Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf

7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf

1/46

Demir

Kkaydn

Aznlk

Sorunu

zerine

Yazlar

Yaynlar


2/46

AAzznnllkkSSoorruunnuuzzeerriinneeDDeemmiirr KKkkaayyddnn

BBiirriinnccii SSrrmm

KKaassmm 22000044

DDiijjiittaall YYaayynnllaarr

nnddiirrOOkkuuOOkkuutt --ooaallttDDaatt

Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr.

Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak

basmak ve datmak serbesttir.

Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

YYaayynnllaarr


3/46

Aznlk Sorunu zerineYazlar

indekiler

Aznlk Konusunda Yazlara nsz 4

Gmenlerin Bir Aznlk Olarak Talepleri Neler Olmaldr? 15

Kltrel zerklik Tartmalar ve Lenin 21

Gmen Aznlklarn Hedefi Ne Olmal? 33

u Aznlklar Konusu 35

Aznlklar ve Demokrasi 41

u Aznlklar Tartmas 44


4/46

Aznlk Sorunu zerine Yazlara nsz

Son gnlerde aznlklar konusu Trkiyedeki tartma gndeminin nemli maddelerinden biri

oldu. Ama konu burjuvazi tarafndan Avrupa Birliine girme, Devlet brokrasisi tarafndan

da Lozan anlamalarndaki hukuki veya siyasi tanmlar erevesinde ve Trkler veya

ounluk tarafndan tartlyor.

Krtler ise, ulusal baskdan kurtulmak iin, kurucu olarak kabul edilmek iin mi , yoksa

imdilik aznlk olmay kabul edip sonra o haklara dayanarak daha elverili koullarda

mcadele etme olanaklarn tepmeyen bir mcadelenin mi daha doru olduu balamnda,aslnda bir strateji ve taktik sorunu olarak tartyorlar.

Sosyalistler her zaman olduu gibi bu gibi sorunlar gndeme almay ve tartmay neredeyse

bir sapknlk olarak gryorlar. Son derece baya olarak anlalm mekanik veya ekonomik

maddeci Marksizm anlayyla, bu gibi sorunlarda bir ey sylemektense, hibir ey

sylemeyerek her hangi bir ii direnii veya i koullarndaki ktlkten veya genel olarak

yoksulluktan sz etmeyi sosyalizmin anndan sanyorlar.

Bunu ekonomizm olarak gren daha enternasyonalist olanlar ise politikadan kalarn

ve politikaszlklarn, dnyann her hangi bir lkesinde yaplm bir toplantnn veya eylemin

ateinde snarak gizlemeye alyorlar.

Bylece bu tartmalarda, brakalm sosyalist bir yaklam bir yana, devrimci demokratik

denebilecek bir perspektifin bile izi tozu grlmyor. Bayalk ve gerici bak alar ve

kavramlar, yerleilmi ve doruluklar zerrece eletiri szgecinden geirilmemi yaklamlar

bu tartmalarda en ileri grnen grlere bile damgasn vuruyor.

Eletirel ve devrimci Marksist gelenee dayanan ve onu iindetayarak amaya alan bir

yaklamn yokluu bu bayaln temel nedenlerinden biridir. 1960lar Trkiyesini

hatrlayanlar bilirler. O zamanlar da sosyalistler, toplumun belki bu gnknden de kk bir

blmn oluturuyorlard, ama ortaya koyduklaryeni sorunlar ve bak alaryla toplumunzerinde tartlmaz bir entelektel ve ideolojik stnlk kuruyor, tartmalar o gnn

lleriyle ok ileri noktalara ekiyorlard.

ok sembolik bir rnek alnabilir. Altml ve yetmili yllarda, sosyalistler, en azndan bir

ksm, Trk halkndan deil, Trkiye Halk veya Halklarndan sz ediyorlard, bildirilerine bu

hitapla balyorlard. O zamann Trk devletinin Trklkle tanmlanm niteliini kimsenin

sorgulamad ve sorgulamay aklndan bile geirmedii Trkiyesinde bu ok ileri bir

yaklam ifade ediyordu. Bu gn, Krt hareketi; Demokrasi ve refah zlemlerinin ifadesi olan

Avrupa Birliine katlma; goloballemenin zorlad deiimler ve ABDnin Irak igali gibigelimelerin basks altnda, toplum neredeyse, sosyalistlerin Altmlarda, syledikleri iin


5/46

partilerinin kapatld, ikence grdkleri, hapislerde rdklerini, kabullendii bir noktaya

gelmiken, yani Trkiyelilik tartlrken ve Genel Kurmay Bakan bile Trkl etnik veya

dilsel bir kapsamdan karp neredeyse Trkiye Devletinin yurttalaryla snrl bir kavram

olarak tanmlamak zorunda kalrken, sosyalistler bu ge ve dolayl gelmi zaferlerini bile

savunma noktasnda olmadklarndan, bu gn varlan nokta, liberallerin, globalizmhayranlarnn, ABD veya Avrupay destekleyenlerin abalarnn bir sonucu gibi grlyor ve

onlarn kontosuna bir art olarak geiyor.

in kts, kendine sosyalistim diyenler altmlarda savunduklarndan da daha geri bir

noktaya kaym bulunuyorlar. O zamanlar Trkiye Halk veya Halklar, statkoya bir meyden

okuma, devrimci demokratik zlemlerin bir ifadesi iken, bu gnk sosyalistlerin szde anti

emperyalizm, anti globalizm, Avrupaya kar olma adna bu tartmalarn karsnda

durmalar, en gerici, devletin en derin ve anti demokratik kesimlerinin destekiliinden baka

bir anlam tamyor.Eskiden Trk devletine kar Trkiye Halklarn savunuyorlard, imdi

Trkiyecilere kar Trk devletinin zmni veya ak savunucusu durumundalar.

Kimileri Trkiyeli sosyalistlerin bu evriminin gnahn sosyalizm idealine veya Marksizme

ykleyerek bundan ideolojik bir kar da elde etmeye alyorlar. Ama bunu yaparken,

Marksizmin o son derece temel nermesini unutmu ve tersinden dorulam oluyorlar:

nsanlarn varlklarn bilinlerinin deil; bilinlerini varlklarnn belirledii.

Trkiyede sosyalistlerin ve toplumun bu ters ynlerdeki evriminin nedeninin Marksizmde

veya sosyalizm ideallerinde deil, somut sosyolojik ve ekonomik gelimelerde aranmas

gerektii.

Bunun en byk kant ayn zamanda genel akma kar durmu ve bunlarn sosyalizm veyaMarksizmle ilgisinin olmadn syleyen; sosyalistlere kar sosyalizm mcadelesi veren;

sosyalistlere kar sosyalizmi savunan sosyalistlerin varldr. Nasl Papaln veya

Muaviyenin cinayetlerinin nedeni sa ya da Muhammetin retileri deil idiyse ve Papala

ve Muaviyeye kar sapknlar olduysa ve bizzat bu sapknlarn varl bunun kanysa yle.

*

Ne var ki, toplumun bu gn otuz yl nce sosyalistlerin sylediklerinin haklln kabul

etmesi, bu kabuln bu gnn dnyasnn veya Trkiyesinin sorunlarna bir zm olduu

anlamna gelmiyor.

Bu gnn sosyalisti de tpk otuz krk yl ncesinin sosyalisti gibi yine topluma ters bir

noktada olmaldr. Ancak o takdirde sosyalizm tekrar, fiziki gc olmasa bile, teorik ve

entelektel gcn kazanabilir. Kendisinin katillerini ve cellatlarn vasiyetini yerine getirmeye

zorlayabilir. Hi unutmamak gerekiyor, eer insanlk tarihinde bir ilerlemeden, bir ileriye

giditen sz etmek mmknse veya byle saylabilecek kimi deimeler olmusa, bu her

zaman, yenilenlerin bir katksdr.

Bu gnk demokrasi denen ey aslnda, ii ve sosyalist hareketin bir seri yenilgi ile bitmi

mcadelelerinde, galiplerin yendiklerinin vasiyetlerini gerekletirmek zorunda olmalarnnsonucudur.


6/46

Altmlarn ve yetmilerin, aslnda kendini her ne kadar yle tanmlasa da sosyalist deil

devrimci demokratik karakterli olan, sosyalist hareketi olmasayd; seksenlerin ve doksanlarn

Krt hareketi olmasayd, bu gn kimse ne Trkl sorgular ne de aznlklar tartrd. ki

hareket de ok ar yenilgiler ald. Ama galipler en gl olduklar noktada yendiklerinin

vasiyetini yerine getirmekten baka bir ey yapamaz durumdalar.Ama onlar imdi bizim vasiyetimizi yerine getirirlerken, bizim onlarn karsna geerek,

bunu hatrlatma ile yetinmemiz, sonumuz olur. Biz imdi baka yenilgilerin peinde

olmalyz. Ancak o zaman ezilenlerin kurtulu mcadelesine bir parack da olsa bir katkda

bulunabiliriz.

Sosyalist olmak bilinli olarakyenilgi enayiliini semek demektir.

En azndan imdiye kadar yaanan tarih bunu kabul ederek yola kmak gerektiini

gstermektedir.

O halde, greve devam, nmzdeki yenilgilerin konularn belirlemeye balayalm.

*

Bu gn toplum otuz krk yl nce sosyalistlerin dediklerine geldi ama arada geen zamanda

gerek toplumsal mcadeleler gerek bu mcadelelerden kan teorik sonular ok uzun bir yol

kat ettiler ve ok baka noktalara vardlar. Dn sosyalistlerin dedikleri ve bu gn toplumun

vard yer, aslnda bu gnn dnyasnn sorunlar karsnda gerici ve tutucu bir konuma

karlk der. Ama sadece dnyann sorunlar bakmndan deil, teorik ve metodolojik olarak

da ok geri bir yaklama karlk der.

Aznlklar konusu da byledir. Aznlklar konusunun Trkiyede tartld biim ve bu biimiinde, en sol ve en ilerici gibi grnen tavrlar ve kavramsal aralar bile, bu gnn

dnyasnn koullarnda aslnda gerici bir zm nerisinden baka bir ey deildirler.

Aznlklar konusunda son yirmi ylda bir ok yaz yazdk. Bu yazlarda bu mcadelenin

deneylerinden yola klarak, nmzdeki yeni yenilgilerin yaanaca alanlar

tanmlanmaktadr. Elbette bu tanmlama, el yordamyla, daha nce hi el atlmam alanlarda,

bakir ve kefedilmemi bir alanda yapldndan, yeni olan ou kez eski biimler iindedir.

Yeni yrmeyi renen bir ocuk gibi paytaktr. Sk sk der. Ama yine de her seferinde yeni

bir alana girmeyi, yeni bir ktay kefetmeyi baarr, ou kez, KristofKolomb gibi bununyeni bir kta olduunun farkna varmasa bile. Aadaki yazlar ayn zamanda bu evrimin

izledii yolu gsterir.

*

Seksenlerin ortasnda o gne kadar Trk, Erkek, Beyaz olmu ve byle olduunun bilincinde

olmayan, dncesinde byle kategoriler bile bulunmayan bir sosyalist olarak Avrupada

srgn yaamna baladmzda, bu gn artk rnein kltr, aznlk, farkllk gibi,

sradanlam kavramlar,ne Avrupadaki sosyalist harekette ne de iinden geldiimiz Trkiye

sosyalist hareketinin geleneinde ve terminolojisinde bulunmazd. Devletin, parann ne

olduunu bilmeyen kabilelerin dilinde bunlarn karl olan kavramlarn bulunmamas gibi.


7/46

Biz bu gn bile Trkiyeli sosyalistlerin hala kenarna bile varamadklar klasik Marksist

gelenee uygun olarak, emein kurtuluunun ne yerel ne de ulusal bir sorun olamayaca

nermesinin, mantki ve geleneksel sonucuna uygun olarak, Avrupaya gelince, grevimizi

Avrupadaki ii hareketine azami katky nasl yapabileceimiz olarak belirlemitik. Bu

erevede, Almanyadaki iilerin nemli bir blmn oluturan Trkiye kkenli iiler,dillerini ve yaplarn en iyi bildiimiz iin esas ilgi ve alma alanmz olarak beliriyordu.

Ama daha bu grev tanmlamasnda bile, btn Trkiye sosyalistlerinden farklydk. Onlar

iin Trkiyeli veya Krdistanl iileri, Trkiye veya Krdistandaki mcadeleye tabi olarak

ve oradaki mcadeleye maddi manevi destek balamnda ele alnrken;biz ayn kesimi

Avrupa ii hareketinin bir paras olarak ele alyorduk. Bizim sorunumuz, bu Avrupa ii

hareketinin nasl birletirilecei idi, onlar ise, fiilen Avrupal iileri uluslara gre blerek

rgtlemi oluyorlard. Dolaysyla btn Trk ve Krt soluna kar bir konumda bulunuyor,

onlarn milliyetiliine kar, klasik devrimci ve enternasyonalist bir konumu savunuyorduk.

Tabii bu klasik Marksist konuma uygun olarak da, tpk bir ehirden baka bir ehre giden bir

parti yesinin gittii ehrin orannda almas gibi, Avrupada bulunduumuz lkelerdeki

seksiyonlarda almaya baladk. nce Drdnc Enternasyonalin Fransa seksiyonunda

(LCRde Devrimci Komnist Liga), sonra Almanyaya geince Alman Seksiyonunda,

(GMde Enternasyonalist Marksist Grup) yer aldk.

