De cultuur van Microwormen en WalterwormenDoor: Jan Altink - Lelystad. Datum: 07-03-2008. Laatst bijgewerkt: 5 januari 2009.

De diertjes worden Microwormpjes genoemd en onder die naam (Microworms, Walterworms, Micro Würmchen) kun je veel info Googelen.Het zijn feitelijk kleine aaltjes (nematoden) en ze behoren dus tot een heel andere orde, maar dat maakt de vissen niet uit, denk ik. Officieel zijn het Panagrellus redivivus (Sour paste nematode), synonym Panagrellus silusiae (Beer nematode) met een diameter van 50 micrometer bij een lengte van 0,5 tot rond de 2 millimeter. Ze zijn levendbarend.

Ze zijn iets kleiner dan pas uitgekomen Artemia (pekelkreeftjes) (de “Walters” weer ± de helft kleiner, dus ook dunner dan de “Micro’s”), en daardoor prima geschikt voor jonge vissen die nog te klein zijn om artemia aan te kunnen. Ook kleine kreeftachtigen (garnalen) eten graag Micro- en Walterwormen.

Er zijn veel verschillende methoden, maar mijn ervaring is dat de veel andere methoden korter meegaan, meer/sterker ruiken en vaker “crashen”. Zo heeft een cultuur met in melk geweekt oud brood het nadeel dat de melk snel verzuurt en dat het brood kan beschimmelen. In beide gevallen sterft dan de cultuur.

Een goed “lopende” cultuur ontwikkeld een kenmerkende geur, die ik het beste kan omschrijven als “een kleedkamer na de wedstrijd”. Hou daar rekening mee met het kiezen van een (geventileerde) plek om de cultuur te bewaren. Bepaald niet iedereen ervaart de geur als aangenaam of in elk geval draaglijk. Wanneer een cultuur echt stinkt is de boel waarschijnlijk dood en gaan rotten.

Start indien mogelijk meteen 2 culturen op, op die manier is de kans kleiner dat je alles verspeeld wanneer er een cultuur crasht en bovendien kun je dan alle dagen oogsten, om de beurt van de een en de ander.

De methode die ik hanteer:

Gebruik een tweetal als het kan ondiepe, vlakke kunststof bakjes (liefst òf donker van kleur, òf doorzichtig, dan kun je de aaltjes goed zien), inhoud ongeveer 1 à 1,5 liter. Als er passende deksels bijzitten, prima, anders afdekken met glasplaatjes, plasticfolie o.i.d. om uitdrogen van de cultuur te voorkomen. Maar de cultuur mag niet luchtdicht afgesloten zijn, zonodig gaatjes in de deksel smelten of prikken.Ik gebruik de bakjes waar de slager

1 kilo gehakt in verkoopt, maar eigenlijk voldoet elk type wel.↑ Zo een bakje werkt ….

1

… maar zo een ook

Markeer de bakjes met het soort cultuur dat je erin doet (Walters en Micro’s zijn op het oog echt niet uit elkaar te houden) en een “opstartdatum”. Allereerst kun je dan bijhouden hoe lang een cultuur nodig heeft om in productie te komen, hoe lang een cultuur meegaat en ten slotte weet je na je eerste cultuur wanneer het tijd wordt om een nieuwe op te zetten.

↑ Naam… … en datum ↑

Bereid (voor 2 bakjes) ongeveer een liter havermout (de allergoedkoopste die je kunt vinden is voor dit doel beslist de beste) met water (geen melk!), verhouding ongeveer 3 cups** (1 cup = 250ml) havermout op 5 cups water, 1 minuut in de magnetron op vol vermogen, doorroeren, weer 1 minuut vol vermogen, weer doorroeren en gelijk verdelen over de bakjes, zodanig dat ze bakjes ongeveer halfvol gevuld zijn met de

brij. De havermout moet aan de droge kant zijn, "pruttig" zogezegd, dus niet echt schenkbaar. Laat nu eerst volledig afkoelen. Als de brij te warm is gaan de aaltjes dood! (Bij temp. boven de 26C gaan de Micro’s afsterven, de Walter´s kunnen nog een paar graden hoger verdragen.)

