TRNG I HC TN C THNG KHOA KHOA HC X HI & NHN VN B MN L LUN CHNH TR

CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM c lp T do Hnh phc

CNG N THI TT NGHIP MN TRIT HC MC L NINPhn mt I. Quan h gia vt cht v thc 1. Trnh by vt cht, thc 1.1. Vt cht a) Phm tr vt cht Vt cht vi t cch l phm tr trit hc c lch s pht trin trn 2.500 nm. Ngay t thi c i, xung quanh phm tr vt cht din ra cuc u tranh khng khoan nhng gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm. ng thi, cng ging nhng phm tr khc, phm tr vt cht c qu trnh pht trin gn lin vi thc tin v nhn thc ca con ngi. Theo Lnin phm tr vt cht l mt phm tr rng n cng cc, rng nht, m cho n nay, thc ra nhn thc lun vn cha vt qu c. Khi nh ngha vt cht khng th quy n v vt th hoc mt thuc tnh c th no , cng khng th quy v phm tr rng hn v n nay cha c phm tr no rng hn phm tr vt cht. Do vy, ch c th nh ngha vt cht trong quan h vi thc, phm tr i lp vi n v trong quan h y, vt cht l tnh th nht, thc l tnh th hai. Bng phng php nh vy Lnin a ra nh ngha kinh in v vt cht: Vt cht l phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm gic. Theo nh ngha ca V.I.Lnin v vt cht: Th nht, cn phn bit khi nim vt cht vi t cch l phm tr trit hc vi khi nim vt cht c s dng trong cc khoa hc chuyn ngnh (tc khi nim dng ch nhng dng vt cht c th, cm tnh; nhng biu hin c th ca th gii vt cht t nhin hay x hi). Vt cht vi t cch l phm tr trit hc l kt qu ca s khi qut ha, tru tng ha nhng thuc tnh, nhng mi lin h vn c ca cc s vt, hin tng nn n phn nh ci chung, v hn, v tn, khng sinh ra, khng mt i. Th hai, thuc tnh c bn nht, ph bin nht ca mi tn ti vt cht c khi qut trong phm tr vt cht ca ch ngha duy vt bin chng l thuc tnh tn ti khch quan, tc l thuc tnh tn ti ngoi thc, c lp, khng ph thuc vo thc ca con ngi, cho d con ngi c nhn thc c hay khng nhn thc c n. Th ba, vt cht (di hnh thc tn ti c th ca n) l ci c th gy nn cm gic1/26

con ngi khi n trc tip hay gin tip tc ng n gic quan ca con ngi; thc ca con ngi l s phn nh i vi vt cht, cn vt cht l ci c thc phn nh. nh ngha ca V.I.Lnin v vt cht c ngha quan trng i vi s pht trin ca ch ngha duy vt v nhn thc khoa hc. b) Phng thc v hnh thc tn ti ca vt cht Theo quan im ca ch ngha duy vt bin chng, vn ng l phng thc tn ti ca vt cht; khng gian, thi gian l nhng hnh thc tn ti ca vt cht. - Vn ng l phng thc tn ti ca vt cht. Ph.ngghen nh ngha: Vn ng, hiu theo ngha chung nht, - tc c hiu l mt phng thc tn ti ca vt cht, l mt thuc tnh c hu ca vt cht, - th bao gm tt c mi s thay i v mi qu trnh din ra trong v tr, k t s thay i v tr n gin cho n t duy. Theo quan im ca Ph.ngghen: vn ng khng ch thun ty l s thay i v tr trong khng gian m l mi s thay i v mi qu trnh din ra trong v tr; vn ng l mt phng thc tn ti ca vt cht, l mt thuc tnh c hu ca vt cht nn thng qua vn ng m cc dng c th ca vt cht biu hin s tn ti ca mnh; vn ng ca vt cht l t thn vn ng; v s tn ti ca vt cht lun gn lin vi vn ng. Da trn thnh tu khoa hc thi i mnh, Ph.ngghen phn chia vn ng thnh nm hnh thc vn ng c bn: vn ng c gii (s di chuyn v tr ca cc vt th trong khng gian); vn ng vt l (vn ng ca cc phn t, in t, cc ht c bn, cc qu trnh nhit, in, v.v); vn ng ha (s bin i cc cht v c, hu c trong nhng qu trnh ha hp v phn gii); vn ng sinh vt (s bin i ca cc c th sng, bin thi cu trc gen, v.v); vn ng x hi (s bin i trong cc lnh vc kinh t, chnh tr, vn ha, v.v ca i sng x hi). Khi khng nh vn ng l phng thc tn ti ca vt cht, l thuc tnh c hu ca vt cht, ch ngha duy vt bin chng cng khng nh vn ng l tuyt i, l vnh vin. iu ny khng c ngha ch ngha duy vt bin chng ph nhn s ng im, cn bng; song, ng im, cn bng ch l hin tng tng i, tm thi v thc cht ng im, cn bng ch l mt trng thi c bit ca vn ng. ng im l trng thi c bit ca vn ng, l vn ng trong th cn bng, n nh; vn ng cha lm thay i c bn v cht, v v tr, hnh dng, kt cu ca s vt. - Khng gian, thi gian l nhng hnh thc tn ti ca vt cht: Mi dng c th ca vt cht u tn ti mt v tr nht nh, c mt qung tnh (chiu cao, chiu rng, chiu di) nht nh v tn ti trong cc mi tng quan nht nh (trc hay sau, trn hay di, bn phi hay bn tri, v.v) vi nhng dng vt cht khc. Nhng hnh thc tn ti nh vy c gi l khng gian. Mt khc, s tn ti ca s vt cn c th hin qu trnh bin i: nhanh hay chm, k tip v chuyn ha, v.v Nhng hnh thc tn ti nh vy c gi l thi gian. L nhng hnh thc tn ti ca vt cht, khng tch khi vt cht nn khng gian, thi gian c nhng tnh cht chung nh nhng tnh cht ca vt cht, l tnh khch quan, tnh vnh cu, tnh v tn v v hn.2/26

Ngoi ra, khng gian c thuc tnh ba chiu (chiu cao, chiu rng, chiu di) cn thi gian ch c mt chiu (chiu t qu kh n tng lai). Tnh ba chiu ca khng gian v tnh mt chiu ca thi gian biu hin hnh thc tn ti v qung tnh v qu trnh din bin ca vt cht vn ng. c) Tnh thng nht vt cht ca th gii Ch ngha duy vt bin chng khng nh bn cht ca th gii l vt cht, th gii thng nht tnh vt cht. Theo quan im : Mt l, ch c mt th gii duy nht l th gii vt cht; th gii vt cht l ci c trc, tn ti khch quan, c lp vi thc ca con ngi. Hai l, th gii vt cht tn ti vnh vin, v tn, v hn, khng c sinh ra v khng b mt i. Ba l, mi tn ti ca th gii vt cht u c mi lin h khch quan, thng nht vi nhau, biu hin ch chng u l nhng dng c th ca vt cht, l nhng kt cu vt cht, c ngun gc vt cht, do vt cht sinh ra v cng chu s chi phi ca nhng quy lut khch quan ph bin ca th gii vt cht. Trong th gii vt cht khng c g khc ngoi nhng qu trnh vt cht ang bin i v chuyn ha ln nhau, l ngun gc, nguyn nhn v kt qu ca nhau. Bn cht vt cht v tnh thng nht vt cht ca th gii l kt lun c rt ra t vic khi qut nhng thnh tu ca khoa hc, c khoa hc v cuc sng hin thc ca con ngi kim nghim. N khng ch nh hng cho con ngi gii thch v tnh a dng ca th gii m cn nh hng cho con ngi tip tc nhn thc v tnh a dng y thc hin qu trnh ci to hp quy lut. 1.2. thc Gii quyt nhng vn v ngun gc, bn cht, vai tr ca thc l mt trong nhng bc i ban u gii quyt vn c bn ca trit hc. Trn c s khi qut thnh tu ca khoa hc, ca thc tin x hi, ch ngha duy vt bin chng khng nh ngun gc vt cht, bn cht phn nh vt cht ca thc rt ra vai tr ca thc trong mi quan h vi vt cht. a) Ngun gc ca thc thc c hai ngun gc l ngun gc t nhin v ngun gc x hi. - Ngun gc t nhin ca thc: Ngun gc t nhin ca thc th hin qua s hnh thnh ca b c con ngi v hot ng ca b c cng mi quan h gia con ngi vi th gii khch quan; trong , th gii khch quan tc ng n b c con ngi, t to ra kh nng hnh thnh thc ca con ngi v th gii khch quan. Trong mi quan h ny, th gii khch quan c phn nh thng qua hot ng ca cc gic quan tc ng n b c ngi, hnh thnh nn thc. Phn nh l s ti to nhng c im ca dng vt cht ny dng vt cht khc trong qu trnh tc ng qua li ln nhau gia chng. Phn nh l thuc tnh ca tt c cc dng vt cht song phn nh c th hin di nhiu hnh thc: phn nh vt l, ha hc; phn nh sinh hc, phn nh tm l v phn nh nng ng, sng to (phn nh thc).3/26