Ancak Almanyada daha ilk admda, bu klasik yaklamn gerekli ama yeterli olmadn

grmeye ve gzlemlemeye baladk ve birden bire, i rgtlerinde ve partilerinde aznlklar

konusuyla aznlktan bir insan olarak (Almanyada Trkiyeli iiler, Trkiyeliler de rgt

iinde bir aznlkt) kar karya kaldk.

Bu kar karya kaln bulunduu ortam ve tartmalarn balamn aktarabilmek iin, biraz

geriye gitmek gerekiyor.

1950li yllarda, klasik Birinci ve nc Enternasyonalin geleneini ve programn savunan

Drdnc Enternasyonal henz 1968 ykseliinin rzgarlaryla yelkenlerini doldurmam,

kk gruplardan oluan bir rgtt ve Avrupadaki militanlarn zellikle Cezayir halknn

kurtulu savan desteklemeye yneltmiti. Gizli silah fabrikalar kurmak gibi iler

yapyorlard Avrupal kalifiye ii ve sosyalistler.

Ama bylece bir ok Avrupal i ve Sosyalist ilk kez nc dnyallarla, Avrupa i snfmerkezli bak asyla, kendisi kurtarlacak olarak grlenlerle, nesne olanlarla, onlarn zne

olduklar mcadelede, onlara yardm etme durumunda bulunuyorlard.

Babalar ve analar ocuklarndan ocuklarnn kendilerinden rendiinden daha fazlasn

renirler. Bu faaliyetlere katlanlar da kendi Avrupa Merkezciliklerinin farkna daha ok

vardlar. Bunlar Avrupal rgtlerin iinde, Avrupalrgtlerin Avrupa merkezci

dnlerinin en nemli eletirmenleri olarak varlklarn srdrdler.

Onlar bir yanda bu rgtler iinde var olmaya devam ederken, Trkiyede iki hareketin iinde

yle bir gelime oldu yetmilerin sonunda.Vatan Partisi iinde biz nc Enternasyonalin lav, Sovyetlerin snf karakteri, Faizme


8/46

kar mcadelenin sorunlarndan hareketle, Stalinizmle kopuup klasik Marksist gelenei

srdren Trokist gelenee katlmtk. Benzeri bir geliim Rzgari saflarnda da grlyor ve

onlar da yava yava bu sorunlar, Stalinizmi vs. gndeme getiriyorlard. Ama bu teorik

olarak son derece korkak bir biimde yaplyor ve esas itici gcn stalinizmin Krt sorunu

karsndaki tutarszlnn eletirisinden aldndan, ulusu bir hareket noktas bu araylarasrekli damgasn vuruyor ve bu da onlarn mantk sonularna ulamasn engelliyor, genel

olarak merkezci tabir edilen bir konumda bulunuyorlard. Ama yine de, bu tabularn ykl,

bizim yazlarmz ve evrimimizin de dolayl etkisiyle bu harekete yakn duran baz kiilerin

Rzgari hareketinden kopmas ve Trokizme ynelmesi sonucunu dourmutu.

te bu gelimelerle bal olarak, bu hareketlerin Almanyadaki taraftarlar arasnda da bu

ynde bir evrim yaanmt. Trkiyedeki bu evrimin sonucu olarak ve ondan etkilenmeyle,

ou bulunduu fabrikada iyeri konseyi yesi veya sendika aktivisti de olan, yllardr bir

ekilde politik mcadele yrten ii ve aydnlardan bir grup, Trokist olduk deyip Drdnc

Enternasyonalin kapsn almlard.

Avrupa sanayiinin kalbi Ruhr blgesinde, Duisburgta, veya Stuttgartda Mersedes

fabrikalarnda grev yneten Trkiyeli, sosyalist maden ve elik iisi, en az be on yllk

politik ve rgtsel tecrbesi olan iiler bu kk rgtn kapsn alnca rgt tam

anlamyla bir ok yaar. rgtn btnyle ufku dnda kalm bu kesim bulutsuz gkte

akan bir imek gibi rgtn iine girmitir.

Ernest Mandel Krt iilerin rgtlenmesi Krdistanda sosyalist bir seksiyonun

rgtlenmesine katk olabilirdiyerek, kendi cebinden ald IBM elektrikli daktiloyu bu gruba

hediye eder. Bknisimli bir dergi kmaya balar. Bu arada 12 Eyll darbesi olmu,gmenler daha da hareketlenmitir. Trkiyeden kaanlarn da etkisiyle Avrupada

politikleme ve aktifleme ykselmeye devam etmektedir. Yol dergisi etrafnda toplanan bu

kiiler, 12 Eylle kar mitinglerin rgtlenmesinde nemli bir rol oynamlardr. Hasl

kk Alman seksiyonu, gelen Trkiyeli Krt ve Trk iiler araclyla bana devlet kuu

konmu gibidir.

Ne var ki, ilk cicim aylar bitince, 12 Eyll yenilgisi ve dnyadaki yeni muhafazakar

rzgarlarn da etkisi altnda (Teatcher, Reagan, zal, Kohl) hem bir gerileme ve zele

ekilmeler hem de tam da aznlk olmaktan doan sorunlar kendini gstermeye balar. Krt ve

Trk yeler bir trl rgtsel yaama katlamamakta, hep kendilerini dlanmhissetmektedirler. Bu nedir, nereden gelmektedir? Bu iki sorun birleince, Trk ve Krt

yelerin ou bir sre sonra rgt terk eder. Birka kii kalr sadece.

Bunun zerinde rgtte bu baarszln nedenleri zerine bir tartma balar. Ama tartma

aslnda yine tam anlamyla rgt iinde olmaktan ziyade, yabanclar ve yabanclarla

ilgilenenler arasnda yrtlmektedir.

te bu tartmalarda, Cezayir Kurtulu savaana dayanmada alm, oralarda yaam bir

Alman ye, rgt iinde Trk ve Krtlerin ayr bir otonom rgtlenme iinde olmasn

savunmakta; Leninin Bundularla tartmasnn yanl bilindiini, aslnda Leninin fiilenzeletiri yaptn, Yahudi iilerin RSDP iinde otonom yaplarnn olduunu


9/46

sylemektedir. Ve bunu syleyen rgt iinde yabanclar en iyi anlayan, onlara en yakn,

rgtn Avrupa merkezciliine ve rklna kar onlar savunan; rgtn rk olduunu

syleyen bu kiidir.

te ilk kez bu kiinin syledikleri ve bu tartma iinde, aznlk sorunu ile, sosyalist

rgtlerde aznlklarn sorunu balamnda yukarda ksaca deinilen koullar ve atmosferiinde karlatk.

Tabii ilk tepkimiz, yabanc olarak bu Alman yenin dediklerine yani rgt iinde yabanclarn

otonom rgtlenmesi olmasna kar kmak oldu. Bu daha nce hi duymadmz bir eydi.

Kitapta yeri yoktu. Bylece biz yabanclar otonomiyi reddederken, bir Alman, ama Cezayir

kurtulu sava araclyla bir nemli deney yaam bir Alman, bize ramen bizlerin otonom

bir yap oluturmamz neriyor ve savunuyordu.

Ancak bu srada Kadn hareketinin de bir ykselii yaanyordu ve kadn hareketi sol rgtleri

ve ii rgtlerini sarsmaya balamt. Ayrca Kadn,Bar ve Ekoloji hareketlerininpartilemesi olarak grlebilecek Yeiller de seimlerden byk bir baaryla km ve btn

paradigmalar ve politik manzara deimi, sol rgtler bu gelimelerin basks altna

girmilerdi. Bunun etkisiyle de, rgtler iinde kadn yeler fiilen otonom yaplar

oluturmular veya oluturuyorlard.

Aslnda yabanclarn durumu da tpk kadnlara benziyordu: Paralellikler en kr gze bile

batyor. Avrupadaki kadn hareketi her ne kadar beyaz bir karakter tasa; yabanclar da

kadnlar karsnda seksist ve erkek egemen bir damardan geliyorduysa da; rgt iindeki

rkla ve seksizme kar ister istemez benzer sorunlardan gelen bir yaknlama da oluyordu.

Bunun zerine, klasik litertrde yeri olmayan evre, kadn, siyah (yabanclar, aznlklar)

hareketleri ve konular zerine teorik bir younlamaya girdik. Bu younlamann ilk

sonular rgt iinde fiilen otonom olarak kardmzNe Yapmaladl, say kabilmi

dergide grlebilir. (Bu dnemin ksa bir zeti,Hamburg Dersleriadl yazda

bulunmaktadr.)

Bu arada, Hamburgta bir Trk dazlaklar tarafndan ldrld ve Trk gmenlerin hzl bir

radikalleme ve politiklemesi balad: Trk genleri kendiliinden z savunma ihtiyacna

uygun olarak eteler kurmaya baladlar. Trkiyelilerin iinde neler iin nasl mcadele

etmeliyiz, ne yapmalyz gibi sorunlar tartlmaya baland. Burada nemli olan udur. ArtkAlmanlar Trkiyelileri deil, Trkiyeliler kendilerinin ne yapacan tartyorlard. Yani

Aznlklar sorunu deil; Aznlklar Alman sorunun tartyorlard. Bu gnk Trkiyedeki

tartmalarn diline evirirsek; Trkler aznlk sorununu deil; Aznlklar u Trk sorununu

nasl halledeceklerini tartyorlard.

Bu gelimelerin ve tartmalarn en bandan itibaren iinde yer aldk. Artk, birAlman

sosyalist rgtnde, sosyalist biri olarak aznlklar sorununu deil; fiilen var olan bir aznlk

hareketi iinde, aznlktan bir sosyalist olarak aznlk hareketinin veya aznlk hareketi

iindeki ii ve sosyalistlerin ne yapmas gerektiini tartyorduk.

te iliikteki ilk metin bu tartmalar iinde bizim savunduklarmzn birer belgesidir.


10/46

*

Daha sonra, buradan kardmz dersleri, Krt hareketinin veya Trkiyedeki demokrasi

mcadelesinin stratejisi balamnda tekrar eitli yazlarda ele aldk. Son metin de bunun

rneidir.

Ama btn bu yazlarda ok temel bir yanlmz bulunmaktadr ve bu bizim ancak son

dnemde zp aabildiimiz bir sorundur. Zaten bu sorunun zm, Marksist Din, Ulus,

styaplar, Demokratik cumhuriyet, Proletarya Diktatrl gibi sorunlar bir rpda yepyeni

bir k altnda zmektedir.

Temel yanlmz, bu yazlarda ulusu, ulusular gibi tanmlamamzdr. Yani bir dil, etni ya da

tarihle. Bylece sanki ortada iki farkl sorun varm gibi grlmektedir. Bir yanda aznlk

sorunu, bir yanda da ulusal sorun. Ulusal sorununun zm iin Uluslarn Kaderini Tayin

Hakk; Aznlk sorunu iin, dil, kltr, ulus ve etnilerin eitlii.

Peki, eer politik olan dil, etni, soy, kavime vs. gre tanmlanmamsa, aznlk m olur?

Ayn ey demokratik cumhuriyet balamnda da grlr. Bir yandan, Uluslarn kaderini Tayn

hakknn aslnda ulusal sorunla ilgili deil; nasl bir devlet biimiyle ilgili olduunu syleriz;

yani bir tek kyn bile ayrlma hakk olmas gerektiinden; ayrlmak iin bir ulus olmann

art olmadndan sz ederiz; dier yanda uluslarn kaderini tayin hakkndan sz ederiz.

Uluslarn kaderini tayin hakknn aslnda dile, dine dayanan ulusal devletler kurmakhakk

olduunu gremeyiz.

Peki bu kk adm niin bir trl atamayz? Lenin, Troki, Kvlcml gibilerin zerimizdeki

otoritesi yle byktr ki, Onlarn hepsinin bu slogan savunmu olmas, o slogan eletiriateinden geirmemizi engellemektedir. Bunun yan sraTrkiyedeki Krt mcadelesine

verdiimiz destek de bu ilkeye dayandndan, bu ilkenin nesnel ilerici yn nedeniyle,

ideolojik olarak gerici olduunu gremeyiz.

Bu nedenle, aslnda 1990larn en ge ortalarnda atmamz gereken adm ancak on sene sonra

atabiliriz. Bu nedenle aadaki yazlar bu elikileriyle birlikte ve bu elikinin zmnde

bir aama, belli bir tkankln manevi bir otorite yznden alamamasnn; zihnin

bilinmeyen yerlere adm atarken nasl korkak ve rkek hareket ettiinin bir rnei olarak da

okunabilir.

Ulusal Sorun ve Aznlklar sorunu (Trkiyedeki tartmalarda Ulusal sorun ve Milliyetler

sorunu diye ayrlan ey) iki ayr sorun deildir. Ya da daha dorusu yle diyelim. Dile, dine,

etniye dayanan ulusuluk asndan, bir ulusal sorun bir de aznlklar ya da milliyetler sorunu

vardr. Milliyetler, aznlklar yzdeki sivilceler gibi katlanlmas gereken sorunlardr. Ya da

sivilceleri salk iareti gren bir anlayla sivilceler zamann modasna gre, sivilceler bir

salk vegzellik iareti olarak da alnabilir. Bu gnn aznlklar renklilik ve eitlilik olarak

tanmlayan anlay, aslnda btn o ilerici grnnn ardnda; gerici ulusuluun btn

varsaymlarn paylar. Aznl yok etmez, sadece onun karsndaki tavrn deitirir. Sorun

olarak deil zenginlik olarak grmeye balar. Yani aznlklar zenginlik olmasa derhal tavrndeitirecektir.


