Upload
demir-kuecuekaydin
View
257
Download
9
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Bu derlemede 2004-2005 yıllarında Açılım projesinin başarısızlığa uğramasından sonra yapılan dergi girişiminin belgeleri var. Bu çabanın sonu Köxüz sitesi ve dergisi olmuştur.
Citation preview
1
Demir
Küçükaydın
Dergi Girişimi
Belgeleri
(2004 -2005)
Yayınları
2
DDeerrggii GGiirriişşiimmii
BBeellggeelleerrii
((22000044--22000055))
DDeemmiirr KKüüççüükkaayyddıınn
BBiirriinnccii SSüürrüümm
AAğğuussttooss 22001133
DDiijjiittaall YYaayyıınnllaarr
İİnnddiirr –– OOkkuu –– OOkkuutt -- ÇÇooğğaalltt –– DDaağğııtt
BBuu kkiittaapp KKööxxüüzz ssiitteessiinniinn ddiijjiittaall yyaayyıınnııddıırr..
KKaarr aammaaccıı oollmmaaddaann,, ookkuummaakk vvee ookkuuttmmaakk iiççiinn,, iinnddiirrmmeekk,, ddiijjiittaall oollaarraakk bbaassmmaakk vvee
ddaağğııttmmaakk sseerrbbeessttttiirr..
AAllıınnttııllaarrddaa kkaayynnaakk ggöösstteerriillmmeessii ddiilleenniirr..
YYaayyıınnllaarrıı
3
Dergi Girişimi ÇALIŞMALARININ belgeleri
(2004 Ortası ile 2005 başı Arası)
Sunuş ...................................................................................................................................... 8
Steinkimen Toplantısı............................................................................................................. 9
23. 08. 2004 - Steinkimen Toplantısına Davet Mektubu ................................................... 9
1) Türkiye’de Ortadoğu ve Türkiye’ye yönelik, devrimci ve demokratik bir programı
savunan bir politik dergi projesi. .................................................................................. 10
2)Avrupa’da Sosyalist Hedeflere Yönelik Bir Teorik, Politik ve Örgütsel Girişim .... 14
3) Sosyalizm ve Tarihsel Maddecilikle İlgili Site ve Dergi Projesi ............................. 17
24. 08. 2004 – Toplantıya Davet’e Ek Bilgi .................................................................... 18
24. 08. 2004 - Açılım’ın Gerçek Hikayesinin Belgeleri’ni Sunuş ................................... 19
09. 10. 2004 - 3-5 Eylül 2004 Steinkimen Toplantısı Raporu ......................................... 19
Hazırlık: ........................................................................................................................ 20
Toplantı: ....................................................................................................................... 21
Sonuç: ........................................................................................................................... 24
Steinkimen Sonrası Gelişmeler ............................................................................................ 24
09. 09. 2004 – Yazarlık veya Dergi Girişimciliği Önerilenlerle Yazışmalar ................... 24
Pınar Selek İle Yazışmalar: .......................................................................................... 25
Pınar Seleğe mektup: ................................................................................................ 25
Pınar Seleğin Cevabı: ............................................................................................... 25
Pınar Seleğin Cevabına Cevap: ................................................................................ 26
Pınar Seleğe Ekstra Mektup: .................................................................................... 26
Pınar Seleğe ilişkin not: ........................................................................................... 29
Haluk Gerger ile Yazışmalar ........................................................................................ 30
Haluk Gerger’e Mektup ........................................................................................... 30
Gerger’in Cevabı: ..................................................................................................... 31
Gerger’in Mektubuna Cevap: ................................................................................... 33
Gerger’in İkinci Cevabı: ........................................................................................... 36
Nail Satılgan İle Yazışmalar ........................................................................................ 36
Satılgan’a İlk Mektup: .............................................................................................. 36
4
Nail Satılgan’ın Cevabı: ........................................................................................... 40
Nail satılgan’a İkinci Mektup: .................................................................................. 41
Ragıp Zarakolu’na Yazılan Mektuplar ......................................................................... 42
Zarakolu’na Önceden Yazılmış Bir mektup: ........................................................... 42
Zarakolu’na Birinci mektup: .................................................................................... 43
Zarakolu’na İkinci Mektup: ..................................................................................... 44
12. 09. 2004 - Kiraz Biçici Hakkında Bilgi ...................................................................... 45
KİRAZ BİÇİCİ: Umutsuzluğu Coşkuya Çevirmek ................................................. 45
KİRAZ BİÇİCİ: 1 Eylül ve Gerçek Dostlar ............................................................. 47
KİRAZ BİÇİCİ: Daha Çok Hayal Kırıklığına Uğrayacaksınız! .............................. 50
KİRAZ BİÇİCİ: Zina Tartışması ve gösterdikleri ................................................... 52
12. 09. 2004 - Kiraz Biçici’yle Mektuplaşmalar .............................................................. 54
12. 09. 2004 - Kiraz Biçici’ye mektup ......................................................................... 54
16. 09. 2004 - Kiraz Biçici’nin Cevabı ........................................................................ 55
16. 09. 2004 – Kiraz Biçici’ye Cevap .......................................................................... 56
19. 09. 2004 – Gelişmeler Hakkında Rapor ..................................................................... 57
14. 10. 2004 – Ragıp zarakolu’nun Cevabı ...................................................................... 58
14. 10. 2004 – Pınar seleğe belgelerin Yollanışı .............................................................. 58
15. 10. 2004 – Ankara Toplantısı Raporu ........................................................................ 59
PINAR VE AHMETLERLE GÖRÜŞMELERİN BAŞLAMASI........................................ 60
18. 10. 2004 - Pınar seleğin Cevabı ................................................................................. 60
25. 10. 2004 - Ahmet’in mektubu .................................................................................... 60
25. 10. 2004 – Ahmet’in Mektubuna Cevap .................................................................... 60
28. 10. 2004 - Ahmet ve Pınar’a Tohlantı Öncesi Acil Mektup ...................................... 61
29. 10. 2004 - Ahmet’in Mektubu .................................................................................... 66
29. 10. 2004 - Ahmet’e Cevap ......................................................................................... 66
29. 10. 2004 – Orhan’ın Pınar ve Ahmatle toplantı Hakkında Notları ............................ 67
01. 11. 2004 – Pınar Seleğe Gazete Konusunda Mektup ................................................. 69
02. 11. 2004 – Ahmet’in Toplantı Değerlendirmesi ........................................................ 74
02. 11. 2004 – Selek’ten Mektup ..................................................................................... 77
02. 11. 2004 – Ahmet’e Mektup ...................................................................................... 78
02. 11. 2994 – Selma’ya Mektup ..................................................................................... 79
Ülkede Özgür Gündem’e Destek İçin Yazışmalar ............................................................... 81
05. 11. 2004 – Pınar’a Mektup ......................................................................................... 81
05. 11. 2004 – Latife’ye Mektup ...................................................................................... 82
05. 11. 2004 – Emre Taki’ye Mektup .............................................................................. 82
5
05. 11. 2004 – Armağan Karal’a Mektup ......................................................................... 83
05. 11. 2004 – Ulus Irkad’a Mektup ................................................................................ 85
07. 11. 2004 – Pınar Seleğe Aktarılan Cevaplar .............................................................. 87
Latife’nin Cevabı .......................................................................................................... 87
Armağan Karal’ın cevabı ............................................................................................. 87
07. 11. 2004 – Pınar Seleğe Danışma ............................................................................... 87
GEC KALMIS OZUR .................................................................................................. 88
08. 11. 2004 – Pınar’a Obdusmanlık Konusunda Öneri .................................................. 89
08. 11. 2004 – Dergi Destekleyicilerine Rapor ................................................................ 90
Ek: Pinar Selegin bu gunku yazisindan karsilastigi gucluklerle ilgili olabilecek bir
bolum: ........................................................................................................................... 92
08. 11. 2004 – Ulus Irkad’ın Cevabı ................................................................................ 92
08. 11. 2004 - Pınar Seleğin Cevabı ................................................................................. 93
08. 11. 2004 – Pınar Seleğe Mektup ................................................................................ 94
08. 11. 2004 – Pınar’ın Cevabı ......................................................................................... 95
08. 11. 2004 – Pınar’a İnternet Sayfasıyla İlgili Öneri .................................................... 95
Eleştiri ve Gerilim ................................................................................................................ 96
10. 11. 2004 – Pınar ve Ahmet’in Yaklaşımlarına Eleştiri .............................................. 96
11. 11. 2004 - Pınar, Ahmet ve Dergi Projesindeki Arkadaşlara (devam – 2) ............... 110
11. 11. 2004 – Salı - Hamburg Toplantısı Raporu ......................................................... 115
11. 11. 2004 - Ahmet ve Pınar’a Özel mektup ............................................................... 117
12. 11. 2004 – Pınar’a Gazetenin İnternet Sayfası Hakkında Öneri .............................. 120
14. 11. 2004 – Polemik Yapmak .................................................................................... 123
Polemik Yapmak Ya da Unutulmuş Bir Politik Kültürün İzlerinin Ardında ............. 123
21. 11. 2004 – Ahmet’in Mektubu ................................................................................. 129
21. 11. 2004 – Ahmet’e Mektup .................................................................................... 133
24. 11. 2004 – Orhan’ın İstanbul’daki Toplantı Raporu ................................................ 134
27. 11. 2004 - Hamburg Toplantı Sonuçları .................................................................. 136
Gazete’de Sansür ................................................................................................................ 139
15. 11. 2004 – Pınar’a Sansür’ü Haber Veren Mektup .................................................. 139
Ülkede Özgür Gündem Gazetesi Redaksiyonuna, ..................................................... 139
16. 11. 2004 - Gazeteyle Yazışmalar ve Bunlar hakkında Deniz’e Mektup .................. 145
Gazetenin Görevlisinden Mektup ............................................................................... 147
Gazete Görevlisine Mektup ........................................................................................ 148
Gazete Görevlisinden Cevap ...................................................................................... 149
Gazete Görevlisine Cevap .......................................................................................... 150
İki Yayın İçin İşbirliği Çerçevesinde Çalışmalar ............................................................... 151
6
27. 11. 2004 - Yazı Kuruluna Önerilen İsimler Hakkında Bilgi .................................... 151
Sefik Beyaz: ............................................................................................................... 151
Necdet Ipekyuz: .......................................................................................................... 152
Bu da Oral Çalışlar'ın bir haberi:............................................................................ 155
Remziye Arslan .......................................................................................................... 156
28. 11. 2004 – 23 Kasım Toplartısı Notları Dolayısıyla Bazı Sorular ........................... 156
Deniz’in Yazısı: .......................................................................................................... 162
Orhan’ın Yazısı: ......................................................................................................... 163
Dergi Projesindekiler Arasında Tartışmalar ....................................................................... 165
29. 11. 2004 – Cem’in Eleştirileri .................................................................................. 165
30. 11. 2004 – Cem’in Görüşleri Hakkında ................................................................... 167
30. 11. 2004 – Cem’in Cevabı........................................................................................ 169
01. 12. 2004 – Demir’in Cem’e Cevabı ......................................................................... 170
02. 12. 2004 – Tolga’nın Eleştirileri .............................................................................. 176
02. 12. 2004 – Tolga’nın Eleştirileri’ne Cevap .............................................................. 176
04. 12. 2004 - Deniz’in Cevabı ...................................................................................... 182
03. 12. 2004 - Orhan Gün’ün Cevabı ............................................................................. 183
04. 12. 2004 – Tartışmalar Üzerine Demir’in Yolladığı Metinler ................................. 186
SOSYAL ANLAMLI ASKERCİL TAKTİK ELEMANLARI ................................. 187
OBJEKTİF STRATEJİ - SÜBJEKTİF TAKTİK ................................................... 187
TAKTİK BİÇİMLERİ ............................................................................................ 188
TAARRUZ ............................................................................................................. 189
TAKTİK GÜZEL SANATINDA : YARATICI HÜRLÜK ve KİŞİLİKLİ BİLİM
................................................................................................................................ 191
KLASİK ANLAMIYLA STRATEJİ VE TAKTİK NEDİR? .................................... 198
STRATEJİ NEDİR? ............................................................................................... 198
STRATEJİ GÜDÜMÜ NEDİR? ............................................................................ 199
STRATEJİ GÜDÜMÜ NASIL KULLANILIR? ................................................... 201
STRATEJİ İLE TAKTİĞİN : (İLİŞKİ - ÇELİŞKİ) LERİ ..................................... 203
STRATEJİ İÇİNDE TAKTİK NEDİR? ................................................................ 205
TAKTİK İÇİNDE TAKTİK NEDİR? .................................................................... 207
SOSYAL TAKTİKTE DÖVÜŞ VE ÖRGÜTÜN PAROLA VE BİÇİMLERİ
NEDİR? .................................................................................................................. 209
TAKTİK GÜDÜMÜ NEDİR? ............................................................................... 212
M. D. D. Zortlamasının Doğuşu ................................................................................ 215
AYRIM I. ............................................................................................................... 215
7
05-12-2004 - Yön Gibi Bir Dergi ............................................................................... 220
YÖN ....................................................................................................................... 221
Çalışmaların ve Girişimlerin Son Durumu ......................................................................... 230
10. 01. 2005 – Bir Durum Değerlendirmesi ................................................................... 230
19. 01. 2005 – Hamburg Toplantısı Raporu ................................................................... 238
İnternette Yayına Başlama Konusu: ........................................................................... 238
Sempozyum Konusu: ................................................................................................. 239
Kitap Konusu: ............................................................................................................ 239
Erkan’ın mektubu: ...................................................................................................... 240
Hüseyin Kiy’ın yazısı: ................................................................................................ 241
Sempozyum Konusunda Yazışmalar.................................................................................. 242
15. 11. 2004 – Gerger’e Mektup .................................................................................... 243
15. 11. 2004 – Tanıl Bora’ya Mektup ............................................................................ 244
15. 11. 2004 – Ragıp Zarakolu’na Mektup .................................................................... 244
15. 11. 2004 – Ertuğrul Kürkçü’ye Mektup ................................................................... 245
15. 11. 2004 – Aydın Çubukçu’ya Mektup .................................................................... 245
15. 11. 2004 - Nail Satılgan’a Mektup ........................................................................... 246
15. 11. 2004 – Haluk Gerger’in Cevapları ..................................................................... 247
15. 11. 2004 – Ertuğrul Kürkçü’nün Cevabı .................................................................. 247
22. 11. 2004 – Tanıl Bora’nın Cevabı ............................................................................ 247
27. 11. 2004 – Tüm katılacaklara Bildirilen Sempozyum’a İlişkin Kesin Bilgiler ........ 248
27. 11. 2004 – Haluk Gerger’in Onayı ve Konusu ......................................................... 250
02. 12. 2004 - Nail Satılgan’ın Cevabı ........................................................................... 251
07. 122004 – Nali Satılgan’a Cevap............................................................................... 252
12. 12. 2204 – Ragıp Zarakolu’nun Onayı ..................................................................... 253
15. 12. 2004 – Recep Maraşlı’nın Son Cevabı ............................................................... 253
15. 12. 2004 – Maraşlı’ya Cevap ................................................................................... 254
8
Sunuş
Daha önce Dergi girişimindeki ilk dönemin belgelerini “Açılımın Gerçek Hikayesinin
Belgeleri” başlığı altında derlemiştim.
Bu sefer de, 2004 Yaz aylarında başlayan yeniden girişimin 2005 yılı başına kadar olan
döneminin belgelerini bir araya topladım.
Bu derlemeyi yapmak için bu kadar zaman ve enerji harcamamın nedeni şu:
Birincisi, şöyle geçmişte yapılanları yeniden bir gözden geçirmek, genel gidiş hakkında kuş
bakışı bir fikir sahibi olmak.
Bir diğeri ise, dergi çalışmalarına ilerde yeni katılacakların aynı yollardan bir daha geçip,
Amerika’yı yeniden ve yeniden keşfetme durumunda olmamaları için onlara yaşananların
derli toplu belgelerini sunmak.
Bu aynı zamanda bu girişimin amaçlarının ve yöntemlerinin daha iyi kavranmasını da sağlar
elbette.
Bundan sonra en azından birisi böyle belgeleri derleyip altı ayda bir veya önemli dönüm
noktalarında onları derli toplu sunsa çok iyi olur.
Demir Küçükaydın
21 Ocak 2005 Cuma
9
Steinkimen Toplantısı
23. 08. 2004 - Steinkimen Toplantısına Davet Mektubu
Bazı Yayın Projeleri İçin Bir Hafta Sonu Toplantısına Davet
Değerli Arkadaşlar,
Bir çok arkadaşın bildiği gibi, Steinkimen yakınlarında bir yerde, Orhan Çalışır arkadaşın
sağladığı, daha önceden genellikle Köxüz için değerlendirilen, bir hafta sonu semineri yapma
olanağı bulunmaktadır. Bu olanak, Köxüz’ün yayınına son verişinden beri, genellikle bir
araya gelmek ve şehirden uzak bir hafta sonu geçirmek için kullanılıyordu.
Bu arada benim de içlerinde yer aldığım bazı teorik ve politik yayın girişimleri vardı. Bu
girişimlerde yer alanlar olarak biz de bazı toplantılar yapma gereğini duyuyorduk.
Bu durumda, bu toplantı olanağını, söz konusu politik ve teorik yayın girişimleri için
değerlendirmenin yerinde olacağı düşüncesiyle, 3-4-5 Eylül 2004 tarihine gelen hafta sonu
semineri olanağına, bu girişimlerle ilgili toplantılar yapmak üzere talip olduk ve talebimiz
kabul edildi.
Şimdi, aşağı yukarı iki hafta sonra, 3-4-5 Eylül 2004 tarihinde, aşağıda açıklayacağım
projelerle ilgili olarak, Steinkimen’de hafta sonu toplantıları yapılacaktır. Eğer projelere ilgi
duyuyor ve yaklaşımlara katılıyorsanız, toplantılara katılmanızı dileriz. Ve tabii katılmak
isterseniz, gidiş ve kalma sorunlarının rasyonel çözümü için önceden bildirmenizi dileriz.
Bunun için, Orhan Çalışır’a, Demir Küçükaydın’a, Hamburgerler veya Koxuz mail gruplarına
birer mail yollamanız yeter. Ayrıca elbet Küçkaydın veya Çalışır’a telefonla da
bildirebilirsiniz.
Adres ve numaralar söyle:
Orhan Çalışır:
Mail: calisir@gmx. net
Tel: 0173 – 21 58 222
Demir Küçükaydın:
Mail: demir@demirden-kapilar. net
Tel: 0172 – 45 83 160
Hamburgerler Mail Grubu:
hamburgerler@yahoogroups. com
Köxüz Mail Grubu:
köxüz@yahoogroups. com
10
Projeler:
Önce projelerle ilgili kısa bir açıklama.
Birbirinden bağımsız olarak, ama birbirleriyle içten bağıntılı üç proje bulunmaktadır. Yani
biçimsel olarak, projeler birbirinden bağımsızdır ve birinde yer alanın diğerlerinde de yer
alması gibi bir zorunluluk yoktur. Ama yapılmak istenenlerin içeriği göz önüne alındığında,
projeler aynı zamanda birbirlerini tamamlayıcı bir karaktere de sahiptir.
Şunu da belirtmeye ayrıca gerek yok ki, görüşmelerde bu projeler değiştirilebilir, yeni projeler
eklenebilir veya birleştirilebilir.
Bu üç proje kisaca şunlar:
1) Türkiye’de Ortadoğu ve Türkiye’ye yönelik, devrimci ve demokratik bir programı
savunan bir politik dergi projesi.
2) Avrupa’da Avrupalılığa yani ulusların ve ulusçuluğun kendisine karşı mücadeleyi
merkeze alıp, kapitalizm karşısında başka bir uygarlığı savunmaya ve böyle bir
programı geliştirmeye yönelik, hem teorik hem de politik karakterli bir yayın projesi.
Bunun bugün özellikle Almanya’daki bazı girişimlerle ilişkilendirilmesi işbirliği.
3) İnternet’te Türkçe’de Tarihsel Maddeciliğin, yani Marksizmin ve sosyalist hareketin
temel metinlerinin toplandığı; yeni metinlerin sunulduğu, bir başvuru ve arşiv işlevi
görecek bir site ve eğer mümkünse, Tarihsel Maddecilik ve Sosyalizmin Sorunlarını
tartışmak üzere ilk elde internette ve ilerde basılı olmayı hedefleyen bir teorik yayın
projesi.
Aşağıda bu üç projeyle ilgili olarak, bundan önce yapılanlar ve içeriklerine ilişkin açıklamalar
bulunmaktadır.
.
1) Türkiye’de Ortadoğu ve Türkiye’ye yönelik, devrimci ve demokratik bir programı savunan
bir politik dergi projesi.
Bu dergi projesinin geçmişine ilişkin kısa bilgi:
Bundan bir yıl kadar önce, Türkiye’de, Türk sosyalistlerini, özellikle Kürtlerin uğradığı baskı
karşısında milliyetçi bir tavır içinde olmakla eleştiren ve kendileri de yine Türkiye Sosyalist
hareketinin içinden bazı arkadaşlar ve İnsan Hakları alanındaki çalışmalarıyla tanınan Eren
Keskin bir araya gelerek, Türkiye’de Türk solunun izlediğinden farklı bir tavır izleyecek;
Türkiye’deki bürokratik oligarşiye karşı devrimci demokrat bir çizgiyi savunacak ve aynı
zamanda, İkinci Cumhuriyetçilere de kapalı olmayacak; Kürtlerin ve diğer ezilen dil, etni ve
inançta olanların taleplerine daha angaje; Türk sosyalistlerinin milliyetçiliğini hedef tahtasına
oturtacak bir dergi çıkarmaya karar veriyorlar.
Gerçi daha sonra daha net ortaya çıktığı gibi, girişimcilerin bir kısmı, daha ziyade Türk
solunun milliyetçiliğine karşı mücadeleyi öne çıkaran teorik bir dergi; diğer bir kısmı da
politik karakterde ve daha ziyade demokratik mücadeleyi öne çıkaran bir dergi
11
düşünüyordu. Ama bu bir sorun oluşturmuyor ve bu iki beklentinin uzlaşabileceği bir biçimi
kimse de dışlamıyordu.
Bu girişim içinde bulunanlar görüşlerimi gerek gazetelerdeki yazılardan gerek internet
üzerinden bildiklerinden, daha ilk başından beni de bu girişimden haberdar ettiler ve hem
derginin girişimcileri arasında yer almamı ve hem de yazmamı istediler ve ben de bu davete
olumlu cevap verdim. Ayrıca yine Türkiye’de yaşayan ve yazılarımı izleyen benzer görüş ve
yaklaşımları olan ve mailler aracılığıyla tanıdığım bir iki arkadaşı da bu girişime önerdim ve
onlar da bu girişimde yer aldılar.
Bu girişimden bağımsız olarak, ben de daha önceden, Türkiye ile bağlarım sınırlı olduğundan
ve verili olanaklar içinde bir başlangıç yapmak ve buradan hareketle Türkiye’de bir dergiyi
hedeflemek üzere, internetde hem teorik, hem de politik karakterli yayınların hazırlıkları
içindeydim ve bu çerçevede, Demokratik-Cumhuriyet, Tarihsel Maddecilik, Kürdistanlı
Sosyalist gibi adresleri ve domainleri almış sınırlı olanaklarla bazı deneme ve yoklamalara
başlamıştım.
