22
Proseminar [Kulturwissenschaft Galicisch] Cyberkultur, Kunstsprachen und Medialität. Hybridisierung und Konfikt der Ma- ssenkultur in den minorisierten europäischen geokulturellen Räumen Dozent: Gabriel Pérez Durán E-Mail: [email protected] | Twitter: @lorientado Büro: 113 (Romanisches Seminar) | Postfach: 86 (IÜD) Facebook: https://www.facebook.com/GalicienZentrum Blog: http://welttheaters.wordpress.com Kommentar Die heutige Gesellschaft unterliegt einem allgemeinen Anstieg von Wechselwirkungen (sei es zwischen kulturellen Phänomenen, Ideen, Bevölkerungen, etc.), einer Intensivierung von Verbindungen und Einfüssen, die die grenzüberschreitenden Beziehungen in Normalität verwandeln. Diese Intensivierung hat einerseits eine Ausweitung der soziokulturellen, politischen und wirtschaftlichen Beziehungen zur Folge und andererseits eine größere Überlappung des Globalen und Lokalen. Außerdem wirkt diese neue Gegebenheit wie ein Katalysator, der neue soziokulturelle Phänomene erzeugt. Auf der anderen Seite gehen auch andere wichtige Veränderungen vonstatten, wie die Stärkung der digitalen Medien und die Umwandlung von fast allen bekannten Schafungsträgern in bytes (Kino, Musik, Bücher, Fotografe, Comic, Fernsehen und weitere Kunstformen). Es fndet ein Medien- und Kultur-Zusammenfuss statt, der von der Hybridisierung und Integration von unterschiedlichen bekannten Medien geprägt ist (Transmedialität), sodass neue Sprachen aus der Verwendung von alten und neuen Trägern entstehen. Ziel dieses Proseminars ist es, eine Diagnose zur Funktionsweise der Medien- und Kultur-Zusammenfüsse unserer Zeit zu erstellen auf der Grundlage einer transdisziplinären Refexion (u. a. Kybernetik, Philosophie, Biologie oder Ästhetik) über die neuen Formen der Kulturproduktion (Kino, Teater, Literatur, Videospiele, Comic, Fernsehen, fexi- narratives, net-art, performance, etc.). Andererseits werden diese Phänomene anhand der Strategien, die die unterschiedlichen minorisierten europäischen geokulturellen Räume entwickeln, analysiert, insbesondere mit Blick auf die aktuelle Situation in Galicien, aber auch auf die Geschehnisse, die zur movida gallega führten. Tag: Montag | Zeit: 12:00 bis 14:00 | Rhythmus: Wöchentlich | Raum: 317 1

Cyberkultur programm

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Galicien Zentrum an der Universität Heidelberg

Citation preview

Page 1: Cyberkultur programm

Proseminar [Kulturwissenschaft Galicisch]

Cyberkultur, Kunstsprachen und Medialität. Hybridisierung und Konfikt der Ma-ssenkultur in den minorisierten europäischen geokulturellen Räumen

Dozent: Gabriel Pérez DuránE-Mail: [email protected] | Twitter: @lorientado

Büro: 113 (Romanisches Seminar) | Postfach: 86 (IÜD)Facebook: https://www.facebook.com/GalicienZentrum

Blog: http://welttheaters.wordpress.com

Kommentar

Die heutige Gesellschaft unterliegt einem allgemeinen Anstieg von Wechselwirkungen (seies zwischen kulturellen Phänomenen, Ideen, Bevölkerungen, etc.), einer Intensivierung vonVerbindungen und Einfüssen, die die grenzüberschreitenden Beziehungen in Normalitätverwandeln. Diese Intensivierung hat einerseits eine Ausweitung der soziokulturellen,politischen und wirtschaftlichen Beziehungen zur Folge und andererseits eine größereÜberlappung des Globalen und Lokalen. Außerdem wirkt diese neue Gegebenheit wie einKatalysator, der neue soziokulturelle Phänomene erzeugt.

Auf der anderen Seite gehen auch andere wichtige Veränderungen vonstatten, wie dieStärkung der digitalen Medien und die Umwandlung von fast allen bekanntenSchafungsträgern in bytes (Kino, Musik, Bücher, Fotografe, Comic, Fernsehen undweitere Kunstformen). Es fndet ein Medien- und Kultur-Zusammenfuss statt, der von derHybridisierung und Integration von unterschiedlichen bekannten Medien geprägt ist(Transmedialität), sodass neue Sprachen aus der Verwendung von alten und neuen Trägernentstehen.

Ziel dieses Proseminars ist es, eine Diagnose zur Funktionsweise der Medien- undKultur-Zusammenfüsse unserer Zeit zu erstellen auf der Grundlage einer transdisziplinärenRefexion (u. a. Kybernetik, Philosophie, Biologie oder Ästhetik) über die neuen Formender Kulturproduktion (Kino, Teater, Literatur, Videospiele, Comic, Fernsehen, fexi-narratives, net-art, performance, etc.). Andererseits werden diese Phänomene anhand derStrategien, die die unterschiedlichen minorisierten europäischen geokulturellen Räumeentwickeln, analysiert, insbesondere mit Blick auf die aktuelle Situation in Galicien, aberauch auf die Geschehnisse, die zur movida gallega führten.

Tag: Montag | Zeit: 12:00 bis 14:00 | Rhythmus: Wöchentlich | Raum: 317

1

Page 2: Cyberkultur programm

Temenübersicht

1. Antes de nada un paso atrás: as fronteiras permeables dos formatos nos fenómenosartísticos

a. Ekphrasis: pódese pintar con palabras? Pódese contar historias sen palabras?

a. A semiótica das linguaxes artísticas e a socioloxía dos formatos artís-ticos

b. A pintura despois da pintura: onde estás os límites coa fotografía e ocinema.

a. Un exemplo: Berlin, die Simphonie der Grosstadt (Walter Ru-ttman), Costa da Morte (Lois Patiño), De Profundis (Migue-lanxo Prado & Nani García).

b. Das vangardas ao situacionismo, pasando polo punk: o adxecto na culturaoccidental

a. As vangardas históricas ou a loita por lle atopar sentido ao mundo

b. Fluxus, Duchamp e todo o mundo é artista

c. As vangardas están mortas ou é un morto que goza de moita saúde?:a vangarda posmoderna

d. As máquinas e as obras de arte: as obras de arte na era da reprodu-ción dixital

e. A utilidade do inútil: a arte e a intervención no espazo público

c. Da oralidade á escritura

a. Da Odisea ao WhatsApp pasando polas redes sociais: novas formas deoralidade

b. Os primeiros pasos cara á hipertextualidade literaria e cinematográf-ca

2. A globalización, contacto sociocultural e cultura de masas

a. O ritmo evolutivo da globalización

b. A memética, cambio cultural e o ritmo evolutivo: hub, expansión, confito eresistencia

a. Dende as ensamblaxes nacionais ás cidades globais

b. Hibridación, mestizaxe e a globalización cultural

3. Espazos xeoculturais minorizados e literatura mundial

a. Perspectivas sistémicas de análise cultural comparado (Even-Zohar, Bour-dieu, Lotman,...)