** Een “cup” is een maatbeker van ± 250ml die veelal bij broodbakmachines e.d. wordt meegeleverd om hoeveelheden af te meten. Een gewone

koffiebeker kan ook, het gaat hier om de verhouding. De aansteker is alleen maar om de grootte aan te duiden.

2

↑ Goed doorroeren na de 1e keer verhitten …

↑ … en nog een keer na de 2e keer verhitten. Deze structuur willen we hebben: klonterig/brokkelig. “Pruttig”, dus.

Wanneer de brij nog te nat is, gewoon nog wat droge havermout erdoor roeren. Na afkoelen moet de havermout zich tot één klont gevormd hebben. Strooi over de havermout een snufje (1/8 theelepel of zo, een mespuntje, zoiets) droge gist korrels. Hoeft niet, maar de cultuur start er een stuk sneller door. Zorg dan wel voor voldoende ventilatie bij de cultuur, zodat de wormen niet stikken door de CO2 productie van de gist! Verdeel vervolgens de startculturen Microwormen over de twee bakjes, dek ze af en zet ze ergens koel en in het donker. In de kelder of in een kast of zo, maar niet in de koelkast (ook al vanwege de geur!)

Controleer de volgende dag of de culturen niet tè droog zijn, zonodig heel licht besproeien met een plantenspuit met water. Vanaf dag 3 moeten ze wel “lopen”.

3

↑ De brij in een bakje doen… ↑ … mooi verdelen en volledig laten afkoelen!

↑ Een hoekje van de entportie vrijmaken en het hoekje afknippen…

↑ … en spuiten maar! ↑ Verdeel gelijkmatig.

Na een paar dagen moeten er "poeltjes" krioelende smurrie in de havermout ontstaan zijn, en na ongeveer anderhalve week ziet het hele oppervlak eruit alsof er een laagje zure melk op staat. De kenmerkende geur is ook duidelijk aanwezig.N.B.: niet schrikken als het de 2e of 3e dag eruit ziet alsof alles beschimmeld is, dat zijn de gistbacteriën die zich vermeerderen. Gewoon niks aan doen.

De Microwormen leven 20-25 dagen, voortplantend vanaf de 3e dag en tot 40 levende jongen per dag producerend. De Walterwormen leven 30-35 dagen,

4

voortplantend vanaf de 4e dag en tot 65! jongen per dag producerend. Wanneer een cultuur eenmaal van start is, gaat het dus heel snel!Vanaf een week (of twee) kan je gaan oogsten. De makkelijkste methode: zet een bakje direct uit het donker op een lichtkap en ga na 5 minuten eens kijken. Als het goed is kruipen de aaltjes door de warmte van de lichtkap langs de kanten van het bakje omhoog en daar kunnen ze met behulp van een platte (make-up) penseel, ijslolliestokje of wattentip o.i.d. vanaf gestreken worden en rechtstreeks bij de jonge visjes gedaan, of eerst even verzamelen in een bekertje vers koel water. Wacht niet te lang voor het oogsten, want als de beestjes aan de hogere temperatuur gewend zijn, kruipen ze weer terug in de “havermoutsoep”.

Als je geen tijd hebt om de cultuur op te warmen kun je de penseel ook direct in de natte

plekken dippen en afstrijken langs de rand van een beker. Je verzamelt nu de melkachtige vloeistof waar de aaltjes in leven. Om de boel te scheiden kan je simpelweg wat koel water toevoegen, even ronddraaien en uitgieten door een artemiazeef. Gelijk voeren en niet naspoelen, want de aaltjes kruipen door de zeef! (Ze zijn kleiner dan artemia, weet je nog?).

↑ Artemiazeefje en make-up penseel ↑ Artemiazeef van Hobby

5

↑ Eerst de randen (en evt. deksel) afstrijken…

↑ … daarna (bij behoefte) nog uit de “poeltjes” oogsten.

6

↑ “Wormenmelk”

↑ Strijk voorzichtig met beide kanten van het penseel in de poeltjes…

7

↑ … zodat de penseel mooi rondom bezet is…

↑ … en spoel uit in wat koel water. (N.B.: Het hoeft niet per sé een Teletubbie beker te zijn! )

8

↑ Uitgieten door het artemiazeefje…

↑ … even laten uitlekken…

9

↑ … hier is het om te doen. De paar stukjes havermout die meekomen kunnen gewoon mee gevoerd worden aan de vissen.