Türkiye’de bir dergi çıkarma girişimi olunca ve buna davet edilince, bu girişimlerimi
dondurdum ve ilerde belki Türkiye’de çıkacak bu dergi veya başka girişimler için işe
yarayabilir diye rolantiye aldım.
Türkiye’de çıkacak dergi girişimine katıldığımda, bir çok konunun belirsiz olduğunu,
yukarıda ifade ettiğim gibi, derginin işlevleri bakımından oldukça farklı yaklaşımlar (teorik
veya politik bir dergi) bulunduğunu gördüm ve hem teorik olarak sağlam bir baz sağlamak
hem de politik olarak hedefleri netleştirmek amacıyla, dergi için bir çıkış bildirisi taslağı
yazdım.
Bu taslağın son biçimi “Ortadoğu İçin Demokrasi Manifestosu” adıyla ilişikte yer alıyor.
Ayrıca İnternette şu adreste de bulunabilir:
( http://www. uzaklar. net/html/ortadogu_icin_demokrasi_manife. html )
Bu taslağı yazarken özellikle, stil ve içerik olarak Marks-Engels’in Komünist Manifesto
adıyla ünlenen metnine dayandım ve kurguyu o metnin hem benimsenmesi, hem de eleştirisi
ve aşılması; ama aynı zamanda bunu demokratik görevlerle kendini sınırlamış bir politik
derginin çağrısı biçiminde yazdım. Bu biçim ile hem devrimci ve sosyalist gelenekle bağlar
korunuyor, hem de bu gelenekle aktüel politik görevler arasındaki kopmaz ilişki de fiilen
gösterilmiş oluyordu.
Yazarken özellikle çıkaranların bileşimini göz önüne alındı ve dergide yer alması istenen
kesimleri de itmeyecek formülasyonlar yapılmaya çalışıldı.
Düşüncem, bu metnin dergi için kendisine baş vurulacak yazarlara aşağı yukarı şöyle bir
mektupla iletilmesiydi:
“Böyle programatik hedefleri olan bir dergi çıkarmayı düşünüyoruz, bu çağrıda dile getirilen
yaklaşımları benimsiyorsanız hem dergi girişiminde yer almaya hem de bu çıkış çağrısını
imzalamaya çağırıyoruz. Elbette uslup ve ayrıntı düzeyinde değişiklikler de yapılabilir.
12
Ama eğer çağrıda dile getirilen görüşleri benimsemiyorsanız, fakat çağrıda dile gelen
anlayışla ortaklaşa bir şeyler yapılabileceğini de reddetmiyorsanız; yani bu anlayışta bir
dergide yazmak sizin için bir sorun oluşturmuyorsa sizi aramızda bir yazar olarak görmek
isteriz. ”
Böylece çağrı metninin niteliği devrimci ve demokratik karakterde olduğundan dergi
girişimcileri ve imzacılar ister istemez en azından bu nitelikleri taşıyanlardan ve böyle bir
politik programı benimseyenlerden; derginin yazar kadrosu ise daha geniş; devrimci
demokrasiyle bir arada görünmekten korkmayan liberaller ve ikinci cumhuriyetçilere kadar
daha geniş bir kesimden oluşabilecekti.
Böyle bir çerçeveyle, Türkiye’deki entelijansiyanın en iyileri böyle bir dergi içinde bir araya
gelebilir ve bu bir zamanların Yön dergisinin yapabildiği gibi toplumda bir yeni rüzgar
estirebilir; dergi ortaya koyduğu konularla ve yaklaşımıyla gündemi belirleyebilir, paradigma
değişikliklerine yol açabilirdi.
Ne var ki, girişimcilerin bir kısmı bu çağrı metninde dile gelen anlayışı benimsemedi. Çünkü
son duruşmada onların bizzat kendileri de, çağrı metninin kendisiyle mücadeleye çağırdığı;
etniye, dile, soya dayanan mlliyetçilik anlayışındaydılar. Metnin tam da yeni, devrimci ve
ufuk açıcı yanının, bizzat girişimcilerin bir kısmının anlayışlarıyla uyuşmadığı ortaya çıktı.
Bu “bir kısım”, aslında esas olarak iki kişiden oluşmakla birlikte, fiiliyatta bu iki kişi, derginin
çıkabilmesi için en önemli ki kişiydi.
Biri gerek ismiyle, gerek maddi katkısıyla Eren Keskin’di.
Diğeri de derginin pratik işlerini üstlenen Oğuz isimli, Sosyalist Demokrasi Partisi’nden bir
arkadaştı.
Diğer arkadaşlar metni coşkuyla karşılıyorlardı ama ne isimleri, ne maddi olanakları ne de
pratik işleri yapabilme durumları vardı.
Ne var ki, metnin kabul edilmemesi doğrudan ve açık bir teorik itirazlar biçiminde olmadı.
Çağrı metninde dile gelen anlayışı benimsemeyenler bunu açık bir teorik mücadele biçiminde
değil, fiilen işleri durdurarak veya engelleyerek yapma durumunda kaldılar.
Bu durumda fiilen dergi girişimcileri arasında iki farklı eğilimin var olduğu ortaya çıkıyordu.
Bir yanda ulusu dil, din, etni, tarih vs. ile tanımlamayı reddederek, devrimci ve demokratik
bir ulusçuluğa dönerek hem Kürtler ve diğer uluslar üzerindeki baskıya son verme ve hem de
ancak bu yaklaşımla ABD’nin Ortadoğu projesine karşı bir alternatif geliştirilebileceğini
düşünenler. Ve bu bağlamda, esas vuruş yönünü, 1848 devrimlerinden sonra dünyaya yayılan
gerici milliyetçiliğe yöneltenler bulunuyordu ve bu anlayış çağrı metninde ifadesini
buluyordu.
Diğer yanda, bu gerici milliyetçiliği karşıya almadan, gerici milliyetçiliğin anlayışı içinde,
yani ulusları dile, dine, soya, tarihe göre tanımlayan anlayış içinde ezilen ulusların hareketine
destek çıkmakla sınırlayanlar bulunuyordu.
O zaman da bu arkadaşlara, ayrı yaklaşımlar veri olduğuna göre, isterlerse iki ayrı eğilim
13
olarak dergiyi yarı yarıya paylaşarak çıkarabileceğimiz söylendi. Tabii başka alternatifler de
vardı. Dergiyi eğilimlerden biri istediği gibi çıkarır, diğeri dışardan yazı yazabilirdi en
azından bir süre, yarı yolda bırakmamış olmak için.
(Bu dönemdeki tartışmalar ilişikte ek bir dosya olarak bilgi ve belge olarak yer alacak.
“Açılımın Gerçek Hikayesinin Belgeleri”)
Bu önerilere de uzun süre cevap verilmedi ve hiç biri kabul edilmedi. Kanımızca bunun
nedeni şuydu: Dergiyi yarı yarıya ortaklaşa çıkardığımız takdirde, Çağrı’nın gerek teorik ve
politik niteliğiyle; gerek edebi gücüyle dergiye damgasını vurması kaçınılmaz olduğundan,
Çağrı’nın çizgisini benimsemeyenlerin benzer bir teorik ve entelektüel güçle çıkmaları pek
mümkün olmadığından, biçimsel olarak her şey eşit olmasına rağmen dergiye çağrıda dile
gelen anlayış damgasını vurmuş olacaktı. Bu nedenle iki eğilim olarak ortaklaşa bir dergi
teklifine de gelinmiyor ama bu açıktan ifade de edilmiyordu.
Böylece aylar geçti. Bu zaman içinde Çağrı’da dile gelen anlayışı benimseyen girişimciler
olarak, “madem böyle, biz bu çağrıda dile gelen yaklaşım temelinde bir yayın çıkaramaz
mıyız?” düşüncesiyle oynamaya başladık.
Çağrı metni gerçekten çok beğeniliyor, ilgi görüyor ve ufuk açıcı oluyordu. ABD’nin Büyük
Ortadoğu Projesi’ne karşı biricik alternetif bir proje olduğu görülüyordu. Türk solunun
milliyetçiliği yetmiyormuş gibi şimdi Kürdistan’da da müthiş bir savrulma yaşanıyordu. Her
şeyin başı olan Teorik bir açılım ve sağlam bir politik program ortaya koyulmuştu fakat
gerisinde müthiş zorlanılıyordu. Ne meşhur ve itibarı olan isimler, ne maddi kaynaklar yoktu.
Bunları nasıl sağlayabileceğimiz üzerine düşünmeye başladık.
İnternet sayfasında bir yayınla başlamak; hem kitap basacak hem de dergiye yardımcı olacak
bir yayınevi kurmak; veya bundan bağımsız olarak 5000 € kadar bularak, (ki bunun ilk üç
sayıyı finansa edebileceği hesaplanıyor) dergiyi çıkarmaya başlamak ve onun bu ilk güç ile
kendini sürdürmeyi sağlamak gibi, bir çok yönde yoklamalar yapmaya başladık.
Avrupa’da da bazı arkadaşlara Türkiye’de bir dergi girişimi olduğundan söz etmiş ve kısmen
oradaki gelişmeleri aktarmıştım. O zaman da bazı arkadaşlar böyle bir girişimi
destekleyeceklerini belirtmişlerdi. Hatta yaz başında toplanıp neler yapılabilir diye görüşelim
diyorduk. Ancak aksamalar, araya yaz aylarının girmesi; Türkiye’deki ilk girişime hala bir
nokta konmamış olması; Beşikçi Eleştirisi’nin yayınlanması yollarının araştırılması ve
yayınlandığı takdirde bunun maddi ve manevi yeni olanaklar sunabileceği ve bu yöndeki
girişimlerin sonucunun beklenmesi gibi bir çok nedenle yaz boyunca bir şey yapılamadı.
Şimdi artık bunların hepsi aşağı yukarı sonuçlanmış oluyor. Beşikçi Eleştirisi’ni bastırmak
mümkün olmuyor. Dolayısıyla kısa vadede oradan bir gelir ve manevi destek beklenemez.
Türkiye’deki derginin ilk girişimcilerin ortaklaşa bir dergiye hiçbir şekilde yaklaşmadıkları ve
değişen bir şey olmadığı netlik kazandı ve fiilen ilk dergi girişimi noktalanmış oldu.
İşte şimdi, bu dergi projesine, ilk girişimde, Çağrı metninde dile gelen programı
benimseyenler olarak yeniden girişiyoruz.
Elbette, Çağrı metninde dile gerilen programatik yaklaşımı benimsemek, bu derginin
14
girişimcileri içinde yer almanın asgari koşuludur. Elbette programatik yaklaşım
benimsenmekle birlikte, şu veya bu nokta eksik; şu veya bu ifade yanlış ya da belirsiz
görülebilir. Bunlar biçimsel sorunlardır. Sorunun özü: ulusun dile, dine, soya, tarihe,
etniye göre tanımlanmasının reddedilmesi; devletin bürokratik ve baskıcı bir cihaz
olarak tasfiyesi; gerçek iktidarın özgür olarak seçilmiş temsilcilerin elinde
bulunmasıdır.
Bu elbette, verili durumda, her ikisi de kendini dile, etniye, soya, tarihe göre tanımlayan
ulusçuluklar karşısında, politik olarak ezilen ulusun hareketini desteklemeyi dışlamadığı
gibi; bu savunulan en demokratik ulusçuluğun bile bu günkü dünyada bir çözüm olmaktan
uzak olduğu ve dünya çapındaki apartheit sistemine hizmet ettiğini söylemeyi ve bizzat Orta
Doğu için adeta bir minima asgari program gibi savunulan bu demokratik ulusçuluğa karşı
programatik ve teorik olarak mücadeleyi de dışlamamaktadır.
Eğer, “Çağrı Metni” de denilen, “Ortadoğu İçin Demokrasi Manifestosu”nda dile getirilen
programatik ve politik hedefleri benimsiyorsanız, bu hedefler için aynı hedefleri benimseyen
başka insanlarla bir araya gelip bir şeyler yapmak, iş ve güç birliği olanaklarını görüşmek
istiyorsanız, 3-4-5 Eylül 2004 tarihinde Bremen Oldenburg arasında Steinkimen’deki
toplantıya davetlisiniz demektir.
2)Avrupa’da Sosyalist Hedeflere Yönelik Bir Teorik, Politik ve Örgütsel Girişim
Yukarıda anlatılan girişim, Orta Doğu ve Türkiye’de acil sorunlardan hareketle politik
mücadeleye bir müdahale, bir giriş çabası olarak da tanımlanabilir: onun esas yönü devrimci
demokrasi ve buna denk düşen bir ulusçuluktur. Ne var ki, bu çerçevede kalmak, devrimci
demokrat olmaktan başka bir anlama gelmez. Ve son duruşmada ideal bir kapitalizmin
koşullarını sağlamak anlamına gelir. Burjuva uygarlığını sorgulamaz bu program soyut
olarak, ortaya çıkaracağı dinamikler bir yana bırakılıp kendi başına ele alındığında.
Ama dünyanın sorunları çok daha derindir ve aslında burjuva uygarlığını sorgulayan bir
program ve hareketi gerektirmektedir: yani ulusun ve hangi biçimde olursa olsun, ulusçuluğun
kendisini; burjuva uygarlığının bu var oluş biçimini; onun ardındaki rasyonalizmi; özel,
politik ayrımını sorgulayan bir program gerektirmektedir. Bu hem insanlığın bu günkü temel
sorunlarına bir çözüm getirir, hem de, o Demokrasi Manifestosu’nda dile getirilen sorunları,
geçer ayak, bir yan ürün olarak çözüverir.
Zaten sorun bunu yapabilecek olan ileri ve zengin ülkeler işçilerinin bunu istememesi; geri ve
zengin ülkeler arasındaki farkın derinliği nedeniyle bunun onların maddi konumlarında bir
gerileme anlamına geleceği; buna karşılık, geri ülke işçilerinin ise istese bile bunu
yapabilecek durumda olmamasıdır.
Komünist Manifesto daha ilk satırlarında, var olan ulusal devletler ile üretici güçlerin
gelişmesi arasınadaki çelişkiye basarak ortaya çıkmış; enternasyonalizm bu çelişkinin
varlığından hareketle kendi gerekililiğini ortaya koymuştur.
Bu başlangıç noktası yanlış değildi, bu gün 150 yıl önce ilk yazıldığından bin kat daha
doğrudur da. Ama arada geçen 150 yılın mücadelesi, bunun gerekli ama yetersiz olduğunu;
15
bunun kapitalizme karşı belki, soyut düzeyde; ekonomi politik düzeyde bir karşı alternatif
olduğunu ama; burjuva uygarlığının var oluş biçimi karşısında, bir başka sosyalist uygarlık
projesi oluşturma bakımından yetersiz olduğunu; burjuva uygarlığının sınırları dışına
çıkamadığını da göstermiştir.
Bugün dünyada sosyalist ve işçi hareketinin çökmüşlüğü, aynı zamanda tam da bu zaaftan
kaynaklanmaktadır. Bu eksikliğin kaynağında ise, Marksizm’in ulus teorisinin bulunmaması
bulunmaktadır. Bir ulus teorisi olmadığı için, Marksizm ve İşçi hareketi; burjuva uygarlığının
bu temel var oluş biçimine ve üst yapısına karşı bir program geliştirememiştir.
Bir çok Marksist, Marksizmin bur ulus teorisi bulunmadığını söylemiştir. Keza bir çok
Marksist sosyalizmin artık aynı zamanda bir uygarlık projesini programlaştırması gerektiğini
söylemiş ve bu eksiğe de dikkat çekmiştir. Ama bunlar hep ayrı bağlamlarda ifade edilmiştir
ve bu ikisinin bir ve aynı şeyin iki ayrı görünüşü olduğu hemen hiç anlaşılmamıştır.
Örneğin, Michael Löwy gibi değerli bir Marksist, bir çok yazısında bir uygarlık projesine olan
ihtiyaçtan söz eder, ama bunu genellikle Ekoloji gibi bağlamlarda dile getirir. Keza bir ulus
teorisi olmadığını da söyler ama onu bütünüyle ulusçuluğun ulus anlayışı çerçevesinde ifade
eder. Bunların bir ve aynı şey olduklarını göremez.
Biz de yıllardır bu sorunlarla yüzleşip bir çözüm arayışı içindeydik. Ve gerek Türkçenin
sapalığı ve taşralılığı; gerek artık dünyada neredeyse yaratıcı ve canlı bir Marksistler arası
tartışma ortamının bulunmaması nedeniyle adeta bu çabalarımızı her türlü tartışma ve diyalog
olanağından yoksun olarak sürdürüyorduk. Arada geçen zamanda hiç de küçümsenmeyecek
önemli ilerlemeler de sağlamıştık. Örneğin, Ulusçuluğun bu günkü dünyada, fiilen ırk
ayrımcısı bir sistemin aracı olması; buna bağlı olarak dünya işçilerinin bölünmüşlüğü ve
bizzat bu bölünmüşlüğün bu ırk ayrımcısı sistemi sorgulamayı en azından batı işçileri ve
entelijansiyesı için adeta olanaksız kılması; keza ulusal olanla politik olanın bağını
koparmanın enternasyonalizmden daha ileri bir anlamı olduğu; enternasyonalizmin
ulusçuluğu yeniden yarattığı gibi, sonuçlarda ifadesini bulan bir çok özgün adımlar da
atmıştık. Keza ayrı bir uygarlık projesinin gerekliliği ve bununla ulus konusunun ilişkisini de
görmüş bulunuyorduk. Ne var ki, bunlar bir tek kavramsal sistem içinde birleşmiş değillerdi.
Bu arada özellikle Öcalan’ın kaçırılışından sonra, Kürt hareketine destek vermeye ve
Türkiye’ye yönelik çabalar da, esas olarak Orta Doğu İçin Demokrasi Manifestosu’nda
ifadesini bulan, özellikle Marksizmin unutulmuş Demokratik Cumhuriyet parolasıyla, bunun
unutuluşu ve sosyalist hareketin gerici ulusçuluğa teslim oluş arasındaki ilişkiyi açığa
çıkarmak gibi katkılara yol açtıysa da, ona ayırdığımız enerji ve zamanla Tarihsel
Maddeciliğin temel ve derin kavramlarına ilişkin geliştirme arayışlarımızı dolayısıyla ayrı bir
uygarlık programına ilişkin çabalarımızı belli ölçüde aksattı ve geciktirdi.
İsmail Beşikçi’nin Alevilerle ve din ile ilgili bir yazısının eleştirisi, ki bu eleştiriyi de yine
onun gerici milliyetçiliği destekleyişi ile din konusundaki tavırları arasındaki bağı göstermek
için yapmaya başlamıştık, tekrar Tarihsel Maddeciliğin temel sorunlarına, özellikle din ve
ulus teorilerine yoğunlaşmamıza yol açtı ve tam bu noktada, Marksizm’in bir din teorisi
olmadığı; bir üstyapılar teorisi olmadığı; tam da bu nedenle bir ulus teorisinin olmadığı;
16
burjuva dünya görüşünün ve ideolojisinin tam da bu noktadan Marksizm’i esir aldığı; tam da
bu nedenle programsızlığa düşüldüğünü gördük. Böylece din, ulus ve üstyapılar teorisinin bir
ve aynı teori olması gerektiğini; dolayısıyla farklı bir üstyapı aynı zamanda farklı bir uygarlık
anlamına geleceğinden, bunun bir uygarlık programı sorununu çözeceğini de açığa çıkardık.
Böylece, sosyalist ve işçi hareketinin hem burjuva uygarlığının etkilerinden ve ideolojisinin
kontrolünden çıkmasının; bağımsız bir program ve strateji geliştirmesinin teorik koşulları
sağlanmış olmaktadır. Bundan sonra yapılması gereken sadece bunun ayrıntılı olarak farklı
durumlarda tekrar tekrar gösterilmesidir.
En önemli keşif şöyle özetlenebilir. Din bir üstyapı kurumu; inanç değildir; tümüyle
üstyapıdır. Dini bir üstyapı kurumu ve inanç olarak ele almanın kendisi, burjuva ideolojisinin
dini tanımlayış biçimidir; böylece kapitalizm öncesinin üstyapısı politik alanın dışına
sürülmektedir. Buradan rasyonalizmin de bir din olduğu; bunun bir görünümü olan
ulusçuluğu da bir dinin bir görünümü olduğu ortaya çıkmaktadır. Marksizm, dini tam da
burjuvazi gibi bir inanç, bir üstyapı kurumu olarak alarak, kendini burjuva uygarlığının
ufkuna hapsetmekte ve burjuva dünyasının kavramlarıyla düşünmeye başlamaktadır. Dini
tam da bir inanç olarak kavradığı için, yani burjuvazinin dininin, rasyonalizmin
kavramlarıyla; nasyonalizmin kavramlarıyla düşündüğü için; bir ulus teorisi
geliştirememektedir ve tam da bu nedenle sosyalistler ve işçi hareketi burjuvazinin dininin en
büyük yayıcıları olarak ortaya çıkmaktadırlar.
Böylece Frankfurt Okulu’ndan Kıvılcımlı’ya Yapısalcılardan Post Modernistlere kadar bütün
sosyolojik ve felsefi çabaların sınırlılığı ve somut tarihsel anlamı da ortaya çıkmaktadır.
Bütün bunlar aslında burjuva uygarlığının bu din ve rasyonalizm kavramına yönelmiş ama
onun temeline yönelememiş eleştiriler olarak ortaya çıkmaktadır.
Yani dinin bir üstyapı kurumu; bir inanç değil, bütünüyle üstyapı olduğu; dolayısıyla
rasyonalizmin ve ulusçuluğun da; yani özel ve politik ayrımının da bir din olduğu ortaya
çıkınca; sosyalizmin üstyapısı, ya da “dini” ne olacak sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu sorunun
cevabı da özel, politik ve ekonomik ayrımının ortadan kalkması olarak ortaya çıkmaktadır.
Ulusu özel bir sorun olarak ortaya koymak, geçiş dönemine yani “proletarya diktatörlüğü”
denen döneme; devletin, dolayısıyla özel ve politik ayrımının kalkması da sınıfsız topluma ve
sosyalist bir uygarlığa karşılık düşmektedir. Böylece ilk komünün üstyapısındaki birliğe
tekrar ulaşılmaktadır. Dinin tüm üstyapı olması ve ulusçuluğun da bu anlamda din olmasının
sonuçları; Marks’ın teorisindeki proletarya diktatörlüğü (geçiş dönemi); sosyalizm (sınıfsız
toplum) ve komünizm (işbölümsüz bolluk toplumu) kavramlarıyla da harika bir uyum içinde
bulunmaktadır.
Böylece: çok kaba bir şemalaştırmayla.
Demokratik Devrim = Demokratik cumhuriyet = Kapitalizm = Dil, din etniyi ulusun
tanımından atmak.
Sosyalist Devrim = Proletarya diktatörlüğü ya da Sosyalist Demokrasi = Politik olanla nasıl
tanımlanırsa tanımlansın ulusal olan arasındaki ilişkiyi koparmak = ulusal devletlerin ilgası
17
(Ama henüz politik olan var. Yani devlet var. Ulusal olanı özel olmaya zorlayan bir
diktatörlük olarak var. Proletarya diktatörlüğü: ulusal olanı özel olarak kalmaya zorlamaktır.