Nhng hnh thc ny tng ng vi qu trnh tin ha ca vt cht. Phn nh nng ng, sng to l hnh thc phn nh cao nht trong cc hnh thc phn nh, n ch c thc hin dng vt cht pht trin cao nht, c t chc cao nht l b c ngi. Phn nh nng ng, sng to c thc hin qua qu trnh hot ng sinh l thn kinh ca b no ngi khi th gii khch quan tc ng ln cc gic quan ca con ngi. y l s phn nh c tnh ch ng la chn thng tin, x l thng tin to ra nhng thng tin mi, pht hin ngha ca thng tin. S phn nh nng ng, sng to ny c gi l thc. - Ngun gc x hi ca thc l lao ng v ngn ng. Hai yu t ny va l ngun gc va l tin ca s ra i thc. Lao ng l qu trnh con ngi s dng cng c tc ng vo gii t nhin nhm thay i gii t nhin cho ph hp vi nhu cu ca con ngi; l qu trnh trong bn thn con ngi ng vai tr mi gii, iu tit s trao i vt cht gia mnh vi gii t nhin. Trong qu trnh lao ng, con ngi tc ng vo th gii khch quan lm th gii khch quan bc l nhng thuc tnh, nhng kt cu, nhng quy lut vn ng ca n, biu hin thnh nhng hin tng nht nh m con ngi c th quan st c. Nhng hin tng y, thng qua hot ng ca cc gic quan, tc ng vo b c ngi, thng qua hot ng ca b no con ngi, to ra kh nng hnh thnh nn nhng tri thc ni ring v thc ni chung. Nh vy, s ra i ca thc ch yu do hot ng ci to th gii khch quan thng qua qu trnh lao ng. Ngn ng l h thng tn hiu vt cht cha ng thng tin mang ni dung thc. Khng c ngn ng, thc khng th tn ti v th hin. S ra i ca ngn ng gn lin vi lao ng. Lao ng ngay t u mang tnh tp th. Mi quan h gia cc thnh vin trong lao ng ny sinh h nhu cu phi c phng tin giao tip, trao i t tng. Nhu cu ny lm ngn ng ny sinh v pht trin ngay trong qu trnh lao ng. Nh ngn ng con ngi khng ch giao tip, trao i m cn khi qut, tng kt, c kt thc tin, truyn t kinh nghim, truyn t t tng t th h ny qua th h khc. Nh vy, ngun gc c bn, trc tip quan trng nht quyt nh s ra i v pht trin ca thc l lao ng. Sau lao ng v ng thi vi lao ng l ngn ng; l hai sc kch thch ch yu lm cho b c ca con vn dn dn bin chuyn thnh b c ca con ngi, khin cho tm l ng vt dn dn chuyn ha thnh thc. b) Bn cht v kt cu ca thc - Bn cht ca thc. thc l s phn nh nng ng, sng to th gii khch quan ca b c con ngi; l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. +Tnh cht nng ng, sng to ca s phn nh thc c th hin kh nng hot ng tm sinh l ca con ngi trong vic nh hng tip nhn thng tin, chn lc thng tin, x l thng tin, lu gi thng tin v trn c s nhng thng tin c n c th to ra nhng thng tin mi v pht hin ngha ca thng tin c tip nhn. Tnh cht nng ng, sng to ca s phn nh thc cn c th hin qu trnh con ngi to ra nhng4/26

tng, gi thuyt, huyn thoi, v.v trong i sng tinh thn ca mnh hoc khi qut bn cht, quy lut khch quan, xy dng cc m hnh t tng, tri thc trong cc hot ng ca con ngi. + thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan ngha l: thc l hnh nh v th gii khch quan, hnh nh y b th gii khch quan quy nh c v ni dung, c v hnh thc biu hin nhng n khng cn y nguyn nh th gii khch quan m n ci bin thng qua lng knh ch quan (tm t, tnh cm, nguyn vng, kinh nghim, tri thc, nhu cu, v.v) ca con ngi. Theo C.Mc, thc chng qua ch l vt cht c em chuyn vo trong u c con ngi v c ci bin i trong . + thc l mt hin tng x hi v mang bn cht x hi. S ra i v tn ti ca thc gn lin vi hot ng thc tin, chu s chi phi khng ch ca cc quy lut sinh hc m ch yu l ca cc quy lut x hi, do nhu cu giao tip x hi v cc iu kin sinh hot hin thc ca i sng x hi quy nh. Vi tnh nng ng, thc sng to li hin thc theo nhu cu ca thc tin x hi. - Kt cu ca thc. thc c kt cu cc k phc tp. C nhiu ngnh khoa hc, nhiu cch tip cn nghin cu v kt cu ca thc. y ch tip cn kt cu ca thc theo cc yu t c bn nht hp thnh n. Theo cch tip cn ny, thc bao gm ba yu t c bn nht l: tri thc, tnh cm v ch, trong tri thc l nhn t quan trng nht. Ngoi ra thc cn c th bao gm cc yu t khc. 2. Mi quan h gia vt cht v thc Theo quan im duy vt bin chng: vt cht v thc tn ti trong mi quan h bin chng vi nhau, tc ng ln nhau thng qua hot ng thc tin; trong mi quan h vt cht gi vai tr quyt nh i vi thc. a) Vai tr ca vt cht i vi thc Trong mi quan h vi thc, vt cht l ci c trc, thc l ci c sau; vt cht l ngun gc ca thc; vt cht quyt nh thc; thc l s phn nh i vi vt cht. thc l sn phm ca mt dng vt cht c t chc cao l b c ngi nn ch khi c con ngi mi c thc. Cc yu t to thnh ngun gc t nhin, ngun gc x hi ca thc (b c ngi, th gii khch quan tc ng n b c gy ra hin tng phn nh, lao ng, ngn ng) u, hoc l chnh bn thn th gii vt cht (th gii khch quan), hoc l nhng dng tn ti ca vt cht (b c ngi, hin tng phn nh, lao ng, ngn ng) nn vt cht l ngun gc ca thc. thc l s phn nh th gii vt cht, l hnh nh v th gii vt cht nn ni dung ca thc c quyt nh bi vt cht. S vn ng v pht trin ca thc, hnh thc biu hin ca thc b cc quy lut sinh hc, cc quy lut x hi v s tc ng ca mi trng sng quyt nh. Nhng yu t ny thuc lnh vc vt cht nn vt cht khng ch quyt nh ni dung m cn quyt nh c hnh thc biu hin cng nh mi s bin i ca thc. b) Vai tr ca thc i vi vt cht

5/26

Trong mi quan h vi vt cht, thc c th tc ng tr li vt cht thng qua hot ng thc tin ca con ngi. V thc l thc ca con ngi nn ni n vai tr ca thc l ni n vai tr ca con ngi. Bn thn thc t n khng trc tip thay i c g trong hin thc. Mun thay i hin thc con ngi phi tin hnh nhng hot ng vt cht. Song, mi hot ng ca con ngi u do thc ch o, nn vai tr ca thc khng phi trc tip to ra hay thay i th gii vt cht m n trang b cho con ngi tri thc v thc ti khch quan, trn c s y con ngi xc nh mc tiu, ra phng hng, xy dng k hoch, la chn phng php, bin php, cng c, phng tin, v.v thc hin mc tiu ca mnh. y, thc th hin s tc ng ca mnh i vi vt cht thng qua hot ng thc tin ca con ngi. S tc ng tr li ca thc i vi vt cht din ra theo hai hng: tch cc hoc tiu cc. c. ngha phng php lun Trn c s quan im v bn cht vt cht ca th gii, bn cht nng ng, sng to ca thc v mi quan h bin chng gia vt cht v thc, ch ngha duy vt bin chng xy dng nn mt nguyn tc phng php lun c bn, chung nht i vi mi hot ng nhn thc v thc tin ca con ngi. Nguyn tc l: trong mi hot ng nhn thc v thc tin i hi phi xut pht t thc t khch quan, tn trng khch quan ng thi pht huy tnh nng ng ch quan. Xut pht t thc t khch quan, tn trng khch quan l xut pht t tnh khch quan ca vt cht, c thi tn trng i vi hin thc khch quan m cn bn l tn trng quy lut, nhn thc v hnh ng theo quy lut; tn trng vai tr quyt nh ca i sng vt cht i vi i sng tinh thn ca con ngi, ca x hi. iu i hi trong nhn thc v hnh ng con ngi phi xut pht t thc t khch quan xc nh mc ch, ra ng li, ch trng, chnh sch k hoch, bin php; phi ly thc t khch quan lm c s, phng tin; phi tm ra nhng nhn t vt cht, t chc nhng nhn t y thnh lc lng vt cht hnh ng. Pht huy tnh nng ng ch quan l pht huy vai tr tch cc, nng ng, sng to ca thc v pht huy vai tr nhn t con ngi trong vic vt cht ha tnh tch cc nng ng, sng to y. iu ny i hi con ngi phi tn trng tri thc khoa hc; tch cc hc tp, nghin cu lm ch tri thc khoa hc v truyn b n vo qun chng n tr thnh tri thc, nim tin ca qun chng, hng dn qun chng hnh ng. Mt khc phi t gic tu dng, rn luyn hnh thnh, cng c nhn sinh quan cch mng, tnh cm, ngh lc cch mng c s thng nht hu c gia tnh khoa hc v tnh nhn vn trong nh hng hnh ng. Thc hin nguyn tc tn trng khch quan, pht huy tnh nng ng ch quan trong nhn thc v thc tin i hi phi phng chng v khc phc bnh ch quan duy ch; l nhng hnh ng ly ch p t cho thc t, ly o tng thay cho hin thc, ly mun ch quan lm chnh sch, ly tnh cm lm im xut pht cho chin lc, sch lc, v.v y cng phi l qu trnh chng ch ngha kinh nghim, xem thng tri thc khoa hc, xem thng l lun, bo th, tr tr, th ng, v.v trong hot ng nhn thc v thc tin.