11/46

Halbuki, ulusu, dil, din, etni, tarih vs, ile tanmlamay reddeden; tm dillerin, kltrlerin,

etnilerin eitliine dayanan; bunlarn politik olann tanmndan dland bir devrimci

demokratik ulusulukta, ounluk olmad iin (Dile dine etniye dayanan bir millet olmad

iin), aznlklar da (milliyetler de) olmaz.

Ama tam da bunlarn olmad yerde, kelimenin gerek anlamyla aznlklar sorunu,gerekten aritmetik ya da saysal anlamyla aznlk olmaktan doun sorunlar gndeme

gelebilir.

*

Bu gnk tartmalara gelince. Buraya kadar sylenenler bir de bu balamda somutlayalm.

Trkiyede Aznlklar konusundaki son tartmalar hep ounluk tarafndanyaplmakta ve

yanl varsaymlara dayanarakyaplmaktadr.

Birinci yanl udur:

Aznlk sorununu aznlklar yok ederek deil, aznlklarn varlna dayanarak zmek

tartlmaktadr.

Sorunun tartlmasna en kritik yanl: matematik olarak aznlk ile hukuki ve politik olarak

aznlk kavramnn kartrlmasdr.

Aznlk sorunu ncelikle, politik ve hukuki bir sorun olarak ele alnabilir.

Politik ve hukuki bir zmiin, brakalm sosyalizmi bir yana, Aznlk sorununun,

devrimci demokratik bir zm, Aznlklar yok ederekmmkn olur. Aznlklar yok

etmenin biricik yolu ise, ounluu yok etmektir. Ve bu da bir tek taleple ifade edilebilir:

Tm dillerin, etnilerin, kltrlerin, uluslarn, kavimlerin eitlii; devletin dini, etnisi,

kltr, kavmi, ulusu olmamas.Tpk gerek bir laiklikte din karsnda nasl bir

konumda olursa, diller, etniler, kltrler, kavimler ve uluslar karsnda da ayn konumda

bulunmas.

Zina tartmalarndaki geri ve gerici konumlar aznlk tartmalarna da damgasn vurmutur.

Aslnda sorun son derece kolay ve basit olarak zlr. Nasl hukuken evliliin olmad

yerde, hukuken zina da olmazsa, politik ya da hukuki olarak tanmlanm bir kritere greounluun olmad yerde, aznlk da olmaz.

Konu aznlklar tartmasnda dinsel, ulusal, dilsel, kltrel aznlklar olduuna gre, bu

aznlklar yok etmenin yolu:bu kriterlere dayanan ounluu yok etmekten geer.

Yani Ulusun ya da devletin tanmndan Trkl kaldrdnz zaman Ermenilii, Sryanilii,

Rumluu, Zazal vs.yi de yok etmi olursunuz.

Elbette politik ve hukuki anlam olmayan bir kavram olarak Trkler, Ermeniler, Rumlar,

Sryaniler var olmaya devam ederler. Ama devlet ya da politik olan, her hangi bir dil, din,

etni, kltr ile tanmlanmad iin; ortada politik ya da hukuki olarak bir ounluk bulunmaz.


12/46

te gerek anlamyla aznlk sorunu, tam da burada, politik olarak tanmlanm

ounluklarn olmad noktada ortaya kar.

Yani ulusun ya da devletin dini, dili, etnisi, tarihi, soyu olmad durumda da, politik ya da

hukuki anlam olmamakla birlikte, aritmetiksel olarakaznlklar var almaya devam ederler.

Aritmetik olarakaznlkta olmann kendisibizzat o aznlktakilerin, politika ve hukuk

dnda ekonomi ve kltr alanlarndabask altnda kalmasna yol aar. ounluk olmann

kendisi zaten bir g olmay ifade eder.

Gerek bir demokraside, yani zel trden bir demokraside, devletin grevi: var olan politik ve

hukuki eitlie ramen, politika dnda, sosyal hayatta, her an yeniden ortaya kacak

eitsizlikleri dengelemek olmaldr.

Bunun ne olduunu hi de politik olmad hemen grlecek, bu gn de politik anlam

olmayan baka bir aznlk rneiyle aklamaya alalm.

rnein, zrller, tekerlekli sandalye araclyla hareket edenler. Hukuken ve politik olarak

ayaklaryla yryenlerle eit olmalarna ramen, btn yollar, kaldrmlar, tuvaletler vs. hep

ayaklaryla yryen ounlukgzetilerek yaplr. Tekerlekli sandalye ile hareket edenlerle

yryenler hukuken ve politik olarak eit olmasna ramen, tekerlekli sandalye ile hareket

edenler, srekli bir bask altnda ve daha zor hayat koullarnda yaarlar.

Burada toplum u soruyla kar karyadr: zrllerin bu fiili eitsizliini dengeleyecek

tedbirler alacak mdr, yoksa onlar bir yk, bir hastalk gibi grp kendi kaderleriyle ba baa

m brakacaktr?

Burada, toplum asndan ok byk bir masrafa yol asa da, fiili olarak ortaya kaneitsizlii gidermek iinzrllere uyan yollar, tuvaletler vs. yaplmas ve onlarn nfus

iindeki oranlar ve katklarndan ok daha byk bir meblan bu fiili eitsizliin giderilmesi

iin kullanlmas ve kotalama gibi (rnein zrllere ilerde ncelik verilmesi veya kota

uygulanmas) gibi tedbirler, bir lde olsun bu eitsizlii gidermeye yararlar. Gerek

anlamda aznlklar sorunu ve zm budur.

Ayn durum kolaylkla, dilsel, dinsel vs. aznlklara da aktarlabilir. Devletin dilinin, dininin

olmad; bunlarn hibir politik anlamnn bulunmad bir toplumda da sadece sayca aznlk

dininden veya dilinden olmak bile bir sr eitsizliklerin ve aznlklar zerinde fiili kltrelbasklarn olumasna yol aar.

rnein byk bir ounluu Snni olan bir lkede, Alevi veya Hristiyan olmak, gnlk

hayatta bir ok kltrel bask ve dezavantajl duruma yol aar. Tpk zrller rneinde

olduu gibi, devletin grevi, bu fiili dezavantaj dengeleyecek tedbirler almak olmaldr.

rnein, Trke byk ounluun ana dili olduundan, devletin resmi dili, her hangi bir

eitsizlie yol amamak iin rnein ngilizce olsa bile (Bir ok Afrika lkesinde, bu kaygyla

olmasa da fiilen byle bir durum vardr.) ounluun gnlk hayatta Trke konumas, dier

diller karsnda bu dil ana dili olanlarn avantajl bir durumda olmasna ve dier dillerin

zamanla yok oluuna yol aar. Ana dili Trke olmayanlarn bin bir biimde kltrel bask


13/46

altnda olmasna yol aar. Aznlklar sorunu, bu fiili eitsizlikleri dengeleyecek bir program

sorunudur.

Hemen grlecei gibi, Trkiyede tartlan aznlk sorunu deil, ulusun nasl tanmlanaca

sorunudur.

Ne Trkiyelilik st kimlii, ne Krt Trk kurucu yelii, bu konuda tutarl bir zm

oluturmaz. Ayn ekilde, bu gn Trkiyede resmen aznlk olarak tanmlanm aznlklarn

dinsel olarak tanmlanm olmas, devletin laik olmadnn da zmni bir itirafdr. Bu gnk

aznlk tanm, laik bir devletle de uyumaz.

O halde, aznlklar sorunuyla kar karya kalabilmek iin, politik ve hukuki olarak, tm

aznlklarn dolaysyla ounluun yok edilmesi gerekir. Ancak bundan sonra gerek

anlamyla aznlklar sorunu tartlabilir hali gelir.

(Gerek anlamda aznlklar sorununun tmyle yok olmas ise, demokrasinin tesindeki

zgrlkler aleminde; herkese emeine greilkesinin geerli olmad; dolaysyla herhangi bir yaptrma artk ihtiya duyulmayacak bir toplumda; herkesten yetenei kadar,

herkese ihtiyac kadarilkesinin geerli olduu zenginliklerin grl grl akt bir toplumda

gerekleebilir.)

Btn bunlar olsa, yani devletin nasl dini olmamas gerekiyorsa, dili, etnisi, soyu, sopu,

kavmi ulusu olmasa bile, kimi akl evvellerin ok sevdii ifadeyle bu ulus devletin sonu

deil; etniye, dile, soya dayanan ulusuluun ve byle tanmlanm bir ulus devletin sonu

olur. Ulus ve ulusuluk, dine, dile, etniye dayanmayan; insan haklarna dayanan bir ulusuluk

ve ulusal devlet olarak var olmaya devam eder.

Yani bu imdi artk kimsenin hayal bile edemedii zm de aslnda, ulusuluun ve ulusal

devletin sonu deildir ve bu gnn dnyasnn sorunlar karsnda gerekte bir zm deil;

sorunun ta kendisidir.

Trkiyedeki tartmalarda, szde en radikal konumda olanlar arasnda bile hi konu

edilmeyen ve tartlmayan da budur.

Ulus devletin sonu, politik olann (yani devletin), nasl tanmlanrsa tanmlansn, ulusal

olana gre tanmlanmasnn reddi; yani fiilen ulusal devletlerin yklmas; bu da fiilen dnya

apnda bir Proletarya Diktatrl demektir. Dier bir ifadeyle Proletarya Diktatrl,somutta politik olan ulusal olarak tanmlama zerinde bir diktatrlk, ulusal olan politika

dnda tutmadr. Yani bu gnk ulusuluun klasik dinlere yaptn ulusulua yapmaktr.

*

Trkiyedeki tartmalarnikinci zellii, onlarn ounluk tarafndan yaplan bir aznlklar

tartmas olmasdr. Yani ounluk aznln nasl tanmlanacan ve aznlklarn ne

olacan tartmaktadr. Aznlklar tartmann znesi deil nesnesidirler.

Halbuki, Avrupadaki Trkler, seksenli yllarda, bir aznlk olarak, hangi hedefler iin

mcadele edecekleri ynnde tartmlard. Biz de bu tartmalarn iinde yer almtk.liikteki metinler, aznlklarn bir zne olarak sorunu nasl tarttklar ve tartabilecekleri


14/46

konusunda nemli dersler iermektedir.

Birinci ders, aznlklarn iinde de, aznlklarn hangi hedefler iin nasl mcadele edileceine

dair bir snf mcadelesi olduudur.

kincisi, aznlklar iindeki sosyalistler, aznlklarn sadece kendi sorunlaryla uramasnn en

nemli eletirmeni olmak zorundadr.

ncs de bu ikinciden kar. Aznlklar, toplumun ounluunu taleplerine kazanabilmek

iin, tm toplumun nne kendi sorunlaryla birlikte byk ounluun sorunlarn da zen

bir programla kmak zorundadrlar.

Almanyada seksenli yllarda yaplm tartmalar balamnda yazlanlarn, Aznlklar

sorunun tartlmasn epey aydnlatacan dnyoruz.

03 Kasm 2004 aramba

demir@gmx.,li

http://www.comlink.de/demir/
mailto:demir@gmx.,limailto:demir@gmx.,lihttp://www.comlink.de/demir/http://www.comlink.de/demir/http://www.comlink.de/demir/mailto:demir@gmx.,li


15/46

Gmenlerin Bir Aznlk Olarak Talepleri Neler Olmaldr?

nmzdeki toplantnn gndemindeki konulardan biri de "Kltrel zerklik". nceki

toplantda, ayr bir gndem maddesi olmamakla birlikte, dier konular balamnda bu konu da

yer yer ve dank bir ekilde tartlm; ortaya olduka deiik pozisyonlarn kt

grlmt.

Esasnda "Kltrel zerklik" gndem maddesi de tpk "ifte Vatandalk" maddesinin

yanllna sahiptir. Toplantdaki tartmalardan da grl kadaryla "Kltrel zerklik"

grlerden sadece biridir. Bu balkla, grlerden birine bir imtiyaz tannmaktadr.

Konunun bal daha doru olarak u olabilirdi: Bir Aznlk Olarak Gmenlerin Talepleri

Ne Olmaldr?

Ancak bu balk bile, gmenlerin ayn zamanda birulusal aznlkolduu varsaymna

dayand ve bu konuda bir gr birlii olup olmad bilinmedii iin gerekte ikinci

aamada tartlmas gereken bir konuyu ierir. Bu balamdaki ilk madde: "Gmenler bir

ulusal aznlk oluturmakta mdrlar?"gibi bir ey olmaldr kanmzca.

Biime ilikin bu ksa deinmelerden sonra konunun kendisine gelelim.

Kanmzca gmenlerayn zamanda birer ulusal aznlk oluturmaktadrlar.

Osman'n da (Hamburg) belirttii gibi bu yeni bir fenomendir. Normal olarak ulusal

aznlklar, ok eski alardan beri, belli bir ulusun topraklar zerinde dalm; bu sre

zarfnda kendi ulusal kimliklerini korumu topluluklardr. Bunun en bilinen rnei

Yahudilerdir. Trkiye'de bulunan, tm imha, mbadele, asimilasyon abalarna ramen hala

az da olsa varolmaya devam eden Ermeniler, Rumlar, Sryaniler de bu tr aznlklara bir

rnek olarak gsterilebilir.

Avrupa'daki gmen aznlklar ise, tamamen yeni, Savasonrasndaki boom dneminin ortaya

kard bir fenomendirler. Bu aznlklarn yeni ortaya km olmas, onlarn bir aznlk

olmad anlamna gelmez. eitli uluslardan bu gmenler, kendilerini baka bir tarihsel

yaantnn ve gelenein devamclar olarak kabul ettiklerine; ulusal zelliklerini koruduklarnagre; ayr bir milliyet ve kltr evresinden olduklar duygusu onlarda bulunduuna gre

birer ulusal aznlktrlar ve birer ulusal aznlk olarak bask altndadrlar.