)
Sosyalizm ya da Komünizmin Alt Aşaması = Devlet yok olmakta, dolayısıyla devlet yok
olunca politik yok olduğundan, politik özel ayrımı kalkmakta.
Böylece sosyalist uygarlığın programı, özel, politik, ekonomik ayrımlarını ortadan kaldırmak
olarak tanımlanabilir. Böylece kapitalist dünyanın tüm üstyapısını sorgulamanın sonsuz geniş
olanakları açılmaktadır. Böyle bir teori, program ile işçi hareketinin ve sosyalizmin
burjuvaziye karşı tekrar saldırı inisiyatifini; ideolojik inisiyatifi ve üstünlüğü ele alması
olanaklı hale gelmektedir.
Bu uzun gibi görünen kısa açıklamayı yapmak zorundaydık: çünkü yapılması gereken, bu
program temelinde teorik, politik ve örgütsel çabalar için adım atmaktır.
Burada kısa olarak açıklanan ve Beşikçi Eleştirisi’nde nispeten daha geniş olarak ele alınan bu
yöntem ve programı benimseyenler varsa, bu arkadaşlarla da, ilk elde Almanya’da bu alanda
neler yapılabileceği ikinci bir toplantının konusudur.
3) Sosyalizm ve Tarihsel Maddecilikle İlgili Site ve Dergi Projesi
İnternette bir çok kişinin kollaktif ürünü olan bir çok proje gerçekleştirilmektedir. Örneğin
Linux sistemi bunlardan biri. Bir çok edebi ve bilimsel eserin belli sitelerde toplanması,
temel kaynak kitapların dijitalize edilip herkesin emrine sunulması gibi projeler
bulunmaktadır.
Bu yönde İngilizce ve Almanca’da epeyce güzel örnekler bulunmaktadır. Örneğin sosyalist
ve Marksist klasikler arşivleri gibi.
Türkçe’de de yeni yeni bazı siteler oluşuyor. Epeydir Kurtuluş Cephesi adlı sitede, Marksist
klasiklerin çoğu bulunabilmekte. Biz Kıvılcımlı sitesinde Kıvılcımlı’nın eserlerini sunuyoruz.
Birisi Türk Solu adlı bir site açmış bulunuyor ve orada Türk soluyla ilgili tüm bilgiler, orijinal
metinler yavaş yavaş toplanıyor. Biz bir ara bunları Tarihsel Maddecilik adlı bir sitede
toplamaya çalıştık ama fizik ve teknik sınırlarımıza tosladığımızdan gerisini getiremedik.
Keza Uzaklar adlı bir sitede bir arkadaş genellikle ilginç aktüel teorik metinleri toplayarak
okuyuculara sunuyor.
Bir süre önce Uzaklar sitesinin yöneticisi olan arkadaşla bir telefon konuşmamız oldu. Bu
arkadaş Ortadoğu İçin Demokrasi Manifestosu’nu kendi sitesine de koymuştu ve orada 400
kişinin bu yazıya giriş yaptığını, kendisinin de metni beğendiğini anlatmıştı. Ben de o
metinde dile gelen görüşler bağlamında bir dergi girişimi olduğu, bunun için Eylül başında bir
toplantı yapacağımızı belirtmiştim ve arkadaş ilgi gösterdi.
Bu konuşma bağlamında, Tarihsel Maddecilik sitesini işletemediğimi. Biraz üzerine
düşüldüğünde, sürekli aktüalize edildiğinde günde 400 kadar ziyaretçi geldiğini vs. anlatmış
ve Uzaklar ile Tarihsel Maddeciliği birleştirerek daha zengin ve canlı bir site kurma üzerine
düşünülebileceğinden konuştuk.
18
Hatta bu vesileyle, başlangıçta dijital olarak sosyalizmin sorunlarını tartışacak; bir teorik
dergi bile çıkarılabileceğini konuştuk.
Böyle bir site ve dergi konusuna ilgi duyanlar varsa onlarla da bu konuda bir toplantı yapmak
düşünülüyor.
Ayrıca yine şu sıralar Erdem arkadaş Yeni kısıtlamalara karşı işçi hareketinin içindeki direniş
ve haberlerle ilgili bir site kurmuş bulunuyor. Bu yaklaşan toplumsal mücadelelerde çok
önemli bir işlev görebilir. Bu site için neler yapılabileceği de bir ayrı toplantı konusu olabilir.
Son olarak Köxüz arşivi’ni yine Erdem büyük ölçüde yeniden düzenliyor. Bununla ilgili
konuşulacak şeyler ve yapılacak işler ve öneriler olabilir. Bu konu da ayrı bir görüşme
konusu olabilir.
Hemen görüleceği gibi, bütün bunlar birbirinden ayrı projeler ama aynı zamanda birbirleriyle
yakından bağlantılı ve birbirlerinin eksikliklerini tamamlayan projeler.
İşte isten bu projelerin hepsine, birine veya ikisine ilgi duyuyorsanız, veya benzeri başka bir
projeniz varsa 3-4-5 Eylül tarihleri arasında Steinkimen’e gelmenizi ve tanıdıklarınıza, ilgi
duyacaklara bu metni ve girişimleri duyurmanızı dileriz.
23. 08. 2004
demir
24. 08. 2004 – Toplantıya Davet’e Ek Bilgi
Merhaba,
Dun yolladigim mektupta sozu gecen "Orta Dogu Icin Demokrasi Manifestosu"nu ilisikte
yolluyorum.
Cikarilmasi dusunulen derginin Burada dile getirilen programi savunmasi dusunulmektedir.
Ayrica dunku mektupta sozu gecen bazi site ve yazilarin adresi de soyledir:
Ismail Besikci Elestirisi:
Besikci'de Kafa Karisikligi: Tersinden Kemalizm
veya
Alevilik, Din, Ulus, Politika ve Bilim Uzerine
http://www. demirden-kapilar. net/kitaplar/besikci. doc
Uzaklar Sitesi:
http://www. uzaklar. net
Bati Trakya Atilim:
http://www. batitrakya-atilim. com/
Erdem'in Sendikalar icin Hazirladigi Site:
19
http://www. firaz. org/
Koxuz Sitesi:
http://www. koxuz. net
Ayrica toplantiya katilmak isteyenlere, Acilim dergisi cercevesinde yapilmis butun girisim ve
tartismalarin toplu dosyasi da yollanacaktir.
Bu cagrilari ve girisimleri cevrenizde ilgi duyacaginizi dusundugunuz kisilere iletmenizi de
dileriz.
Selam ve Saygilar
Demir Kucukaydin
24. 08. 2004
24. 08. 2004 - Açılım’ın Gerçek Hikayesinin Belgeleri’ni Sunuş
Sunuş
Açılım dergisinin çıkmayacağı kesinleşti ve buna bağlı olarak girişimcilerin bir kısmı, Açılım
için yazılmış manifesto temelinde ayrı bir dergi çıkarma niyetiyle yeni bir girişim başlatmış
bulunuyorlar.
Açılım’ı çıkartma girişimi çerçevesinde bir çok tartışmalar ve yazışmalar oldu. Bunların
tamamı açılım-haberleşme adlı mail grubu aracılığıyla tüm grişimcilere ulaştı. Bu nedenle
bu tartışmalar, aylara yayılmış bir toplantılar serisinin bir protokolü olarak da görülebilir.
Bu protokol a incelenip ders çıkarmak için çok zengin bir malzeme de sunmaktadır.
Simdi yeni bir girişime başarken, şu eski deneyi bir daha gözden geçirelim ve yenisinde aynı
türden yanlışlara olanak vermeyelim düşüncesiyle, bu bir yıllık deneyi gözden geçirirken, bir
yan ürün olarak, bütün önemli metinleri bir tek dosya halinde toparladık.
Açılım girişiminde yer alan arkadaşlara, girişime son noktayı koyurken, üzerinde tekrar
düşünecek bir kaynak olarak bu toplu dosyayı sunuyoruz. En azından bütün tartışmaları ve
gelişmeleri; hasılı her şeyi, derli toplu ellerinin altında bulundurabilirler. Bu girişimin bir
anısı olarak saklayabilirler.
Yeni girişimde yer alacaklara da, girişimin tarihi ve öncesi hakkında daha doğrudan ve net
bilgiye sahip olmaları için; benzer hatalardan kaçınabilmeleri için sunulacaktır.
24 Ağustos 2004 Salı
Demir Küçükaydın
09. 10. 2004 - 3-5 Eylül 2004 Steinkimen Toplantısı Raporu
Stenikimen’de yaptığımız hafta sonu toplantısında bir protokol tutmadık. Bunun yerine
hafızama dayanarak hatırladıklarımı ve izlenimlerimi kısaca özetlemeye çalışacağım.
20
Hazırlık:
Aslında Avrupa’da dergi projesini destekleyebilecekler ile böyle bir toplantıyı yazdan önce
yapmayı planlıyorduk ve yazın çoğulun festivallerin olanaklarından yararlanmak ve böylece
bazı maddi imkanları yaratabilmek için öyle yapılması da gerekirdi. Ne var ki, uzunca bir
süre kesin bir cevabın beklenmesi, o cevap gelmeden bir harekete geçmenin yakışık
almayacağı ve yanlış anlaşılabilme olasılığı nedeniyle böyle bir toplantı çağrısı için pek acele
etmedim.
Bu arada derginin çıkmayacağı kesinleştikten sonra, yazın pek kimseler de burada
olmadığından en uygun zaman olarak sonbahar başı ortaya çıktı. Daha önceden böyle bir
hafta sonu toplantısı yapma yeri olanağının varlığı da tam denk düştü.
Toplantıya dokuz kişi katıldı. Çok ilginç ve olumsuz bir gösterge olarak hiç kadın yoktu.
Kadınlar gelecek vaadeden şeyleri içgüdüsel olarak olarak sezerler. En azından bu girişimin
böyle bir izlenim uyandırmadığı sonucu çıkarılabilir.
Toplantıya katılım olabilecekten de azdı. Bunda henüz yaz sonu olmasının etkisi kısmen
varsa da; esas belirleyici nedenin, Kürtler arasında şu sıra Özellikle Avrupa’da ama daha da
özellikle Hamburg’ta, Barzani ve Talabani çizgisine doğru gerçekleşen muazzam kayış
olduğu kanısındayım. Burası neredeyse Avrupa’daki Barzani ve Talabanicilerin merkezi
durumunda.
Örneğin PKK’ya yakın duran ve onun kitle örgütlerinde çalışan, beni her zaman öne çıkmaya
iten hatta Troçkist bile olduklarını söyleyen iki genç Kürt arkadaş gelmedi. Bu gelmeyiş gerçi
bir sürpriz değildi, selam veriş tarzlarındaki değişmelerden falan bu hisseduluyordu.
Son zamanlarda sosyalistlere karşı öyle bir rüzgar esmekte ki, buna dayanmak çok güç olup,
insanlar ister istemez öne çıkmış bazı kişilerden uzak durmayı yeğliyor. Çünkü insanların bir
sürü kişisel ilişkileri de bulunmakta, böyle bir tavır aniden kişisel ilişkilerin dünyasında tecrit
olmayı getirir. İnsanların en bilinçlileri bile böyle tecritleri kolay kolay göze alamaz. Hele
böyle bir gericilik döneminde, fazla bir teorik birikimi ve politik tecrübesi olmayan insanların,
ilişkilerini politik duruşlarına göre belirlemelerini beklemek fazla iyimserlik olur; genellikle
kişisel ilişkiler politik duruşların belirlenmesinde daha etkileyici olmakttadır. Şu an ise
Kürtler arasında yaygın olan ve hızla güçlenen devrimici demokratik ve sosyalist fikirlere
artan bir düşmanlık. Tabii bunu ifade etmek için de Türk sosyalistleri en uygun hedef işlevi
görmektedir. Ben de Kürt organlarında yazan ve PKK’nın çizgisini destekleyen son birkaç
Türk sosyalistinden biri olduğumdan durum tahmin edilebilir.
Hasılı bütün bu nedenlerle çok daha başka bir ideolojik iklimde böyle bir çağrıya ilgi
duyabilecek kişiler büyük ölçüde uzak durdu. Keza bazı işleri ve olanaksızlıklar nedeniyle
katılamayanların önceliklerinin belirlenmesinde de bu ideolojik atmosferin bir etkisi olmadığı
söylenemez.
Ancak bunun olumlu bir yanı da, kendiliğinden bir seleksiyon sağlamasıdır. Bu dibe
vurmuşluk koşullarında bile bir angajmana girmiş olmak çok önemlidir.
Katılanların 5’i Hamburg’tan, ikisi Bremen’den, ikisi Düsseldorf cıvarından.
21
İki Kürt, bir Batı Trakyalı Türk (“Müslüman” – bunun anlmı aşağıda var!) ve gerisi Türk.
Ancak, aslında çoğu Türk veya Kürt asıllı Alman vatandaşı.
Katılanların hemen hepsi de ücretli, iş gücünü satarak yaşayan insanlar.
Toplantıya beklenenden az katılım ve kadın olmaması belli bir moral bozukluğu yaratmadı
değil.
Toplantı:
Cuma Akşamı
Düsseldorf’tan katılan iki arkadaş, ucuz tren tarifesiyle ancak Cumartesi ögleyin
gelebileceklerinden Cuma akşamı toplantı yapılmadı ama gelmiş olan yedi kişiyle sohbet
biçiminde bir hazırlık toplantısı yapıldı sayılabilir.
Bu konuşmalar özellikle bir arkadaşın (Erkan), Kürtler arasında bu yükselen eğilim tarafından
yapılan eleştirileri, bu bağlamda da onların “Kürtlerden Newrozu kurtarmak” gibi ifadeleri
eleştirilerini aktarması üzerine, özellikle bu konuda yoğunlaştı. Bu da aslında benim kanımca,
o muazzam kayışın yarattığı basıncın bizzat toplantıya da yansımasıydı.
Bazı arkadaşlar orada söylenenin doğru olduğunu ama bunun kullanıldığını söylüyorlardı ve
bu nedenle öyle ifadelerin çıkarılabileceği fikrini ifade ediyorlardı. Ben de,aksine kalmasının
iyi olacağını, söylenenin yanlış olmadığını; herkesi kazanmak diye bir şeyin söz konusu
olamayacağı; ayrıca bu günkü durumda ne dersek diyelim, ağzımızla kuş tutsak bile kimseye
yaranamayacağımızı; bildiride bütün dil ve etniler arasında ir denge gözetilmeye çalşıldığını
vs. ifade ediyordum. Tabii bu konuşmalar daha ziyade iki farklı tez gibi değil de bir düşünce
alışverişi biçimindeydi.
Ancak tartışmanın esas tonunu veren, Bremen’den gelen Kürt bir arkadaşın (Hüseyin), bu gibi
içeriğe ilişkin konularda geri adım atılmaması, bu milliyetçiliğe karşı iyi durulması; Kürt
ezilenlerinin böyle sağlam duruşlara ihtiyacı olduğu; ama aydınları falan ürkütmmek için
örneğin “manifesto” yerine “bildiri” gibi kelimeler kullanılabileceği; geniş bir katılım
sağlamak için biçimsel değişikliklere hazır olunması gerektiği üzerine vurgu yapması oldu.
Cumartesi:
Cumartesi günü öğleye doğru arkadaşlar geldikten ve yemek yendikten sonra esas tüm
katılımlı toplantıya geçildi.
Önce herkesin kendini tanıtması ve bu toplantıya niçin geldiği ve ne gibi beklentileri
olduğunu anlatması noktasında anlaşıldı. Bunun şu bakımdan da önemi vardı, çünkü toplantı
sadece dergi projesiyle ilgili değildi ve İnternet üzerinde yapılabilecek, dergi projesinden
bağımsız başka konular da vardı ve bazı katılımcılar sırf bunun için gelmiş olabilirlerdi.
Burada tek tek tam hatırlamıyorum ama bu ilk tur sonunda, ortaya çıkan: bir kaç kişi hariç
katılımcıların çoğunun biraz gözlemek ve bakalım buradan ne çıkar diye beklemek tavrı
içinde olduğuydu.
Burada da yine aynı Kürt arkadaşın (Hüseyin), böyle bir dergi gereklidir, bunu desteklemek
22
gerekir tarzındaki açık tutumu belirleyici oldu. Ayrıca Batı Trakyalı arkadaşın, hepimizin
yabancısı olduğu bu konuda anlattıkları (Örneğin Yunan devletinin de tıpkı Türk devletinin
Kürtlerin adını anmamak için Azınlık Dili demesi gibi Türkçe yayına Müslümanca demesi.
Yunan komünistlerinin bile bunu sorgulamaması. Kendisinin Müslüman değil ateist
olduğunu onlara bile kabul ettirememesi vs. ) gerici ulusçuluğun evrensel ve her yerde
mücadele edilmesi gereken karakterini gözlere batırdı toplantının atmosferi tamamen değişti.
Ondan sonra fiilen, dergi için neler yapılabileceği; nasıl bir dergi olabileceği konusu tartışıldı.
Bundan sonra o ilk başlardaki moral bozukluğu ve çekingenlik kayboldu. Angaje bir ruh hali
oluştu. (En azından benim gözlemim böyledir, yanılıyor olabilirim. Zaten hafızama
dayanarak ve kendi öznel değerlendirmelerini katmaktan da çekinmeyerek yazıyorum bu
raporu. )
Bundan sonra kimlere mürecaat edildiğini, bu mektupları ve bunlara gelmiş cevapları
okudum. Sadece Pınar Selek’ten teklifi ilginç bulduğu, şimdi zamanı olmadığı ama en kısa
zamanda okuyup cevaplayacağı tarzında gelen mektup ile Nail Satılgan’dan gelen cevaplar
okundu. (Bu mektuplaşmaları ayrıca yollayacağımdan burada tekrar aktarmıyorum. Toplantı
olduğu sıra Haluk Gerger’den henüz cevap gelmemişti. )
Dergiye ilişkin olarak açık olunmakla birlikte farklı tasavvurlar olduğu da ortaya çıktı.
Örneğin, Cem arkadaş, derginin ikinci cumhuriyetçilere bile açık olması konusunda
kuşkularını ve onların damga vurması olasılığına karşı çekincelerini belirtti.
Ayrıca yine Cem arkadaş, meşhur kalemlerden ziyade, dar ama istikrarlı bir teorik derginin
daha iyi olableceği konusundaki tercihini belirtti.
Eğer imkan olmaz da Türkiye’de kağıda basılı bir dergi çıkaramazsak, geçici olarak İnternette
bir dergi çıkarmanın denenebileceği tarzındaki görüşlere Orhan arkadaşın, şöyle ele gelen bir
kağıda olmadıkça, sanal uzayda yapılacak şeylere ilgi duymadığına ilişkin itirazlarını da bu
arada belirtmek gerekir.
Bundan sonra güçlü bir yazar kadrosuna ulaşabilmek için, nasıl aşama aşama gitmek
gerektiği; ama esas önemli olanın ilk başta bir iki tanınmış isim olduğu; Türkiye’de dergiye
kimlerin angaje olduğu gibi konular görüşüldü.
Daha sonra da Avrupa’da neler yapabileceğimiz noktası özellikle para bulma konusunda
yoğunlaştı. Erdem arkadaş, kendi daha önceki deneylrine ve bağlantılara dayanarak ilk elde
iki konser düzenlenebileceği, toplantıdaki insanlar destek olursa epey bir katılım sağlanabilip
belli bir gelir elde edilebileceğini açıkladı. Sonra da bunun üzerine braz konuşuldu.
Akşam olunca toplantıya son verip mısır çalmaya gittik. Akşam da çaldığımız mısırları ateşte
kızartıp yedik. Ama hayvan yiyeceği mısırı imişler çok lezzetsizdiler. Öyle görünüşüne
bakıp da kimsenin ağzının suyu akmasın.
Toplantıya katılanların ve mısırların resimleri şu adreste görülebilir:
http://www. gecmisten-gelecege. net/resimler/resimler. htm
Pazar:
23
Bazar günü sabah, son bir kez bağlamak üzere herkesin bu projeyi destekleyip desteklemediği
soruldu. Herkes desteklediğini ifade etti.
Bu arada Hüseyin arkadaş, toplantıya katılanların kendilerini “Dergi Girişimi” değil, Zaten
ortada bir girişim olduğundan, “Dergiyi Destekleme Girişimi” demesinin daha doğru
olacağını söyledi. Böylece kendimizi dergiyi destekleme girişimi olarak tanımladık. İlk elde
de para sağlamak için iki konser düzenlemeyi kararlaştırdık. Ayrıca dergiyi destekleyenler
arasında haberleşmelerin düzenli yürümesi için bir mail grubu kurmak. Keza Paltalk adlı
program aracılığıyla sesli konferans olanakları gibi konular da görüşüldü.
Bundan sonra ben bir de, İnternette bir teorik dergi çıkarılabilceceği, bunun tamamlayıcı yönü
üzerinde durdum ama ortada somut bir şey olmadığından bir sonuç çıkmadı.
*
Bundan sonra bir de, biz internette aktif olanlar ve bu işten biraz anlayanlar neler yapabiliriz
diye kendi aramızda toplandık.
Burada yabancıları için şu bilgileri vereyim.
Dört kişi İnternette belli bir faaliyet yapıyordu ve zaten İnternet aracılığyla kontak oluşmuştu.
Bir arkadaşın (Süreyya) Batı Trakya Atılım diye bir sitesi var. Batı trakya Türkyeri ile ilgili,
orada sosyalizmi savunan bir site. http://www. batitrakya-atilim. com
Bir arkadaşın (Cem) Uzaklar diye bir sitesi var. Marksizm ve Sosyalizm için bir referans ve
kaynak site olma amacıyla kurulmuş bir site. http://www. uzaklar. net
(Bu arada bir bilgi. Bu arkadaş sitesine Demokrasi İçin Ortadoğu Manifestosu’nu) koşymuş.
O zaman stesinin bulunduğu server her hangi bir yazıya tkaç kere giriş yapıldığını da
syyormuş. Manifesto’ya o sürede 400 giriş olmuş. Sonra server değiştiğinden durumu
bilmiyordu. )
Erdem arkadaş ise bir çok siteyi yönetiyor. En son Köxüz sitesini yaptı. Hamburg Kültür
Sanat Merkezi diye bir sitesi var. http://www. hksm. org/
Konserler de bu Hamburg Kültür Sanat Merkezi tarafından düzenlenecek. Hatta belki
konserlerin gelirinin dergi ile ilişkisini gizlemek gerekecek.
Ayrıca Erdem Arkadaş büyük bir fabrika’da İşyeri temsilcisi ve Sendika’da aktif.
Almanya’da son zamanlarda muazzam kısıtlamalar var. Bu kısıtlamalar çerçevesinde
aşağıdan bir hareketlenme var. (Genellikle eski radikal soldan gelenlerin içinde yer alıp
başını çektiği. ) Bu çerçevede de bu hareketin aracı olabilecek bir sayfa düzenliyor.
http://www. firaz. org/
Bundan sonra biz aramızda, güçleri ve bilgileri birleştirerek neler yapabileceğimizi, birbirmizi
nasıl destekleyebileceğimizi konuştuk. Tecrübe alışverişi yaptık. Ucuz ve yeni teknikleri
destekleyen serverlerin neler olabileceğinden konuştuk. Ayrıca kontağı sürdürme kararı
aldık.