6/26

II. Hai nguyn l ca php bin chng duy vt 1. Nguyn l v mi lin h ph bin t vn : Cc s vt, hin tng ca th gii c mi lin h qua li, tc ng, nh hng ln nhau hay chng tn ti bit lp, tch ri nhau?Nu chng c mi lin h qua li th ci g qui nh mi lin h ? -Trnh by quan im siu hnh, quan im bin chng, ch ngha duy tm, ch ngha duy vt bin chng v vn ny. a) Khi nim mi lin h, mi lin h ph bin -Trong php bin chng, khi nim mi lin h dng ch s quy nh, s tc ng v chuyn ha ln nhau gia cc s vt, hin tng, hay gia cc mt, cc yu t ca mi s vt, hin tng trong th gii. - Khi nim mi lin h ph bin dng ch tnh ph bin ca cc mi lin h ca cc s vt, hin tng ca th gii, ng thi cng dng ch cc mi lin h tn ti nhiu s vt, hin tng ca th gii, trong nhng mi lin h ph bin nht l nhng mi lin h tn ti mi s vt, hin tng ca th gii, n thuc i tng nghin cu ca php bin chng. l cc mi lin h gia: cc mt i lp, lng v cht, khng nh v ph nh, ci chung v ci ring, bn cht v hin tng, v.v. b) Tnh cht ca cc mi lin h Tnh khch quan, tnh ph bin v tnh a dng, phong ph l nhng tnh cht c bn ca cc mi lin h. - Tnh khch quan ca cc mi lin h S qui nh ln nhau, tc ng ln nhau v lm chuyn ha ln nhau ca cc s vt, hin tng (hoc trong bn thn chng) l ci vn c ca n, tn ti c lp khng ph thuc vo ch ca con ngi; con ngi ch c th nhn thc v vn dng cc mi lin h trong hot ng thc tin ca mnh. C s l lun ca tnh khch quan, tnh ph bin ca mi lin h ph bin chnh l tnh thng nht vt cht ca th gii. Tnh ph bin ca cc mi lin h. Khng c s vt, hin tng no tn ti tuyt i bit lp vi cc s vt, hin tng hay qu trnh khc. ng thi, cng khng c bt c s vt, hin tng no khng phi l mt cu trc h thng, bao gm nhng yu t cu thnh vi nhng mi lin h bn trong ca n. - Tnh a dng, phong ph ca mi lin h. Cc s vt, hin tng khc nhau u c nhng mi lin h c th khc nhau, gi v tr, vai tr khc nhau i vi s tn ti v pht trin ca n; mt khc, cng mt mi lin h nht nh ca s vt nhng trong nhng iu kin c th khc nhau, nhng giai on khc nhau trong qu trnh vn ng, pht trin ca s vt th cng c nhng tnh cht v vai tr khc nhau. c) ngha phng php lun - T tnh khch quan v ph bin ca cc mi lin h cho thy trong hot ng nhn7/26

thc v thc tin cn phi c quan im ton din. Quan im ton din i hi trong nhn thc v x l cc tnh hung thc tin cn phi xem xt s vt trong mi quan h bin chng qua li gia cc b phn, gia cc yu t, gia cc mt ca chnh s vt v trong s tc ng qua li gia s vt vi cc s vt khc. Ch trn c s mi c th nhn thc ng v s vt v x l c hiu qu cc vn ca i sng thc tin. Nh vy, quan im ton din i lp vi quan im phin din, siu hnh trong nhn thc v thc tin. - T tnh cht a dng, phong ph ca cc mi lin h cho thy trong hot ng nhn thc v thc tin khi thc hin quan im ton din th ng thi cng cn phi kt hp vi quan im lch s - c th. Quan im lch s - c th yu cu trong cng vic nhn thc v x l cc tnh hung trong hot ng thc tin cn phi xt n nhng tnh cht c th ca i tng nhn thc v tnh hung phi gii quyt khc nhau trong thc tin. Phi xc nh r v tr, vai tr khc nhau ca mi mi lin h c th trong nhng tnh hung c th t c c nhng gii php ng n v c hiu qu trong vic x l cc vn thc tin. Nh vy, trong nhn thc v thc tin khng nhng cn phi trnh v khc phc quan im phin din, siu hnh m cn phi trnh v khc phc quan im chit trung, ngy bin. - Lin h vic vn dng cc quan im trn trong cuc sng lao ng , hc tp ca bn thn. 2. Nguyn l v s pht trin. a) Khi nim pht trin So snh quan im bin chng v quan im siu hnh v s pht trin. Trong lch s trit hc, quan im siu hnh xem s pht trin ch l s tng, gim thun ty v lng, khng c s thay i v cht ca s vt; ng thi, n cng xem s pht trin l qu trnh tin ln lin tc, khng tri qua nhng bc quanh co phc tp. i lp vi quan im siu hnh, trong php bin chng khi nim pht trin dng ch qu trnh vn ng ca s vt theo khuynh hng i ln t trnh thp n trnh cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn. Nh vy, khi nim pht trin khng ng nht vi khi nim vn ng (bin i) ni chung; khng phi l s bin i tng ln hay gim i n thun v lng hay s bin i tun hon lp i lp li cht c m l s bin i v cht theo hng ngy cng hon thin ca s vt nhng trnh ngy cng cao hn. Pht trin cng l qu trnh pht sinh v gii quyt mu thun khch quan vn c ca s vt; l qu trnh thng nht gia ph nh nhng nhn t tiu cc v k tha, nng cao nhn t tch cc t s vt c trong hnh thi mi ca s vt. b) Tnh cht ca s pht trin Cc qu trnh pht trin u c tnh khch quan, tnh ph bin v tnh a dng, phong ph. - Tnh khch quan ca s pht trin biu hin trong ngun gc ca s vn ng v pht trin. l qu trnh bt ngun t bn thn s vt, hin tng; l qu trnh gii quyt8/26

mu thun trong s vt, hin tng . V vy, pht trin l thuc tnh tt yu, khch quan, khng ph thuc vo thc ca con ngi. - Tnh ph bin ca s pht trin c th hin cc qu trnh pht trin din ra trong mi lnh vc t nhin, x hi v t duy; trong tt c mi s vt, hin tng v trong mi qu trnh, mi giai on ca s vt, hin tng . Trong mi qu trnh bin i bao hm kh nng dn n s ra i ca ci mi, ph hp vi quy lut khch quan. - Tnh a dng, phong ph ca s pht trin c th hin ch: pht trin l khuynh hng chung ca mi s vt, hin tng, song mi s vt, mi hin tng, mi lnh vc hin thc li c qu trnh pht trin khng hon ton ging nhau. c) ngha phng php lun Nguyn l v s pht trin l c s l lun khoa hc nh hng vic nhn thc th gii v ci to th gii. Theo nguyn l ny, trong mi nhn thc v thc tin cn phi c quan im ng, quan im pht trin. Theo V.I.Lnin: Lgch bin chng i hi phi xt s vt trong s pht trin, trong s t vn ng, trong s bin i ca n. Quan im pht trin i hi phi khc phc t tng bo th, tr tr, nh kin, i lp vi s pht trin. Theo quan im pht trin, nhn thc v gii quyt bt c vn g trong thc tin, mt mt cn phi t s vt, hin tng theo khuynh hng i ln ca n; mt khc con ng ca s pht trin li l mt qu trnh bin chng, bao hm tnh thun nghch, y mu thun, v vy i hi chng ta phi nhn thc c tnh quanh co, phc tp ca s vt, hin tng trong qu trnh pht trin ca n, tc l cn phi c quan im lch s - c th trong nhn thc v gii quyt cc vn trong thc tin, ph hp vi tnh cht phong ph, a dng, phc tp ca n III. Nhng qui lut c bn ca php bin chng duy vt 1.Qui lut chuyn ha t nhng thay i v lng dn n nhng thay i v cht v ngc li. - V tr ca qui lut: Quy lut chuyn ha t nhng s thay i v lng thnh nhng s thay i v cht v ngc li l quy lut c bn, ph bin v phng thc chung ca cc qu trnh vn ng, pht trin trong t nhin, x hi v t duy. a) Khi nim cht, lng - Trong php bin chng, khi nim cht dng ch tnh quy nh khch quan vn c ca s vt, hin tng; l s thng nht hu c cc thuc tnh cu thnh n, phn bit n vi ci khc. Nh vy, to thnh cht ca s vt chnh l cc thuc tnh khch quan vn c ca s vt nhng khi nim cht khng ng nht vi khi nim thuc tnh. Mi s vt, hin tng u c nhng thuc tnh c bn v khng c bn. Ch nhng thuc tnh c bn mi hp thnh cht ca s vt, hin tng. Khi nhng thuc tnh c bn thay i th cht ca n thay i. Vic phn bit thuc tnh c bn v khng c bn ca s vt phi ty theo quan h c th ca s phn tch; cng mt thuc tnh, trong quan h ny l c bn th trong quan h khc c th l khng c bn. Mt khc, cht ca s vt, hin tng khng nhng c xc nh bi cht ca cc yu9/26

t cu thnh m cn bi cu trc v phng thc lin kt gia chng, thng qua cc mi lin h c th. V vy, vic phn bit thuc tnh c bn v khng c bn, cht v thuc tnh cng ch c ngha tng i. Mi s vt, hin tng khng ch c mt cht, m c nhiu cht, ty thuc vo cc mi quan h c th ca n vi nhng ci khc. Cht khng tn ti thun ty tch ri s vt, biu hin tnh n nh tng i ca n. - Khi nim lng dng ch tnh quy nh khch quan vn c ca s vt v cc phng din: s lng cc yu t cu thnh, quy m ca s tn ti, tc , nhp iu ca cc qu trnh vn ng, pht trin ca s vt. Vi khi nim ny cho thy: mt s vt c th tn ti nhiu loi lng khc nhau, c xc nh bng cc phng thc khc nhau ph hp vi tng loi lng c th ca s vt. Nh vy, cht v lng l hai phng din khc nhau ca cng mt s vt, hin tng hay mt qu trnh no trong t nhin, x hi hay t duy. Hai phng din u tn ti khch quan. Tuy nhin, s phn bit gia cht v lng trong qu trnh nhn thc v s vt ch c ngha tng i: c ci trong mi quan h ny ng vai tr l cht nhng trong mi quan h khc li l lng. b) Quan h bin chng gia cht v lng Bt k s vt, hin tng no cng l mt th thng nht gia hai mt cht v lng. Hai mt khng tch ri nhau m tc ng ln nhau mt cch bin chng. + Qui lut chuyn ha t nhng s thay i v lng dn n s thay i v cht: - S thay i v lng tt yu s dn ti s chuyn ha v cht ca s vt, hin tng. Tuy nhin, khng phi s thay i v lng bt k no cng dn n s thay i v cht. mt gii hn nht nh, s thay i v lng cha dn ti s thay i v cht. Gii hn m s thay i v lng cha lm cht thay i c gi l . - Khi nim ch tnh quy nh, mi lin h thng nht gia cht v lng, l khong gii hn m trong s thay i v lng cha lm thay i cn bn cht ca s vt, hin tng. V vy, trong gii hn ca , s vt, hin tng vn cn l n, cha chuyn ha thnh s vt v hin tng khc. - S vn ng, bin i ca s vt, hin tng thng bt u t s thay i v lng. Khi lng thay i n mt gii hn nht nh th s tt yu dn n s thay i v cht. Gii hn chnh l im nt. im nt l khi nim trit hc dng ch thi im m ti s thay i v lng lm thay i v cht ca s vt. S thay i v lng khi t ti im nt, vi nhng iu kin nht nh tt yu s dn n s ra i ca cht mi. y chnh l bc nhy trong qu trnh vn ng, pht trin ca s vt. Nh vy, bc nhy l khi nim trit hc dng ch s chuyn ha v cht ca s vt do s thay i v lng ca s vt trc gy nn. Bc nhy l s kt thc mt giai on vn ng, pht trin; ng thi cng l im khi u cho mt giai on mi, l s gin on trong qu trnh vn ng, pht trin lin tc ca s vt. Trong th gii, lun lun din ra qu trnh bin i tun t v lng dn n bc nhy v cht, to ra mt ng nt v tn, th hin cch thc vn ng v pht trin ca s vt t thp n cao. Ph.ngghen khi qut tnh tt yu ny: Nhng thay i n thun v lng, n mt mc nht nh, s chuyn ha thnh nhng s khc nhau v cht.10/26