Ne var ki bu aznlklar bellibir toprak paras zerinde younlam olmadklar iin

problemin zm karmak bir hale gelmektedir. Eer belli bir toprak paras zerinde

younlam olsalard, onlarn kendi kaderlerini tayin hakk savunulur ve taleplerin ne olaca

konusunda pek fazla bir problem kmazd.

O halde sorun udur: Belli bir toprak paras zerinde younlamamaznlklarn

urad zgl basklara kar talepler neler olmaldr? Bu soruyu sorarken, o aznlklardaninsanlarn hukuki, siyasi vs. eit haklarnn olduu, ama bir aznlk olarak zgl konumlarnn


16/46

tannmad varsaymndan hareket ediyoruz. rnein, ngiltere'deki birok gmen grubu bu

kategoriye girmektedir. ngiliz pasaportu tamaktadrlar ve bir ngiliz'in sahip olduu haklara

sahiptirler. Trkiyelilerin durumu daha problemli olduundan, konuya aklk getirmek iin

byle bir soyutlama yapmak gerekmektedir.

Toplantlara katlan bir grup arkada (rnein Gmendergisi evresinden gelenler) bu soruya"Kltrel zerklik" cevabn veriyorlar.

Ne var ki, "kltrel zerklik nasl bir eydir? Bundan kastedilen nedir?"gibi sorulara ak

cevaplar veren bir metin ortada yok. Varsa da biz bilmiyoruz. Daha ziyade kiisel

konumalardan karabildiimiz kadaryla, "Kltrel zerklii" savunan arkadalar, bu

sloganla kltr sorunlarna ilikin bir zerklii kastediyorlar.

Fakat bu izlenimimizden de emin deiliz. Deiliz nk, bu arkadalardan bazlarnn,

Lenin'in "kltrel otonomi" slogann reddetmesinin yanl olduunu sylediklerini ya da en

azndan bu kanda olduklarn biliyoruz. Tam bu noktada "kltrel otonomi" diyenarkadalarn, bundan kltrel alanda bir otonomiyi kastettikleri yolundaki izlenimimiz yok

oluyor. Ya bizim bu izlenimimiz yanl ya da bu arkadalar Lenin'i yanl anlam

durumdalar. Konuyu biraz aalm:

Trkiye Solu'nda da "Kltrel Otonomi"den, mthi bir yanl anlama ile, kltr hayatnda,

kltrel alanla snrl bir otonomianlalmaktadr. Ancak bu anlaylara kaynak olan

mehur tartmada ve Lenin'in ok bilinen yazsnda, ne Lenin, ne de e letirdii muhataplar,

"Kltrel Otonomi"den Trkiye Solu'nun anladn anlamamaktadr. O tartmada bu

kavramn ierii udur: Alan, belli bir blgede younlama sz konusu olmad iin,

blgeye deil, kltre gre belirlenen hukuki, siyasi, mali vs. bir otonomidir. Yani"Kltrel Otonomi" slogannda "Kltr", otonom olacak eyin kendisini deil, ieriini

deil; tabiri caiz ise snrnbelirlemektedir. Bir bakma "Blge"nin karl olarak, onun

olanakszlndan -nk blgesel bir younlama yoktur- onun yerine ikame edilmi bir

kavramdr.

Konuyu bir rnekle somutlayalm. Diyelim ki Almanya'da yaayan insanlar kendilerini u ya

da bu ulusun yesi olarak kaydettirecekler ve rnein Almanya'nn eitli ehirlerine,

sokaklarna, blgelerine dalm olan Trkler, kendilerini Trk olarak kaydettirenler olarak,

ortaklaa ayr bir meclise, bakanlara, mahkemelere, hukuk sistemine, dolaysyla btn bunlar

iin zerk vergilere, vergi toplamak iin vergi memurlarna okullara sahip olacaklardr. Yani

blgeselotonomiden kastedilen gibi, ortada otonom, yani ii ilerinde serbest bir devlet

olacaktr. Sadece farkl olarak, bu devletin belli bir toprak paras olmayacak; oraya buraya

dalm bir nfusu olacaktr ve bu nfusun kimlerden oluacan da "Kltr" belirleyecektir.

Lenin'in muhataplar "Kltrel Otonomi"ye bu anlam veriyorlard ve Lenin de onlarla bu

anlamda tartp kar kyordu.

Sanrz bu toplantda "Kltrel Otonomi"yi savunanlardan hi kimse ona bu anlam


17/46

yklemiyor1. O halde, hem talebin "Kltrel Otonomi" olarak adlandrlmas yanltr ve

yanl anlamalara yol amaktadr; hem de Lenin'e yneltilen sulama samadr.

Eer, yorumladmz gibi, srf kltr alanyla snrl bir otonomi kastediliyorsa, konu yine

ak deildir. nk "Kltr"den anlalann ne olduubelli deildir. Kltr kavram birok

farkl anlamlara sahiptir bu anlamlar arasnda kesin bir snr izmek de gtr.

rnein Kltr, "bir yaam tarz" olarak anlalabilir. Farkl kltrler arasndaki, Almanlarn

"Gnlk Hayat" dedii alandaki kltrel atmalardan sz ederken, "Kltr fark" gibi bir

kavram kullanldnda, Kltr'n buradaki anlam yaam tarzdr. Yani kimi sandalyede

yemek yer, kimi bada kurup, kimi elle yer, kimi atal bakla, kimi duran suyu aktp

ykanr, kimi akan suyu durdurup ykanr vs.. Ve bu yaam tarz farkllklar "Gnlk hayatta"

mthi atmalara yol aarlar. Ancak bu atmalara ne devrimle, ne yasalarla ne

kararnamelerle son verilemez. Bunlar ancak hayatn kendiliinden ak iinde deiip yok

olma ansna sahiptirler. Dolaysyla siyasi bir slogann konusunu oluturamazlar.

"Kltrel Otonomi"den kastedilen herhalde bunlar olmasa gerek. Yani "yaam tarz"

anlamnda kullanlmyor olsa gerek.

Kltr, gzel sanatlarn genel bir karl olarak da kullanlr. Kastedilen herhalde bu da

deil. Kimsenin u veya bu iiri yazmasna; u veya bu mzik parasn bestelemesine

kimsenin kart yok. rnn kaderi de byk lde kapitalizmin pazar yasalarna gre

belirlenir.

Kltr, toplumdaki btn maddi ve manevi deerler olarak anlalyorsa, sorun daha

basitlemi olmuyor. rnein Trklerin, Almanlarla ortaklaa maddi ve manevi deerleri, ayr

olanlardan ok fazladr. Ayn tipte, mutfak, banyo, tuvalet, odalardan mteekkil, ekirdekaileye gre yaplm evlerde yayorlar, ayn fabrikadan km elbiseleri giyiyorlar, ayn

fabrikalarda alyorlar, ayn trden arabalara biniyorlar, hesaplarn ayn zaman, para, l

birimlerine gre yapyorlar, ayn saatte kalkyor ve ayn saatte yatyorlar, ayn yollarda

yryp, ayn maazalardan al veri ediyorlar vs.. Ama btn bunlar iinde ayr olanlar,

yani ayr mzikten zevk almak, ayr tad zevki bulunmak vs. kastediliyorsa hem bunlarn siyasi

bir sloganla ilikisi yoktur, hem de bu snrn nerede ekilecei belli deildir. Bir ulustan

insanlar arasndaki farklar ou kez, ayr ulustan insanlar arasndakilerden daha fazladr.

En geni anlamnda Kltr kavramna Hukuk da girer. Yani kastedilen hukuki bir otonomi

olmasa gerek. Buna hi bir devlet msaade etmez. rnein "gze gz, die di" baka bir

hukukun temelidir. Hukuku kapsayan bir kltrel otonomi, belli bir aznln kendi

aralarndaki anlamazlklarda kssas ilkesini kabul eder ve dier mahkemeler onlara

karamaz. Kimsenin byle bir eyi savunduunu sanmyoruz. Demek ki, Kltr kavramna

burada hukuk dahil edilmemektedir.

Kltr'den okumuluk yazmlk dzeyi de anlalr. "Kltrl insan" denildiinde, bu

1Ne var ki, bu yargmzn aceleci ve dikkatsizce yaplm bir yarg olduunu toplantlarda grdk. Die

Brcke (Kpr) dergisinden Necati Mert, tam tamna, snr kltrle belirlenmi byle devletleri

savunuyordu.


18/46

anlamda kullanlm olur. Aa yukar bilgili, ok okumu, ok mrekkep yalam demektir.

Bunun kastedilmedii de ak.

En geni anlamla bile Kltr' anladmzda, bundan: 1) Yaam Tarz, 2) Hukuk, 3) Maddi

ve manevi deerler 4) Bilgi Dzeyi'ni kardmzda geriye ne kalyor? Herhalde bir ok

eyin yan sora u e: 1) Dil, 2) Din, 3) deolojiler. Esas tartmann bu sorunlarla ilgiliolduu aktr. O halde eyaya adn koyalm. Kltr gibi ne olduu belirsiz bir kavram

yerine, konumuz bakmndan nemli olan bu sorunu ele alalm. Burada yaptmz gibi

"Kltrel Otonomi" kavramn analiz edip, kastedilmeyenleri kardmzda, geriye bu

nemli e kalda gre; "Kltrel Otonomi" talebi, bu arkadalarn kullanmnda: Dinsel,

dilsel, ideolojik Otonomi demektir. imdi bu eyi ve her biri konusunda taleplerimizin

neler olmas gerektiini ele alalm.

Din'den balayalm.Dinsel Otonomi demek, dini bir cemaatin i ilerinde serbest olmas

demektir. Sz konusu olan aznlklar olduuna gre, aznlk dinlerinin i ilerinde serbest

olmas demektir. Ama bu zmnen, devletin tand resmi bir din olabilecei anlamna da

gelir. Ve bu anlamda, bir talep olmaktan ziyade, Almanya'daki geerli durumu tanmlar,

aznlk dinlerine otonomi kavram. nk Devlet, resmen Katoliklii ve Protestanl

tanmakta, onlara vatandalardan (bu arada o dinden olmayanlardan da) ald vergilerden

bahiler datmakta; ynetici ve memurlarn almaya balaylarndaki yeminlerinde dini

unsurlar bulunmaktadr; tatil gnleri Hristiyan dinine gre belirlenmektedir vs.. Buna

karlk, rnein Mslmanlar tamamen otonom bir hayat yaamaktadr. badet yerlerini

kendi paralaryla yapyorlar. Birok yerde imamlarn kendileri bulup finanse ediyorlar; dini

eitim veren okullarn kendileri kuruyorlar vs..

Dinsel Otonomi bizlerin talebi olamaz. O, zaten verili durumu srdrmek demektir. Ama

bizlerin talebi, rnein slamiyetin de resmi bir din olmas olamaz. Biz, devletin dinsel

inanlara her trl mdahalesine, yani baz dinlerin imtiyazl, bazlarnn imtiyazsz olmasna

kar kmal, din ve devlet ilerinin birbirinden ayrlmasn savunmalyz. Yani Hristiyanla

tannan imtiyazlara kar kmal, onun da Mslmanlkla ve dier dinlerle ayn statye

getirilmesini savunmalyz. Ama ayn ekilde, kimi akl evvellerin talep ettii gibi, rnein

kuran kurslarnn kapatlmas gibi taleplere de kar kmalyz. Her cemaat tamamen kendi

zverisiyle istediini yapabilmelidir.

O halde bizlerin slogan, dinsel otonomi deil, din ve devletin ayrlmas klasik talebiolabilir.

Ancak slamlk sz konusu olduunda durum daha karktr. Din ve devlet ilerinin ayrlmas

talebi, dinin belli bir tanmna, yani sadece kiisel bir inan sorunu olduu; kiiyle Allah

arasnda bir sorun olduu; dinin baka bir eyi kapsamad anlayna dayanr. Ama baz

dinler kendilerini byle tanmlamazlar. rnein slamlk. O sadece bir inan sistemi

deildir; ayn zamanda bir hukuk sistemidir. nsanlar aras ilikileri dzenler. Dolaysyla,

yaayan deil ama "Ortodoks" slamlkla laiklik ilkesi arasnda uzlamazbir eliki

vardr. Hi bir devlet kendi egemenlik alan iinde baka bir hukuksistemine msaade etmez.Ama ayn ey slam hukuku iin de geerlidir. Bu durumda sorunun zmnn bir tek yolu


19/46

vardr: g ilikisi. Gl olann sistemi dieri zerinde bir diktatrlk demektir.

Bu durumda sorun udur: Biz hangi hukuk sisteminden yanayz ya da yana olmalyz? Biz

laik bir sistemden yana olmalyz. Bu bir inan sistemi olarak Mslmanln devletten

bamszl demektir ama ayn zamanda bir hukuk sistemi olarak, onun tannmamasndan

yana olmak demektir.

Bu, kimi militan slam gruplarla ak bir elikiyi davet eder. Ancak fazla abartlmamaldr.

Bu tarikatlerin yesi dahi olsalar Mslmanlarn ou byle bir programdan yana deildirler;

ezilenler arasnda yaayan slamlk bakadr; slam felsefesi ve hukuku bakadr. Devlet

dininin slamlk olduu dnemlerden bile, halk arasndaki problemleri er'i deil rfi hukuka

gre zmlemitir. Hatta Osmanl mparatorluu'nda rfi hukuk daha byk bir neme sahip

olmutur.