2

Page 3: Cyberkultur programm

b. Literatura mundial vs. Literatura periférica: cuestionamento da oposicióncentro/periferia

c. Resistencia e a función sociolóxica da vangarda

d. Un exemplo: a movida en Galicia: Grupo de Comunicación Rompente eAtlántica

a. Os estereotipos e a confguración dunha Cultura da Transición Es-pañola

4. Que é a cibercultura?

a. Un paso fundamental: a hipertextualidade

b. A realidade analóxica e a realidade dixital son incompatibles? A realidade au-mentada

c. Do paso da web 1.0 ata a web 3.0: de usuarios de internet a creadores decontidos

a. A blogosfera, o blogomillo, youtubers e as comunidade sociais

a. Blogues e literatura en espazos minorizados (Galicia): (Anxosde Garda, Por conto alleo, Casa Atlántica, ...mmm..., Limiarde consciencia,...)

b. Blogues e activismo político e mediático: o caso de Galicia ecolectivo Burla Negra

c. En que se están a converter os blogues fronte ao avance dasredes sociais?

d. Eu de maior quero ser youtuber

b. A web 2.0 e as redes sociais na era da información

a. As comunidades de intereses (Castell)

b. Activismo político: revolucións das primaveras árabas, o 15-M e a Marea Atlántica

c. Privacidade e comercio de datos: os big-data

a. Que os datos masivos

b. Riscos, control e implicación do comercio de datos

d. Personalidade e identidades dixitais

c. A web semántica ou web 3.0: folcsonomías e etiquetación social

d. A cultura hacker

e. A neutralidade da rede

d. Nativos dixitais: fcción ou realidade?

e. Empresas tecnolóxicas e a economía do coñecemento

a. Modelos de negocio e profesións que inda non existe para unha eco-nomía non adaptada

3

Page 4: Cyberkultur programm

b. Crowdfunding e propostas colectivas

f. Open social network e a industria dos contidos

a. Copyright, piratería e concentración empresarial

b. Copyleft, Creative Commons: unha utopía?

c. Software libre e o coñecemento colaborativo

a. Ubuntu, Wikipedia,...

b. Por exemplo: comunidades de tradución ao galego: o Proxec-to Trasno

d. A computación na nube e a creación colectiva

e. Open-Access da investigación: o coñecemento como procommon

a. Novas formas de investigación e organización en rede

g. Internet e os medios de comunicación

a. A morte da prensa en papel?

a. Os casos de Luzes de Galiza e Jot Down

b. O comercio da información: Existe alternativa ás grandes corpora-cións mediáticas?

a. Xornalismo feito e administrado por xornalistas: PrazaPública, Sermos Galiza, eldiario.es

b. Televisión: Galiza Ano Cero e Irmandade TV

c. Radio e os podcast: exemplo galego de Metrópoles Delirantes

h. A utopía, sedución e fetichismo tecnolóxico na sociedade hiperconectada

i. Cyborgs, poshumanismo e intelixencia artifcial

j. As tecnoloxías da Información e a Comunicación nos sistemas educativos:cara un novo paradigma na educación?

5. Cultura dixital e web: a (auto)comunicación de masas

a. Tecnoloxía e creación artísticas: as ferramentas como medios ou como fn?

b. A creación colectiva 2.0: da literatura medieval á orquestra Youtube

c. Novas formas de relación espazo-temporais: os remakes

d. A narrativa no mundo dixital (relacionar co tema da oralidade e a escritura)

a. A narrativa, cara outra dimensión? (Carácter multimediático e novarelación entre autoría e persoa que le,...)

a. Literacidade dixital e novas formas de lectura

b. A materialidade do relato dixital

a. Hipertexto, hipermedia, transmedia, Transmedia storytelling,cross-media

b. Os videoxogos

4

Page 5: Cyberkultur programm

c. Blogs e redes sociais

d. Micronarrativas

e. Games Studies: narrativas interactivas

e. A poesía no mundo dixital

a. Indefnición da súa materialidade: poesía electrónica, poesía dixital,ciberpoesía, holopoesía, videopoesía, poesía performativa

b. Experimentación, fragmentación e espazo

a. Poesía no espazo público: o graftti

b. Poesía e publicidade: seducción e persuasión da estética nacultura de masas e outros recursos

c. Tensión entre oralidade e escritura poética: poesía lírica e non lírica

d. Un caso: Xelís de Toro

f. O teatro no mundo dixital

a. Indefnición: teatro virtual, ciberdrama, teatro dixital?

b. Compoñentes do drama interactiva

c. Teatro e virtualidade

g. O audiovisual no mundo dixital: cinema, televisión, banda deseñada e novosmedios

a. A materialidade da banda deseñada: entre a narratividade dixital e afílmíca? O caso das novelas gráfcas e os webcomics.

b. Os videoxogos, unha novela interactiva?

c. Cinema e videoxogos

d. Flexinarrativas e series de Televisión

a. Webseries. Caso de Imperfecto

e. Mediación e converxencias culturais

h. A arte no mundo dixital

a. Indefnición, arquitecturas líquidas dos formatos e hibridación decódigos

b. Arte dixital e o Net.Art

6. A converxencia de medios e interseccións: as interartes

a. Un exemplo: a bioarte

Metodoloxía1. Actividades introdutorias. Organización e explicación da materia: calendario, exerci-

cios, bibliografía e ferramentas de traballo.

5

Page 6: Cyberkultur programm

2. Sesións teóricas: explicación e contextualización dos fenómenos relacionados coa ci-bercultura, teoría literaria e cultural, resistencia, confito e globalización.

3. Traballos de aula e a participación activa con ferramentas da web 2.0. Exercicios decomprensión de ideas que requiren dunha preparación previa do alumnado.

4. Resolución de problemas e/ou exercicios.5. Resolución de problemas y/o ejercicios. Sesións prácticas: ejercicios prácticos de

produción escrita y oral y revisión.6. Eventos docentes y divulgativo. Asistencia a conferencias, seminarios, películas o

outras actividades relacionadas con los contenidos de la materia.

Evaluación1. 25% de asistencia y participación activa (tareas para facer en casa [miniresúme-

nes, investigación, participación no blog...]).2. 25% por Referrate. Será opcional (pero contará para a nota) refacelo en formato

post para o blog Welttheater. Pódese facer en alemán.3. 25% por Hausarbeit. Será opcional (pero contará para a nota) refacelo para pu-

blicalo na plataforma Issuu.4. 25% a la asistencia a eventos relacionados por el Centro de Estudos Galegos

(CEG).

Bibliografía básica

Aarseth, E. (1997). Cybertext: Perspectives on Ergodic Literature. Baltimore, Johns HopkinsUP.

Aarseth, E. J. (2007). “Allegories of Space: Te Question of Spatiality in Computer games”.En Space Time Play Computer Games, Architecture and Urbanism: Te Next Le-vel, eds. Borries, F. von, Walz, S. P., and Böttger, M., pp. 44-47. Basel Boston Ber-lin: Birkhäuser Verlag AG.

Abril, Gonzalo (1998). “Sujetos, interfaces, texturas”, Revista de Occidente 206 (xuño),5 9-76.

Abuín Gonzalez, Anxo (2002). “O cinema ou a lóxica da remediación: mímese formal e re-fexividade”, Boletín Galego de Literatura. Literatura e cinema, 27, 13-24.

Abuín Gonzalez, Anxo (2005). “Flexinarrativas de fn de siglo: estudios de televisión y lite-ratura comparada”, Lecturas, imagenes, 4, 395-408.

Abuín González, Anxo. (2006). Escenarios del caos. Entre la Performance y la hipertextualidadelectrónica. Valencia: Tirant lo Blanch.

Abuín Gonzalez, Anxo (2008). ”Consideraciones sobre la posibilidad de un teatro virtual”.En Virgilio Tortosa (ed.), Escrituras digitales: tecnologias de la creacion en la era vir-tual. Alicante: Publicaciones de la Universidad de Alicante, 267-287.

6

Page 7: Cyberkultur programm

Abuín Gonzalez, Anxo (2008). Teatro y nuevas tecnologias: conceptos basicos, Signa 17, 29-56.

Abuín Gonzalez, Anxo (2009). “¿Exterminado cualquier signo de vida?, cine, ciudad y loposmoderno”. En A. Sanz Cabrerizo (ed.), Teoria literaria espanola con voz propia.Madrid : Arco Libros, 263-282.

