CMLE ETLERCmleler; ykleminin trne ve yerine, anlamlarna, oluturulma biimlerine gre deiik gruplara ayrlr. Bu gruplar yle sralayabiliriz:

1. Yklemine Gre Cmleler2. e Diziliine Gre Cmleler3. Anlamna Gre Cmleler4. Yapsna Gre CmlelerYklemine Gre CmlelerCmleler, yklemlerinin szck trne gre ikiye ayrlr:

1. Eylem CmlesiYklemi basit ya da bileik ekimli eylem olan cmlelerdir.

Uzun yllar bu iyerinde altm.Bu cmlenin yklemi al- eylemi olduundan cmle, eylem cmlesidir.

Aadaki cmleler, yklemleri ekimli bir eylem olduundan eylem cmlesidir.

retmenimizin sorduu soruyu zemedik.

Annem, her gnk gibi kapda bekliyordu bizi.

nerilerimizi bir trl kabul etmemiti.

2. Ad CmlesiYklemi ad soylu szck ya da szck bei olan cmlelerdir. Yklemi eylem olmayan btn cmleler ad cmlesidir.

Snav kazand iin ok mutluymu.Bu cmlenin yklemi ad soylu mutlu szc olduundan cmle, ad cmlesidir.

Aadaki cmleler, yklemleri ad soylu szckler olduundan ad cmlesidir.

Deniz dne gre olduka sakindi bugn.

En ok sevdii ey yrmektir.

Bizi gnler ncesinden bu geziye aran kendisiydi.

e Diziliine Gre CmlelerCmleler, yklemlerinin cmledeki yerine gre ikiye ayrlr:

1. Kurall (Dz) CmleYklemi cmlenin sonunda bulunan cmlelerdir.

ok uzaklardan ku sesleri duyuluyordu.Bu cmlenin yklemi (duyuluyordu) en sonda bulunduundan cmle, kurall cmledir.

Aadaki cmleler, yklemleri sonda bulunduundan kurall cmledir.

Tatl dil ylan deliinden karr.

Eitim hayatmz boyunca hepimize yardm etti.

Bu konuyu sizinle daha nce grmemi miydik?

Bugn hava her zamankinden daha scakt.

Yine aklardan dev gibi gemiler geiyor.

Yurdumun bana bahesine bahar geldi.

2. Devrik (Kuralsz) CmleYklemi cmlenin sonunda bulunmayan cmlelerdir. Bu tr cmlelerde yklem cmlenin banda veya ortasnda bulunabilir.

Hepimiz canla bala alyoruz burada.Bu cmlenin yklemi (alyoruz) en sonda bulunmadndan cmle, devrik cmledir.

Aadaki cmleler, yklemleri sonda bulunmadndan devrik cmledir.

Papatyalar uyandrd bizi nihayet k uykusundan.

Doann canland bir mevsimdir ilkbahar.

Nasl ders altnz bilmez miyim hi?

Domuyor gne artk yle gnlmce.

Eksiltili CmleYklemi yazlmayp yklemini okuyucunun, zihninde tamamlamas beklenen cmledir. Eksiltili cmlelerin sonuna nokta konur.

nmzde gz alabildiine bir kumsalYklemi yazlmayan bu cmlenin sonuna uzanyor, duruyor, var gibi szleri yklem olarak getirebildiimiz iin bu cmle, eksiltili bir cmledir.

Yklemi yazlmad iin eksiltili cmle durumunda bulunan aadaki cmlelerin sonuna, yklem olabilecek szckler, koyu olarak yazlmtr.

Denizin tam ortasnda Adalara doru nazl nazl yol alan vapurlar (var)

Kz beikte eyiz sandkta. (olmal)

Dn el ile, harman yel ile (olur)

Anlamna Gre CmlelerCmleler, tadklar anlamlara gre temelde ikiye ayrlr:

1. Olumlu CmleCmlede yklem durumundaki eylemin gerekletiini veya yklem durumundaki varlk ya da kavramn var olduunu, bulunduunu bildiren cmlelerdir.

iddetli yalardan dolay yol trafie kapand.Bu cmlede kapanmak eyleminin gereklemesi sz konusu olduu iin, cmle anlamca olumludur.

