MARGE PIERCYAmerikalı şair ve yazar Marge Piercy Yahudi bir anne ve Galli bir babanın kızı olarak 1936’da, Detroit’in işçi sınıfı mahallelerinden birinde doğdu. Burslu öğrenci olarak Michigan Üniversitesi’ne devam ettikten sonra Chicago’daki Nortwestern Üniversitesi’nde yüksek lisansını tamamladı. Kendisi gibi yazar olan kocası Ira Wood’la birlikte Wellfeet’te oturmaktadır. Piercy okul yıllarında radikal bir gençlik örgütü olan Demokratik Öğrenci Derneği’ne katılarak başladığı aktif siyasal yaşamını daha sonra Kadın Hareketi, Yeni Sol ve silahsızlanma hareketlerinde de yer alarak sürdürdü.Piercy daha çok, kişisel potansiyellerini gerçekleştirmek için ken-dilerini sınırlayan toplumsal rollerden kaçmaya uğraşan bireyler üzerinde odaklanan yapıtlar yazmış önde gelen feminist yazar-lardan biridir. Gündelik konuşma diline yaslanan ve polemik bir içerik taşıyan şiirlerinde zengin bir imge dağarcığı kullanarak cin-siyetçilik, kapitalizm ve doğa kirliliğini şiddetle eleştirir. Piercy’nin yine bu kaygıları içeren romanları Amerikan toplumunun bir kenara iterek marjinalliğe mahkûm ettiği lezbiyenler, işçi sınıfı kökenli Yahudiler, Latin Amerika ve Afrika kökenli göçmenler gibi çeşitli azınlıklardan bireyler üzerinde yoğunlaşır. Piercy’nin sefaleti betimleme biçimi genellikle acımasız denecek ölçüde ger-çekçidir; ama yine de yapıtlarında siyasal eylemlerle ifade edilen kolektif iradenin gücüne iyimser bir gözle bakar.Piercy’nin ilk şiir kitapları gibi ilk romanları da açıkça siyasal bir içerik taşır; bu romanların karakterleri genellikle ırkçılık, cinsiyetçilik ve militarizme kurban düşmüş kişilerdir. Bilimkurgu alanındaki ilk denemesi olan Dance the Eagle to Sleep (1971; Kartalı Dansla Uyut) bir anti-ütopyadır. Bir feminist roman denemesi olan Small Changes’de (1973; Küçük Değişimler, Çev. İrem Sağlamer, Ayrıntı Yay., 1988) iki kadın evliliğe ve çekirdek ailedeki erkek egemenliğine karşı çıkarlar.Piercy’nin en beğenilen romanı olan Zamanın Kıyısındaki Kadın, birçok üniversitede yeni kurulan Kadın konulu kürsülerde ders kitabı olarak okutulmuştur. Yazarın en çok otobiyografik öğeler içeren Braided Lives (1982; Örülmüş Yaşamlar) adlı romanında kahramanın yazar olma mücadelesi anlatılır.DİĞER YAPITLARI: Going Down Fast (1969; Hızlı İniş), The High Cost of Living (1978; Yaşam Pahası), Vida (1980), Fly Away Home (1984; Yuvadan Uçmak), Gone to Soldiers (1987; Askere Gidiş) ve Summer People (1989; Yaz İnsanları) yazarın diğer romanlarıdır. Şiirlerini topladığı birçok kitabından yapılan bir seçme Circles on The Water (1982; Sudaki Halkalar) başlığı altında yayımlanmıştır.

Ayrıntı: 44Edebiyat Dizisi: 16

Zamanın Kıyısındaki KadınMarge Piercy

Kitabın Özgün AdıWoman on the Edge of Time

İngilizce'den ÇevirenFüsun Tülek

Yayıma HazırlayanTuncay Birkan

Son OkumaMehmet Celep

The Women’s Press/1987basımından çevrilmiştir.

Bu kitabın Türkçe yayım haklarıAyrıntı Yayınları’na aittir.

Kapak İllüstrasyonuDiana Ong / SuperStock

Getty Images Turkey

Kapak TasarımıArslan Kahraman

Kapak DüzeniGökçe Alper

DizgiEsin Tapan Yetiş

BaskıKayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti

Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No: 244 Topkapı/İst.Tel.: (0212) 612 31 85Sertifika No.: 12156

Birinci Basım 1992İkinci Basım 2012Baskı Adedi 2000

ISBN 978-975-539-009-3Sertifika No: 10704

AYRINTI YAYINLARIHobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Cağaloğlu – İstanbul

Tel.: (0212) 512 15 00 Fax: (0212) 512 15 11www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr

Marge PiercyZamanın Kıyısındaki Kadın

E D E B İ Y A T D İ Z İ S İGÜNDELİK MUTLULUĞA ALIŞMA/Anja Meulenbelt Ë MURPHY/Samuel Beckett Ë MASAL MASAL İÇİNDE/Khimaira/John Barth Ë ZEN VE MOTOSİKLET BAKIM SANATI/Robert M. Pirsig Ë PARFÜMÜN DANSI/Tom Robbins Ë SINIRSIZ RÜYALAR DİYARI/J. G. Ballard Ë FRANSIZ TEĞMENİN KADINI/John Fowles Ë BEYAZ OTEL/D.M. Thomas Ë MYRA/Gore Vidal Ë DALGALAR/Virginia Woolf Ë ATLANTİK ÖTESİ/Witold Gombrowicz Ë HAYRANLIK/Anja Meulenbelt Ë FERDYDURKE/Witold Gombrowicz Ë MELEKLER ZAMANI/Iris Murdoch Ë PAULINA 1880/Pierre Jean Jouve Ë EŞEKARISI FABRİKASI/Iain Banks Ë ROCK LANETİ/Iain Banks Ë KAYIP ZAMAN/Anja Meulenbelt Ë SENİ İÇİME GÖMDÜM/Andrew Jolly Ë BAŞTAN ÇIKARICININ GÜNLÜĞÜ/Søren Kierkegaard Ë KONFIDENZ/Ariel Dorfman Ë ALTIN DAMLA/Michel Tournier Ë BİR GARİP VAKA: MATMAZEL P./Brian O’Doherty Ë NIETZSCHE AĞLADIĞINDA/Irvin D. Yalom Ë KIZILAĞAÇLAR KRALI/Michel Tournier Ë AİLEDE BİR ÖLÜM/James Agee Ë KUTSAL BÖLGE/Carlos Fuentes Ë KALPSİZ AMANDA/Jurek Becker Ë 62-MAKET SETİ/Julio Cortázar Ë ÇARPIŞMA/J.G. Ballard Ë ÜÇLEME-Molloy-Malone Ölüyor-Adlandırılamayan/Samuel Beckett Ë DUR BİR MOLA VER/Tom Robbins Ë HIRSIZIN GÜNLÜĞÜ/Jean Genet Ë KÜÇÜK DEĞİŞİMLER/Marge Piercy Ë LILA/Robert M. Pirsig Ë ERGİNLİK YAŞI/Michel Leiris Ë AŞKSIZ İLİŞKİLER/Samuel Beckett Ë ESİRGEYEN GÖKYÜZÜ/Paul Bowles Ë YALANCI JAKOB/Jurek Becker Ë DİVAN/Irvin D. Yalom Ë PORNOGRAFİ/Witold Gombrowicz Ë MERCIER İLE CAMIER/Samuel Beckett Ë BİR ERKEĞE NASIL TECAVÜZ EDİLİR?/Märta Tikkanen Ë BENDENİZ VE MARCO POLO/Paul Griffiths Ë DOĞMAMIŞ KRİSTOF/Carlos Fuentes Ë RÜYA SAKİNLERİ/Iris Murdoch Ë HİÇ İÇİN METİNLER ve Uzun Öyküler/Samuel Beckett Ë DUYGU YOLCULUĞU/Laurence Sterne Ë BETTY BLUE/Philippe Djian Ë AĞAÇKAKAN/Tom Robbins Ë ANARŞİST/Tristan Hawkins Ë BAKAKAİ/Witold Gombrowicz Ë PORTNOY’UN FERYADI/Philip Roth Ë 101/2 BÖLÜMDE DÜNYA TARİHİ/Julian Barnes Ë SUNİ TENEFFÜS/Ricardo Piglia Ë MANŞ ÖTESİ/Julian Barnes Ë ADA/Aldous Huxley Ë GÜLÜN MUCİZESİ/Jean Genet Ë MÖSYÖ/Jean-Philippe Toussaint Ë ÇİÇEKLERİN MERYEM ANASI/Jean Genet Ë BAŞUCU OĞLANI/Alison Fell Ë YARATIK/John Fowles Ë SENİ SEVMİYORUM/Julian Barnes Ë ZENCİLER/Jean Genet Ë TÜNEL/Ernesto Sábato Ë KARA PRENS/Iris Murdoch Ë KARNINDAN KONUŞANIN ÖYKÜSÜ/Pauline Melville Ë TANRI’NIN AĞZINDAN EVRENİN HİKÂYESİ/Franco Ferrucci Ë HAYATIN VE AŞKIN YASALARI/Connie Palmen Ë KAHRAMANLAR VE MEZARLAR/Ernesto Sabato Ë KAYNAK VE ÇALI/Michel Tournier Ë CENNETE BİR KOŞU/J.G. Ballard Ë DİŞİ ADAM/Joanna Russ Ë FLAUBERT’İN PAPAĞANI/Julian Barnes Ë ALDATMA/Philip Roth Ë KOKAİN GECELERİ/J.G. Ballard Ë ACABA NASIL?/Samuel Beckett Ë MANTISSA/John Fowles Ë KOLEKSİYONCU/John Fowles Ë BENJAMIN: DAR GEÇİTTEKİ AYDIN/Jay Parini Ë METEORLAR/Michel Tournier Ë ARKADAŞLIK/Connie Palmen Ë AŞK VESAİRE/Julian Barnes Ë SİRİUS’TAN GELEN KURBAĞA/Tom Robbins Ë BAYAN GULLIVER CÜCELER ÜLKESİNDE/Alison Fell Ë GELECEKTEN ANILAR/William Morris Ë BENİMLE TANIŞMADAN ÖNCE/Julian Barnes Ë İNGİLTERE İNGİLTERE’YE KARŞI/Julian Barnes Ë İYİ İŞ/David Lodge Ë YİTİK RUHLAR IRMAĞI/Connie Palmen Ë TERAPİ/David Lodge Ë ÖLÜRKEN/Jim Crace Ë GÜZELLİK HIRSIZLARI/Pascal Bruckner Ë SÜPER KENT/J.G. Ballard Ë SISKA BACAKLAR/Tom Robbins Ë BETON ADA/J.G. Ballard Ë İLK AŞK, SON TÖRENLER/Ian McEwan Ë GILLES İLE JEANNE/Michel Tournier Ë BİR KOMÜNİSTLE EVLENDİM/Philip Roth Ë KIZILDERİLİNİN ŞARKISI/James Welc Ë SİNEMA MÜDAVİMİ/Walker Percy Ë KARANLIKLARIN EFENDİSİ/Ernesto Sabato Ë METROLAND/Julian Barnes Ë BİZİ NEDEN TERK ETTİN SAYIN BAŞKAN?/François Vigouroux Ë DÜŞÜNCE BALONLARI/David Lodge Ë MİLENYUM İNSANLARI/J.G. Ballard Ë MÜNECCİM KRALLAR/M. Tournier Ë BEYAZDAKİ KARA/Maggie Gee Ë KAYBOLUŞ/G. Perec Ë HINÇ AYLARI/P. Bruckner Ë LİMON MASASI/J. Barnes Ë BÜYÜCÜ/J. Fowles Ë GÜNDOĞUMUNA YOLCULUK/J. Barnes Ë OKLUKİRPİ/J. Barnes Ë FISKADORO/D. Johnson Ë HAYALETLERİN GÖÇÜ/P. Melville Ë ÖLEN HAYVAN/P. Roth Ë SICAK ÜLKELERDEN DÖNEN VAHŞİ SAKATLAR/Tom Robbins Ë PASTORAL AMERİKA/P. Roth Ë ABANOZ KULE/J. Fowles Ë ARTHUR VE GEORGE/J. Barnes Ë VAHŞET SERGİSİ/J. G. Ballard Ë VİLLA MEÇHUL/Tom Robbins Ë ASKER GRAMAFONU NASIL TAMİR EDER?/Sasa Stanisic Ë FARMAKON/Dirk Wittenborn Ë NE KADAR İLERİ GİDEBİLİRSİN/D. Lodge Ë GERİYE UÇAN YABAN ÖRDEKLERİ/T. Robbins Ë BİR SAHTEKÂR OLARAK HAYATIM/P. Carey Ë İNTERNETTE BALIK AVLAMAK/Nasreen AKHTAR Ë LANCELOT/Walker Percy Ë ÖLÜ BİR DİLDE AŞK/Lee Siegel Ë VAHŞİ İNSANLAR/Dirk Wittenborn Ë GÜNEŞİ DURDURACAĞIZ/F. Bouillot Ë SHYLOCK OPERASYONU/Philip Roth Ë KAYBEDENLERİN BELLEĞİ/Michel Ragon Ë SAVAŞ ARTIĞI/Ha Jin Ë YAZAR, YAZAR/D. Lodge Ë B, BİRA/Tom Robbins Ë EVE YÜZMEK/Rolf Lappert Ë HAFIZ DİVANI/Hafız-ı ŞiraziË KUZEYE GÖÇ MEVSİMİ/Tayeb Salih Ë OEGSTGEEST'E DÖNÜŞ/Jan Wolkers Ë TURİNGİN HEZEYANI/Edmunda Paz Soldán Ë KOVBOY KIZLAR DA HÜZÜNLENİR/Tom Robbins Ë NABIZ/Julian Barnes ËDANİEL MARTİN/John Fowles