O halde bir daha tekrar edelim: Kltrel otonomi kavramnn ieriinde din varsa, sloganmz

kltrel, yani dinsel otonomi olamaz. Tek doru slogan devlet ve din ilerinin ayrlmasdr.Gelelim dilsel otonomiye. Sloganmz birdilsel otonomi de olamaz. Bu talep, azlk

dillerinin dezavantajl durumunun korunmas anlamna gelir. Yani devlet azlk dillerinin

retilmesine; o dili kullananlar arasnda bir kltrel hayatn gelimesine karmayacak

demektir, ki bugnk durum aa yukar tam da buna tekabl eder.

Bizim sloganmz Dillerin Eitliiolmaldr. Yani hi bir dile imtiyaz tannmamas; hi bir

dilin bask altna alnmamas.

Dillerin eitlii, isteyene ana dilinde eitim hakk demektir.Ya da ayn zamanda ana dilini

ikinci bir dil olarak seme hakk demektir. Bu okullarn ayrlmasn gerektirmez. Temel ilke,kimsenin ana dilinden baka bir dilde eitim yapmaya zorlanmamas; ama ayn zamanda ana

dilinde eitim yapmaya da zorlanmamasdr. Bu devletin btn yaynlarnn tm aznlk

dillerinde yaplmas demektir. Bu televizyon ve radyoda dier dillerin de yaynlarnn

bulunmas demektir.

Ama btn bunlar "kltrel zerklik" kavramna girmez; dillerin eitlii kavramna girer. Ve

kltrel zerklik kavramna kar kan Lenin'in savunduu da budur.

Ancak, dil bir aratr. nsan onunla dnceyi iler. Tpk makinalarla doay iledii gibi.

Peki, ilenecek olan dnce ne olacaktr? Burada nc eye, ideoloji bahsine geliyoruz.Modern toplumda hi bir dnce yoktur ki ideolojiler yani snfsal karlar d olsun.

Kltrel zerklik, eer ideoloji kavramn da ieriyorsa, "ideolojik zerklik" gibi bir

samala varrz. Ezilenlerin slogan ancak, ideolojik sava olabilir ki, bunun en uygun

koullar fikir zgrln garantileyen kanunlarla oluur. Bu durumda biz, rnein, meslek

yasa gibi yasalara kar kmak zorundayzdr.

O halde, bir aznlk olarak gmenlerin talepleri "Kltrel zerklik" deil, her iki anlamyla

da deil, laiklik, dillerin eitlii ve fikir zgrl olabilir.

Btn bunlar ise, biz gmen aznlklarn sorununun sadece bir yann; ve esasnda daha daaz yakc olan yann temsil eder. Bugn bir gmen aznlklar hareketini tartan bizler


20/46

arasnda "kltr" sorununun byle ne kmas; ve ok harc alem bir eymi gibi, eit

haklar, kotalama, imtiyazl fonlargibi; ok daha can alc sorun ve sloganlarn ikinci plana

dmesi de bir rastlant deildir.

Bunu tartanlar gmen aznlklarn genel kitlesinin eilimlerini ve sorunlarn

yanstmamaktadr. Bu tabaka genel ii kitlesine oranla, gnlk hayatta, yaam tarzanlamnda, ama hi de siyasi bir mcadelenin konusu olmayan bir alanda Almanlarla srekli

bir eliki iinde bulunduundan; ve mesleki ilgileri genellikle kltre ynelik olduundan bu

sorunlar ne kmaktadr.

Gnlk hayatta karlalan kltrel atmalar amann; Almanlarn etno-sentrizmini en

azndan trplemenin yolu, kltrel hogr zerine nutuklar ekmekten; brorler

yazmaktan ve "kltrel otonomi"slogann atmaktan gemez. Btn bunlar sadece onlarn hor

grlerine hakllk kazandrr ve pekimesini salar. Bu alandaki gerek deiiklik,

milyonlarca gmenin haklar uruna militan bir mcadeleye girmesinden geer. Byle bir

ynsal ve politik hareket, gnlk hayat da etkiler. Ama bunun art: Doru program ve

stratejiler ortaya koymak; gmen ynlara ulamaktr.

Demir (Hamburg)

1988


21/46

Kltrel zerklik Tartmalar ve Lenin

Domas mmkn olan birgmen aznlklar hareketi, dier hareketlerin deneylerine

dayanarak olumaldr. Ancak bylece onlarn getii aamalar daha hzl, minyatr llerde

ama olanana sahip olabilir.

Fakat, henz kelimenin gerek anlamnda domam olan bu hareket, bugn, tm hareketlerin

bir gerileme, yatana ekilme dneminde; bunun yaratt moral bozukluklar, zel hayata

dnler, genel olarak teoriye ve zel olarak da Bilimsel Sosyalizme duyulan bir gvensizlik

ve ilgisizlik dneminde; bylesi bir tarihsel atmosferde,-ekillenme eilimi gstermektedir.

Bu eilimler gmen azanlklarn sorunlarnn bilincine varan; kendileri bu gmen

aznlklarn bir entelijansiyas olmaya aday aydnlar zerinde de yansmakta ve bylece ancak

teorik alma araclyla kavranabilecek olan dier hareketlerin tarihsel tecrbelerinin hzla

almas olanaklarn azaltmakta; henz tohum. halindeki bu hareket birbiri pei sra kmaz

sokaklara; Amerika'y yeniden keflere yneltmektedir. Glklerin byk blm tam da bu

zgl tarihsel durumdan kaynaklanmaktadr.

Bu tarihsel koullarda gmen sorunlarna ve bir gmenler hareketine yneli; ayn zamanda

Burjuva ve Kk~Burjuva Sosyalizmlerinin Marksizm'le balarn koparmalarna tekabletmektedir. Marksizm'in itibar olduu dnemlerde (rnein 1960'lar sonu ve 70'lerde) bu

snfsal eilimler kendilerini Marksist bir terminolojiyle; Marksizm alan iinde ifade etme

eilimindeydiler. Bu eilimlerin gerek snfsal anlamlarn kavramay gletirmekle birlikte;

en azndan, bir lye kadar taraflarca kabul edilen ortak bir kavramsal temel salyordu.

Bugn ise, Marksist kabuun atlmasyla birlikte, tartmalar tamamen farkl teoriler,

kavramlar ve programlar biiminde ortaya kmaktadr. Farkllklar tespit nispeten daha

kolaydr, nk bu farklar dorudan doruya kavram ve hedeflerde ifadesini bulmaktadr;

ama ayn zamanda tartmay yrtecek bir ortak dil bulmak zordur. Ve tam da bu nedenle

ayrlklar, daha somut, programatik bazda tartlma olanana sahiptir.

Gmen aznlklarn sorunlarna yneliin ayn zamanda Marksizm'den ve genel olarak

teoriden uzaklamaya paralel gitme eilimi gstermesi, yzeysel olarak bu sreci

gzlemleyenlerde, gmen aznln sorunlarna ynelmenin ancak sosyalizmden

uzaklamayla mmkn olabilecei, ya da bu uzaklamann bir ifadesi olduu gibi bir

yanlsamaya yol amaktadr, ki bu yanlsama iinde bulunanlar genellikle kendilerini

"Marksist" olarak tanmlayanlardr. Bunun sonucu olarak da, taraflar birbirine karlkl

kantlar sunmakta; birbirlerinin grlerine varlklaryla hakllk kazandrmaktadrlar.

Sonu olarak ortaya ylesine bir sahte ikilem kmaktadr: Eer Marksizm'e inanyorsanz,bir gmen hareketi karssnda ilgisiz hatta dmanca davranmak zorundasnz; eer gmen


22/46

hareketine yneliyorsanz Marksizm'den uzaklamak zorundasnz.

Bu sahte bir ikilemdir. Taraflar gerekte ayn madalyonun iki yzn oluturmaktadrlar. Bir

gmen hareketinin imkan ve gerekliliklerini kabul etmek, Marksizm'den uzaklamay

gerektirmez; aksine tam da Marksizm bu imkan ve gereklilii grmeyi gerektirir; tersine

gmen hareketine yneli, o hareketin baars iin Marksizm'i gerektirir. Ama dogmatik birMarksizm'i deil, Tarihin grd en devrimci reti olan, eletirel ve yaratc Marksizm'i.

Biz bu nc alternatifi; sahte ikilemin karsndaki kutbu savunuyoruz. Bu nedenle de

Marksizm'e ynelik eletirilere cevap verme gereini her an, her admda hissediyoruz.

Gmen hareketi iinde, ortak problemlerden kaynaklanan pratie ynelik bir birliin yan

sra, program ve strateji balamnda ayrlklar, tartmalar olacaktr. Ama ayn zamanda

"ideolojiler aras" bir tartma da olacaktr. Marksistlere ynelik, u sralar en yaygn

eletirilerden biri de "Kltrel zerklik" sorunu etrafnda dmlenmektedir. Denilmektedir

ki , Lenin Kltrel zerklii reddederken yanlmaktayd, ama biz bunu savunmalyz. Bu

anlay Gndemde de ifadesini bulmu ve gndeme konu zerklikbal altnda alnmtr.

Bu eletirilere kar kanlar da grlyor. Ancak bu talebi, kendilerini Marksist olarak kabul

ettikleri iin reddedenler, Kltrel zerklikten bu talebi ne srenlerle ayn eyi anlyorlar:.

Sadece Kltr'le snrl bir zerklik; sadece Kltr' kapsayan bir zerklik.

oumuz Trkiye sosyalist hareketinden geliyoruz. Bugn Marksizm'i savunsak da

savunmasak da onu orada rendik. Trkiye sosyalistleri arasnda, ok yaygn ve korkun

sonular douran, muazzam bir ounluun paylat baz ortak yanlglar vardr; Kltr'

kapsayan bir zerkliin "Kltrel zerklik" slogannn anlam olduu gibi.

Tek yaygn yanlg budeildir. rnein, 1905'te Lenin'in savunduu "ilerin Kyllerin

Demokratik Diktatrl" slogan, Trkiye solunun hemen hepsince "Kyllk Desteinde

Bir Proletarya Diktatrl" olarak anlalr. Bu, mthi ve gc yaygnlndan gelen yanl

anlama nedeniyle Trkiye Solu, gerek ki Taktii, gerek Nisan Tezleri'ni, gerek daha sonraki

tartmalar ve gerekse Ekim Devrimi'nin kendisini doru yorumlama, anlama olanan

yitirir.

Bir baka korkun ve yalan yanl anlama, bir tarihsel gei dnemiolan Proletarya

Diktatrlile, Komnizmin alt aamas olan Sosyalizmin ayn ey saylmasdr. Bylece

gerek "Tek lkede Sosyalizm" tartmalarn; gerek Sovyetlerdeki gelimeleri; gerek SovyetDevletinin karakterini; gerek Gorbaov reformlarn anlamak olanakszlar.

Bunlarn sonucu olarak gerek amza damgasn vurmu en byk olaylar; en byk

tartmalar gerekse bugn varolan glerin byk bir blm. Trkiye solu iin anlalmaz ve

kavranlmaz kalmaya mahkum olur.

te, "Kltrel zerklik" sorununda da bylesine korkun ve yaygn bir yanl anlama sz

konusudur. Dier yanl anlamalarda olduu gibi, bu problemde de Marksizm'i eletirenlerin

eletirdii Marksizm deil kendi yanl anlamalar; ama Marksizm'i szde savunanlarn da

savunduklar Marksizm deil, kendi yanl anladklar Marksizm'dir. O sahte dilemma buradada karmza kar.


23/46

Hem bu sahte dilemmay somut olarak gsterebilmek; hem de gerek Marksizm'i bu yanl

eletiri ve savunular karsnda savunabilmek iin bu blmde mehur "Kltrel zerklik"

tartmasn, alntlarla zetleyip tezimizi kantlamaya alacaz.

Kaynak, Lenin'in iki makalesidir. Her iki Makale de, Sol Yaynlar tarafndan. yaynlanm

olan "Uluslarn Kaderlerini Tayin Hakk" adl kitabn l ve 52. sayfalara arasndabulunmaktadr. Birinci makale: "RSDP'nin Ulusal Program"; ikinci makale ''Ulusal Sorun

zerine Eletirici Notlar" baln tamaktadr.

***

Birinci Dnya Sava ncesinde varolan Avusturya-Macaristan imparatorluu bir "Uluslar

Mozaii"dir. Bu yakcl nedeniyle "Ulusal Sorun" o zamanki Avusturyal Marksistlerin

daima tarttklar bir problemdi. Avusturya Sosyal Demokrat Partisi, 1899'daki Brnn

Kongresinde gndeminin bana "Ulusal Sorun"u alr. Ortada iki karar tasars vardr.

Birincisi Parti'nin Merkez Komitesi'nin tasarsdr: Blgesel bir zerklii talep etmektedir.kincisi, Gney Slavlar Sosyal-Demokrat Parti Komitesi'nin tasarsdr: "Kltrel zerklik"

talep etmektedir.

te, Lenin'in yazlarnda tartmalara ve Lenin'in "Kltrel zerklii" reddetmesine ve

eletirmesine yol aan tasar budur.