Aadaki cmlelerde yklemlerin gereklemesi ya da varl sz konusu olduu iin cmleler anlamca olumludur.

Masadaki vazo yere dp krld.

Okula yine derslerine almadan gitmiti.

Verilen ii yapamamaktan korkuyordu.

Dnk derste snfta yedi sekiz kii vard.

Bu ylki kitap fuar her zamankinden daha renkliydi.

2. Olumsuz CmleCmlede yklem durumundaki eylemin gereklemediini veya yklem durumundaki varlk ya da kavramn var olmadn, bulunmadn bildiren cmlelerdir.

Eylem cmlesinde olumsuzluk -ma / -me (geni zamanda maz, -mez) ekiyle salanr.

Ad cmlesinde olumsuzluk deil / yok szckleriyle ya da -sz, -siz ekiyle salanr.

Veli toplantsna kimse katlmad.

Sokaklar bugn kalabalk deildi.

Bu cmlelerde katlmak eyleminin gereklememesi, kalabalk kavramnn sz konusu olmamasndan dolay cmleler anlamca olumsuzdur.

Aadaki cmlelerde yklemlerin gereklememesi ya da var olmamalar sz konusu olduu iin cmleler anlamca olumsuzdur.

Sorularn hepsini zebilen yok.

Gz alabildiine uzanan bu tarlalar verimsizdi.

Binann bu dairesi hi k almyor.

a. Anlamca Olumsuz Yapca Olumlu CmleBaz cmleler, olumsuzluk ifade eden ek ya da szck almad halde olumsuz anlam tayabilir. Byle cmlelere yapca olumlu, anlamca olumsuz cmle denir.

Senden ayr kalmaya dayanacak gcm m var? (gcm yok)Bu cmlede yklem (var), olumsuzluk ifade eden ek ya da szck almad iin anlamca olumludur. Ancak, soru biiminde dzenlenmi cmlede ama soru sormak deil, yklemde sylenenin (var) tersini (yok) kastetmektir. Dolaysyla bu cmle yapca olumlu, anlamca olumsuzdur.

Aadaki cmlelerde yklemlerin, cmlenin geliinden anlamca olumsuz olduu anlalmaktadr.

Ben hi sonunu kestiremediim ie girer miyim? (girmem)

Konuklarmz ne yemek yedi ne suyumuzu iti. (yemedi, imedi)

Sanki bu olayn btn sorumlusu benim. (ben deilim)

b. Anlamca Olumlu Yapca Olumsuz CmleBaz cmleler, olumsuzluk ifade eden ek ya da szck ald halde olumlu anlam tayabilir. Byle cmlelere yapca olumsuz, anlamca olumlu cmle denir.

Sen yemek yaparsn da ben hi beenmez miyim? (beenirim)

Neden byle davrandn anlamyor deilim. (anlyorum)

Bu cmlelerde yklemler (beenmez miyim, anlamyor deilim), olumsuzluk eki (-maz) ve olumsuzluk bildiren szck (deil) ald iin yapca olumsuzdur. Ancak, bu cmlelerde ama, yklemde sylenenin (beenmez miyim, anlamyor deilim) tersini (beenirim, anlyorum) kastetmektir. Dolaysyla bu cmleler yapca olumsuz, anlamca olumludur.

3. Soru Cmlesiinde soru eki ya da soru szcklerinden biri bulunan ve soru anlam tayan cmlelerdir.

Neden sen de bizimle yarnki geziye katlmyorsun?

Snavdaki sorularn kan cevaplayabildin?

4. art CmlesiYargnn gereklemesinin bir koula baland cmlelerdir.

Bu evi temiz kullanmak artyla kiralayabilirsiniz.

Ge saatlere kadar alrsak ii bitirebiliriz.

5. stek Cmlesistek anlam tayan cmlelerdir.

Haftaya seninle yeni alan mzeye gidelim.

Hepinize kolay gelsin.

6. Emir CmlesiEmir anlam tayan cmlelerdir.

Hemen arabadaki kitaplar buraya getir.

Derhal odanz toplayn.