+ Cc hnh thc c bn ca bc nhy. Bc nhy l s chuyn ha tt yu trong qu trnh pht trin ca s vt, hin tng. S thay i v cht din ra vi nhiu hnh thc bc nhy khc nhau, c quyt nh bi mu thun, tnh cht v iu kin ca mi s vt. l cc bc nhy: Bc nhy t bin, bc nhy dn dn, bc nhy ton b, bc nhy cc b. + Khi cht mi ra i li c s tc ng tr li lng ca s vt. Cht mi tc ng ti lng ca s vt trn nhiu phng din nh: lm thay i kt cu, quy m, trnh , nhp iu ca s vn ng v pht trin ca s vt. Tm li, bt k s vt, hin tng no cng c s thng nht bin chng gia hai mt cht v lng. S thay i dn dn v lng ti im nt tt yu s dn n s thay i v cht thng qua bc nhy. ng thi, cht mi ra i s tc ng tr li lng ca s vt, to ra nhng bin i mi v lng ca s vt. Qu trnh lin tc din ra, to thnh phng thc c bn, ph bin ca cc qu trnh vn ng, pht trin ca s vt, hin tng trong t nhin, x hi v t duy. c) ngha phng php lun - V bt k s vt no cng c phng din cht v lng tn ti trong tnh quy nh ln nhau, tc ng v lm chuyn ha ln nhau, do trong nhn thc v thc tin cn phi coi trng c hai loi ch tiu v phng din cht v lng ca s vt, to nn s nhn thc ton din v s vt. - V s thay i v lng ch c th dn ti nhng bin i v cht ca s vt vi iu kin lng phi c tch ly ti gii hn im nt, cho nn trong cng tc thc tin cn phi khc phc t tng nn nng t khuynh; mt khc, theo tnh tt yu ca quy lut th khi lng c tch ly n gii hn im nt s tt yu c kh nng din ra bc nhy v cht ca s vt, do cng cn phi khc phc t tng bo th hu khuynh trong cng tc thc tin. T khuynh chnh l hnh ng bt chp quy lut, ch quan, duy ch, khng tch ly v lng m ch ch trng thc hin nhng bc nhy lin tc v cht. Hu khuynh l s biu hin t tng bo th, tr tr, khng dm thc hin bc nhy mc d lng tch ly ti im nt v quan nim pht trin ch n thun l s tin ha v lng. 2.Qui lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp - V tr ca qui lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp. Quy lut thng nht v u tranh ca cc mt i lp (cn gi l qui lut mu thun) l qui lut quan trng nht ca php bin chng, l ht nhn ca php bin chng duy vt. Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp l quy lut v ngun gc bn trong, ng lc c bn, ph bin ca mi qu trnh vn ng v pht trin. a) Khi nim mu thun v cc tnh cht chung ca mu thun - Khi nim mu thun Trong php bin chng, khi nim mu thun dng ch mi lin h thng nht v u tranh, chuyn ha gia cc mt i lp ca mi s vt, hin tng hoc gia cc s vt,11/26

hin tng vi nhau. y l quan nim bin chng v mu thun, khc cn bn vi quan nim siu hnh v mu thun. Theo quan nim siu hnh, mu thun l ci i lp phn lgich, khng c s thng nht, khng c s chuyn ha bin chng gia cc mt i lp. Nhn t to thnh mu thun l mt i lp. - Khi nim mt i lp dng ch nhng mt, nhng thuc tnh, nhng khuynh hng vn ng tri ngc nhau nhng ng thi li l iu kin, tin tn ti ca nhau. Th d, in tch m v in tch dng trong mt nguyn t, ng ha v d ha ca mt c th sng, sn xut v tiu dng trong hot ng kinh t ca x hi, chn l v sai lm trong qu trnh pht trin ca nhn thc, v.v - Cc tnh cht chung ca mu thun Mu thun c tnh khch quan v tnh ph bin. Mu thun khng nhng c tnh khch quan, tnh ph bin m cn c tnh a dng, phong ph. Trong mi mu thun, cc mt i lp va thng nht vi nhau, va u tranh vi nhau. Khi nim thng nht ca cc mt i lp dng ch s lin h, rng buc, khng tch ri nhau, quy nh ln nhau ca cc mt i lp, mt ny ly mt kia lm tin tn ti. S thng nht ca cc mt i lp cng bao hm s ng nht ca n.

Trong mt mu thun, s thng nht ca cc mt i lp khng tch ri s u tranh gia chng. Khi nim u tranh ca cc mt i lp dng ch khuynh hng tc ng qua li, bi tr, ph nh nhau ca cc mt i lp.

b) Mu thun l ngun gc ca s vn ng v pht trin S thng nht v u tranh ca cc mt i lp l hai xu hng tc ng khc nhau ca cc mt i lp to thnh mu thun. Trong s thng nht v u tranh gia cc mt i lp, s u tranh gia chng l tuyt i, cn s thng nht gia chng l tng i, c iu kin, tm thi; trong s thng nht c s u tranh, u tranh trong tnh thng nht ca chng. S tc ng qua li dn n chuyn ha gia cc mt i lp l mt qu trnh. Qu trnh y c th chia ra tng giai on. Mi giai on li c nhng c im ring ca n. Lc mi xut hin, mu thun th hin s khc bit v pht trin thnh hai mt i lp. Ch c nhng mt khc nhau no lin h hu c vi nhau trong mt chnh th v c khuynh hng pht trin tri ngc nhau th mi hnh thnh bc u ca mu thun. Khi hai mt i lp ca mu thun xung t vi nhau gay gt v khi iu kin chn mui th chng s chuyn ha ln nhau, mu thun c gii quyt. Mu thun c mt i, mu thun mi c hnh thnh, v qu trnh tc ng, chuyn ha gia hai mt i lp li tip din, lm cho s vt, hin tng lun lun vn ng v pht trin. Bi vy, s lin h, tc ng v chuyn ha gia cc mt i lp l ngun gc, ng lc ca s vn ng v pht trin trong th gii. V.I.Lnin khng nh rng: S pht trin l mt cuc u tranh gia cc mt i lp.12/26

c) Phn loi mu thun - Mu thun bn trong, mu thun bn ngoi. - Mu thun c bn v mu thun khng c bn. - Mu thun ch yu v mu thun th yu. - Mu thun i khng v mu thun khng i khng. d) ngha phng php lun - V mu thun c tnh khch quan, tnh ph bin v l ngun gc, ng lc ca s vn ng, pht trin, do vy trong nhn thc v thc tin cn phi tn trng mu thun, pht hin mu thun, phn tch y cc mt i lp, nm c bn cht, ngun gc, khuynh hng ca s vn ng v pht trin. V.I.Lnin cho rng: S phn i ca ci thng nht v s nhn thc cc b phn mu thun ca n l thc cht ca php bin chng. - V mu thun c tnh a dng, phong ph, do vy trong vic nhn thc v gii quyt mu thun cn phi c quan im lch s, c th, tc l bit phn tch c th tng loi mu thun v phng php gii quyt ph hp. Trong qu trnh hot ng nhn thc v thc tin, cn phn bit ng vai tr, v tr ca cc loi mu thun trong tng hon cnh, iu kin nht nh; nhng c im ca mu thun tm ra phng php gii quyt tng loi mu thun mt cch ng n nht. - Phng php gii quyt mu thun. IV. Nhng phm tr c bn ca php bin chng duy vt 1. Phm tr ci ring, ci chung, ci n nht. a) Phm tr ci ring, ci chung Phm tr ci ring dng ch mt s vt, mt hin tng, mt qu trnh nht nh. Phm tr ci chung dng ch nhng mt, nhng thuc tnh, nhng yu t, nhng quan h tn ti ph bin nhiu s vt, hin tng. Trong mi s vt, ngoi ci chung cn tn ti ci n nht, l nhng c tnh, nhng tnh cht, ch tn ti mt s vt, mt hin tng no m khng lp li cc s vt, hin tng khc. b) Quan h bin chng gia ci ring v ci chung - Ci ring, ci chung v ci n nht u tn ti khch quan. Trong , ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring m biu hin s tn ti ca mnh; ci chung khng tn ti bit lp, tch ri ci ring, m n phi tn ti trong tng ci ring c th, xc nh. - Ci ring ch tn ti trong mi quan h vi ci chung, hng n ci chung; khng c ci ring tn ti c lp tuyt i tch ri ci chung, m tt yu n phi tn ti trong mi lin h vi ci chung. - Ci ring l ci ton b, phong ph, a dng hn ci chung; cn ci chung l ci b phn nhng su sc, bn cht hn ci ring. Bi v, ci ring l tng hp ca ci chung v ci n nht; cn ci chung biu hin tnh ph bin, tnh quy lut ca nhiu ci ring.13/26