Bu kitabı yazmam için çok yardım aldım; ama benim yaptıklarımdan ötürü bana yardım eden hiç kimse sorum-lu tutulmamalıdır. Michael Galen ve RT: A Journal of Radical Therapy’deki bütün herkese; Nancy Henley’ye; Phyllis Chesler’a; Michael Brown’a; Mary Waters ile Akıl Hastaları Özgürlük Cephesi’nin tüm diğer üyelerine; özel-likle Dr. Paul Lowinger’a; Jon Levine’a; Mary Lou Shields’e; Rosario Morales’e; zehirler konusunda bana yardımcı olan Harvard’dan Frank Mirer ile Hunter’dan Bernie Bulkin’e ve pek çok konuda bana bilgi verip bağlantılar kurmama yardımcı olan HEALTH-PAC ve Somerville Kadın Sağlığı Projesi’ndeki bütün insanlara çok teşekkür borçluyum.En çok, girmek istediğim yerlere beni gizlice sokmak için işlerini riske atan adlarını veremeyeceğim insanlara; dene-yimlerini hem içeride hem de dışarıda benimle paylaşan, akıl hastanelerinde halen kalmakta olan ya da eskiden kalmış kişilere şükran duyuyorum. Mattaiposett’e duydu-ğum ilgiyi tiye alırken desteklemekten de geri durmayan Old Rochester Bölge Lisesi öğrencilerine teşekkürler. Son olarak bir şeyleri anlamamı sağlamak için canı gönülden uğraşan, beni biraz kalın kafalı ve ağır zekâlı bulmakla birlikte her zaman en azından denediğimi söyleyen Mouth-of-Mattaiposett halkına teşekkür etmek istiyorum.

M.P.

KİTABIN DİLİ KONUSUNDA BİRKAÇ SÖZBütün bilimkurgu kitaplarında içinde yaşadığımız ya da tarihin belli bir döneminde

içinde yaşanıldığını duyduğumuz/okuduğumuz toplum biçimlerinden, hatta dünyadan farklı bir dünya betimlenir. Ama farklı bir dünya yaratmanın aynı zamanda, gerçekten farklı bir düşünce sistemi, yani farklı, yeni bir dil yaratmak olduğunun farkında olan ve bunu da sadece karakterlere ve nesnelere acayip isimler vermenin ötesinde, hakkıyla becerebilen bilimkurgu yazarlarının sayısı oldukça azdır. Örneğin, Ursula K. LeGuin’in Mülksüzler’i bu ender kitaplardan biridir. Marge Piercy’nin Zamanın Kıyısındaki Kadın’ı da böyle bir kitap. Artık bu türün klasiği olarak kabul edilen bu iki kitabın ortak özelliklerin-den biri de ütopik/siyasal tavırlarını dil konusunda da sürdürmeleri.