7. nlem Cmlesiinde nlem ya da nlem deeri tayan szckler bulunan cmlelere nlem cmlesi denir.

Birden kapy anca onu grmeyeyim mi!

Aman sobay ak unutmayn!

Yapsna Gre CmlelerCmlelerde; yarg (yklem) saysna ya da yan cmlecik olup olmamasna baklr. Cmleler yaps ynyle drde ayrlr.

1. Basit Cmle2. Bileik Cmle3. Sral Cmle4. Bal CmleYapsna gre cmlelerin eitlerine gemeden nce yan cmlecik kavramn grelim.

Yan Cmlecik: Cmlede, kendi iinde cmle zellii gsteren ve daha ok, eylemsiyle kurulan szce ya da szck grubuna yan cmlecik; geri kalan blme ise temel cmlecik denir. Yan cmlecik, genellikle temel cmleciin bir esi olur.

Arkadam, yarn bu okula yazlacan syledi.Bu cmlede, nesneyi bulmak iin ykleme sorduumuz neyi sorusuna cevap olan yarn bu okula yazlacan szck grubu, iinde eylemsi bulunduu iin yan cmleciktir.

Aadaki cmlelerde koyu olarak yazlan yan cmleciklerin oluturduu eler ayra iinde belirtilmitir.

Onun bu snav kazanmas hepimizi sevindirdi. (yan cmlecik zne grevinde)

Rzgr, sararm yapraklar saa sola savuruyor. (yan cmlecik nesne grevinde)

Konferans iin gelenlere birer kitapk verildi. (yan cmlecik dolayl tmle grevinde)

Grevliler, havalar souyunca kaloriferleri yakt. (yan cmlecik zarf tmleci grevinde)

1. Basit CmleYan cmlecii bulunmayan, yani bir yargdan oluan cmledir.

devlerimi sabah erkenden yaparm. Bu cmle, yan cmlecii olmad iin, yapca basit bir cmledir.

Aadaki eylem ve ad cmleleri de yan cmlecii olmad iin, yapca basit cmlelerdir.

Yolcularn ou, uaa vaktinde bindi.

Hafta sonu babama iyerinde yardm edeceim.

Uzun ve yorucu bir gnn ardndan hepimiz uyuyakalmtk.

Dedemin, kyn hemen yaknnda kocaman bir iftlii vard.

Okulun kitapl benim iin esiz bir hazineydi.

Bugn hava her zamankinden serindi.

2. Bileik CmleYarg bildiren yklemin dnda yan cmlecii de bulunan cmledir.

Senin yarn buraya geleceini duyduk.

Yan cmlecik Temel cmle

Bu cmle, yklemi (temel cmle) dnda, bir eylemsi sayesinde (geleceini) yan cmlecii olduu iin, yapca bileik bir cmledir.

Yan cmlecik, genellikle eylemsilerle kurulur ve cmlenin herhangi bir esi olur, demitik. Yan cmlecik farkl yollarla da kurulabilir ve buna gre, bileik cmleler drde ayrlr.

a. Giriik Bileik Cmle b. artl Bileik Cmle c. Kili Bileik Cmle (lgi Cmlesi) d. e Bileik Cmlea. Giriik Bileik CmleYan cmlecii eylemsi ile kurulan bileik cmledir.

Okuduum kitaplarn zetlerini bir deftere yazardm. (yan cmlecik nesne grevinde)

Bu ehirde yola erken kanlar trafie taklmaz. (yan cmlecik zne grevinde)

b. artl Bileik CmleVan cmlecii dilek-art (-sa, -se) kipiyle kurulan bileik cmledir. Dilek-art kipinin oluturduu blm yan cmleciktir.

Bu yoldan giderseniz havaalanna daha abuk varrsnz.

Derslerine dzenli alrsan baarl olursun.

c. Kili Bileik Cmle (lgi Cmlesi)Yan cmlecii temel cmlecie ki balacyla balanan bileik cmledir.

Anladm ki hep ile ekermi anneler.Aslnda yabanc kkenli olan ki balacyla kurduumuz bu cmleyi, Trke cmle yapsna uygun sylemek istersek Annelerin hep ile ektiini anladm. biiminde, yani yan cmleciini eylemsiyle oluturarak syleriz.