↑ Ze zijn echt heel klein!

10

↑ Deze cultuur is droog opgestart, geënt, voorzien van droge gist en 5 dagen in het donker “aan zijn lot overgelaten”.

↑ Zoals goed te zien is, is de cultuur overbevolkt geraakt in die korte tijd en is de deksel gekoloniseerd geraakt.

11

↑ Dit is uiteraard heel makkelijk oogsten, maar je moet er niet te lang mee wachten, want…

↑ …blootgesteld aan het licht kruipen de aaltjes bij elkaar en gaan weer in het medium terug!

12

27/04/08 Een alternatieve oogstmethode, super makkelijk, maar je moet hem wel voorbereiden, kreeg ik aangereikt van Annabelle van Gelder uit België en is deze:

Knip uit een gewoon (bruin) koffiefilter een stukje papier wat je kwijt kunt op de wormencultuur en leg dat er bovenop. Eventueel het papier een beetje vochtig maken met een paar druppels water of even voorzichtig aandrukken op de cultuur.

Na 1 à 2 dagen zijn de wormen door de filter heen gekropen en kunnen nu ofwel van het papier worden afgeschraapt, ofwel je spoelt (een deel van) het papier af in een bakje met jongen. Je kunt natuurlijk ook met afzonderlijke strookjes werken. Het filterpapier kan na gebruik weer terug op de cultuur en het gebeuren herhaalt zich.

Ikzelf pel zorgvuldig het koffiefilter van de brij zodat er zo goed als geen medium meekomt en leg simpelweg de

“wormenkant” op het wateroppervlak. Je ziet gelijk een wolk voerdiertjes er vanaf komen.

13

Het duurt eventjes, maar dan kan je ook simpel, snel en schoon een heleboel

oogsten!

Als de havermoutbrij precies goed is (en dat is zoals gezegd tamelijk droog) dan levert een koffiefilter op een goede cultuur na een dag of twee dit op: een dikke witte laag nematoden die er met een kwastje of ijsstokje o.i.d. in klonten af te halen is. Wie geen angst heeft voor “beestjes” pelt de filter er voorzichtig af en strijkt de oogst gewoon tussen de samengeknepen vingers van het filter.

Wie geen artemiazeefje heeft en ook niet wil aanschaffen, kan ook gebruik maken van een pipet of een oogdruppelaartje o.i.d. Uiteraard gaat er dan meer van de zure vloeistof mee tijdens het voeren, maar daar heb ik zelf nog nooit iets nadeligs van bemerkt. Misschien werkt een nylonkous in een trechter als bruikbaar filter?

Hoewel de aaltjes niet zo snel sterven in zoet water als artemia, is terughoudendheid met voeren nog steeds geboden. Om de waterkwaliteit niet al te zwaar te belasten en overvoeren tegen te gaan, is het handig om te weten dat een flinke druppel al gauw duizenden aaltjes kan bevatten!

Wanneer een cultuur "crasht", door beschimmelen (ruikt muf i.p.v. zurig), uitlopen (hele zooi is ineens volledig vloeibaar geworden en verzuurd omdat de havermout op was) of bruin wordt (meestal door uitdrogen) is het tijd om een nieuwe cultuur op te starten. Liefst m.b.v. een entportie van de tweede nog goed lopende cultuur, of

14

anders uit het best uitziende deel van de gecrashte cultuur een entportie nemen en met verse havermout overnieuw beginnen.

Mijn culturen "lopen" ongeveer 2 à 3 maanden voordat ze "door de havermout heen zijn", maar ik oogst ook nagenoeg alle dagen! Wanneer je niet oogst en de wormen rustig kunnen doorgaan met vermeerderen, zal een cultuur uiteraard eerder “op” zijn.Even in de gaten houden hoe het in jouw geval gaat en op tijd nieuwe culturen opzetten. Des te sneller je ververst, hoe minder de cultuur ruikt. Overigens eten de volwassen vissen ook graag Micro- en Walterwormen, dus er is op zich geen reden om niet regelmatig te oogsten.

