Upload
buitruc
View
217
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Czy chcielibyście
pić wodę ze ścieków?Broszura na temat wody przeznaczona
dla młodzieży
Środowisko
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd cov1ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd cov1 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Wiele informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu).
Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji.
Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2012
ISBN 978-92-79-26329-3doi:10.2779/16316
© Unia Europejska, 2012Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła.
Printed in Belgium
WYDRUKOWANO NA PAPIERZE Z RECYKLINGU, WYRÓŻNIONYM ODZNAKĄ EKOLOGICZNĄ UE DLA PAPIERU GRAFICZNEGO (WWW.ECOLABEL.EU)
Europe Direct to serwis, który pomoże Państwuznaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej.
Numer bezpłatnej infolinii (*):
00 800 6 7 8 9 10 11(*) Niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami 00 800
lub pobierają za nie opłaty.
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd cov2ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd cov2 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków?
Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 1ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 1 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Zawartość
Woda: ograniczony zasób 4
Woda pitna 6Woda w kranie: niezbędna dla zdrowia 6
Ukryty skarb 6
Stały grunt czy gąbka? 6
Jaka jest jakość wody w Twoim miejscu zamieszkania? 8
Skąd się bierze woda w kranie? 8
Ile wody zużywamy? 10
Szanuj wodę: co TY możesz zrobić 12
Ścieki 14Dokąd płynie brudna woda? 14
Nie każde odchody to zanieczyszczenie 14
Chemikalia w ściekach 14
Oczyszczanie wody w Europie 14
Co się dzieje w oczyszczalni ścieków? 16
Poszczególne etapy procesu oczyszczania 16
Problem z deszczem 17
Zamknięcie obiegu: uzdatnianie wody 18
Następny etap: rzeki i morza 18
Jak wygląda oczyszczanie ścieków w Twoim mieście? 18
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 2ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 2 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Na plażę! 20Wody w kąpieliskach są coraz czystsze 20
Jaki jest zakres badań? 23
Znajdź swoje ulubione miejsce na kąpiel 23
Plaże oznakowane Błękitną Flagą 23
Śmieci w morzu 24
Jakie działania podejmuje UE? 26Ochrona źródeł wody pitnej 26
Lepsze oczyszczanie ścieków 26
Utrzymanie czystych wód w kąpieliskach 27
Oczyszczanie mórz i oceanów 27
Bibliografi a 28
Inne źródła 28
Zdjęcia 28
Rysunki 28
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 3ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 3 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży4
Woda: ograniczony zasób
Wyobraź sobie taką sytuację: szykujesz się do wyjścia na imprezę,
odkręcasz prysznic i okazuje się, że leci z niego brązowa woda. Przecież
nie umyjesz włosów czymś takim! Wyjmujesz spodnie z pralki, żeby
wyschły, ale są jeszcze bardziej brudne niż przed praniem. W co masz
się teraz ubrać? Znajomy dzwoni, żeby odwołać imprezę; rozchorował
się po wczorajszej kąpieli w morzu. Wielka szkoda. Masz już dość,
idziesz więc do kuchni zrobić sobie kawę. Z kranu kapie kilka kropli
i koniec. Co strasznego wydarzy się jeszcze tego dnia?
Jesteśmy zależni od wody we wszystkim, co robimy. Przyjmujemy to
za pewnik, że możemy pić czystą wodę, myć się w niej czy kąpać, gdy
tylko mamy na to ochotę, a brudna woda z naszych toalet, pryszniców
i zlewów spływa gdzieś, gdzie nie musimy jej oglądać, wąchać ani
używać.
Jednak ten natychmiastowy dostęp do czystej wody i kanalizacji
wcale nie przychodzi łatwo. Woda w naszych kranach jest dostarczana
z obfi tych źródeł, fi ltrowana, oczyszczana i pompowana do naszych
domów. Aby mieć pewność, że jest zdatna do picia, musi najpierw
zostać przebadana. Brudną wodę trzeba odprowadzać za pomocą
sieci kanalizacyjnej i oczyszczać. Zanim odpłynie do rzek i mórz,
trzeba usunąć z niej bakterie, które wywołują choroby, i substancje
zanieczyszczające będące wytworem człowieka.
Musimy teraz dbać o wodę bardziej niż kiedykolwiek. Mimo że
żyjemy na planecie pokrytej w dużej mierze wodą, ta słodka, której
potrzebujemy na co dzień, stanowi zaledwie 2,5% wszystkich zasobów
wodnych na Ziemi. Zdecydowana większość z nich jest niezdatna do
użytku, zamknięta pod pokrywą lodu, w śniegu, lodowcach i parze
znajdującej się w atmosferze. Właściwie zaledwie 1% to woda słodka
i dostępna, w większości przechowywana w glebie i warstwach skał
w ziemi. Tylko niewielka część płynie na powierzchni – w jeziorach,
rzekach i strumieniach.
Być może słodka i czysta woda jest łatwo dostępna dla osób, które
mieszkają w górach, nad strumieniem niezanieczyszczonym przez
innych ludzi, zwierzęta i inne źródła skażenia. Większość z nas jednak
do takich osób nie należy. Mieszkamy w miastach, gdzie każdy chce
móc codziennie wziąć prysznic, posprzątać dom, umyć samochód czy
podlać kwiatki lub rośliny w ogrodzie. W wolnym czasie lubimy jeździć
Badanie wody
Badanie przepływu, dystrybucji i jakości wody znane jest jako „hydrologia” (od greckiego słowa „hudor” oznaczającego
wodę). Ta starożytna dziedzina uprawiana od co najmniej 6 tys. lat pozwalała największym cywilizacjom w historii zmieniać
kierunek biegu wód, aby zapewnić nawadnianie i zapobiegać powodziom, zapewniając ludziom pożywienie i bezpieczeństwo.
Zbiornik wodny Lake Cap-de-Long (Francja)
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 4ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 4 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 5
Czy nadal pijemy tę samą wodę, co dinozaury?Woda wyparowuje z oceanów, tworzy chmury, opada w formie deszczu (lub śniegu) i powraca do rzek i oceanów. Najdłużej
zostaje w głębi oceanu oraz w głębokich wodach gruntowych, gdzie może być zamknięta nawet przez 10 tys. lat. Woda ulega
jednak chemicznemu zniszczeniu w procesie fotosyntezy (przekształcania przez rośliny dwutlenku węgla i wody w cukry
i tlen) i jest odzyskiwana w procesie oddychania (czyli odwrotności procesu fotosyntezy polegającego na wytwarzaniu
energii i CO2). Łatwo obliczyć, ile wody pozostało z ery dinozaurów na podstawie łącznej ilości wody na świecie oraz wody
zużywanej rocznie w procesie fotosyntezy. W ten sposób można stwierdzić, że chemiczne zniszczenie większości wody
zajęłoby około 100 mln lat. Dinozaury żyły 65 mln lat temu. Zatem część wody, którą pijemy, to ta sama woda, jednak ponad
połowa jest już inna.
nad jezioro lub na plażę, żeby odpocząć i popływać, a nie grzęznąć
w śmieciach i ściekach.
Dlatego szanowanie wody jest tak ważne. Ze względu na wzrost
zaludnienia na świecie, coraz większą liczbę osób mieszkających
w miastach, zmiany klimatyczne wpływające na warunki pogodowe,
ograniczone zasoby słodkiej wody i koszty oczyszczania wody zarówno
przed użyciem, jak i po, jakość wody to niezwykle ważny temat.