Peki bu tasarda kltrel zeklikten kastedilennedir? Bu en ak biimde, tasar metninden

anlalabilir. Yalnz tasar metnini aktarmadan nce, iki ksa aklama gerekiyor. Kltrel

zerklii savunan tasar, Yahudileri bu tasarnn kapsamnda grmemektedir ve Kongre bu

tasary reddedip, aslnda bir uzlamay ifade eden Merkez Komitesi'nin tasarsn kabul

etmitir. imdi tasarnn metnine bakalm; Lenin'in aktard kadaryla tasarnn birinci

paragraf yle:

"Avusturya'da yaayan her ulus, yelerinin bulunduu blge hangisi olursa olsun, (dil ve

kltr alanna giren) btn ulusal sorunlarn tam bamsz olarak dzenleyen zerk bir grup

oluturur."(s. 38)

Aktarlan paragrafta, zerkliin sadece dil ve kltr konularyla m snrl olduu yoksa, dier

alanlar da kapsayp dil ve kltre gre mi belirlendii, muhtemelen eviriden kaynaklanan

bir belirsizlie Sahiptir. Ama "btn ulusal sorunlar" ifadesi, kastedilenin kltrle snrl

olmadn gsterir.

Burada kastedilenin sadece kltr kapsayan bir zerklik deil, kltre gre belirlenen ama

d ileri hari bir devletin btn dier alanlarndaki zerklii olduu hem tasarnn

alternatifinden, hem de Lenin'in baka yerlerdeki aklamalarndan anlalmaktadr.

Tasarnn Merkez Komitesi tarafndan sunulan alternatifi, snr blgelere gre ekmeyi

neriyordu, dil ya da kltre gre deil. Yani tartma zerk olacak eyin ieriinde deil,

zerkliin neye gre belirleneceinde idi. Lenin yukardaki ilk paragraf aktardktan sonra

bunun reddedildiini belirtip, unlar yazyor:

"Bunun yerine lkelik (territorrialiste) bir program, yani 'ulusun yelerinin yaad blgeyi


24/46

gz nnde tutmayan' hi bir ulusal grup yaratmayan bir program benimsendi."(s. 38)

Baka bir sayfada da Lenin yine bu Kltrel zerklik programnyle aklyor:

"Her yurtta, kendisini u ya da bu ulusun bireyi olarak kaydettiriyor ve her ulus, yelerini

vergilendirme yetkisi olan, bir ulusal parlamentosu (diyeti) ve ulusal 'devlet sekreterleri'

(bakanlar) olan bir hukuksal btn oluturur." (s. 32)

Alntlardan da aka anlald gibi, zerk olan ey sadece kltr olmayacak, kltr ve

dil'e gre belirlenen bir hukuk ve maliye sistemi, yani bir devletolacaktr. Bu devletin

sadece belli bir toprak paras bulunmayacak, ama kendi meclisleri, bakanlar, btesi,

vergileri toplayacak memurlar, vergi karanlar hapse atacak polisleri, o polisleri ve vergi

memurlarn eitecek okullar vs. olacaktr. Bunu bugnn Almanya'sna ve rnein buradaki

aznlklara uygularsak yle bir manzara ortaya kacaktr: Trkler, spanyollar, Yugoslavlar

vs. her biri, kendini bir ulusun yesi olarak kaydettirecek, bunlarn her birinin topra

olamayan ama a ilerinde serbest olan zerk bir devleti olacak; her birinin kendi memurlar,okullar olacak vs. .

Bu plann samal ve uygulanamazl ortadadr. Sanrz bunu imdi kimse savunmuyor.

Bunu reddeden ve eletiren Lenin'in hi de haksz olmad ortadadr. Dolaysyla Lenin'e

yneltilen eletiriler anlamszdr.

Bu durumda "Kltrel zerklii"savunan arkadalar diyebilirler ki: "Evet, Lenin buna itiraz

ederken hakl, biz, kabaca, "Kltrel zerklie" kar kt iin Lenin'i eletirmekte

yanlmz. Ancak, hakl olduumuz bir yan var. Bizler "Kltrel zerklik"ten, sadece Kltr

sorunlarna has bir zerklii kastediyoruz, yani esas olarak okullar. Lenin bu anlamda bir

kltrel zerklii de reddetmektedir."

Dorudur, Lenin bu anlamda da bir kltrel zerklii reddetmektedir. Yani okullarda

retilecek standart dersleri, her dil ya da ulus grubunun belirlemesini, bunlarn okullarnn

ayrlmasn reddetmektedir. rnein yle yazyor:

"Pratik uygulamada 'toprak-d' (u ya da bu ulusun zerinde yaad topraa bal

olmayarak) zerklik plan, ya da 'ulusal kltr zerklii' bir tek eyi ifade edebilir: okulun

uluslara gre, blnmesi, yani eitimde ulusal kapal alanlarn kabul. Proletaryann

sosyalizm uruna, snf sava bakmndan sorunu ele almasndan vazgetik, demokrasi

asndan bile nl Bund'u plann btn gerici niteliini anlayabilmek iin, bu planngerekten neyi temsil ettiini aka grmek yeter."(s. 36)

Peki, Lenin, okullarn ayrlmasna ve onlarn programlarnn o aznlklar tarafndan

belirlenmesine hangi gerekelerle itiraz etmektedir?

Lenin, itirazlarn toplumsal tecrbeye ve soyutlamalara dayandrmaktadr. Okullarn

ayrlmasnn nasl bir sonu verdiine ve kime hizmet ettiine rneklerebakarak bir karar

verir. O zamann dnyasnda, okullarn uluslara gre ayrld tek rnek, ABD'nin gney

eyaletleridir. Orada siyahlar ve beyazlar ayr okullara gitmektedirler:

"Bir rnek ve okulun 'ulusallatrlmas' iin bir proje, bize neyin sz konusu olduunu aka


25/46

gsterecektir. Amerika Birleik Devletleri'nin btn yaamnda, Kuzey eyaletleriyle Gney

eyaletleri hal blnm durumdadr; Kuzeyde zgrlk ve kle sahiplerine kar savam

gelenekleri egemendir; Gneydeki eyaletlerde iktisadi baskya urayan, kltrel bakmdan

geri halde tutulan (...) vb. zencilere kar zulmn kalntlaryla birlikte, . kleci gelenekler

egemendir. Kuzey eyaletlerinde zencilerle beyazlar ayn okula giderler, Gneyde zenciler iinzel okullar-eer deyimi uygun grrseniz 'ulusal' ya da rksal okullar- bulunmaktadr.

Bana yle geliyor ki, bu, okulun 'Ulusallatrlmas'nn biricik pratik rneidir."(s. 36)

Keza, Lenin'in yazy yazd sralarda, ar'n bakanlarndan biri, Yahudi okullarnn

"ulusallatrlmas" yani ayrlmas ynnde bir yasa tasars hazrlam bulunmaktadr ve

Lenin itirazna bir argman olarak bunu da getirir. Lenin tavrn belirlerken, somut olgulardan

hareket ediyor. Soruyor; "okullarn uluslara gre ayrlmas kime hizmet ediyor ve bunu kim

istiyor?" diye. Ve rneklerle cevaplandryor: Amerika'nn klecileri, arn bakanlar. Bu

nedenle, brakn bir sosyalisti, bir burjuva demokratnn bile buna kar kmas gerektiini

yazyor.

Ayn gerici, ayrc eilim, ilke olarak deil ama pratik bir uygulama olarak bugnk

Almanya'da da grlmektedir. Yabanclarn ocuklar sistematik olarak "Sonderschule"lere

aktarlmaktadr.

Ancak, buna da itiraz edilebilir. Denilebilir ki, ayrlma var, ayrlma var. Sz konusu rnekler,

eitsiz durumlarda, zorla yaplan ayrlmalardr. Biz eit olacamz varsaymndan hareketle,

gnll bir ayrlmadan yanayz. O zaman bu tehlikeler sz konusu olmaz. Aznlklar bylece

kendi kltrlerini zerk olarak gelitirme olana bulurlar. lk bakta pek mantki gibi

geliyor, ancak meseleyi biraz derinliine ele almaya alalm.Bir an iin, Trk aznln btn haklara sahip olduunu ve bu aznln kendi okullar,

mfredat programlar, retmenleri olduunu var sayalm. (Programlarn ierii bahsine sonra

geleceiz. )

Bir ok ocuk ve gen iin bu okullara gitmek, corafi nedenlerle olanaksz ya da ok g

olacaktr; bu okullardaki eitimin kalitesi ister istemez Alman okullarna gre daha dk

olacaktr, daha ok ezbere dayanacaktr, Trkiye'nin ve Trklerin daha kalitesizretmenleri

tarafndan verilecek, ayn kalitesizlik kitaplara da yansyacaktr. Eitim Trke olduundan,

ne kadar iyi retilirse retilsin renciler Almanca'ya daha az egemen olacaklardr vs..

Okulu bitirdikleri andan itibaren, bir aznlk olmalar dolaysyla fiiliyatta aleyhlerine olacak

tercihlerin ntr olacan varsaysak bile, eitimin kalitesi nedeniyle daha az i bulma anslar

olacaktr. Ve bir ka kuak sonra Almanlarla Trkler arasnda bugnknden ok daha byk

bir kastlama, Trklerin de alt kast oluturma durumu ortaya kacaktr. Bu srecin ulusal

dmanlklar ve nyarglar ne kadar krkleyecei de iin cabasdr. Kltrel zerklii

neren arkadalar, aznlklara, fiilen Huxley'in Yeni Dnya'snda gamma kategorisinden bir

rol ngrmektedirler. Ve bu, tam da burjuvazinin "kili Toplum" planlarna denk dmektedir.

Lenin'in okullarn ayrlmasna itirazlarndan biri de, bu okullarn fiilen papazlarn elinde

olacadr. Ayn ey Trkler iin de geerlidir. Ayr Trk okullar demek, hocalarnegemenliindeki okullar demektir. Ve bu burjuvazi iin hi de kabul edilmeyecek bir ey


26/46

deildir. Gnlnde yatan aslandr.

Lenin'in, Kltrel zerklie kar karken ki mantki itiraz ise Kltr'n deoloji'den

ayrlamayaca noktasnda toplanr. yle yazyor:

"Eitim alann ayr tutmak her eyden nce sama bir topyadr, nk (genel olarak 'ulusal

kltr' gibi) okulu ekonomiden ve siyasetten ayrmak olanakszdr."(s. 35)

deoloji Kltrn bir esidir ve onu soyutlamak mmkn deildir. Ama herhangi bir ulus ya

da aznlk iinde bir tek ideoloji olamaz, snf ayrlklar varsa bunlar kendilerini farkl

ideolojiler biiminde yanstrlar. Ne var ki snflarn konumlar da eit deildir, egemen

snflarn ideolojisi egemen ideolojidir. Kltr ideolojiden soyutlamak mmkn olmadna;

egemen snfn ideolojisi de kltre egemen olduuna gre, kltrel zerklik demek, aznln

burjuvazisinin, egemen snflarnn ideolojik zerklii demektir.

Kltrel zerklii savunan arkadalar. Evet biz de tam bunu kastediyoruz, Alman

burjuvazisinin ideolojik egemenlii yerine, Trk burjuvazisinin ideolojik egemenlii altndaolalm, hi olmazsa kimliimizi kaybetmemi, kltrmz gelitirmi oluruzdiye dnyor

olabilirler. Kendi alarndan hakl da olabilirler, nk kendileri bizzat o burjuva

ideolojisinin tayclardrlar ve burada Trk aznlnn burjuvazisinin, yani kendilerinin

karlarn korumu olmaktadrlar, ama o aznlk iinde egemen olmayan bir ideolojiyi

savunan bizler de, tam da bu noktada onlarn savunduu ideolojinin egemenliine kar

kmak; bizim grevimizin bizzat ncelikle "kendi" burjuvazimizle savamak olduunu

sylemekte serbestiz ve haklyzdr. Sizler iin tayin edici ulusal kimlik olabilir, onun

karlnda kendi burjuvazinizinsaflarnda yer alabilirsiniz, bizler iin tayin edici olan ise

snfsal kimliktir, onu ulusal ya da kltrel kimliimiz karsnda harcamaya niyetimiz yok.

Kltr'n u ya da bu grnmn ideoloji'den ayrmak; dnce dzeyinde yaplabilecek bu

soyutlamay gerek hayatta yapmak mmkn olmad iin Lenin "Kltrel zerklik"

sloganna, zerkliin kendisi srf kltrle snrlanyor olsa da kar kmaktadr. Eer kltrel

zerklii savunanlar ideolojinin ayrlmasn mmkn gryorlar ise, bu ayrlmann nasl

olabileceinin somut mekanizmalarn da gstermek zorundadrlar.

Lenin'in, ideolojinin Kltr'n soyutlanamaz bir esi olduundan hareketle; her toplumda iki

kltr olduundan sz etmesi, bu soyutlanamazlk gz ard edildii, grmezden gelindii iin

yanl anlalmaktadr. imdi de bu yanl anlamann zerinde duralm. Lenin yle yazyor:

"Her ulusal kltr, gelimi olmasa bile, demokratik ve sosyalist bir kltrn elerini ierir,

nk her ulusta, yaam koullar zorunlu olarak demokratik ve sosyalist bir ideolojiyi

douran, smrlen bir emeki yn vardr. Ama her ulusta, ayn zamanda bir burjuva kltr

de vardr ve bu, ulusal kltrn "bir esi" olarak kalmaz; egemen kltr biimine brnr.

Bylelikle, "ulusal kltr", genel olarak byk toprak sahiplerinin, papazlarn ve

burjuvazinin kltrdr."(s. 21)

Bu ok bilinen alntda Lenin'in egemen ve alt olarak niteledii ey gerekte ideolojidir.