Wanneer culturen niet alle dagen geoogst (of in elk geval bekeken) worden, bestaat er een kans op zuurstof gebrek. Bij gebruik van een bakje met deksel ofwel de deksel niet volledig sluiten, ofwel met een hete speld kleine gaatjes in de deksel smelten. Maak die gaatjes niet te groot, anders is een “besmetting” met Fruitvliegjes (Drosophila melanogaster) onvermijdelijk.Afdekken met magnetronfolie werkt ook. In geval van een glasplaatje dat zodanig plaatsen dat er ergens een heel klein kiertje open blijft.

Vroeger of later zullen de vliegjes zich toch in de cultuur weten te “nestelen”, wie dat permanent niet wil, dient dan een nieuwe culttur op te starten met verse havermout en “gezeefde” Micro- of Walterwormen, zoals getoond op pagina’s 6 t/m 10. Eventuele vliegenlarfjes zullen duidelijk zichtbaar zijn tussen de aaltjes.

Nou is een “dubbele cultuur” van levend voer (dus aaltjes èn Fruitvliegjes) soms best handig, want de larven en poppen worden graag gegeten door alle grotere vissen, de poppen met name door de “echte” oppervlaktevissen. De vliegjes worden ook gewaardeerd, maar omdat het hier om de gewone vliegende vorm gaat moet je die dan wel eerst even zien te vangen. Het hele spul een kwartiertje in de koelkast zetten wil wel helpen, kou versuft de vliegjes.

15

Aaltjescultuur met larven en poppen van Fruitvliegjes langs de randen

16

En in Close-up.

De bijbehorende deksel.

17

En een Close-up van de deksel. Deze ventilatiegaten werden met een priem gesmolten en zijn ongeveer 2x2mm “groot”. Wanneer je géén Fruitvliegen als 2e voercultuur wenst, moeten de gaatjes dus beduidend kleiner zijn! (Speld gebruiken).

Mocht een cultuur een keer te nat worden en dreigen te crashen en je hebt geen havermout bij de hand (of geen tijd op dat moment) dan kun je de zaak tijdelijk redden met een kwart snee droog brood, liefst bruinbrood (gaat langer mee, wit is alleen maar zetmeel). Gewoon in de massa drukken en klaar.Simpelweg droge havermout door de massa roeren heeft bewezen niet goed te werken. Een klein beetje wil nog wel, maar aangezien havermout veel vocht opneemt, bestaat de kans dat de cultuur uitdroogt als de hoeveelheid droge havermout te groot is.

Wanneer er een grijzige laag op de cultuur vormt, kan je die er het beste z.s.m. vanaf scheppen en wegdoen, want het grijze spul bestaat uit afvalstoffen en dode wormen.

Er bestaat ook nog de mogelijkheid om de wormen te “verrijken” door af en toe wat goede kwaliteit vlokkenvoer op de cultuur te strooien. De wormen consumeren de vlokken en zullen er een hogere voedingswaarde door krijgen.

Microwormen voedingswaarde informatie: 76% water en 24% droge bestanddelen; 48% proteïne, 21% vet, 7% glycogeen, 1% organische zuren en 1% nucleïnezuur. (Adrian R. Tappin, 2000)

18

Tot slot voor de wetenschappelijk geïnteresseerden onder ons nog een vergelijkingstabel van Microwormen versus Artemia volgens Watanabe & Kiron:

  P. redivivus Artemia

Protein 48.3 61.6

Amino acids    ILE 5.1 3.8

LEU 7.7 8.9

MET 2.2 1.3

PHE 4.7 4.9

TYR 3.2 5.4

THR 4.7 2.5

TRY 1.5  VAL 6.4 4.7

LYS 7.9 8.9

ARG 6.6 7.3

HIS 2.9 1.9

ALA 8.8 6.0

ASP 11.0 11.2

GLU 12.8 12.9

GLY 6.4 5.0

PRO 5.4 6.9

SER 3.7 6.7

Succes ermee!

Vraag en antwoord

Hieronder zal ik de vragen die ik ontving van “gebruikers” met mijn antwoord vermelden. “Ter leeringhe ende vermaeck” zogezegd.

Ilona schreef op 21/05/2008:

Hallo Jan,

Ik ben nu al een tijdje bezig met de microwormen.