- Ci chung v ci n nht c th chuyn ha cho nhau trong nhng iu kin xc nh. c) ngha phng php lun - Cn phi nhn thc ci chung vn dng vo ci ring trong cc hot ng ca con ngi. Khng nhn thc c ci chung th trong thc tin khi gii quyt mi ci ring, mi trng hp c th s vp phi nhng sai lm, mt phng hng. Mun nm c ci chung th cn phi xut pht t nhng ci ring bi ci chung khng tn ti tru tng ngoi nhng ci ring. - Mt khc, cn phi c th ha ci chung trong mi hon cnh, iu kin c th; khc phc bnh gio iu, siu hnh, my mc hoc cc b, a phng trong vn dng mi ci chung gii quyt mi trng hp c th. - Trong hot ng nhn thc v thc tin, cng cn phi bit vn dng cc iu kin thch hp cho s chuyn ha gia ci n nht v ci chung theo nhng mc ch nht nh, bi v gia ci chung v ci n nht c th chuyn ha cho nhau trong nhng iu kin xc nh. 2. Nguyn nhn v kt qu a) Phm tr nguyn nhn, kt qu Phm tr nguyn nhn dng ch s tc ng ln nhau gia cc mt trong mt s vt, hin tng hoc gia cc s vt, hin tng vi nhau th gy nn s bin i nht nh. Phm tr kt qu dng ch nhng bin i xut hin do s tc ng gia cc mt, cc yu t trong mt s vt, hin tng, hoc gia cc s vt, hin tng. b) Cc tnh cht ca quan h nhn qu - Tnh khch quan. - Tnh ph bin. - Tnh tt yu. c) Quan h bin chng gia nguyn nhn v kt qu - Nguyn nhn sinh ra kt qu, cho nn nguyn nhn bao gi cng c trc kt qu, cn kt qu bao gi cng xut hin sau nguyn nhn. Tuy nhin, ch c mi quan h tt yu v mt thi gian mi l quan h nhn qu. Tnh phc tp ca mi quan h nhn qu. Mt nguyn nhn c th sinh ra mt hoc nhiu kt qu, v mt kt qu c th do mt hoc nhiu nguyn nhn to nn. Nu cc nguyn nhn tc ng cng chiu th xu hng hnh thnh kt qu nhanh hn, cn nu tc ng ngc chiu th s hn ch hoc trit tiu s hnh thnh kt qu. Phn loi nguyn nhn: do tnh cht v vai tr ca nguyn nhn i vi s hnh thnh kt qu, nn c nhiu loi nguyn nhn. - V tr mi quan h nhn qu c tnh tng i. Cho nn, trong mi quan h ny th n ng vai tr l nguyn nhn, trong mi quan h khc li l kt qu. Trong s vn ng ca th gii vt cht, khng c nguyn nhn u tin v kt qu cui cng.14/26

- Kt qu nh hng ngc tr li nguyn nhn sinh ra n. d) ngha phng php lun - V mi lin h nhn qu c tnh khch quan nn cn phi tm nguyn nhn ca cc s vt, hin tng dn n kt qu trong th gii hin thc khch quan ch khng phi ngoi th gii . - V mi lin h nhn qu rt phc tp, a dng nn phi phn bit chnh xc cc loi nguyn nhn c phng php gii quyt ng n, ph hp vi mi trng hp c th trong nhn thc v thc tin. - V mt nguyn nhn c th dn n nhiu kt qu v ngc li, mt kt qu c th do nhiu nguyn nhn nn trong nhn thc v thc tin cn phi c cch nhn ton din v lch s c th trong phn tch, gii quyt v ng dng quan h nhn - qu. Vn dng bi hc tng hp cc nguyn nhn ? Phn 2. I. Hnh thi kinh t - x hi 1. Quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut a) Khi nim phng thc sn xut, lc lng sn xut, quan h sn xut - Bt c mt qu trnh sn xut vt cht no cng c tin hnh vi mc ch nht nh v c tin hnh theo nhng cch thc xc nh. Cch thc tin hnh chnh l phng thc sn xut. Vy, khi nim phng thc sn xut dng ch nhng cch thc m con ngi s dng tin hnh qu trnh sn xut ca x hi nhng giai on lch s nht nh. - Bt k mt qu trnh sn xut vt cht no cng cn phi c cc nhn t thuc v ngi lao ng (nh nng lc, k nng, tri thc, ca ngi lao ng) cng cc t liu sn xut nht nh (nh i tng lao ng, cng c lao ng, cc t liu ph tr ca qu trnh sn xut,). Ton b cc nhn t to thnh lc lng sn xut ca cc qu trnh sn xut. Nh vy, lc lng sn xut chnh l ton b cc nhn t vt cht, k thut ca qu trnh sn xut, chng tn ti trong mi quan h bin chng vi nhau to ra sc sn xut lm ci bin cc i tng trong qu trnh sn xut, tc to ra nng lc thc tin lm bin i cc i tng vt cht ca gii t nhin theo nhu cu nht nh ca con ngi v x hi. Cng do , trnh pht trin ca lc lng sn xut phn nh trnh chinh phc gii t nhin ca con ngi. Trong cc nhn t to thnh lc lng sn xut, ngi lao ng l nhn t gi vai tr quyt nh. Mc khc, trong t liu sn xut th nhn t cng c lao ng l nhn t phn nh r nht trnh pht trin ca lc lng sn xut v th hin tiu biu trnh con ngi chinh phc gii t nhin. Ngy nay, vi s pht trin v ng dng nhanh chng, trc tip cc thnh tu ca khoa hc, k thut, cng ngh cao vo qu trnh sn xut khin cho cc tri thc khoa hc k thut ngy cng tr thnh lc lng sn xut trc tip; tri thc khoa hc, k thut, cng ngh c c nh nhng qu trnh nghin cu khoa hc ngy cng tr thnh nhng nhn t quan trng hng u trong qu trnh pht trin ca lc lng sn xut, thc y lc lng sn xut pht trin v t dn n s hnh thnh nhng nhn t c bn nht ca xu hng15/26

pht trin kinh t tri thc. Lc lng sn xut chnh l nhn t c bn, tt yu to thnh ni dung vt cht ca qu trnh sn xut; khng mt qu trnh sn xut hin thc no c th din ra nu thiu mt trong hai nhn t l ngi lao ng v t liu sn xut. Th nhng, ch c lc lng sn xut vn cha th din ra qu trnh sn xut hin thc c m cn cn phi c nhng quan h sn xut ng vai tr l hnh thc kinh t x hi ca qu trnh sn xut y. - Quan h sn xut l mi quan h kinh t gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut (sn xut v ti sn xut x hi). Quan h sn xut bao gm: quan h s hu i vi t liu sn xut, quan h trong t chc qun l qu trnh sn xut v quan h trong phn phi kt qu ca qu trnh sn xut . Nhng quan h sn xut ny tn ti trong mi quan h thng nht v chi phi, tc ng ln nhau trn c s quyt nh ca quan h s hu v t liu sn xut. b) Qui lut v s ph hp ca quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. - Mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut l mi quan h thng nht bin chng, trong lc lng sn xut quyt nh quan h sn xut v quan h sn xut tc ng tr li lc lng sn xut. + Lc lng sn xut v quan h sn xut l hai mt c bn, tt yu ca qu trnh sn xut, trong lc lng sn xut l ni dung vt cht ca qu trnh sn xut, cn quan h sn xut l hnh thc kinh t x hi ca qu trnh . Lc lng sn xut v quan h sn xut tn ti trong tnh quy nh ln nhau, thng nht vi nhau, to thnh qui lut v s ph hp ca quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. y l yu cu tt yu, ph bin din ra trong mi qu trnh sn xut hin thc ca x hi. + Khuynh hng chung ca sn xut vt cht l khng ngng pht trin. S pht trin xt n cng l bt ngun t s bin i v pht trin ca lc lng sn xut. S pht trin ca lc lng sn xut c nh du bng trnh ca lc lng sn xut. + S vn ng, pht trin ca lc lng sn xut quyt nh v lm thay i quan h sn xut cho ph hp vi n. Hay ni cch khc, mi quan h thng nht gia lc lng sn xut v quan h sn xut tun theo nguyn tc khch quan: quan h sn xut phi ph thuc vo thc trng pht trin ca lc lng sn xut trong mi giai on lch s xc nh. Bi v, quan h sn xut ch l hnh thc kinh t - x hi ca qu trnh sn xut, cn lc lng sn xut l ni dung vt cht, k thut ca qu trnh . Khi mt phng thc sn xut mi ra i, quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. trng thi , tt c cc mt ca quan h sn xut u to a bn y cho lc lng sn xut pht trin. iu c ngha l, n to iu kin s dng v kt hp mt cch ti u gia ngi lao ng vi t liu sn xut v do lc lng sn xut c c s pht trin ht kh nng ca n. Tnh n nh, ph hp ca quan h sn xut i vi lc lng sn xut cng cao th lc lng sn xut cng c kh nng pht trin, nhng chnh s pht trin ca lc lng sn xut li lun lun to kh nng ph v s thng nht ca n vi quan h sn xut. S pht trin ca lc lng sn xut n mt trnh nht nh lm cho quan h sn xut t ch ph hp tr thnh khng ph hp vi s pht trin ca lc lng sn xut. Khi , quan h sn xut tr thnh xing xch ca lc lng sn xut, km hm lc lng sn16/26