Adams, Ernest (2002). “Te Role of Architecture in Videogames”, Gamasutra. 9 de outubrode 2002.

Adell, Joan Elies (2004). “Las palabras y las máquinas. Una aproximación a la creación poé-tica digital”, en Domingo Sánchez-Mesa (ed.). Literatura y Cibercultura. Madrid:Arco libros.

Adell, Joan Elies (2007). “Un recorregut bibliografc sobre les relacions entre literatura i tec-nologia: Un estat de la qüestió a la universitat espanyola”, uocpapers. Revista sobrela societat del coneixement, núm 4.

Aguirre, Joaquín María (1997). “La incidencia de las Redes de comunicación en el sistemaliterario”, Espéculo 7.

Alemany Ferrer, Rafael e Francisco Chico Rico (eds.) (2012), Ciberliteratura i comparatisme.Ciberliteratura y comparatismo. SELGYC. Universitat d’Alacant.

Alexander, Brian (2011). Te New Digital Storytelling. Creating Narratives with New Media.Santa Bárbara: ABC-CLIO.

Amerika, Mark (2007). Meta/Data. [A Digital Poetics]. Cambridge, Massachussets, Londres,Te MIT Press.

António, Jorge Luiz (2009). Poesia eletrônica: negociações com os processos digitais. São Paulo.FAPESP / O autor / Veredas & Cenários

Augé, Marc (1998). Los «no lugares»: espacios del anonimato: una antropología de la sobremo-dernidad. Barcelona: Gedisa.

Aumont, Jacques (1990). La imagen. Barcelona: Paidós, 1992.

Auslander, Philip (1999). Liveness. Performance in a Mediatized Culture. Londres: Routle-dge.

Babic, E. (2007). “On the Liberation of Space in Computer Games”, Eludamos Journal forComputer Games Culture [en red], issue 1/2007.

Bairon, Sérgio (2005). Texturas sonoras. Áudio na hipermídia. Hacker Editores.

Balpe, Jean-Pierre. (et al., eds.) (1996). Techniques avancées pour l´hypertext. Paris: Hermès.

Barbosa, Pedro (1996). A Ciberliteratura: Criação Literária e computador. Lisboa, Cosmos,

Baugh, Chrstopher (2005). Teatre, Performance and Technology. Te Development of Sceno-graphy in the Twentieth Century. Nueva York: Palgrave MacMillan.

Benedikt, Michael (ed.) (1992), Cyberspace: frst steps. Cambridge, Mass.: Te MIT Press.

Bennahum, David (1994). "Fly me to the MOO: Adventures in Textual Reality", LinguaFranca 4:4, 22-36.

7

Page 8: Cyberkultur programm

Berenguer, Xavier (1998). “Històries per ordinador”. En Serra d’Or.

Bettetini, Gianfranco e Fausto Colombo (1995). Le nuove tecnologie della comunicazio-ne. Milán, Bompiani.

Birkerts, Steven (1994). Te Gutemberg Elegies. Te Fate of Reading in Electronic Age. NovaIorque: Fawcett Columbine.

Blanco, Emilio (2003). “El canon en la era electrónica”. En María José Vega (ed.), Literatu-ra hipertextual y teoría literaria. Madrid, Mare Nostrum Comunicaciones, 63-72.

Block, W., Christiane Heibach e Karin Wenz (eds.). P0es1s. Te Aesthetics of Digital Poe-try. Hatje Cantz Verlag, 287-306.

Bogost, Ian (2006). Unit Operations. An Approach to Videogame Criticism. Cambridge: MITPress.

Bolter, J. D. e R. Grusin (1999). Remediation: Understanding New Media. Cambridge,Mass., MIT Press.

Bolter, Jay David (1984). Turing’s Man: Western Culture in the Computer Age. Chapel Hill,University of North Carolina Press.

Bolter, Jay David (1991). Writing Space: Te Computer, Hypertext, and the History of Writing,Lawrence Erlbaum, Hillsdale.

Bolter, Jay David e Richard Grusin. (1999) Remediation: Understanding New Media. Cam-bridge, Mass., MIT Press.

Bookchin, Natalie e Alexei Shulgin [en liña]. “Introdución al net.art (1994-1999)”.

Bootz, Philippe (1996), “La literature informatique”, Revue de l’EPI 81.

Bootz, Philippe (1998). “Alire: un cuestionamiento irreductible de la literatura”, Digithum4. UOC.

Bootz, Philippe e Sandy Baldwin (2010). Regards Croisés: Perspectives on Digital Literature.West Virginia UP.

Borràs Castanyer, Laura (2003a). “Leed, leed, malditos. Notas para una hermenéutica de lalectura hipertextual”. En M.J. Vega (ed.). Literatura hipertextual y teoría literaria.Madrid: Mare Nostrum, pp 189-209.

Borràs Castanyer, Laura (2003b). “eXistenZ, de David Cronenberg: ciberfcciones para laposthumanidad”, Digithum 5. UOC.

Borràs Castanyer, Laura (2004): “De la estática de la recepción a la estética de la interactivi-dad. Notas para una hermenéutica de la lectura hipertextual”. En M.Á. Muro(ed.): Arte y nuevas tecnologías. Actas del X Congreso de la Asociación Española de Se-miótica, Universidad de la Rioja, 272-287.

Borràs Castanyer, Laura (2010). “Leer literatura (en) digital: una historia de re-mediaciones,desplazamientos y contaminaciones”, Arizona Journal of Hispanic Cultural Studies14, 177-196.

Borràs Castanyer, Laura. (ed.) (2005). Textualidades electónicas. Nuevos escenarios para la li-teratura. Barcelona: Universitat Oberta de Catalunya.

8

Page 9: Cyberkultur programm

Brea, José Luis (2002). La era postmedia. Acción comunicativa, prácticas (post)artísticas y dis-positivos neomediales. Salamanca: Centro de Arte

Brea, José Luis (2005). “net.art: (no)arte, en una zona temporalmente autónoma”. En Ale-ph.

Brea, José Luis (2005). Nuevos dispositivos de arte. Transformaciones de las prácticas artísticasen la era del capitalismo cultural electrónico,Telos, 56.

Brea, José Luis (2007). Cultura_ Ram. Mutaciones de la cultura en la era de su distribuciónelectrónica. Barcelona: Gedisa.

Bretz, Rudy. (1983). Media for interactive communication, Londres: Sage.

Bruckman, Amy S. (1998). “Gender Swapping on the Internet”. En Víctor J Vitanza, Cy-berReader. Nueva York et al.: Longman, 418- 426.

Bruss, Elisabeth W. (1997). “Te Game of Literature and Some Literary Games”, New Lite-rary History: IX (1), 153-172.

Buckingham, B. e N. Scanslon (2003). Education, Entertainment and Learning in theHome. Londres: Open University Press.

Bush, Vanevar (1945). “As We May Tink”, Atlantic Montly, 176/1, 101-108.

Cabo Aseguinolaza, Fernando (2001), “Poesía e hipertexto: La conciencia del límite”, en A.Abuín González, J. Casas rigall e J.M. González Herrán, Homenaje a Benito VarelaJácome. Santiago de Compostela, Servizo de Publicacións da Universidade de San-tiago de Compostela, 73-91.

Cabo Aseguinolaza, Fernando (2002). “Novos medios e ideoloxías da textualidade”, en Ra-món Lorenzo (coord.), Homenaxe a Fernando R. Tato Plaza. Santiago de Compos-tela, Servizo de publicacións da Universidade de Santiago de Compostela, 579-587.

Caillois, Roger (1958). Les jeux et les hommes. Le masque et le vertige. París: Nrf Gallimard.

Caillois, Roger (1979). Man, Play and Games. Nueva York: Schoecken Books.