Ik kan ook al oogsten, maar bij mij kruipen ze niet zo mooi tegen de rand van het bakje op. Ik oogst alleen uit de krioelende poeltjes. Wat doe ik niet goed?

Groet Ilona

19

Hallo Ilona,

Dat mag ik toch inderdaad hopen, dat je onderhand kunt oogsten! Zou niet best zijn als het niet zo was. Maar goed, het beklimmen van de steile wand dus.

Allereerst, dat doen de diertjes GOED in bakjes gemaakt van Polyethyleen (PE, recycle-code 05) en kennelijk SLECHT in bakjes gemaakt van andere kunststof. PE is vaak spiegelglad, maar misschien juist daardoor goed te beklimmen. Misschien "kleeft" het daardoor wel beter, of zo.

Om erachter te komen waarvan "jouw" bakje gemaakt is: kijk op de onderzijde. Vaak staat daar een driehoekig symbool op, bestaande uit drie omgevouwen pijlen, met daarbinnen een cijfer. Dat is de materiaal- of recycle-code en het cijfer geeft de gebruikte soort kunststof aan. Staat er niks op de bodem, dan heb je pech en wordt het gissen.

Een test om te zien of de wormpjes de steile wand "aan kunnen" is door het bakje met de cultuur uit de koele ruimte te halen en direct op een lichtkap van een aquarium te plaatsen. De plotselinge temperatuurstijging jaagt ze uit het medium en tegen de wanden op, maar slechts voor korte tijd. Na een paar minuten zijn ze op de nieuwe temperatuur ingesteld, en kruipen weer terug. Er even bijblijven dus, om te zien wat er gebeurt.

Nou heb ik zelf bakjes van PE, maar evengoed klimmen ze NIET ALTIJD tegen de wanden op, en ik heb tot nu toe twee redenen daarvoor bedacht.1. Er moet sprake zijn van overbevolking, dus de cultuur moet (zeer) snel groeiend zijn.EN2. De massa (havermout) moet op dat moment nog tamelijk droog zijn.Wanneer de zaak al redelijk vloeibaar is, kan ze kennelijk meer wormpjes bevatten.

Wat te doen in dit geval? Maak een nieuwe (of een halve) portie havermout, zo droog als nog gaat. Splits die in tweeën (bij een hele portie) en verdeel je huidige cultuur over die twee helften. Op die manier krijg je een droge, drukbevolkte cultuur, en dat zou moeten werken.

Ilona schreef op 18/06/2008:

Hallo Jan,

Het koi-grut doet het goed op de microwormen! Het is leuk om te zien dat ze na een paar minuten een opgezette buik hebben. We hebben onlangs een vreselijke orgie gehad in onze eigen vijver en we hebben nu dus 3 aquaria vol met dat spul….. druk druk.Verder hebben we inmiddels ook een nestje maanvissen zitten! De ouders gingen het na 5 nesten snappen dat je de eitjes niet op moet eten, maar moet verzorgen.

Dus al dus…… hebben we nu 8 bakken ( !!!! ja je leest het goed 8 bakken) microwormen draaien die ik toch wel elke 2 weken ververs. Ik heb zelf poeltjes

20

gemaakt en die lepel ik 2x per dag leeg en verder voer ik idd artemia en fijn gemixte supergrow korrels.Om een zekerheidje in te bouwen: hoe maak ik een ent-potie voor in de koelkast? 

Groetjes Ilona

Hoi Ilona,

Goh, een orgie in de vijver, wow! Jij maakt nog 'es wat mee zeg! En ja, die visjes kunnen behoorlijk productief zijn, dus als je de jonkies uit de gevarenzone haalt, dan heb je ineens een boel monden te voeden.... Toch maar goed dat je die Micro's bij de hand had! Overigens best slim om kuiltjes in de havermout te maken, zodat er poeltjes ontstaan die je dan kunt leegscheppen. Goeie manier om "productie" te maken. Zal ik vermelden in de handleiding.

En dat met die Maanvissen... ja, soms duurt het even voor ze het snappen, maar helaas "vergeten" ze het soms na een paar nesten ook weer... Maar ja, als het een kwestie was van 2 vissen bij elkaar doen, water toevoegen en voilá! Jonkies! (à la Guppen) dan was er ook geen aardigheid aan natuurlijk.