O kadar ok armt ki hibir ey syleyemedi. (O kadar ok ard iin hibir ey syleyemedi.) Bu cmlede ki balacndan nce yazlan ve yan cmlecii oluturan blm ayra iinde, eylemsi ile temel cmlecie balanmtr.

d. e Bileik CmleYan cmlecii baka bir cmle tarafndan oluturulan bileik cmledir. Bu cmlelerde yan cmlecik genellikle nesne grevindedir.

retmenimiz, yine greceiz, dedi. Yan cmlecik (Nesne)

Kapdaki tabelada, rahatsz etmeyin, yazyor. Yan cmlecik (Nesne)

3. Sral CmleBirden fazla yargnn (yklemin) birbirine virgl (,) ya da noktal virgl (;) ile balanmasyla oluan cmledir.

Sonbahar geldi, kyde k hazrlklar balad.

Birinci cmle kinci cmle

Bu cmlede, iki yklem (geldi, balad), yani iki ayr cmle vardr. Birinci cmle (Sonbahar geldi) ikinci cmleye (kyde k hazrlklar balad) virglle balanarak sral cmle oluturulmutur.

Aadaki cmleler, birbirine virgl ya da noktal virglle balanm sral cmlelerdir.

Gneli havalar birka gn srd, insanlar parklara dolutu.

Otobsmz sabah hareket etti, akama zmire vard.

Deniz dn ok dalgalyd, vapur seferleri iptal edildi.

Yal kadn, kahvalt hazrlad, ocuklar kaldrd; evi toplad, pazara gitti.

a. Baml Sral Cmlee ortakl olan sral cmledir.

ocuklar gverteye ktlar, martlara ekmek attlar.

zne Yklem Yklem

Burada sral cmleyi oluturan ilk cmlenin yklemine (ktlar) ve ikinci cmlenin yklemine (attlar) sorduumuz kim sorusunun cevab olarak her iki cmlenin znesinin ocuklar szc olduunu gryoruz. Yani bu sral cmleyi oluturan cmlelerin znesi ortaktr.

Aadaki cmlelerde ortak eler koyu yazlm, elerin tr ayra iinde verilmitir.

Ben hep eyalarm datrdm, annem de toplard. (nesnesi ortak sral cmle)Mdr, baarl rencileri sahneye ard, tek tek kutlad. (znesi ve nesnesi ortak sral cmle)

O, arkadalarna ok gvenir, rahatlkla srlarn sylerdi. (znesi ve dolayl tmleci ortak sral cmle)

b. Bamsz Sral Cmlee ortakl olmayan sral cmledir.

Bizim ocukluk yllarmzda sokamza dondurmac gelirdi, hepimiz evresinde toplanrdk.

Birinci cmle kinci cmle

Bu cmlenin yklemlerine (gelirdi, toplanrdk) eleri bulmak iin gerekli sorular sorduumuzda, cmlelerde e ortakl olmad grlmektedir. yleyse bu cmle, e ortakl olmayan sral bir cmledir.

Aadaki cmleler, e ortakl olmayan sral cmlelerdir.

Babam beni altrd, sonunda zayf derslerimi dzelttim.

Annem mutfaktayd, biz salonda oturuyorduk.

Bu sene bahar erken geldi, aalar ieklerini vakitsiz at.

Hava ok souktu, biz hi myorduk.

4. Bal CmleBirden fazla cmlenin birbirine balala baland cmledir. Sral cmledeki virgl ya da noktal virgl yerine, bala getirilirse ortaya bal cmle kar.

Evin kaps ald ve dar yal bir adam kt.

Birinci cmle ikinci cmle

Bu cmlede, iki yklem (ald, kt), yani iki ayr cmle vardr. Birinci cmlenin (Evin kaps ald) sonuna nokta konmam, ikinci cmle (dar yal bir adam kt) kk harfle balamtr. Bu iki cmle birbirine balala (ve) balanarak bal cmle oluturulmutur.

Aadaki cmleler, birbirine balala balanan cmlelerden oluan bal cmlelerdir.