xut pht trin. Yu cu khch quan ca s pht trin lc lng sn xut tt yu dn n thay th quan h sn xut c bng quan h sn xut mi ph hp vi trnh pht trin mi ca lc lng sn xut thc y lc lng sn xut tip tc pht trin. + Lc lng sn xut quyt nh quan h sn xut, nhng quan h sn xut cng c tnh c lp tng i v tc ng tr li s pht trin ca lc lng sn xut. Quan h sn xut qui nh mc ch ca sn xut, tc ng n thi ca con ngi trong lao ng sn xut, n t chc phn cng lao ng x hi, n pht trin v ng dng khoa hc v cng ngh, v.v. Quan h sn xut hoc thc y hoc km hm s pht trin ca lc lng sn xut. Vic gii quyt mu thun gia lc lng sn xut vi quan h sn xut khng phi gin n. Chnh nh cc cuc cch mng x hi m nhng quan h sn xut c ca x hi c thay th bng mt quan h sn xut mi, ph hp vi nhu cu pht trin ca lc lng sn xut hin thc, tip tc pht huy tc dng tch cc thc y s pht trin ca lc lng sn xut trong mt hnh thc quan h sn xut mi. Nh vy, mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut l mi quan h mu thun bin chng gia ni dung vt cht, k thut vi hnh thc kinh t - x hi ca qu trnh sn xut. S vn ng ca mu thun ny l mt qu trnh i t s thng nht n nhng khc bit v i lp, xung t, t lm xut hin nhu cu khch quan phi c gii quyt theo nguyn tc quan h sn xut phi ph hp vi s pht trin ca lc lng sn xut. - Trong phm vi phn tch s pht trin x hi, mu thun v s vn ng ca mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut chnh l ni dung c bn ca quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. S tc ng ca quy lut ny to ra ngun gc v ng lc c bn nht i vi s vn ng, pht trin ca nn sn xut vt cht v do l s vn ng, pht trin ca ton b i sng x hi; s vn ng, pht trin ca lch s nhn loi t phng thc sn xut thp ln phng thc sn xut cao hn; n cng l c s gii thch mt cch khoa hc v ngun gc su xa ca ton b cc hin tng x hi v cc s bin trong i sng chnh tr, vn ha ca cc cng ng ngi trong lch s. 2. Bin chng ca c s h tng v kin trc thng tng a) Khi nim c s h tng v kin trc thng tng - Khi nim c s h tng Khi nim c s h tng dng ch ton b nhng quan h sn xut hp thnh c cu kinh t ca x hi. C s h tng ca mt x hi, trong ton b s vn ng ca n, c to nn bi cc quan h sn xut thng tr, quan h sn xut tn d v quan h sn xut mi tn ti di hnh thi mm mng, i biu cho s pht trin ca x hi tng lai, trong quan h sn xut thng tr chim a v ch o, chi phi cc quan h sn xut khc, nh hng s pht trin ca i sng kinh t - x hi v gi vai tr l c trng cho ch kinh t ca mt x hi nht nh. - Khi nim kin trc thng tng Khi nim kin trc thng tng dng ch ton b h thng kt cu cc hnh thi thc x hi cng vi cc thit ch chnh tr - x hi tng ng, c hnh thnh trn mt17/26

c s h tng kinh t nht nh. Trong x hi c giai cp, c bit l trong cc x hi hin i, hnh thi thc chnh tr v php quyn cng h thng thit ch, t chc chnh ng v nh nc l hai thit ch, t chc quan trng nht trong h thng kin trc thng tng ca x hi. Nh nc l mt b my t chc quyn lc v thc thi quyn lc c bit ca x hi trong iu kin x hi c i khng giai cp. V danh ngha, nh nc l h thng t chc i biu cho quyn lc chung ca x hi qun l, iu khin mi hot ng ca x hi v cng dn, thc hin chc nng chnh tr v chc nng x hi cng chc nng i ni v i ngoi ca quc gia. V thc cht, bt c nh nc no cng l cng c quyn lc thc hin chuyn chnh giai cp ca giai cp thng tr, tc giai cp nm gi c nhng t liu sn xut ch yu ca x hi, n chnh l ch th thc s ca quyn lc nh nc. b) Quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng C s h tng v kin trc thng tng l hai phng din c bn ca i sng x hi l phng din kinh t v phng din chnh tr - x hi. Chng tn ti trong mi quan h thng nht bin chng vi nhau, tc ng ln nhau, trong c s h tng ng vai tr quyt nh i vi kin trc thng tng v ng thi kin trc thng tng thng xuyn c s tc ng tr li c s h tng kinh t ca x hi. - Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng + Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng c th hin trn nhiu phng din: tng ng vi mt c s h tng s sn sinh ra mt kin trc thng tng ph hp, c tc dng bo v c s h tng . + Nhng bin i trong c s h tng to ra nhu cu khch quan phi c s bin i tng ng trong kin trc thng tng. Tnh cht mu thun trong c s h tng c phn nh thnh mu thun trong h thng kin trc thng tng. S u tranh trong lnh vc thc h x hi v nhng xung t li ch chnh tr - x hi c nguyn nhn su xa t mu thun v cuc u tranh ginh li ch trong c s kinh t ca x hi. Giai cp nm gi quyn s hu t liu sn xut ca x hi ng thi cng l giai cp nm c quyn lc nh nc trong kin trc thng tng, cn cc giai cp v tng lp x hi khc vo a v ph thuc i vi quyn lc nh nc. Cc chnh sch v php lut ca nh nc, suy n cng ch l phn nh nhu cu thng tr v kinh t ca giai cp nm gi quyn s hu nhng t liu sn xut ch yu ca x hi, .v.v Nh vy, c s h tng quyt nh kin trc thng tng, cn kin trc thng tng l s phn nh i vi c s h tng, ph thuc vo c s h tng. - Tc ng tr li ca kin trc thng tng i vi c s h tng Vi t cch l cc hnh thc phn nh v c xc lp do nhu cu pht trin ca kinh t, cc yu t thuc kin trc thng tng c v tr c lp tng i ca n v thng xuyn c vai tr tc ng tr li c s h tng ca x hi. S tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng c th thng qua nhiu phng thc. iu ny ty thuc vo bn cht ca mi nhn t trong kin trc thng tng, ph thuc vo v tr, vai tr ca n v nhng iu kin c th. Tuy nhin, trong iu kin kin trc thng tng c yu t nh nc th phng thc tc ng ca cc yu t khc ti c s kinh t ca x hi thng phi thng qua nhn t nh nc v php lut mi c th18/26

thc s pht huy mnh m vai tr thc t ca n. Nh nc l nhn t c tc ng trc tip nht v mnh m nht ti c s h tng kinh t ca x hi. S tc ng ca cc yu t thuc kin trc thng tng c th din ra theo nhiu xu hng, thm ch cc xu hng khng ch khc nhau m cn c th i lp nhau, iu phn nh tnh cht mu thun li ch ca cc giai cp, cc tng lp x hi khc nhau v i lp nhau: c s tc ng nhm duy tr c s kinh t hin ti, tc xu hng duy tr ch x hi hin thi, li c s tc ng theo xu hng xa b c s kinh t ny v c xu hng u tranh cho vic xc lp mt c s kinh t khc, xy dng mt ch x hi khc, S tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng c th din ra theo xu hng tch cc hoc tiu cc, iu ph thuc vo s ph hp hay khng ph hp ca cc yu t thuc kin trc thng tng i vi nhu cu khch quan ca s pht trin kinh t. Tuy nhin, s tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng d din ra vi nhng xu hng khc nhau, mc khc nhau nhng rt cuc n khng th gi vai tr quyt nh i vi c s h tng kinh t ca x hi; c s h tng kinh t ca x hi vn t m ng i cho n theo tnh tt yu kinh t ca n. II. u tranh giai cp l mt trong nhng ng lc pht trin ca x hi c giai cp 1. Khi nim u tranh giai cp Trong x hi c giai cp tt yu ny sinh u tranh giai cp. Theo V.I.Lnin, khi nim u tranh giai cp dng ch cuc u tranh ca qun chng b tc ht quyn, b p bc v lao ng, chng bn c c quyn, c li, bn p bc v bn n bm, cuc u tranh ca nhng ngi cng nhn lm thu hay nhng ngi v sn chng nhng ngi hu sn hay giai cp t sn. Theo khi nim ny, thc cht ca u tranh giai cp l cuc u tranh ca nhng ngi lao ng lm thu, nhng ngi n l, b p bc v chnh tr - x hi v b bc lt v kinh t chng li s p bc v bc lt n. Thc cht ca u tranh giai cp l cuc u tranh nhm gii quyt vn mu thun li ch kinh t v chnh tr x hi gia giai cp thng tr v b thng tr nhng phm vi v mc khc nhau. u tranh giai cp c nguyn nhn khch quan su xa t s pht trin mang tnh x hi ha ngy cng cao ca lc lng sn xut vi quan h chim hu t nhn v t liu sn xut. Biu hin ca mu thun ny v phng din x hi : mu thun gia mt bn l giai cp cch mng, tin b, i din cho phng thc sn xut mi, vi mt bn l giai cp thng tr, bc lt, i biu cho nhng li ch gn vi nhng quan h sn xut li thi, lc hu. 2. u tranh giai cp gi vai tr l mt trong nhng phng thc, ng lc ca s tin b, pht trin x hi trong iu kin x hi c s phn ha thnh i khng giai cp. Lch s nhn loi t khi c s phn ha giai cp n nay, v thc cht ch l lch s ca nhng cuc u tranh giai cp c biu hin di nhiu hnh thc a dng vi nhng mc khc nhau v mang sc thi khc nhau. Kt qu cui cng ca nhng cuc u tranh u dn ti s ra i ca phng thc sn xut mi thng qua nh cao ca n l nhng cuc cch mng x hi. Nh vy, trong iu kin x hi c i khng giai cp th s pht trin ca x hi ch c th thc hin c thng qua nhng cuc u tranh giai cp nhm gii quyt nhng mu19/26