Een "bewaar-entportie" hoeft zoals je weet niet zo groot te zijn, dus een klein afsluitbaar bakje of potje is al gauw groot genoeg. Wanneer je weer eens je culturen gaat verversen schep je 2 of 3 eetlepels van de brei in zo'n verpakking en doet dat in de groentela van de koelkast. Je kunt zo af en toe eens kijken of het nog werkt, of beter: gewoon elke 2e verversing of zo ook de "reserveportie" verversen. Simpel toch?

Succes met al je vissen.

Groeten,

Jan.

Frank schreef op 19/07/2008:

Hallo Jan,

Bedankt voor de entporties en de handleidingen. Ik heb ook een deel van de microaaltjes in een mengsel van koffieprut en bier gedaan. Ik zie het oppervlakte aardig schitteren door de wormpjes en er zitten al aardig wat wormpjes op de zij kant. En je ruikt alleen maar een beetje koffie =) dus geen vieze geur :P

Mvg,

Frank

21

Hallo Frank,

Mail me je "recept" voor koffie en bier en je ervaringen tot nu toe even, dan zet ik hier ook een portie op en kan ik de handleiding weer verder uitbreiden. Hoe oogst je de aaltjes uit deze cultuur?

Groeten,

Jan.

Hallo Jan,

Mijn recept is vrij simpel:

In een bakje een laagje van 1 a 2 cm goed gedroogde koffieprut. Daar giet je wat bier overheen en dat roer je zo dat het een beetje vochtig is. Dan doe je de aaltjes er in.

Je kan ze oogsten door de aaltjes van de wanden af te halen maar om er meer te krijgen pak je een artemia zeefje en daar schep je wat koffieprut dan laat je het vocht er even uitlopen en daarna leg je het zeefje op een schaaltje met een heel klein laagje water. De aaltjes gaan dan door het zeefje heen in het water.

Mijn ervaringen tot nu toe: ze kweken misschien iets langzamer maar er is zo goed als geen geur overlast. Het enige nadeel vind ik dat ze minder snel op de wanden gaan zitten. Maar ze kweken wel goed.

Mvg,

Frank

Mijn bevindingen:

Inmiddels heb ik deze methode in een aantal varianten geprobeerd en inderdaad: de aaltjes zijn ook te kweken op een koffieprut/bier mengsel. Ook de truc met het koffiefilter van Annabelle werkt hierbij. Als de cultuur wat lijkt in te zakken kun je er een heel klein beetje droge gist op sprenkelen. Wie de geur van de havermoutsoep niet verdraagt kan dus deze methode gerust proberen.

Toch blijf ik bij de “havermout-methode”. Waarom dan? Nou, de “koffie-met-bier-methode” ruikt inderdaad anders, maar is ook niet geheel geurloos. Bovendien hadden deze culturen bij mij neiging te gaan beschimmelen. En eerlijk gezegd vond ik het ook wel zonde van het bier. ;-)

Het zal denk ik vooral te maken hebben met het feit dat wanneer je eenmaal bent ingesteld op een bepaalde methodiek en daar zeer routineus in geworden bent, je niet snel meer overstapt op een andere methode. Maar zoals gesteld: de methode werkt (bedankt Frank!) en wie dat wil staat het vrij om zijn/haar bier eraan te besteden.

22

Savannah schreef op 15/08/2008:

hoihoi,ik vroeg me af of je wat plekken kunt aangeven waar je ze neer kunt zetten aangezien het schijnt dat ze best stinken.groetjes savannah

Hoi Savannah,

Mijn ervaring is dat ze het op koele plaatsen beter doen dan op warme plaatsen. Dus plekken als een schuur (beetje laag bij de grond houden of op tegels zetten), garage, niet-geïsoleerde zolder (als die nog bestaan...), tuinkast (geen kas, maar een gereedschapskast), dat soort dingen.

De koelkast is te koud, en ik raad het je met het oog op de geur ook niet echt aan, tenzij voor een reserve-entportie in een luchtdicht zakje of bakje.

Wel even op zomer- en wintertemperaturen letten, want op de vloer van de schuur of garage kan 's zomers prima zijn, maar 's winters te koud.

Wanneer ze koel (14-17 graden of zo) staan is het verloop van de cultuur veel beter te beheersen. Bij hogere temperaturen verloopt alles veel sneller en gaat het (dus) ook sneller fout.