Dilin siyasallığının farkında olan Marge Piercy, tasarladığı ütopik toplumun dilinden ilk önce cinsiyetçiliği sürgün etmiş. Roland Barthes, sıfatlar Dil’in İdeoloji’ye açılan kapı-larıdır demişti. Ama feministler Batı dillerinde zamirlerin de İdeoloji’ye açılan pencereler olduğunu ve bu ikisinin birlikte fena halde cereyan yaptığını gösterdiler: Soyut bir insanın eylemleri anlatılırken her zaman eril 'he/his' zamirleri kullanılmasının, ‘insan’ anlamına gelen 'man' sözcüğünün aynı zamanda 'erkek' anlamına gelmesinin rastlantı olmadığına dikkat çektiler; epeydir İngilizce metinlerde insan denmek istendiği zaman ‘men and women’ (bu arada, çevirmen arkadaşlara bir hatırlatma: Türkçe'de ‘kadınlar ve erkekler’ yerine ‘insanlar’ diyebilme rahatlığımız var), zamir olarak da ‘s/he’ ve ‘his/her’ kullanılıyor. Piercy buna rağbet etmemiş; zamir olarak ‘kişi’ anlamına gelen ‘person’ı, iyelik zamiri olarak da ‘per’ kısaltmasını kullanmış, ütopik toplumunda kadınlar, erkekler yok, ‘kişiler’ var, hatta hayvanlar için bile aynı şey geçerli.

Şimdi, kitabın dil konusundaki en temel tavrı Türkçe'de ister istemez kayboluyor. Bizim zamirlerimiz cinsiyet bakımından zaten nötr olduğu için müdahale etmemizin anlamı kalmıyor. Ancak ara ara ‘kişi’ sözcüğünü kullanarak Piercy’nin radikal tutumunu anımsatmayı yeğledik.

Bu arada şunu da belirtmemiz gerekiyor. Piercy zaman zaman bastıramadığı şairlik dürtüsü yüzünden, zaman zaman da didaktikliğe varan feminizminin yönlendirmesiyle dili zorluyor. Okur bazen dilin 'takırdadığını' hissedecektir, ancak bu takır tukurluk orijinal metinde de var.

Ayrıca, romanda Luciente’nin de belirttiği gibi sahip olduğumuz diller zihin süreç-lerinin ince nüanslarını ifade etmek için yeterli değil, yeni sözcüklere ihtiyaç var. Bu yüzden Piercy İngilizce'de yeni sözcükler icat etmiş: inknow, outknow, catcher, reck gibi. Biz de bunlara sırasıyla içbilme, dışbilme, alımlayıcı/yakalayıcı, bolgu gibi karşılıklar önerdik.

Son olarak yeni bir toplum biraz da yeni nesneler ve kurumlar demektir, bunlar için de yeni isimler uydurmak gerekti. Metin boyunca ‘brooder’: ‘çocuk üretimevi’, ‘floater’: ‘uçucu’, ‘Shaping’: ‘Biçimlendirme’ olarak karşılandı. Bir silah türü olan ‘jizer’ ve değişik bir giysi olan ‘flimsy’ye bizi tatmin edecek uygun karşılıklar bulamadığımız için olduğu gibi bıraktık. Affola.

Tuncay Birkan

1

Connie mutfak masasından kalktı ve yavaşça kapıya yürüdü. “Onu gördüm, yoksa görmedim mi, bu kez gerçekten delirmiş olmalı-

yım” diye düşündü.“Benim... Dolly!” Yeğeni dışarıda çığlık atıyordu. “Kapıyı aç! Hadi

çabuk!”“Bir dakika!” Connie sürgüyü açmaya çalıştı, sonra emniyet kilidi-

ni ve nihayet kapı ardına dek açıldı. Dolly yüzü kan içinde içeri dalıp yere düştü. Connie, yarasının ne durumda olduğunu görmek için Dolly’yi kavradı. “Ne oldu? Kim yaptı bunu?”

Dolly’nin patlamış dudağından kan sızıyordu. Ağzına eski kanla yer yer kahverengileşmiş bir kâğıt mendil bastırdı, şimdi taze kanla kızıllaşıyordu. Sol gözü şişmiş, kapanmıştı. “Geraldo dövdü.” Dolly,

7

8

Connie’nin kürklü mavi mantosunu çıkarmasına izin verdi ve üstüne sıkıca oturan pembe pantolonu içindeki geniş kalçalarını mutfak san-dalyesine yerleştirdi. O anda da çöküp ağlamaya başladı. Connie ne yapacağını bilemezcesine omuzlarını kavradı, elleri onun saten blu-zu üzerinde gezindi.

“Sandalye sıcak” dedi Dolly birkaç dakika sonra. “Bana bir mendil getirsene!”

Connie holdeki banyodan tuvalet kâğıdı getirdi –başka hiçbir şeyi yoktu– ve tekrar dikkatle kapıyı kilitledi. Sonra demliğe özel zamanlar için sakladığı Dominik kahvesinden katıp çaydanlığa kay-natmak için su koydu.

“Soğuk burası!” diye inledi Dolly.“Isıtırım.” Fırını ve ocağı yaktı. “Şimdi senin o hamam gibi evini

aratmayacak... Demek Geraldo dövdü seni?”Dolly ağzını kocaman açtı, soluk almaya çalışarak: “Hoo... hoo...”Olabildiğince nazik Dolly’nin kan içindeki ağzını açtı. İçi titredi.Dolly sıçradı. “Bir dişimi kırmış değil mi? Kahrolası pezevenk.

Dişim düşecek mi dersin?”“Sanıyorum biri kırık, diğeri de sallanıyor. Çok anlarım ya ben

de. Kalkmış dişçilik taslıyorum. Hâlâ kanıyor!”“O domuz herif, çıldırmış! Beni mahvetmek istiyor. Connie, kapı-

yı niye o kadar geç açtın? Koridorda avazım çıktığı kadar bağırıyor-dum.”