Calvo, A. M. (1996). “Videojuegos: del juego al medio didáctico”. En J. Salinas (coord.),Edutec 95. Redes de comunicación, redes de aprendizaje. Mallorca: Servicio de publi-caciones de la Universidad de las Islas Baleares, 331-340.

Campàs Montaner, Joan (2008). “El net.art y las metanarrativas emergentes: Ciberfeminis-mo, fcción hipertextual y activismo en la red”. En V. Tortosa (ed.) Escrituras digi-tales: tecnologías de la creación en la era virtual. Alicante: Publicaciones de la Uni-versidad de Alicante, 335-360.

Cañas, D. e C. González Tardón (2010). ¿Puede un computador escribir un poema de amor?Tecnoromanticismo y poesia electronica. Madrid: Devenir Ensayo.

Cañas, Dionisio e Carlos González Tardón (2010). ¿Puede un computador escribir un poemade amor?. Tecnoromanticismo y poesía electrónica. Madrid: Devenir Ensayo.

Cantos Gómez, Pascual, Francisco J. Martínez Méndez e Gregorio Moya Martínez (1994).Hipertexto y documentación. Murcia: Universidad de Murcia.

9

Page 10: Cyberkultur programm

Carrillo, J. (2004). Arte en la red. Madrid: Cátedra.

Carver, Gavin e Colin Beardon (eds.) (2004). New Visions in Performance. Te Impact ofNew Technologies. Lisse: Swets & Zeitlinger.

Castells, M. (1997). La era de la información. Economía, Sociedad y Cultura. I., La sociedadred, Madrid: Alianza.

Causey, M. (1999). "Postorganic Performance. Te Appearence of Teatre in Virtual Spa-ces". En M. L. Ryan (ed.). Cyberspace Textuality. Computer Technology and LiteraryTeory. Bloomington and Indianapolis. Indiana University Press., 182-200.

Cebrián, J. L. (1998). La red, Madrid: Taurus.

Chávez, Daniel. “El coronel no tiene con quién jugar: literatura y videojuego en AméricaLatina”, Arizona Journal of Hispanic Cultural Studies, 14, 159-176.

Chico Rico, Francisco (2008). “Retórica e hiperfcción”. En Virgilio Tortosa (ed.). Escritu-ras digitales. Tecnologías de la creación en la era virtual. Alicante, Publicaciones de laUniversidad de Alicante, 99-120.

Chiocci, Francesca, “Music in Hypertexts. Toward a Real Media Integration”. Enhttp://www.cyberartsweb.org/cpace/ht/music1.html

Chun, Wendy Hui Kyong e Tomas Keenan, eds (2006). New Media Old Media: A Historyand Teory Reader. New York and London: Routledge.

Clément, Jean. “Del texto al hipertexto: hacia una epistemología del discurso hipertextual.

Colle, Raymond (2007). “Cómo construir hipernovelas”, en Revista latina de comunicaciónsocial, nº 63, 1-14.

Coover, Robert (1992). “Te End of Books”. En Te New York Times Book Review, 21 dexuño.

Coover, Robert (1993). “Hyperfction: Novels for the Computer”. En Te New York TiesBook Review, 29 de agosto.

Correa Díaz, Luis e Scott Weintraub. “Literatura latinoamericana, española, portuguesa enla era digital (nuevas tecnologías y lo literario). Introducción”, Arizona Journal ofHispanic Cultural Studies 14, 149-158.

Couchot, H. (2003). L’Art Numerique. Comment la technologie vient au monde de l’art. Pa-ris: Flammarion.

Darley, A. (2002). Visual Digital Culture. Londres: Routledge.

Darley, Andrew (2000). Visual Digital Cultura. Londres: Routledge.

Delany, Paul. e George P. Landow (eds.) (1991), Hypermedia and Literary Studies, Te MITPress: Cambridge.

Deleuze, G. (1983). L’image-mouvement. Paris: Les Editions de minuit.

Deleuze, Gilles e Guatari, Felix (1986). Mil mesetas. Capitalistmo y esquizofrenia. Valencia:Pre-textos, 1988.

10

Page 11: Cyberkultur programm

Dibbell, Julian (1998). “A Rape in Cyberspace”. En Víctor J. Vitanza, CyberReader. NuevaYork et al.: Longman., 454-473.

Díez Gutiérrez, Enrique (2004). La diferencia sexual en el análisis de los videojuegos.CIDE/Instituto de la mujer

Dixon, Steve (2007). Digital Performance. A History of New Media in Teater, Dance, Perfor-mance Art, and Installation. Cambridge, Mass.: Te MIT Press.

Don, Abbe (1990). “Narrative and Te Interface”. en Brenda Laurel (ed.). Te Art of Hu-man-Computer Interface Design. Addison-Wesley, Reading, MA, pp. 383-391.

Donguy, J. (2002). Terminal Zone. Poesie et nouvelles technologies. Centre d’Art Contempo-raine de Basse-Normandie (10-27 de outubro de 2002).

Douglas, Jane Yellowlees (1992). Print Pathways and Interactive Labyrinths: How HypertextNarratives Afect the Act of Reading. Nova York: New York University.

Douglas, Jane Yellowlees (2003). “Vacíos, mapas y percepción: lo que (no) hacen los lecto-res de hipertextos”. En M.J. Vega (ed.). Literatura hipertextual y teoría literaria.Madrid: Mare Nostrum, 159-180.

Douglas, Jane Yellowlees (2000). Te End of Books-or Books without End? Reading InteractiveNarratives. Michigan: Te University of Michigan Press.

Einsenstein, Elisabeth (1979). Te Printing Press as an agent of Change. Cambridge: Cambri-dge University Press.

Enssiln, Astrid. (2007). Canonising Hypertext. Explorations and Constructions. Nova Iorque,Continuum Literary Studies.

Estallo (1995). Los videojuegos. Juicios y prejuicios . Barcelona: Planeta.

Estallo, J.A. (1993). Videojuegos. Efectos sobre el comportamiento . Barcelona: Institut Psiquià-tric.

Etxeberría, Félix (2000). La educación en telépolis. San Sebastián: Ibaeta Pedagogía.

Etxeberría, Félix (2001). “Enganchados a los videojuegos”. En Comunicación y pedago-gía (xaneiro-febreiro).

Fajardo Fajardo, Carlos (2002). “Poesía y posmodernidad. Algunas tendencias y contextos”.(A propósito del XI Festival Internacional de Poesía de Medellín, Colombia).en Espéculo, nº 20.

Filiciak, Miroslaw (2003). “Hyperidentities. Postmodern identity Patterns in MassivelyMultiplayer Online Role-Playing Games”. En Mark J. P. Wolf e Bernard Pe-rron, Te Video Game Teory Reader. Nova Iorque e Londres: Routledge, 887-102.

Fowler, Robert M. “Te Fate of the Notion of Canon in the Electronic Age”, 1994.

Frasca, Gonzalo (1999). “Ludologia kohtaa narratologian”, Parnasso 3, 365-371.

Frasca, Gonzalo (1999). “Ludologia kohtaa narratologian”. En Parnasso 3, pp. 365-371.Tradución ao castelán en Mark J. P. Wolf e Bernard Perron “Ludología versus na-rratología”. Te Video Game Teory Reader, pp. 221 e ss.

11

Page 12: Cyberkultur programm

Frasca, Gonzalo (1999). “Ludology meets Narratology: Similitude and diferences between(video)games and narrative”.

Frasca, Gonzalo (2003) “Simulation versus Narrative: Introduction to Ludology”. En MarkJ. P. Wolf (eds.) e Bernard Perron, Video/Game/Teory. Routledge.

Fuller, Mary e Henry Jenkins (1995). “Nintendo® and New World Travel Writing: A Dialo-gue”. En Cybersociety: Computer-Mediated Communication and Community, ed.Steven G. Jones (Tousand Oaks: Sage Publications, 57-72.

Funkhouser, Christopher T. (2007). Prehistoric Digital Poetry: An Archaeology of Forms,1959-1995. Tuscaloosa: University of Alabama Press.

Gache, Belén (2006). Escrituras nómades. Gijón: Trea.

García García, Alberto (2007). “Principios de interactividad: televisión interactiva y reali-dad virtual”. En Enlaces, revista do CES Felipe II, nº 7.

García Jiménez, J. (1996). Narrativa audiovisual. Madrid: Cátedra.

Garner, T.L. (1992). Te Sociocultural Context of the Video games experience. University ofIllinois at Urbana Campaign, 1991. Tesis.

Gendolla, Peter e Jörgen Schäfer, eds (2007). Te Aesthetics of Net Literature: Writing, Rea-ding and Playing in Programmable Media. Bielefeld: Transcript

Giannachi, Gabriella (2005). Virtual Teatres. An Introduction. Londres: Routledge.

Giannetti, Claudia (2008) El discreto encanto de la tecnología. Madrid: Ministerio de Cultu-ra, Subdirección General de Publicaciones, Información y Documentación, D.L.

Gil Juárez, Adriana e Tere Vida Mombiela (2007). Los videojuegos. Barcelona: UOC.

Gombrich, Ernest (1982). Te Image and the Eye: Further Studies in the Psychology ofPictorial Representation. Tradución ao castelán La imagen y el ojo. Madrid: Deba-te, 2002.

Gómez Peña, Guillermo (2005). Ethno-techno. Writings on Performance, Activism, and Peda-gogy. Londres: Routledge.

Gómez Trueba, Teresa (2005). “La literatura electrónica y sus antecedentes en la cultura im-presa.”, Liceus.com: E-Excellence

González Fernández, Helena (2008). “Simulaciones del yo. Autobiografías y blogs en las es-critoras gallegas”. Actas IX Jornadas Nacionales de Historia de las Mujeres y IV Con-greso Iberoamericano de Estudios de Género. Eds. María Antonia Carbonero Ga-mundi et al. Universidad de Rosario, 2008.

González Fernández, Helena (2012) “Demolició, hibridació”. En In/dependents: dones i pro-jectes nacionals. Eds. Montserrat Palau& Agnès Todà. València: Tres i Quatre,2012, 203-221.

González Fernández, Helena & Isabel Clúa (Eds.) (2008)Máxima audiencia. Cultura popu-lar y género. . Barcelona: Icaria, col. Mujeres y Culturas. ARTIGOS: [...] HelenaGonzález, “La híbrida teorizada. El blog literario como laboratorio deidentidades”, 85-103.

12

Page 13: Cyberkultur programm

Gräbner, Cornelia e Arturo Casas (eds.) (2011). Performing Poetry. Body, Place and Rhythmin the Poetry Performance. Amsterdam & Nova York: Rodopi.

Grau, Oliver (2003). Virtual Art: From Illusion to Immersion. Cambridge, Mass.: Te MITPress.

Gray, Chris Hables (ed.) (1995). Te Cyborg Handbook. Londres: Routledge.

Green, Bill, Jo-Anne Reid e Chris Bigum (2003). “Teaching the Nintendo Generation?.Children, computer culture and popular technologies”. En Sue Howard (ed.) Wi-red-Up. Young People and the Electronic Media, Routledge, 19-37.

Gros e Grup, (2004). Pantallas, juegos y alfabetización digital. Bilbao. Desclée de Brouwer.

Gros, Begoña (coord.) (2008). Videojuegos y aprendizaje. Barcelona: Editorial Graó.

Gros, Begoña (coord.).(1998). Jugando con videojuegos: educación y entretenimiento. Bilbao:Desclée de Brouwer.

Handler Miller, Carolyn (2008). Digital Storytelling, Second Edition: A Creator’s Guideto Interactive Entertainment. Focal Press.

Haraway, Donna. (1985). “A Manifesto for Cyborgs: Science, Technology and Socialist Fe-minism in the 80s”, Socialist Revue 80, 65-107.

Harries, Dan (2002). Te New Media Book. Londres: BFI.

Hartling, Florian e Beat Suter (2010). Archiving Electronic Literature and Poetry. Frankfurtam Main, Peter Lang.

Hayles, Katherine (1999). “Artifcial Life and Literary Culture”. En M.-L. Ryan (ed.), Cy-berspace Textuality. Computer Technology and Literary Teory. Bloomington/India-nápolis: Indian UP, 205-223.

Hayles, Katherine (2004). “La condición de la virtualidad”. En Domingo Sánchez-Mesa(comp.). Literatura y cibercultura. Madrid, Arco Libros.

Hayles, Katherine N. (2007). Electronic Literature. New Horizons for the Literary. NotreDame, Indiana, University of Notre Dame Press.

Heusser, Martin et al., eds (2008). Mediality / Intermediality. SPELL – Swiss Papers in Lan-guage and Literature Vol. 21. Tübingen: Gunter Narr.

Hockey, Susan (2000). Electronic Texts in the Humanities: Principles and Practice. Oxford:Oxford UP.

Huizinga, Johan (1987). Homo Ludens. Madrid: Alianza.

Ihde, Don (2002). Bodies in Technology. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Jenkins, Henry (1998). From Barbie to Mortal Kombat: Gender and Computer Games. Cam-bridge: MIT Press.

Jenkins, Henry (2003). “Transmedia Storytelling”. MIT Technology Review.

Jenkins, Henry (2006). Convergence Culture: Where Old and New Media Collide. New York:New York University Press.

13

Page 14: Cyberkultur programm

Jenkins, Henry (2006). Fans, Bloggers, and Gamers: Exploring Participatory Culture. NewYork: New York University Press.

Jensen, Amy Petersen (2007). Teatre in a Media Culture. Production, Performance and Per-ception Since 1970. Jeferson: McFarland.

Jones, Steven G. (ed.) (1997). Virtual Culture. Identity and Communication in Cybersocie-ty. Londres-Tousand Oaks-Nueva Dehli: SAGE Publications.

Joyce, Michael (1988). “Siren Shapes: Exploratory and Constructive Hypertexts”. En Aca-demic Computing 3.4: 10-13, pp. 37-42.

Joyce, Michael (1995). Of two minds: Hypertext Pedagogy and Poetics . Michigan: Ann Arbor,Te University of Michigan Press.

Joyce, Michael (2000). Othermindedness: Te Emergence of Network Culture. Michigan: AnnArbor, Te University of Michigan Press.

JUUL, J. (2006). Half-Real. Videogames between Real Rules and Fictional Worlds. Cambri-dge/Londres: MIT.

Juul, Jesper (2001). “Computer games Telling Stories? A brief note on computer games andnarratives”. En Computer gamestudies, vol. 1 issue 1. Julio de 2001. http://www.-gamestudies.org/0101/juul-gts/

Juul, Jesper (2001). “Computer Games Telling Stories? A brief note on computer gamesand narratives”. En Computer Game Studies, vol. 1 issue 1. Julio de 2001.

Juul, Jesper (2005). Half-Real. VideoGames between Real Rulesand Fictional Worlds.Cambridge: MIT Press.

Juul, Jesper (2005). Half-Real. VideoGames between Real Rulesand Fictional Worlds. Cambri-dge: MIT Press.

Kac, Eduardo (1997). “Aspectos da estética das telecomunicações”. En5-199. Mônica Rec-tor e Eduardo Neiva (eds.), Comunicação na Era Pós-Moderna, Petrópolis: EditoraVozes, pp. 17.

Kac, Eduardo (2005). Telepresence and Bio Art—Networking Humans, Rabbits and Robot,University of Michigan Press, Ann Arbor. Tradución ao castelán Telepresencia ybioarte. Interconexión en red de humanos, robots y conejos. Murcia: Cendeac.

Kac, Eduardo (2007). Media Poetry: An International Anthology. Bristol: Intellect Books.

Kaye, Nick (ed.) (2007). Multi-media. Video, Installation, Performance. Londres, Routledge.

Kerckhove, Derrick de (1995). Te Skin of Culture. Investigating the New Electronic Reali-ty. Toronto: Somerville.Trad. ao cast. como La piel de la cultura. Investigando lanueva realidad electrónica, Barcelona, Gedisa, 1999.

King, Geof e Krzywinska, Tanya (eds.) (2002). Screenplay. Cinema/videogames/interfaces.London: Wallfower Press.

Klastrup, Lisbeth (2001). “Adventures in StoryMOO – online textuality in play”, ComputerGames and Digital Textualities.

14

Page 15: Cyberkultur programm

Koskimaa, Reine (2005). “Close reading: hipertextos de fcción”. En Laura Borràs Castan-yer (ed.). Textualidades electrónicas. Nuevos escenarios para la literatura. Barcelona:UOC, pp. 177-191.

Koskimaa, Reine (2007). “El reto del cibertexto: enseñar literatura en el mundo digital”, enUOC Papers, nº 4. Barcelona: UOC.

Landow, George P. (1992). Hypertext: Te Convergence of Contemporary Critical Teory andTechnology.Baltimore e Londres: Te John Hopkins University Press.

Laurel, Brenda (1993). Computers as Teatre. Massachussets: Addison-Wesley Longman.

Le Diberder, Frédéric (1998). L’Univers de Jeux Vidéo. París: La Découverte/Syros.

Ledesma, Eduardo. “Literatura digital, Concretismo y la vanguardia histórica en Brasil, Ari-zona Journal of Hispanic Cultural Studies 14, 261-280.

Leslie, Jacques (1998). “MUDroom”. En Víctor J. Vitanza, CyberReader. Nueva York et al.:Longman, 406-418.

Levis, Diego (1997). Los videojuegos, un fenómeno de masas. Qué impacto produce sobre la in-fancia y la juventud la industria más próspera del sistema audiovisual. Barcelona: Pai-dós.

Lévy, Pierre (1992). Complejidad: el caos como generador del orden. Barcelona: Tusquets,1995.

Lévy, Pierre (1993). As Tecnologias da Inteligência, Rio de Janeiro: Editora 34.

Lévy, Pierre (1998). “Sobre la cibecultura”, La revolución digital. Individuo y colectividad enel ciberespacio. Revista de Occidente 256, 13-18.

López Martín, Francisco (2002). Cultura visual digital. Espectáculo y nuevos géneros en losmedios de comunicación. Barcelona: Paidós.

Manovich, L. (2001). Te Language of New Media. Cambridge, MIT Press.

Martínez Sánchez, José Manuel (2007). “El blog como fenómeno semiótico”, Revista Elec-trónica de Estudios Filológicos 13. Consulta: 17.05.2008. <http://www.um.es /to-nosdigital/znum13/secciones/estudios_R_blog.htm>

Mäyra, F. (2008) An Introduction to Game Studies: Games in Culture Los Angeles-Londres-New Dehli-Singapore: SAGE Publications.

McGonigal, Jane (2011). Reality is broken: why games make us better and how they can chan-ge the world. Nova York, Penguin Press.

McMahan, Alison (2003). “Inmersion, Engagement, and Presence. A method for analyzing3-D Video Games”. En Mark J. P. Wolf y Bernard Perron, Te Video Game Teo-ry Reader. Nueva York y Londres: Routledge, 67-86.

Meadows, Stephen (2003). Pause and Efect. Teart of interactive narrative. Indianapolis:New Riders.

Melo e Castro, Eduardo M. (1996). Videopoetry, en AAVV. New Media Poetry: Poetic Inno-vation and New Technologies. Visible Language 30.2. Providence: Rhode Island,Rhode Island School of Design, xaneiro/ Setembro, 1996, 138-149.

15

Page 16: Cyberkultur programm

Millán, J. A. (1998). De redes y saberes. Cultura y educación en las nuevas tecnologías . Santilla-na: Aula XXI.

Molina, Ángela e Landa, Kepa (eds.) (2000). Futuros emergentes. Arte, interactividad y nue-vos medios. Valencia: Institució Alfons el Magnànim.

Monfort, (eds.) (2003). Te New Media Reader. Cambridge: MIT Press.

Montesa, Salvador (ed.): Literatura e internet. Nuevos textos, nuevos lectores. Málaga: Publica-ciones del Congreso de Literatura Española Contemporánea.

Montfort, Nick (2003). Twisty Little Passages: An Approach to Interactive Fiction. Cambri-dge, MA: MIT Press.

Mora, Vicente Luis (2012). El lectoespectador. Barcelona: Seix Barral.

Moreno Hernández, C. (1998). Literatura e hipertexto: de la cultura manuscrita a la culturaelectrónica. Madrid: UNED.

Moreno, Isidro (2002). Musas y nuevas tecnologías. El relato hipermedia. Barcelona: Paidós.

Murray, Janet H. (1997). Hamlet on the Holodeck: Te Future of Narrative in Cyberspa-ce. MIT Press. Tradución ao castelán de Susana Pajares Tosca, Hamlet en la holocu-bierta. El futuro de la narrativa en el ciberespacio. Barcelona: Paidós, 1999.

Murray, Janet H. (2012). Inventing the Medium: Principles of Interaction Design as a CulturalPractice. Cambridge: MIT Press.

Nakamura, Lisa (1998). “Race In/For Cyberspace: Identity Tourism and Racial Passing onthe Internet”. En Víctor J. Vitanza, CyberReader. Nova Iorque et al.: Longman, pp.442-454.

Nelson, Teodor Holm (1981). Literary Machines. Swarthmore, Pa, Publicación propia.

Newman, James (2004). Videogames. Nova York e Londres: Routledge.

Newman, James e Oram, Barney (2006). Teaching Videogames. London: British Film Insti-tute.

Nielsen, Jakob. Multimedia and Hypertext: Te Internet and Beyond. Boston: AcademicPress.

Orihuela, José Luis (2006). La revolución de los blogs. Cuando las bitácoras se convirtieron enel medio de comunicación de la gente. Madrid: La Esfera de los Libros.

Orihuela, José Luis (2011). Mundo Twitter. Barcelona: Alienta Editorial.

Packer, R. & Jordan, K. (2002). Multimedia: from Wagner to virtual reality. Norton Pu-blishers.

Packer, Randall e Ken Jordan (eds.) (2001). Multimedia: From Wagner to Virtual Reality.Londres: Norton.

Page, Ruth e Bronwen Tomas, eds (2011). New Narratives. Stories and Storytelling in theDigital Age. Nebraska: University of Nebraska Press.

Pajares Tosca, Susana (2001). “Role-Playing in multiplayer Environments. Vampire: TeMasquerade. Redemption”. En Computer Games and Digital Textualities.

16

Page 17: Cyberkultur programm

Pajares Tosca, Susana (2003). “Reading Resident Evil: Code Veronica X”. En Proceedings ofthe Fifth International Digital Arts and Culture Conference. RMIT: Melbourne,Australia. Maio 19 – 23, 2003.

Pajares Tosca, Susana (2005). “Implanted memories or the illusion of free action”. EnBrooker, Will (ed). Te Blade Runner Experience. Londres: Wallfower Press.

Pajares Tosca, Susana (2008). Understanding Videogames (with Jonas Heide Smith and Si-mon Egenfeldt Nielsen). London: Routledge.

Pajares Tosca, Susana. (2003). “Te Quest Problem in Computer games”. En Proceedings ofTIDSE 2003. Darmstadt: Alemaña, Marzo de 2003.

Pajares Tosca, Susana. (2004). Literatura digital. El paradigma hipertextual. Cáceres: Univer-sidad de Extremadura.

Paloque-Bergès, Camille (2009). Poétique des codes sur le réseau informatique. Paris: Editionsdes archives contemporaines.

Pavis, Patrice (2003). “Afterword: Contemporary Dramatic Writings and the New Techno-logies”. En Cariad Svich (ed.), Trans-global Readings: Crossing Teatrical Bounda-ries. Manchester U.P., 187-202.

Pequeño Glazier, Loss (2001). Digital Poetics: Te Making of e-poetries. Tuscaloosa: U of Ala-bama P.

Pequeño Glazier, Loss (2006). “Code as Language”, en Tim Peterson, New Media Poetryand Poetics. Número especial de la serie LeonardoBooks. Vol. 14, nºs 5-6. 25 de se-tembro.

Peterson (2006). New Media Poetry and Poetics. From Concrete to Codework: Praxis in Ne-tworked and Programmable Media. en Leonardo Electronica Almanac. Vol. 14, nºs5-6. Setembro.

Petry, Luis Carlos (2003). Topoflosofa: o pensamento tridimensional na hipermídia. Tese dedoutoramento: Pontifcia Universidade Catóilica de São Paulo.

Pitman, Tea. “El arraigo de la cibercultura: algunos ejemplos de hipermedia latinoamerica-na”, Arizona Journal of Hispanic Cultural Studies 14, 217-234.

Rafaeli, Sheizaf (1998). “Interactivity: from new media to communication”, en R.Hawkins, J. Wiemann e S. Pingree (eds.), Advancing Communication Science: mer-ging mass and interpersonal process. Newbury Park: Sage, 110-134.

Reas, Casey, e Ben Fry (2007). Processing: A Programming Handbook for Visual Designersand Artists. Cambridge: MIT Press.

Rieser, M. (2002). New Screen Media. Cinema/Narrative. Londres: British Film Institute.

Rodríguez de las Heras, Antonio (1991), Navegar por la información, Madrid: Fundesco.

Romera Castillo, José (ed.) (2004). Teatro, prensa y nuevas tecnologías (1990-2003). Madrid:Visor.

17

Page 18: Cyberkultur programm

Romera Castillo, José et al. (eds.) (1997). Literatura y multimedia. Actas del VI Seminario In-ternacional del Instituto de Semiótica Literaria, Teatral y de Nuevas Tecnologías de laUNED. Madrid: Visor.

Rose, Frank (2011). Te Art of Immersion: How the Digital Generation Is Remaking Holl-ywood, Madison Avenue, and the Way We Tell Stories. Nova York, W.W. Norton &Co.

Rosenberg, Jim (1996). “Te interactive diagram sentence: hypertext as a medium of thou-ght”, en VVAA New Media Poetry: Poetic Innovation and New Technologies. VisibleLanguage 30.2. Providence: Rhode Island, Rhode Island School of Design, xanei-ro/setembro, 103-117.

Rush, M. (1999). New Media in Late 20th-Century Art. Londres. Tames and Hudson.

Ryan, M.-L. (1999). “Cyberespace, Virtuality and the Text”. En Marie-Laure Ryan (ed.).Cyberspace Textuality. Computer Technology and Literary Teory. Bloomington e In-dianapolis: Indiana University Press, 78-107.

Ryan, Marie-Laure (1999). “Cyberespace, Virtuality and the Text”. En Marie-Laure Ryan(ed.). Cyberspace Textuality. Computer Technology and Literary Teory.Bloomington e Indianapolis: Indiana University Press, 78-107.

Ryan, Marie-Laure (2001). Narrative as Virtual Reality: Immersion and Interactivity in Lite-rature and Electronic Media. Baltimore, Johns Hopkins University Press.

Ryan, Marie-Laure (2006). Avatars of story. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Sadin, E. (2004). Poesie atomique. [Ecriture & Complexites contemporaines]. Ec/arts.

Sanchez Mesa Martinez, D. (2004). Literatura y cibercultura. Madrid: Arco. Lectura

Sánchez-Mesa, Domingo (2000). “Espacios mediáticos en la era de la velocidad: la cibercul-tura”. En A. S Trigueros, M.A. Grande Rosales e M.J. Sánchez Montes (eds.) Actasdel IX Congreso Internacional de la Asociación Española de Semiótica. Granada,A.E.S., pp. 95-102.

Sánchez-Mesa, Domingo (2004). Literatura y cibercultura. Selección, introducción, traduc-ción e bibliografía. Madrid: Arco Libros.

Sánchez-Mesa, Domingo (2008). “Videojuegos, cine y literatura”. En Dolores Romero Ló-pez e Amelia Sanz Cabrerizo (coords.), Literaturas del texto al hipermedia. Barcelo-na: Anthropos, pp. 301-317.

Sánchez-Mesa, Domingo (2010). “Jugad, jugad malditos! Videojuegos y cine: deslindes teó-ricos para un estudio intermedial”, en José Antonio Pérez Bowie (ed.) Reescriturasfílmicas: nuevos territorios de la adaptación. Salamanca, Ediciones de la Univ. de Sa-lamanca, págs. 295-318.

Schaap, Frank (2001). “Te Social Life of the Game. An alternative approach to the MUDas an “identity workshop”. En Computer Games and Digital Textualities.

Schreibman, Susan, Ray Siemens e John Unsworth (eds.) (2004). A Companion to DigitalHumanities. Oxford: Blackwell.

18

Page 19: Cyberkultur programm

Scolari, Carlos Alberto (2004). Hacer clic : hacia una sociosemiótica de las interacciones digi-tales. Barcelona: Gedisa.

Scolari, Carlos Alberto (2008), “La estética posthipertextual”, en D. Romero y A. Sanz(eds.), Literatura del texto al hipermedia. Barcelona, Anthropos, pp. 318-331.

Scolari, Carlos Alberto (2008a). Hipermediaciones. Elementos para una teoría de la Comuni-cación Digital Interactiva. Barcelona: Gedisa.

Scolari, Carlos Alberto (2013). Narrativas transmedia: Cuando todos los medios cuentan.Deusto.

Slatin, John M. (1990). “Reading Hypertext: Order and Coherence in a New Medium”,College English 52.8, 870-884.

Smith, Jonas Heide (2002). “Te Road not Taken - Te How's and Why's of InteractiveF i c t i o n ” , G a m e R e s e a r c h. <http://www.game-research.com/art_computer_game_research.asp>

Smith, Jonas Heide (2002). “Te Road not Taken – Te How’s and Why’s of InteractiveFiction”. Game Research.

Steuer, Jonathan ( 1 9 92 ) . “Defning Virtual Reality: Dimensions DeterminingTelepresence”, Journal of Communication 42, 73-79.

Stone, Allucqère Rosanne (1991). “Will the real body please stand up? Boundary storiesabout virtual cultures”. En M. Benedikt (ed.) Cyberspace: First Steps. Cambridge:MIT.

Stone, Allucqère Rosanne (1998). “In Novel Conditions: Te Cross-DressingPsychiatrist”.En Víctor J. Vitanza, CyberReader. Nueva York et al.: Longman.

Stone, Allucqère Rosanne (1998). “In Novel Conditions: Te Cross-Dressing Psychiatrist”.En Víctor J. Vitanza,CyberReader. Nova York et al.: Longman.

Talens, Jenaro (1994). “El lugar de la teoría de la literatura en la era del lenguaje electróni-co”, en D. Villanueva (coord.), Curso de teoría de la literatura. Madrid: Taurus,1994, 129-143.

Talens, Jenaro (2008). “Cultura, poesía y política en la era digital”, en Virgilio Tortosa, Vir-gilio (ed.), Escrituras digitales. Tecnologías de la creación en la era virtual. Alicante,Publicaciones de la Universidad de Alicante, 37-49.

Taylor, Claire. “De Macondo a Macon.doc: fcción hipermedia hispanoamericana contem-poránea”, Arizona Journal of Hispanic Cultural Studies 14, 197-216.

Tofer, Alvin (1980). Te Tird Wave. Te Classic Study of Tomorrow. Bantam Books.

Tofts, Darren, Annemarie Johnson e Alessio Cavallero (eds.) (2002). Prefguring Cybercultu-re: An Intellectual History. Cambridge, Mass.: Te MIT Press.

Torres, Rui e Luís Carlos Petry (coords.) (2008). Cibertextualidades 02. Ciberdrama e hiper-média. Porto: Universidade Fernando Pessoa.

19

Page 20: Cyberkultur programm

Torres, Rui. “Conservación y diseminación de literatura electrónica, el caso del Archivo deCiberliteratura en lengua portuguesa”, Arizona Journal of Hispanic Cultural Studies14, 281-298.

Tortosa, Virgilio (ed.). (2008). Escrituras digitales. Tecnologías de la creación en la era vir-tual. Alicante, Publicaciones de la Universidad de Alicante.

Tosca, Susana (2005). “Implanted memories or the illusion of free action”. (en prensa). EnBrooker, Will (ed), Te Blade Runner Experience. Londres: Wallfower Press.

Tosca, Susana P. (2003). “Reading Resident Evil: Code Veronica X”. En Proceedings of theFifth International Digital Arts and Culture Conference, RMIT, Melbourne, Aus-tralia. Mayo 19 - 23, 2003. http://hypertext.rmit.edu.au/dac/papers/Tosca.pdf

Tosca, Susana P.(2001). “Role-Playing in multiplayer Environments. Vampire: Te Masque-rade. Redemption”, Computer Games and Digital Textualities.

Tosca, Susana Pajares (2003). “Te Quest Problem in Computer games”. En Proceedings ofTIDSE 2003, Darmstadt, Alemania, Marzo de 2003. http://www.it-c.dk/people/tosca/quest.htm

Tronstad, Ragnhild (2001). “MudPerformance and Teatrically”. En Computer Games andDigital Textualities.

Turkle, S. (1997). La vida en la pantalla: la construcción de la identidad en la era de Inter-net. Barcelona: Paidós.

Valleur, Marc e Jean-Claude Matysiak (2005). Las nuevas adicciones del siglo XXI. Sexo, pa-sión y videojuegos. Barcelona: Paidós. Tradución do francés por Santiago Nudel-man. Sexe, passion et jeux vidéo. París: Flammarion.

Van Looy, Jan e Baetens, Jan. Close Reading New Media: Analyzing Electronic Literature.Leuven (Bélxica): Leuven University Press.

Vanderdope, Christian (1999). Du Papyrus à l’hypertexte. Essai sur les mutations du texte et dela lecture. París, La Découverte.

Vanoli, Hernán. “Blogs y cultura literaria argentina”, Arizona Journal of Hispanic CulturalStudies, 14, 247-260.

Vega, Mª. José (ed.) (2003). Literatura hipertextual y teoría literaria. Madrid: Mare NostrumComunicaciones.

Vilariño Picos, Mª. Teresa (2004). “Literatura e novas tecnoloxías”. En Arturo Casas(coord.). Elementos de crítica literaria. Vigo: Xerais, 615-650.

Vilariño Picos, María Teresa (2001). “Verdad y perspectiva: una lectura orteguiana de la ci-berliteratura”. En Hispanística XX. 19, Réel, Virtuel et Verité, Université de Bour-gogne, pp. 361-371.

Vilariño Picos, María Teresa (2006). “Redefniendo la poesía experimental. La holopoesíade Eduardo Kac”. En <http://www.ekac.org/holoflol.html> e Campus Stellae: ha-ciendo camino en la investigación literaria. Santiago de Compostela, Servicio de Pu-blicaciones de la Universidad de Santiago de Compostela. Tomo I, 2006.

20

Page 21: Cyberkultur programm

Vilariño Picos, María Teresa (2007). “Espacios esquizofrénicos. Destrucción y creación en elarte contemporáneo”. en Espéculo.

Vilariño Picos, María Teresa (2007). “Fragmentación, espacio y ciberpoesía”, en DoloresRomero e Amelia Sanz (ed.), Literaturas del texto al hipertexto. Barcelona, Anthro-pos.

Vilariño Picos, María Teresa (2008). “De la poética del videojuego a los mundos habita-dos Muds”, en Virgilio Tortosa (ed.). Escrituras digitales. Tecnologías de la creaciónen la era virtual. Alicante, Publicaciones de la Universidad de Alicante, 361-385.

Vilariño Picos, María Teresa (2009). “La cultura digital en los estudios literarios: ciber/tex-tual/espacialidades poéticas”. En Amelia Sanz Cabrerizo (coord.). Teoría de la lite-ratura con voz propia. Madrid: Arco Libros, 235-261.

Vilariño Picos, María Teresa (no prelo). “Los lectores de Super Mario Bros. Contextualiza-ción de las literaturas infantil y juvenil en el mundo fccional de los videojuegos”.En Carmen Becerra Suárez (ed.). La Literatura infatil y juvenil. Peter Lang Edito-res.

Vilariño Picos, María Teresa (no prelo). “Videojuegos en la ciudad. “Un lugar es simple-mente un lugar. Mediascapees una experiencia”. En Cuadernos de Alzate.

Vilariño Picos, María Teresa e Anxo Abuín González (2006). “Bibliografía”. En Teoría delhipertexto. La literatura en la era electrónica. Madrid: Arco Libros/La Muralla.

Vilariño Picos, María Teresa e Anxo Abuín González (2006). “Historias multiformes en elciberespacio. Literatura e hipertextualidad”. En Teoría del hipertexto. La literaturaen la era electrónica. Madrid: Arco Libros, 13-33.

Vilariño Picos, María Teresa e Anxo Abuín González (2006). Teoría del hipertexto. La litera-tura en la era electrónica. Madrid: Arco Libros/La Muralla.

Vilches, Lorenzo (1991). La migración digital. Barcelona: Gedisa.

Vitanza, Víctor J. (1998). CyberReader. Nova York et al.: Longman.

Vouillamoz, Núria (2000). Literatura e Hipermedia. La irrupción de la literatura interactiva:precedentes y crítica. Barcelona: Paidós.

W. Ardrip-Fruin, N. & Monfort , Nick (eds) (2003). Te New Media Reader. Cambridge:MIT Press. Parcialmente en rede: http://www.newmediareader.com

Wardrip-Fruin, N. e P. Harrigan (eds). (2004). First Person: New Media as Story, Performan-ce and Game. Cambridge: MIT.

Wardrip-Fruin, Noah (2009). Expressive Processing. Digital Fictions, Computer Games, andSoftware Studies. Cambridge, MIT Press.

Wardrip-Fruin, Noah e Nick Montfort (eds.) (2003). Te New Media Reader. Cambridge,Mass.: Te MIT Press.

Wardrip-Fruin, Noah e Pat Harrig (2004). Firstperson. New media as Story, Performance,and Game. Cambridge, Mass.: Te MIT Press.

21

Page 22: Cyberkultur programm

Weintraub, Scott (2010). “Combinatoria, flogenética lingüística, redes de la complejidadcientífca: especulaciones sobre los trabajos digitales interactivos de SantiagoOrtiz”, Arizona Journal of Hispanic Cultural Studies 14, 299-322.

Wendorf, A. (2010). Vanguardias poeticas en el arte digital en Latinoamerica. Gobierno Bo-livariano de Aragua.

Wolf, Mark J.P. e Bernard Perron (2003). Te Video Game Reader. Londres e Nova York:Routledge.

22