W świetle tych wyzwań naukowcy badają, co zrobić, by po odkręceniu
kranów zawsze leciała z nich woda, a morza pozostały czyste. Sami
także możemy przyczynić się do dbałości o wodę.
Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, jaką podróż przebywa woda, z której
codziennie korzystamy – od momentu, w którym trafi a do naszych
kranów, przechodzi przez kanały ściekowe i oczyszczalnie, aż wreszcie
trafi a do rzek i mórz, gdzie możemy na nowo się nią cieszyć.
Podwodny zbiornik wody pitnej
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 5ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 5 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży6
Woda pitna
Woda w kranie: niezbędna dla zdrowiaWyobraź sobie, że musisz godzinami chodzić do studni lub stać w
kolejce do hydrantu, żeby zdobyć wodę potrzebną Tobie i Twojej
rodzinie do picia, gotowania i mycia. Być może zapewniłoby to dobrą
kondycję fi zyczną, ale nie pozostawiłoby wiele czasu i energii na żadne
inne czynności. Albo wyobraź sobie, że musisz najpierw zagotować
wodę, żeby była zdatna do użycia. Tak wygląda rzeczywistość dla
około miliarda ludzi na całym świecie, którzy nie mają dostępu do
oczyszczonej wody pitnej ani usług sanitarnych. Jak podaje Światowa
Organizacja Zdrowia, korzystanie z brudnej wody do kąpieli, prania,
picia czy przygotowywania jedzenia jest przyczyną 10% chorób
na świecie. Szczególnie narażone są małe dzieci: szacuje się, że
przenoszone przez wodę choroby biegunkowe są przyczyną 1,8 mln
zgonów rocznie.
W Europie mamy niebywałe szczęście. Wprowadzenie usług sanitarnych
– bezpieczne usuwanie nieczystości bytowych i zużytej wody, a także
dostarczanie czystej wody do gospodarstw domowych – odegrało
główną rolę w poprawie zdrowia publicznego, eliminując przenoszone
przez wodę choroby, takie jak cholera, dur czy czerwonka, i zwiększając
średnią długość życia.
Ukryty skarb Woda w kranach trzech czwartych Europejczyków pochodzi z wód
gruntowych – przechowywanych pod ziemią, w glebie i skałach,
a także dużych przestrzeniach wypełnionych wodą, zwanych
warstwami wodonośnymi. Wody gruntowe stanowią także źródło
dla większości wód powierzchniowych: wzbierając w źródłach
i mokradłach, dostarczają rzekom rocznie ponad 50% wody.
Jednak ten ukryty skarb jest zagrożony. W wielu krajach woda jest
zużywana szybciej niż można uzupełniać źródła, przewyższając
naturalny współczynnik dostarczalności. Nie tylko spowoduje to
nagromadzenie się problemów w przyszłości, lecz stanowi kłopot
już dziś: połowa mokradeł na terenie Europy, które pełnią funkcję
zabezpieczenia przed powodzią i naturalnych oczyszczalni wody,
jest zagrożona w wyniku nadmiernej eksploatacji wód gruntowych.
Tymczasem w niektórych regionach zwiększone zapotrzebowanie
wynikające z gwałtownego rozwoju turystyki doprowadziło do
pustynnienia i napływu słonej wody: woda morska spływa do
przybrzeżnych stref wody słodkiej. Prawie połowa ludności Europy
żyje w krajach z niedostatkiem wody, a niedobór wody dotyczy
33 zbiorników rzecznych1 na terenie UE.
Stały grunt czy gąbka?Zużywanie zapasów wody to tylko jeden aspekt problemu.
Pozostaje jeszcze zagrożenie dla jakości wód gruntowych ze źródeł
zanieczyszczenia wywołanych działalnością człowieka, taką jak
rolnictwo, przemysł, nieszczelne ścieki czy zbiorniki septyczne.
Jesteśmy obecnie bardzo świadomi tego problemu, chronimy więc
jakość wód gruntowych lepiej niż w przeszłości, jednak wszyscy
możemy podejmować więcej działań, aby zapobiec zanieczyszczeniom.
Ziemia pod naszymi stopami może się wydawać twarda, gdy po niej
stąpamy, jednak podobnie jak gąbka pochłania wszystko, co na nią
spadnie – od metali ciężkich zawartych w zużytych bateriach po
wszelkiego rodzaju szkodliwe substancje znajdujące się w wyrobach
plastikowych, nawozach i środkach czyszczących – w wyniku czego
substancje zanieczyszczające przedostają się do wody, od której
Powszechne substancje zanieczyszczające wodę Czynniki chorobotwórcze: bakterie, wirusy i inne zarazki zawarte w nieoczyszczonych ściekach czy odchodach zwierzęcych,
wywołujące choroby
Chemikalia: organiczne – detergenty, tłuszcze, smary, rozpuszczalniki, środki chwastobójcze, produkty rafi nacji ropy
na owej, chemikalia zawarte w produktach higieny osobistej i kosmetykach; oraz nieorganiczne – przemysłowe produkty
uboczne i zanieczyszczenia, nawozy zawierające azotany i fosforany, metale ciężkie i muł
Duże elementy: śmieci i szczątki widoczne w wodzie
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 6ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 6 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Wieża wodna: czysta
woda jest
przechowywana w
zamkniętym zbiorniku.
Napowietrzanie: dodawane
jest powietrze i
przepuszczane przez wodę,
uwalniając gazy i usuwając
nieprzyjemne zapachy i smakiDezynfekcja: dodawany
jest chlor w celu zabicia
pozostałych bakterii
Drugie filtrowanie: woda ścieka przez warstwy piasku, żwiru, a nawet węgla, dzięki
czemu usuwane są drobne cząstki, takie jak glony, bakterie i niektóre chemikalia
Woda pitna płynie
rurami do domów i firm
Sedymentacja: błoto, bakterie i
inne cząstki przywierają do
związków i opadają na dno, a
woda przepływa dalej do
filtrowania
Koagulacja: dodawane
są specjalne związki,
aby usunąć brud i inne
cząstki
Pierwsze filtrowanie:
podczas przesiewa-
nia usuwane są ryby,
liście i śmieci
Pompownia
Jezioro lub zbiornik
wodny
1
2
3
4
5
6
8
9
10
7
A
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 7ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 7 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży8
jesteśmy tak zależni. Woda przemieszcza się pod powierzchnią ziemi
bardzo powoli, zanieczyszczenia mogą się więc przedostać do warstw
wodonośnych pod powierzchnią nawet po dziesiątkach lat.
Jaka jest jakość wody w Twoim miejscu zamieszkania?Europejska Agencja Środowiska opublikowała interaktywne mapy
jakości wody dla każdego kraju Unii Europejskiej. Przedstawiają one
wyniki badań wód gruntowych, rzek, jezior i wód przybrzeżnych oraz
dane dla każdego kraju i jednostki testującej dotyczące poziomu
powszechnych substancji zanieczyszczających, takich jak azotyny,
azotany i amoniak.
Patrz: http://www.eea.europa.eu/themes/water/interactive
Skąd się bierze woda w kranie?Woda z kranu z reguły nie ma smaku, koloru ani zapachu. Czy
zastanawiasz się czasem, jak się ją uzyskuje? Może się to wydawać
proste, ale wymaga wiele pracy, aby woda uzyskała tak wysoką jakość.
Stoi za tym złożony system gromadzenia wody, przechowywania,
oczyszczania i dystrybucji (patrz rysunek A).
Przedsiębiorstwa zaopatrujące nas w wodę mają obowiązek
dopilnować, by woda pitna była bezpieczna. Ich zadaniem jest
także dostarczanie aktualnych informacji dotyczących jakości wody.
Przeważnie informacje te są zawarte w rachunkach za wodę lub
w witrynach internetowych fi rm. Przedsiębiorstwa te pobierają opłaty
za dostarczenie produktu wysokiej jakości. Zatem za zmarnowaną
wodę także trzeba zapłacić. Czy możesz ograniczyć zużycie wody?
W jakich dziedzinach życia możesz zmienić sposób wykorzystywania
wody?
Wieże wodne przechowują czystą wodę pitną
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 8ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 8 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 9
Z butelki czy z kranu Europejczycy kupują więcej wody butelkowanej niż kiedykolwiek
dotąd, mimo surowych kontroli, które zapewniają, że większość
wody kranowej jest zdatna do picia. Woda butelkowana z kolei nie
podlega aż tak surowym przepisom i badaniom jak woda kranowa.
Nie ma także dowodów na to, że jest zdrowsza. Niektóre naturalne
wody mineralne zawierają dużo większą ilość minerałów niż jest to
zalecane dla określonych grup wiekowych, takich jak niemowlęta
i małe dzieci. Istnieją również obawy dotyczące zagrożeń związanych
z substancjami chemicznymi zawartymi w plastiku używanym do
produkcji butelek.
Woda butelkowana ma także znaczący wpływ na środowisko.
Do produkcji i utylizacji opakowań, z których 80% to pojemniki
jednorazowe, których nie można napełnić ponownie2, wymagane
są duże ilości zasobów i energii. Te plastikowe butelki, które nie
docierają do punktów recyklingu, to śmieci, których degradacja może
zająć całe pokolenia. Ponadto jest jeszcze konieczny transport wody
butelkowanej z miejsca źródłowego do sklepów i domów, co wiąże się
z hałasem, zwiększonym natężeniem ruchu, produkcją CO2 i innych
emisji spalinowych.
Mimo to w 2009 r. przeciętny Europejczyk kupił 105 litrów wody
butelkowanej. Mieszkańcy południowej Europy kupują zdecydowanie
więcej: każdy Włoch wypija około 200 litrów rocznie, podczas gdy
najmniej piją mieszkańcy Finlandii – 16 litrów rocznie na osobę.
Czy Ty i Twoja rodzina pijecie wodę butelkowaną? Sprawdź różnicę
między wodą z kranu a butelkowaną wśród znajomych, organizując
sesję testowania „w ciemno”. Czy potrafi cie poczuć różnicę?
Może lepiej więc pić wodę kranową zamiast butelkowanej? Woda
kranowa jest badana i podlega przepisom jak żadna inna woda pitna.
Jest także dostarczana bezpośrednio do domu.
Zamiast kupować plastikowe butelki z wodą, będąc poza domem,
można nosić przy sobie butelkę stalową, którą można myć
i wielokrotnie napełniać wodą z kranu.
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 9ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 9 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży10
Ile wody zużywamy?W zależności od kraju³, Europejczycy zużywają średnio 100–320 litrów
wody dziennie do stosowania w gospodarstwie domowym. (Domowe
zużycie wody stanowi około 15% całkowitego zużycia w Europie, czyli
mniej niż połowę ilości używanej w rolnictwie, które odpowiada za
około jedną trzecią zużycia).
Średnio zaledwie 3% wody kranowej jest używane do picia. Zdecydowana
większość jest wykorzystywana do spłukiwania toalet, mycia i podlewania
ogrodów. A ile Ty zużywasz wody?
Jeden prysznic: 35–75 litrów
Jedna kąpiel: 80 litrów
Spłukanie toalety (jednorazowo): 8 litrów
Pralka: 65 litrów
Zmywarka: 25 litrów
Mycie samochodu przy użyciu węża: 400–480 litrów
Mycie samochodu przy użyciu wiadra (4 wiadra): 32 litry
Ogólna tendencja⁵ wskazuje, że zużywamy mniej wody w domach
niż kilka lat temu dzięki wprowadzeniu w większości krajów liczników
za wodę (które zmuszają nas do płacenia za to, co zużywamy),
zwiększonej świadomości społeczeństwa oraz bardziej wydajnym
urządzeniom domowym, takim jak pralki czy zmywarki. Na przykład
zużycie przekraczające średnią europejską jest wyższe w krajach,
gdzie woda jest bezpłatna lub gdzie sieci wodne są narażone na duże
straty (wynikające z wycieków).
Przepisy dotyczące systemów wodno-kanalizacyjnych w domach
zostały opracowane, aby strzec zdrowia publicznego oraz promować
rozważne i wydajne zużycie wody. W szczególności woda pitna musi
być zabezpieczona przed kontaktem ze ściekami czy innymi źródłami
zanieczyszczeń (patrz rysunek B).
Kraj Zużycie Średnia strata
spowodowana
wyciekami
litr/osobę /
dzień
%
Polska 102 15
Portugalia 107 40
Litwa 116 25
Słowacja 128 32
Malta 130 15
Bułgaria 139 54
Węgry 152 18
Czechy 152 20
Belgia (Bruksela i Flandria) 153 6
Belgia (Walonia) 153 23
Niemcy 155 9
Holandia 184 5
Dania 191 7
Rumunia 194 32
Francja 196 23
Austria 214 11
Luksemburg 221 30
Finlandia 231 17
Grecja 239 35
Anglia i Walia 241 23
Szkocja 241 32
Włochy 267 29
Hiszpania 283 9
Szwecja 302 18
Cypr 310 18
Irlandia 317 27
Łącznie/średnio 202 21
Źródło: ENDWARE and EUREAU, Overview on Water and Wastewater in Europe 2008⁴.
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 10ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 10 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 11
woda pitna
ścieki
B
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 11ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 11 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży12
Szanuj wodę: co TY możesz zrobić Wskazówki dotyczące zużywania wody
� Zamiast kąpieli, bierz prysznic. Do napełnienia średniej wielkości
wanny potrzeba dużo więcej wody niż do krótkiego prysznica.
� Czy Twój prysznic trwa dłużej niż ulubiona piosenka? Krótki prysznic
to oszczędność wody.
� Odkręcony kran to marnowanie wody, więc zakręcaj go,
gdy myjesz zęby. To samo dotyczy golenia!
� Czy Twoja toaleta jest sprytniejsza niż Ci się wydaje?
Mechanizm szybkiego spłukiwania w podwójnym
systemie to o 70% mniejsze zużycie wody niż
w przypadku zwykłych spłuczek.
� Toaleta to nie zbiornik na odpady: niewykorzystane
lekarstwa należy deponować w aptekach, a produkty
higieniczne, chusteczki i patyczki do uszu – wyrzucać do
śmietnika.
� Nigdy nie wylewaj resztek chemikaliów do zlewu ani na
ziemię. Zanieś je do centrum gromadzenia odpadów.
� Czy woda, którą używasz, nie jest aby za gorąca? Musisz za
każdym razem dodawać zimnej? Zmniejsz temperaturę i
oszczędzaj także energię.
� Kupuj szampony przyjazne dla środowiska
(biodegradowalne) i korzystaj z ekologicznych produktów
domowych, kiedy tylko jest to możliwe.
�
�
� N
z
� C
k
o
�
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 12ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 12 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 13
� Załaduj jak najwięcej! Zapełniaj maksymalnie pralkę
i zmywarkę i myj wszystko w jednym cyklu (zamiast
w dwóch).
� Czy Twoje ubrania się pogniewają, jak założysz je jeszcze raz?
Swetry i spodnie można założyć więcej niż raz. Ponadto mniej się
zużyją, jeśli będą rzadziej prane.
� Wybieraj programy ekonomiczne w pralce i zmywarce i ogranicz ilość środków
piorących do minimum.
� Czy lubisz wodę tak samo, jak swój ręcznik? Używaj ręcznika więcej niż raz, gdy
wycierasz się po prysznicu.
� Wykorzystaj deszczowy dzień: zbieraj deszczówkę do wiader lub specjalnych
zbiorników, aby podlewać nią kwiaty lub myć samochód. Możesz do tego użyć także
szarej wody.
� Wybieraj żywność ekologiczną. Produkty organiczne mają mniejszy
wpływ na jakość wody, ponieważ nie są przetwarzane przy użyciu
środków chwastobójczych ani pestycydów.
� Uprawianie roślin może zagłodzić planetę: poddawaj recyklingowi
resztki warzyw, aby nawozić rośliny domowym kompostem. Nigdy nie
będą Ci już potrzebne nawozy chemiczne.
� Zostań obrońcą wody. Zaangażuj się w lokalne działania sprzątania plaży i pomóż uświadamiać innych, jak mogą chronić wodę.
Dowiedz się więcej i poznaj Mańka Wodnego Maniaka, dołączając do programu Generation Awake (http://www.generationawake.eu/pl)
lub odwiedź naszą stronę w serwisie Facebook (http://www.facebook.com/GenerationAwake).
Twoje wybory mogą zmienić świat.
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 13
pralkę
miast
z je jeszcze raz?
Ponadto mniej się
mywarce i ogranicz ilość środków
żywaj ręcznika więcej niż raz, gdy
wkę do wiader lub specjalnych
amochód. Możesz do tego użyć także
iczne mają mniejszy
warzane przy użyciu
dawaj recyklingowi
kompostem. Nigdy nie
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 13ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 13 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży14
Ścieki
Dokąd płynie brudna woda?Cała brudna woda spuszczana w naszych toaletach, zlewach
i odpływach – a część z niej wcale nie jest taka brudna – musi przecież
gdzieś trafi ć. Nie płynie bezpośrednio do najbliższego kanału, rzeki czy
plaży. Taką mamy przynajmniej nadzieję!
Witamy w świecie ścieków, fascynującym choć mało znanym
królestwie, które rozpoczyna się w odpływach i kanałach i sięga aż po
smrodliwe miejsce gdzieś na obrzeżach miasta: oczyszczalnię ścieków.
Tajemniczy zakład, który działa przez całą dobę, przeprowadzając
szereg procesów mających na celu pozbycie się nieprzyjemnych
elementów. Po oczyszczeniu wodę można wypuścić do środowiska bez
ryzyka rozpowszechniania chorób lub niszczenia roślin czy zwierząt.
Nie każde odchody to zanieczyszczenieRzeki i morza w naturalny sposób potrafi ą oczyścić pewną ilość
odpadów organicznych – odchodów czy resztek jedzenia – podlegają
one bowiem biodegradacji i mogą zostać przetworzone przez bakterie
i mikroorganizmy. Problem pojawia się, gdy odpadów organicznych jest
więcej, niż można przetworzyć bez narażania zdrowia publicznego. Tak
jest bowiem we współczesnym społeczeństwie: wielu z nas mieszka
na gęsto zaludnionych obszarach, gdzie dostęp do źródeł słodkiej
wody jest ograniczony. Dlatego konieczne jest oczyszczanie wody.
Chemikalia w ściekachOczyszczanie odpadów organicznych jest dość oczywiste; wystarczą
przyjazne bakterie, żeby doprowadzić do rozkładu. Większość ścieków
zawiera jednak substancje skażające powszechne we współczesnym
społeczeństwie, które z domów i budynków przemysłowych wędrują
do odpływów. W próbkach wody regularnie wykrywane są ślady
substancji farmaceutycznych, takich jak antybiotyki czy ibuprofen, co
jest powodem rosnącego niepokoju o długofalowy wpływ na zdrowie
ludzi i zwierząt, nie wspominając o zagrożeniu ze strony „super
bakterii”, które rozwinęły odporność na antybiotyki.
Metale ciężkie z kolei nie podlegają biodegradacji i gromadzą się
w osadach rzecznych, roślinach, insektach i rybach. Mogą stać
się toksyczne dla zwierząt i ludzi. Najlepiej, gdyby udało nam się
zapobiegać przedostawaniu się przemysłowych zanieczyszczeń do
kanałów ściekowych, a w naszych domach stosować lekarstwa oraz
produkty użytku domowego i ogrodowego w sposób odpowiedzialny,
aby ograniczyć ilość chemikaliów spłukiwanych i wymywanych do
kanałów ściekowych i gleby. Alternatywna technologia oczyszczania
ścieków z tych substancji „w końcowej części obiegu” jest bardziej
kosztowna i nie zawsze przynosi pożądane efekty.
Oczyszczanie wody w EuropieGdy tylko jest to możliwe z ekonomicznego i technicznego punktu
widzenia, gospodarstwa domowe w Europie są połączone systemem
kanalizacyjnym z zakładem oczyszczania ścieków (patrz rysunek C).
Na obszarach pozbawionych kanalizacji komunalnej i oczyszczalni Wypuszczanie ścieków
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 14ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 14 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 15
Oczyszczona woda
Ścieki
C
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 15ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 15 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży16
ścieków ścieki są gromadzone w zbiornikach septycznych, a następnie
przewożone do oczyszczalni, bądź też spływają do indywidualnych
systemów przetwarzania odpadów na miejscu, zanim oczyszczona
woda zostanie wypuszczona do rzek lub przez glebę do wód
gruntowych. Specjalistyczne fi rmy zajmują się gromadzeniem
pozostałego szlamu, by go bezpiecznie usunąć.
Co się dzieje w oczyszczalni ścieków?Oczyszczalnia ścieków to swoisty dział przetwarzania brudnej wody
w czystą. Podczas serii procesów oczyszczania odpady stałe są
oddzielane od płynnych i pozbawiane szkodliwych zanieczyszczeń,
tak aby pozostałość była wystarczająco czysta, by móc wypłynąć do
środowiska naturalnego.
Otrzymuje się dwa produkty: ścieki płynne (oczyszczone) oraz ścieki
stałe (oczyszczony szlam). Oba z nich można w bezpieczny sposób
wypuścić do środowiska. W Europie oczyszczone ścieki uwalnia się
przede wszystkim do rzek i mórz. Oczyszczonego szlamu można się
pozbyć (często poprzez spalanie) lub ponownie go użyć, na przykład
jako nawozu rolniczego.
Poszczególne etapy procesu oczyszczaniaOczyszczanie wstępne. Na pierwszym z dwóch etapów wstępnego
oczyszczania wszystko spływa za pośrednictwem kanału (patrz
rysunek D na str. 1) i jest wpompowywane i przesiewane (2), aby
oddzielić stałe śmieci, na przykład konary drzew, plastik, szmaty,
kamienie, potłuczone szkło, które mogłyby uszkodzić lub zatkać
pompy i cedzaki w oczyszczalni. Przesiane elementy są wyrzucane na
składowiska odpadów lub spalane. Na drugim etapie (3) żwir i piasek
osadza się w kanałach, zanim zostanie wypłukany lub ponownie użyty,
na przykład do budowy dróg.
Pierwsze oczyszczanie: sedymentacja. Zbiornik sedymentacyjny (4)
umożliwia oddzielenie materii stałej od płynnej. Szlam się osadza, a
tłuszcze i smary wypływają na powierzchnię. Szlam jest usuwany do
oczyszczenia, a tłuszcze i smary są zbierane. Pozostała ciecz zostaje
poddana drugiemu oczyszczaniu.
Drugie oczyszczanie: biologiczne. Na tym etapie (5) przenoszone
przez wodę mikroorganizmy – bakterie i pierwotniaki – usuwają
materię organiczną z nieczystości bytowych, resztek jedzenia, mydeł
i detergentów. Te niewielkie organizmy zjadają cząstki odpadów,
oczyszczając w ten sposób wodę.
Trzecie oczyszczanie: na tym ostatnim etapie oczyszczania jeszcze
bardziej poprawiana jest jakość ścieków. Można stosować różne
metody, w zależności od substancji zanieczyszczających, które trzeba
usunąć (na przykład azot lub fosfor jako składniki odżywcze). Dostępne
metody to także dezynfekcja chemiczna lub fi zyczna (za pomocą zatok
(6) lub mikrofi ltracji).
Kanał z wodą burzową: w czasie silnych opadów deszczu niektóre
kanały ściekowe można przekształcić w osobne kanały z wodą burzową
lub zbiorniki (7), aby oczekiwały na oczyszczanie, gdy zakład będzie
mógł przerobić dodatkową ilość ścieków. Podczas wyjątkowo silnych
burz kanały te mogą się przepełnić, wypuszczając nieoczyszczone lub
oczyszczone jedynie mechanicznie ścieki bezpośrednio do kanałów
wodnych.
Wypuszczenie: oczyszczona woda jest uwalniana za pośrednictwem
kanałów ściekowych (8) do zbiornika wodnego (rzeki, jeziora lub morza).
Oczyszczenie szlamu: szlam należy oczyszczać, aby usunąć materię
organiczną oraz mikroorganizmy będące przyczyną chorób. Jednym
ze sposobów na oczyszczanie jest fermentacja beztlenowa (10)
w obiegu zamkniętym, gdzie szlam jest mieszany, aby oddzielić biogaz
(metan i tlen) (12), który jest następnie spalany (podobnie jak gaz
naturalny) w celu podgrzania komory fermentacyjnej do odpowiedniej
temperatury i kontynuowania procesu rozkładu. Przed fermentacją Zbiorniki fermentacji, zakład oczyszczani ścieków „Emschermündung” (Niemcy)
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 16ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 16 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 17
szlam jest czasem zagęszczany (13), a następnie odwadniany (11),
aby maksymalnie zmniejszyć zawartość płynu i tym samym koszty
utylizacji lub ponownego użycia.
Na początku oczyszczania można dodać chemikalia (14), aby fosfor
wyparował lub osadził się na dnie w formie szlamu.
Na końcu procesu można ponownie użyć oczyszczonego szlamu jako
nawozu lub kompostu dla roślin, ponieważ zawiera on ważne składniki
odżywcze (azot i fosfor), a także jako węgla organicznego, który
poprawia strukturę gleby.
W niektórych obszarach szlam jest zanieczyszczony metalami ciężkimi
lub innymi szkodliwymi substancjami w wyniku przedostawania się
odpadów przemysłowych do sieci kanalizacyjnej. Z tego powodu wiele
krajów woli spalać szlam, aby ograniczyć ryzyko rozpowszechniania
się szkodliwych substancji do ziem uprawnych czy ogrodów.
Problem z deszczem Opady deszczu bardziej obfi te niż przeciętne stanowią problem
dla wielu starszych systemów kanalizacyjnych. Przepełnione dużą
ilością wody kanały są zalewane i wylewają, co powoduje wyciek
nieoczyszczonych ścieków na ulice i w domach.
W wielu obszarach problem ten stał się palący. Z jednej strony zmiany
klimatu prawdopodobnie spowodują więcej nieoczekiwanych wydarzeń
pogodowych. Z drugiej jednak nowoczesne miasta charakteryzują się
dużą ilością szczelnych powierzchni: chodników, dróg i budynków, które
zapobiegają przedostawaniu się wody deszczowej do trawy i gleby,
obciążając jednocześnie ścieki i kanały.
Ponowne użycie deszczówki i szarej wody Szara woda to termin, którym określa się wodę wykorzystywaną w zlewach, wannach, prysznicach i pralkach, która nie jest
zanieczyszczona ściekami kanalizacyjnymi (czarną wodą). Można zamontować w domach systemy oczyszczania ścieków,
które umożliwią ponowne wykorzystanie takiej wody do na przykład spłukiwania toalet. Zgromadzoną wodę deszczową
można wykorzystać do podlewania ogrodów. Woda deszczowa od dawna jest w ten sposób używana, a w niektórych krajach
domy standardowo wyposaża się w zbiorniki do gromadzenia deszczówki.
Oczyszczalnia ścieków
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 17ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 17 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży18
Nowsze systemy są zaprojektowane tak, aby radzić sobie z wodą
burzową. Przekazują ją do specjalnie zbudowanych kanałów lub
cieków wodnych, które mogą sprostać nagłym dużym ilościom wody
deszczowej i zapewnić ich odpływ.
Rysunek D przedstawia typową oczyszczalnię ścieków
Zamknięcie obiegu: uzdatnianie wodyW przypadku suchych regionów z niskimi opadami lub gęsto
zaludnionych obszarów warto uzdatniać ścieki natychmiast po
oczyszczeniu, a nie – wypuszczać oczyszczoną wodę do rzek czy mórz.
W wielu przypadkach taka woda wykorzystywana jest wyłącznie do
celów innych niż spożywcze, na przykład do nawadniania parków czy
spłukiwania toalet.
Aby sprostać przyszłym wyzwaniom w zakresie niedostatku wody
i zmian klimatu, potrzebnych jest więcej badań dotyczących
zamkniętego obiegu uzdatniania wody, na przykład poprawy
sposobu przeprowadzania testów i oczyszczania. Obecne systemy
nie umożliwiają skutecznego usuwania niektórych zarazków, resztek
substancji chemicznych i farmaceutycznych, co jest konieczne, jeśli
woda ma być ponownie użyta do celów spożywczych.
Następny etap: rzeki i morzaW ciągu minionych 20 lat w Europie dokonano znacznego postępu
w zakresie oczyszczania ścieków, nadal jednak istnieją obszary
wymagające poprawy. Musimy przede wszystkim lepiej zapobiegać
przedostawaniu się do ścieków produktów szkodliwych, opracować
bardziej zaawansowane metody oczyszczania oraz w możliwie
największym stopniu ograniczyć koszty.
Ścieki, przepływając przez rzeki oraz cieki wodne, ostatecznie dotrą do
morza, gdzie wszystkie skażenia, które nie zostały usunięte w procesie
oczyszczania, zwiększą obecny problem zanieczyszczenia środowiska
morskiego. Pestycydy i nawozy są wymywane na brzeg, jak również
produkty resztek przemysłowych i śmieci, a zwłaszcza plastik. Rozkład
wielu z tych substancji to długi proces (na przykład butelka plastikowa
rozkłada się kilkaset lat), stanowią więc poważne zagrożenie dla
długotrwałego stanu naszych oceanów, a ostatecznie dla źródła wody.
Pobieramy wodę ze źródeł wody słodkiej, ostatecznie jednak powraca
ona do oceanu, aby kontynuować cykl wodny, będący podstawą życia.
Większość zasobów wodnych Ziemi (97,2%) znajduje się w oceanach
i chociaż można odsalać wody oceanu, jest to kosztowne i wymaga
dużych nakładów energii.
Jak wygląda oczyszczanie ścieków w Twoim mieście?Interaktywne mapy Europejskiej Agencji Środowiska zawierają dane
dotyczące oczyszczalni ścieków w całej Europie. Sprawdź poziom
oczyszczania w swoim kraju i mieście na stronie:
http://www.eea.europa.eu/highlights/themes/water/
interactive/
Ramka: picie uzdatnionego moczu w kosmosieAstronauci na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej mogą pić uzdatniony mocz dzięki zaawansowanemu technicznie
systemowi oczyszczania wody zainstalowanemu na statku w 2009 r. Zapewnia to stacji kosmicznej samowystarczalność na
dłuższy czas i ograniczenie ładunku statków dostarczających zaopatrzenie.
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 18ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 18 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Kanał doprowadzający
Budynek do przesiewania
Pułapka piaskowa
Zbiornik sedymentacyjny
Oczyszczanie biologiczne
Zatoki do sedymentacji
Zbiorniki na wodę burzową
Kanał ściekowy
Centrum działań
Zbiorniki przerabiania szlamu
Budynek do odwadniania szlamu
Zbiorniki gazowe
Zagęszczacz szlamu
Opady fosforanu
21
3
5
4
6
12
13
14
11
10
89
7
2
1
3
5
4
6
12
13
14
11
10
8
9
7
D
Oczyszczalnia ścieków Duisburg-Kaßlerfeld (Niemcy)
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 19ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 19 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży20
Na plażę!
Kąpiele w morzu, rzece czy jeziorze to jeden z najbardziej popularnych
sposobów spędzania wolnego czasu. Co roku miliony Europejczyków
jadą na plażę kąpać się i odpoczywać z rodziną lub znajomymi. Jak
jednak pogodzić prezentowany w broszurach obraz czystych plaż
i uśmiechniętych rodzin bawiących się w morzu z wiedzą na temat
zanieczyszczenia środowiska morskiego? Przemysł, rolnictwo,
rybołówstwo, turystyka i rekreacja (na przykład pływanie łódką),
a także gęste zaludnienie obszarów przybrzeżnych przyczyniają się
do zaśmiecania morza, co może stanowić poważne zagrożenie dla
środowiska morskiego, a co za tym idzie – dla osób w nim pływających.
Kąpiele w brudnej wodzie mogą powodować problemy żołądkowe,
infekcje układu oddechowego i dolegliwości skórne.
Śmieci stanowią głębszy – i ciągle zwiększający się – problem. Ciągle
znajdujemy na plaży niedopałki papierosów, plastikowe torebki
i zakrętki od butelek. Niektórzy także traktują toaletę jako mokry
śmietnik, wyrzucając do niej patyczki do uszu, niedopałki papierosów,
produkty higieniczne, wilgotne chusteczki dla dzieci, a nawet pieluchy.
Grozi to zapchaniem rur, ale także zaśmieca środowisko, ponieważ
te przedmioty ostatecznie także trafi ą na plażę. Spłukiwanie śmieci
w toalecie wcale nie jest lepsze niż wyrzucanie ich na ulicę.
Oczyszczalnie ścieków z pewnością powinny być w stanie przesiać
większość skażeń i odpadków (wolałyby jednak nie zmagać się
z problemem zapychania fi ltrów). Mimo wszystko gdy kanały burzowe
są przepełnione, niektóre śmieci wpływają bezpośrednio do strumieni
i rzek, omijając całkowicie oczyszczalnie ścieków.
Pomijając papier toaletowy, zapamiętaj tę wskazówkę: tylko produkty
Twojej diety mogą trafi ać do toalety.
Wody w kąpieliskach są coraz czystsze Nie wszystkie wiadomości są złe. Jeśli lubisz moczyć się w morzu, nie
wszystko stracone: wody w kąpieliskach w Europie są coraz czystsze od
lat 70. XX wieku, odkąd rozpoczęto kontrolę jakości i przeprowadzanie
badań. Po 1990 r. nastąpiła znaczna poprawa, głównie dzięki
lepszemu oczyszczaniu ścieków. Do tego momentu bowiem duże ilości
nieoczyszczonych lub częściowo oczyszczonych odpadów rutynowo
trafi ały do wód Europy.
Palacze zapamiętajcie: plaża to nie wielka popielniczka Niedopałki papierosów to najczęstsze śmieci – ponad 4,5 tryliona niedopałków wyrzucanych jest rocznie na ulice i plaże na
całym świecie, a ich rozkład może trwać nawet 25 lat. Filtry są wykonane z rodzaju plastiku, a ponadto zawierają toksyczne
resztki wszystkich substancji chemicznych zawartych w papierosach – arszeniku, ołowiu, benzenu oraz formaldehydu.
Chemikalia te przedostają się do cieków wodnych i mórz, gdzie są zjadane przez ptaki i ssaki morskie, które mylą je
z jedzeniem. Jeśli palisz papierosy, noś ze sobą kieszonkową popielniczkę i wyrzucaj niedopałki do śmietnika albo pozbywaj
się ich w domu.
Ludzie nie chcą niedopałków na plaży!
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 20ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 20 30/11/12 15:5230/11/12 15:52
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 21
Oczyszczona/pitna woda
Ścieki
E
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 21ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 21 30/11/12 15:5330/11/12 15:53
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży22
Kraje UE od 2006 r. podejmują coraz więcej kroków mających
na celu poprawę jakości wód w kąpieliskach, aby chronić zdrowie
i środowisko. Zasady mają zastosowanie do wszelkich wód, gdzie
kąpiel jest dozwolona lub praktykowana przez dużą liczbę osób, na
przykład w jeziorach, rzekach, plażach, akwenach czy stawach. Nie
odnoszą się jednak do wód wykorzystywanych na inne potrzeby
rekreacyjne niezwiązane z kąpielą, na przykład surfi ng lub żeglarstwo,
ani do basenów.
Obecnie w UE badaniom podlega 21 tys. kąpielisk, z czego dwie trzecie
to wody przybrzeżne, a pozostałe to rzeki i jeziora. Większość z nich
jest dobrej jakości: w niedawno przeprowadzonych testach wykazano,
że ponad 9 na 10 badanych kąpielisk spełnia minimalne normy
dotyczące jakości. Zaledwie 1,2% wód w kąpieliskach przybrzeżnych
i 2,8% lądowych nie spełniło wymagań.
Nawet jeśli czegoś nie widać, nie znaczy, że tego tam nie ma
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 22ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 22 30/11/12 15:5330/11/12 15:53
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 23
Jaki jest zakres badań?Większość wód w kąpieliskach trzeba badać co najmniej czterokrotnie
w sezonie kąpielowym, zaczynając jeszcze przed jego rozpoczęciem.
Próbki wody są badane pod kątem poziomu dwóch typów bakterii:
E. coli i enterokoków. Oba te rodzaje bakterii są obecne w jelitach
zarówno ludzi, jak i zwierząt, i składają się na zdrową fl orę jelitową.
Jednak ich obecność w wodzie oznacza, że jest ona zatruta ściekami
lub odchodami zwierząt hodowlanych.
Pływanie w zanieczyszczonej wodzie stanowi zagrożenie dla zdrowia,
szczególnie gdy połknięte zostaną substancje kałowe. Nie wszystkie
szczepy bakterii E. coli są szkodliwe, ale niektóre z nich mogą
powodować poważne dolegliwości żołądkowe. W rzadkich przypadkach
zatrucie bakterią E. coli może prowadzić do zagrażających życiu
chorób. Dlatego tak niezwykle ważne jest oczyszczenie ścieków (patrz
rysunek E), aby uniknąć pływania w obszarach zanieczyszczonych
odpadami. Z tego samego powodu przecież myjemy ręce po wizycie w
toalecie lub przed przygotowywaniem jedzenia.
Wody w kąpieliskach poddaje się także badaniom, aby ocenić poziom
zagrożenia zanieczyszczeniem pochodzącym z innych źródeł, które
może mieć wpływ na zdrowie człowieka, takie jak sinice, które mogą
być szkodliwe w przypadku połknięcia lub wywoływać wysypki skórne,
bądź też fi toplankton morski lub wodorosty. Bada się je także pod
kątem widocznych oznak skażenia i obecności odpadów.
Znajdź swoje ulubione miejsce na kąpiel Platforma Eye on Earth⁶ dostarcza dane w czasie rzeczywistym na
temat jakości wód kąpieliskach za pomocą funkcji WaterWatch.
Na interaktywnej mapie pokazana jest jakość wody w kąpieliskach
w 28 krajach europejskich. Przybliż, aby wyświetlić (i skomentować)
jakość wody w Twojej okolicy.
Na interaktywnej mapie można uzyskać więcej szczegółów
dotyczących poszczególnych kąpielisk:
http://www.eea.europa.eu/themes/water/wise-viewer
Plaże oznakowane Błękitną Flagą Błękitna Flaga to znane wyróżnienie przyznawane czystym plażom
i promenadom nadmorskimi przez pozarządową Fundację na rzecz
Edukacji Ekologicznej (FEE). Aby się zakwalifi kować, plaże muszą
spełniać surowe normy czystości i jakości wody. Muszą także
być wyposażone w odpowiednie toalety, mieć określone przepisy
dotyczące biwakowania i kontroli psów, zapewniać bezpieczny dostęp,
wyposażenie do szybkiego reagowania, a także informacje na temat
środowiska i ciekawostki dla użytkowników.
Błękitna Flaga powstała we Francji w 1985 r. Obecnie 41 krajów bierze udział w programie. W 2010 r. status Błękitnej Flagi przyznano 3 450 plażom. Patrz http://www.bluefl ag.org
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 23ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 23 30/11/12 15:5330/11/12 15:53
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży24
Śmieci w morzuCo roku miliony ton śmieci trafi ają do morza i tam już zostają. Odpady
w formie plastiku, drewna, metalu, szkła, gumy, materiału i papieru
są wytwarzane głównie w wyniku działalności człowieka i stanowią
jedyny rodzaj odpadów, których natura nie jest w stanie przetworzyć
(patrz rysunek F). Są przenoszone z lądu przez wiatr lub rzeki ze źle
zarządzanych wysypisk, kanałów burzowych i śmietników ulicznych
(są to na przykład opakowania po jedzeniu czy puszki). Pochodzą też
z morza: odpady wyrzucane z łódek i wytwarzane przez człowieka
w wyniku takich działań, jak górnictwo morskie i rybołówstwo, przy
czym wszystkie mają wpływ na środowisko morskie (na przykład
wyrzucany sprzęt wędkarski).
Śmieci w morzu stanowią zagrożenie dla zdrowia: odpady medyczne
lub ścieki zanieczyszczają wodę, a ostre lub połamane przedmioty
mogą ranić plażowiczów. Mają także znaczenie ekonomiczne:
oczyszczanie plaży i wybrzeży jest kosztowne, a statki i sprzęt
wędkarski mogą ulec uszkodzeniu. Stanowi to zagrożenie dla życia
morskiego: foki, wieloryby i żółwie morskie są znajdowane zaplątane
w sznurki od balonów, plastikowe opakowania od „sześciopaków”
i porzucone sieci rybackie, w wyniku czego duszą się lub toną. Ssaki,
ptaki i ryby mogą także mylić plastikowe śmieci z jedzeniem, co
prowadzi do uszkodzeń narządów wewnętrznych lub zapychania ich
systemów trawiennych. Zagrożenie stanowi w szczególności plastik,
ponieważ nie podlega biodegradacji, ale rozpada się na mniejsze
części, ostatecznie zamieniając się w mikroskopijny „plastikowy
pył”. Mikroplastik dodawany jest do niektórych produktów (na
przykład żeli złuszczających). Plastik przedostaje się przez system
kanalizacyjny i dociera do środowiska morskiego. Ponadto zawartość
oleju w tych fragmentach przyciąga inne substancje chemiczne
pływające w oceanie, takie jak trwałe zanieczyszczenia organiczne
czy polichlorowane bifenyle (PCB). Gromadzą się one na drobinkach
w ilościach nawet milion razy większych niż cząstki otoczenia
w wodzie morskiej, zamieniając fragmenty plastiku w maleńkie pigułki
z trucizną. Chemikalia wchłonięte ze strawionego plastiku z łatwością
mogą przedostać się do łańcucha pokarmowego i tym samym
wylądować na naszych talerzach.
W niektórych oceanach wiry przyczyniły się do powstania ogromnych
wysp śmieci. Najbardziej znana – Wielka Pacyfi czna Plama Śmieci –
ma setki kilometrów szerokości, składa się z dużych elementów i ma
duże zagęszczenie drobinek plastiku. Przeprowadzono kilka badań na
temat tej „plastikowej zupy”, jednak rosnące obawy dotyczą możliwego
trującego wpływu chemikaliów używanych do produkcji plastiku,
które mają szkodliwy wpływ na człowieka poprzez zanieczyszczenia
w oceanach, na łańcuch pokarmowy. Przeprowadzone niedawno
badanie jednego gatunku ptaka, fulmara zwyczajnego,
zamieszkującego Atlantyk, wykazało znaczne ilości plastiku w prawie
co trzecim żołądku przebadanego martwego ptaka.
Możesz się przyczynić do zmniejszenia ilości śmieci w morzu: używaj
wielokrotnie plastykowych siatek, nie wyrzucaj śmieci na ulicę, do
toalety ani do cieków wodnych i bierz udział w dniach oczyszczania plaż:
http://www.signuptocleanup.org. Zawsze można poprawić zarządzanie
odpadami na lądzie, aby zapobiec ich docieraniu do oceanów, jednak
na szerszą skalę musimy stać się bardziej świadomi konsekwencji
swoich działań.
Wyrzucone sieci rybackie mogą być zabójcze dla żółwi
Gdybyśmy jedli tyle śmieci co ptak morski, byłyby one wielkości hamburgera.
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 24ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 24 30/11/12 15:5330/11/12 15:53
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 25F
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 25ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 25 30/11/12 15:5330/11/12 15:53
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży26
Jakie działania podejmuje UE?
Woda przepływa swobodnie przez granice, kraje UE postanowiły
więc wspólnie zarządzać zasobami wodnymi za pomocą obszarów
zlewni, niezależnie od granic państw. Wyznaczono 110 obszarów
zlewni⁷, takich jak dopływy, ujścia i wody gruntowe. Państwa
współpracują i dzielą się odpowiedzialnością za dany obszar zlewni,
wspólnie określając plan działania wraz z krajami, z którymi jest on
dzielony. Następnie każde państwo musi wdrożyć ten plan na swoim
terytorium. Celem określonym w ramowej dyrektywie wodnej UE jest
doprowadzenie wszystkich wód Unii do dobrego stanu do 2015 r.
(w szczególnych przypadkach termin ten może zostać przedłużony).
Ochrona źródeł wody pitnejWoda kranowa podlega regulacjom UE od 1998 r. Dyrektywa w sprawie
wody pitnej określa minimalne normy jakości, które zobowiązują
państwa członkowskie do zapewnienia, że woda dostarczana do
gospodarstw domowych jest bezpieczna i czysta. Normy te są
sprawdzane co pięć lat, aby uwzględnić aktualną wiedzę oraz wszelkie
zmiany w wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia.
Każdy zapas przeznaczony dla ponad 50 osób musi być regularnie
badany pod kątem 48 cech, od koloru, zapachu i smaku po obecność
takich metali, jak aluminium, kadm, żelazo i ołów, a także chemikaliów
i potencjalnie szkodliwych bakterii. Większość wody pitnej dostarczanej
w Europie spełnia te normy, jednak można poprawić jakość tego
zasobu dostarczanego do małych społeczności (do 5 tys. osób).
Lepsze oczyszczanie ścieków Aby chronić nasze zdrowie i środowisko przed zagrożeniem wynikającym
z nieoczyszczonych ścieków – wody kanalizacyjnej, zużytej wody
z gospodarstw i ścieków przemysłowych – w 1991 r. wprowadzono
dyrektywę dotyczącą oczyszczania ścieków komunalnych
UE, która zobowiązuje do działań mających na celu ograniczenie
zanieczyszczeń wydzielanych do środowiska.
Władze lokalne zobowiązane są do zbierania i oczyszczania wody
ze wsi i miejscowości zamieszkałych przez co najmniej 2 tys.
mieszkańców. Oczyszczalnie ścieków muszą spełniać minimalne
normy. Bardziej surowe normy mają zastosowanie do obszarów, gdzie
woda może wyrządzać szkody wrażliwym środowiskom lub zdrowiu
człowieka. Większość państw UE wprowadziła już systemy ściekowe,
aby spełnić wymagania określone w tej dyrektywie; młodsze państwa
członkowskie mają na to czas do 2018 r. Na państwa, które nie spełnią
tych norm, może zostać nałożona grzywna.
Oznakowania stref ochrony wody w Europie
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 26ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 26 30/11/12 15:5330/11/12 15:53
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży 27
Utrzymanie czystych wód w kąpieliskach Każdego roku Komisja Europejska publikuje szczegółowy raport
dotyczący jakości wody w kąpieliskach na terenie Europy. W 2011 r.
raport ten zawierał wyniki z 21 tys. miejsc, na podstawie danych
dostarczonych przez państwa członkowskie w ramach dyrektywy
w sprawie jakości wody w kąpieliskach. Rządy krajowe mają
także obowiązek podawać do publicznej wiadomości stan jakości wody
w kąpieliskach przed rozpoczęciem sezonu kąpielowego, zwłaszcza
w obszarach, gdzie kąpiele nie są wskazane lub wręcz są zakazane.
Oczyszczanie mórz i oceanówKwestia śmieci w morzach została poruszona w ramowej dyrektywie
w sprawie strategii morskiej UE z 2008 r. Państwa członkowskie
muszą dopilnować, by morza na ich terenie osiągnęły tzw. dobry
stan środowiska do 2020 r., opracowując strategię dotyczącą
monitorowania, oraz osiągnąć ustanowione cele.
Doskonała
doskonała
dobra
wystarczająca
niska
jakość wody w kąpieliskach
Przepisy UE pomagają zapewniać czystą wodę w kąpieliskach
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 27ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 27 30/11/12 15:5330/11/12 15:53
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? | Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży28
Bibliografi a1 Broszura: „Water is for life: How the Water Framework Directive helps safeguard Europe’s resources” (listopad 2010 r.), str. 8
http://ec.europa.eu/environment/water/pdf/WFD_brochure_en.pdf2 Witryna Europejskiej Federacji Wód Butelkowanych http://www.efbw.eu/sustainability.php?classement=033 Sprawozdanie Europejskiej Agencji Środowiska dotyczący zużycia w gospodarstwach domowych i wpływu na środowisko,
raport 11/2005, str. 32: http://www.eea.europa.eu/publications/eea_report_2005_114 Sprawozdanie końcowe „Financing of investment needed to reach compliance with the DWD and to rehabilitate water distribution networks in
the EU”, Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej ds. Środowiska ENV.G.1/FRA/2006/0073, wrzesień 2011 r.5 Sprawozdanie „Financing of investment needed to reach compliance with the DWD and to rehabilitate water distribution networks in the EU”6 Witryna Eye on Earth: www.eyeonearth.eu7 http://ec.europa.eu/environment/water/participation/index_en.htm
Inne źródła� Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej ds. Środowiska – działania, jakie podejmuje UE w celu ochrony jakości wody:
http://ec.europa.eu/environment/water/index_en.htm
� Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej ds. Środowiska – nasze oceany, morza i wybrzeża:
http://ec.europa.eu/environment/marine/index_en.htm
� Broszura na temat śmieci w morzu (2010 r.) oraz broszura na temat śmieci w rejonie Morza Śródziemnego (luty 2012 r.):
http://ec.europa.eu/environment/marine/publications/index_en.htm
� Broszura na temat niedostatków wody i susz (wrzesień 2010 r.) http://ec.europa.eu/environment/water/quantity/pdf/brochure.pdf
� Europejska Agencja Środowiska – raporty i statystyki dotyczące stanu wód w Europie: http://www.eea.europa.eu/themes/water
� WISE – Europejski System Informacji Wodnej: http://water.europa.eu
� Światowa Organizacja Zdrowia – woda, zdrowie i warunki sanitarne na poziomie globalnym: http://www.who.int/topics/water/en/
� Broszura na temat ścieków komunalnych (2010 r.): http://ec.europa.eu/environment/water/water-urbanwaste/info/index_en.htm
Zdjęciap. 4, 8, 9, 14, 27 - © Shutterstock
p. 17 - © iStockphoto
p. 5 - © iStockphoto, Thinkstock
p. 16 - © Daniel Ullrich
p. 19 - © Fotoarchiv Ruhrverband
p. 20 - © Marine Conservation Society/eyeforanimage
p. 22 - © Ferdi Rizkiyanto
p. 23 - © Christof Mainz
p. 24 - © National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), © JA van Franeker IMARES
p. 26 - © Waterbedrijf Groningen, © Dr. Eugen Lehle
RysunkiEuropean Service Network (ESN), © Unia Europejska
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 28ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd 28 30/11/12 15:5330/11/12 15:53
Komisja Europejska
Czy chcielibyście pić wodę ze ścieków? — Broszura na temat wody przeznaczona dla młodzieży
Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej
2012 – 28 str. – 21 x 21 cm
ISBN 978-92-79-26329-3doi:10.2779/16316
Zamówienia na publikację, dostępną za darmo aż do wyczerpania zapasów maga-zynowych:
Jeden egzemplarz można zamówić: poprzez EU Bookshop, internetową księgarnię udostępniającą publikacje Unii Europejskiej:
http:// bookshop.europa.eu
Większą liczbę egzemplarzy można zamówić: za pośrednictwem najbliższej placówki krajowej sieci informacyjnej Europe Direct
http://europa.eu/europedirect/meet_us/index_pl.htm
ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd cov3ENV-12-015_BrochureWaterEquality_PL.indd cov3 30/11/12 15:5330/11/12 15:53