“Beş dakika bile sürmedi...”“Bir sesler duyduğumu sandım. İçeride biri mi var?” Dolly diğer

odaya, yatak odasına baktı.“Kim olacak canım? TV açıktı.”“Çok ağrıyor. Bir ağrı kesici versene.”“Aspirin mi?” “Aah hadii. Çok ağrıyor!”“Çocuğum sana ne verebilirim?” Connie boş, her zaman boş olan

ellerini havaya kaldırdı.“Eyaletin sana verdiği o haplardan.”“Dur sana buz vereyim.” Dolly, onun Luciente ile konuştuğunu

duymuştu: Öyleyse vardı. Belki de Dolly, onu kendi kendine konu-

9

şurken duymuştu. Dolly sandalyenin sıcak olduğunu söylemişti. Ak-şam yemeği olan fasulye ve yumurtaların bulunduğu tabağın karşısındaki öteki sandalyede oturmuştu. Dolly acı çekerken şimdi bunları düşünmemeliydi. Hikâyesi inanılacak gibi değildi. Hayır, şimdi bunları düşünme! Buz küplerini bir mutfak havlusuna sarıp Dolly’ye getirdi. “O reçete bir yıl öncenindi.” Sakinleştirici kullan-mış olduğundan değildi. Çok az bir paraya ilaçları satmıştı, haftada bir kere bir parça domuz ya da tavuk eti, biraz sabun alabilmek için. İnsanların bilerek böyle bir zehri alabileceğine inanmak ona hep ina-nılmaz gelirdi ama El Barrio’da işportada her türlü hap bulunabilirdi. Hâlâ Bellevue’ya geri dönme belası söz konusuydu çünkü çıktığın-dan beri Dolly’nin yakınındaki bu yerde yaşıyordu ve dosyasında bir değişiklik yaptıramamıştı.

“Consuelo!” Dolly şiş yüzünü Connie’nin omzuna dayadı. “Her yerim ağrıyor! Korkuyorum. Karnımı çok kötü yumrukladı.”

“Niye onunla oturuyorsun? Ne işe yarıyor? Evde kızın varken niye bir de bu başbelası herifi çekiyorsun?”

Dolly ona, çocuk bakımı konusunda yaşamı boyunca söyleyebi-leceği her türlü söze karşılık gelebilecek alaycı bir bakış attı; ya da o öyle sandı. “Consuelo kendimi öyle kötü hissediyorum ki. Kendimi iğrenç hissediyorum. Yatmalıyım. Ah, eğer bu bebeği onun yüzün-den kaybedersem, onu öldürürüm!”

Yeğenine destek olup yatak odasına götürürken Luciente’nin hâlâ orada olabileceğini düşünüp bir an korktu, belki de umutlandı. Ama minicik odasında yalnızca sallanan yatağı, üzerinde çalar saatini koyduğu sandalyesi, giysi dolabı, kuru çiçeklerle dolu şarap şişesi, daha iyi günlerden kalma eski perdelerle doğru düzgün örtemediği havalandırma penceresi vardı. Dolly’yi bir bebekmişçesine nazikçe soydu; ama yeğeni daha fazla inleyerek sövüp saydı ve ağladı. Puan-lı saten bluz kan lekesi olmuş, uçları kesilip çıkarılmış siyah saten sutyeni kana bulanmıştı. Dolly giysileri, bedeni ve teni için ağlarken Connie, “Güzel sutyenini giydiğin zaman belli olmaz” diye avuttu onu. Şimdiden kadının kadife teninde, yumuşak kollarında ve köprü-cük kemiğinde çürükler belirmeye başlamıştı.

“Mira! Külodumda kan var mı? Bak bakalım oramı da kanatmış mı?”

10

“İnan bana orada kan yok. Hadi örtünün altına gir. Hey, Dolly bebek düşürmek o kadar kolay değil! Altı aylıkken dövseydi belki. Ama iki aylıkken bebek senden daha iyi korunur.” Çalar saati yere koyup yatağın yanında duran sandalyeye oturdu ve Dolly’nin gevşek elini tuttu. “Dinle, seni acile götürmeliyim. Met’e.”

“Beni hiçbir yere götürme. Çok acıyor.”“Ağrın için sana bir ilaç verebilirler. Bizi alacak boş bir taksi bula-

cağım. Yalnızca on beş blok ötede.”“Utanıyorum. ‘Ne oldu sana?’ ‘Oh, pezevengim dövdü.’ Sabah

dişçime gideceğim. Sabah ona götürürsün beni. Kanal’da Otera. Do-kuz buçukta onu ara ve beni hemen almasını söyle. Şimdi buzu yana-ğıma koy.”

“Dolly, Geraldo’nun buraya gelmeyeceğini nereden biliyorsun?”“Consuelo!” Dolly, adı uzun bir ağrı sızlanışı içinde söyledi. “Bana

iyi davran! Beni itip kakma! Canım acıyor, dinlenmek istiyorum. İyi davran ne olur. Bana biraz yerba ver, çantamda. Sigara paketinin al-tında.”

“Dolly! Yüzün böyle kan içindeyken ortalıkta dolanıp, çantana uyuşturucu koymayı düşünecek kadar deli misin sen; ya polisler ya-kalasaydı?”

“Çıkarken çantamı toparlayacak çok vaktim oldu! Hadi, ver şunu bana!”

El yordamıyla Dolly’nin büyük rugan çantasını bir başka kadının özel eşyalarına burnunu sokmaktan gelen bir beceriksizlikle karıştı-rıyordu ki; yukarı çıkan sert adımlar duydu. Acele eden adamlar. Dondu kaldı. Neden? Bütün gece apartmanın merdivenlerinde adamlar aşağı yukarı koşarlardı. Ama biliyordu.

Geraldo kapıyı yumrukladı. Sesini çıkarmadı. Yatak odasında Dolly feryat figan ağlamaya başladı.

Geraldo kapıya daha hızlı vurmaya başladı. “Aç kapıyı ihtiyar kancık! Aç yoksa kırarım. Kafanı patlatacağım. Hadi, aç şu boktan kapıyı!” Öyle hızlı tekmelemeye başladı ki tahta çatladı, ayrılmaya başladı.

Kapıyı kıracaktı. “Bekle. Bekle. Geliyorum!” diye bağırdı.Apartman koridorunda hiçbir kapı açılmadı. Hiç kimse bakmaya

çıkmadı. Sürgüleri açtı ve o kapıyı ardına kadar savurmadan önce

11

oracıkta ezilmemek için geriye sıçradı. İçeri daldı ve beklediği üzere kapıyı ardına kadar savurdu, ardında da daha önce Geraldo’yla bera-ber gördüğü Slick adında iriyarı, hantal bir herifle ve siyah pardösü-sü tamamen ilikli, yaşlı sıska biri vardı. Hepsi birden mutfağa doluştu ve Geraldo kapıyı hızla çarptı.

Geraldo Dolly’nin erkek arkadaşıydı. Bir satıcıydı, Dolly ve onun ilk evliliğinden olan kızı Nita’yla oturması iyi bir şeydi. Ama uyuştu-rucu işinin kesat gitmesi yüzünden iflas ettikten sonra işleri ortada bırakıp ayağını kesti. Şimdi Dolly’yi orospu olarak çalıştırıyor, vücu-dunu şehirdeki bütün pis heriflere satıyordu. Galiba belli bir süredir sürekli çalıştırdığı üç kızı daha vardı. Dolly dördüncü olmuştu.

Connie ondan nefret ediyordu. Nefreti damarlarında bir elektrik akımı gibi dolaşıyordu. Nefreti, gittikçe bozulan sinirlerini kıvılcım-landırıyordu. Geraldo orta boylu, açık tenli, gri gözlü ve kıvırcık saçlarını –pelo alambre– simetrik Afro şeklinde tarayan biriydi. Za-rifti. Onu ne zaman görse, pezevenklere özgü bir zevki yansıtan yeni bir kostüm giyiyordu. Parlak cilalı, yüksek topuklu antik kertenkele derisinden botlarını çıkarıp, yalancı ağzının ortasına indirmeyi düş-ledi. Gözleriyle aynı renkteki elması parmağından çekip onunla bo-ğazını keserek içindeki kötü zehirli kanı akıtmayı düşledi.

“Consuelo karısı,” diye mırıldandı. “Orospuların şahı. İhtiyar kan-cık. Beş para etmez koca kıçını yolumdan çek. Çekil!”

“Defol git evimden! Ona verdiğin zarar yeter. Defol!”“Kendine gelmezse o orospunun canını daha ne biçim yakaca-

ğım.” Connie’ye kolunun arkasıyla çıngıraklı yılan gibi vurup evyeye itti. Sonra holü geçerek yatak odası kapısına geldi. Her zaman so-ğuk, ölümcül bir aynanın karşısında poz kesip kendini seyrederek, soğukkanlılığına cila çekiyormuş gibi davranırdı. “Hey orospu kes zırlamayı. Sana bir doktor getirdim.”

Connie çığlık attı, “Nasıl bir doktor?” Geraldo’nun tokadıyla ha-vada uçup ancak evyenin kenarına tutunabildi. Yarı çömelerek kor-kudan titredi. “Buna doktor mu diyorsun, kasabın teki bu herif!”

“Bu şırfıntıdan mı öğrendin doktorlar hakkında ahkâm kesmeyi?”“Onu rahat bırak Geraldo! Bebeğini doğurmayı öyle çok istiyor

ki; burada benimle kalsın.”

12

“Böylece sen de aramızı bozucan ha ahmak! Şimdi kapa çeneni yoksa Slick kapayacak...” Geraldo kapı pervazına dayanarak sigarası-nı yaktı ve yere düşürdüğü kibrit halının üstünde yavaş yavaş siyah bir delik açtı. “Hadi kalkıp uçma vakti geldi. Senin için bir doktor getirdim. Kalk artık kalk. Kımılda lan!”

“Hayır! Onun bana dokunmasını istemiyorum! Geraldo, hayatım bu bebeği istiyorum!”

“Ne saçmalıyorsun sen? Aptal aptal oyunlarınla başıma peydahla-yacağın bir çocuk için mi kıçımı yırttığımı sanıyorsun sen? Karnının içinde ne renk bir solucan olduğunu bile bilmiyorsun.”

“Senin bebeğin o! Senin. Porto Riko’da haplarımı almamıştım.”“Kadın, üstüne o kadar çok erkek çıktı ki o bebeğin bir vagon

dolusu babası olabilir.”“San Juan’da hiç hap almadım. Sana söylemiştim!”“Bana söylemiş miydin? Öteki dünyada herhalde bebeğim. Ben

La Perla’dayken vaktini nasıl geçiriyordun ha?” Yeleğindeki ipi ko-pardı.

“Beni ailenle tanıştırmayacaktın!”Geraldo, Dolly’yi tatile götürmüştü. Connie, Dolly’nin orospulu-

ğu bırakmasına Geraldo’nun izin vereceğini düşünerek hamile kal-maya çalıştığına emindi. Dolly bir çocuk daha doğurup evde oturmak istiyordu. Connie’nin kafasında, sabah Dolly’yle yaptığı konuşma-dan sonra birdenbire bir fantezi belirdi, kâğıt figürlere, çekici pastel şekillere benzer bir fantezi: O, Dolly ve Dolly’nin çocukları beraber yaşayacaklardı. Sonunda yine bir ailesi olacaktı.

Onlara çok iyi ve dikkatli davranacak, onları bir arada tutmak için her şeyi, her şeyi yapacaktı. Kaç tane erkek arkadaşı olursa olsun yeğenini hiçbir şekilde kıskanmayacaktı. Dolly bütün gece dışarıda kalabilir, hafta sonu tatillerine çıkabilir, hatta Florida’ya bile gidebi-lirdi, kendisi de Nita ve bebekle kalacaktı. Sanki biri yine onun bir bebekle yalnız kalmasına izin verirmiş gibi. Düş, kâğıt bebekler gi-biydi. Çocukken sahip olabildiği tek oyuncaklar, sarı kâğıt saçlı, Anglo tipli, büyük kâğıt gülüşlü bebekler. Kalbinin külleri arasında böyle bir düşün boşuna olduğunu bilmesi, onu değersiz kılmıyordu. Her ruhun tatlı, küçük bir avuntuya ihtiyacı vardır. Çocukların ma-

13

navdan aldığı şeker kamışı çubuklarını düşündü. Tatlı kısmını ağızda çiğnedikten sonra posasını yere tükürürsün ve yerde öylece kalır. Ağzına bir an için tat verir ama içi boş ve hafiftir. Büyükannesinin yıllar önce El Paso’da çikolatayı tatlandırdığı şeker.