Ama ideoloji'yi kltrn herhangi bir boyutundan pratik hayatta ayrmak mmknolmad iin, Lenin okuyucunun anlayna snp, kavramsal dzeyde bu ayrm yapma


27/46

gereini duymamakta, dolaysyla "iki kltr"den sz etmektedir. Ayn Lenin'in Devrimden

sonraki tartmalarda "Proleter Kltr" kavramna kar kt ve onu sama bulduu da

bilinir. Peki, Lenin kendi kendisiyle elimi olmuyor mu? Olmuyor, nk bu tartmada da

Kltr baka bir anlamda kullanlmaktadr.

Eer Kltr' sanat eserleri olarak anlarsak, ki Devrim sonras tartmada bu anlamdakullanlmaktadr, bir "proleter kltr" olamaz. Olamaz, nk proleter ve burjuva

devrimlerinin karakteri farkldr.

Burjuvazi iktidara gelmeden nce kendi kltrn tpk ekonomiye egemen olduu gibi

gelitirebilmi ve kendi deer yarglarn topluma egemen klabilmitir. Ama proletarya

toplumsal konumu gerei burjuvaziden daha stn bir kltr gelitiremez, var olan enerjisini,

en iyi beyinlerini, kltrel-sanatsal yaratmlara deil ekonomik, politik ve ideolojik

mcadeleye ayrmak zorundadr. ktidara geldii andan itibaren ise, o gne kadar kendisinden

esirgenmi olan, burjuvazi dahil tm insanln kltrn zmlemeye ynelmek zorundadr.

En geni ynlara okuma, yazma ve tahsil imkanlar salamak; insanln sanatsal

yaratmlarnn ucuz basklarn yapmak vs. gibi ileri baarmak zorundadr. Proletarya, ancak,

tm yaratlm kltrleri zmledikten sonra onlar aabilir. Ama bu srecin kendisi, ayn

zamanda proletaryann yok oluuna da denk der. Proletarya iktidara egemen bir snf olmak

ve bu egemenlii srdrmek iin deil, tm snflar, dolaysyla da kendini yok etmek iin

gelir. Ve iktidara gelme kendini yok etme srecinin ilk admdr. Dolaysyla gelecein

kltr bir "proleter kltr" deil, burjuva medeniyetinden daha stn bir medeniyetin,

sosyalist bir medeniyetin kltr olabilir. Sosyalist bir kltr olabilir, snfsz toplum

kltrolabilir. Proletarya, snfsz bir topluma ulancaya kadar, sadece sosyalist bir

ideolojiyi gelitirebilir, ama birkltr deil. deoloji Kltr'n bir esi olduu. lde,

genel anlamyla kltrn sadece bu esini gelitirme yeteneinde olabilir.

O halde Lenin'in yukardaki mehur alnts, sanatsal yaratmlar, ayr bir deer sistemi

anlamnda anlald taktirde Lenin'in ne dedii anlalmaz olur. nk byle bir sosyalist

kltr yoktur.

Fakat ezilenler arasndaki bir kltrden, Kltr'n baka bir anlamnda. yani biryaam tarz

anlamnda,belli ller iinde sz edilebilir. iler arasnda, adeta evrensel birkarakter

tayan ime, seksistakalar, futbol ve takm taraftarl gibi biralt kltrden sz edilebilir.

Keza, fabrikadaki retimin insan tketen - yabanclam emeine bir tepki olarak, insannretim iinde kendini gelitirme ve gerekletirme ihtiyacnn bir rn olarak son derece

yaygn olan, i saatleri dnda el ileriyle, bahe ileriyle uramak da hemen hemen srf

iilere has bir kltr saylabilir. Gerekte ii snfnn st ve kalifiye tabakalar arasnda bu

kltr, alt tabakalar arasnda da futbol, seksist akalar vs. kltr daha bir yaygnlk gsterir.

Ne varki, Lenin'in tartma konusu bunlar deildir.

(Esasnda burada ele alnan rneklerde grlen, Kltr kavramnn, son derece

belirsizliinden, birbiri iine gemi deiik anlamlarndan dolay. "Kltr" szcne

dayanan bir slogann nasl belirsizlikler ve tehlikeler ierdii de ortaya kmaktadr. )***


28/46

Lenin'in "Kltrel zerklik" sloganna kar kmas, onun uluslar, diller, rklar zerindeki

basklara duyarsz, kr olduu anlamna gelmiyor. Lenin'in alternatifolarak nerdii nedir?

imdi de onu grelim.

Lenin kendi programn "Dillerin ve uluslarn eitlii, bunlar zerindeki ayrcalklara ve

basklara son!" diye ifade ediyor. Peki bu nasl salanabilir? Lenin'in kafasndaki somut tasarnedir? Lenin bu tasary polemii iinde, yer yer dank bir ekilde yle aklyor:

Lenin, bunun ilk art olarak sonuna kadar tutarl bir demokratizmi, yani demokratik bir

devleti n gryor. Nedir bu demokratik devlet? Bu demokratik dzen, dil ya da ayrlma

hakknn, demokratik olmayan bir yoldan zmnolanaksz klan bir dzendir.

"Uluslarn kaderlerini tayin hakk, demokratik bir dzeni zorunlu klar; yle ki, bu dzende

yalnzca genel olarak demokrasi ile yetinilemez, burada, zel olarak ayrlma sorununun

demokratik olmayan yoldan zme balamak olanakl deildir. Demokrasi genel anlamyla,

sava ve ezici bir milliyetilikle badaabilir." (s. 11-12)Ak ki, Lenin, genel olarak demokratik bir dzen deil, ok zel bir demokratik dzen

talep ediyor. nk genel olarak demokrasi, aznln ounlua uymas ilkesinin kabul

demektir. Bu ilkeye dayanarak, pekala aznlk uluslar zerinde ounluk ulus gayet

"demokratik" bir ekilde istedii dayatmay yapabilir, tpk bugn Almanya'da olduu gibi.

Lenin'in kastettii demokratik dzen ise, uluslarn ve dillerin eitliini salamay grev olarak

nne koymu, buna gre yaplanm bir dzendir.

Byle bir dzenin nasl bir ey olmas gerektii konusunda Lenin u ipularn veriyor:

"Ulusal sorunda ii demokrasisinin program da udur: hangi ulus ve hangidil iin olursaolsun her trl ayrcaln ortadan kaldrlmas; (...) uluslardan birine herhangi bir ayrcalk

tanyacak olan (zemstvonun (yani belediyenin), topluluun vb. ) uluslarn hal eitliini

bozacak olan ya da bir ulusal aznln haklarn baltalayacak olan her trl davran

yasaya aykr ve geersiz sayan ve devletin her yurttana, anayasaya aykr olan bu tr

tasarruflarn geersiz saylmasn talep etme hakk tanyan ve ayn zamanda byle hareketlere

giriecek olanlar cezalara uratan genel bir yasann kabul."(s. 19)

Lenin'in tanmlad trden, zel demokraside, uluslarn ve dillerin eitlii bir anayasa

maddesi olmak zorundadr ve bu maddeye kar bir tasarrufa herhangi bir vatanda bile dava

aabilir. tiraz hakk sadece kimi imtiyazl kurululara verilmemektedir, herkesedir. Peki

Lenin niin byle bir genel yasa maddesi ile yetiniyor. Niye daha ayrntl bir plan

gelitirmiyor? nk zellikle kapitalizmin bir rn olan byk ehirlerde, eitli milliyetler

ve diller bir mozaik grnmndedirler. Her zgl durum yasayla dzenlenemez. Bu

nedenledir ki, Lenin, pratik uygulamay, yasada belirtilen ilke erevesinde yurttalarn

kontrolne brakyor. Lenin`den aktaralm.

"nk her akl banda kimse anlar ki, bir programda, ayrnt niteliindeki sorunlar

nceden belirlemek gereksiz ve olanakszdr. Program, ancak, temel ilkeleri saptar.

ncelediimiz rnekte temel ilke, (...) aka ifade edilmitir. Bu ilke, hi bir ulusal ayrcalkve hi bir ulusal eitsizlik tanmamak, bunlara gzyummamaktan ibarettir.


29/46

"Bunduuyu bu konuda aydnlatmak iin somut bir rnek ele alalm. St. Petersburg kentinde,

18 Ocak 1911'de, okul saym, Ulusal "Eitim" Bakanlna bal ilkokullarda 48.016 renci

bulunduunu ve bunlarn 396'snn, yani %1'den aznn Yahudi olduunu gstermitir. Ayrca

iki Romanyal, bir Grc, Ermeni vb. vardr. Bu ilikiler ve koullar eitliliini

kucaklayan 'kesin' bir ulusal program yapma olana var mdr? (Kukusuz, Petersburg,Rusya'nn ulusal bakmdan en 'kark' kenti deildir: ) yle sanlr ki, bundular gibi ulusal

'inceliklerin' uzmanlar bile, byle bir program yapmay gze alamazlar.

"Devletin anayasasnda aznlk haklarn ihlal eden her trl nlemleri geersiz ilan eden bir

temel yasa olsayd, her yurtta, devlet hesabna, rnein, Yahudi dili, Yahudi tarihi vb.

okutacak zel retmenlerin grevlendirilmesini, ya da Yahudi, Ermeni, Romanyal ocuklar

iin, hatta tek bir grc ocuu iin resmi bir lokal ayrlmasn yasaklayan yasa ve

kararnamelerin yrrlkten kaldrlmasn isteyebilirdi. Her durumda, hak eitlii temeli

zerinde, ulusal aznlklarn akla-yakn ve gerekletirilebilir isteklerini karlamak hi de

olanaksz deildir ve bu eitlii savunmann zararl olduunu kimse syleyemez. Tersine,rnein Petersburg'un Yahudi ocuklarna ayrlm bir Yahudi okulu isteyerek, okulun

uluslara blnmesini savunmak, elbette ki, zararl olur; 1, 2 ya da 3 ocuktan ibaret de olsa

'btn ulusal aznlklar iin ulusal okullarn kurulmas ise, yalnzca olanakszdr.

"stelik lke apndaki hi bir genel yasa, bir ulusal aznln, kendi zel okuluna ya da

tamamlayc derslerde vb. zel retmenlere hak kazanabilmesinin, ne lde olacan

saptayamaz.

"Buna karlk, hak eitlii zerine lke apndaki genel yasa, zel genelgelerle, blge

diyetlerinin, kentlerin, zemztvolarn, topluluklarn vb. kararnameleriyle pekala ayrntlarnakadar saptanabilir ve gelitirilebilir."(s. 43-44-45)

"Kltrel zerklik" fiilen okullarn ayrlmas olduundan, bu vesileyle, bu slogann

taraftarlarna unu sormak gerekiyor: Bu gn Almanya'da, diyelim Hamburg'daki ve her biri

ehrin ayr bir yerinde oturan kk Gney Afrikal aznlk iin de okullarn ayrlmasn talep

ediyor musunuz? Eer ediyorsanz, bunu pratikte nasl gerekletireceksiniz? Eer diyelim ki,

10 Gney Afrikal ocuk iin Hamburg'da. bir tek okul aacaksanz, bu ocuklar o okula nasl

gidecek? Eer her birka ocua bir okul aacaksanz, bu zenginliklerin grl grl akmad

bir toplumda gerekletirilemez. "Kltrel zerklik" taraftarlar, "Ama biz, belli bir orann

stndeki aznlklar iin bunu istiyoruz" diyebilirler. O zaman da u sorular ortaya kar: Bubelli bir orannedir ve kim saptayacak? Belli bir orann altndakiler bask altna alnm

olmayacak m?Almanlar da ayn mantkla bu belli oran Trkler gibi byk aznlklar

darda brakacak ekilde saptayabilirler. Ak ki ortada geriye tepen bir talep vardr. Btn

bunlarn yan sra, belli bir orann stndeki baz aznlklara. imtiyaz tanmak mcadeleyi

bler.

Ama Lenin'in nerdii gibi "dillerin ve milliyetlerin" eitlii sloganndan hareketle, herhangi

bir aznlktan bir tek ocuk iin bile, ona dilini ve geldii lkenin tarihini retecek, masraf

devlet tarafndan karlanan bir retmen temin edilebilir. Grlmektedir ki, Lenin, ulusal vekltrel basklar karsnda, "Kltrel zerklik" plann savunanlardan ok daha hassas ve ok


30/46

daha adildir... Ama sadece bu kadar da deil. O demokratik dzende, dank aznlklarn

rgtlenme zgrl dahi garanti altndadr. yle yazyor Lenin:

"rnein yle bir durumu nasl aklayacaz: Saratov eyaleti sakinlerinin Alman topluluu

art, Riga ya da Lotz iilerinin Alman mahallesi, art, Petersburg dolaylarndaki Alman

kasabas vb., Rusya Almanlarnn 'biricik ulusal btn'n oluturacaklardr. (Avusturya S.D. programna gre). Besbelli ki, belirli bir devlet iinde hangi ulusal topluluktan olursa

olsun her topluluun rgtlenmesi dahil, her trl rgtlenme zgrln asla

reddetmemekle birlikte sosyal demokratlar, byle bir eyi isteyemezler ve byle bir birlie

arka kamazlar." (s. 39)

Bu alntdan aka grld gibi, o zel demokraside, dank durumdaki aznlklar

rgtlenebilirler. Bu hak garanti altndadr. Ama sosyalistler byle bir rgtlenmeye taraftar

olmazlar. Taraftar olmamalar, bu hakka kar kmalar anlamna gelmiyor.