Sabah erken kalktk; ama yine de derse yetiemedik.

Takmmz iyi mcadele etti; ancak yenilmekten kurtulamad.

Bu koca kitab bitirdik de snava girdik.

Kardeim bugn ne ders alt ne kitap okudu.

Hem sulu olduunu biliyorsun hem de zr dilemiyorsun.

rnek 1:Aadaki ataszlerinden hangisi yklemine gre tekilerden farkldr?A) Gnl kimi severse gzel odur.

B) Gz grr, gnl ister.

C) Her damardan kan alnmaz.

D) Az bilmeyen ou hi bilmez.

E) ten artmaz, diten artar.

(1995-SS)

zm:B, C, D ve E seeneklerinin yklemleri olan ister, grr, alnmaz, bilmez, artar szckleri eylemdir. A seeneinin yklemi olan odur szc adldr.

Cevap Arnek 2:Aadaki dizelerin hangisinde yklem, kelime eidi bakmndan tekilerden farkldr?A) Sen de iek atn erkenden Kk zerdali aacm

B) Kar yine balad yamaya Kk zerdali aacm

C) Daha maviydi damarlarn Kk zerdali aacm

D) Bak kaln yapl aalara Kk zerdali aacm

E) imdi okar hafif hafif rzgr Kk zerdali aacm

(1987-YS)

zm:Seenekleri incelediimizde Ada atn, Bde balad, Dde bak, Ede okar eylemlerinin yklem olduunu gryoruz. Cde ise mavi adnn ekeylem alarak (maviydi) yklem olduunu gryoruz.

Cevap C

rnek 3:Aadakilerin hangisinde, virglden nceki blm eksiltin bir cmledir?A) Dalamandan sonra Marmariste bir ay molas, ardndan dalara trmanyoruz.

B) ofrlere kk sktren bir yolmu bu, ama gzelliine diyecek yok.

C) Keskin virajlar ayoruz durmadan, her trmanta bir baka gzellik kyor karmza.

D) Gnlk aalarnn kokusu dalar ttslyor, doann gzelliini bastryor durmadan.

E) Altm kilometre sonra dalar geride kalyor artk, birden bembeyaz bir tatil kyne varyoruz.

(1984-SS)

zm:Seenekleri incelediimizde B, C, D ve Enin virglden nceki blmlerinin yklemlerinin olduunu gryoruz. Ada ise virglden nceki blmn ykleminin sylenmediini ve eksiltili bir cmle olduunu gryoruz. Cmleyi yle tamamlayabiliriz: Dalamandan sonra Marmariste bir ay molas veriyoruz.

Cevap Arnek 4:Aadaki dizelerden hangisinin yklemi ad soylu bir szcktr?A) Ben ky retmeniyim, bir bahvanm

B) Btn ky ocuklarn getirin buraya

C) Yalnzlktan aarlar kimse bilmez onlar

D) Kaya diplerinde am idemlere benzer

E) Topra nasl rterseniz ylece rtn beni

(1991-SS)

zm:B, C, D ve E seeneklerinin yklemleri olan getirin, aarlar, bilmez, benzer ve rtn szckleri eylemdir. A seeneinin yklemleri olan ky retmeniyim ve bir bahvanm szleri ise ad soylu szcklerden olumu tamlamalardr.

Cevap Arnek 5:Aadaki ikili dizelerden hangisi bitmemi bir cmle durumundadr?A) Gecenin koyu karanlnda

Rzgrda sokak kokusu

B) iek amay deniyordu

Bahemizde erik aac

C) Urama bouna, iir yazamazsn

Bu kadar maviyken gkyz

D) Bana bu kadar ak sylemedi

Gzel olduunu yaamann

E) Gkyznn maviliine akarak

Savruldu sonsuza k hzm

(1997-SS)

zm:Seenekleri incelediimizde B, C, D ve Ede srasyla deniyordu, yazamazsn, sylemedi, savruldu yklemlerini gryoruz. Dolaysyla cmleler bitmi durumdadr. Ada ise yklem sylenmediinden cmle bitmemi durumdadr. Dizeler yle tamamlanabilir. Gecenin koyu karanlnda / Rzgrda sokak kokusu (var).