“Kapat şu kahrolası çaydanlığın altını!” diye bağırdı Geraldo. Connie ateşi söndürmek için fırladı. Bir türlü pişiremediği kahve... Çaydanlıkta kaynaya kaynaya su kalmamıştı. Fırını ve ocağı kapattı; çünkü küçücük iki odasının sıcaklığı boğucu olmaya başlamıştı. O kapa emrini verdiğinde nasıl da fırına doğru koşturmuştu. Bir erkeğin yüksek sesle verdiği bir emre otomatik olarak içgüdüsel biçimde, itaat etmek gücüne gitmişti.

Güzelliği, onu yalnızca daha nefret edilesi kılıyordu. Büyük gri gözleri, geniş burnu, kaba, dolgun ağzı, uzun kürek gibi elleri, gurur-lu bir tavrı olsa da; en sevdiği yeğenini, bebeğini satan, Dolly’yi dö-ven, onu domuzlara, onun içine menilerini boşaltan heriflere satan pezevenkti o. O Dolly’yi soyan, kızı Nita’yı döven ve Dolly’nin kirli teniyle kazandığı parayı alıp kendisine kertenkele derisinden botlar, kokain ve başka kadınlar satın alan adamdı. Geraldo, çocukluğunda her hafta onu döven babasıydı. Bacakları arasından kanlar akarken onu acile yollayan ikinci kocasıydı. Ona tecavüz eden ve bundan hoşlandım diye yalan söylemediği için döven El Muro’ydu. O zaman kaçmak, iplerini koparıp kaçmak için kendinde güç bulmuştu. Ertesi günü gece otobüsüyle Chicago’daki evini, babasını, kız kardeşlerini, mezardaki annesini ve ilk (gerçek) kocası Martin’i terk etmişti. Dolly, zamanında Connie’yi kurtarmış olan o gözükara cesaretten yoksun-du.

Ama Dolly’nin Nita’sı vardı, karnında da bir bebeği. “Fijate, Ge-raldo!” diye çığlık attı. “Senin bebeğini taşıyor. San Juan’dan böyle geldi. Döndüğünde görür görmez ona hamile olduğunu söyledim. Ne taşyürekli adamsın sen, kendi çocuğunu bir köpek doktoruna katlettirmek istiyorsun!”

Geraldo onu savurup sırtını sobaya yapıştırdı. Kızgın metal sırtı-nı geniş bir çizgi halinde dağladı. Acı o kadar aniden geldi ki dudak-ları kenetlendi, çığlık atamadı, en ufak bir ses bile çıkaramadı. Yere çöktü, ne konuşabildi ne de hareket edebildi.

14

“Puta, kalk ve doktor Medias’la git yoksa bu işi ona bu cadının yatağında yaptıracağım. Hadi kımılda!”

“Hayır! Hayır!” Dolly yatakta çığlık ve hıçkırıklar içinde debele-niyordu. Geraldo yatak odasına girip Connie’nin görüş hizasından çıktı. Dolly ayaklarını toplayıp iki büklüm oldu. Sıska doktor mutfak sandalyesinin kenarına oturdu. Ellisinde vardı. Giysisi yeni ve muhafazakâr, tavırları gergindi, ayağını yere vurup duruyordu. Slick dış kapıya yaslanmış papik çekip sırıtıyordu.

Connie İspanyolca sordu: “Siz gerçekten doktor musunuz?”“Tabii ki!” Adam ona bakmadı ama onun konuştuğu şekilde yu-

muşakça cevap verdi. Aksanı Connie’nin dikkatini çekti.“Nerede doktorluk yapıyorsunuz?” Dirseğine dayanıp ayağa

kalkmaya çalıştı. “Sırtım acıyor, öyle kötü yandı ki... Sen Meksikalı-sın.”

“Sana ne.”“Neredensin?”“Meksiko City.”“Hayır. Chihuahua’dan, haa?”“Beni rahat bırak kadın. Başına dert arıyorsun.”“Sen mi dert açacaksın? Senin yeterince derdin var. Sertifikasız

doktorluk yapıyorsun. Niye bize zarar vermek istiyorsun? Benim ai-lem de Chihuahua’dan.”

“Chihuahua yerin dibine batsın!”“Babası New Jersey’de bir tüccar. Büyük bir fidanlık işletmesi var.

Bu kokmuş pezevenk söyledi mi bunu sana? Eğer dediğini yaparsan babası başına iş açar, doğru söylüyorum.”

Dolly, Connie’nin kafatasının içinde çınlayan uzun ve korkunç bir çığlık attı. Tımarhane günlerinden beri hiç böyle umutsuz bir çığlık duymamıştı. Geraldo, Dr. Medias’ı çağırdı. Medias yavaşça ayağa kalktı, sandalyesinin yanına koyduğu çantasına davrandı, Connie sandalyenin ayağına tutunup kendini yukarı çekti, olabildi-ğince güçlü bir biçimde adamın kaval kemiğine bir tekme indirdi ve kendini yatak odasına attı. Onları durdurmalıydı.

Dolly’nin ağzı gene kanıyordu. Kan, Connie’nin ona giydirdiği paçavra geceliğin üstünden yastığa akıyordu. Dolly, ona kenetlenmiş

15

olan Geraldo’nun dayağından kurtulmaya çalışıyordu.. Onu öldüre-bilirdi! Hainliğiyle Dolly’yi de bebeği de öldürebilirdi. O yatakta Dolly kanamadan ölebilirdi.