Keza Lenin, kck bile olsa, trde ulusal bileimi olan blgelerin tam zerkliinden; veayn ulusa ait byle kk alanlarn birlikte hareket edebilecekleri imkanlarn da tutarl

demokratizm bakmndan nemini vurgular:

"Kukusuz, hi bir Marksist-hatta tutarl hi bir demokrat bile- (. . . ) Rus eyalet ve ilelerini

savunamazve bu eskimi idari blnmeler yerine halklarn ulusal bileimini olanaklar

lsndegz nne alan yeni blnmeler gereine kar kmaz. Ve en sonu kukusuz,

kck bile olsa, trde ulusal bileimi alan ve evresinde, aralarnda kuracaklar her trl

ilikiler ve zgr derneklerle, lkenin ve hattadnyann ayr ayr noktalarnadalm olan o

ulusal-topluluktan insanlarn birleik halde hareket edebilecekleri zerk kk idari

blnmeler yaratmak, her trl ulusal basky ortadan kaldrmak iin son derece nemlidir.Btn bunlar tartma gtrmez ve bunlara ancak gerici ve brokratikbir adan kar

klabilir."(s. 51)

te, "kltrel zerklii"reddeden Lenin'in anlay ve program byledir. Bu program

muhakkak ki, "kltrel zerklik"ten ok daha tutarl, ok daha demokratik ve ok daha

aznlklarn haklarn gzeticidir. "Kltrel zerklii" savunanlar ise, henz, bununla daha

neyi kast ettiklerini, nasl bir dzen hayal ettiklerini, birtakm genel ve anlamsz laflar dnda

aklayabilmi, programlarnn hangi noktalarda Lenin'inkinden daha ileri, daha hak gder,

daha eitliki olduunu gsterebilmi deillerdir. Ve bugnn gerekliinde, bu

belirsizliiyle, "Kltrel zerklik" parolas, zellikle eski "Marksistler" tarafndan da atlm

olduundan, bu parola, gmen aznlklarn haklarna ynelik olmaktan ziyade, bilimsel

sosyalizmle kopumann bir bayra olmakta; esas olarak ona saldr grevi grmektedir.

***

"Kltrel zerklik" sloganna kar bizler klasikdillerin ve milliyetlerin eitliislogann

savunuyoruz. Bundan ne anladmz da yukarda Lenin'den aktarmalarla somut olarak

gsterdik. zerklik parolas karsnda Lenin'in anlayn savunuyoruz. Ama bu hareket

noktas ve temel olmakla birlikte yeterli deildir. Marksistler olarak tahlillerimizi ve

programlarmz, tarihsel deneyin nda gelitirmemiz gerekmektedir. Yaratc ve eletirel


31/46

Marksizm bunu gerektirir. Bu balamda nmzde hangi grevler bulunduuna ksaca

deinmekte yarar var.

Lenin Okullarn ayrlmlna ABD'nin gney eyaletlerini rnek verirken, Kuzey'de siyah ve

beyaz nfus arasnda bir eitlik varm gibi yazyor. Kuzey'i adeta bir rnek gibi ele alyor.

Ama aradan geen yarm asrdan fazla zaman, ayn okullara gitmenin siyahlarn durumundabir deimeyeyol amadn gsteriyor. Bu durumu nasl bir teorik aklamaya

kavuturacaz, taleplerimiz neler olmaldr?

Ayn rnee devam edersek, Lenin, okullar ayrlmad takdirde, kapitalizmin kendiliinden,

iktisadi yasalarn zoruyla nyarglar, dmanlklar gidereceini, yani rnein zencilerin

beyaz nfusla ayn konumlar paylaacan; zenci beyaz ayrmnn fiilen son bulacan

ngryor. Bunu aka ifade etmese bile byle bir beklenti iinde olduunu sezdiriyor.

Aradan geen zaman, kapitalizmin, emperyalizm aamasnda gettolama ve ayrmclk

eilimlerini yeniden glendirdiini gsteriyor. Bu glenme fenomeni hangi mekanizmalarla

iktisadi hayata balanmaktadr? Bu deiik srece, rnein Troki'nin Yahudiler balamnda

deindii gibi, bir ok Marksist dikkati ekmitir. Ama bu sreci ksaca tasvir eden ve

kategorikdzeyde, yani emperyalizmin gericiliiyle aklayan deinmelerdir bunlar. Bu

srecin hangi mekanizmalarla altn aklayan (tpk ev iinin art deer, dolaysyla. i

gcnn retilmesindeki fonksiyonunu kadn hareketinin bir teorik katk olarak aklamas

gibi) teorilere ihtiya bulunmaktadr.

Yine bunlara bal olarak Lenin, hem ii snfnn olduka yakn bir zamanda zaferini

umduundan; hem kapitalizmin ayrmlar eitleme eiliminin yan sra, ayrmlar glendirici

eilimini grmediinden hem de bu basklara urayanlar (kadnlar, aznlklar, zenciler vs. )bir mcadele znesi olarak ortaya kmadklarndan ve radikal istemleri olan bir hareket

gelitirmediklerinden, hi bir zaman bu hareketler karsnda sosyalistlerin tavrnn. ne olmas

gerektii gibi bir soru sormamtr. Ama bugn bu mcadele zneleri vardr, ve bir yn

teorik sorunu gndeme getirmektedirler.

Lenin, her ulusta iki kltr, yani iki ideoloji olduundan sz ederken, ezilenlerin ideolojisinin

demokratik ve sosyalist karakterli olduunu sylemektedir. Bu, bize olduka dz bir mantk

gibi gelmektedir.

Lenin zamanna gre hakl grlebilir: Gerekten de o zaman Avrupa i Hareketi genel

olarak sosyalist bir ideolojiye sahiptir. Ama yine de iler her zaman byle basit deildir.

Ezilenlerin snfsal karlarsosyalist bir ideolojide, demokratik bir ideolojide yanksn

bulabilir, ama snfsal tepkileriou kez hi de demokratik ya da sosyalist olmayan

ideolojiler biiminde ifadesini bulabilir. deoloji, yanl bilin demektir. Ama bu yanl bilin

her zaman egemen snfn propagandasndan ve manplasyonundan domaz. Bilgi srecinin

kendisinden doar. Yani z ve grnm ayn deildir. Bilimsel bir bilin ancak yksek bir

soyutlama dzeyini var sayar. Bylece ideolojiler ile, konumlar ve karlar arasnda ou

kez zt grnmler ortaya kmaktadr. Bu fenomen karsnda ne yapmak gerekmektedir?

Bask altndaki ezilen gruplarn tepkilerisadece gerici ideolojiler biiminde deil, aynzamanda ve ou kez bir alt kltr biiminde ifadesini bulmaktadr. Belli giyiniler,


32/46

davranlar, mzikler vs. gibi. Yani kltrn sadece ideoloji esi deil, ideoloji d eleri

de snfsal tepkinin ifadesi olmakta, zellikle alt kltrlerde, kltr bir btn olarak

ezilenlere ait olmaktadr. Ama btnyle ezilenlere ait bu kltr, ideolojisiyle btnyle

ezilenlerin karna ve konumuna aykr olabilmektedir. rnek olarak Dazlaklar

gsterilebilir.Bu olgu, eer ezilen aa yukar tamamen bir rk, bir aznlk ise, ve sosyalist bir bilin de

gelimemise, tepki tamamen ulusal bir kltr grnm alabilmektedir. Bu anlamda ulusal

kltr, ideoloji d eleriyle, tamamen ezilenlerin kltr olmaktadr.

Almanya'daki Trkler bir rnektir. Trk aznlk iindeki burjuvalar, davran kalplar

anlamndakibu kltrn dndadr. Yani rnein ba rts takmazlar, ocuklarn kuran

kursuna yollamazlar vs. Ezilenlerin bu kltr iinde burjuvalarn, hatta kk burjuvalarn

yeri yoktur. Bu bir gmen ii alt kltrdr. Bu kltr iinde burjuvazi yoktur ama hem

burjuva ideolojisi, hem de dier gerici ideolojiler, sadece manplasyonlarn sonucu deil,

yanlsamalarn sonucu olarak da vardr. Bu durumda, her kltr iinde iki snf vardr

nermesi gereklii tam karlamamaktadr.

te, ksaca aklmza gelen sorunlardan, ki hepsi birbirine yakndan baldr, bazlar. Biz bu

ve daha akla gelebilecek baka sorunlar grmezden gelmiyoruz: Cesaretle bu sorular

soruyoruz. Bu sorulara verilmi tutarl bir cevabmz olmadn gizlemiyoruz. Ama

Marksizm'inbu sorular sormay mmkn kld gibi, onlara cevaplar verebilecek tek reti

olduuna da inanyoruz.

22/12/1988


33/46

Gmen Aznlklarn Hedefi Ne Olmal?

Solingen'deki kundaklama olayndan sonra gsterilen tepkilerin tozu dumanarasnda bu

tepkilerin anlam; zm nerileri zerine az kafa yoruldu. Ama aslnemlisi Avrupa'daki

gmen aznlklarn "zm nerileri"nin ne olaca. Bu iseher eyden nce gmen aznlklar

iinde hedefler yani program konusunda birtartma gerektirir.

Avrupa'nn eitli lkeleri; ABD vs. Almanya'daki bu rk vaheti ne karr ve lanetlerken

aslnda tek kaygs Alman kapitalizmini bu bahaneyle biraz keyesktrmak ve baka

alanlarda baz tavizler koparmaktr. Trkiye'nin de olaya bak farkldeildir. O da bu

olaydan yararlananrakAlmanya'dan baz tavizler peinde. Yani Trkiyelileri dpolitikasnn

basit bir aracolarak gryor.

Trkiye'li gmen aznlk iinde sesi yksek kanlar ise "ifte Vatandalk" talebini herderde deva ebegmeci gibi ne srp Trk devletinin d politikasnn basit birarac olmaktan

teye birey yapmyorlar.

Genikitle ise; Avrupa'nn bu en uysal gmen aznl ise ilk defa bu olaylaradikalleme;

kendini savunmay rgtleme; sokaa kma eilimi gsteriyor. Ancak bu eilim; gerekli n

hazrlktan yoksun olduu iin radikalizmini ilk bakta hi de radikal olmayan sembollerle

ifade ediyor.

rnein btn Trkiye'lilerin katld protesto yrylerinde bol miktarda Trk Bayra

grlyor. Bunu grenler hemen kolayca bayrakl genleri faist diye damgalyorlar.Ve iinkts gerekten bu genleri faistlerin kucana itiyorlar.

Trkiye'de Trk bayra tamakla Almanya'da Trk bayra tamak arasnda hibirortak

yan yoktur. Burada her allahn gn Trk olduu iin aalanan; ayrmclaurayan bir

insann Trk Bayran tepkisine sembol yapmas; beyaza zenipsiyahlndan utanan

zencinin "siyah gzeldir"; veya o gne kadar "Kanaken" diye aalanm Yeni

Kaledonyalnn; bu ismi benimseyip "evet biz kanakeniz" demesine; veya o gne kadar

krtln gizleyen, ondan utanan Krdn gururla Krtln nekarmasna benzer. Ve

ezilenlerin mcadelesi bakmndan "enternasyonalist" olupda bu olayn anlamn

kavramayarak ve rnein Alman solcularyla ama onlarngmenleri bir nesne olarakelealan parolalaryla yryen ve davrananlardan daha radikal ve umut verici bir hareketi ifade

eder.

Avrupa'daki herhangi bir gmen aznlk; rk ayrmclk karsnda mcadeleyegirdiinde

ksa bir sre sonraunu grmek zorunda kalacaktr:

a) Avrupa ve hatta btn zengin/beyaz lkelerdeki parampara gmen aznlklar

birletirecek bir hedef ve bayrak olmadan basklar karsnda savunma salanamaz;

b) Avrupa'daki btn gmen aznlklar bir araya gelse bile nfusun kk biraznln

oluturmaktan teye gitmeyecekleri iin, nsanln byk ounluunuoluturan dnyann


34/46

yoksul/siyahlaryla ortak bir program ve bayrak altnda birlemekzorundadrlar.

Dier bir deyile; kendilerini Avrupa'nn en az imtiyazl kesimi olarak deil; yeryz

siyahlarnn en imtiyazllar olarak tanmlamalar gerekir.

Elbette byle bir hareket ne Trk ne de herhangi bir ulusun bayranda kendisemboln

bulamaz. Ancak geni gmen aznlk ynlarnn bu noktaya varabilmesiiin bugn rnein

Trk bayrayla sokaa kmalar; ksacas herhangi birekildemcadeleye girmeleri

gerekiyor. En ksa zamanda Trk bayrann; brakalm diergmen kesimlerini bir yana,

Trkiyeli gmen aznlnu sralar Krdistan'da yananatele snan ve zgr bir

Krdistanda bu sefaletin son bulaca hayaliyle tmenerjisini oraya aktan Krt dier yarsn

bile kazanamayacan ve iteceinigrecektirler.

Somali'de BirlemiMilletlere kar direnenler ve Avrupa'da Trk bayraklaryla sokaakp

ortal yakan Trk genleri; birbirlerinden habersiz ve bilininde olmasalar da yeni dnya

dzeninde; gezegen apnda kurulan apartheid dzeninde ayn safta ilknc direnilerigerekletiriyorlar.

Dnya bu k altnda grlmeden gnmzn hi bir olay kavranamaz. Olaylara siyah

gzyle bakmal. Bu karanlkta grmek isteyen siyah bir gzlktakmal.

10.06.1993

[email protected]

## CrossPoint v2.1 ##


35/46

u Aznlklar Konusu

Aznlklar Konusu Trkiye'deki tartmalarda "Ulusalarn Kendi Kaderini Tayin Hakk"

sorununun; daha somut ifade etmek gerekirse "Krt Sorunu"nun glgesinde kalm

bulunuyor. Bu yazda aznlklar sorununun tartlmasna bir giri yapmay deney

Documents

Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf