98
rwmena da codna patriarqi ganaTlebisa da mecnierebis Sesaxeb

da codna - logos.org.gelogos.org.ge/files/files/rtsmena-2008-1.pdf · - 14 - rwmena da codna saqcielis SesaZlo dadebiTi an uaryofiTi Sedegebi. am cota xnis winaT erT-erTma cnobilma

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

- 1 -

r w m e n a d a

co d n a

patriarqi ganaTlebisa da

mecnierebis Sesaxeb

- 2 -

rwmena da codna

ISBN 978-9941-404-32-0

winamdebare broSuraSi mkiTxveli gaecnoba

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmi-

desisa da unetaresis ilia II mier ganaTlebisa da

mecnierebis, rwmenisa da codnis sinTezis, swori

aRzrdisa da pedagogikis mniSvnelobis Sesaxeb ga-

moTqmul mosazrebebs, romlebic amokrefilia sa-

patriarqos gamomcemlobis SesaniSnavi samtomeu-

lidan `epistoleni, qadagebani, sityvani 1977-2007~

(red: gvanca koplataZe, grigol ruxaZe).

- 3 -

saaRdgomo epistoleni

- 4 -

rwmena da codna

- 5 -

`sazogadoebis nawili did imeds amyarebs mecnierul-

teqnikur progresze da miaCnia, rom swored igi mout-

ans kacs bednierebas. mecnierebasa da teqnikas SeuZlia

garkveul wilad Secvalos fizikuri samyaro, Secvalos

Cveni planetis garegnuli saxe, misi flora da fauna,

geografiuli zedapiri... magram adamianis gardaqmna, misi

gakeTilSobileba da sulieri amaRleba isev da isev ada-

mianis xelTaa.

Cvens metad rTul da daZabul droSi bevri ram

aris damokidebuli sazogadoebis, mTeli saxelmwifosa

da calkeuli pirovnebis kulturaze. `sityva kultura

sazogadoebriv mecnierebebsa, da gansakuTrebiT istori-

aSi, ori azriT ixmareba. pirvelis mixedviT kulturaSi

umTavresad igulisxmeba ganaTleba, rodesac, magaliTad,

laparakoben kulturul erebze an sazogadoebis fenebze

da upirispireben maT ukulturo erebsa da klasebs. igive

gagebiT ixmareba gamoTqma, vTqvaT, kulturuli adamiani,

kulturuli manerebi da a.S. kulturas meore, gacile-

biT farTo gagebas sZens yofis mniSvneloba saerTod anu

Sinagani mdgomareoba~ (brokhauzisa da efronis encik-

lopedia, t. 33). kulturas ase ganyofen: materialuri

(aq igulisxmeba cxovrebis pirobebi, Cacmuloba, iaraRi,

SeiaraReba, Zvirfaseuloba da a.S.) da sulieri; masSi Se-

dis: religia, ena, Cveulebani, zneoba, codna, litera-

tura, xelovneba... da sazogadoebrivi kultura anu sax-

saaRdgomo epistoleni

- 6 -

rwmena da codna

elmwifoebrivi, politikuri, sazogadoebrivi formebi

da kanonebi...

sazogadoebrivi yofis dRevandeli forma TavisTavad

iTxovs adamianisagan mraval siaxles: axleburad

azrovnebas, RirebulebaTa da warmodgenaTa gadafasebas,

maRal sulier kulturas.

Cvens saukuneSi, rodesac Zalian bevria umaRles dam-

Tav rebuli, xolo danarCenni ki saSualo ganaTlebiT ari-

an, vrwmundebiT, rom mxolod ganaTleba kulturas ar

niSnavs.

cudad aRzrdilTaTvis ganaTleba igivea, rac maxvili

ugnurTa xelSi, _ wers erTi RvTismetyveli. cxovreba

gviCvenebs, rom rwmenis, siyvarulis, Tavmdablobis, Tav-

Sekavebulobis, keTilmosurneobis, Tavazianobis, sxvis-

Tvis WirSi Tanadgomis unaris aRzrdis gareSe didi

xarvezi iqneba daSvebuli pirovnebis CamoyalibebaSi. nu

daviviwyebT, rom Tundac erTi mozardis naklovanebebi

gansazRvrul pirobebSi SeiZleba xasiaTis saSiS Tvisebebad

iqces da gamousworebeli ziani moutanos sazogadoebas.

mociquli pavle romaelTa mimarT epistoleSi wer- epistoleSi wer-epistoleSi wer- wer-wer-

da: romelsa-igi viqm, ara vici, rameTu ara romeli-igi me

mnebavs, mas viqm, aramed romeli-igi mZuls, mas vhyof (rom.

7, 15). mSvenivrad Tqva hainrix hainem: `msoflio orad

gaiyo da bzarma Cems gulze gaiara~.

mxolod RmerTia msofliosa da kacTa mkurnali da

mxsneli, mxolod misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm-, mxolod misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm-mxolod misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm- misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm-misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm- SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm-SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm- SeiZleba Sinagani winaaRm-SeiZleba Sinagani winaaRm- Sinagani winaaRm-Sinagani winaaRm- winaaRm-winaaRm-

degobis daZleva, mSvidobis damyareba sakuTar TavTan,

moyvasTan da xalxTan urTierTobis maRali kulturis

miRweva, rac azrTa SemTxveviTi sxvadasxvaobisagan Tavis

aridebasa da mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu- da mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu-da mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu- mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu-mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu- sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu-sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu- optimaluri da SeTanxmebu-optimaluri da SeTanxmebu- da SeTanxmebu-da SeTanxmebu- SeTanxmebu-SeTanxmebu-

- 7 -

li gadawyvetilebebis miRebas gulisxmobs.

kultura ar unda iyos Caketili mxolod muzeumebsa da

TeatrebSi; igi unda igrZnobodes yvelgan: quCaSi, baReb-

sa da skverebSi; restornebsa da kafeebSi, yovel ojaxSi.

kultura ar aris marto sportsa da sazeimo SexvedrebSi

monawileoba, arc medlebisa da jildoebis damsaxureba,

gamofenebis daTvaliereba, biblioTekebsa da kafeebSi

siaruli... kultura aris mudmivi mzadyofna sxvisTvis

sixarulis misaniWeblad, zrunva momavlisaTvis, axal-

gazrdebisa da saerTod adamianisaTvis RvTivminiWebuli

unarisa da SesaZleblobebis gamovlinebisaTvis, moyvasSi

da sakuTar TavSi SemoqmedebiTi Zalisa da mravalmxrivi

talantis aRmoCenisa da gamomzeurebisTvis.

didi kulturul-saganmanaTleblo mniSvneloba aqvs

literaturas, Teatrsa da kinos, saerTod xelovnebas.

talantiTa da niWiT dajildoebul mweralsa da re-

Jisors, romelic TviTonac cxovrebis SuagulSi tri-

alebs da xedavs kacTa gulis idumal zraxvebs, keTili

mwyemsis msgavsad ZaluZs, dagvexmaros rogorc sinamd-

vilis SecnobaSi, ise CvenTvis savali gzebis mignebaSi;

oRond ise, rom Wriloba marto ki ar gaaSiSvlos, aramed

umkurnalos mas, anda gvaswavlos mainc, rogor moviS-

uSoT igi.

kacobriobis kulturis istoria grZeli jaWvis sax-

iT warmogvidgeba, romlis yoveli nawili mWidrod aris

dakavSirebuli wina da momdevno rgolebTan. memkvid-

reoba da urTierTgavlena aris mTavari biZgis mimcemi

kulturis ganviTarebisaTvis.

qarTulma nacionalurma geniam, erovnulTan erTad,

SeiTvisa ra cxovelmyofeli wyaro romauli, berZnuli

saaRdgomo epistoleni

- 8 -

rwmena da codna

da aRmosavluri civilizaciebisa, Seqmna udidesi taZari

sulieri Senobisa, romlis mTavari xuroTmoZRvari iyo

qristiani qarTveli kaci. saerTod qristianma adamianma

madlieri rwmeniTa da codniT amokveTa zneobrivi

cxovrebis iseTi brwyinvale kanonebi da magaliTebi,

romlis msgavss ar icnobda qristianobis winare

msoflio.

ase rom, kultura mxolod calkeuli adamianis pi-

radi saqme rodia, igi mTeli xalxis simdidrea.

Cveni mizani ar aris kulturis kanonebze wera, ubral-

od gvsurs meti seriozulobiT davufiqrdeT am proble-

mas da misdami Cvens damokidebulebas.~

qristes aRdgoma

Tbilisi, 1986

- 9 -

`sasuliero seminariasa da akademiaSi ikiTxeba saga-

ni, romelsac `zneobrivi RvTismetyveleba~ ewodeba. Tu

RvTismetyveleba jer kidev miuRebelia Cvens skolebSi,

zneoba xom aucilebelia. sagans davarqvaT `zneobrivi

kultura~ da SevitanoT igi skolis programaSi.

dRes bevrs laparakoben Tanamedrove pedagogikis

naklze. gamoTqmulia mravali mosazreba, SemuSavebulia

programa... magram imas ki aravin dakvirvebia, rom pir-

veli klasidan damamTavrebel klasamde erT skolaSi

moswavleTa sworad aRzrda SeuZlebelia; rom absurdi

da udidesi danaSaulia, roca pirvelklasels vaiZulebT,

TiTqmis imdenive xans ijdes gakveTilze mobilizebuli,

ramden xansac vTxovT, vTqvaT, meaTe klasis moswavles.

swavlebis aseTi formiT xom bavSvs Zalauneburad ro-

botad vzrdiT.

ymawvilis datvirTva Tavdapirvelad msubuqi formiT,

vTqvaT 5 an 10 wuTiT unda daviwyoT. Semdeg ki nel-nela

gavzardoT dro, rom isini sibejiTes TandaTan SeeCvion.

swavlebis procesSi Cveni is naklic unda gaviTvaliswi-

noT, rom qarTvelebs gvaxasiaTebs saqmis kargad dawyeba,

magram damTavreba ki gviWirs, ar gviyvars misi bolomde

miyvana. amitom bavSvs ra xnis ganmavlobaSic davsvamT

gakveTilze, iseTi davaleba unda mivceT, rom im droSi

aucileblad Caetios, daasrulos igi, an saqmis garkveu-

li nawili mainc, rom mas gamoumuSavdes dawyebulis au-

cileblad damTavrebis survili da moTxovnileba.

albaT, yvelaze sasurvelia, skolebi daiyos klasebis

mixedviT: erTi skola iyos pirveli klasebisaTvis, sxva

_ meore klasebisaTvis da a.S. anda erTi skola dawyebiTi

klasebisaTvis, meore _ mozardTaTvis da a.S., samwliani

saaRdgomo epistoleni

- 10 -

rwmena da codna

SualediT TiToeuli.

bolo wlebis mRelvarebam dagvanaxa, rom Cveni mo-

qmedeba ZiriTadad grZnobebsa da emociebzea dayrdnobi-

li da rom goneba ar akontrolebs mas. emociuroba kar-

gia, igi Cveni Tvisebaa, magram ar aris sakmarisi. gvaklia

Rrma analizis unari.

saerTod, unda iTqvas, rom Tanamedrove adamianis

azrovneba zedapirulia, moklebulia Rrma gansjas, ras-

ac mecnierebi radios, televiziis, presis, kinos, Teat-

ris da informaciis sxva saSualebebis simravliT xsnian.

kaci ver aswrebs yvelafris aRqmas, amitomac misi goneba

swrafad gadadis erTi sagnidan meoreze.

migvaCnia, rom am xarvezis gamosworeba SegviZlia, Tu

Seiqmneba I klasidan damamTavrebel klasamde saskolo

kursi Rrma azrovnebis swavlebisaTvis, sadac gamoyeneb-

uli iqneba RvTismetyvelebis, logikis, fsiqologiis,

filosofiis, anTropologiis... monapovari, Cveni eris

sulieri da inteleqtualuri potenciali (Teoriuli

masala aucileblad magaliTebiT unda iyos ganmtkice-

buli).

Rrma azrovnebasTan ziareba bavSvs metad gauadvilebs

sxva sagnebis aTvisebas. amasTan, Cven aRvzrdiT namdvi-

lad Wkvian axalgazrdebs, romlebic icxovreben da imo-

qmedeben ara mxolod emociebiT, Tavisufalni iqnebian

maqsimalizmisagan da Cvenze ufro gonierad, rwmeniT da

simarTliT warmarTaven cxovrebas.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 1990

- 11 -

`cnobili mecnierebi, filosofosebi, RvTismety-

velebi, fsiqologebi Tvlian, rom am saqmes bavSvis da-

badebis pirveli dRidanve unda SevudgeT. amasTan, mudam

unda gvaxsovdes, rom aucilebelia, codnis micemasTan

erTad, grZnobaTa aRzrdazec vizrunoT.

gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces gulis kul-

turas. guli aris adamianis sulieri da xorcieli sic-

ocxlis SeerTebis adgili; aqedan momdinareobs keTili

da boroti zraxvani da qmedebani. Cveni goneba garedan

miRebul informacias agzavnis gulSi; aq xdeba yovelive

amis samarTliani an usamarTlo gansja, romelic Semdeg

Cvens moqmedebaSi vlindeba. guli aris centri mraval-

gvari sulieri gZrnobisa, sxvadasxva gancdisa, cxovelu-

ri vnebisa.

ase rom, gulSi yalibdeba da mwifdeba pirovnebis

zneobrivi safuZvlebi, romelnic Semdeg adamianis cx-

ovrebaSi iCens Tavs.

wminda mefe daviTma, fsalmunTa Semqmnelma, mSvenivrad

icoda gulis mniSvneloba. igi ase SesTxovs Semoqmeds:

guli wmida dahbade CemTana, RmerTo, da suli wrfeli gan-

miaxle guamsa Cemsa (fs. 50, 12).

guli, _ es aris adamianis yvelaze didi siwminde,

kvarcxlbeki uzesTaesisa, taZari sulisa wmidisa. amitom-

ac mimarTavs ufali TiToeul Cvengans: momec me, Svilo,

guli Seni (ig. 23, 26).

amis Sesaxeb dawvrilebiT imitom vsaubrobT, rom

mSoblebi anda pedagogebi roca Svils an moswavles ama

Tu im keTil rCevas aZleven, xSirad maTi naTqvami rCeba

xmad mRaRadeblisa udabnosa Sina. ufrosebis darigeba,

axsna, mtkiceba umetes SemTxvevaSi unayofoa, radgan

saaRdgomo epistoleni

- 12 -

rwmena da codna

Tavidanve daSvebuli aqvT erTi didi Secdoma: maT ver

SeZles bavSvis gulis karis gaReba. guli ki mxolod siy-

varuliT ixsneba.

mSobelma Tu maswavlebelma, upirveles yovlisa, ms-

menelTa siyvaruli unda daimsaxuros da gasaRebic mis

xelSi iqneba; gaaRe guli, Sedi Sig, daamyare wesrigi da

Seni gemovnebiT ganalage yoveli; xelis SemSleli ar gey-

oleba.

magram siyvaruli rom davimsaxuroT, jer Cven

unda SeviyvaroT bavSvi namdvili siyvaruliT. didebs

unda axsovdeT, rom bavSvis motyueba SeuZlebelia;

igi gacilebiT imaze mets gZrnobs, vidre Cven gvgonia

(adamianebs Soris xom, garda xilulisa, TvalisTvis

SeumCneveli sulieri kavSiric myardeba).

…maswavlebloba erT-erTi yvelaze sapasuxismgeblo

da sapatio profesiaa mTels msoflioSi, radganac igi

zrdis momaval Taobebs. CvenTan ki pedagogs ara aqvs av-

toriteti arc ojaxSi, arc sazogadoebaSi da arc moswav-

leTa Soris. ufro metic, umravles SemTxvevaSi mowafes

ar uyvars skola da arc aRmzrdelni.

dRes bevrs laparakoben maswavleblis Sromis so-

cialur da sazogadoebriv mniSvnelobaze; amis Taobaze

adgenen sxvadasxva deklaraciebs... saqme ki adgilidan ar

iZvris, piriqiT, ufskrulisken mieqaneba.

Cemi SexedulebiT, yvelaze didi xelfasi, nebism-

ieri profesiis adamianebTan SedarebiT, pedagogebs unda

hqondeT. aq unda mivizidoT yvelaze niWieri kadrebi, is-

eTni, romelnic gamorCeulni iqnebian ara marto codniT,

aramed, upirveles yovlisa, Rrma rwmeniT, siyvaruliT,

- 13 -

didi moTminebiT da sxva keTili TvisebebiT, rasac Sem-

deg isini TavianT moswavleebs gadascemen.

iqneb sjobdes, skolis programa da sagnebi cal-calke

Seiqmnas humanitaruli da teqnikuri ganyofilebebisaT-

vis. e.i. gagvexsna erTi tipis skolebi humanitarebisaT-

vis, meore tipisa ki _ maTTvis, visac teqnikuri sagnebi

itacebs, magram ise, rom orive saxis skolebSi darCenil-

iyo zogadsaganmanaTleblo kursi. sasuliero seminari-

asa da akademiaSi, sxvebTan erTad, iswavleba zneobrivi

RvTismetyveleba. saSualo skolis programaSic SeiZle-

boda Segvetana eTika.

gana dro ar aris davfiqrdeT imaze, tyuilad ra-

tom vaswavliT Cvens bavSvebs mag., algebras, geometrias,

fizikas, qimias da sxva iseT sagnebs, romlebic cxovrebaSi

SeiZleba saerTod ar dasWirdeT; maSin, rodesac arafers

veubnebiT rwmenis, siyvarulis, siZulvilis, Suris, sin-

anulis, Serigebis unaris, ampartavnebis, Tavmdablobis,

samarTlianobis, mowyalebis, siZulvilis, sicruis, si-

marTlis, Sromis mniSvnelobisa da aucileblobis Ses-

axeb.

amitomac Sedegad miviReT sazogadoeba qurdebisa

da borotmoqmedebisa, mliqvnelTa, cruTa da uzneoTa,

dabalma sulierobam sxva mxrivac iCina Cvens xasiaTSi

Tavi: adrindel Cems epistoleSi ukve mqonda imis Sesaxeb

saubari, rasac aq kidev gavimeoreb: qarTvelebi emociuri

xalxi varT, amitomac Cvens moqmedebas xSirad grZnobebi

warmarTavs, grZnoba kargia, igi gulidan momdinareobs,

magram ar aris sakmarisi, aucilebelia gonebis, zogjer

civi gonebis kontroli, rom sworad ganvsazRvroT Cveni

saaRdgomo epistoleni

- 14 -

rwmena da codna

saqcielis SesaZlo dadebiTi an uaryofiTi Sedegebi.

am cota xnis winaT erT-erTma cnobilma qarTvelma

mweralma saubrisas ase brZana: Tu vinme damartyams, mec

davartyam da sulac ar vfiqrob, ra SeiZleba amas mo-

hyveso.

diax, es qarTul xasiaTSi devs da igi Cveni didi nak-

lia. ase cxovreba ar gamogvadgeba. aucileblad unda vi-

fiqroT, ra iqneba Semdeg, radganac es `Semdeg~ CvenTvis,

Cveni xalxisTvis SeiZleba sabediswerod iqces.

Cveni Svilebic unda SevaCvioT gansjas, gonier az-

rovnebasa da moqmedebas. amitomac yovelnairad unda

SevecadoT, koncentrireba gavukeToT mTel Cvens su-

lier da inteleqtualur SesaZleblobebs da SevqmnaT

saSualo skolis yvela klasisaTvis filosofiuri Rrma

azrovnebis kursi.

wignebi unda Sedgebodes kanonebisa da Rrma abstraq-

tuli azrovnebis Semcveli magaliTebisagan. ra Tqma

unda, gamoyenebuli unda iyos RvTismetyveleba, logika,

fsiqologia, filosofia, anTropologia, literatura,

istoria da sxva disciplinebi.

programa TandaTan unda rTuldebodes ise, rom saSu-

alo skolis damTavrebis Semdeg miviRoT analitikurad,

Rrmad moazrovne axalgazrdebi.

albaT, aseve saWiroa, mecnierTagan Seiqmnas special-

uri komisia, romelic SeimuSavebs programas da Sead-

gens wignebis serials bavSvebis aRzrdis Taobaze ojaxSi.

yvelanairad unda vecadoT, patarebi Tavidanve mieCvion

fiqrs; dae, maT norC Tavebsa da gulebSi daibados axali

ideebi, Tundac utopiuri; Semdeg es yvelaferi TavisTa-

vad mowesrigdeba.

- 15 -

dRes skoladamTavrebuli ymawvilebi saerTod ar ic-

noben cxovrebas, ar arian masTan Seguebulni, ar arian

Sromas SeCveulni da xSirad sruliad SemTxveviT xvde-

bian ama Tu im saswavlebelSi.

vfiqrob, skolaSi yofnis periodSi moswavleebi

xSirad unda ataron qarxnebSi, fabrikebSi, samecniero

centrebSi, rom maT garkveuli warmodgena SeeqmnaT ama

Tu im saqmianobaze. saSualo skolaSi bavSvma aucile-

blad unda SeiTvisos raime xeloba, romelic mas mTe-

li sicocxlis manZilze gamoadgeba. arCeuli special-

oba unda ainteresebdes moswavles da unda iyos iseTi,

rom am xelobiT, saWiroebis SemTxvevaSi, arCinos Tavisi

Tavic da ojaxic.

bolos minda Sevexo mSoblebisTvisac da maswavle-

blebisTvisac erT metad sayuradRebo sakiTxs, sakiTxs

sityvis mniSvnelobis Sesaxeb.

sityva ar aris marto bgeraTa erTianoba; masSi gan-

sakuTrebuli mistikuri Zalaa Cadebuli.

mSoblebo! arasdros, araviTar SemTxvevaSi ar dasw-

yevloT Tqveni Svilebi, aramed akurTxeT, gecodebodeT

da giyvardeT isini. icodeT, Tqveni sityvebi didi Za-

lisaa da aucileblad Sesruldeba. bibliac gvaswavlis,

rom kurTxeva mSoblebisa ganamtkicebs Svilebis saxlebs,

maT ojaxebs, wyevla ki safuZvlamde angrevs maT.

maswavleblebo! Tqvenma sityvam, Tqvenma keTilma an

uxeSma damokidebulebam SeiZleba gadaarCinos an daRu-

pos aRsazrdeli. xom naTqvamia: xes rom yovel dRe Ses-

Zaxo, gaxmio, gaxmeba. nurasodes nu etyviT bavSvebs, rom

uniWoni da cudni arian, SeibraleT isini da nu daam-

cirebT klasis winaSe.

saaRdgomo epistoleni

- 16 -

rwmena da codna

gansakuTrebuli yuradRebiT moeqeciT e.w. Znelad-

aRsazrdelT. swored maTgan gamodian genialuri ada-

mianebi an cnobili damnaSaveni. aseTi bavSvebi floben

did energias da iTxoven gansxvavebul damokidebulebas.

kargi aRmzrdelis xelSi isini gamorCeul pirovnebebad

Camoyalibdebian, Tu ara da maTi ganviTareba sxva

mimarTulebiT wava.

yovelTvis gaxsovdeT: TiToeul Tqvens moswavleSi

Cadebulia raRac gansakuTrebuli niWi da unari. miex-

mareT mas, gamoavlinos igi.

pedagogs, romelic ver iokebs sibrazes, sajarod

kicxavs da Seuracxyofs moswavleebs, unda eyos vaJka-

coba da gambedaoba imisa, rom TviTon datovos skola.

igi SeiZleba gamodges nebismier sawarmoSi, dawesebule-

baSi, magram ara skolaSi, radganac is ver SeZlebs rw-

meniTa da siyvaruliT aRzardos keTilisa da borotis

garCevis unaris mqone momavali Taoba. es ki Cvens winaSe

mdgari metad rTuli, magram aucileblad gadasawyveti

amocanaa.

yvelaferi unda gavakeToT, rom xeli SevuwyoT bavSve-

bis sulier amaRlebas, xeli SevuwyoT maTi norCi, Seury-

vneli gulis kulturis srulyofas. wmida ioane kron-

Standteli ambobs: `guli metad faqizi, sulieri, msub-

uqi da Tavisi bunebiT zeciuria. gaufrTxildiT mas. nu

daamZimebT, nu gaamiwierebT. iyaviT metad TavdaWerilni

Wama-smisas da saerTod erideT xorciel siamovnebebs.

guli taZaria RvTisa. vinc daangrevs RvTis taZars,

mas daswyevlis ufali~. sxva adgilas ki igive wmindani

wers: `gulis sicocxle siyvarulSia, xolo RvarZli da

mtroba moyvasisa klavs mas. ufali imitom gvacxovrebs

- 17 -

am soflad, rom RvTisa da moyvasis siyvarulma mTlianad

moicvas Cveni guli. amas elis igi yvelasgan. es aris mize-

zi da mizani qveynis arsebobisa~.

paseqi qristesi

Tbilisi, 1991

saaRdgomo epistoleni

- 18 -

rwmena da codna

`dRes Cvens inteligencias imaze meti pasuxismge-

bloba ekisreba, vidre TviTon grZnobs. is roli, rasac

Tavis droze asrulebda samefo dinastia, Tavadaznau-

roba, eklesiasTan erTad unda itvirTos inteligenciam.

igi unda iqces erisTvis WeSmariti gzis gamkvlevad,

erovnuli mrwamsis, kulturis da xelovnebis damcvelad

da Semqmnelad. amitomac xeli unda SevuwyoT misi didi

niWisa da maRali Tvisebebis maqsimalur gamovlinebas

erisa da RvTis samsaxurad.

Tu normaluri sazogadoebis Seqmna gvsurs, Cvenma

inteligenciam, erismTavrebma upirvelesad unda iz-

ru non mozardi Taobis swor aRzrdaze. adamianis bu-

neba dacemulia da Cveni codvismieri Tvisebani asa-

kisdamixedviT gamovlindebian. amitomac bavSvebma Ta-

vidanve unda iswavlon avis da kargis garCeva, brZola

borotebasTan da uflis SewevniT daZlion mankieri

midrekilebani. am rTul saqmes maswavleblebi sifrTxiliT

unda moekidon. kargi iqneba, Tu isini uznaZis ganwyobis

TeoriiT ixelmZRvaneleben da pirovnul TvisebaTa

gaTvaliswinebiT miudgebian TiToeul aRsazrdels.

bavSvebs Tavidanve unda gavuRviZoT grZnoba adamianis

Rirsebis danaxvisa da dafasebisa, ganvamtkicoT rwmena

imisa, rom yoveli CvenTagani RvTisagan gansakuTrebuli

niWiTaa dajildoebuli, oRond aucilebelia am madlis

gamovlena.

mozardi Taoba unda davuaxlovoT Sromas, SevayvaroT

- 19 -

miwa, yvavilebi, cxovelebi, buneba; vaswavloT masTan

kavSiri, raTa man Semdeg advilad daamyaros harmoniuli

urTierToba garemosTan.

...saWiroa maRali inteleqtis mqone diplomatebis

aRzrda; saWiroa diplomatiuri skolis daarseba, sadac

axalgazrdebi SeiTviseben Cveni xalxis da msoflio qvey-

nebis diplomatiur gamocdilebas da SeZlebisdagvarad

gaakeTeben yvelafers, raTa saqarTvelom Tavisi adgili

daikavos msoflio erTa Soris.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi 1992

saaRdgomo epistoleni

- 20 -

rwmena da codna

`eqvsi dRe iSrome da ofliT SeniT Wame puri Seni ar-

sobisa, _ gvibrZanebs ufali. es dasja ki ara, kurTxevaa

RvTisa.

gaxsovdeT, locvisa da dauRalavi Sromis gareSe

RvTis saTnos verafers gavakeTebT: verc miwis nayofs

movipovebT, verc namdvil srul codnas SeviZenT, verc

sulier cxovrebaSi mivaRwevT rames. Rvawlis gareSe war-Rvawlis gareSe war-

moudgenelia im zneobrivi Tvisebebis SeZena, rac auci-

lebelia Cveni ukvdavi sulisaTvis.

siyvaruliT mogmarTavT Cveno axalgazrdebo: nu

eZebT iol gzebs; isini mxolod daRupvisaken gibiZge-

ben. nu gaxdebiT mewvrilmaneni da movaWreni; yidva-

gayidva da masTan dakavSirebuli sxva urTierTobani

afuWebs da amaxinjebs adamianis suls. Cveni winaprebi-

saTvis XIX saukuneSic ki es xeloba arasasurvel saqmed

iTvleboda. mixedeT miwas; miwa dagapurebT da gagaT-

bobT Tqven. bunebasTan kavSiri ajansaRebs kacis sulsa

da sxeuls. yvelaferi unda gakeTdes, rom Seicvalos

Cveni dRevandeli yofa, amaRldes zneoba, amuSavdes

Cveni warmoebebi, qarxnebi, fabrikebi, ayvavdes meur-

neobebi.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 1994

- 21 -

`saqarTvelos kulturuli, inteleqtualuri, Tun-

dac materialuri potencialis aRorZineba sulieri amaR-

lebiT unda daiwyos. mecnierebis da mis warmomadgenelTa

sulieroba iqneba saTave Cveni qveynis ganaxlebisa.

inteligenciaSi didi potenciuri Zalaa. warsuli dr-

ois umZimes periodebSic moazrovne fena Cveni qveynisa

xalxSi nergavda ganaTlebisa da socialuri progresis

maRal idealebs, cdilobda miaxloveboda Rrma filos-

ofiur sakiTxebs da absoluturi WeSmaritebis proble-

mas. erTaderTi, rac mas aklda, es iyo WeSmariti sarwmu-

noebis sruli gaazreba. Tavisi funqciis sworad Sefasebas

da Sesrulebas inteligencia SeZlebs mxolod maSin, Tu

Tavis codnas rwmenas daukavSirebs. oden am SemTxvevaSi

miaRwevs is did da sasurvel Sedegebs.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 1995

saaRdgomo epistoleni

- 22 -

rwmena da codna

`sakiTxi gonebisa da grZnobebis urTierTmimarTebisa

friad aqtualuria CvenTvis, Cveni xalxisaTvis, radgan

Cven bunebiT zedmetad mgrZnobiareni varT. samwuxarod,

gonebam da grZnobebma adgilebi gacvales, amitom xSirad

CvenSi TavdauWereli da aulagmavi grZnobebi gonebaze

batonoben da imoneben mas. swored amis gamo mogvdis am-

deni Secdoma. amitomac kvlav vubrundebi ideas, romel-

ic erTxel ukve gamovxate: Cvenma saSualo skolebma

da umaRlesma saswavlo dawesebulebebma logikuri da

filosofiuri azrovnebis kursi unda SemoiRon, am gziT

Cveni axalgazrdoba logikur azrovnebas iswavlis da is

Secdomebi aRar mouva, romelnic xSirad sabedisweroni

xdebian. Cveni mTavrobisa da ganaTlebis saministros

mier es sakiTxi seriozulad unda iqnes Seswavlili. qris-

tianuli ideali ara pasiuri, aramed aqtiuri gonebaa.

aucilebelia Ziebani, ganaTebani da aRmoCenani. adamians

yovelTvis unda hqondes grZnoba daukmayofileblobisa

da swrafva siaxlisaken.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 1996

- 23 -

`da mainc, vis unda daekisros mTavari pasuxismgeblo-

ba momavali Taobis formirebaze?

am saqmis mxolod mSoblebze mindoba ar iqneba swori,

radgan isini xSirad samsaxuriT arian dakavebulni da sa-

Tanadod ver iclian SvilebisaTvis. verc mxolod skola

aiRebs am tvirTs.

vfiqrob, yvelaze efeqturia sami Zalis _ ojaxis, sko-

lisa da eklesiis SeTanxmebuli moqmedeba. unda Seiqmnas

avtoritetuli komisia da gamoikveTos TiToeulis pasu-

xismgebloba da movaleoba. damRupveli iqneba Sedegi, Tu

aRzrdis programa da moqmedeba ar iqneba SeTanxmebuli

ojaxs, skolasa da eklesias Soris.

ganaTlebis saministrom aucileblad unda SeimuSa-

os programa Cveni momavali Taobis sulieri, fizikuri

da inteleqtualuri ganviTarebisa. skoladamTavrebuli

axalgazrda momzadebuli unda iyos rogorc ojaxuri

cxovrebisaTvis, ise sazogadoebrivi problemebis gada-

salaxad.

igive iTqmis specialuri da umaRlesi saswavleblis

studentebzec. samwuxarod, Cven verafriT ver vTavi-

sufldebiT Zveli stereotipebisa da standartebisagan.

ganaTlebis programebis SemuSaveba ki dauSvebelia an-

Tropologiis, logikis, fsiqologiis, socialuri filo-

sofiis gauTvaliswineblad. cnobili fsiqologi aleqsi

leontievi XX s-is ganaTlebas axasiaTebda, rogorc su-

lis gaRatakebis process informaciiT gamdidrebis xar-

jze. igive mdgomareobaa dResac.

mTavari is ki ar aris, Tu ra raodenobis sagans vaswa-

vliT axalgazrdas, aramed is, Tu ra Sedegs mogvcems

Cvens mier micemuli codna, rogor waadgeba is ymawvilis

saaRdgomo epistoleni

- 24 -

rwmena da codna

sulier Tu praqtikul cxovrebas. amitomac vimeoreb, au-

cilebelia daiZlios zRvari ojaxs, eklesias, kulturasa

da ganaTlebas Soris.

kultura da ganaTleba paralelur wrfeTa msgavsi

ki ar aris, aramed xSirad Tanmxvedri cnebebia. kultu-

risa da ganaTlebis kavSiri bunebrivad badebs eklesia-

sa da ojaxTan urTierTobis aucilebel moTxovnilebas.

mxolod aseT garemoSi SeiZleba aRizardos harmoniulad

ganviTarebuli pirovneba, mxolod am SemTxvevaSi eqneba

adamians srulfasovani warmodgena samyaroze da gamou-

muSavdeba unari kritikul situaciebSi swori gadawyve-

tilebebis miRebisa.~

paseqi qristesi

19 aprili, 1998

- 25 -

`mecnierebaca da religiac saSualebaa obieqturi re-

alobis Sesacnobad da isini xels unda uwyobdnen WeSma-

ritebis gziT kacobriobis ganviTarebas.

cnobili mkvlevari maqs planki Segvaxsenebs: „mecnie-

reba da religia sinamdvileSi ar upirispirdebian erTma-

neTs, aramed nebismieri moazrovne kacisaTvis isini auci-

lebelia erTmaneTis Sesavsebad da gasaRrmaveblad“.

am azrs uZvelesi droidanve aviTarebda qristes ek-

lesia, magram aq mniSvnelovani is aris, rom imaves imeo-

rebs Tanamedrove mecnierebac, romelic garkveuli pe-

riodis ganmavlobaSi TiTqos daupirispirda religias,

Tumca es droebiTi movlena iyo da am etapma, madloba

RmerTs, ukve ganvlo.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 30 (17) aprili, 2000

saaRdgomo epistoleni

- 26 -

rwmena da codna

`yvelaze mZime brZola sakuTar TavTan gviwevs. jer

kidev antikur xanaSi icodnen am WeSmaritebis Sesaxeb.

dananebiT ambobs aleq sandre makedonelze misi biografi

kvintus kurciusi: „is, vinc ver gatexa sparsTa uricxvma

laSqarma, damarcxda vnebaTagan“.

...saerTod, ufro metad gvmarTebs analitikuri

azrovnebis unaris gamovlena, vidre gulis karnaxiT

siaruli. Cveni yoveli nabiji awonili da gamarTlebuli

unda iyos.

Rirsi makari aRmsarebeli wers: „sibrZne mdgomareobs

imaSi, rom sagnebi da movlenebi davinaxoT ise, rogorc

isini sinamdvileSi arian, mTeli maTi Sinagani Tavisuf-

lebiT“. marTlad xedvis unari ki sufTa gulidan modis.

RmerTma mogvces Zala swori xedvisa, RmerTma mogvc-

es unari WeSmaritebasTan ziarebisa da maSin Cven namdvil

Tavisuflebas movipovebT.

Cvens qveyanaSi mimdinare procesebze gansakuTrebuli

pasuxismgebloba unda itvirTos inteligenciam da axal-

gazrdobam. swored isini unda dadgnen Cveni sulieri da

erovnuli Rirebulebebis sadarajoze.

msurs erTgvari siamayis grZnobiT aRvniSno, rom

saqarTveloSi inteligentTa Soris TiTqmis ar yofilan

mebrZoli aTeistebi. ma rTalia, umravlesobam komunis-

tur periodSi eklesiuroba dakar ga, magram RvTisadmi

Sinagani rwmena SeinarCuna da mas bolomde Tan atarebda.

amitomac iyo, rom 1977 wels, rodesac RvTis gangebiT

sapatriarqo taxtze amirCies, eklesiisTvis dasaxmare-

blad pirvelad inteligencia da axalgazrdoba movida.

didi madlierebiT minda gavixseno q-ni babo (barbare)

- 27 -

dadiani, aleqsandre (Sura) banZelaZe, guram pataraia,

levan cucqiriZe, lamara da grigol abaSiZeebi, irakli

abaSiZe, erasti da elene vaCnaZeebi, nana xatiskaci, me-

dea jafariZe da rezo TabukaSvili, lili gegelia, rezo

CxeiZe, medea Caxava, zurab kiknaZe, elguja giunaSvili,

giorgi cincaZe, baCana bregvaZe da sxvani.

maT uTvalTvalebdnen, aviwrovebdnen, uSlidnen Cven-

Tan siaxloves, magram isini ar uSindebodnen zewolas.

minda SevCerde axalgazrdebzec, romelTa yofnac

eklesiaSi maSin, faqtobrivad, Tavganwirva iyo. ramde-

ni winaaRmdegobis gadalaxva mouxda magaliTad zurab

WavWavaZes, rom wlebis ganmavlobaSi SeenarCunebina Tan-

amSromloba da kavSiri sapatriarqosTan. cnobili filos-

ofosis, filosofiis institutis direqtoris, b-n niko

WavWavaZis Svili Tavadac SesaniSnavi mecnieri iyo. zura-

bi komkavSiridan garicxes, cils swamebdnen, cdilobdnen,

gavlena moexdinaT mis mSoblebze, daemcirebinaT da mZ-

ime mdgomareobaSi CaegdoT mTeli ojaxi.

es gza gaiara komunisturi mmarTvelobis dros ekle-

siaSi mosuli axalgazrdobis udidesma nawilma, romelTa

Soris gansakuTrebiT minda gamovyo tragikulad gardacv-

lili soso (ioseb) wereTeli da giorgi Wanturia.

amas imitom vambob, rom dResac inteligencias da

axalgazrdobas seriozuli problemebis gadalaxva moux-

debaT, Tu aqtiurad Caebmebian qveynis aRmSeneblobaSi da

macxovnebeli gzidan ar gadauxveven.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 2001

saaRdgomo epistoleni

- 28 -

rwmena da codna

`Cveni yofis erT-erTi mTavari damaxasiaTebeli mo-

vlenaa centralizebuli, winaswar dagegmili ekonomikis

Secvla Tavisufali sabazro cxovrebis wesiT. totali-

tarul reJims SeCveuli xalxi, samwuxarod, advilad ver

uRebs alRos drois moTxovnilebebs da dabneuli saso-

warkveTilebaSi vardeba.

aucilebelia analitikuri azrovneba, axali ideebi,

gonieri, SorsmWvreteli adamianebi, raTa am periodis-

Tvis damaxasiaTebeli riskic da msxverplic maqsimalu-

rad Semcirdes.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 2002

- 29 -

`gansakuTrebul yuradRebas aseve saWiroebs skole-

bsa da sxva saswavlo dawesebulebebSi Cveni axalgazrde-

bis aRzrdis sakiTxi. ukve ramdenime welia mimdinareobs

saubari saswavlo programebis ganaxlebasa da axlis Se-

muSavebaze.

bolo dros mosaxleobaSi didi mRelvareba gamoiwvia

bavSvebis seqsualuri aRzrdis proeqtma. is, rac kulu-

arulad iyo cnobili, albaT, ver ganxorcieldeba sazo-

gadoebis mkveTrad uaryofiTi poziciis gamo. jer-jero-

biT ucnobia movlenebi rogor ganviTardeba, magram unda

iTqvas, rom saswavlo programebze pasuxismgebloba mxo-

lod ganaTlebis saministros ar unda daekisros; gana-

Tlebis reforma qveynis prezidentisa da mTavrobis gan-

sakuTrebul yuradRebas saWiroebs da, radgan saqme eris

momavals exeba, misi ganxilva farTo sazogadoebriobis

msjelobis sagnad unda iqces.

Tu jansaRi, qveynis erTguli, Zlieri Taobis aRzrda

gvsurs, didi dro unda daeTmos qarTuli literaturisa

da saqarTvelos istoriis swavlebas, Sromis kulturas,

azrovnebis ganviTarebas, samSoblosadmi Tavdadebisa da

vaJkacobis amsaxveli qarTuli da ucxouri nawarmoebebis

gacnobas.

kargad gvesmis, rom ar SeiZleba mxolod Zveli ste-

reotipebiT cxovreba. jer kidev romaelebi ambobdnen:

droni icvlebian da Cvenc vicvlebiT masTan erTado, ma-

gram isic aucilebelia, rom axali Rirebulebebis SeTvi-

sebisas, ar davkargoT Cveni tradiciuli da zneobrivi

faseulobani.

calke unda Seiqmnas aRzrdis programa, rac gulisx-

mobs urTierTobebis kulturisa da qcevis wesebis Seswa-

saaRdgomo epistoleni

- 30 -

rwmena da codna

vlas. dRes skolebsa da umaRles saswavleblebSi es me-

tad mniSvnelovani funqcia ugulvebelyofilia da mis-

Tvis mxolod ojaxi zrunavs. saWiroa aRzrdis saerTo

meTodiT xelmZRvanelobdes da urTierTkavSirSi iyos

ojaxic, eklesiac da saswavlebelic, anu gamTliandes is

garemo, sadac mozardi yalibdeba.

cnobili xelovani, SesaniSnavi mkvlevari, warmatebu-

li fermeri an biznesmeni, kargi muSa an niWieri axalga-

zrda rogorc adamiani, SeiZleba sulac ar iyos zneobri-

vi pirovneba. sulieri Rirsebebis gareSe ki nebismieri

adamiani fass kargavs da misi arseboba qveyanas did si-

keTes ver moutans. imedia, Cven ar gvsurs aseTi Taobis

aRzrda.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 2004

- 31 -

`Tanamedrove adamianis tragedia imaSia, rom kultu-

ra da mecniereba (gansakuTrebiT filosofia) didad das-

cilda eklesias.

bevrs eCveneba, rom mecnierul-teqnikuri miRwevebi

dadasturebaa adamianuri gonebis srulyofilebisa da

hgoniaT, rom mecnierebas droTa viTarebaSi mTeli samya-

ros saidumloebaTa axsna SeuZlia. amitomac Semoqmedis

rwmena an naklebad gacnobierebuli adamianebis damaxasia-

Teblad da dReisaTvis sruliad zedmetad miaCniaT, anda

imdenad misaRebad, ramdenadac SeiZleba igi gamoadgeT

mosaxleobis dabali fenebis marTvis saSualebad. isini

uaryofen saswauls, radgan nebismier saswaulSi aris is,

rasac logikiTa da miwieri kanonebiT ver axsni.

morwmuneTaTvis ki cxovreba RvTisa da samyaroSi

misi saswaulebis aRiarebis gareSe warmoudgenelia. mS-

venivrad Tqva goeTem: rogoradac ar unda moindomos

adamianma, buneba da masSi mimdinare procesebi gonebaze

unaSTod ar iyofa, anu yvelgan da yvelaferSi rCeba ad-

gili iracionalurisaTvis, rwmenisaTvis.

rwmena ar gamoricxavs mecnierebas: piriqiT, mis mi-

Rwevebsa da mtkicebulebebs iyenebs da axali aRmoCene-

bisaTvis TviTonac iRvwis (XIX-XX saukuneebSi araerTi

gamogoneba ukavSirdeba morwmune mecnierTa da mkvlevar

sasuliero pirTa saxelebs). misTvis gasagebia, rom esa Tu

is Teoria an hipoTeza SeiZleba xval saerTod miuRebeli

aRmoCndes, an ukeTesiT Seicvalos. es ki imitom xdeba,

rom adamianis goneba da misi SesaZleblobebi SezRudu-

lia da srulyofilebisagan daSorebuli. maSin, rodesac

WeSmariti qristianuli swavleba iseTivea, rogoric iyo

pirvel saukuneebSi, macxovrisa da misi mowafeebis mier

saaRdgomo epistoleni

- 32 -

rwmena da codna

gadmocemuli da wminda eklesiis mier aRiarebuli. es

imitom, rom ieso qriste ara marto srulyofili adamia-

nia, aramed _ WeSmariti RmerTic da misi swavleba ucdo-

melia.~

saqarTvelo mxolod maSin gadarCeba da daimkvidre-

bs Rirseul adgils msoflioSi, Tu is, Tavis tradicie-

bze dayrdnobiT, Seqmnis Tanamedrove teqnologiebsa da

miRwevebze dafuZnebul qarTul saxelmwifos.

am ori pirobis Sesruleba metad mniSvnelovania Cveni

arsebobisa da Semdgomi ganviTarebisaTvis. Tundac erT-

erTi maTganis mokleba umZimesi Sedegis momtani iqneba

qveynisaTvis. aucileblad unda gaviTvaliswinoT isic,

rom erTa TviTmyofadobis umTavres faqtorad dRes

kulturuli arealiRa rCeba, radgan msoflio inte-

graciis pirobebSi Tanamedrove qveynebis politikuri da

ekono mikuri sazRvrebi TandaTan kargavs Tavis uwindel

daniSnulebas. kultura mxolod mwerlobaSi, xelovne-

basa da mecnierebaSi ar vlindeba, aramed mTeli sazoga-

doebis cnobierebasa da yofa-cxovrebaSic.

...Cveni didi resursia inteleqtualuri potencial-

ic. qveyanam ar unda dakargos is samecniero monapovari,

rac mas gaaCnia. amis magaliTia baltiispireTis qveynebi,

ro melTac TiTqmis srulad gamoiyenes sabWoTa periodis

samecniero Tu ekonomikuri miRwevebi, ramac ganapiroba

am qveynebis swrafi ganviTareba. CvenTan procesebi,

samwuxarod, sxvagvarad ganviTarda, daiSala qveynis eko-

no mikuri sistema da gauqmda mTeli rigi sawarmoebi.

ar SeiZleba igive bedi ewios mecnierebas. mraval

dargSi saqarTvelos msoflioSi aRiarebuli mkvlevarebi

- 33 -

hyavs. saerTod, nebismieri qveynis ganviTarebaSi samecni-

ero sfero gadamwyvet rols asrulebs; mis Camoyalibebas

didi Tanxa da didi dro sWirdeba. gamousworebeli Sec-

doma iqneba, qveyanam ar gamoiyenos is samecniero poten-

ciali, romelic mas gaaCnia.

saerTod, warmatebiT mxolod is erebi da saxelmwi-

foebi viTardebodnen, romlebic alRos uRebdnen drois

moTxovnebs. samocianelTa moRvaweobiT qarTvelma xalx-

ma Rirseuli pasuxi gasca rTuli epoqis gamowvevebs da

ara marto fizikurad gadarCa, aramed damoukideblobi-

saTvis sulieradac moemzada.

XX saukunis bolos aRorZinebul erovnul moZraobas

mravali Rirseuli warmomadgeneli hyavda da bevrma mis

idealebs sicocxlec Seswira. dRes asparezze ukve sxva

axalgazrdebi arian. saWiroa ar daikargos TaobaTa erTo-

ba da erovnul faseulobaTa dacva axali moTxovnebis

Sesabamisad gagrZeldes.

jer kidev ilia ambobda: dRes sxva omia, omi wignisa

da codnis, codva ar aris cecxlsa da maxvilSi gamota-

rebuli qarTuli droSa CrCilma da matlma SeWamoso?

es sityvebi dResac aqtualuria, oRond Tana m e drove

pirobebSi vi T a reba kidev ufro rTu ldeba imiT, rom ka-

cobriobam Seqmna brZolis axali forma – in f ormaciuli

omi. qve ynebisa da politi kur Za lTa dapirisp i reba dRes

ZiriTadad am saSualebiT xorci el d eba, momavalSi ki mas,

albaT, gadamwyveti mni Svneloba eqneba.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 2006

saaRdgomo epistoleni

- 34 -

rwmena da codna

`mociqulTa mier naqadagebi qristianobis aRiare-

bam sxvadasxva qarTveluri tomi erTi rwmeniT, erTi

eniT, erTi kulturiT erTian qarTvel erad SeaduRaba

da unikaluri, TviTmyofadi da mravalferovani qarTu-

li civilizacia Seqmna, romelmac didi wvlili Seitana

zogadqristianuli kulturis ganviTarebaSi;

sazRvargareT qarTvelebma adreuli saukuneebidanve

ganamravles kulturul-saganmanaTleblo kerebi. ukve

V saukunidan ierusalimis maxloblad arsebobs petre

iberisa da misi maswavleblis, ioane lazis mier Seqmnili

samonastro savane, romelic lazTa monastris saxeliT

aris cnobili. garda amisa, qarTvelebi wmida miwaze 40-ze

met taZars flobdnen; Cven monastrebi gvqonda, agreTve,

konstantinopolSi, egvipteSi, kvi prosze, saberZneTSi,

bulgareTSi..... rac maSindel msoflio civilizaciasTan

aqtiuri urTierTobis saSualebas gvaZlevda da erovnu-

li kulturis CamoyalibebaSic gvexmareboda.

...msoflioSi mimdinare procesebs rom ar CamovrCeT,

saWiroa informaciis floba da analitikuri azrovneba,

miTumetes, didi saxelmwifoebis dainteresebis sfero-

Si myofi iseTi mcirericxovani qveynisaTvis, rogoric

saqarTveloa.

amitomac analitikuri azrovneba saWiroa bavSvobi-

danve iswavlebodes. am sagnis SemoReba didad daexmareba

Cvens niWier axalgazrdebs, advilad daeuflon Tavis

momaval specialobebs.

raki adamianis xasiaTis Camoyalibeba adreuli asaki-

dan iwyeba. kargi iqneba, Tu sabavSvo baRebSi, baton dim-

itri uznaZis ganwyobis Teoriaze dayrdnobiT, patarebs

gavuRvivebT ro gorc erTmaneTis, ise saerTod, adamianis

- 35 -

Tanadgomis survils, patiebis unars, ufrosis pativis-

cemas, mamulis siyvaruls. es damokidebuleba gahyveba

maT skolaSic da mTel cxovrebaSic.

skolaSi aucileblad unda iyos fsiqologi, romelic

pedagogebTan da mSoblebTan erTad daakvirdeba moswav-

les da daexmareba RvTisagan boZebuli niWis gamovlenasa

da ganviTarebaSi.

aRzrdis saqmeSi maswavlebels gadamwyveti mniS-

vneloba aqvs. amitomac ar SeiZleba skolaSi SemTxveviTi

adamianebi muSaobdnen. samwuxarod, amas CvenTan saTanado

yuradReba ar eqceva, ris gamoc yvelaze metad momavali

Taoba ziandeba. maswavlebels bavSvebi unda uyvardes da

mSobeliviT unda moeqces maT. amasTan, TviTonac unda

Seayvaros maT Tavisi Tavic da Tavisi saganic. aucilebe-

lia, rom igi ar Semoifarglos mxo lod sagnis swavlebiT

da cxovrebisTvisac moamzados isini. am mizniT moswav-

leebTan unda Caataros klasgareSe Sexvedrebi da sau-

brebi maT momavalze, im problemebze, romelnic SeiZle-

ba cxovrebaSi SexvdeT; aswavlos avisa da kargis garCeva,

aswavlides swrafi reagirebis kulturas.

mimaCnia, rom yvelaze maRali xelfasi saSualo da

umaRlesi skolebis pedagogebs unda hqondeT, radgan

isini ayalibeben qveynisa da eris momavals da ar arse-

bobs sxva, amaze metad sapasuxismgeblo, profesia. peda-

gogis saqmianoba unda iyos prestiJuli da es wodebac

didi Sromis fasad unda mieniWos ama Tu im adamians.

Tu am principebiT vixelmZRvanelebT, gonier, anali-

tikuri azrovnebis unaris mqone Taobas gavzrdiT, rac

daexmareba mas zneobrivad jansaR pirovnebebad Camoyali-

bebaSic, radgan adamiani, Segnebulad Tu ar emsaxureba

saaRdgomo epistoleni

- 36 -

rwmena da codna

borotebas, adre Tu gvian aucileblad gaacnobierebs,

rom es cxovreba mxolod gamocda da momzadebaa mara-

diulobisaTvis da uars aRar ityvis yvelaze Zvirfasze

_ uflis siyvarulze.~

aRdgoma qristesi

Tbilisi, 2007

- 37 -

saSobao epistoleni

- 38 -

rwmena da codna

- 39 -

`qristianobis madliT Zalmosili Svilebi Cveni erisa

iRvwodnen Cveni enis, Cveni mwerlobis, Cveni filosofi-

uri azrovnebisa da mecnierebis winsvlisa da ayvavebi-

saTvis. Cveni eris didi Svilebi upirvelesad iRvwodnen

TavianTi sulieri amaRlebisa da ganwmendisaTvis, raTa

amis Semdeg qristes madliT Zalmosilni udides mec-

nierul, filosofiur da literaturul moRvaweobas

Sesdgomodnen.~

qristes Soba

1980/1981

q. Tbilisi

saSobao epistoleni

- 40 -

rwmena da codna

`saqarTvelom jer kidev uZvelesi droidan SeiTvisa

maRali kulturis sxvadasxva nakadi. misTvis axlo iyo

kacobriobis sulis yvelaze mtkivneuli da amaRlebuli

problemebi: sulis srulyofisa da adamianis ganRmrTo-

bisa sarwmunoebis da siyvarulis saSualebiT, eklesii-

sa da saxelmwifos, qristianobamdeli da qristianuli

kulturebis urTierTobisa, filosofiuri azrovnebisa,

mwerlobisa da arqiteqturisa, ferwerisa da musikisa;

yovelive es mwvaved idga da dResac dgas Cveni xalxis

winaSe. rac yvelaze mTavaria, saqarTvelos yovelTvis

hqonda udidesi Sinagani Zala, Tavisi mowameebis, gan-

manaTleblebis, poetebis, mxatvrobisa da Tavisi uSi-

Sari da Tavisuflebismoyvare xalxis saxiT. erTi mTa-

vari wyaroTagani, saidanac qarTvelebi iRebdnen Tavi-

anT sulier Zalebs _ esaa uZvelesi da madliani qarTuli

ena, romelzec saocrad mdidari literatura Seiqmna,

esaa ena, romlis Sesaxeb Rirsma mama ioane-zosimem Tqva:

`yoveli saidumlo amas enasa Sina damarxul ars~.

qristes Soba

1981 / 1982

q. Tbilisi

- 41 -

`Cven ar gvaqvs ufleba Tanamedrove civilizaciis

yvela ubedurebis sawyisad mecniereba davsaxoT. adamiani

ubralod sulierad moumzadebeli Sexvda mecnierul aR-

moCenebs. pirovnebis sulieri ganviTarebis procesi me-

tad CamorCa teqnikur progress da radgan erTi meores

ar ganapirobebs, dairRva wonasworoba; aman ki warmoSva

saSiSroeba da Cvens winaSe daayena mravali gadauWreli

problema.~

qristes Soba

1992 / 1993

q. Tbilisi

saSobao epistoleni

- 42 -

rwmena da codna

`Zalian xSirad codnas da rwmenas upirispirebdnen

erTmaneTs, rac metad uaryofiTad moqmedebda rogorc

rwmenaze, ise mecnierebaze. codna da rwmena TviTmizani

ki ar aris, aramed gzaa WeSmaritebisa da RvTisaken mi-

mavali. yovelTvis unda gvaxsovdes didi mistikosisa da

filosofosis, maqsime aRmsarebelis sityvebi: `codna,

RvTis SiSisagan aulagmavi, Sobs qedmaRlobas~.

vfiqrob, gansakuTrebuli yuradReba unda mivaqcioT

dawyebiT, saSualo da umaRles saswavleblebs, romlis

programebic kardinalur cvlilebebs moiTxovs.

skolebSic da institutebSi sruliad ar eqceva yur-

adReba axalgazrdobis zneobriv aRzrdas. Cveni gogonebi

da ymawvilebi moklebulni arian elementarul sarwmu-

noebriv da moralur aRzrdas, ar ician eTikuri normebi,

ojaxSi da sazogadoebaSi qcevis wesebi.

Zvel dros am sakiTxebiT mSoblebi iyvnen dakaveb-

ulni, axla dedac da mamac msaxuroben da ara aqvT dro

SvilebisaTvis, anda TviTonac ar yofniT done saTanado

aRzrdis misacemad.

dRes Cvens axalgazrdobas ZiriTadad quCa ayalibebs,

ris samwuxaro Sedegsac ukve imkis TiTqmis yvela ojaxi.

mTavrobis xelmZRvanelobiT, mimaCnia, unda Seiqmnas

mecnierTa kompetenturi komisia, romelic Tavis mxriv

Camoayalibebs calkeul qvejgufebs saswavlo progr-

amebis Sesadgenad. aseTi komisiebi, albaT ukve arsebo-

ben, magram isini unda gaZlierdes da maTi muSaobis efeq-

turoba Semowmdes.

upirveles amocanad aseve migvaCnia, rogorc saSua-

lo, ise umaRlesi saswavleblebisTvis Rrma azrovnebis

kursis Sedgena.

- 43 -

gulis karnaxs, romelic Cvens xalxSi xSirad batonobs

gonebis gansjaze, xSirad mivyavarT gauTvaliswinebel da

mZime Sedegebamde.

dRes, rodesac ase bevri siZnelea gadasalaxi, aucile-

belia Rrma, abstraqtuli da analitikuri azrovneba, rac

mogvcems saSualebas ganvWvritoT SesaZlo koliziebi

ama Tu im moqmedebisa da Tavi avaridoT araswor gadaw-

yvetilebebs.

dawyebiT da saSalo skolebSi metad sasurvelia

ikiTxebodes sulieri da zneobrivi kulturis kursi,

romelic Seexeba RmerTs, sarwmunoebis, siyvarulis,

borotebisa da sikeTis, ampartavnebis, Tavmdablobis, mi-

tevebis, Serigebis, adamianebTam urTierTobis sakiTxebs

an nebismieri normaluri adamianis cxovrebis yov-

ladaucilebel normebs.

yvela umaRles saswavlebelSi kargi iqneboda, rom

iswavlebodes zneobrivi filosofiis kursi. ar arse-

bobs iseTi RvTismetyveli an filosofosi, romelic ar

exebodes adamianis zneobis sakiTxebs. am filosofosTa

gansjis gacnoba metad gaamdidrebs Cveni axalgazrdobis

sulier samyaros.

skolebSi aucilebelia esTetikuri kursis Setana.

xalxSi TandaTan ikargeba silamazis grZnoba. adamiani im-

denad gauxeSda, rom aRarc bunebis aRqmis unari aqvs, arc

musikis gancdisa. kultura sulierebisagan daiSrita, uRv-

To da usulo gaxda. xelovneba, romelmac unda aRzardos

adamianebi da sulieri amaRlebisa da zneobrivi srulyofis

kibeze aiyvanos isini, uSinaarso gasarTobad iqca.

SevZlebT am winaaRmdegobebis gadalaxvas? SevZlebT

SevaRoT axalgazrdebis Sinagani samyaros kari, raTa dai-

saSobao epistoleni

- 44 -

rwmena da codna

wyos iq feriscvalebis diadi procesi? Znelia es, magram

yovladaucilebeli.

amisTvis ar unda daviSuroT Cveni mwiri SesaZle-

blobani da gavakeToT yvelaferi Cveni momavali Taobis,

qveynis xvalindeli dRis swori aRzrdisaTvis.~

qristes Soba

1993/1994

q. Tbilisi

- 45 -

`maRali kultura da ganviTarebuli teqnika xalxis

bednierebisTvis ar aris sakmarisi; aris Rirebulebani,

romelic ama Tu im eris cxovrebaSi saukuneobiT iqmnebian

da yalibdebian da romelTa dakargvac danaSaulia. CvenT-

vis aseTia: marTlmadidebluri sarwmunoeba, mociqulTa-

gan boZebuli, musika, _ yvelas rom aRafrTovanebs, Cveni

ena da damwerloba, idumalebiT savse da didebuli; gasa-

ocari xelovneba, xatwera, arqiteqtura, Cveni mSvenieri

wes-Cveulebani.

mimaCnia, rom Cveni xalxisa da gansakuTrebiT axal-

gazrdobis sulieri aRzrdisa da amaRlebis mizniT unda

daarsdes kulturis didi centri, sadac binas daidebs

sasuliero da saero xelovnebis gamorCeuli nimuSebi,

moewyoba droebiTi da mudmivi gamofenebi Tanamedrove

qarTveli da ucxoeli ostatebisa.

kulturis am centrSi calke adgili unda daeTmos qa-

rTul arqiteqturas, unda daarsdes minanqris, Wedurobis,

xeze kveTis, qargvis, qsovis, qvis damamuSavebeli saxelos-

noebi. yovelive amisTvis, vfiqrob, Sesaferisi rusTavelis

prospeqtze mdebare yofili mTavrobis sasaxlis Senoba

iqneba. am SemTxvevaSi igi ara marto sagamofeno adgilad,

aramed Cvens sulier da zneobriv skoladac iqceva.

rodesac Cveni kulturis TviTmyofadobis SenarCu-

nebaze vlaparakobT, es imas rodi niSnavs, rom sakuTar

naWuWSi Caketva gvsurs da sxvisgan aRarafris swavla aRar

gvWirdeba. ara, Cven gonier Sromismoyvare futkars unda

davemsgavsoT, romelic neqtars mxolod im yvavilebisgan

agrovebs, romelic TaflisTvisaa gamosadegi.~

qristes Soba

1994/1995, q. Tbilisi

saSobao epistoleni

- 46 -

rwmena da codna

saaxalwlo epistole

`gvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwer-

lobis xmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru

kedels warsulsa da momavals Soris. Tanamedrove qa-

rTveli kacisaTvis TandaTan ucxo da gaugebari xdeba

uZvelesi qarTuli gamocemebi, TumcaRa isini imave Rv-

Tiuri madliT gasxivosnebuli, dinji da darbaisluri

qarTuliT gviamboben eris gardasuli cxovrebis Wirsa

da dalxinebas.

yovelma saSualo skoladamTavrebulma unda icodes

asomTavruli da nusxa-xucuri wera-kiTxva. am saSviliS-

vilo saqmeSi daufasebeli daxmarebis gaweva SeuZliaT

Zveli qarTuli enis maswavleblebs.

vTxov qarTvel morwmuneT, gamoiCinon sibejiTe da

gulmodgineba, Seiswavlon asomTavruli da xucuri dam-

werloba, ar moSalon xidi _ akveduki, gadebuli sax-

elovan warsulsa da bednier momavals Soris, rogorc

erTaderTi gza, romliTac moaRwia Cvenamde enam, rwmenam

da qarTveli kacis geniam.

ZvelqarTuli damwerlobis codna yoveli qarTvelis

valia. igi farad da maxvilad epyra mociqulTa swor wmida

ninos, romelmac qarTveli eri sabolood aziara qristes

rwmenas. ZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmi-

danebi; Rirsni mamani da dedani, romelTa Rvawli ganu-

zomelia RvTismSoblis wilxvedri saqarTvelosTvis, misi

warsulis, awmyosa da momavlis naTelyofaSi.~

ianvari, 1982

- 47 -

saaxalwlo epistole

gardamoixile zeciT, RmerTo,

da ixile da moxede venaxsa amas, da ganamtkice ese,

romel daasxa marjueneman Senman.

(mRvdelmTavris kondaki)

`bolo wlebSi Cvens saxelmwifoSi safuZveli Caeyara

SesaniSnav wamowyebas, romelsac ewodeba `Cven veZebT ta-

lantebs~. aseTi masobrivi Zieba unda iyos yvela dargSi.

gansakuTrebuli movaleoba am mxriv ekisrebaT Cvens mec-

nierebs, poetebs, xelovnebis muSakebsa da saerTod yvela

Segnebul adamians.~

Tbilisi, 1983

saSobao epistoleni

- 48 -

rwmena da codna

saaxalwlo epistole

saqarTvelos wminda eklesiis RvTivkurTxeul Svilebs

Zeno da asulno RvTisano, sulierno Svilno Cemno!

`RmerTman... keTilsa kacsa winaSe missa

misca sibrZne da mecniereba, da sixaruli~

(eklesiaste 2, 26)

`ojaxi aris is garemo, sadac bavSvis fsiqika yalibde-

ba. aq ismens is pirvel zRapars, aq eziareba rwmenasa da

siyvaruls, aq Rvivdeba misi suli, aq iqceva pirovnebad.~

Tbilisi, 1987

- 49 -

saaxalwlo epistole

`movediT Cemda yovelni maSuralni da tvrT-mZi-

meni, da me gangisueno Tquen. aRiReT uReli Cemi Tquen

zeda, da iswaveT Cemgan, rameTu mSvd var da mdabal gu-

liTa, da hpooT gansuenebaY sulTa TquenTaY~

(maTe 11, 28-29)

(maTe 11, 28-29)

`farTo gagebiT mecniereba erTobliobaa yovelgvari

codnisa, romelsac gonebrivi Semowmeba an gaangariSeba

aqvs gavlili da cnobil sistemur wesrigSia moyvanili,

dawyebuli TeologiiT, metafizikis, wminda maTematikiT

da damTavrebuli numizmatikiT... istoriulad dada-

sturebulia, rom mecniereba Tumca gamoyofilia da da-

moukideblad ganagrZobs ganviTarebas, magram igi ama Tu

im filosofiuri sistemidan yovelTvis iRebda dasabu-

Tebul gamaerTianebel sawyiss (brokhauzisa da efronis

enciklopedia).

rodesac mecnierebaze vsaubrobT, uneburad ismis

kiTxva: ewinaaRmdegeba Tu ara erTmaneTs mecniereba da

rwmena?

bolo aTwleulebis manZilze bevri iTqva da daiwera

iseTi, rac, erTi SexedviT, maT dapirispirebas amtkicebs.

amtkicebs imasac, TiTqos mecnierebiT yvelafris axsna

SeiZlebodes; magram, gana SeiZleba mecnierebis saSuale-

biT gadawydes sulieri problemebi, roca igi uZluria,

gaarkvios fizikuri wesrigis esa Tu is movlenac ki?

gana SeiZleba mecniereba da rwmena daupirispirdes

erTmaneTs, roca isini adamianis SemoqmedebiTi azrovne-

bis sruliad gansxvavebul sferoebs miekuTvnebian: erTi

saSobao epistoleni

- 50 -

rwmena da codna

fizikurs, xolo meore suliers? isini ki ar upirispir-

debian, aramed avseben erTmaneTs.

TavisTavad mecniereba RvTisgan nakurTxia. igi ada-

mianis inteleqtis, adamianis, rogorc RvTis xatebis, mi-

Rwevaa. amitomac mecnierebis monapovari dalocvilia da

unda gamoiyenebodes pirovnebis sulieri da fizikuri

keTildReobisaTvis mxolod da ara mis dasaTrgunad.

Tanamedrove pirobebSi, roca feriscvaleba xdeba

socialur-eTikur sferoSi, roca mimdinareobs deval-

vaciis rTuli procesi, roca tradiciuli Rirebulebis

nacvlad ibadeba axali mecnierul-teqnikuri siaxleni,

mTavaria, ar davkargoT TviTon pirovneba, ar davukar-

goT mas is Tvisebebi, rac gaaCnia adamians, rogorc RvTis

xatebas.

arada dRes sazogadoebis progresze xSirad msje-

loben TiToeuli mosaxlis keTildReobis mixedviT; su-

lieri da zneobrivi kulturis gacilebiT mniSvnelovani

problemebi ki xSirad meore planze rCeba.

Tu gvsurs sazogadoebis winsvla, unda vizrunoT

misi kulturis amaRlebaze, rac gulisxmobs adamianSi

adamianurobis gamovlenas, adamianis `gaadamianebas~, rom

igi iyos ara marto matarebeli sikeTisa da silamazisa,

romliTac dagvajildova Semoqmedma, aramed am maradiul

RirebulebaTa mTesvelic.

axalgazrdebis cxovreba rom swori gziT warvmar-

ToT, gansakuTrebuli yuradReba unda mivaqcioT gulis

kulturas; gulis siwminde erT-erTi yvelaze didi ma-

dlia.~

Tbilisi, 1988

- 51 -

saaxalwlo epistole

saqarTvelos eklesiis RvTivkurTxeul Svilebs,

mkvidrTa saqarTveloYsa da ucxoeTSi mcxovreb

Cvens TanamemamuleT

`mieaxleniT RmerTsa, da mogeaxlos Tquen~

(iakobi 4, 8)

`zogjer amboben: mecniereba da rwmena erTmaneTs

ewinaaRmdegebao. ar aris swori. gana SeiZleba isini dau-

pirispirdnen urTierTs, rodesac Cveni yofis sul sxva-

dasxva sferoebs moicaven: rwmena _ suliers, mecniereba

_ materialurs? isini erTmaneTs ki ar gamoricxaven, ara-

med avseben da aucilebelni arian pirovnebisa da sazoga-

doebis normaluri ganviTarebisa da arsebobisaTvis.~

Tbilisi, 1985

saSobao epistoleni

- 52 -

rwmena da codna

saaxalwlo epistole

saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis

RvTivkurTxeul erTgul Svilebs

`netaria da wmindaa, visac wili udevs pirvel aRdgomaSi.

meore sikvdils ara aqvs xelmwifeba masze~

(gamocx. 20, 6)

`codnis dagroveba dabadebidanve iwyeba. Cvil asak-

Sive bavSvs Sexeba aqvs mSoblebTan, axloblebTan, gare-

mosTan, saidanac iZens igi e.w. empiriul codnas. skola,

umaRlesi saswavlebeli, mecnieruli moRvaweoba... afar-

Toeben da aRrmaveben pirovnebis Tvalsawiers, ibadeba

axali ideebi, Cndeba axali siRrmeebi. codnis gafarToe-

ba ar unda SeCerdes. magram es, upirveles yovlisa, unda

xdebodes wignebis kiTxviT, TviTanaliziT, dialogis

gziT da ara televiziis gadacemebis saSualebiT, rome-

lic zedapirul informacias iZleva mxolod.

WeSmariti codna da WeSmariti mecniereba aucileblad

miiyvans adamians RmerTTan. samwuxarod, xdeba isec, rom

zogierTi mTeli cxovreba eZebs, magram ver iZens WeSmarit

codnas anu im codnas, romelic mas RmerTTan daaaxlovebs.

mociquli pavle pirdapir ambobs: `is, vinc mTeli cxovreba

eZebs da ver poulobs, misi samsjavro ukve Semdgaria~. arada,

ramdeni adamiani wavida amqveynidan ise, rom WeSmaritebasTan

ar hqonia Sexeba; es imitom, rom an saerTod ar eZebdnen mas,

anda ar eZebdnen iq, sadac misi povna SeiZleboda.

Cveni cxovrebisa da saqmianobis yvelaze saimedo sayr-

deni da orientiri aris marTlmadidebluri sarwmunoeba. me

xazs vusvam marTlmadideblur sarwmunoebas, radgan swored

araswori sarwmunoeba aSorebs yvelaze xSirad adamians WeS-

- 53 -

maritebisagan da saboloo jamSi Rupavs mas. unda gvaxsov-

des, WeSmaritebis Zieba rTuli procesia; rudunebiT savse,

sulieri, inteleqtualuri da fizikuri Sromaa, romlisa-

Tvisac yrmobidanve unda movamzadoT momavali Taoba.

gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces bavSvebis

religiur aRzrdas, maTSi namdvili qristianuli sulis

gaRvivebas. miTumetes dRes, rodesac Cveni garemo samya-

ro sapirispiro mimarTulebiT viTardeba.

mozards Tavidanve unda gavuRvivoT `wmida werili-

sadmi~ mowiweba da siyvaruli, eklesiuri cxovrebis sur-

vili. davanaxoT codva da codviTi midrekilebani, vaswa-

vloT garCeva sikeTisa da borotebisa, vaswavloT sina-

nuli, Serigeba, unari danaSaulis aRiarebisa, simarTlis

dacvisa, isini unda mivaCvioT siyvaruliT cxovrebas,

sxvisi tkivilis gaTavisebas, zrunvas gaWirvebulebisa da

avadmyofebisadmi da saerTodac: unda aRvzardoT maTSi

survili, icxovron da iRvawon RmerTTan, moyvasTan da

bunebasTan Tanxmobasa da kavSirSi.

rodesac vlaparakobT saswavlo programebis reorgani-

zaciaze, aucileblad unda vifiqroT Sromis swavlebazec,

raTa aRvzardoT iseTi pirovnebebi, romelTaTvisac Sro-

ma iqneba bunebrivi sasicocxlo moTxovnileba. samwuxarod,

arc ojaxSi, arc skolasa da umaRles saswavleblebSi am mi-

marTulebiT dResdReobiT araferi keTdeba. televiziiTa da

masobrivi informaciis saSualebebiT miRebuli mswraflcva-

lebadi yoveldRiuri informaciebi da susti STabeWdilebe-

bi ki gulmodgine Sromisa da muyaiTobis survils ukargaven

axalgazrdebs. ufro metic, sazogadoebaSi ukve gaCenilia

uaryofiTi damokidebuleba Sromisadmi da mis sanacvlod

batonobs survili cxovrebis ioli gzebis Ziebisa.

saSobao epistoleni

- 54 -

rwmena da codna

yovel movlenas Cven ori saxiT aRviqvamT: Teoriu-

lad da praqtikulad. Teoriul codnas mecniereba iZle-

va, praqtikuls _ yoveldRiuri gamocdileba. Teoriuli

codna Rirebulia maSin, Tu igi cxovrebaSia gamoyenebu-

li. amasTan namdvili codna zneobriv da keTil saqmeebSi

vlindeba. amitomac Tqva antikuri xanis cnobilma filo-

sofosma sokratem, rom codna sikeTeao.~

qristes Soba

1998/99

- 55 -

`dRes erT-erTi umZimesi problemaa RirebulebaTa

gaufasurebac. adamianebs, gansakuTrebiT ki axalgazrde-

bs, arwmuneben, TiTqos samSoblos siyvaruli, ufrosisa-

dmi pativiscema, patiosnad cxovreba (enisa da sarwmuno-

ebis dacva) da sxva, Cveni erisaTvis damaxasiaTebeli tra-

diciebi, moZvelda; arada, rogor SeiZleba moZveldes is,

rac maradiul Rirebulebebs warmoadgens.

...fsevdokultura, romelic ase eZaleba dRes Cvens

axalgazrdobas, aSorebs mas WeSmarit kulturasa da xe-

lovnebas. dapirispireba amgvar mdare, ugemovno da na-

mdvil kulturas Soris, romelsac saukuneebis manZilze

qmnida Cveni xalxi da romelmac drois gamocdas gauZlo,

aSkaraa. samwuxarod, xSiria SemTxvevebi, roca presac

da televiziac saeWvo Rirebulebis ucxour xelovne-

bas uwevs propagandas. imedi maqvs, qarTveli eri, uflis

wyalobiT, namdvilsa da yalbs erTmaneTisagan advilad

gaarCevs, swor gadawyvetilebas miiRebs da amiT gadagva-

rebisagan Tavis Sinagan „mesac“ daicavs.~

qristes Soba

Tbilisi, 2001/2002

saSobao epistoleni

- 56 -

rwmena da codna

`samwuxarod, mecnierul-teqnikur ganviTarebasTan

erTad xdeba adamianis individualuri saxis dakargva,

ufasurdeba sicocxle, iqmneba iseTi meqanizmebic, ro-

melic TiTqmis aRar emorCileba adamianis kontrols da

faqtobrivad misTvis mtrul Zalad SeiZleba iqces. yo-

velive amis paralelurad kacobrioba ayalibebs erTian

kontrolirebad teqnologiur sistemas. am sistemas ki

aucileblad sWirdeba WeSmariti sarwmunoebiT aRvsili,

siyvaruliT, nebisyofiTa da pasuxismgeblobis grZnobiT

dajildoebuli adamianebi, razec naklebad fiqroben.

migvaCnia, rom marTlmadidebel eklesias unda hqon-

des mWidro kontaqti mecnierebTan da is sasicocxlo da,

SeiZleba iTqvas, sabediswero sakiTxebi, romelic aRelve-

bs msoflios, eklesiis yuradRebis miRma ar unda darCes.

dadga dro, rodesac Tanamedrove civilizaciis pro-

blemebis saRvTismetyvelo da filosofiuri gadawyveta

sasicocxlod aucilebeli Seiqna. am mxriv Cvens eklesia-

Si pirveli nabijebi ukve gadaidga. is urTierToba, rome-

lic bolo dros Camoyalibda saqarTvelos samociqulo

eklesias, sasuliero da saero umaRles saswavleblebs,

mecnierebaTa akademiebsa da sxva samecniero-kulturul

centrebs Soris imedis momcemia da, vfiqrobT, karg Se-

degs gamoiRebs. Cven megobrul xels vuwvdiT Cvens inte-

ligencias da moxarulni viqnebiT, Tu SevZlebT erTma-

neTTan viTanamSromloT qveynis sakeTildReod. sazru-

navi ki mravladaa.

...rCeba erTi gamosavali: unda SevZloT axalgazr-

debSi yovelive negatiurisa da uzneobisadmi imunite-

tis gamomuSaveba da maTTvis myari moraluri safuZvlis

- 57 -

Seqmna. adrec araerTgzis miTqvams, rom dRes, rogorc

arasdros, saWiroa kavSiri ojaxs, skolasa da eklesias

Soris. vfiqrob, xelisufleba TviTon unda iyos amiT

dainteresebuli, radgan, procesebi Tu ase ganviTarda,

safrTxe, upirveles yovlisa, ojaxs da saxelmwifos emu-

qreba.

...gana ar aris dro seriozulad dafiqrdes xelisu-

flebac, eklesiaca da inteligenciac qveyanaSi danaSau-

lebebisa da TviTmkvlelobaTa ricxvis katastrofuli

zrdis mizezebze? Cven valdebulni varT vizrunoT eris

momavalze. vfiqrob, saxelmwifosa da eklesias Soris da-

debuli sakonstitucio SeTanxmeba unda iqces qveynis-

Tvis sasargeblo erToblivi muSaobis safuZvlad, unda

droulad moxdes am mniSvnelovani dokumentis realize-

ba cxovrebaSi, Tuki gvsurs avaSenoT ganviTarebuli de-

mokratiuli saxelmwifo, zneobrivi safuZvlebiT.~

qristes Soba

Tbilisi, 2002/2003

saSobao epistoleni

- 58 -

rwmena da codna

`movuwodeb Cvens axalgazrdebs analitikuri, fi-

losofiuri, Rrma azrovnebisaken. „saerTod filosofia

iswrafis, sazogadoebis ganviTarebis sxvadasxva etapze

Searigos goneba, grZnoba da nebeloba zneobrivi msofl-

mxedvelobis kriteriumebis gamomuSavebis mizniT“ (n.

groti), es ki Sobs axal ideebs, romelTac CvenTvis ucnob

kiTxvebamde mivyavarT. Rrma analizisa da Ziebis survi-

li ki RmerTis Secnobis did SesaZleblobas iZleva. maS,

„eZiebdeT da hpovoT, irekdiT da gangeRoT Tqven“ (mT.

7,7).~

qristes Soba

Tbilisi, 2003-2004

- 59 -

`saerTod, mecnierebasa da ganaTlebas qveynis gan-

viTarebisaTvis gadamwyveti mniSvneloba aqvs, radgan

swavlis procesSi xdeba momavali Taobis formireba pi-

rovnebebad. amitomac skola da, zogadad, saswavlebeli

marto codnas ki ar unda aZlevdes mozards, aramed man

unda aRzardos igi da Tavisi qveynis Rirseul moqalaqed

Camoayalibos. am saqmeSi metad didia ojaxisa da ekle-

siis roli. saswavlebeli, rogorc xalxis mier daqirave-

buli dawesebuleba, valdebulia, Tavisi saqmianoba sazo-

gadoebis interesebis Sesabamisad warmarTos da radga-

nac sazogadoebas faqtobrivad ojaxTa erToblioba da

eklesia (romlis wevria Cveni mosaxleobis absoluturi

umravlesoba) Seadgens, ganaTlebis sistema eklesiisa da

ojaxis tradiciul Rirebulebebs unda Seesabamebodes

(visac survili aqvs gansxvavebul garemoSi aRzardos

Svilebi, SeuZlia es kerZo saswavleblebSi ganaxorcie-

los). es aris swored imis sawindari, rom momavali Taoba

avaciloT Tundac iseT saSinel sens, rogoric narkoma-

nia da sxva mankierebania.~

qristes Soba

Tbilisi, 2007

saSobao epistoleni

- 60 -

rwmena da codna

- 61 -

sityvani

- 62 -

rwmena da codna

- 63 -

sityva, warmoTqmuli

intronizaciis aTi wlisTavTan dakavSirebiT

`gelaTis, iyalTosa da gremis akademiebis Semdeg

saqarTvelos eklesias mravali saukunis manZilze aRar

Rirsebia umaRlesi sasuliero saswavlebeli. Tu Cven

qarTul sasuliero mwerlobasa da RvTismetyvelebas ga-

davxedavT, vnaxavT, rom isini swored maSin idgnen ma-

Ral doneze, roca saqarTveloSi es umaRlesi sasuliero

saswavleblebi moqmedebdnen.~

25 dekemberi, 1987

sityvani

- 64 -

rwmena da codna

sityva, warmoTqmuli SoTa rusTavelis saxelobis

saxelmwifo akademiur TeatrSi gamarTuli

rusTavelis sazogadoebis damfuZnebel sxdomaze

`rac Seexeba eklesias, kargad mogexsenebaT, rom yo-

veli qarTveli moZRvari, sasuliero piri _ mwignobari

da ganaTlebuli pirovneba iyo, rasac samonastro cxo-

vrebis maRali done ganapirobebda. monastrebi ara marto

sulieri da asketuri moRvaweobis savaneebs warmoadgen-

da, aramed did mecnierulsa da kulturul centrebsac.

isic kargad mogexsenebaT, Tu warsulSi ra didi tradi-

ciebi arsebobda saqarTveloSi sasuliero ganaTlebisa.

didi mniSvneloba aqvs qarTuli kulturis gacnobas

ucxoelTaTvis. yvelam unda icodes, vin varT da ra wvli-

li SevitaneT msoflio saganZurSi. am mxriv bevri ramis

gakeTeba SeuZliaT ucxoel qarTvelologebs, maTTan

urTierToba ki mosagvarebelia. samwuxarod, es urTier-

Toba jerjerobiT TiTqosda TviTdinebasaa micemuli.

amas aRniSnavs yvela qarTvelologi, visTanac ki misau-

bria. isini gamoTqvamen gulistkivils, rom maTi muSaoba

arakoordinirebulia. Zalian xSiria SemTxveva, roca ori

mecnieri erTsa da imave Temaze muSaobs da amis Sesaxeb

arc erTma icis da arc meorem. amitom, vfiqrobT, Cvens

mecnierebaTa akademiasTan, an universitetTan unda Sei-

qmnas centri, romelic konsultacias gauwevs sazRvarga-

- 65 -

reT mcxovreb qarTuli kulturis sakiTxebiT daintere-

sebul pirebs, miscems saWiro Temebs dasamuSaveblad da

daainteresebs maT CvenTvis mniSvnelovani sakiTxebiT. es

aucilebelia, rogorc saerTo saqmisaTvis, ise erovnuli

TvalsazrisiT.

bolos, minda davloco rusTavelis sazogadoeba, dav-

loco sruliad saqarTvelo.~

19 marti, 1988

sityvani

- 66 -

rwmena da codna

sityva, warmoTqmuli Tbilisis sasuliero akademiis

gaxsnisadmi miZRvnil sxdomaze

`SemTxveviTi ar aris, rom daviT aRmaSenebelma umaR-

lesi saswavlebeli monasterTan daaarsa. asketizmi da

mecniereba, orive, rCeulTa xvedria da maTi Serwyma ide-

alur pirovnebaSi xdeboda. aseTi rCeulni mravlad hya-

vda saqarTvelos: petre iberi, efrem mcire, aToneli ma-

mani, ioane petriwi, arsen iyalToeli, miqael modrekili,

ioane minCxi... TviT daviT aRmaSenebeli da sxvani.

SemTxveviTi ar aris isic, rom gelaTis akademias uwo-

debdnen meore ierusalims da meore aTens. ierusalimiT

aRiniSneboda misi maRali sulieroba, xolo aTeniT _ ma-

Rali mecnieruli done.

gelaTis akademia iyo is centri, sadac ixveweboda da mu-

Savdeboda literaturul-filosofiuri azrovneba da termi-

nologia. aq iTargmneboda aramarto cnobil RvTismetyvelTa

da filosofosTa naSromebi, aramed antikuri filosofiis

rCeuli nimuSebic, iwereboda originaluri Sromebi.

rwmenis asamaRleblad gansakuTrebuli yuradReba

eqceoda logikisa da fsiqologiis swavlebas, ar cxre-

boda saRmrTo werilSi egzegetikuri muSaoba.

aseTi unda iyos Cveni gezic. amave dros, unda gavi-

TvaliswinoT is problemebi, romelic dRes dgas Cveni

erisa da kacobriobis winaSe. Tbilisis sasuliero akade-

mia unda iqces damakavSirebel xidad Tanamedrove mec-

nierebasa da RvTismetyvelebas Soris.

rogorc mogexsenebaT, am saukuneSi bevri cdilobda

rwmena da mecniereba gaeTiSa da daepirispirebina erTma-

neTisTvis.

- 67 -

gana SeiZleba mecniereba da rwmena daupirispirdes

erTmaneTs? isini xom adamianis SemoqmedebiTi azrovnebis

sruliad gansxvavebul sferoebs moicaven: erTi _ fizi-

kurs, meore _ suliers. maSasadame, isini ki ar ewinaaRm-

degebian, aramed avseben erTmaneTs.

mecniereba RvTisagan nakurTxia. igi adamianis, ro-

gorc RvTis xatebis miRwevaa. oRondac yovelnairad

unda vecadoT, rom mecnierul-teqnikuri revoluciis

am metad rTul dros swori mimarTuleba da gamoyeneba

mivceT adamianis gonebis nayofs, unda vecadoT, rom mec-

nierulma winsvlam xeli ar SeuSalos pirovnebis sulier

ganviTarebas.

me minda Cemi sityva davamTavro solomon brZenis

gamonaTqvamiT: `dasawyisi sibrZnisaY ars SiSi RmrTisa...

gulsa Sina saxierisa kacisasa ganisvenebs sibrZne~...

1 oqtomberi, 1988

sityvani

- 68 -

rwmena da codna

sityva, warmoTqmuli misi uwmidesobis,

serbeTis patriarqis pavles pativsacemad

gamarTul darbazobaze

`aRdgenil iqna gelaTis mecnierebaTa akademia, ro-

melmac eklesiis egidis qveS gaaerTiana mecnierebis ga-

moCenili moRvaweebi. akademiam miznad daisaxa mecniere-

bisa da RvTismetyvelebis daaxloeba da TanamSromloba.

vfiqrobT, swored es aris is gza, romelmac unda Seakav-

Siros Cveni eklesia da mecniereba, rwmena da codna.

gansakuTrebuli pasuxismgebloba akisria eklesiebs

Cveni axalgazrdobis sulieri da moraluri sijansaRis

saqmeSi. ganaTlebis moRvaweebTan erToblivad saWiroa

Seiqmnas specialuri aRmzrdelobiTi programebi, rom-

lebSic aisaxeba zneobisa da eTikis normebi da mniSvne-

loba marTlmadideblobisa Cvens cxovrebaSi. am saqmeSi

didi roli unda iTamaSos Cvenma masobrivi informaciis

saSualebebma, televiziam. procesi aseTi sasikeTo Zvre-

bisa Cvens sazogadoebaSi ukve dawyebulia.~

29 agvisto, 1996

- 69 -

eklesia mxolod gaerTianebisaTvis zrunavs

`RvTis madli rom mogecemaT, amis Semdeg ufals unda

sTxovoT, mogceT codna, risTvisac intensiuri mecadine-

obaa saWiro. aqve minda gavixseno erTi Cveni profesoris

sityvebi: sasuliero seminaria da akademia codnas ki ara,

gasaRebs aZlevso. ai, am gasaRebiT unda gaaRo mecnie-

rebis darbazi da Sexvide. saWiroa wignTan xangrZlivad

jdoma. saRmrTo wignebis garda, aucileblad unda vki-

TxulobdeT filosofiursa da anTropologiur Txzu-

lebebs, fsiqologias, logikasa da istorias. aucilebe-

lia wakiTxulis gansja, anu garCeva imisa, raa misaRebi da

ra dasagmobi. Cveni qalaqis maRaziebi da quCebSi gamota-

nili daxlebi dRes sxvadasxva wigniTaa savse, amitom Cven

TviTon unda SegveZlos gansja, romeli mogvcems maTgan

WeSmarit codnas da romeli ara.~

14 seqtemberi, 1991

sityvani

- 70 -

rwmena da codna

sityva, warmoTqmuli ganaTlebis saministroSi

`unda davloco is adamianebi, romelTac ekisrebaT

didi misia _ qarTuli enis, istoriisa da geografiis swa-

vleba araqarTul skolebSi. upirveles yovlisa, Cvenma

pedagogebma moswavleebs unda Seayvaron saqarTvelo da

sakuTari Tavi; roca moswavles uyvars maswavlebeli, igi

didi sixaruliT swavlobs mis sagans; aRsazrdelebma (da

maTma mSoblebma) unda gaiTavison, rom maTTvis aRniSnu-

li sagnebis codna aucilebelia, Tu momavalSi saxelmwi-

fos cxovrebaSi aqtiuri monawileobis miReba surT.

RmerTi giZRodeT da geweodeT; darwmunebuli var,

rom Tqveni moRvaweoba karg Sedegebs gamoiRebs.~

20 seqtemberi, 2004

- 71 -

sityva, warmoTqmuli mecnierebaTa akademiaSi

`Tqven kargad mogexsenebaT, rom saqarTvelos marTl-

madidebeli eklesia mudam xels uwyobda mecnierebis gan-

viTarebis process. CvenTan iyo da dResac aris saocari

tradicia, romelic jer kidev uwmidesi da unetaresi

kalistrates patriarqobis dros damkvidrda: mecniere-

bi, Cveni kulturis muSakebi ikribebodnen patriarqTan

xuTSabaTobiT da imarTeboda msjeloba ama Tu im sak-

iTxze. Cven vagrZelebT am tradicias. da moxaruli varT,

rom gvaqvs xSiri Sexvedrebi rogorc mecnierebTan, ise

sazogado moRvaweebsa da xelovnebis warmomadgenlebT-

anac.

erTma didma mecnierma brZana: Cvens winaSe ori didi

wignia _ biblia da mecniereba bunebis Sesaxebo. da Tu

vinme ityvis, rom isini ewinaaRmdegebian erTmaneTs, es

imas niSnavs, rom Tavad ver igebs an erTs, an meores.

urTierToba rwmenasa da codnas Soris erTi uZve-

lesi problemaTagania da igi jer kidev I-II saukuneebSi

ganixileboda. amis damadasturebelia Sroma klimenti

aleqsandrielisa, romelsac ewodeba „stromata“ anu

„xaliCebi“, sadac naTqvamia, rom orive, codnaca da rw-

menac, aucilebelia adamianisaTvis. es udidesi mecnieri

da filosofosi imis Sesaxebac msjelobs, Tu romelia

pirveladi da askvnis, rom pirveladi rwmenaa da codna

masze aris daSenebuli. bolos igi saocar daskvnas akeT-

ebs imis Taobaze, rom mxolod morwmune adamiani aris

mona RvTisa, xolo morwmune da Tanac ganaTlebuli,

megobaria RvTisa, rogorc amas Tavad saxareba gvaswav-

lis: ufali Cveni ieso qriste mociqulebs mimarTavs:

„megobarno Cemno; me ar giwodebT Tqven monas, aramed

sityvani

- 72 -

rwmena da codna

megobars, radgan Tqven ukve yvelaferi iciT, rac gad-

mogeciT“.

Tqven kargad mogexsenebaT, rom TiTqmis yoveli mon-

asteri saqarTveloSi ara marto sulieri moRvaweobis ad-

gili iyo, aramed didi mecnieruli centric, magaliTad,

iverTa monasteri aTonis mTaze, petriwoni da mravali

sxva. Cven gvinda, rom es tradicia aRdges, rac ar aris

advili. iciT, rogori mZime gza ganvlo eklesiam am 200

wlis manZilze, magram Cven yvelafers vakeTebT imisaTvis,

rom tradicia, romelic axasiaTebda qarTul eklesias, kv-

lav gacocxldes da Cveni urTierTobebi axal simaRleze

avides. swored am mizniT davaarseT sruliad saqarTvelos

kaTolikos-patriarqis fondi, romelic Cveni sulierebis,

mecnierebisa da kulturis aRorZinebasa da ganviTarebas

moemsaxureba. zogierTi Tqvengani ukve arCeulia sabWoSi,

romelic am fondis ganmgebeli iqneba.

...arsebobs gamoTqma: „me gexmarebi Sen imisaTvis, rom

Sen sakuTar Tavs daexmaro.“ Cveni muSaoba etapobrivi

unda iyos.

oriode dRis win Cvens radioSi batoni SoTa nadiraS-

vilis Zalian saintereso leqcias vusmendi, sadac ba-

toni SoTa saubrobda imaze, rom wina mTavrobebma ver

SemogvTavazes iseTi idea, romelsac xalxi gahyveboda da

mxars dauWerda. Cven am fondiT iseTi idea unda Sevqm-

naT, rom mTeli eri amogvidges mxarSi da amaSi Tqveni

daxmareba Zalian gvWirdeba.

...minda, mogaxsenoT kidev erTi ram: ramdenime wlis

win me gamovTqvi Tvalsazrisi saskolo programaSi Rrma

- 73 -

azrovnebis, ganyenebuli Tu filosofiuri azrovnebis

kursis Setanis Taobaze. ra Tqma unda, masSi logikac

Sevidoda, anTropologiaca da filosofiac. SeiZleboda

am kurss dialogebis saxe miscemoda. igi xels Seuwyob-

da gonebis ganviTarebas. radgan rogorc Cvens fizikur

kunTebs sWirdeba varjiSi, aseve sWirdeba varjiSi Cvens

gonebasac.

Tqven kargad mogexsenebaT, rom qarTvelebi emociu-

ri xalxi varT da CvenSi gulisa da grZnobebis kultura

Warbobs. Cven jer vakeTebT da gakeTebuls gonebiT mx-

olod Semdeg vakontrolebT. piriqiT ki unda iyos, ga-

sakeTebeli saqme da gadasadgmeli nabiji, jer gonebiT

unda ganvsajoT da gaviazroT da Semdeg gavakeToT da

gadavdgaT. es Zalian seriozuli sakiTxia. Tu Cven Sevi-

tanT saSualo skolaSi aseT sagans, maSin saSualo skolis

damTavrebisas gveyoleba moazrovne adamiani, romelic

im Secdomebs, romlebsac dRes uSvebs axalgazrda, aRar

dauSvebs. vfiqrob, aseTi kursis Seqmna am fondis erT-

erTi mizanic iqneba da mis ganxorcielebaSi ganaTlebis

ministric dagvexmareba. bevria iseTi sakiTxi, romelic

gadadebas ar iTmens da gadaWras axlave moiTxovs. ma-

galiTad, Tqven kargad mogexsenebaT, rom milionze meti

axalgazrda gasulia ucxoeTSi, zogi maTgani dabrunde-

ba, zogi, albaT, _ ara. rogor davexmaroT, rom maT ar

daiviwyon mSobliuri ena da ar moswydnen TavianT fes-

vebs? Cven amazec unda vifiqroT .

ase rom, es fondi Zalian mniSvnelovan rols Seas-

rulebs da Tqveni daxmareba Zalian gvWirdeba. kidev

erTxel madlobas mogaxsenebT yuradRebisaTvis.~

6 Tebervali, 2005

sityvani

- 74 -

rwmena da codna

`Sesrulda 15 weli, rac mkiTxvelma gazeT `madlis~

pirveli nomeri miiRo da marTlac saswauli moxda,

`madlma~ madli moitana saqarTveloSi. am TxuTmeti wlis

ganmavlobaSi gazeTSi qveyndeboda bibliis komentarebi,

kulturis, erisa da eklesiis istoriis sakiTxebi, ekle-

siisa da inteligenciis urTierTobis amsaxveli werilebi

da interviuebi, statiebi Tavdadebul winaparTa da gamo-

Cenil pirovnebaTa Sesaxeb. `madli~ Cveni axalgazrdobis

maswavleblad da sayvarel gamocemad iqca.~

kaTolikos-patriarqis molocva

29. 05. 2005

- 75 -

sityva, warmoTqmuli saerTaSoriso

simpoziumis `qristianoba Cvens cxovrebaSi _

warsuli, awmyo, momavali~ gaxsnaze

`oriaTaswlovani istoria Cveni qveynisa naTlad mow-

mobs, rom Cveni kultura, arqiteqtura, mwerloba qris-

tianul sarwmunoebaze iyo dafuZnebuli. qristianoba

iyo is mTavari Zala, romelzec Sendeboda Cveni sulieri

Senoba. amasTan erTad, minda vTqva, rom saqarTveloSi

qristianoba da qristianuli rwmena mudam iyo dakav-

Sirebuli codnasa da mecnierebasTan. Cveni istoriidan

kargad viciT, rom yoveli monasteri, yoveli sulieri

savane ara marto sulieri moRvaweobis adgili, aramed

didi mecnieruli centric iyo.

...Cven dRes vcxovrobT mesame aTaswleulSi, metad

rTul periodSi, romelsac globalizaciis periods

uwodeben. xSirad arasworad ganmartaven imas, Tu ras ni-

Snavs globalizacia Cvens cxovrebaSi. upirveles yovli-

sa, unda iTqvas, rom igi mecnierebisa da teqnikis ganvi-

Tarebam gamoiwvia, da amdenad gardauvali procesia. Cven

mas ver SevaCerebT da arc aris saWiro. zogierTi glo-

balizaciaSi erTsaxovani sazogadoebis Seqmnas gulisx-

mobs, rac mcdari Sexedulebaa; sakacobrio faseulobam

ar unda daTrgunos da ar unda dafaros is erovnuli

da sulieri faseulobani, romelnic ama Tu im qveya-

nasa da xalxs gaaCnia. sxvaTa azriT, globalizacia _ es

aris hegemonia Zlieri qveynebisa, arc esaa swori; es rom

moxdes (da me vfiqrob, rom es arasdros moxdeba), kaco-

sityvani

- 76 -

rwmena da codna

brioba dakargavs kulturaTa im mravalsaxeobas, im did

erovnulsa da sulier faseulobebs, romelnic ama Tu

im erma saukuneebis ganmavlobaSi Seqmna. zogierTi glo-

balizacias kulturul Cernobilsac ki uwodebs, rac, ra

Tqma unda, aseve mcdaria. Cven realurad unda SevxedoT

am process da imis Sesaxeb unda vifiqroT, ra wvlili

SevitanoT masSi da rogor SevxvdeT am movlenebs.~

24 noemberi, 2005

- 77 -

sityva, warmoTqmuli saerTaSoriso

simpoziumis `qristianoba Cvens cxovrebaSi _

warsuli, awmyo, momavali~ daxurvis dRes

`TiTqmis yvelaferi, rac gakeTda musikaSi, litera-

turaSi, arqiteqturasa Tu mecnierebaSi _ damyarebuli

iyo da dResac emyareba qristianul sarwmunoebas. sa-

qarTvelo aris is qveyana, sadac saocrad iyo Serwymuli

codna da rwmena; Cven amis araerTi magaliTi gvaqvs.~

26 noemberi, 2005

sityvani

- 78 -

rwmena da codna

sityva, warmoTqmuli mecnierebaTa akademiaSi

`codnisa da rwmenis sakiTxi uZvelesi problemaa.

Tqven kargad mogexsenebaT, rom jer kidev pirvel sauku-

neebSi idga es sakiTxi da mas Zalian aqtiurad Seexo iseTi

cnobili mecnieri, rogoric iyo klimenti aleqsandrie-

li Tavis seriozul naSromSi „stromatebi“. misi azriT,

adamians aucileblad sWirdeba codnac da rwmenac, ma-

gram pirveladi mainc rwmenaa, anu rwmenaze unda iyos

aSenebuli codna da saerTod mecniereba. saocari daskv-

na gamoaqvs klimenti aleqsandriels. igi ambobs, rom Tu

adamiani mxolod morwmunea, igia monaa RvTisa, magram

Tuki is morwmunecaa da ganaTlebulic, maSin megobaria

RvTisa. es termini „megobari RvTisa“ saxarebidanaa aRe-

buli; ufali Cveni ieso qriste mimarTavs mociqulebs:

„megobarno Cemno“ da ganmartavs, rom monam ar icis, ras

fiqrobs da ras akeTebs batoni, xolo megobarma icis.~

24 ianvari, 2006

- 79 -

qadagebani

- 80 -

rwmena da codna

- 81 -

`aucileblad unda viSromoT da Cven-Cveni saqme vake-

ToT. dRes axalgazrdebis erTi nawili dausaqmebelia.

daamTavreben romelime saswavlebels da an samsaxurs ver

Souloben, an, ubralod, Sroma ar undaT. Cven gadavwyvi-

teT, rom sapatriarqosTan soflis meurneobis koleji

Seiqmnas, romelSic saSualo ganaTlebis mqone, 30 wlis

asakamde axalgazrdebi iswavlian. msurvelebma sabuTebi

sapatriarqos kancelariaSi unda Semoitanon. saswavle-

belSi Cairicxebian Rirseulebi, isini vinc gasaubrebas

gaivlian da gamocdebs Caabareben. Cven unda gvaxsovdes,

rom qarTveli kaci mudam mSromeli iyo. samwuxarod,

am bolo aTwleulebis ganmavlobaSi man Sromis unari,

ufro sworad, Sromis survili dakarga, maSin roca miwas-

Tan da bunebasTan mudam gansakuTrebuli siaxlove hqon-

da. saerTod, buneba adamians ara mxolod asazrdoebs,

aramed kurnavs kidevac. masTan siaxlovisas sicocxlis

wyurvili Zlierdeba da axali ideebi ibadeba. Cveni saswa-

vlebeli Zalian seriozuli iqneba; studenti, romelic

leqciebs umizezod ramdenjerme gaacdens, gairicxeba,

radgan kolejSi mxolod iman unda iswavlos, romelic am

saqmes seriozulad moekideba. sapatriarqos miwis didi

nakveTebi aqvs. ase rom, specialistebs, romlebic ko-

lejs daamTavreben, Cven TviTonve davasaqmebT. saswav-

lebeli mravalprofiliani iqneba: gamwvaneba, ekologia,

samkurnalo mcenareebis gamravleba-gamoyeneba da sxv.

kolejSi mxolod im axalgazrdebs miviRebT, romelnic

arc arsad swavloben da arc arsad muSaoben, radgan ra-

qadagebani

- 82 -

rwmena da codna

mdenime adgilas paralelurad swavla da muSaoba imas

niSnavs, rom arsad arafers gaakeTeben. studentebs sti-

pendia daeniSnebaT, ase rom, puris fuli eqnebaT. es kar-

gi wamowyeba SemdegSi SeiZleba dagvirgvindes da koleji

umaRles saswavleblad gadaiqces. axalgazrdebs Cven mar-

to fermerobas ki ar SevaswavliT, aramed locvasac da

saxarebis kiTxvasac, raTa ufalTanac da eklesiasTanac

ufro axlos iyvnen; sikeTes, siyvarulsa da erTmaneTis

patiebas vaswavliT, rac ase sWirdeba dRes saqarTvelos

da rac Cvens ers ixsnis. Cvens qveyanas mxolod rwmena,

locva da Sroma gadaarCens.~

sioni, 16 seqtemberi,

2001

- 83 -

`me vfiqrob, rom amqveynad sakuTari adgilis migne-

ba TviT pirovnebazea damokidebuli. axalgazrdam pro-

fesiad is unda airCios, ris gakeTebac yvelaze metad

uyvars, moswons da exerxeba.~

sioni, 17 Tebervali, 2002

qadagebani

- 84 -

rwmena da codna

`kidev erTxel minda SegaxsenoT, rom unda davicvaT

Cveni erovnuli da sulieri saunje, Cveni kulturuli

memkvidreoba, romelic aseve Cveni udidesi saunjea da

romliTac amayobs ara marto qarTveli kaci, aramed mas

kacobriobac Tavisad miiCnevs. Cven yvelaferi unda ga-

vakeToT, raTa es saunje SevinarCunoT da ara marto Se-

vinarCunoT, aramed gavaZlieroT da gavamravloT kidec.

ra Tqma unda, es sulac ar niSnavs sxva kulturaTa ua-

ryofas. maTgan unda SeviTvisoT is, rac CvenTvis sasar-

gebloa, rac sasargebloa adamianis sulieri ganviTare-

bisTvis, misi sulis cxonebisaTvis, xolo rac ar aris

misaRebi, is unda uarvyoT. dae, amis garCevis unari gvi-

boZos RmerTma!~

sioni, 2 noemberi, 2003

- 85 -

`...qarTveli kaci unda gaufrTxildes erovnul fa-

seulobebs _ mamuls, enas, sarwmunoebas, Cvens istorias,

kulturas, mwerlobas, musikas _ yovelive erovnuls. da

kidev, rac mniSvnelovania _ es aris qristianuli menta-

liteti, marTlmadidebluri azrovneba. ai, es ori Zala _

WeSmariti rwmena da Cveni didebuli kultura _ gadaar-

Cens saqarTvelos.~

qadageba yovladwminda RvTismSoblis

taZrad miyvanebis dResaswaulze

sioni, 4 dekemberi, 2003

qadagebani

- 86 -

rwmena da codna

`Cveni mizani mudam iyo da aris sulieri, zneobri-

vi da kulturuli faseulobebis dacva, maTi SenarCune-

ba. Tqven iciT, axla rTuli periodia integraciisa da

globalizaciisa. msoflioSi metad rTuli da Seuqceva-

di procesebi mimdinareobs. am dros erma unda gadaar-

Cinos Tavisi sulieri faseulobani. magram faqtia, SeuZ-

lebelia, rom SeaCero umsgavso satelevizio gadacemebi,

romelic am bolo dros ase gaxSirda eTerSi. saqarTve-

loSi jer kidev SeiZleba, sTxovo da viRacas gaagebino,

ra aris keTili da ra boroti, magram ucxoeTs amas ver

auxsni. amitom, Cvenma xalxma unda gamoimuSavos garkveu-

li imuniteti, SeiZinos sulieri Zala, ra Tqma unda, WeS-

mariti sarwmunoebis niadagze. am imunitetis wyalobiT,

codvam da borotebam ver unda daipyros adamianis gone-

ba da guli. me araerTxel miTqvams TqvenTvis, Tu rogor

aRwevs sulSi boroteba: adamianSi jer igi Tvalidan Se-

dis, Semdeg gonebaSi adis, mere gulamde aRwevs, bolos

ki mTels sxeuls moicavs. am dros ukve Znelia masTan

brZola. magram roca adamians aqvs sulieri Zala, su-

lieri imuniteti, SeuZlia gaumklavdes codvas, radgan

Zala Seswevs sulieri barieri aRmarTos da codva Tavis

gonebasa da gulSi aRar SeuSvas.