Connie köşeden bir şişe kaptı; bir zamanlar yarım galon Califor-nia burgundisiyle dolu olan şimdiyse Dolly, Nita ve Luis’le (Dolly’nin babası Connie’nin ağabeyi) kırk yılın başı yaptıkları bir piknikte top-ladıkları ot ve kuru çiçekle dolu olan şarap şişesini. Nostaljik otlar sağa sola dağılırken şişeyi salladı ve Geraldo’nun üzerine yürüdü. Geraldo, kendini savunabilecek kadar çabuk davranamadı. Connie şarap şişesini onun yüzünün tam ortasına geçirdi. Burnu, arabanın ön camına yapışan böcekler gibi dümdüz oldu. Hiçbir dilde ifade edile-meyecek bir böğürtüyle arkaya, duvara doğru düştü. Connie tekrar vurmak için şişeyi kaldırdı ama kolları arkadan yakalandı. Döndü. Biri ensesine çok sert vurdu, dönmeye çalıştı. İkinci yumruğu yedi ve kendini kaybetti.

Yatağa bağlı bir vaziyette –iğne yapılmıştı (Thorazine mi?)– çıp-lak bir ampule boş bakışlarla bakarak yatıyordu, daha kötü, daha ağırdı. Güçlü bir doz. Hastane sakinleştiricileri, eğer uzun zaman böyle bir şey almamışsa onu buldozer çarpmışa benzetiyordu. Proli-xin miydi? Ne zaman bilincini kaybetse kalçalarında ve göğüslerinde kasılmaların işkencesini yaşardı, Chicago’daki eski dairesinde çıkan yangında kapana kısılmıştı. Alevler tenini yalamış, ciğerleri boğucu bir dumanla dolmuştu. Üzerine düşen bir şeyi temizlemek, ondan kaçmak için çabalayıp durdu. Kımıldayamıyordu.

Bedeni ağrıyordu. Her yeri ağrıyordu. Geraldo ve kafayı bulmuş olan Slick onu iki kez dövmüşlerdi: Önce Geraldo’nun burnunu kır-dıktan hemen sonra, ikinci olarak da onun arabasında Bellevue’ya giderken. Sağındaki kaburga kemikleri korkunç acıyordu, bir ikisinin kırılmış olmasından kuşkulandı. Yerde yatarken Geraldo onu tekme-lemişti herhalde. Arabada kendine geldiğinde yüzünü, göğsünü ve kollarını tekrar yumruklamaya başladı. Dolly ona durması için yalva-rana ve ağlamaya, eğer durmazsa arabadan aşağı kendini atmakla tehdit edene kadar dövmeye devam etti.

16

Aldığı her nefes bıçak gibi saplanıyordu. Hastanede kırık kabur-ga kemiğinin röntgenini nasıl çektirecekti? Şu ana kadar hiç kimse onun bir şey söylediğini duymamıştı, elbette bu çok doğaldı. Geral-do çok zekiydi, onu Doksan Altıncı Cadde’deki Met’e değil de Bellevue’ya getirmişti mesela. Daha öncesinden Bellevue’da kaydı vardı. Connie, Dolly’nin Rivington’daki evinde ona ve Dolly’ye sal-dırmış numarası çekti. Deli olmadığını düşünüp onu hastaneye kabul etmemeleri olasılığını göze alamazdı.

Doktor onunla görüşmedi bile, doğrudan yalnızca Geraldo’yla konuştu, Dolly’ye bir iki soru yöneltti. Geraldo, Dolly’yi dirseğinden kavramıştı, yüzü hâlâ şişti. Dolly yalan söyledi. Dolly onu Bellevue’ya sattı, hem de ne için? Çoktan kirletilmiş olan kendi teni için mi? Kıymetli pezevenginin burnu kırıldığı için mi? Daha fazla herifin altına yatmak için mi? Dolly orada oturup sümüğünü çekerken dok-tor ona, yüzünü bu hale Connie’nin getirip getirmediğini sorduğun-da başını nasıl onaylayarak sallayabildi?

Connie ancak kıvranmasına izin verecek şekilde bağlandığı ya-takta debeleniyordu. Onu anında sürükleyip tecrit odasına kapatmış-lar, bir de iğne yapmışlardı. Çığlık atıyordu: "Tamam işte!" Kapatılmaya karşı koymak için insanın deli olması gerektiğini mi düşünüyorlardı? Evet, öyle düşünüyorlardı. Sen ne dersen de hasta olduğunu varsayıyorlar, hastaneye yatmak istememenin hastalık be-lirtisi olduğunu söylüyorlardı. Bir önceki gelişinde mücadele etme-mişti, hastalığına inanarak sosyal uyum uzmanıyla beraber, isteyerek gelmişti. Koyvermiş, çökmüş, kendinden nefret ederek yaşamından bıkmış vaziyette gelmişti.

Sol baldırına kramp girmeye başladı. Acının çokluğundan feryat etmek, baldırlarını ovmak istedi. Kasları kasılmış ve sertti. Eğer çığ-lık atarsa tecrit odasından onu hiçbir zaman çıkarmazlardı. Onu unutmuşlardı, bu dayanılmaz hücrede açlıktan ölmesi için kilitlemiş-lerdi. Altına işemişti. Ne yapabilirdi ki? Şimdi kendi ıslak pis kokusu içinde yatıyordu. Önce soğuk, ürpertici soğuktu, şimdi bedeninden dolayı sıcak. Ve pis kokulu.

Kapıdaki aralıktan dışarıyı görebilmek için başını çevirip uzattı. Geniş ve alçak, bir ağız gibi. İçeri bakan bir görevli görebilse hemen