thun i khng trong i sng kinh t v chnh tr - x hi. Trong trng hp ny, u tranh giai cp khng ch l ng lc ca s pht trin lch s m cn l phng thc ca s tin b v pht trin x hi. Theo l lun hnh thi kinh t - x hi, phng thc v ng lc c bn nht ca s tin b, pht trin x hi l s vn ng ca mu thun trong phng thc sn xut, trong bn thn nn sn xut vt cht ca x hi. Nhng trong iu kin x hi c s phn ha giai cp th mu thun li c bc l v bin thnh mu thun i khng gia cc giai cp trong i sng chnh tr - x hi. Trong trng hp ny, mu thun i khng trong i sng kinh t ch c th gii quyt c thng qua vic gii quyt mu thun i khng giai cp trn lnh vc chnh tr x hi. Nh vy, mu thun giai cp v u tranh giai cp tr thnh c ch chnh tr x hi gii quyt mu thun trong phng thc sn xut, thc hin nhu cu khch quan ca s pht trin ca lc lng sn xut, thc y s pht trin ca x hi. III. thc x hi Trong h thng quan nim duy vt bin chng v lch s, nguyn l tn ti x hi quyt nh thc x hi l mt nguyn l c bn, nh du s i lp cn bn gia th gii quan duy vt v th gii quan duy tm v x hi. V.I.Lnin bt u t nguyn l ny khi trnh by h thng nhng quan im duy vt lch s ca C.Mc. Nu, ni chung, ch ngha duy vt ly tn ti gii thch thc ch khng phi ngc li, th khi p dng vo i sng x hi ca loi ngi, n buc phi ly tn ti x hi gii thch thc x hi. 1. Khi nim tn ti x hi, thc x hi - Khi nim tn ti x hi dng ch phng din sinh hot vt cht v cc iu kin sinh hot vt cht ca x hi. Cc yu t c bn to thnh tn ti x hi bao gm: phng thc sn xut vt cht, cc yu t thuc iu kin t nhin hon cnh a l v dn c. Cc yu t tn ti trong mi quan h thng nht bin chng, tc ng ln nhau thnh iu kin sinh tn v pht trin ca x hi, trong phng thc sn xut vt cht l yu t c bn nht. - Khi nim thc x hi dng ch ton b phng din sinh hot tinh thn ca x hi, ny sinh t tn ti x hi v phn nh tn ti x hi trong nhng giai on pht trin nht nh. Gia thc x hi v thc c nhn c s thng nht bin chng nhng khng ng nht. Mi quan h gia thc x hi v thc c nhn thuc mi quan h gia ci chung v ci ring. Lnh vc tinh thn ca i sng x hi c cu trc ht sc phc tp. C th tip cn kt cu ca thc x hi t nhng phng din khc nhau. Theo ni dung v lnh vc phn nh i sng x hi, thc x hi bao gm cc hnh thi khc nhau, l thc chnh tr, thc php quyn, thc o c, thc tn gio, thc thm m, thc khoa hc, v.v Theo trnh phn nh ca thc x hi i vi tn ti x hi c th phn bit thc x hi thng thng v thc l lun. Cng c th phn tch thc x hi theo hai trnh v hai phng thc phn nh i vi tn ti x hi, l tm l x hi v h t tng x hi.

20/26

Trong x hi c giai cp th thc x hi cng c tnh giai cp, phn nh iu kin sinh hot vt cht v li ch khc nhau, i lp nhau gia cc giai cp. Mi giai cp u c i sng sinh hot tinh thn c th ca n nhng h t tng thng tr x hi bao gi cng l h t tng ca giai cp thng tr x hi, n c nh hng n thc ca cc giai cp trong i sng x hi. Theo quan nim ca C.Mc v Ph.ngghen: Giai cp no chi phi nhng t liu sn xut vt cht th cng chi phi lun c nhng t liu sn xut tinh thn, thnh th ni chung t tng ca nhng ngi khng c t liu sn xut tinh thn cng ng thi b giai cp thng tr chi phi. 2. Mi quan h bin chng gia tn ti x hi v thc x hi a) Vai tr quyt nh ca tn ti x hi i vi thc x hi Mt trong nhng cng lao to ln ca C.Mc v Ph.ngghen l pht trin ch ngha duy vt n nh cao, xy dng quan im duy vt v lch s, gii quyt mt cch khoa hc vn s hnh thnh v pht trin ca thc x hi. Cc ng chng minh rng, i sng tinh thn ca x hi hnh thnh v pht trin trn c s ca i sng vt cht; rng khng th tm ngun gc ca t tng, tm l x hi trong bn thn n, ngha l khng th tm trong u c con ngi m phi tm trong hin thc vt cht. S bin i ca mt thi i no s khng th gii thch c chnh xc n nguyn nhn cui cng ca n nu ch cn c vo thc ca thi i y. Theo quan im duy vt lch s th tn ti x hi quyt nh thc x hi; thc x hi l s phn nh i vi tn ti x hi v ph thuc vo tn ti x hi; mi khi tn ti x hi (nht l phng thc sn xut) bin i th nhng t tng v l lun x hi, nhng quan im v chnh tr, php quyn, trit hc, o c, vn ha, ngh thut, v.v tt yu s bin i theo. Cho nn nhng thi k lch s khc nhau nu chng ta thy c nhng l lun, quan im, t tng x hi khc nhau th l do nhng iu kin khc nhau ca i sng vt cht quyt nh. Quan im duy vt lch s v ngun gc ca thc x hi khng phi dng li ch xc nh s ph thuc ca thc x hi vo tn ti x hi, m cn ch ra rng, tn ti x hi quyt nh thc x hi khng phi mt cch gin n trc tip m thng thng qua cc khu trung gian. Khng phi bt c t tng, quan nim, l lun hnh thi thc x hi no cng phn nh r rng v trc tip nhng quan h kinh t ca thi i, m ch khi no xt n cng th chng ta mi thy r nhng mi quan h kinh t c phn nh bng cch ny hay cch khc trong cc t tng y. b) Tnh c lp tng i ca thc x hi Quan im duy vt bin chng v x hi khng ch khng nh tnh quyt nh ca tn ti x hi i vi thc x hi m cn lm sng t nhng ni dung ca tnh c lp tng i ca thc x hi. Ni dung tnh c lp tng i ca thc x hi c phn tch trn cc phng din chnh sau y: Th nht, thc x hi thng lc hu so vi tn ti x hi. Theo nguyn l tn ti x hi quyt nh thc x hi th khi tn ti x hi bin i s tt yu dn ti nhng s bin i ca thc x hi. Tuy nhin, khng phi trong mi trng hp, s bin i ca tn ti x hi u ngay lp tc dn n s bin i ca thc x hi; tri li, nhiu yu t ca thc x hi (trong i sng tm l x hi v h t tng x hi) c th cn tn ti rt lu di ngay c khi c s tn ti x hi sn sinh ra n c thay21/26

i cn bn. Th hai, thc x hi c th vt trc tn ti x hi. Khi khng nh tnh thng lc hu hn ca thc x hi so vi tn ti x hi, ch ngha duy vt lch s ng thi tha nhn rng, trong nhng iu kin nht nh, t tng ca con ngi, c bit nhng t tng khoa hc tin tin c th vt trc s pht trin ca tn ti x hi, d bo c tng lai v c tc dng t chc, ch o hot ng thc tin ca con ngi, hng hot ng vo vic gii quyt nhng nhim v mi do s pht trin chn mui ca i sng vt cht ca x hi t ra. Tuy nhin, suy n cng, kh nng phn nh vt trc thc x hi vn ph thuc vo tn ti x hi. Th ba, thc x hi c tnh k tha trong s pht trin ca n. Lch s pht trin i sng tinh thn ca x hi cho thy rng, nhng quan im l lun ca mi thi i khng xut hin trn mnh t trng khng m c to ra trn c s k tha nhng ti liu l lun ca cc thi i trc. Do thc c tnh k tha trong s pht trin, nn khng th gii thch c mt t tng no nu ch da vo nhng quan h kinh t hin c, khng ch n cc giai on pht trin t tng trc . Lch s pht trin ca t tng cho thy nhng giai on hng thnh hoc suy tn ca trit hc, vn hc, ngh thut v.v nhiu khi khng ph hp hon ton vi nhng giai on hng thnh hoc suy tn ca kinh t. Th t, s tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi trong s pht trin ca chng. S tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi l mt nguyn nhn lm cho trong mi hnh thi thc c nhng mt, nhng tch cht khng th gii thch c mt cch trc tip t tn ti ti x hi. Lch s pht trin ca thc x hi cho thy, thng thng mi thi i, ty theo nhng hon cnh lch s c th c nhng hnh thi thc no ni ln hng u v tc ng mnh n cc hnh thi thc khc. Ngy nay, trong s tc ng ln nhau gia cc hnh thi thc x hi, thc chnh tr thng c vai tr c bit quan trng. thc chnh tr ca giai cp cch mng nh hng cho s pht trin theo chiu hng tin b ca cc hnh thi thc khc. Th nm, thc x hi c kh nng tc ng tr li tn ti x hi. Theo Ph.ngghen: S pht trin ca chnh tr, php lut, trit hc, tn gio, vn hc, ngh thut v.v u da trn c s s pht trin kinh t. Nhng tt c chng cng c nh hng ln nhau v nh hng n c s kinh t (6). Mc nh hng ca t tng i vi s pht trin x hi ph thuc vo nhng iu kin lch s c th; vo tnh cht ca cc mi quan h kinh t m trn t tng ny sinh; vai tr ca giai cp mang ngn c t tng; vo mc phn nh ng n ca t tng i vi cc nhu cu pht trin x hi; vo mc m rng ca t tng trong qun chng; v.v Cng do , y cn phn bit vai tr ca thc t tng tin b v thc t tng phn tin b i vi s pht trin x hi. Quan im duy vt mcxt v vai tr quyt nh ca tn ti x hi i vi thc x hi v tnh c lp tng i ca thc x hi l mt trong nhng nguyn l c bn ca ch ngha duy vt lch s, mt trong nhng c s phng php lun cn bn ca hot ng22/26

nhn thc v thc tin. IV. Quan im ca ch ngha duy vt lch s v con ngi v vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn 1. Con ngi v bn cht ca con ngi Vn con ngi lun l mt trong nhng vn quan trng hng u trong cc hc thuyt trit hc. Song, v hiu v con ngi, bn cht ca con ngi, v tr vai tr ca con ngi, v.v. khc nhau nn khi tr li cho cc cu hi v gii phng con ngi cng c nhiu quan im khc nhau, thm ch i lp nhau. Trn c s khi qut nhng quan im ln v con ngi trong lch s, chng Quan im ca trit hc Mc Lnin v con ngi cp n nhng vn c bn nht v con ngi. a) Con ngi mt thc th t nhin(sinh hc) x hi Con ngi l mt thc th t nhin mang c tnh x hi; c s thng nht bin chng gia hai phng din t nhin v x hi. - Bn tnh t nhin ca con ngi c phn tch t hai gic sau y: Th nht, con ngi l kt qu tin ha v pht trin lu di ca gii t nhin. C s khoa hc ca kt lun ny c chng minh bng ton b s pht trin ca ch ngha duy vt v khoa hc t nhin, c bit l hc thuyt ca cuyn v s tin ha ca cc loi. Th hai, con ngi l mt b phn ca gii t nhin v ng thi gii t nhin cng l thn th v c ca con ngi. Tuy nhin, con ngi khng ng nht vi cc tn ti khc ca gii t nhin, n mang c tnh x hi bi v mi con ngi vi t cch l ngi chnh l xt trong mi quan h ca cc cng ng x hi, l cc cng ng: gia nh, giai cp, quc gia, dn tc, nhn loi, V vy, bn tnh x hi nht nh phi l mt phng din khc ca bn tnh con ngi, hn na y l bn tnh c th ca con ngi. - Bn tnh x hi ca con ngi c phn tch t cc gic sau y: Mt l, n.xt t gic ngun gc hnh thnh con ngi, loi ngi th khng phi ch c ngun gc t s tin ha, pht trin ca vt cht t nhin m cn c ngun gc x hi ca n, m trc ht v c bn nht l nhn t lao ng. Chnh nh lao ng m con ngi c kh nng vt qua loi ng vt tin ha v pht trin thnh ngi. Hai l, xt t gic tn ti v pht trin ca con ngi, loi ngi th s tn ti ca n lun lun b chi phi bi cc nhn t x hi v cc quy lut x hi. X hi bin i th mi con ngi cng do m cng c s thay i tng ng v ngc li, s pht trin ca mi c nhn li l tin cho s pht trin ca x hi. Nh vy con ngi khng phi l mt ng vt thun ty m l mt ng vt x hi, mt thc th sinh vt (t nhin) x hi. Thc th t nhin v thc th x hi con ngi khng tch khi nhau, trong thc th t nhin l tin m trn ci tin thc th x hi tn ti v pht trin. b) Con ngi l ch th ca lch s Hai phng din t nhin v x hi ca con ngi tn ti trong tnh thng nht ca n, quy nh ln nhau, tc ng ln nhau, lm bin i ln nhau, nh to nn kh nng hot ng sng to ca con ngi trong qu trnh lm ra lch s ca chnh n. V th, nu l23/26