...kidev erTxel minda giTxraT, rom fsevdokultura

daubrkoleblad Semodis CvenTan, rac metad saSiSia. me

imis Tqma ki ar msurs, rom Cven Zalian kargebi da sxvebze

ukeTesebi varT, aramed imisi, rom sikeTis borotebisgan

garCevis unari unda gvqondes.

- 87 -

araerTxel miTqvams TqvenTvis erTi iaponeli poetis

SesaniSnavi patara leqsi: „movida gazafxuli da ayvavda

alubali, magram movida Tovli da me veRar varCev, sad

aris yvavili da sad _ Tovli~. es adamianebzea naTqva-

mi. dRes adamianebs uWirT garCeva keTilisa da boroti-

sa; zogjer ver xedaven, sad aris kultura da sad fse-

vdokultura, romelic warwymedeli da damRupvelia.~

qadageba iliaobis dResaswaulze

sioni, 2 agvisto, 2004

qadagebani

- 88 -

rwmena da codna

`Cven vcxovrobT rTul dros, roca sxvadasxva lo-

zungi vrceldeba sazogadoebaSi da didad abnevs xalxs.

xSirad sibrZnesa, kulturasa da sikeTesTan erTad Semo-

dis crukultura, Semodis iseTi ram, romelsac ziani

moaqvs adamianisa da sazogadoebisTvis.

...dRes saqarTvelos eklesia yvelafers akeTebs imi-

saTvis, rom daicvas Cveni sulieri, erovnuli da zneob-

rivi faseulobani. es ar aris ioli saqme. radgan arcTu

ise cotani arian isini, romelTac yalbi faseulobani Se-

moaqvT.~

qadageba mTavarangelozobis dResaswaulze

sioni, 21 noemberi, 2004

- 89 -

`Cven, agreTve, didi yuradReba unda mivaqcioT qarTul

xelovnebas da qarTul kulturas. qarTuli kultura gva-

mTlianebs, igi Cveni enacaa, Cveni mamulic, sagaloblebic,

arqiteqturac, mxatvrobac, xatwerac, anu yvelaferi, rac

qarTvelma kacma Seqmna. saocaria, am patara erma udidesi

kulturuli sa unje daagrova da msoflio saganZurSi Sei-

tana, maSin, roca zogierTma Cvenze didma qveyanam, Cvenze

bevrad mravalricxovanma erma es ver SeZlo. es imas niSnavs,

rom Semoqmedebis Zalas da unars ufali gvaZlevs.

qarTvelma aucileblad unda Seicnos, risi niWi misca

mas ufalma, da Tavisi adgili ipovos.

saWiroa, Seiqmnas kulturis Tu xelovnebis centri,

sadac momavali Taoba, Cveni axalgazrdoba sulierad

aRizrdeba. saqarTvelos patriarqi var da mec ar vici

bolomde, risi patroni varT. dRes eqsponatTagan zogi

ucxoeTSia gatanili, zogic xelovnebis muzeumis sacaveb-

Sia Caketili. xelovnebis muzeumSi arsebul eqsponatTa

mxolod mesamedia gamofenili, danarCeni saunje ki aT-

euli wlebis ganmavlobaSi sawyobebSi inaxeba da maT ve-

ravin naxulobs. axalgazrdobas unda hqondes saSualeba

icodes, risi patronebi varT. is axalgazrda, romelic am

xelovnebas iswavlis da amasTan, marTlmadidebeli rwme-

niT aRizrdeba, _ verc narkomani gaxdeba, verc qurdi,

verc avazaki da verc sxva raime cudis Camdeni.~

wminda samebis lavra

28 noemberi, 2004

qadagebani

- 90 -

rwmena da codna

`saerTod minda vTqva, rom dRes mecnierebs da mec-

nierebas gansakuTrebuli yuradRebis miqceva sWirdeba,

radgan gansakuTrebiT uWirT. saqarTvelos eklesia qeds

ixris Cveni mecnierebis winaSe da didad afasebs maT Sro-

mas. minda vTqva, rom komunisturi reJimis dros, Cveni

mecnierebi da inteligencia fasdaudebel Rvawls eweod-

nen saqarTvelosaTvis, Cveni erovnuli da sulieri fa-

seulobebis gadarCenisaTvis.

Tqven albaT gsmeniaT, uwmidessa da unetares ka-

listrate cincaZesTan xuTSabaTobiT mecnierebi stum-

robdnen da saWirboroto sakiTxebze erTad msjelobdnen.

maT samSoblos siyvaruli aerTianebdaT.~

sioni, 16 ianvari, 2005

- 91 -

`akademiaSi Sexvedraze erTi mecnieris naTqvami gavix-

sene. igi ambobs: Cvens winaSe ori didi wignia _ biblia da

buneba, sabunebismetyvelo mecnierebebiTurT. vinc ambobs,

rom es ori wigni erTmaneTs ewinaaRmdegeba, igi maT an swo-

rad ver kiTxulobs, an romelime maTgans ver igebs; piriqiT,

mecniereba da sarwmunoeba erTmaneTs avseben. dRes dadga

swored is Jami, roca Cven erTad unda viyoT.~

wminda samebis lavra

13 Tebervali, 2005

qadagebani

- 92 -

rwmena da codna

`Tu axalgazrda sulierad mtkice ar aris da erov-

nul sa fuZvelze myarad ar dgas, advili SesaZlebelia,

gadagvarebis safrTxis winaSe aRmoCndes: daiviwyos Cveni

kultura, Cveni istoria, Cveni faseulobani, mSobliuri

ena da samwuxaro Sedegi miviRoT.~

wminda samebis lavra

2 oqtomberi, 2005

- 93 -

`Cven vcxovrobT droSi, romelsac ewodeba globali-

zaciis periodi; Cven vcxovrobT im dros, roca sxva qvey-

nebidan saqarTveloSi iWreba kultura da masTan erTad _

fsevdokulturac. Cven unda gvqondes iseTi maRali inte-

leqti, iseTi safuZvliani codna da ganaTleba (ara marto

codna, aramed ganaTlebac, _ naTeli unda su fevdes Cvens

gulsa da gonebaSi!), rom gavarCioT, sad aris ku ltura da

sad fsevdokultura; amisaTvis varT dRes mowodebulni.

saqarTvelos eklesia mudam axlos iyo mecnierebasTan

da mudam icavda da xels uwyobda mis ganviTarebas. rwmeni-

sa da codnis urTierTdamokidebuleba uZvelesi sakiTxia;

qristiani moazrovneni jer kidev I-II saukuneebSi msjelo-

bdnen amis Taobaze. iseTi didi filosofosi da mecnieri,

rogoric klimenti aleqsandrieli iyo, dawvrilebiT ga-

nixilavs am sakiTxs da ambobs, rom adamianisaTvis orive

aucilebelia: codnac da rwmenac. misi daskvniT, mxolod

morwmune aris mona RvTisa, xolo morwmune da amave dros

mcodne da ganaTlebuli adamiani megobaria uflisa. swo-

red am srulyofis kibeze unda avmaRldeT.

macxovari ambobs: „iyaviT srul, viTarca mamaY Tqveni ze-

caTai srul ars”. adamiani verasodes gaxdeba iseTi srulyo-

fili, rogorc mamazecieria. magram es aris miTiTeba imaze,

rom adamianis ganviTarebas, srulyofas ar aqvs dasasruli _

codnis miRebaSi iqneba es, Tu sulier cxovrebaSi. adamiani,

romelic srulyofis kibeze maRla adis, svlas sasufevel-

Sic agrZelebs; xolo adamiani, romelic amqveynad sulierad

ecema, is dacemas imqveyanadac gaagrZelebs.~

qadageba sveticxovlobis dResaswaulze

sveticxoveli, 14 oqtomberi, 2005

qadagebani

- 94 -

rwmena da codna

`...unda davicvaT Cveni erovnuli faseulobani, Cveni

kultura da mecniereba. Cveni universiteti wminda mefe

daviT aRmaSeneblis xsenebis dRes SemTxveviT ar ukur-

TxebiaT; arc isaa SemTxeviTi, rom dRes Cvens wirvas pro-

fesor-maswavleblebi eswrebian; RmerTma dalocos Cveni

mecnierebi.

minda aRvniSno, rom bolo ori saukunis ganmavlo-

baSi, roca saqarTvelom politikuri damoukidebloba

dakarga, da qarTulma eklesiam avtokefalia, misi mova-

leoba _ sulieri winamZRvroba erisa, qarTvelma mecnie-

rebma itvirTes. Cven Tavs vixriT Tqvensa da aw ukve gar-

dacvlil mecnierTa winaSe. didia Tqveni Rvawli; saqar-

Tvelo warmoudgenelia mecnierebis gareSe, Cveni didi

saxelovani moRvaweebisa.

me araerTxel miTqvams TqvenTvis da axlac vambob:

saqarTvelos samociqulo eklesia mudam Tqvens gverdiT

idga da ase iqneba momavalSic. eklesia mudam izrunebs

imisaTvis, rom Cvens mecnierebs momavali moRvaweobisa-

Tvis saTanado pirobebi Seeqmnas. me maqvs survili, rom

wmida samebis lavris teritoriaze aSendes patara sastu-

mro specialurad mecnierebisaTvis, raTa maT nebismier

dros SeeZloT mosvla da sulieri dasveneba am wmida sa-

vaneSi.

kidev erTxel gilocavT didebul dResaswauls. vfi-

qrob, rom rwmenasTan SeerTebuli codna da Cveni erov-

nuli faseulobani gadaarCens saqarTvelos. Zalian moxa-

- 95 -

ruli var, rom Cveni mecnierebi TandaTan uaxlovdebian

eklesias. mecnierebas didi da seriozuli Sedegebi eq-

neba im SemTxvevaSi, Tu mis gzas morwmune da sulierad

Zlieri adamianebi daadgebian. urwmuno adamianebi mec-

nierebaSi saSiSi Zalaa.~

qadageba daviTobis dResaswaulze

wminda samebis lavra, 8 Tebervali, 2006

qadagebani

- 96 -

rwmena da codna

...dRes Cven Cveni universitetisaTvis, Cveni suliere-

bisa da mecnierebis savanisaTvis vloculobT. Tbilisis

saxelmwifo universiteti unda iyos magaliTi ara marto

mecnierebisa da codnisa, aramed aseve maRali suliere-

bisa, sikeTisa, simSvidisa. universitetma unda uCvenos

magaliTi mTel saqarTvelos sikeTisa, Sendobisa, ur-

TierTmitevebisa. dRes universiteti mravali problemis

winaSe dgas da upirvelesad es problemebi konkretul

adamianebs exebaT. Cven gvesmis, rom erTsa da imave mdgo-Cven gvesmis, rom erTsa da imave mdgo-

mareobaSi arc pirovneba da Tundac arc universiteti

ar unda rCebodes da igi mudmivad unda viTardebodes.

SesaniSnavad Tqva ufalma: iyaviT srulyofilni, viTarca

mama Tqveni zecieri srulyofil ars. cxadia, es imas ar

niSnavs, rom adamiani odesme mamazeciers miswvdeba; es

mowodeba ubralod imaze migviTiTebs, rom adamians mud-

mivi da dausrulebeli ganviTareba axasiaTebs; igive unda

axasiaTebdes nebismier sazogadoebasac. universitetis

ganviTareba im dRidan daiwyo, roca igi Cvenma didma win-

aprebma daarses da sruliad saqarTvelos kaTolikos-

patriarqma akurTxa. universitetis damaarseblebs, iv.

javaxiSvils, k. kekeliZesa da sxvebs, me mamebs vuwodeb.

maT kargad axsovdaT daviT aRmaSeneblis sityvebi, rom-

lebic man gelaTis akademiis daarsebisas warmoTqva: ge-

laTis akademia Tavisi didi mecnierebiT meore aTina

unda gaxdes, xolo didi sulierebiT axali ierusalimio.

CemTvis gasagebia ganaTlebis saministros da reqtoris

survili, rom universiteti ufro Zlieri gaxdes, ufro

maRal dones miaRwios akademiurobis da SeiZleba sul-

ierebis TvalsazrisiTac, magram isic unda gvaxsovdes,

rom mTavari Zala universitetisa Cveni saTayvanebeli da

- 97 -

pativcemuli profesor-maswavleblebia. upirveles yov-

lisa, isini adamianebi arian, romelTa ukanac dganan maTi

ojaxebi _ Svilebi da SviliSvilebi; aseve unda gaviTval-

iswinoT is didi damsaxurebac, romelic maT Cveni erisa

da eklesiis, Cveni qveynisa da msoflio mecnierebis wi-

naSe miuZRviT.

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da

unetaresis kalistrates dros, maSin, roca eklesiac

idevneboda da mecnierebac, qarTveli mecnierebi kaTo-

likos-patriarqTan Sexvedras mainc axerxebdnen. isini

xuTSabaTobiT stumrobdnen uwmidessa da unetaress da

masTan mecnierulsa Tu sulier sakiTxebze saubrobdnen.

es xuTSabaTobebi SemdegSic gagrZelda. CemTan modiodnen

profesor-maswavleblebi da Semdeg im sakiTxebze, romle-

bzec Cven gvqonda saubari, leqciebze studentebs esau-

brebodnen. yovelive es imaze metyvelebs, rom miuxedavad

xelisuflebis mcdelobisa, daeyo Cveni xalxi, qarTvel

ers mainc erTi suli da erTi suliskveTeba hqonda. unda

gvaxsovdes, rom istoriuladac da dResac erTaderTi

Zala, romelic Cvens ers amTlianebs, saqarTvelos ek-

lesiaa.vcdilobT, rom Cvens xalxSi erTsulovneba sufe-

vdes. yvelas unda axsovdes, rom Tanamdeboba droebiTia,

da rom uflis winaSe yvelafrisaTvis pasuxi unda vagoT,

pasuxi unda gavceT RmerTs, Cvens ersa da winaprebs yo-

veli Cveni saqmisTvis.~

wminda samebis lavra,

25 ivnisi, 2006

qadagebani

- 98 -

rwmena da codna