Cevap Arnek 6:Aadakilerden hangisi bir nlem cmlesidir?A) Ne kadar da yaramaz bir ocuk

B) Havalar yava yava snyor

C) Bu kitab yeni aldm

D) Yemeimi henz yemedim

E) Yarn geziye kabiliriz

(1993-SS)

zm:Seenekleri incelediimizde Ada Ne kadar da yaramaz cmlesinin sinirlenme ve arma bildirdiini dolaysyla nlem cmlesi olduunu gryoruz.

Cevap A

rnek 7:Aadaki dizelerden hangisi, elerinin dizilii ynnden kurall bir cmledir?A) Bahar erdi, gller at burada.

B) Bahar, iek iek gelince gzel!

C) Gzlerim yollarda geti ka bahar!

D) mrmzn son demi, sonbahardr artk!

E) Bir ilkbahar sabah gnele uyandn m hi?

(1991-YS)

zm:A, C. D ve E seeneklerinin yklemleri olan at, geti, sonbahardr ve uyandn m szckleri cmlenin sonunda olmad iin bu cmleler elerinin diziliine gre devrik (kuralsz) cmlelerdir. B seeneinin yklemi olan gzel szc ise cmlenin sonunda yer aldndan bu cmle dz (kurall) cmledir.

Cevap Brnek 8:Aadaki cmlelerin hangisi, yapsna gre basit, sz dizimine gre devrik bir fiil cmlesidir?A) Bu opera, eski bir mzik retmeninin hayat hikyesine ilikinmi.

B) Ayn romann birok evirilerinin yapldn biliyoruz.

C) Btn bu iddialar, bir tek eyi ortaya koyuyor bence.

D) Son okuduum romanda olay rgs karmak.

E) O anda verecei yant dnyordu galiba.

(1990-YS)

zm:Seenekleri incelediimizde A, B ve Dnin yklemlerinin cmlenin sonunda olduu iin devrik olmadn gryoruz. Ede cmlenin devrik olduunu ancak iinde verecei eylemsisi olduundan basit olmadn gryoruz. Cde ise cmlenin basit, devrik ve bir fiil cmlesi olduunu gryoruz.

Cevap Crnek 9:Aadaki cmlelerin hangisi anlamca olumludur?A) Bunu birtakm kurallarla nlemek olur i deil.

B) Adamcaz, sandklar kadar paral deil.

C) Kyden kente gmeyi o da istemiyor deil.

D) Son romannn dili yle yaln deil.

E) Gln kys, filmdeki gibi gzel deil.

(1983-YS)

zm:Seenekleri incelediimizde A, B, D ve Ede cmlelerin anlamca olumsuz olduunu gryoruz. Cde ise istemiyor deil yklemi istiyor anlamna geldiinden cmle anlamca olumludur.

Cevap Crnek 10:Souk bir k gn karanfil almak iin ieki dkknna girdim. cmlesinin nitelii aadakilerden hangisidir?A) Bileik, dz, olumsuz, fiil

B) Basit, dz, olumlu, fiil

C) Bileik, devrik, olumlu, isim

D) Bileik, dz, olumlu, fiil

E) Basit, dz, olumsuz, isim

(1974)

zm:rnek cmleyi incelediimizde cmlenin; cmlede almak eylemsisi olduundan, bileik cmle; yklem (girdim) cmlenin sonunda olduundan, dz (kurall) cmle; yklemde bildirilen i yapldndan, olumlu cmle; yklem (girdim) ekimli fiil olduundan, fiil cmlesi olduunu gryoruz.Cevap D rnek 11:Aadakilerin hangisinde bir koula bal olma nitelii vardr?A) Onu grnce ardm kaldm.

B) Onu grdke seni hatrlyorum.

C) Onu grdmde henz bebekti.

D) Onu greli rahatm kat.

E) Onu grdkten sonra buraya geldim.

(1983-SS)

zm:Seenekleri incelediimizde A, C, D ve Ede srasyla grnce, grdmde, greli, grdkten sonra szlerinin cmlelere zaman anlam kattn gryoruz. Bde ise grdke szc cmleye koul anlam katmtr.

