitanju bezbjednosti djece na internetu kroz nastavak

realizacije projekta „Surfuj pametno“.

Documents

CRNA GORA - mid.gov.me