gii bn tnh sng to ca con ngi n thun ch t gic bn tnh t nhin hoc ch t bn tnh x hi ca n th u l phin din, khng trit v nht nh cui cng s dn n nhng kt lun sai lm trong nhn thc v thc tin. Hot ng ca con ngi lm ra lch s nn c lch s trc ht phi c con ngi. Tin u tin ca lch s l s tn ti ca nhng con ngi sng, v vy, hnh ng lch s u tin, khch quan, tt yu l hnh ng lao ng sn xut con ngi tch khi ng vt. Con ngi lm ra lch s nhng khng phi l lm theo mun ty tin ca mnh, m l trong nhng iu kin c sn, do qu kh li. Vi nhng iu kin y, mi th h mt mt tip tc cc hot ng c ca th h trc trong hon cnh mi, mt khc tip tc cc hot ng mi ca mnh bin i hon cnh c. Nh vy, con ngi va l sn phm ca lch s, va l ch th ca lch s. c) Bn cht ca con ngi Trong lch s t tng nhn loi c nhiu quan nim khc nhau v bn cht, bn tnh ngi ca con ngi, nhng v c bn nhng quan nim thng l nhng quan nim phin din, tru tng v duy tm, thn b. Trong tc phm Lun cng v Phoibc, C.Mc ph phn vn tt nhng quan nim v xc lp quan nim mi ca mnh: Bn cht con ngi khng phi l mt ci tru tng c hu ca c nhn ring bit. Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ha nhng quan h x hi Quan nim duy vt bin chng v con ngi trong khi tha nhn bn tnh t nhin ca con ngi cn l gii con ngi t gic cc quan h lch s x hi, t pht hin bn tnh x hi ca n. Hn na, chnh bn tnh x hi ca con ngi l phng din bn cht nht ca con ngi vi t cch ngi, phn bit con ngi vi cc tn ti khc ca gii t nhin. Vy, bn cht ca con ngi, xt trn phng din tnh hin thc ca n, chnh l tng ha ca cc quan h x hi, bi x hi chnh l x hi ca con ngi, c to nn t ton b cc quan h gia ngi vi ngi trn cc mt kinh t, chnh tr, vn ha, Quan im ca C. Mc cho thy: Bn cht con ngi khng phi l ci tru tng, c hu. Bn cht con ngi hnh thnh v th hin nhng con ngi hin thc. y l nhng con ngi c th, sng trong nhng hon cnh c th m bn cht con ngi c bc l nhng mc c th. Tt c cc quan h x hi u gp phn hnh thnh nn bn cht ca con ngi. Cc quan h ny c v tr, vai tr khc nhau nhng chng xm nhp vo nhau, trn lan vo nhau, pht huy hoc km hm tc dng ca nhau. Khi cc quan h x hi (nht l quan h kinh t) thay i th sm hay mun bn cht ca con ngi cng c s thay i. Nh vy, bn cht ca con ngi khng phi c sinh ra m c sinh thnh.

-

-

T quan nim khoa hc ca ch ngha Mc-Lnin v con ngi c th rt ra ngha phng php lun quan trng sau y: Mt l, l gii mt cch khoa hc nhng vn v con ngi th khng th ch n thun t phng din bn tnh t nhin ca n m iu cn bn hn, c tnh quyt nh24/26

phi l t phng din bn tnh x hi ca n, t nhng quan h kinh t - x hi ca n. Hai l, ng lc c bn ca s tin b v pht trin ca x hi chnh l nng lc sng to lch s ca con ngi. V vy pht huy nng lc sng to ca mi con ngi, v con ngi chnh l pht huy ngun ng lc quan trng thc y s tin b v pht trin ca x hi. Ba l, s nghip gii phng con ngi, nhm pht huy kh nng sng to lch s ca n phi l hng vo s nghip gii phng nhng quan h kinh t - x hi. Trn ngha phng php lun c th thy mt trong nhng gi tr cn bn nht ca cuc cch mng x hi ch ngha chnh l mc tiu xa b trit cc quan h kinh t - x hi p bc v bc lt, rng buc kh nng sng to lch s ca ca con ngi. 2. Khi nim qun chng nhn dn v vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn a) Khi nim qun chng nhn dn Con ngi l ch th sng to ra lch s nhng khng phi l theo phng thc hnh vi n l, ri rc, c c ca mi con ngi m l theo phng thc lin kt nhng con ngi thnh sc mnh cng ng x hi c t chc, c lnh o ca nhng c nhn hay cc t chc chnh tr, x hi nht nh nhm gii quyt cc nhim v lch s trn cc lnh vc kinh t, chnh tr, vn ha ca x hi cng ng chnh l qun chng nhn dn. Nhng lc lng c bn to thnh cng ng qun chng nhn dn bao gm: Th nht, nhng ngi lao ng sn xut ra ca ci vt cht v cc gi tr tinh thn; l ht nhn c bn trong cng ng qun chng nhn dn. Th hai, nhng b phn dn c chng li giai cp thng tr p bc, bc lt, i khng vi cng ng nhn dn. Th ba, nhng giai cp, tng lp x hi thc y s tin b x hi thng qua hot ng ca mnh, trc tip hoc gin tip trn cc lnh vc ca i sng x hi. b) Vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn. V cn bn, tt c cc nh t tng trong lch s trc Mc u khng nhn thc ng vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn. V ngun gc l lun, iu c nguyn nhn t quan im duy tm, tn gio v phng php siu hnh trong phn tch cc vn x hi. Theo quan im duy vt lch s, qun chng nhn dn l ch th sng to chn chnh ra lch s, lc lng quyt nh s pht trin ca lch s. Do , lch s trc ht v cn bn l lch s hot ng ca qun chng nhn dn trn tt c cc lnh vc ca i sng kinh t - x hi. Vai tr ch th sng to ra lch s, quyt nh tin trnh pht trin lch s ca qun chng nhn dn c phn tch t ba gic sau y: Th nht, qun chng nhn dn l lc lng sn xut c bn ca mi x hi, trc tip sn xut ra ca ci vt cht p ng nhu cu tn ti v pht trin ca con ngi, ca x hi y l nhu cu quan trng bc nht ca mi x hi mi thi i, mi giai on lch s. Th hai, cng vi qu trnh sng to ra ca ci vt cht, qun chng nhn dn ng thi cng l lc lng trc tip hay gin tip sng to ra cc gi tr tinh thn ca x hi. Th ba, qun chng nhn dn l lc lng v ng lc c bn ca mi cuc cch25/26

mng v cc cuc ci cch trong lch s. Vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn khng bao gi c th tch ri vai tr c th ca mi c nhn m c bit l vai tr ca cc c nhn v tr th lnh, lnh t hay tm v nhn ca cng ng nhn dn. Theo V.I.Lnin: Trong lch s, cha h c mt giai cp no ginh c quyn thng tr, nu n khng o to c trong hng ng ca mnh nhng lnh t chnh tr, nhng i biu tin phong c kh nng t chc v lnh o phong tro . L lun ca ch ngha Mc-Lnin v vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn v vai tr ca cc c nhn i vi tin trnh lch s cung cp mt phng php lun khoa hc quan trng cho hot ng nhn thc v thc tin: Th nht, vic l gii mt cch khoa hc v vai tr quyt nh lch s ca qun chng nhn dn xa b c sai lm ca ch ngha duy tm tng thng tr lu di trong lch s nhn thc v ng lc v lc lng sng to ra lch s x hi loi ngi. ng thi, em li mt phng php lun khoa hc trong vic nghin cu v nhn nh lch s cng nh vic nghin cu v nh gi vai tr ca mi c nhn, th lnh, v nhn, lnh t trong cng ng x hi. Th hai, l lun v vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn cung cp mt phng php lun khoa hc cc ng cng sn phn tch cc lc lng x hi, t chc xy dng lc lng qun chng nhn dn trong cng cuc cch mng x hi ch ngha. l s lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc, t di s lnh o ca ng cng sn, trn c s tp hp mi lc lng c th tp hp nhm to ra ng lc to ln trong s nghip cch mng x hi ch ngha i ti thng li cui cng. TI LIU THAM KHO 1. Gio trnh trit hc Mc Lnin (ca B Gio Dc v o To) Nxb CTQG, H Ni, 2006. 2. Cu hi v bi tp trit hc (Ch ngha duy vt bin chng), Nxb Khoa hc x hi, H Ni , 2005. 3. cng Hng dn n tp mn Trit hc ca B mn L lun chnh tr Trng i hc Tn c Thng, nm 2009. TP. HCM, ngy 30 thng 11 nm 2009 Hiu trng duyt ( k) NGT,.TS. L VINH DANH Trng khoa/Trng b mn L lun chnh tr ( k) TS. THI HU TUN

26/26