Voordeel van een geventileerde plek (zoals een schuur) is bovendien dat de geur veel minder storend is. Overigens reageert iedereen er verschillend op. Niet dat er mensen zijn die het lekker vinden ruiken, maar sommigen (waaronder ikzelf) vinden het wel onfris ruiken, maar werkbaar, terwijl anderen er ronduit misselijk van worden. Zal met persoonlijke gevoeligheid te doen hebben. Ik heb inmiddels al drie kinderen grootgebracht, en als je die in de luierperiode meemaakt.... ;-)

Groeten,

Jan.

Paul schreef op 18/09/2008:

Beste Jan,

Na een 3 weken lopen de culturen inmiddels op volle toeren, dus alles dik voor elkaar. Nu heb ik niet altijd nakweek visjes dus heb ik 3 vragen over de ent-porties die je zelf weer kunt bewaren.

1) Je zegt in de (trouwens erg fraaie) beschrijving om een paar lepels brei te bewaren. Bedoel je juist een concentratie wormen uit de poeltjes of juist een fikse kluit havermout met "wat" wormen erbij (oftewel gaat het om de gekoelde wormen of moet er juist ook wat voeding bij?)

2) Hoe lang kunnen die ent-porties in de koelkast overleven?

23

3) Jouw zakjes entporties waren nagenoeg luchtbel-vrij. Mág er geen lucht bij in de koelkast vanwege bederf OF moet er juist wat lucht bij voor de immers levende wormen OF maakt het niet uit? 

Nogmaals dank voor de keurige service. 

Paul

Hallo Paul,

Ha leuk, een tevreden klant! ;-)

1) 2) en 3) De bedoeling van (luchtdicht) bewaren in de koelkast is dat door de lage temperatuur het metabolisme van de wormen omlaag gaat tot een heel laag niveau. Wanneer de spijsvertering nagenoeg stil staat (wat de bedoeling is), is er dus niet zoveel behoefte aan voedsel. Aangezien omwille van de geuroverlast de wormen wèl luchtdicht verpakt dienen te worden, is het zaak te zorgen dat ze lucht meekrijgen voor hun verblijf, èn dat er niet heel veel wormen in de "bewaarportie" zitten, want veel beetjes maken samen ook een boel en dan gaat de zuurstof er alsnog te snel doorheen.

Neem dus een "gemiddelde" kluit, waarbij de havermout het bewaarmedium vormt en er een aardige hoeveelheid beestjes meegaan. Genoeg om opnieuw te kunnen enten, want dat is uiteindelijk de bedoeling.

Ik heb inmiddels het e.e.a uitgeprobeerd (hoewel ik altijd culturen heb "lopen", want ik heb wèl altijd jonge vis) en de beste resultaten had ik met een diepvriesbakje van ± 1 liter, waarin 4 à 5 eetlepels "wormenbrij" werden gedaan, de deksel een beetje "hol" sluiten, zodat er iets onderdruk in het bakje heerst (wordt nog wat groter door afkoeling), weer om het lekken van geur tegen te gaan, en plaatsen in de groentelade.Wanneer meer mensen van de koelkast gebruik maken is het wel raadzaam om een sticker met een waarschuwing inzake de inhoud op de deksel te doen, anders loop je het risico dat een goed bedoelende medebewoner die "verlopen rommel" voor je weggooit. :-) Sowieso is een datum op de deksel wel handig.Van tijd tot tijd (wekelijks) controleren is natuurlijk altijd goed, maar naar mijn ervaring is een dergelijke portie wel 3 à 4 weken houdbaar. Aangezien er nogal veel variabelen in het spel zijn, is het een kwestie van uitproberen, dus neem mijn woord er niet voor aan.

De reden dat ik de zakjes zo luchtvrij als mogelijk maak, heeft puur met het transportrisico (knappen) te maken. Ik probeer er een soort "borstprothese" van te maken, zodat wanneer er in geknepen wordt, de massa ruimte heeft om ergens anders heen te gaan.

Laat me jouw ervaringen aangaande de bewaarporties maar weten, dan kan dat weer in de handleiding.

Duidelijk zover?

24

Groeten,

Jan.

25