Cevap Brnek 12:I. Masallardan ekerdik dizeleri, tlbent gibi

II. Biz kaldk, koyup gitti bahar

III. Yldzlarda obandk, deirmenlerde su

IV. Akyor zaman, ar, kendi gnlnce

Yukardaki dizelerin hangilerinde birden ok yarg vardr?A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III. D) II. ve IV. E) III. ve IV.

(1994-SS)

zm:Dizeleri incelediimizde I. de ekerdik, IV. de Akyor szcklerinin birer yarg olduunu gryoruz. II. de kaldk ve gitti, III. de obandk ve su (i di k) szcklerinin yarg bildirdiini gryoruz.

Cevap Crnek 13:Salih Aa kyn en zengin adamlarndan biridir. cmlesinin olumsuz, devrik ve soru ekli aadakilerden hangisidir?A) Salih Aa kyn en zengin adamlarndan biri deil midir?

B) Kyn en zengin adamlarndan biri deil midir Salih Aa?

C) Salih Aa kyn m en zengin adamlarndan biridir?

D) Kyn en zengin adamlarndan biri Salih Aa mdr?

E) Salih Aa mdr kyn en zengin adamlarndan biri?

(1974)

zm:Seenekleri incelediimizde, rnek cmlenin, (zne)Salih Aa (Yklem)kyn en zengin adamlarndan biridir. olumsuz, devrik ve soru eklinin Bde olduunu gryoruz.

(Yklem)Kyn en zengin adamlarndan biri deil midir (zne)Salih Aa?

Yukarda yklemin deil szcyle olumsuz cmle, yklem cmlenin sonundan alnarak devrik cmle, ykleme mi soru eki getirilerek cmlenin soru cmlesi haline getirildiini gryoruz.

Cevap B

rnek 14:Aadakilerin hangisinde, yklem olumsuz olduu halde cmlenin anlam olumludur?A) Sizin nasl altnz hi bilmez miyim?

B) Bu toplantya siz de katlmaz msnz?

C) Nereye gideceini size hi mi sylemez?

D) Ge kalacanz haber vermez misiniz?

E) Hava gzel olsa da m gelmezsiniz?

(1988-SS)

zm:Seenekleri incelediimizde B, C, D ve Enin yklemlerinin de anlamlarnn da olumsuz olduunu gryoruz. Ada ise hi bilmez miyim sz beinin bilirim anlam tadn gryoruz.

Cevap A

rnek 15:Yurdumuzun bozkrlaan ovalarn yeniden ormanlatrmak, bu topraklar gzelletirip zenginletirmek hepimiz iin ulusal bir grevdir.

Bu cmlede ka yan cmlecik vardr?A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

(1996-YS)

zm:Yan cmlecik eylemsilerden oluur. Paray incelediimizde bozkrlaan, ormanlatrmak, gzelletirip, zenginletirmek eylemsilerini gryoruz. Dolaysyla parada drt yan cmlecik vardr.

Cevap Crnek 16:Da, sonsuz yaratma gcnn simgesidir Anadoluda. Anadolu insannn erdemi de, da gibi, yaklatka grkemini, sonsuzluunu kavratr bize. zerinde bunca insan barndrm Anadolu, bir erdemler uygarldr. Kvrm kvrm yollar trmanp o gzel insanlara kavuunca erdemin, beeninin ne olduunu anlyoruz.

Bu parada aadakilerden hangisine rnek yoktur?A) Sral cmle

B) Bileik cmle

C) Fiil cmlesi

D) sim cmlesi

E) Devrik cmle

(1996-YS)

zm:Paray incelediimizde; btn cmlelerde eylemsi (yaratma, yaklatka, barndrm, trmanp, kavuunca, olduunu) kullanldndan cmlelerin hepsi bileik cmle, ikinci ve drdnc cmlelerin yklemleri (kavratr, anlyoruz) fiil olduu iin bu cmleler fiil cmlesi, birinci ve nc cmlelerin yklemleri (sonsuz yaratma gcnn simgesidir, bir erdemler uygarldr) isim olduundan bu cmleler isim cmlesi, birinci ve ikinci cmlelerin yklemleri cmlelerin so-nunda bulunmad iin bu cmleler devrik cmledir. Parada sral cmle yoktur.

Cevap Arnek 17:Aadakilerden hangisi yap ynnden basit cmledir?A) Sonunda her eylerini satp kente tandlar.

B) Bin bir glkle tepeyi ap ormana ulatlar.

C) Bu topraklar, babalarndan kald iin elden karmak istemiyorlard.

D) Sokan bandaki iki katl, byk evi onlar ald.

E) Gece ge saatlere kadar alt zamanlar uyumakta zorluk ekiyordu.

(1998-YS)

zm:Basit cmle, yan cmlecii olmayan, tek yargdan oluan cmledir. Seenekleri incelediimizde Ada satp, Bde ap, Cde kald, elden karmak, Ede alt, uyumakta eylemsileriyle yan cmlecik kurulduu iin, bu cmleler basit deildir. Dde ise yan cmlecik bulunmadndan cmle, yapca basittir.

Cevap Drnek 18:Yeniden baktm Baaklar tablosuna. Belli ki rzgr var, baaklar eilmi. Baaklarn kimisi yanndakine yaslanm, kimisi ba baa vermi. Krlacak gibi bkleni de, usulca eileni de var. Dimdik duran baak grnmyor hi.

Bu parada aadaki cmle trlerinden hangisi yoktur?A) Ad (isim) cmlesi

B) Eksiltili cmle

C) Sral cmle

D) Bileik cmle

E) Basit cmle

(2000-SS)

zm:Paray incelediimizde; drdnc cmlede yklem (var) ad soylu szckten olutuu iin ad cmlesi, ikinci ve nc cmleler, birden ok yklemi (var, eilmi; yaslanm, ba baa vermi) olduu yani birden ok cmleden olutuu ve cmleler birbirlerine virglle baland iin sral cmledir. Drdnc ve beinci cmlelerde eylemsiler (krlacak, bkleni, eileni, duran) yan cmlecik oluturduundan cmleler, bileik cmledir. Birinci cmlede yan cmlecik bulunmadndan cmle, yapca basittir. Parada eksiltili cmle yoktur.

Cevap Brnek 19:Aadaki cmlelerin hangisinde nesne ortakl sz konusudur?A) i ok abuk kavram, zaman iyi kullanmasn renmiti.

B) Erkenden uyand, ykand, giyindi, dar kt.

C) Annem, sabahleyin erkenden kalkar, kahvalty hazrlard.

D) Gmleini ykad, kuruttu, tledi, yerine ast.

E) Okuldan gelince devlerini yapar, akam da erkenden yatard.

(1993-SS)

zm:Seenekleri incelediimizde btn seeneklerde, birbirine virgllerle balanm yani sral cmle oluturmu cmleler gryoruz. A, B, C ve Ede znesi ortak sral cmle vardr. Dde ise yklemlere (ykad, kuruttu, tledi, ast) neyi sorusunu sorarsak nesnenin (Gmleini) ortak olduunu grrz.

Cevap Drnek 20:Baml sral cmlelerde zneler, tmleler ya da her ikisi ortak olabilir.

Aadaki cmlelerden hangisi bu aklamaya uygun bir rnektir?A) Adam adamdan korkmaz, utanr.

B) Gel demesi kolay, git demesi gtr.

C) El el stnde olur, ev ev stnde olmaz.

D) Ak gn aartr, kara gn karartr.

E) nsann alacas iinde, hayvann alacas dndadr.

(1989-SS)zm:Soruda zne ve tmle ortakl olan sral cmleyi bulmamz isteniyor. Seenekleri incelediimizde Ada ykleme (korkmaz) korkmayan kim sorusunu sorarsak zne olan Adam cevabn; kimden korkmaz sorusunu sorarsak dolayl tmle olan adamdan cevabn alrz. Ayn sorular utanr yklemine sorarsak yine ayn cevaplar alrz. nk Adam adamdan korkmaz, utanr. cmlesi, znesi ve dolayl tmleci ortak bir sral cmledir.

Cevap A