24
Sonuç:
Benim kanımca toplantı başlangıçtakinin ve katılımın azlığının aksine çok başarılı geçti ve
son derece olumlu sonuçlandı. Burada en azından kararlı bir destekleme girişimi kurmuş
bulunuyoruz ve ilk elde de para sağlamak için iki konser düzenlemeyi hedefliyoruz.
Ayırca “internet farelerinin” iş birliğinden de ilerde hiç küçümsenmeyen sonuçler elde
edileceğini düşünüyorum.
Şimdi Türkiye’de ilk elde en azından izstanbul ve Ankarada da birer destekleme girişimi
kurmaya girilse hiç fena olmaz.
Keza Türkiye’de veya başka yerde İnternetten anlayan arkadaşlar da bizimle bilgi değiş
tokuşuna ve iş birliğine girse hiç fena olmaz.
Evet, öznel ve haffızaya dayanan bu rapor burada bitiyor. Unutulan, yanlış veya eksik
hatırlanan noktalar varsa katılanların düzeltmesini dilerim. Esas olarak havayı yansıtmayı
hedefledim. Tabii kendi algıladığım biçimiyle.
Grubu kurdum ama hala herkesin adresi görülmüyor bu nedenle doğrudan adreslere de
yolluyorum.
Kendiniz de şu adrese bir boş e-mail yollayarak gruba girebilirsiniz:
Dergi-girisimi@yahoogroups. com
09 Eylül 2004 Perşembe
Steinkimen Sonrası Gelişmeler
09. 09. 2004 – Yazarlık veya Dergi Girişimciliği Önerilenlerle Yazışmalar
Çıkarılacak dergiyi girişimcileri arasında kamuoyunun tanıdığı tutarlı bir devrimci ve
demokrat bir çizgiyi izlemiş kişilerin bulunması son derece önemli. Bu konu daha önce çeşitli
defalar konuşulmuştu.
Bu bağlamda ilk elde dört kişiye mektup yazdım: Pınar Selek, Haluk Gerger, Ragıp Zarakolu
ve Nail Satılgan.
Özetle şimdiye kadarki durum şu:
Ragıp’tan henüz bir cevap gelmedi.
Haluk Gerger, çıkaranlar arasında yer alamayacağını ama yazacağını belirtti.
Pınar Selek, çağrıyı okumak için zamanı olmadığını, ilk fırsatta okuyup cevap vereceğini ve
projeyi ilginç bulduğunu belirtti.
Nail Satılgan, Yazı yazamayacağını bildirdi ama bir defa daha düşünmesi için bir mektup
daha yazıldı.
Aşağıda bu yazışmaların tamamını aktarıyorum.
25
Pınar Selek İle Yazışmalar:
Pınar Seleğe mektup:
“Değerli Selek,
İlişikte size “Ortadoğu İçin Demokrasi Manifestosu” başlıklı bir metin yolluyorum.
Sizden ilk dileğim, biraz zamanınıza kıyıp bu metni okumanız.
Buna bağlı olarak size şu soruları yöneltmek istiyorum.
Bu metinde ifade edilen programatik yaklaşımla, Türkiye’de peryodik olarak çıkacak (onbeş
günlük veya haftalık) bir derginin girişimcileri arasında olmak ister misiniz?
Eğer metinde ifade edilen yaklaşım size böyle bir konumda katkıda bulunmak için uzak ise, bu
yaklaşımda çıkan bir dergiye yazar olarak, yazılarınızla katkıda bulunur muydunuz?
Bu Manifesto’da ifade edilen yaklaşımlara dayanan politik bir dergi için bir girişim
başlatmayı düşünüyorum.
Fakat benim en büyük zorluğum Türkiye’ye gelememem. Türkiye’de yaşayan ve benzer
yaklaşımlar içinde olan insanlarla iş birliği içinde böyle bir girişimin bir başarı şansı
olabilir.
Bu bağlamda birlikte yola çıkılabileceğini düşündüğüm aklıma ilk gelen kişilerden birisiniz.
Bu nedenle sizi rahatsız ediyorum.
Sizinle daha önce kısaca iki kere yazışmıştık.
Böyle bir teklifte bulunduğuma göre kim olduğum hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak
isteyebilirsiniz.
Bu konuda gerekli bilgiyi, sayfamdaki biyografi bölümünden elde edilebilirsiniz. Ayrıca
orada görüşlerim hakkında daha derli toplu bilgiler edinmek mümkündür.
Sayfanın adresi şöyle: http://www. comlink. de/demir/
Ayrıca isterseniz bu dergi girişimine ilişkin olarak şimdiye kadar yapılanlar hakkında da bilgi
verebilirim.
Bu girişimde birlikte olma dileğiyle.
Selam ve sevgilerimle
Demir Küçükaydın
Not: Hangi adresinizin gecerli oldugunu bilmedigimden, bu maili bende olan iki adresinize de
yoluyorum. ”
Pınar Seleğin Cevabı:
“merhaba, su siralar yogun bir toplanti ortamindayim.
26
sanirim 15 gun surer. yemek yemege, hatta su icmeye bile zor vakit buluyoruz. ama soz,
soluk alabildigm an okuyacagim ve hemen cevap yazacaginim.
teklifiniz ilgmi cekti ama hele bir metni okuyayim ve tartislim ondan sonra karar veririm.
kendinize iyi bakin. selamlar. . pinar “
Pınar Seleğin Cevabına Cevap:
“Merhaba,
Mektubunuz icin cok tesekkur ederim. Cevabinizi bekleyecegim.
Selamlar
Demir”
Pınar Seleğe Ekstra Mektup:
„Merhabalar Degerli Selek,
Ozgur Politika'da bugun "Arzuhalcilik Degil Devrimcilik" baslikli yazinizi okuyunca,
yillardir ayni konuda defalarca yazdigimu ve kimseden en kucuk bir yanit, bir yanki
alamadigimi hatirladim.
Ve yaziniz benzer sonuclara bagimsizca ulasmanin bir ornegi olarak beni sevindirdi. Ne
derler? "Aklin yolu birdir. "
En azindan yankisiz kalmamainiz icin, benzeri seyleri dusunup soyleyen baska birilerinin
de varligini bilmeniz icin bu konuda yazilmis eski bir yazimdan bir bolumu yolluyorum.
Vaktiniz yok, okuyamazsiniz ama yine de yolluyorum.
Selamlar
demir
“Parti Konusunda Üzerinde Düşünülmesi Gereken Bazı Sorular
Devrimci Marksist gelenek içinde devrimci bir işçi partisinin ne zaman nasıl kurulması
gerektiği konusunda pek dikkati çekmemiş iki değişik gelenek vardır aslında. Bu geleneklerden
birincisi esas ifadesini Marx ve Rosa Luxemburg'da bulur. Buna göre, devrimci bir işçi partisi
mücadelenin yükselişine dayanmalı; yükselen bir hareketin ifadesi olmalıdır. Bir yükselişin
olmadığı bir dönemde bu tür örgütleri kurmaya ya da yaşatmaya çalışmak sonuçta gelecek
yükselişin sorunlarını kavramaktan uzak küçük sektler üretmeye yarar.
Marx'ın pratik tavrı da hep bu yönde olmuştur. 1848 devrimi öncesinde ve yükselişi sırasında
Komünistler Birliği'ni kurmuşlar, mücadele etmişlerdir. Ancak devrimin yenilgisinden sonra,
kısa bir süre toparlanma denemelerinde bulunmuşlarsa da, bir süre sonra kendilerine harhangi
bir dernekte bile çalışmayı yasaklamışlar; faaliyetlerine son vermişlerdir. Yıllarca enerjilerini
küçük bir sektin problemlerine harcamaktansa, gelecek bir yükseliş için teorik hazırlığa
ayırmışlardır. Ne zaman ki işçi hareketi yeniden yükseliş belirtileri göstermeye başlamış, bu
27
yükselişle birlikte Birinci Enternasyonal'in kuruluşuna girişmişlerdir. Bu örgüt yükselen bir
işçi hareketine dayanmış ve onun ifadesi olmuştur. Ancak 1871 Paris Komünü yenilgisinden
sonra, hareketin tekrar gerilemesi ve Enternasyonal'in de ister istemez tekrar sektlerin
mücadele alanı olması eğiliminin belirmesiyle birlikte bu örgütü kapatmakta hiç de tereddüt
etmemişlerdir. Marx ve Engels için örgüt kutsal, dokunulmaz bir tabu değil, bir araçtır.
Diğer gelenek en önde gelen savunucu ve uygulayıcılarını Lenin ve Troçki'de (özellikle
1920'lerden sonraki Troçki'de) bulur. Bu anlayışa göre, bir gerileme dönemi dahi olsa, küçük
bir çekirdeği; bir organizmayı yaşatmak; gelecek yükselişi hazırlıklı karşılayabilmek için
zorunludur. Özellikle Troçki, Ekim Devrimi'nin başarısı ve Rosa'ların başarısızlığını böyle
açıklar. Kendisi de daha sonra Dördüncü Enternayonal'i, Lenin'den edindiği bu derse göre, hiç
bir devrimci kitle hareketi yükselişinin olmadığı koşullarda; "çağın gece yarısı"nda aynı
nedenle örgütlemiş ve onun bu çabası karşısında, örneğin İsaac Deutscher Marx'ın
pozisyonuna benzer bir tavrı savunarak bu örgütün kurulmasına karşı çıkmıştır.
Tarih hangi tavrın daha doğru olduğuna henüz bir cevap vermiş değildir. Elbet her iki tavrın
da kendine göre avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Aslında Lenin'in örgüt anlayışının
yanlış yorumlarla tabulaştırılması bu alanda yapılabilecek çok verimli araştırmaların yolunu
tıkamış, tartışmaları engellemiştir de. Örneğin Lenin'in partisinin başarısı ne ölçüde, önceden,
ne pahasına olursa olsun bir çekirdek olmasıyla açıklanabilir? Bu konuda Troçki'nin yorumu
ne ölçüde doğrudur? Aslında 1907'den sonraki yıllarda fiilen örgüt yoktur da; örgütün
canlanışı işçi hareketinin yükselişine rastlar. Bu işin bir yanı. Bir de bu güne kadar gözlerden
kaçan diğer yanı var: aslında RSDİP'nin gerçek yaşamı ve başarısı Marx'ın tavrını doğrular
niteliktedir. Ondokuzuncu Yüzyıl'ın sonlarından itibaren, dalga dalga yükselen, zaman zaman
yenilgilerle kısa süreli gerilemelere uğrasa da sürekli bir yükseliş eğilimi gösteren bir işçi
hareketi vardır Rusya'da. RSDİP de bu yükselişin ifadesidir. Yükselen bu işçi hareketi
olmasaydı, Lenin'in en yaratıcı teori ve taktikleri, tıpkı 1907-12 arasında olduğu gibi küçük
grupların çatışmaları içinde yiter gider, hiç de devrime falan yol açmazdı. Keza, 1917 yılında,
uzun hazırlık döneminde yetiştirilmiş elemanların, yükselişe en az ayak uydurabilenler
olmaları gerçeği de gözden uzak tutulmamalıdır.
Yükselen bir yığın ve işçi hareketine dayanmadan, sırf devrimci teorik pozisyonlarla uzun
gerileme dönemlerinde bir örgütü ilerideki bir kabarış için hazır tutmaya çalışmanın nasıl
tüketici bir iş olduğunu; ve ne ölçüde yığınların mücadelesini yükselttiğini ya da
yükseltmediğini en iyi Dördüncü Enternasyonal'in tarihinde görmek mümkündür. Sonuç hiç de
parlak değildir. Acaba bir örgüt olmasaydı, sonuç bugün daha mı kötü olurdu? Buna hemen
bir cevap vermek kolay değildir.
Kaldı ki, Dördüncü Enternasyonal'in dayandığı Bolşevik gelenek hala 1968'lerin dünyasının
sorunlarına bile bir program sunabilen bir düzeye sahipti; henüz olaylarca aşılmamıştı. Bu
nedenle de 1968'lerin dünyasının devrimci kabarışından etkilenebilmiş ve bu kabarışı
etkileyebilmişti.
Türkiye ve Avrupa'da Birlik Tartışmaları'nın yürütülmesi sırasında hemen herkes Lenin/Troçki
yaklaşımıyla Birlik ve Parti sorununa yaklaşmış, kimse bu yaklaşımı sorgulamayı aklından bile
28
geçirmemiştir.
Örneğin hiç kimse yükselen bir işçi ve kitle hareketinin olup olmadığı; varsa, bunun ne türde
örgütsel ve politik ihtiyaçları olduğu gibi bir analizden yola çıkarak bir parti gerekip
gerekmediği sorununu tartışmamıştır. Herkes için bir aksiyom durumundadır yükselme olsa da
olmasa da bir partiyi el altında bulundurmak. Bu varsayımı da tartışmak gerekiyor; hem de bu
günün dünyasına 1968'lerde Troçkist geleneğin sunduğu kadar olsun bir program ve sistemli
teori sunamadığımız gerçeğiyle birlikte.
"Sosyalistlerin Birliği" Kimin İçin Gerekli?
Nesnel bir hareketin incelenmesiyle ne tür bir örgütlenmeye ihtiyaç olabileceği türünden bir
problemin olmaması sadece "örgüt her koşulda olmalıdır" anlayışıyla da açıklanamaz, çünkü
çok önemli bir bölüm örgütlerin dışındadır da. Burada sorunun insani ve psikolojik bir boyutu
da vardır.
Aslında binlerce sosyalistin, devrimin ya da kitlelerin ihtiyaçları açısından değil, sadece kendi
açılarından bir örgüte ihtiyaçları vardır. Bir mücadeleye verilmiş yıllar; yapacak başka bir
şeyi olmama; siyaset dışında başka bir şeyden anlamama; hayata anlam verecek bir çabaya
duyulan ihtiyaç vs. . Bütün bu nedenlerle herkesin bir örgütlenmeye ihtiyacı var. Hatta
yüzlerce militan bir örgüt aparatı olmadığı takdirde şu dünyada yaşama şansı bile olmayan bir
insan durumundadır. Bu insanlar elbette yaşamlarının kaynağı olan bu yapıları ve anlayışları
dişleriyle, tırnaklarıyla savunacaklardır. Bütün bunlar insanca ve anlaşılabilir ihtiyaçlardır.
Ama bizler sosyalist isek ne kendimizi ne de yığınları kandırmamamız gerekir. Aslında
yığınların, yükselen bir hareketin veya devrimin ihtiyacı olup olmadığı için değil, -çünkü bu
konuyu bilimsel bir şüpheyle tartışmış değiliz-, kendi ihtiyacımız için bir örgüt, birlik veya parti
kurmak istediğimizin bilincinde olmalıyız. Bu aşırı bir yargı gibi görülebilir, ancak birlik
istemlerinin gerekçeleri dikkatlice okunursa, şecaat arzeden merdi kıpti gibi, birliğin tam bu
nedenle istendiği görülebilir. Bu durumun kavranamamış olması "Birlik Tartışmaları"nda
garip sonuçlar yaratmış durumda.
Bir parti yükselen bir hareketin ifadesi olabilir. O takdirde programatik saflıktan ziyade,
hareketin canlılığı ve dinamizmine bakılır; onun içinde saf tutulur. 1960'ların TİP'i böyleydi ve
örneğin Dr. H. Kıvılcımlı ona karşı böyle bir tavır içindeydi.
Ya da bir parti. bir program temelinde kurulabılır. Bu takdirde de inançlar ya da ideolojiler
değil, somut hedefler ve talepler birleştirici unsur oluştururlar. Bunun dışında modern
toplumda toplumu değiştirecek bir güç oluşturmanın yolu yoktur.
Halbuki birlik ya da legal parti tartışmalarında ne kitle hareketinden söz eden var ne de somut
hedefler ve programdan. Hatta legal partiyi savununlar, program olmasa bile olabileceğini
söylüyorlar. Peki bu partinin ya da birliklerin ayırıcı kriteri ne olacaktır? "Sosyalist olmak",
"kendine sosyalist demek". Bunlar ise inanca, ideolojiye dayanan tanımlamalardır. İnsanları
ideoloji ya da inançlarına göre birleştirmenin gereksiz ve olanaksız olduğu hala anlaşılmış
değil demek.
Sorunun böyle konulmuş olması, birliğin sosyalistlerin bir ihtiyacına vevap verdiğini gösterir;
29
insanca bir ihtiyaca. Ama bunun için parti kurmaya kendini ve başkalarını aldatmaya ne gerek
var. Sosyalistler derneği gibi bir şey de kurulabilir; parti namıyla yapılabilecek her şeyi
yapabilir ve belki kamu oyunda sözünün ağırlığı olan bir birlik olabilir.
"Birlik mi Rekompozisyon mu?" adli kitaptan
http://www. comlink. de/demir/kitaplar/birrekom. htm”
Pınar Seleğe ilişkin not:
1) Pınar seleğe yollanan ekstra mektubun yazılmasına yol açan yazısı şudur:
„PINAR SELEK:
Arzuhalcilik Değil Devrimcilik
Geçenlerde Güncel Hukuk dergisinde Medeni Hukukun Türkiye'deki sayılı hocalarından
İsmet Sungurbey'in bir röportajını okudum. İnsan ve hayvan hakları mücadelesinden de iyi
tanıdığım ve çok saygı duyduğum Sungurbey bu röportajda hukukçuları ikiye ayırıyor: Lafzi
hukukçuluk ve amaçsal hukukçuluk.
Amaçsal hukukçuluk, yasaların amacını, bunları ortaya çıkaran sosyal ihtiyaçları, temel alır
ve yasaların hukuka uygunluğunu çeşitli unsurları gözönüne alarak sürekli sorgular. Kanun
metnine dayansa bile kanun sınırlarını aşarak, kanuna esneklik vererek, konuluş amacına ve
hukuka uygunluğuna göre yorumlar.
Lafzi hukukçuluk ise kendini varolan yasalarla sınırlı tutar ve yaşamın bu yasalara göre akıp
akmadığını kontrol eder, yargılar, savunur. Lafzi hukukçuluğun "arzuhalcilik"ten başka bir
şey olmadığını söyleyen Sungurbey: "Mahkemelerin önünde daktilo ile yazanlar vardır ya
aynı onun gibi. Kanunun derinliğine, amacına inmiyorlar, metinle yetiniyorlar" diyor ve bu
durumu hukukçuların felsefe ve sosyolojiden kopuşuna bağlıyor.
Felsefe, sosyolojiden kopan hukukçu da olamaz. Evet, Sungurbey haklı. Onlara arzuhalci
demek en iyisi. Arzuhalcilik yapan lafzi hukukçular aslında hukukçu değil, yasacı oluyorlar
ve bu yasaların hukuka uygun olup olmadığını, toplumsal ihtiyacı karşılayıp karşılamadığını
sorgulamıyorlar.
Aynı şey devrimcilik için de geçerli. Devrimcilerin genelde özgürlükçü değil devletçi
olduğuna inanıyorum ben. Tıpkı lafzi hukukçuların yasanın amacını göz ardı etmeleri gibi
sistem karşıtı olduğunu savunanlar da, yaptıkları çalışmanın, kurdukları örgütün amacından
yani özgürlükten kopuyorlar, varolan örgütü tek amaç haline getirerek ve değişmez kılarak
devrimci değil bürokrat oluyorlar. Lafzi hukukçuların adaletçi değil tüccar olmaları gibi
bürokrat devrimciler de demokratlık yerine çetecileşiyorlar.
Kendine devrimci diyen herkesin arzuhalci ve bürokrat özellikleriyle hesaplaşması lazım.
Çünkü bu özellikler bir statüko yaratıyor. Ve egemen sistemin kendini yenilemek için
muazzam çabaladığı, "yeniden yapılanma" söyleminin devlet odaklı birçok örgütte çok
yaygınlaştığı günlerde gerçek devrimcilere çok ihtiyaç var.
30
Marx'ın hayatını, o dönemin mücadele tarihini okuyanlar bilir. Marx ve Engels illegal
komünist bir örgütlenmeye öncülük ederler, arkadaşlarının büyük fedakarlığıyla bu örgüt
kendini gizlilik içinde var etmeyi, işletmeyi, kurumsallaştırmayı başarır. Bu arada Avrupa'da
devrimler çağı yaşanmaktadır. Sınıflar, toplumsal gruplar, devlet hareketlidir. Eşitlik,
özgürlük ve demokrasi isteyenler açısından bu fırtınalı dönemde "somut koşulların somut
tahlili" hiç duraklamadan yapılmalıdır.
O dönem önemli bir gazetenin başyazarı olan Marx, bir gün arkadaşlarını karşısına alır, bir
geçiş dönemi içinde bulunduklarını, ideolojik ve legal demokratik mücadeleye ihtiyaç olduğu
gibi çeşitli politik nedenler belirterek komünist örgütlenmenin illegal yapısının dağıtılması,
kadroların gazete vb. alanlarda yer alması, illegaliteye, örgütün ayakta tutulmasına
harcanan enerjinin ideolojik demokratik mücadeleye verilmesi gerektiğini söyler.
Tabii ortama bir yas havası çöker. Varolan komünist örgütlenme için yaşayan, kendini
hücrelere adayan Marx'ın can arkadaşları, uzun zaman onun söylediklerini anlayamazlar.
Çünkü onlar ideolojiye değil, örgüte katılmışlardır.
Devrimci değil, bürokrattırlar.
Eksik yoldaştırlar.
Ama Marx'a duydukları saygı ve sevgi nedeniyle ciddi bir muhalefet oluşmaz. Deniyor ki bu
öneriyi getiren Marx olmasaydı kesinlikle linç edilirdi.
Marx linç edilmedi ama pratikte boşa çıkarıldı. Marx ve Engels'in devrimci bir ruhla
geliştirdiği komünist mücadele onların ölümünden sonra tutuculaştı, hatta gericileşti.
Tarihin tekerrürden ibaret olmaması için devrimcilerin çoğalması gerek. . . ”
2) Pınar Seleğin katıldığı toplantıların ne olduğu Abdullah Öcalan’ın görüşme
notlarından anlaşılıyor
“(Gazetede yeniden yapılanma çalışmaları sürüyor. Belirttiğiniz çerçevede Pınar yürütüyor.
Ama süreç biraz sancılı gelişiyor. )
Pınar gelişebilir. Selamlarımı söyleyin. Uzlaşmacı davransın. Başarılar diliyorum. “
Ülkede Özgür Gündem’in yeniden örgütlenmesi. Yeniden Yapılanma denen bu sürecte
karşılaşılan sorunlar hakkında Seleğin yukarıdaki yazısı bazı ip uçları veriyor:
Haluk Gerger ile Yazışmalar
Haluk Gerger’e Mektup
“Sayın Gerger ,
İlişikte size “Ortadoğu İçin Demokrasi Manifestosu” başlıklı bir metin yolluyorum.
Sizden ilk dileğim, biraz zamanınıza kıyıp bu metni okumanız.
Buna bağlı olarak size şu soruları yöneltmek istiyorum.
Bu metinde ifade edilen programatik yaklaşımla, Türkiye’de peryodik olarak çıkacak (onbeş
31
günlük veya haftalık) bir derginin girişimcileri arasında olmak ister misiniz?
Eğer metinde ifade edilen yaklaşım size böyle bir konumda katkıda bulunmak için uzak ise, bu
yaklaşımda çıkan bir dergiye yazar olarak, yazılarınızla katkıda bulunur muydunuz?
Bu Manifesto’da ifade edilen yaklaşımlara dayanan politik bir dergi için bir girişim
başlatmayı düşünüyorum.
Fakat benim en büyük zorluğum Türkiye’ye gelememem. Türkiye’de yaşayan ve benzer
yaklaşımlar içinde olan insanlarla iş birliği içinde böyle bir girişimin bir başarı şansı
olabilir.
Bu bağlamda birlikte yola çıkılabileceğini düşündüğüm aklıma ilk gelen kişilerden birisiniz.
Bu nedenle sizi rahatsız ediyorum.
Ayrıca isterseniz bu dergi girişimine ilişkin olarak şimdiye kadar yapılanlar hakkında da bilgi
verebilirim.
Bu girişimde birlikte olma dileğiyle.
Selam ve sevgilerimle
Demir Küçükaydın
Not: Bu mektubu aldığınızda aldığınıza dair bir cevap yollamanız mümkün mü? Daha önce
de yolladım: Sanırım elinize geçmedi”
Gerger’in Cevabı:
“Demir selamlar.
Tamamiyle olmasa bile pek çok konuda sana katılıyorum.
1. Milliyetçiliğin insanlık açısından en yıkıcı inanç, öldürücü bir virüs olduğundan kuşku
duymuyorum. Yurtseverlikten milliyetçiliğe geçiş konusundaki tahrihsel sürece ilişkin
tahlilerinde haklısın.
2. Özellikle Türk halkı açısından militarist şovenizme karşı kararlı ve toplumsal tecriti bile
göze alan bir mücadelenin kaçınılamaz bir koşul olduğuna inanıyorum. Türk halkının kafası
özgürleşmeden, milliyetçilik virüsü ile karartılmış bilinci temizlenmeden oradan insani bir
kıpırdanış berklenemez, bu körinançla donmuş dinamizmi yeniden kazanılamaz.
3. Devlet ve özellikle de Türkiye özgülündeki silahlı bürokrasi konularında da sana
katılıyorum.
4. Kürt milliyetçiliği ile (yani ezilen ulus milliyetçiliği ile) ezen ulus milliyetçiliği arasındaki
farkların gözden kaçırılmaması gerektiğini düşünüyorum. Sovyetler BIrliği'nin çöküsü
sonrası gibi, PKK'nin yenilgisi de bir pandora kutusunu açtı. Şimdi Kürt milliyetçiliğinin
bazı guruplarda gelmiş olduğu noktayı görünce ürküyorum ama yine de araya bir farklılık
koymalı. Söylediklerinin, hele bir "Türk" olarak yazdıklarının, senin de farkında olduğun
gibi yarattığı tepkileri, haksız ama kaçınılmaz buluyor, senin de yaptığın gibi anlayışla
karşılamaya calışıyorum. Ama şimdi bir derdi projesi olunca iş değişiyor, kişisel bir
32
haksızlıktan çıkıp politik platformlar arası çatışmaya dönüşmesi eğilimini taşımaya başlıyor.
Yani böyle bir girişimin daha başta asıl umut bağladığı kesimlerde büyük tepki
doğurabileceğini, diyalog imkanlarını dahi kapatacak bir "komplo" olarak algılanması
büyük ihtimal. İşin bu boyutunu düşünmen gerek; bu artık sadece stoik bir sabırla
karşılacak bir olgu olmaktan çıkıp politik/ideolojik bir form kazanıyor, boyutları,
dolayısıyla da olası sonuçları çok genişliyor. Bilirsin Lenin basın organlarının bizatihi
kendilerini birer örgütlenme süreci olarak görür. Yani dergi özünde bir "örgütlenme"
çabasının simgesi, hatta doğrudan kendisi olarak algılanabilecek ve Kürtlerde infial bile
yaratabilecek.
5. Önerdiklerinin milliyetçiliğe karşı radikal bir ideolojik mücadelenin ötesinde şeyler
olduğu kuşkusuz ve bu haliyle de bir siyasal/ideolojik akım olarak ele alınmalı. Doğası
gereği (bir öznel tercih ya da dizayn nedeniyle olmasa bile) Kürtleri ve sosyalistleri hedef
tahtasına oturtuyor görünmesi ya da onlarca öyle algılanma olasılığı ya da aynı sonucu
vermek üzere oradaki özlem ve yerleşik değer yargılarını ilk eleştiri hedefleri arasına alması,
işleri çok güçleştireceğe benzer. Korkarım ki, bu durum, zamanla, hedeflerin sapmasına
bile yol açabilir, bir bakıma "kaş yapayım derken göz çıkarma" gibi bir sonuçla
karşılaşılabilir.
6. Tabii itirazım olan noktalara değinmiyorum, çok da önemli olduğunu sanmıyorum.
Dünyada, özellikle Türkiye'de ve hiç kuşkusuz sosyalist sol içinde milliyetçiliğe karşı
mücadele etmenin zorunluluğu herşeyin üzerinde. Buna Türkiye'deki milli güvenlik
yapılanmasını da eklemek gerekir tabii. Bunlar stratejik önemde.
6. Bir dergi, implikasyonları ne derece geniş olursa olsun, elbette sadece Orta Doğu ve
milliyetçilikm üzerinde inşa edilemez. Yani, akademik çevrelerdeki, kendi terminolojisi,
teknik yazar kadrosu ve uzman okurolan dar uzmanlık dergileri gibi olamayacağına göre,
üzerinde yükseleceği bir politik/ideolojik temel ve hatta "kitle" olacaktır. Bu acaba onu çoca
gördüğümüz türden bir "örgüt ya da çevre dergisi" yapar mı? Bunun böyle olmaması ya da
algılanmaması için birşeyler düşünmelisin.
7. Ben burada sıralamaya gerek olmayan pek çok nedenden dolayı derginin girişimcileri
arasında olamam. Ama yazmamak için hiç bir neden de görmüyorum. Ana yöneliş
konuları benim bilgi alanıma girmese de, elbette yazarım. Bu konularda dar ve bağnaz
düşünmem, "destek veriyorsun" gibi tepkileri dikkate almam. Bu nedenle de, Maoist
olmama karşın Maoist dergilerde, Troçkist olmadığım halde Troçkist dergilerde, (genel
kanının aksine) kendimi Stalinist kabul etmemekle birlikte Stalinist dergilerde yazdım. Çok
geniş mezhepli değilim, pek çok yere asla yazmam da, o ayrı. Ama bu düzenin temellerine
yönelmiş çevreleri dost kabul ediyorum. Senin dediğin gibi, bunlardan bazıları nesnel
olarak cehennemin yollarını döşüyopr olsalar da. Burada da "suç"u paylaşıyor, toplumsal
mücadeleden temiz kalmak uğruna kaçmıyorum. Neyse, uzun lafın kısası, senin çıkaracğın
bir dergide yazarım.
Sana kolay gelsin. Belki bir karşılaşmamızda daha uzun konuşur tartışırız.
Selam ve sevgilerimle. . . .
33
Haluk Gerger”
Gerger’in Mektubuna Cevap:
“Merhaba Sayin Gerger,
Oncelikle ayrintili ve uzun cevabiniz icin cok tesekkur ederim. Tabii dergide yazmayi kabul
etmenizin bizleri ne kadar sevindirdigini ve bunun nasil buyuk bir destek oldugunu
anlatabilmem mumkun degildir. Sizin isminiz muhakkak ki baskalarinin da yazma
taleplerimize olumlu cevaplar vermelerini etkilecektir. Cunku sizinle ayni sayfalarda
yazabilmek bir cok kisi icin bir onurdur.
Mektubunuzda belirttiginiz kaygilarin hapsine katiliyorum. Ozellikle belirttiginiz, ezilen
ulsun algilayisi acisindan ortaya cikabilecek komplikasyon cok onemli. Bu nedenle de Bildiri
genel olarak Orta Dogu’ya yonelik olmakla birlikte, dergi ozel olarak, Turkler arasinda ve
Turkler icinden o bildiride ifade edilen programa bir katkiyi hedefleyip, diger etni, dil ve
kulturden olanlar arasindaki gerici milliyetcilikle degil, ozellikle Turklerin icindeki gerici
milliyetcilikle ve genel olarak milliyetcilikle mucadeleyi esas alacak ve bu tarzda bir ornek
yoluyla baskalarini da kendi iclerinde benzer davranmaya dolayli olarak cagiracaktir.
Tabii Cagri ya da „Manifesto“ baslikli metin daha ziyade Orta Dogu’ya yonelik olarak
yazildigindan bu yan derginin ozgul islevine iliskin olarak ozellikle vurgulanmamistir. Ancak
Turkiye’de cikacak bir derginin esas vurus yonunun Turkler icindeki milliyetcilik olmasi
gerektigi yazinin ruhunda bulunmaktadir.
Boyle bir vurus yonunun, ozellikle Kurtler gibi ezilen uluslar acisindan sozunu ettiginiz
mahzurlari giderecegi ve Kurtler icinde, etniye, dile dayanan bir milliyetcilige karsi devrimci
ve demokratik karakterde bir milliyetciligi savununlarin veya genel olarak milliyetcilige karsi
olanlarin pozisyonunu guclendirecegi aciktir.
Turk solundan gelebilecek kasitli veya kasitsiz yanlis anlamalar ve bunlarin sonucunda da
hedeflerden sapma tehlikesi de bir gercektir. Ama tehlikesiz ne var ki? Yemek yerken bile
insan bogazina bir sey kacip oleblir. (Yilda 300. 000 kisi boyle oluyormus dunyada. ) Bu
nasil yemek yemekten vaz gecmemizi gerektirmiyorsa, bu riskleri goze almak gerekiyor. Ama
elbette bogazimiza bir sey kacmamasi icin sakin yemek; iyi cignemek ve yanimizda bir bardak
su bulundurmak gibi tedbirlerle bu riski minimuma indirebiliriz. Zaten siz ve sizin gibilerin
varligi bu gibi tehlikelere karsi en onemli guvencelerden biridir.
Derginin bir orgut ve cevre dergisi olmamasi icin elimizden geleni yapmaya calisacagiz.
Bunun icin toplumun cok farkli kesimlerindeki tum demokratik karakterdeki talepleri dile
getiren muhalifleri bir araya getirmeye calisacaktir. Dergi sadece devrimci demokratlara
veya sosyalistlere degil; simdiye kadar liberallerin ideolojik ve maddi baskisi altinda kalip
demokratik yone fazla vurgu yapamamislara bile sola bir acilis imkani sunmaya calisacaktir.
Onlar bizimle bir arada gorunmekten korkmuyorlarsa, bizlerin onlarin varligindan
korkmamiz icin bir neden yoktur.
Elbette bunun gerceklestirilmesinin tasarlandigi kadar kolay olmadigi ortadadir. En basit
34
seyleri bile defalarca tekrarlamak; yanlis anlama ve on yargilari yikmak icin bikmaksizin
cabalamak gerekmektedir.
Benzer bir deneyi bir kac yil once Kivilcimli Sempozyumu’nu hazirlarken yasamistim. Herkes
sempozyumun bir „doktorcular“ ayini olacagini saniyor ve herkesin bu yonde korku ve on
yargilari bulunuyordu. Ama sonunda, cogu gereksiz ve anlamsiz gibi gorulebilecek en kucuk
bir ayrintiya bile dikkat eden uzun ve israrli cabalar soncunda, bu on yargilar yikildi;
korkular giderildi ve gercekten bilimsel; benzeri hemen hic yapilmamis cok guzel; kimsenin
katildigi icin pisman olmadigi; aksine katilmayanlarin boyle guzel bir olanagi kacirdiklari
icin hayiflandigi guzel bir toplanti gerceklestirildi.
Bu dergi projesine de benzer sekilde ayni dikkat ve hassasiyetlerle yaklasilacagindan emin
olabilirsiniz.
Siz her ne kadar cikaranlar arasina katilmiyor ve kendinizi bir yazar olmakla sinirliyorsaniz
da (Sakin bunu bir serzenis olarak anlamayin. Bunu anliyor ve sadece yazmaniza bile cok
buyuk deger biciyoruz), sizin elestiri ve onerilerinizi bekledigimizi ve onlari tipki
cikaranlardan ve sorumlulugunu ustlenenlerden birinin elestiri ve onerileri gibi ele
alacagimizi bilmenizi isteriz.
Derginin hazirliklari, bu gune kadar kat ettigi yol vs. hakkinda daha yakindan bilgilenmek
isterseniz her turlu belgeyi ve gelismeyi size de aktarabilirim. Isterseniz dogrudan yuzyuze de
konusmayi isterim sahsen.
Gecenlerde bir arkadastan bu aralar Almanya’ya geleceginize dair bir sey duydum. Eger bu
haber dogruysa ve zamaniniz uygunsa bir sekilde daha ayrintili konusabiliriz de. Ya ben
oralara gelebilirim, ya da sizi buralara davet edebiliriz. Hatta zamaniniz uygunsa ve imkan
bulabilirsek ornegin Hamburg’ta bir konferans vermenizin de yolunu arayabiliriz. Belki
bunlar icin cok gec kalinmistir bilmiyorum. Ama programiniz hakkinda biraz ayrintili bilgi
verirseniz ve uygunsaniz hem gorusme hem de sizin bu vesileyle Hamburg’ta bir konferans
vermeniz saglanabilir.
*
Dergi projesine iliskin olarak bu yazdiklarimdan sonra baska bir konuya gecmek isitiyorum.
Sizin de belirttiginiz gibi milliyetcilik korkunc bir virus. Bu dergi ve cagri esas olarak bu
milliyetcilik virusuyle degil; bunun gerici bicimiyle mucadeleyi hedefliyor. Ama
milliyetciligin kendisiyle mucadele diye de cok ciddi bir teorik ve politik gorev de ortada
durmakta.
Tabii bu gorevin en kritik sorunu milletin ve milliyetciligin ne oldugu. Bir cok Marksistin de
belirttigi gibi, Marksizmin bir ulus ve ulusculuk teorisi bulunmamaktadir. Bu teorik sorun
Marksizmin bu gunku gerileyisi ve bir perspektif sunamayisiyla yakindan iliskilidir.
Asagi yukari 1980’lerin ortalarindan beri, ulus uluscuuk, din, yeni bir uygarligin
programlastirilmasi gibi sorunlar kafami buyuk olcude mesgul ediyordu. Bu baglamda epey
teorik ilerlemeler de kaydetmistim ama bunlarin her biri farkli alanlarda birer ilerleme olup,
birbiriyle baglari acikca ortaya koyulmus degldi ve tabiri vaiz ise bir “birlesik alanlar
35
kurami” biciminde ortak bir kavram sistemi icinde birlestirilememisti.
Tam da bu dergi projesinin cagrisini yazdigim siralarda sayin Ismail Besikci’nin Aleviler
uzerine bir yazisinin elestirisini yazmaya baslamistim. Ne var ki elestiri giderek dallanip
budaklandi ve Besikci’nin elestirisi olmaktan cikip Marksist ulus, din teorileri uzerine bir
incelemeye donustu. Bu donusum esnasinda sanirim cok onemli bazi buluslar yapip; din,
ulus, baska bir uygarligin programlastirilmasi gibi sorunlarin bir ve ayni sorun oldugunu
gorup bunlari (tabiri caiz ise bir tek “birlesik alanlar kurami” icinde) birlestirmek yonunde
onemli bir adim attim. En azindan boyle oldugunu dusunuyoum.
Sorunun ozu cok kabaca soyle: din bir inanc ya da deoloj degil; tumuyle ustyapidir. Dini bir
inanc ya da ideoolji olarak almak; burjuva rasyonalizminin veya nasynalizmin, dini politika
disina atmasinin bir aracidir ve bir ideolojidir; sosyolojik degil ideolojik bir onermedir;
burjuvazinin dininin bir kabuludur. Dine inanc veya ideoloji olarak yaklasildiginda, ne
kapitalizm oncesi toplumlarin yapisi ve ustyapisi anlasilabilir ne de burjuva toplumunun o
dinleri inanc veya ideoloji olarak ele alisinin kendisinin (yani rasyonalizmin ve
nasyonalizmin) bir din oldugu; yani modern burjuva toplumunun tum ustyapsinin
orgutlendigi, tipki tanri gibi bir ilke oldugu anlasilabilir.
Marksizm Dini, icinden ciktigi ve icinde kalinti olarak kalmis burjuva dusunceinin ve
aydinlanmanin bir kalintisi olarak bir ideoloji olarak aldigindan bir din teorisi olmamis ve
dinin ne oldugunu anlamadigini; dolayisiyla bir din teorisi olmadigini anlayamamis; bunu
anlayamadigi icin modern toplumun dini olan rasyonalizm ve nasyonalizmin bir din oldugunu
gorememis; dolayisiyla bir ustyapilar teorisi olmamis; dolayisiyla burjuva toplumunun bu
dinine karsi baska bir ustyapiyi programlastiramamistir.
Bu nedenle Marsizm dine karsi mucadeleyi, (ornegin Lenin’in militan maddecilik uzerine
yazisinda oldugu gibi) aslinda burjuva toplumunun dini acisindan, dinin elestirisi olarak
anlamistir. Halbuki, dine karsi mucadele, her seyden once modern toplumun dinine; dinin bir
inanc olarak tanimlanmasina ve politik olanin ulusal olanla tanimlanmasina karsi mucadele
olmak zorundadir; yani ulusal olana ve ulusculuga karsi mucadele olmak zorundadir. Dinin
elestirisi gercekte o zaman baslar.
Elbet bu yeni yaklasimin boyle iki kisa paragrafta aciklanmasi mumkun degildir, uzerine bir
cok genis kitap yayinlanmasi gerekmektedir. Ama Besikci Elestirsi’nde en azindan
Marksizme yabanci olmayan birinin anlayabilecegi ve bir fikir sahibi olabilecegi kadari olsun
ele alindi.
Simdi dergi konusundan tammen ayri ve bagimsiz olarak sizden bir dilegim olacak. Lutfen
eger bir vaktiniz olursa, Besikci Elestirisi’nin ozellikle Sosyolojik Elestiri bolumunu
okumanizi oneriyorum.
Bu okumanizin sonuclarina gore baska bir onerim olacak. Gercekten milliyetcilige karsi bir
mucadele, burjuva uygarliginin ufku icinde yapilamaz; burjuva uygarligini, dolayisiyla
nasyonalizmi ve rasyonalizmi (politigin ulusal olana gore tanimlanmasi; kapitalizm oncesi
ustyapisini duznleyen dinin inanc olarak tanimlanmasi; aracsal akil) hedef almayan bir
36
ideolojik mucadele olanaksizdir.
Dolayisiyla ortada, devrimci ve demokratik hedeflere yonelik bir politik mucadelenin yani
sira (ki o politik dergi projesi bu cercevede tanimlanabilir) sosyalist hedeflere yonelik (bu gun
bu hedeflere yonelik bir poltik mucadelenin kosullari pek bulunmadigindan) teorik-ideolojik
mucadele gorevini one koyan bir teorik yayin da gerekmktedir. Bu olmadgi takdirde, o politik
derginin bir ayagi topal kalacaktir. (Ve tersinden oyle somut bir politik program ve araci
olmayan bir teorik cab da ayni sekilde topal kalmaya mahkumdur. )
Bu dusuncelerle, eger imkan bulur da okursaniz, okumanizin sonclarina gore, size su sorum
olacak:
Burjuva uygarliginin temellerine karsi ideolojik mucadeleyi ve onun teorik aciklamasini esas
gorev olarak one koyacak bir torik dergi fikrine ne dersiniz. Eger rezervler varsa, boyle bir
dergide Marksizmin teorik sorunlari uzerine yazar misiniz?
Gordugunuz gibi, bana selam veren borclu cikiyor elini veren kolunu kurtaramiyor.
Biliyorum sizden cok sey istiyorum ama ortada boyle seyler soylenebilecek ve istenebilecek
insanlar oyle az ki, var olana asiri yuklenmek kacinilmaz oluyor.
(Size ilisikte her ihtimale karsi Besikci Elestirisi’ni yolluyorum. Yaziyi ince elemeden
yazdigimdan bir cok tekrarlar ve imle hatalari var. Henuz duzeltmeye de vaktim olmadi.
Bunun icin kusura bakmayin. )
Selam ve sevgilerimle
Demir kucukaydin”
Gerger’in İkinci Cevabı:
“Mektubun için teşekkürler ediyorum.
Yarından başlayarak ay sonuna kadar Ankara dışında olacağım (genel olarak Türkiye'de).
Bu arada ay ortasında Almanya'ya geleceğim ama bir geceye katılıp hemen geri döneceğim.
Ekimden itibaren de yolum yine sık sık oralara düşecek. Sana sonra ayrıntılı yazarım ve bir
görüşme imkanı yaratmaya çalışırız.
Beşikçi eleştirsini yüzeysel bir bçimde okumuştum. Hatta Ceylan Yayınlarında da senin
bastırmayı düşündüğünü iletmiştim ama onlardan bir ses çıkmadı. İlk fırsatta yeniden
okurum. Ama her bakımdan özellikle "yeni" yani "kışkırtıcı" bir teorik dergi tabii ki iyidir.
Şu sıralar esas olarak umutsuzlukten kaynaklanan ölü toprağının yarattığı umursamazlık ve
donmuşluk durumu kolay aşılamaz belki ama en azından bir uyarıcı rolü oynayabilir bu tür
çabalar. Neyse, sonra üzerinde daha ayrıntılı dururuz.
Sevgilerimle. . . .
Haluk Gerger”
Nail Satılgan İle Yazışmalar
Satılgan’a İlk Mektup:
37
“Merhaba Sevgili Nail,
Gecenlerde Orhan’dan selamlarini aldim. Cok tesekkur ederim. Aslinda sana uzun zamandir
yazmak istiyrdum ama Orhan’in getirdiği selamlar vesile oldu.
Benim yazilarimi pek okumadiğini, Kurt sorunu ve PKK karsisindaki tavrimi beğenmediğini
biliyorum. (Ben okumadiğin icin tavrimi anlamadiğin ve anlamadiğin icin beğenmediğini
dusunuyorum). Bu mektubu sana yollamamin nedeni, senin dikkatini bazi yazilara cekmek,
okumana vesile olmak.
Belki duymussundur ben bir sure once “Besikci’de Kafa Karisikliği: Tersinden Kemalizm –
Alevilik, Din Ulus, Politika ve Bilim Uzerine” oldukca kalin bir kitap yazdim. Adinin
uyandirdiği izlenimin aksine, bu kitap Besikci ile bir polemikten ziyadeTarihsel Maddeciliğin
temel sorunlarini ele alan bir kitaptir.
Bu kitapta, Marksist, Din, Ulus ve Ustyapilar teorilerini yeniden formule ediyorum ve bu yeni
formule edilmis bicimin, Marks-Engels’in temellerini attiği teori ile daha buyuk ic tutarlilik
icinde olduğunu gosteriyorum ya da en azindan iddiam budur.
Kikapta bu temel onemdeki yeniliğin yani sira, irili ufakli bir yiğin daha yeni ve orijinal,
Marksizme yeni ufuklar acan gorus de bulunmaktadir. Aslinda bu kitap Maraksistler icin bir
teorik calisma planidir. Orada sadece esaslar ifade edilmektedir. Bunlarin her biri icin
ayrca kitaplar da yazmak gerekir.
Tekrar yazmak yeniden zaman alacağindan, baska birine yazdiğim bir mektupta bu kitaba
ilisikin dediklerimi aktararak, kitabin mahiyetine dikkatini cekmek istiyorum. Soyle
yazmisim:
“Aslinda ben Besikci’nin goruslerinin kisa bir elestirisini dusunmustum. Ama yazmaya
baslayinca, konu Besikci Elestirisi olmaktan cikip, Marksizme ve burjuva uygarliğinin
temellerine; din, ulus teorilerinin formulasyonuna; bunlarin tek bir teorik kavram sistemi
icinde toparlanmasina; Marksizm icindeki burjuva dusuncesinin kalintilarina ve bunlardan
arinmasina, bunlarin elestirisine doğru gelisti. Ortaya Tarihsel Maddeciliğin ve sosyalist
hareketin temel sorunlarini epey ayrintili bicimde tartisan bir kitap cikti. Daha da
uzayabilirdi ama sonunda kisa kesmek zorunda kaldim.
Bu bakimdan “Besikci Elestrisi” adi, kitabin iceriğini tam yansitmiyor hatta yaniltici oluyor.
Besikci’nin gorusleri sadece konularin ele alinmasi icin bir vesile islevi goruyor. Yoksa, adi
ve cektiği acilar bir yana birakilirsa, Besikci’nin uzerinde durmayi gerektirecek ozgun bir
yani yok. Zaten elestiriyi okuyan hemen bunu gorebilir.
Aslinda kitapta, ilerde her biri ayrica birer kitap olarak ele alinmasi gereken onlarca yeni
fikir bulunuyor. Bundan sonraki omrumde, bu kitapta coğu kez gecer ayak dikkati cekilmis
veya konu dağilmasin, dusuncenin akisi bozulmasin diye ayrintili gerekcelendirilmemis
gorusleri ayrintili olarak aciklamayi denesem bile omrum yetmez. Belki iddiali bir gorus
olarak gorebilirsin ama, kanimca Marks-Engels’in temellerini attiği Tarihsel Maddeciliği,
arada gecen bir bucuk asrin deney ve birikimleriyle yeniden insa ediyor.
38
Ve de orada yapilan kesfin ozu su. Dini Inanc olarak ele almak; dolayisiyla ozel, politik
ayrimi yapmak ve inanci da ozel alanina koymak burjuvazinin dinidir.
Marksizm de dini boyle ele aldiği icin tam da bu noktada burjuva dusuncesi onun icinde yer
etti. Ama bu onun organik bir bileseni değil, bir kor bağirsak gibi gecmisten bir kalintidir.
Bu nedenle Marks-Engels ve sonrakiler, Dinin “bir ustyapi kurumu” değil, tumuyle ustyapi
olduğunu gormedi. Gormediği icin ulusun ne olduğunu anlayamadi. Ve bu catlaklardan
sonunda ulusculuk tarafindan teslim alindi. Bir ustyapilar, ulus ve din teorisini olmamasi
ayni madalyonun farkli yuzlerdir. Bu teoriler olmadiği icin, baska bir uygarlik da
programlastirilamamis, program sadece ekonomi ve politik alanla sinirli kalmistir. Bu teorik
birliği sağlamak, ayni zamanda bir cok Marksist’in dkkati cektiği, baska bir uyugarliği
programlastirmak sorununa da bir cozum sunmaktadir.
Kitap, biraz Tarihsel Maddeciliğin ilk kez formule edildiği Alman Ideoloji’sine
benzemektedir. Onda da yeni teori bir polemiğin satirlari arasinda ifade edilmistir. Burada
da Besikci’nin Ulus ve din konusundaki goruslerinin elestirisi bicimi icinde.
Tabii bunlar fazla iddiali ifadeler. Kolaylikla megoloman olarak tanimlanmaya da yol
acabilir. Ama kanimca yanlis değiller. Kitabin bu gunku gibi, isci hareketenin dibe vurduğu,
dolayisiyla teoriye ilginin olmadiği; genelleme yeteneğinin yitirildiği bir dunyada hemen
anlasilacağini pek beklememek gerekiyor. Onun asil etkisi uzun vadede hissedilecektir.
Aslinda Kitap, Marksistler icin bir teorik calisma planidir. ”
Senden ilk dileğim, biraz zamanina kiyip, hakkimda orada burada, coğu kez en yakin
bildiklerince soylendiğini duyduğum asağilici ve kucumseyici ifadelere fazla değer vermeyip,
bu kitabi okumandir.
Maalesef butun girisimlerine rağmen kitap olarak bastiramadim ve bastiramiyorum. Ama
sana ilisikte dosya olarak yolluyorum. Bazi mail sirketleri buyuk dosyalari sinirldiğindan.
Soz konusu okumani istediğim metinleri ayri maillerle yollayacağim.
Okumani ve goruslerini bildirmeni dilerim.
*
Ama bu kadar ucuz kurtulacağini sanma. Ikinci bir dileğim daha var. Onun icin de yine ayni
mektuptan bir aktarma yapayim:
“Ama bir kitap daha var. Aslinda bunlar birbirini tamamliyor.
Yukarida Besikci elestirisi biraz Alman Ideolojisi’ne benziyor dedim. Biliyorsun, bir de,
Alman Ideolojisinde, teorik ve metodolojik olarak ifade edilen Tarihsel Maddeciliğin, tarihe
ve politikaya bir uygulamasi olan Komunist Manifesto var.
Paralelliğe bağli kalirsak, bir de yayinlanmayi bekleyen, yazdiğim “Komunist Manifesto” da
var.
Besikci Elestirsinde yeniden insa edilen Tarihsbel Maddeciliğin, hem arada gecen zamanda
birikmis verilerle, hem de metodolojik yeniliklerle tarihe ve politikaya uygulanmasi olarak,
39
yani bu gun icin yazilmis bir Komunist Manifesto olarak, kabul edilebilecek iki metin var. Ve
aslinda bu metinleri tam da boyle bir bakisla yazdim.
Bu iki metinden biri, Geleceği ve Gecmisi Kurtarmak basliğini tasiyor. Milleniyum’da Lettre
Intarnational’in actiği “Geleceği Gecmisten, Gecmisi Gelecekten Kurtarmak” baslikli bir
deneme yarismasina gonderilecek bir bicimde yazildi. Bir de “Orta Doğu Demokratik
Manifestosu” baslikli, aslinda cikarilmasi dusunulen Acilim adli bir derginin cikis bildirgesi
olarak yazilmis, ama dergi cikamayinca boyle bir baslik verilmis bir metin.
Bunlar birbirini tamamlayan biri genel olarak dunya, diğeri ozel olarak orta doğuya yonelik
iki metin. Bunlara iyi ve ozlu bier onsoz yazilabilir ve orta boy bir kitapcik olabilirler. Edebi
bakimdan da oldukca iyi ve sarsici metinler ve cok ilgi goruyorlar. ”
Senden ikinci dileğim, bu iki metni de okumandir.
Gelelim bu iki dileğe bağli olan ucuncu dileğime ve soruma:
Ben cok uzun suredir, Turkiye’de bir politik dergi icin girisimler icinde bulunuyorum. Ancak
Turkiye’ye gidemediğimden, bunu dolayli olarak yapma zorunda kaliyorum ve bu da bir suru
ek zorluklarin ortaya cikmasina neden oluyor.
Her neyse, isin ucunu birakmis değilim ve uğrasmaya devam ediyorum.
Cikarilmasi dusunulen derginin politik programi ve cercevesi, Orta Doğu Icin Demokrasi
Manifestosu baslikli metindir. Zaten bu metin bir derginin cikis bildirisi olarak yazilmisti.
Simdi sorularim sunlar. Ama bu sorulara; yukarida ifade ettiğim yazilari okuduktan sonra
cevap vermeni dilerim.
1) Orta Doğu Icin Demokrasi Manifestosu’nda ifade edilen politik programi savunacak, bir
derginin girisimcileri ve yazarlari arasinda yer alir misin?
2) Girisimcileri arasinda yer almak istemediğin takdirde. Boyle bir programi savunacak bir
Dergide, bağimsiz bir yazar olarak olarak yer alir misin? Yani ayni gorusleri ve programi
paylasmamakla birlikte birlikte is yapmayi ve bir arada olmayi da reddetmeyen bir tutum.
Senden bu sorulara acele etmeden, dediğim metinleri okuduktan sonra cevap vermeni
diliyorum.
Biraz fazla ve damdan duser gibi oldu ama kusura bakma.
Sağlik ve Esenlikler dilerim
Selam ve Sevgilerimle
Demir
Not: Girisimlerim hakkinda daha somut bir bilgi edinmen icin, burada bir toplanti icin
yapilmis bir cağriyi da ayrica ek olarak yolluyorum.
Ayrica bir dileğim daha var. Bu mailimi aldiğinda. Mailini aldim diye kisa bir cevap yazar
misin.
40
26 Ağustos 2004 Persembe”
Nail Satılgan’ın Cevabı:
Sevgili Demir,
Okuma önerilerine uyacağım. Bunun bir zaman kaybı olmayacağından, önemli bazı şeyler
öğreneceğimden, önemli bazı konular üzerinde düşünme fırsatı bulacağımdan da eminim.
Ama bu okumalar sonunda hidayete ermem doğrusu mucize olur. Çünkü ben, senin yazıp
çizdiklerinden senin varsaydığın ya da Orhan'ın sana verdiği izlenim kadar habersiz değilim.
Ben, senin önerdiğin metinleri ekranda göz ucuyla değil de kâğıt üstünde, bazı yerlerin altını
çizerek okuyuncaya dek bir iki noktayı açıklığa kavuşturmamıza izin ver.
Birincisi: Benim senin tavrın konusundaki yaklaşımım için *beğenmeme* tabirini
kullanıyorsun. Bu, benim seçeceğim en son kelime olurdu. Ben senin birikimine, tahlil
yeteneğine her zaman -- yani otuz beş yıldan beri -- değer verdim. Şu anki sorun olsa olsa bir
perspektif farklılığıdır. Sen de, ben de bir zamanlar MDD'ci, yani *demokratik cumhuriyetçi*
idik. Sonra -- senin evrimini tam olarak izlemiş olmasam da -- *sürekli devrim* perspektifini
benimsedik. Bu benim açımdan *demokratik cumhuriyet*i de, ulus ve Kürt sorununu da
içerip aşan bir perspektiftir. Senin bugünkü pozisyonunu benimsemediğim, bu
benimsemeyişin, özellikle senin entelektüel ve politik geçmişin hesaba katıldığında bir
*anla(ya)mama*yı da içerdiği açık. Ancak kanımca bu senin yazdıklarını yeterince
okumamış olmaktan çok, bir sosyo-psikolojik muammayı çözememiş olmamla ilgili. Gene de
bana önerdiklerini satır satır okuyacağım. Bunu, çeyrek yüzyılı çoktan aşmış dostluğumuzun
bana yüklediği bir görev olarak görüyorum.
İkincisi: Diyorsun ki:
Senden ilk dilegim, biraz zamanina kiyip, hakkimda orada burada, cogu kez en yakin
bildiklerince soylendigini duydugum asagilici ve kucumseyici ifadelere fazla deger vermeyip,
bu kitabi okumandir.
Bu ibarede herhâlde bir kalem sürçmesi var. Çünkü kader bizi, senin benim *en yakın
bildiklerim*i sağlıklı bir şekilde tahmin etmeni mümkün kılacak koşullardan ne yazık ki
yoksun bıraktı. Sen oradasın, ben burada. Ve resmen *kırk yılda bir* görüşüyoruz. Gene de
şu kadarını söyleyeyim ki siyaseten kendime *en yakın bildiklerim* benim yanımda asla seni
aşağılayıcı ya da küçümseyici ifadeler kullanmadılar. Bu kişiler ile senin aklındakiler
örtüşebilir de, örtüşmeyebilir de. Her hâlükârda aralarında, senin hiç tanımadıkların da
mutlaka vardır. Bir hayıflanma, bir anlam verememe tavrı şüphesiz olmuştur -- ama
aşağılama ve küçümseme asla.
Üçüncüsü: Okuyacağım. Fakat sana ayrıntılı bir eleştiriyle karşılık vermeyecek olursam
bunu anlayışsızlığıma ver, saygısızlığıma değil. Çünkü sen de bilirsin ki ayrıntılı bir eleştiri
(olumlu ya da olumsuz) perspektiflerde tam bir uyuşmayı olmasa bile makul bir mutabakatı
gerektirir. Bu asgarî mutabakat eksikse eleştiri değil, ret söz konusudur. Ret hâlinde ayrıntılı
eleştiri ise ancak mecburiyetten olur (söz gelimi bir savcı iddianamesi karşısında ya da
düşman kampla bir polemik gerekli olduğunda), dostlar arasında değil.
41
Dördüncüsü: Ben hiçbir zaman eski deyimle *velut* bir yazar olmadım. Hatta kendimi bir
yazar olarak hiç görmedim. Kendimi mesleği öğretmenlik olduğu ve sosyalist hareketin bazen
içinde, çoğunlukla ve özellikle son zamanlarda kenarında yer aldığı için bazı alanlardaki
teorik sorunlara ilgi duymuş birisi olarak görürüm. Dahası, Marksist ekonomi politikten
farklı olarak, Marksist bir açıdan olsun ya da olmasın kültür ve üst yapı sorunlarına hep uzak
ve yabancı kaldım. Bu benim bir eksikliğim. Dolayısıyla mutasavver dergiyle ilgili önerine
kendimi uygun bulmadığımı şimdiden (yani yazılarını okumadan) söylememde sanırım
sakınca yoktur. Eminim, bunu dostane olmayan bir tutum olarak yorumlamayacaksındır.
Seni hasretle kucaklarım.
Nail satılgan’a İkinci Mektup:
“Sevgili Nail,
Sıcak cevabın için çok teşekkür ederim. Söylediğin güzel ve moral verici sözler için de.
Elbet ben de “hideyte ermeni” istemiyorum. Bir anlaşılamama ya da yanlış anlaşılma
durumu olduğunu düşünüyorum. Zaten bu nedenle sana böyle bir mektup yazma ihtiyacı
hessettim. Örneğin benim Sürekli Devrim’i terketmem diye bir sey söz konusu değil. Sadece
onu daha geniş bir çerçevede değerlendiriyorum.
O hakkımda söylenen sözlerle ilgili olarak elbette seni kastetmedim. Senin öyle sözler
etmediğini biliyorum. Ama gerek Troçkist (ki çoğuyla tanışmış da değilim) ve “eski
doktorcu” diyebileceğmiz çevrelerden insanların, hakkımda öyle şeyler söylediğini ve beni
genellikle öyle sıfatlarla andığını çok farklı kaynaklardan defalarca duyunca, “hakkımda
böyle şeyler duyuyor olabilirsin, sen onlara kulak verme, ben bildiğin Demir’im” anlamında
yazmıştım. (Belki biraz da o söyleyenlere hayal kırıklığımın ve krıgınlığımın dışa vurumu
olsa gerek. ) Sana yönelik en küçük bir ima yoktu.
Elbette senden ayrıntılı bir eleştiri, hatta bir eleştiri bile beklemiyorum (keşke olsa, benim için
çok yararlı olurdu). Zaten pratik bir öneri bağlamında, sadece yanlış bir anlaşılma olmadan
cevaplaman için o yazıları okumanı dilemiştim.
Son söylediklerine gelince, kendine haksızlık ediyorsun. Bence çok iyi bir yazarsın, velut
olmak gerekmiyor. Ben bir çok kereler senin yazılarını okuduğumu biliyorum. Bence, o zayıf
olduğunu söylediğin konularda, nicelerinden bin kat daha iyi yazabilirsin ama, en azından
kendi alanın olduğunu belirttiğin ekonomik konularda da yazabilirdin.
Ayrıca tahmin edersin ki, sana soruyu sorduğum bağlamda, yazıyor olmaktan öte, yazar ya da
çıkaranlar listesinde senin adının bulunması başlı başına politik bir eylemdir. Cevabını
yazarlık bağlamnıda değil, politik bağlamda düşünmen gerekiyor. Zaten tam bu nedenle o
yazıları okumanı diliyorum.
Olumsuz cevabını elbette dostane olmayan bir tutum olarak görmüyorum. Ama yazıları
okuduktan sonra, yine de fikrini değiştirebileceğin umudunu çok zayıf da olsa korumak
istiyorum.
Selam ve sevgilermle
42
Demir
(Sevgili Nail, şu sürekli devrim ve demokratik cumhuriyet konularında uzun bir yazı
yazacağım ilk fırsatta.
Aslında yazmıştım ve yazarken muhatap olarak kafamda büyük ölçüde sen de vardın. Epey
uzun olan bu yazının başlığı “Demokratik cumhuriyet nedir? Sosyalistler tarafından
savunulabilir mi?” idi. Kanımca olabilecek bütün itirazlara cevaplar orada vardı ve bu
konudaki kendi düşünsel evrimim çerçevesinde anlatılıyordu.
Yazıyı TKP’li biriyle polemik biçiminde yazmıştım: Ama kızım sana söylüyorum gelinim sen
anla babında, sas olarak Troçkistlere yönelik bir yazıydı.
Hani sen de benim şu demokratik cumhuriyet konusundaki tavrımı anla(ya)mamaktan söz
ediyorsun ya, bu yazıda onu anlatmaya da çalışıyordum. Tabii hiç okunmadı ve bir tek
Troçkist zahmet edip beni bu yanlış görüşlerimden kurtarmaya teşebbüs etmedi.
Yazı, hem bu konuda benim düşünsel evrimimi, hem de Demokratik Cumhuriyet ve Sürekli
Devrim’in birbirine karşı değil, birbirini tamamlayan şeyler olduğunu anlatan ve yazarken
kafamda seninle konuştuğum bir yazıdır.
Eğer ilgini çekerse, üç uzun bölüm halinde bir kitap oluşturacak boyutlardaki bu yazıyı şu
adreste bulabilirsin. http://www. comlink. de/demir/konular/programatik/index. htm İstersen
dosya olarak da yollayabilirim. )”
Ek not: Söz konusu yazıları ayrıca yolladım. Ve aldığına dair cevap aldım.
Ragıp Zarakolu’na Yazılan Mektuplar
Zarakolu’na Önceden Yazılmış Bir mektup:
Selam Sevgili Ragip,
Ben de senin adresini arayip duruyordum. Onceki mailinin adresini kaybetmistim.
Aslinda Epey is cikardim ama sana sozunu ettigim alanda olmadi.
1) Eren Keskin ve bazi arkadaslarin bir dergi girisimi olmustu. Senin de destekledigini
soyledikleri. Adi: Acilim. Ona Komunist Manifesto'ya nazire bir cikis bildirisi yazmistim.
Komunost Manifesto boyutlarinda kucuk bir kitapcik olacak bir seydi. Edebi bakimdan da
fena degildi. Yazarken senin de dergiyi cikaranlar arasinda oldugunu duydugumdan, hep
"Buna Ragip ne der diye yazdigim" senin de benimseyecegini dusundugum bir metindi. Ama
Eren ve daha bazi cikarmak isteyenlere sanirim biraz fazla geldi. Karsi bir sey de
soylemediklerinden galiba projeden bile vaz gectiler sanirsam. Ama bu da benim alti ayima
mal oldu diyebilirim. Ikna calismasi, cevaplari beklemek falan. Ciddi radikal demokratik bir
ruzgar estirecek bir dergi dusunulmustu. Yazik oldu kanimca.
Simdi senin mailini alinca o metnin sana iletilmedigini fark ettim. Ilisikte yolluyorum.
Madem dergi cikmayacak, "Orta Dogu Icin Bir Demokratik Manifesto" veya baska bir
baslikla, bir de onsoz yazilarak kitap olarak yayinlanabilir belki. Eger vaktin olur da metne
43
bir goz atip fikrini soylersen sevinirim. Boyle bir metni basacvak yayinevi cikar mi cikarsa
kimi onerirsin?
2) Ismail Besikci'nin Aleviler ve Alevilik uzerine bir yazisini temel alarak onun Elestirisi
biciminde, Alevilik, Islam. Din, Ulus teorilerini ele aldigim ve su an 130 sayfayi asmis ve bir
o kadar daha surecek bir metin var. Aslinda Tarihsel Maddeciligi bir bakima yeniden insa
ediyor ulus, din ve ustyapilar teorisi alaninda. O acilim icin dusunulmus cikis bildirisinin
teorik arka plani sayilabilir. Bu ayin sonuna kadar bitirecegimi saniyorum. En az 200 DIN A
4 sayfasi tutacak gibi gorunuyor.
Bunu yayinlatmak istiyorum. Buyucek bir dosya oldugunda bunu simdilik ilisikte
yollamiyorum. Eger istersen yazdigim kismini yollarim. Bir fikrini soylersen sevinirim.
3) Bir de benim "Gelecegi ve Gecmisi Kurtarmak" adli Lettre Enternasyonal'in milleniyum
dolayisiyla "Gelecegi Gecmisten, Gecmisi Gelecekten Kurtarmak" konulu deneme yarismasi
bahanesiyle yazdigim, bir tur, "21 yuzyil icin bir manifesto denemesi" denebilecek bir metnim
var. Bunu yayinlamak istiyorum. Sana bu metni de yolluyorum. Eger bir goz atar da
yayinlanmaya deger mi bir fikrini soylersen cok sevinirim.
3) Sanirim Eren'ler devam etmeyecegine gore, Su Orta dogu icin Manifesto'da dile getirilen
gorusler temelinde veya onlara yakin bir dergi cikarilmaz mi? Boyle dedigin gibi
kampanyalari da baslatacak. Boyle bir yayin girisimi olsa ne dersin? Ve kimleri onerirsin?
Buralara gelirsen baska muzikler seni bekliyor.
Selam ve sevgilerimle
(Ragıp’a bu mektubun Ulaşmamış olduğu düşünülerek tekrar şu yazıldı)
Zarakolu’na Birinci mektup:
“Merhaba Sevgili Dostum,
Bir yıl kadar önce Eren Keskin’lerin de içinde bulunduğu bir haftalık dergi projesi başlamıştı.
Ben de bu projenin içindeydim ve arkadaşlar senin de olduğunu söylüyorlardı.
Ne var ki, derginin hazırlık çalışmaları sırasında, derginin çıkış bildirisi olarak hazırlanan
metin Eren ve başka bazı arkadaşlar tarafından benimsenmedi. Böyle olsa bile, iki farklı
eğilim olarak birlikte çıkarma önerisi de karşılıksız kaldı ve fiilen o girişim bitti.
Ancak o girişimin içinden bizler, bu çıkış bildirisinde dile getirilen bir program ve politika
anlayışının çok yol açıcı olduğunu düşünüyoruz ve bu bu çerçevede bir peryodik dergi
çıkarmak istiyoruz.
Sen o derginin hazırlığı çerçevesindeki tartışmaların biraz dışında kaldın bildiğim kadarıyla.
Ama biz o zaman seni derginin ön önemli (Eren ile birlikte) iki girişimci ve simasinden biri
olduğunu düşünüyorduk.
Şimdi gerçi Eren yok ama biz hala seni böyle görüyoruz.
İlişikte o zamanlar derginin çıkış bildirisi taslağı olarak yazılmış, ama sonra “Ortadoğu
44
Demokrasi Manifestosu” olarak da İnternette yayılmış bu metni yolluyorum.
Senden ilk dileğim, biraz zamanına kıyıp bu metni okuman.
Buna bağlı olarak şu soruyu yöneltmek istiyorum.
Bu metinde ifade edilen programatik yaklaşımla, Türkiye’de peryodik olarak çıkacak (onbeş
günlük veya haftalık) bir derginin girişimcileri arasında olmak ister misin?
Eğer metinde ifade edilen yaklaşım sana böyle bir konumda katkıda bulunmak için uzak ise,
bu yaklaşımda çıkan bir dergiye yazar olarak, yazılarınla katkıda bulunur muydun?
Bu Manifesto’da ifade edilen yaklaşımlara dayanan politik bir dergi için bir girişim
başlatmayı düşünüyorum.
Fakat benim en büyük zorluğum Türkiye’ye gelememem. Türkiye’de yaşayan ve benzer
yaklaşımlar içinde olan insanlarla iş birliği içinde böyle bir girişimin bir başarı şansı
olabilir.
Bu bağlamda birlikte yola çıkılabileceğini düşündüğüm aklıma ilk gelen kişilerden birisin.
Bu girişimde birlikte olma dileğiyle.
Selam ve sevgilerimle
Demir Küçükaydın”
Zarakolu’na İkinci Mektup:
(Bu mektup da Birincinin eline geçmediği var sayılarak yazıldı)
“Sevgili Dostum Ragıp,
İlişikte “Ortadoğu İçin Demokrasi Manifestosu” başlıklı bir metin yolluyorum.
Senden ilk dileğim, biraz zamanına kıyıp bu metni okuman.
Buna bağlı olarak şu soruları yöneltmek istiyorum.
Bu metinde ifade edilen programatik yaklaşımla, Türkiye’de peryodik olarak çıkacak (onbeş
günlük veya haftalık) bir derginin girişimcileri arasında olmak ister misin?
Eğer metinde ifade edilen yaklaşım sana böyle bir konumda katkıda bulunmak için uzak ise,
bu yaklaşımda çıkan bir dergiye yazar olarak, yazılarınla katkıda bulunur muydun?
Bu Manifesto’da ifade edilen yaklaşımlara dayanan politik bir dergi için bir girişim
başlatmayı düşünüyorum.
Fakat benim en büyük zorluğum Türkiye’ye gelememem. Türkiye’de yaşayan ve benzer
yaklaşımlar içinde olan insanlarla iş birliği içinde böyle bir girişimin bir başarı şansı
olabilir.
Bu bağlamda birlikte yola çıkılabileceğini düşündüğüm aklıma ilk gelen kişilerden birisin.
Bu nedenle seni rahatsız ediyorum.
45
Ayrıca istersen bu dergi girişimine ilişkin olarak şimdiye kadar yapılanlar hakkında da bilgi
verebilirim.
Bu girişimde birlikte olma dileğiyle.
Selam ve sevgilerimle
Demir Küçükaydın
Not: Bu mektubu aldığınıa dair bir cevap yollaman mümkün mü? Daha önce de yolladım:
Sanırım elinize geçmedi. ”
Şu ana kadar bu mektuplardan hiç birine cevap gelmedi. Belki e-mail adresi çalışmıyordur.
Belirtmeye gerek yok ku, bu mektuplar sadece dergi girişiminde bulunanların okuması içindir
ve zaten bu girişim çerçevesinde yazılmışlardır.
09 Eylül 2004 Perşembe
Demir Küçükaydın
12. 09. 2004 - Kiraz Biçici Hakkında Bilgi
Merhaba,
Kiraz Bicici'nin gorusleri hakkinda daha iyi bir fikir sahibi olunabilmesi icin her ihtimale karsi bir kac yazisini
yolluyorum.
Kendisi ayni zamanda IHD Istanbul yoneticisi.
demir
KİRAZ BİÇİCİ: Umutsuzluğu Coşkuya Çevirmek
Geçen hafta üçüncüsü yayınlanan tartışmada, solu yeniden yapılandırmaya yönelik hamleleri
kast ederek "göre egemen sınıfların etkileme ve manipule etme çabalarına karşı bağışıklık
kazanabilmesinin güvencesi 'sol'u da mücadeleyi de emekçi sınıflar merkezli olarak yeniden
tarif etmekten geçiyor" demiştik. Ve birçok deneyimden bahsetmiştik.
Peki nedir bu deneyimler ve bizlere neyi gösteriyor.
İlk olarak 1950'lerin deneyimi diye işaret ettiğimiz Menderes'in Demokrat Parti deneyimi.
'Yeter söz milletin' sloganıyla sahneye çıkan bu hareket kısa sürede 'milli şef'ten bunalan halk
yığınlarının umudu olmuş ve iktidara gelmişti. Yine 1960'larda yaşanan TİP deneyimi
önemli. TİP, sömürüye ve baskılara karşı yeni bir düzen arayışında olan halk kitlelerinin
özlemlerinin karşılığı olabildiği oranda boyunu çok aşan bir siyasal etkiye sahip olmuştu.
Hemen arkasından 'Karaoğlan Ecevit'le CHP dönemi gelmiştir. Bu hareket aynı zamanda
TİP'in önünü kesmek ve TİP'e ve yine 12 Mart darbesinin etkisinden hızla sıyrılarak 70'lerin
ikinci yarısında yükselişe geçen halkçı-sosyalist hareketlere yönelen kitleleri yeniden
46
kazanmak gibi bir hedefi de gözetmiştir. Ecevit'in 'ortanın solundayız' çıkışıyla bir anlamda
start almış ve 'Toprak işleyenin su kullananın', 'Baskının ve sömürünün olmadığı hakça bir
düzen' gibi sloganlarla öne çıkmıştı. Ecevit'in adını dağlara taşlara kazınmasıyla anılan bu
dönem 'sol'un tarihinin en kitlesel çıkışını yaşadığı bir dönemdi.
Yine 1990'larda RP deneyimi yaşanmıştır. Önce 12 Eylül cuntası tarafından ezilen halk
hareketi henüz daha belini doğrulturken SSCB'nin 1990-91'de gelen yıkımıyla karşılaşmıştı.
Yıkılan neydi tartışması bir yana, halkların algısında yıkılan sosyalizm olmuştu. Önemli ve
tahrip edici olan da buydu. Bu boşluk İslamcı akımlar tarafından dolduruldu. RP bunun
Türkiye'deki karşılığıydı. Ancak mesele sadece bir boşluk doldurma meselesi olmadı. 'Adil
düzen' sloganıyla kitlelerin karşısına çıkan RP, sola ait değerler, sloganlar ve örgütlenme
modelleriyle 'düzen dışı ve değişimden yana' bir görüntü vererek boşluğu bir dönem için
doldurmayı başardı.
Şimdide birçok özgünlüğüyle birlikte AKP var. 28 Şubat müdahalesinin bir başarısı olarak
RP'ye nazaran çok daha törpülenmiş ve sisteme entegre olmuş olan bugünkü hareket, sonuçta
alternatifinin yetersizliğinden de güç alarak, 20 yıllık partilerden bunalan ve değişim isteyen
kitlelerin sandıktaki adresi oldu.
. . .
Yukarıda verdiğim örnekler kendi içinde tümüyle homojen örnekler değil.
Kimi sol kimi sağ partilere ait. Üstelik tümüyle yaşandığı tarihsel-toplumsal koşullarla
birlikte kavranabilir. Burada benim yapmaya çalıştığım bugün açısından anlamlı olacak
dersleri yapabildiğim kadar buradan süzebilmek. Ê
Öncelikle birçok 'aydın'ın 'adam olmazlar' diye fetvalar vererek ortalıkta dolandığı halk
kitlelerinin yeri gelince nasıl bir siyasal enerji ortaya koydukları iyi irdelenmelidir. Üstelik bu
enerji kısa süreler içerisinde ortaya çıkmış ve köklü sonuçlar doğurmuştur.
Şaşırtıcı da değildir. Ve sadece Türkiye'ye ve bugüne özgü değildir.
Marx'ın 1848 devrimleriyle sonuçlanan o dönemin Fransa'sının toplumsal özelliklerini tarif
ederken yaptığı "Yörelerine ve ulusallıklarına göre birbirinden ayrılmış ve bölünmüş olan ve
yalnızca ortak acı çekme duygularıyla birbirlerine bağlanan, azgelişmiş, coşku ile umutsuzluk
arasında bocalayan yığınlar" vurgusuna dikkat edilmelidir.
Özellikle 'coşku ve umutsuzluk arasında bocalayan yığınlar' vurgusu bence çok önemli.
Böyle gelmiş böyle gideri düstur edinmiş, bırakalım siyaseti ve mücadeleyi, sosyal yaşamla
ve gündelik hayatın bir çok yönüyle dahi ilişkisini kesmiş, kendi halinde ve umutsuzluk
47
içerisinde debelenerek ayakta kalmaya çalışan yığınlar. . .
İşte bugünün ve hatta öncesi bir yana son 50 yılın Türkiye'si.
Bugünkü görüntünün geçici olabileceği, yığınların umutsuzluktan hızla çıkarak coşkuyla
siyaset sahnesine çıkabildikleri bence andığımız deneyimlerin ve Türkiye Siyasal Tarihinin en
önemli derslerinden birisidir. Yeter ki gereği yapılsın.
Üstelik görülüyor ki halkın bu özlemlerine yanıt verildiği ölçüde sağlanan bu güven ve güç
sandığa da yansıyor.
Ancak dikkat ederseniz yansıyor diyorum ve özellikle vurguluyorum.
Yoksa salt sandıkları referans alan bir tartışma neden sonuç ilişkisini de ister istemez tersten
kuruyor. Sandıkların toplumsal yaşamda ve mücadelede verili olan durumun bir yansıması
olduğu gözlerden kaçıyor. Böyle olunca da örneğin seçim ittifakları sorunu bu ittifakın
bileşeni olan parti sayısı merkezli olarak tartışılıyor.
'3 Kasım'da üç partili ittifak yüzde 6. 2 aldı, eğer bu sayı 6-7 olursa alınan oyda buna göre
artar' anlamında akıl yürütmelere tanık olundu. Sonuç ortada.
Aksine ancak yaşamın her alanına nüfuz eden, kitlelerin özlemlerine ve taleplerine yanıt
verebilecek iddia ve çapta olduğunu her günkü mücadelede kanıtlayan bir hareket ve blok
sandıkta da istediği sonucu alabilir. Yoksa yangından mal kaçırır gibi seçimlere birkaç hafta
kala ortaya çıkan, toplumsal muhalefete dair görevlerini yerine getiremeyen, hatta halk
açısından tartışmaya açık nice şahsiyetlere gereğinden fazla misyon yükleyen İttifaklar ve
Güçbirlikleri halkı ikna edemez. Etmedi de zaten.
Böyle olunca bileşimi açısından en azından mücadeleci güçlere daha fazla güven veren Emek-
Barış-Demokrasi Bloku çok daha fazla partiyi kapsayan Güçbirliği'nden daha etkili olabildi
ve daha çok oy aldı.
Bundan böyle bu iki seçimden den doğru sonuç çıkartarak artık işimize bakmalıyız. Yeni
olanı, bugünden hep birlikte inşa etmeliyiz.
kirazbicici@mynet. com
KİRAZ BİÇİCİ: 1 Eylül ve Gerçek Dostlar
Eylül ayına bir hafta kaldı. İzinler bitiyor işyerleri hareketleniyor, okulların açılması telaşı
başlıyor, meclis tatilden çıkıyor ve halk karşıtı uygulamalarına kaldığı yerden devam etmeye
48
hazırlanıyor. . . . derken yaz aylarında belirli ölçülerde kaçınılmaz bir durgunluk yaşayan
toplumsal yaşam yeniden canlanıyor.
Bu kaçınılmaz olarak toplumsal muhalefeti ve bu muhalefetin öznelerini de etkileyecek.
Sadece yaz aylarıyla açıklanamayacak da olsa bu rehavetten etkilenmemezlik edemeyen
toplumsal muhalefet için özellikle 1 Eylül Dünya Barış Günü önemli bir tarih. Hareketin tüm
özneleri bu günlerden başlayarak hareketleniyorlar. Elbette Barış gündeminin Türkiye'de
dünyanın bir çok ülkesine göre daha canlı bir düzeyde ele alınması gerçeğinin de bunda
önemli bir payı var.
Bu canlılığın ise Kürt sorunundan ve bu eksende gelişen Kürt özgürlük mücadelesinden
bağımsız olmadığı biliniyor. ABD Emperyalizmi'nin başta Ortadoğu olmak üzere tüm
dünyaya dayattığı saldırganlık ve bu sürecin sıcak çatışmaları ve savaşları da içererek
gelişmesi, meseleyi büsbütün önemli hale getirdi. Öyle ki, Türkiye toplumunun Kürt ulusal
uyanışı vesilesiyle zaten yakıcı olarak tartışmak zorunda olduğu Barış sorunu bu yönüyle 'İç
işlerimiz' olmaktan çıkarak bölgesel ve dünya çapında yaşanan gelişmelere bağlandı.
Aslında Kürt sorunu başında itibaren uluslararası bir sorundu. Bu biliniyor. Ancak 11 Eylül
sonrasının gelişmeleri sorunun bu yönünü büsbütün öne çıkardı.
Dünya Barış gününe doğru yaşanan tartışmalara baktığım zaman bu dönemin önemli kimi
özgünlüklere sahip olacağını düşünüyorum. Özellikle Kürt özgürlük hareketinin son
dönemde giderek yoğunlaştırılan bir kuşatma ve tecrit yaşıyor olması gerçeği bu sürece farklı
anlamlar yükleyecek.
Hatırlanacağı gibi Barış talebi başta sol versiyonları olmak üzere liberallerle Kürt hareketi
arasında bir mutabakatın ekseni olabiliyordu. Bu talep Kürt sorunu karşısında geleneksel bir
inkarcılıkta ısrar eden ordu merkezli odaklar karşısında AB'ci bir eksene sığdırılmak istense
de bir ortak muhalefetin ifadesi oluyordu.
Barış talebi kimi içeriğini nasıl doldurduğunda bağımsız olarak mesela ÖDP'yle HADEP
arasında bir döneme yayılan bir yakınlaşmanın harcı olmuştu. Bu işbirliği veya en azında
anlayışla karşılama tutumu salt ÖDP ve benzeri hareketlerle sınırlı olmadı. En azından dil-
kültür ve bireysel haklar alanında Kürt realitesinin kabul edilmesi talebi, soldan sağa geniş bir
liberal eksenin Kürt demokrasi hareketiyle istikrarsız ve kaypak bir temelde de olsa yan yana
durabildiği konular olmuştur.
Kürt demokrasi hareketinin de bu işbirliğine haklı olarak gereken önemi verdiği biliniyor.
Ayrıca yine bu işbirliği veya yakınlaşma, her ne kadar bazen abartılı boyutlarda stratejik
anlamlar yüklenilse de, Kürt demokrasi hareketine kimi kazanımlar da getirmiştir.
Bu inkar edilemez. Ancak son dönemde yaşananlar, liberal cephenin de Kürt demokrasi
49
hareketiyle arasına bir mesafe koymaya ve özgürlük hareketinin sözcülerinin haklı olarak
'Kürt'e iradesizlik dayatılıyor' sözleriyle tanımladığı kuşatmanın bir bileşeni olmaya
yöneldiklerine işaret ediyor. Bu noktada HPG tarafından ateşkesin çift taraflı hale getirilmesi
çağrısıyla birlikte sona erdirilen ateşkes süreci bir dönüm noktası olmuştur. Ağzını açan 'Kürt
sorununda atılan muazzam adımlardan' bahsederek Kürt demokrasi hareketini hedefe
koymaya başlamıştır.
Kürt halkıyla KONGRA-GEL ve Abdullah Öcalan arasında ayrılıklar ve çatlaklar yaratma,
böylesi çatlaklara yatırım yapma, hem devletin hem de liberallerin ortak tutumuna
dönüşmüştür.
Özellikle sol-liberaller cephesinde artık devlete dönüp de "Sen niye 6 yıldır sorunu köklü
olarak çözecek adımlar atmıyorsun, ateşkesi çift taraflı hale getirmiyorsun, neden kimi
kırıntılarla Kürtlerle adeta dalga geçiyorsun" denilmemektedir. Ê
Aksine aynı kurum ve kişiler iş Kürtleri ve Kürt demokrasi hareketini suçlamaya gelince pek
bir atak davranmaktadırlar. Onlara göre "Kürt sorunu uyum yasalarıyla çözülmüştür ve
bundan ötesi bozgunculuktur".
Aynı söylemleri "Bakın işte gereken adımlar atıldı ama halen uslanmıyorlar, bunların derdi
üzüm yemek değil bağcıyı dövmek" mealinde açıklamalar yapan Genelkurmay yetkilililerinin
ağzından duyuyor olmamız da elbette ilginç ve öğreticidir.
Bu noktada bağımsız ve solcu gazete olma iddiasıyla geçtiğimiz aylarda yayına başlayan bir
günlük gazetenin tavrını ibretle takip ediyorum.
Yer yer gazetecilik kaygısını da bir yana bırakarak sayfalarını Kürt özgürlük hareketine dönük
saldırılara bonkörce açmaktadır. Daha önceki gün Osman Öcalan'ı ve onun çıkışını allayıp
pullayıp birinci sayfadan yayınladı.
Kendi okur kitlesine daha cazip geleceği hesabıyla olsa gerek Osman Öcalan'ın çıkışını 'birey
özgürlüğüne' ve 'demokrasiye' yönelik despotça kısıtlamalara yönelik bir başkaldırı olarak
lanse etmeye çabalıyorlardı. Tabi ki bunu tarafsız gazetecilik adına yapıyorlar. Ê
Ancak her ne hikmetse Osman Öcalan'ın bu çıkışının Talabani-ABD güdümlü bir çıkış olduğu
ve Beyaz Saray'ın önde gelen şahinlerinden Condolezza Rice'in de bu durumu 'PKK'ye karşı
silahlı olmayan yöntemlerle mücadele ediyoruz' sözleriyle kabul ettiğine pek değinmiyorlar.
Hiç kuşkunuz olmasın ki 1 Eylül Barış günü de şiddet yanlısı olarak marjinalize etmek
istedikleri özgürlük hareketine barış adına yapılacak teslimiyet çağrılarından geçilmeyecektir.
Bizlerin mücadelesiyle bugünkü anlamını kazanan bir günü bize karşı kullanmaya
çabalayacaklar. Elbette Kürt özgürlük hareketi ve Kürt halkı da bu süreçte dostunu ve
50
düşmanını bir kez daha görmektedir ve herhalde bundan sonraki yürüyüşünde bu gerçeği
dikkate alacaktır.
kirazbicici@mynet. com
KİRAZ BİÇİCİ: Daha Çok Hayal Kırıklığına Uğrayacaksınız!
Tek bir yerden komuta edildiği bariz olan bir kampanyayla Diyarbakır Büyükşehir Belediye
Başkanı Osman Baydemir ve İlçe Belediye Başkanları linç edilmek isteniyor.
Baydemir'in ve diğer ilçe belediye başkanlarının Sait Özgün'ün ailesine resmi plakalı araçlarla
taziye ziyaretinde bulunmasını hedefe koyuyorlar.
Neymiş efendim 'teröristin' evi nasıl ziyaret edilirmiş.
Amatör kamera diye yutturmaya çalıştıkları görüntüleri öne sürüyorlar. Oysa kameranın polis
kamerası olduğu ortada. Muhtemelen başkanlar da kameraya alındıklarının farkında, zaten
çekimin yapıldığı açıdan fark etmemek zor.
Ancak gizli gizli ziyaret edildi havası verecekler ya ondan olsa gerek, böylece yapılanın
kamuoyunda gayrı meşru bir tavır olarak algılanmasının daha kolay olacağı varsayılıyor.
Polisin ardından devreye medya girdi. 'Şok görüntüler' anonslarıyla gizli bir suçu açığa
çıkarmış edasıyla başladılar yaygaraya.
Gazeteciliğin birinci kuralı tarafların görüşlerine başvurmaktır.
Oysa ziyaretin ardından Baydemir'den görüş alan yok. 'Siz nereye gittiniz, niye gittiniz, şöyle
eleştiriler var ne diyorsunuz?' diyen yok.
Kamuoyu başkanların görüşlerini ancak kendi yaptıkları açıklamanın ardından duyabildi. O
da yarım yamalak.
İşin bir diğer yönü öldürülen gencin atılı suçu işleyip işlemediği de henüz kesin değil.
Savcılık soruşturması sonuçlandı mı? Hayır. Her şey iddiadan ibaret.
Kimin iddiası? O genci öldürenlerin, Diyarbakır'ın bir bölümünü her türlü insan hakkını
ayaklar altına alarak ablukaya alanların iddiası.
Yıllardan bu yana benzer onlarca iddianın nasıl da boşa çıktığını unutmadık.
Kaldı ki doğru olsa ne olacak.
51
Özgürlük tutkusuyla yaşayan Kürt halkına ve gençliğine tüm diğer ifade olanaklarını
kapatanların çatışmaların yeniden tırmanması karşısında konuşmaya ne hakkı var?
Gerine gerine açıkladıkları basın ahlak ilkelerini çiğneye çiğneye paçavraya çevirdiler.
Ancak ne gam. Kendi yüreklerini, onurlarını, haysiyetlerini yıllar önce postalların altında
çiğnetenler basın ilkelerini çiğnetmiş çok mu?
Bir de utanmadan ömrünü insanlık uğruna mücadeleye adamış Osman Baydemir'e ve
arkadaşlarına insanlık dersi veriyorlar.
Demokrasi düşmanları demokrasi, insanlık düşmanları insanlık dersi veriyor.
Kürt düşmanlığı dışında fazlaca bir sermayesi olmayanlar da çıkmış Kürtlere akıl veriyorlar.
Bu pişkinlik artık bir kültür haline geldi.
Ağababaları Bush'tan öğreniyorlar herhalde.
Neymiş efendim 'Osman Baydemir hayal kırıklığı yaratmış! Oysa ilk günlerde kendisinin
uygun bir muhatap olacağına dair umutları varmış. Son açıklamaları kendisinin militan
kimliğinin kanıtı olmuş. . . ' Sabah gazetesinin başyazarı Erdal Şafak söylüyor bunları. Taha
Akyol ve benzerleri de aynı telden çalıyorlar. İlginç olan, Erdal beyi en çok Baydemir'in
"Olduğumuzdan farklı gösterilmemiz çabası içerisine girilmesi, Türkiye'nin kavuşması
gereken huzur ve güven ortamına katkı sunmayacaktır" sözleri rahatsız etmiş. Anlaşılan
Osman Baydemir'in mesajı yerine gitmiş.
9 Haziran'da Zana'ların bırakılmasıyla start alan bölme, birbirine düşürme, işbirlikçileştirme
ve devrimci olanları da yok etme operasyonunun tutmayacağı zaten son günlerde gerek
Zana'ların aldıkları tavır, gerekse de Kürt özgürlük hareketi tarafından yapılan açıklama ve
geliştirilen tutumlarla ortaya çıkmaya başlamıştı. Osman Baydemir de bu son hamle
karşısında bu gerçeği bir kez daha hatırlatmış oldu.
Ne bekliyorlardı ki bunlar?
Belki kendileri yalamakla meşgul oldukları postallardan kafalarını kaldırıp görememiş
olabilirler, ancak yargısız infazların ve kayıpların artık rutine bindiği yıllar boyunca
İHD'mizin Diyarbakır Şube Başkanlığı gibi zor ama bir o kadar da onurlu bir görevi layıkıyla
yerine getirmiş bir insandan bu tokat gibi cevaptan başka ne beklenebilirdi ki.
Hırçınlıkları ve saldırganlıkları biraz da bundan.
Baksanıza kendilerine dayanak olarak kala kala Kani Yılmaz ve Osman Öcalan'lar kaldı.
Tepe tepe kullansınlar.
52
Onları daha çok hayal kırıklığına uğratmak boynumuzun borcu olsun.
kirazbicici@mynet. com
KİRAZ BİÇİCİ: Zina Tartışması ve gösterdikleri
AB'ye uyum gerekçesiyle değiştirilen Türk Ceza Kanunu (TCK), kadın sorununu toplumun
gündemine yeniden taşıdı. Bir kez daha alışıldık oyunu tekrarlayan AKP, toplumun geniş
kesimlerinin olumlu beklentilerle desteklediği değişiklik çalışmalarını kendi uğursuz
emellerine ulaşabilmenin dayanağı haline getirmeye çalışıyor. Tarihin tozlu raflarına
kalkması gereken, çağdışı bir suç olan zinayı ceza kanunda düzenlemek istiyor.
İlginç olan çağdaşlığı kimselere bırakmayan CHP'nin de "kadın ve erkeğe eşit ceza" şartıyla
buna destek vermesi. Oysa Anayasa Mahkemesi 8 yıl önce zinayı suç olmaktan çıkarmış,
sadece bir boşanma sebebi saymıştı. Ê
AKP'ye her konuda destek çıkan holding basının kalemşörleri zina düzenlemesine karşı
çıkıyorlar. Ancak karşı çıkışları genelde böyle bir düzenlemeyle AB'den tarih almanın
zorlaşacağı gerekçesiyle sınırlı kalıyor. Elbette farklı sesler de var. Oysaki zina ya da TCK
tasarısında kadını ilgilendiren diğer maddeler, Türkiye'de kadının konumuna ve pratikte
yasaların nasıl işlediğine bakılmadan değerlendirilemez.
Zina tartışması için "ülkenin gündemi bu değil, TCK tasarısının daha önemli ve anti
demokratik maddelerinin tartışılmasını önlüyor" şeklinde serzenişler de var. Gerçekten de
'zina' tartışması bir yönüyle tartışmaları saptırmanın bir dayanağı olarak değerlendirilmek
istenebilir. Ancak sorun bundan ibaret değil. Üstelik salt böylesi bir yaklaşım kadına yönelen
bu gerici saldırının vehametinin görülmesini engelleyebilir. Bence önemli olan zina
tartışmasının AKP ve siyasal islamcıların, daha da önemlisi egemen kültürün kadına bakışının
bir kez daha görülmesi için önemli bir vesile olması.
İktidar başarısını önemli ölçüde kadın kollarında canla başla çalışan kadınlara borçlu olan
AKP böylece onlara ne kadar değer verdiğini (!) bir kez daha kanıtladı. AKP, zina
düzenlemesini 'Anadolu kadının talebi bu' diye savunuyor. Anadolu kadının kim olduğu ise
muğlak. Oysa 50'den fazla kadın örgütünün oluşturduğu TCK Kadın Platformunun görüşleri
dikkate bile alınmıyor, görüşme taleplerine yanıt verilmiyor. Demek ki bu örgütler ve üyeleri
Anadolu kadınını temsil etmiyor(!) Anlaşılan örgütlü kadın Anadolu kadını olmuyor.
AKP'nin ve siyasal islamcıların akıl hocalarından Zaman Gazetesi yazarı Ali Bulaç ise
zinanın suç olarak kabulünü haklı çıkarmak için akıl almaz bir iddiada bulunuyor. Bulaç'a
göre gecekondularda yaşayan yoksul ailelerden üçte ikisinde ailenin geçimini üstlenen
kadınların ne iş yaptığını merak etmeyen kocaları, sivil fuhuşa onay veriyor(!) Bir kalem
53
darbesiyle yoksul kadınların üçte ikisine fahişe damgası vurmaktan çekinmeyen zihniyet
AKP'ye alkış tutuyor. Bulaç, hızını alamayıp namus cinayetlerinin eleştirilmesini de gereksiz
buluyor. Ülkemizde yoksulların %70'ini kadın ve çocuklar oluşturuyor. İşsizliğin,
yoksulluğun yarattığı toplumsal çözülmenin sonuçlarından biri olan fuhuşu bahane eden AKP,
TCK tasarısında fuhuştan sermaye edinen, kadın ve çocukları zorla, hileyle fuhuşa iten insan
tacirleri içinse sadece 4 ila 6 yıl arasında hapis cezası öngörüyor. Sayın Bulaç'ın bu duruma
hiç değinmemesi tam da bu ne perhiz bu ne lahana turşusu dedirtecek bir durum olmuyor mu?
Ülkemizde yoksulların %70'ini kadın ve çocuklar oluşturuyor. Namus cinayetlerinde onlarca
kadın öldürülüyor, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da artan kadın intiharlarının, intihar süsü
verilmiş namus cinayetleri olabileceğine dair bulgular artıyor. Zinadan yargılanan Anadolu
kadınının sayısı, aynı suçtan yargılanan erkeklerin sayısının 8 katı. Evli bir erkeğin başka bir
kadınla birlikteliğini "erkeğin elinin kiri", kadının birlikteliğini ise cinayet sebebi sayan bir
toplumsal ahlak anlayışında zinanın suç sayılması, kadınların sokak ortasında polisin gözü
önünde doğranması vakalarını artırır. İmam önde mahalleli arkada yapılan gece baskınlarını
yeniden toplumsal yaşamımıza sokar. En önemlisi de sokakta bir erkekle konuşan kadına
malum damganın vurulması olağan hale gelir. Evli bir erkeğin başka bir kadınla birlikteliğini
"erkeğin elinin kiri", kadının birlikteliğini ise cinayet sebebi sayan bir toplumsal ahlak
anlayışı her yerde kendisini hissettiriyor.
TCK tasarısının kadını kıskaca alan maddeleri bununla da bitmiyor. Namus cinayetlerinde
kadının öldürülmesi halinde "haksız tahrik" maddesini işleterek erkeğin 2. 5 sene hapisle
kurtulmasını sağlıyor. Ancak namus cinayetlerinde öldürülen erkek ise bunu "nitelikli adam
öldürme" yani planlı adam öldürme kapsamına sokuyor ve daha ağır bir ceza veriyor.
Bekaret kontrolü, müstehcenlik kavramı, cinsel ayrımcılık gibi konularda da TCK tasarısında
aynı çağdışı anlayış sergileniyor. Tasarı 'genital muayene' adıyla düzenlediği bekaret
kontrolünün savcı ve hakim izniyle yapılabileceğini belirtiyor. Türkiye'de bir baba ya da okul
yönetimi kızının muayeneye göndermek için savcıdan izin istediğinde buna kaç savcı karşı
çıkacaktır? Başka bir madde de 'reşit olmayanla cinsel ilişki' başlığıyla 15 ila 18 yaşındaki
gençlerin kendi rızalarıyla cinsel ilişkiye girmelerini de cezalandırıyor. Eğer gençlerden biri
diğerinden 3 yaş büyükse olay kamu davası haline geliyor ve savcılık re'sen (kendiliğinden)
harekete geçiyor. Tasarı, kadının namusunu kadından başka herkese emanet ediyor.
Adalet Bakanı Cemil Çiçek'in gözü aydın. 14 yıl önce gazeteleri süsleyen "Flört etmek
fahişeliktir" yargısı böylece yasal dayanağa kavuşuyor. Bu durumda yıllar önce parkta
öpüştükleri için gençlerin kafasına silah dayayan bekçilerin yeniden önü açılmış oluyor.
Yoksullukla boğuşan, çocuklarına daha iyi bir gelecek sağlayabilmek için çabalayan
kadınlarımız öldürülme korkusuyla boğuşmak zorunda bırakılıyor. Peki, çocuğunu okutma
mücadelesinde kayıt parası engeline takılan Anadolu kadının sesi neden AKP'ye ulaşmıyor?
Açlıktan çocuğu ölen annenin feryadı neden meclis koridorlarında yankılanmıyor? Çünkü
54
işlerine gelmiyor.
Sonuç olarak TCK tasarısı sadece zina değil, diğer maddeleriyle de "evde kadının yeri
ahırdaki öküzden sonra gelir" anlayışının fanatik yansıması olarak karşımıza çıkıyor. AKP ve
CHP'nin tasarıyı üzerinde uzlaşarak meclise gönderdiklerini düşünürsek kadına bakışın basit
bir şeriatçı yaklaşım sorunu olmadığını anlayabiliriz. Mesele daha köklüdür. Dolayısıyla
çözümü de köklü olmak zorundadır. Bu da ancak kadına hakettiği değeri verecek bir
toplumsal düzeninin kurulması için mücadele etmekle mümkün olur.
kirazbicici@mynet. com
12. 09. 2004 - Kiraz Biçici’yle Mektuplaşmalar
12. 09. 2004 - Kiraz Biçici’ye mektup
Merhaba Degerli Kiraz Bicici,
Gerci sizinle tanismiyoruz ama sizin calismalarinizi cok takdir ediyor ve ayrica yazilarinizi
elimden geldigince izlemeye calisiyorum.
Belki tesadufen siz de benim adimi gormussunuzdur. Cunku ayni gazetenin sayfalarinda
yaziyoruz.
Size bir onerim olacak. Biz bir grup arakadas bir suredir radikal ve devrimci demokratik
toplumsal muhalefetin toplanabilecegi, butun entelektuel ve siyasi gucunu birlestirebilecegi
bir dergi cikarma girisimi icindeyiz. Bu girisim cercevesinde ilk elde, dusundugumuz
derginin cizgisinin garantisi olacak ve onun yazar kadrosunun cekirdegini olusturacak kisilere
yoneliyoruz.
Bu baglamda elbet siz ilk akla gelen isimlerden birisiniz.
Biliyorum isiniz coktur ve cok bir zamaniniz yoktur ama yine de sizden bir dilegim olacak.
Size ilisikte, bu dusunulen derginin izleyecegi siyasi hedefler ve cizginin komprime bir ifadesi
olan Orta Dogu Icin Demokrasi Manifestosu adli bir metin yolluyorum.
55
Sizden dilegim biraz zaman ayirip ve zahmet edip bu metni okumanizdir.
Buna bagli olarak su sorulara cevabinizi bekliyorum.
1) Bu metinde ifade edilen hedefleri ve anlayislari savunacak bir derginin cikaranlari ve
girisimcileri arasinda yer alir misiniz? (Elbette soz konusu metinde ayrinti duzeyinde bir cok
somut elestiri olabilir. Ama esas yonelisi kastedilmektedir burada. )
2) Eger bu metinde ifade edilen gorusler, icinde veya girisimcileri arasinda yer alacak olcude
sizin konumlariniza denk dusmuyorsa, boyle bir dergiye yazi yazar misiniz? Yani bu gorusleri
savunanlarla ayni derginin sayfalarinda yer alir misiniz?
En kisa zamanda olumlu cevabinizi alabilmek dilegiyle.
Size calismalarinizda basarilar dilerim.
Selam, saygi ve sevgilerimle
16. 09. 2004 - Kiraz Biçici’nin Cevabı
Merhaba Demir bey, öncelikle teklifiniz beni onore etti. Sanıyorum anımsamıyorsunuz, ama
Medya TV'de bir programa birlikte çıkmıştık. (Irak saldırısı öncesindeydi. Bandı bende
bulunuyor. )Dolayısıyla kısmen de olsa tanışmış sayılırız.
Manifesto'nun metnini henüz indirdim. Ýlk fırsatta okuyup düşüncelerimi size ileteceğim.
Ancak sizin de takdir edeceğiniz gibi ciddi anlamda zaman problemi yaşıyorum.
Yine de en azından derginin kimi sayılarına (konu başlıklarına) göre katkıda bulunmaya
çalışırım. En azından bunu söyleyebilmek için manifestoyu okumama gerek olmadığını
düşünüyorum, çünkü ben de elimden geldiği ölçüde yazılarınızı takip ediyorum. Temel
yaklaşımlar konusunda (kimi farklılıklara rağmen) aramızda uçurumlar yok, üstelik gidişata
yönelik kaygılar noktasındaysa önemli bir ortaklık var. Bunun en azından yazı yazarak katkı
sunmam noktasında yeterli bir asgari temel olarak yeterli olduğunu düşünüyorum.
Ötesi için de dediğim gibi bir süre sonra yanıt verebilirim.
Ancak bu yanıtın salt Manifestoya dair fikirlerim tarafından belirlenmeyeceğini şimdiden
söylemeliyim. Çünkü henüz kamuoyuna açıklanacak noktaya gelmemiş olan bir girişim
(proje kavramını çok sevmiyorum) hazırlığı içerisindeyim. Bu uzun süreden beri aklımda
nadasa bıraktığım bir fikirdi. Seçim dönemi ve ertesinde yüzyüze geldiğim tablo artık
harekete geçmenin kaçınılmazlığın gösterdi.
56
Bu girişim ,belki de bundan sonraki yaşamımın temel mesaisini oluşturacak. Böyle olunca
diğer tüm etkinliklerim ve çalışmalarım (buna ÝHD dahil) büyük oranda bu girişimin
akıbetine bağlı olacak.
Bu girişimin temel çerçevesini de 'Manifestoya' ilişkin yanıtımın yanı sıra size ileteceğim.
Görüşleriniz ve önerileriniz benim için önemli. Şimdiden teşekkür ediyorum.
16. 09. 2004 – Kiraz Biçici’ye Cevap
Merhabalar Sayin Bicici,
Aslinda hatiliyorum ama ben hem emin degildim, cunku hafizam oldukca zayiftir, hem de
sizin beni hatirlamayacaginizi dusunuyordum. Hatta sizinle daha fazla konusmayi istemistim
ama hem zaman yoklugu hem de benim cekingenligimden olmamisti.
Dergiye en azindan imkaniniz oldugunda yazmayi kabul etmeniz bizler icin hem buyuk bir
onur hem de baha bicilmez bir destek.
Aslinda bu dergi projesi bir yildir var. Ne yazik ki Ozgurluk hareketini bolen ve bugun cok
tehlikeli bir boyut almis bulunan gelismeler, bu dergi projesinin ilk baslaticilari arasinda
bulunan bazi girisimcileri de etkiledigi icin bir engelleme ve bu nedenle epey bir gecikme
oldu. Yoksa simdi aldiginiz teklifi bu yilin ilk aylarinda almaniz gerekirdi. (Eger isterseniz
bu bir yillik donem boyunca karsilasilan sorunlari ozetleyen ve yansitan tartismalari ve
bunlarin protokolllerini de iletebilirim. )
Aslinda bir yandan radikal ve devrimci bir demokratik cizgi izleyecek ama ayni zamanda
demokrasi mucadelesi safinda kucuk de olsa bir katkida bulunabilecek hic kimseyi
dislamayacak ve bu alandaki entelektuel birikimi toplamaya calisacak bir dergi amacliyoruz.
Ancak hem bu bu hedefe ulasmak , hem de oyle bir radikal ve tutarli bir demokrasi cizgisini
surdurebilmek icin, oncelikle sizin gibi hem tutarli bir tavri surduren hem de kamu oyu
tarafindan taninan; belli bir prestiji ve agirligi olan insanlarin, yazarlar hatta mumkunse
cikaranlar arasinda bulunmasi olaganustu onem tasimaktadir. Bu nedenle cevabiniz ve
adinizin yazarlar arasinda bulunmasi hem buyuk bir destek hem de tutarli bir demokrasi
cizgisi icin garantidir.
Sozunu ettiginiz girisim hakkinda bir bilgim olmamakla birlikte, benzer kaygi ve sorunlar
benzer amaclara yonelik girisimlere yonelmeyi getirdigine gore, bu dergi girisiminin sizin ne
oldugunuzu bilmedigim girisiminizle benzer kaygi ve hedeflerden kaynaklanabilecegi ve
birbirlerini destekleyip tamamlayabvileceklerini dusunuyorum. Girisiminiz hakkinda
anlatacaklarinizi merakla bekliyorum.
Manifesto metni mutlak olarak anlasilmamali. Eni sonu bir solukta yazilmis bir metindir bir
cok eksikikler ve belirsizlikler bulunabilir. Ama bu gibi bicimsel eksik ve belirizlikleri
onemsemeyip, esasini goz onune almanizi dilerim. Temel fikrini yaralamayan her turlu
degisiklige acik bir metinidr. Aslinda cikarilmasi dusunulan ve bu yilin basinda cikmis
olmasi gereken derginin cagri taslagi olarak yazilmisti. Bu anlamda hala bir Taslakdir soz
konusu metin. Her turlu oneriye aciktir.
57
Bu vesileyle, boyle bir dergide yazar olarak kendisine muracaat edilmesini istediginiz
onerebileceginiz isimler var mi? Elbette adim adim oldukca genis bir yazar kadrosuna teklif
goturmeyi planliyouz. Ama oncelikle, maalesef sayilari cok az olan, sizin gibi isimlerden
basladik. Ve dolayisiyla sizi onereceginiz isimler varsa bunlara da oncelikle yonelmek isteriz.
Dergi girisimiyle ilgili gelismeler oldukca size bildirecegim. Simdilik ilk cevap sayin Haluk
Gerger'den gelen Dergide yazacagini bildiren olumlu cevap oldu.
Haberlesme dilegiyle.
Calismalarinizda basarilar.
Demir Kücükaydin
19. 09. 2004 – Gelişmeler Hakkında Rapor
Merhaba arkadaslar,
Bu ara gerceklesen gelismeleri kisaca aktarayim.
1) Sayin Kiraz Bicici dergide memnuniyetle yazacagini bidirdi. Kendisiyle olan yazismalar
asagida bulunuyor.
2) Ragip Zarakolu'ndan henuz bir cevap cikmadi.
3) Pinar Selek zaten biraz zaman istemisti, henuz bekliyoruz.
4) Bu arada Cem ve Erdem, hem derginin internet versiyonu icin hem diger projeler icin bir
teknik ve bilgi anlamindda epey yol kat etmisler. Bunun sonuclarini yakinda goruruz.
5) Hamburg'ta dusunulen para toplamak icin Konser konusunda on yoklamalar yapiliyor.
Cesitli fikirler gelistiriliyor.
6) Ankara'daki arkadaslar da kendi aralarinda bir toplanti yapmayi kararlastirmislar.
7) Istanbulda'ki arakadaslar kendi aralarinda kontak kurmaya calisiyor.
8) Yeni yazarlara bas vurmadan once Pinar Selek ve Ragip'in cevaplarini bekliyorum. Ama
su ana kadar gelen Sayin Haluk Gerger ve Kiraz Bicici'nin yanitlari oldukca cesaretlendirici.
9) Bagli oldugum serverden ayrildim. Acilim domainini alacagim. Sanirim Oguz ve Eren'in
artik bir dergi projesi bulunmuyor. Bu nedenle Acilim adini kullanmamizin umarim bir
mahzuru yoktur. Ama bence yine de kendilerine sormak gerekir. "Acilim adini kullanabilir
miyiz?" diye. Bu konuda Oguz'u sanirim en iyi taniyan Tayfun ona bunu sorabilir mi?
10) Ben internetteki okuyucularima bas vurdugum takdirde dergi projesini destekleyecek
yeni kisi ve olanaklar cikabilecegini dusunuyorum. Ama bunun icin en azindan belli bir
doyurucu yazar kadrosuna ulasmayi bekleyip beklememek gerektigi konusunda kararsizim,.
Bu konuda sizlerin gorusu nedir?
11) Herkes kafasindaki, yazarlik onerilmesi gereken veya onerilebilecek isimleri bildirse iyi
olur.
12) Dergi girisimini destekleyen arkadaslara bir Stutgart'tan bir de Istanbul'dan iki arkadas
58
katildi.
Aklima gelenler simdilik bu kadar.
selamlar
demir
14. 10. 2004 – Ragıp zarakolu’nun Cevabı
Merhaba,
Uzun sure Cevap cikmayinca sonunda telefonla Ragip'i aradim.
Ragip uzun suredir maillerine bakamiyormus onun icin yolladigimiz maillerden haberi
yokmus dolayisiyla da bir cevap verememis.
Sozlu olarak biraz anlattim ve elbette seve seve yazacagini soyledi.
Su ana kadar Kiraz Bicici, Haluk Gerger, Ragip Zarakolu yazacaklarini bildirdi.
Pinar Selek mesgul oldugunu bildirmis ve cevap icin biraz zaman istemisti.
Nail Satilgan ise genel olarak yazamayacagindan soz etmisti. Ama tekrar gozden gecirmesini
istemistik.
Pinar Selek'ten bir kac gun icinde yine cevap gelmez ise. Onu da telefonla arayacagim.
Boylece ilk elde cekirdek denecek yazarlara yapilan teklifler sonuclanmis olacak.
Sonuclar simdilik cok cesaret ve umut verici kanimca.
Simdi bunlara da dayanarak ikinci ve daha genis bir cember icindeki yazarlara basvuruya
gecebiliriz.
Bunun icin hangi isimleri onerirsiniz?
Ilk cekirdekte en azindan sosyalist vedevrimci demokratik bir pozisyona sahip olmayi
gozetmistik.
Ikinci cemberde, tam anlamiyla boyle bir pozisyona sahip olmasa bile, duruslari boyle bir
pozisyonu guclendiren ve/veya devrimci demokrasiyla bir arada bulunmaktan
gocunmayanlari hedef almak gerekiyor.
*
Carsamba aksami Hamburg'taki dergi projesini destekleme girisimindeki arkadaslarla bende
toplanacagiz. Hamburg'takilere tekrar duyurulur.
selamlar
demir
14. 10. 2004 – Pınar seleğe belgelerin Yollanışı
Merhaba Sayin Selek,
59
Size ilisikte o cikarilmasi dusunulmus ama olmamis derginin tartisma metinlerini yolluyorum.
Tabii bir ic tartisma cercevesinde oldugu unutulmamali. Ama nasil bir dergi dusunuldugu
konusunda daha somut bir gorus olusturmaniza yardimci olabilir.
Bu yazismalarda siz kaza ve sonrasindaki hastaliginiz nedeniyle, durumunuz uygun olmadigi
dusunuldugu icin pek soz konusu olmadiniz. Yoksa hepimizin kafasinda, yazilarinizdan
izledigimiz kadariyla ilk ismi anilacak kisiydiniz.
Hangi adresinizi esas olarak kullandiginizi bilmedigim icin ikisine de yolluyorum.
Selam ve saygilar
*
15. 10. 2004 – Ankara Toplantısı Raporu
09. 10. 2004 Tarihli Ankara Toplantısı
Hafta sonu Ankara’da dergi girişimcilerinden 4 kişi(Tayfun, Ýlker, Deniz, Orhan) dergi
girişiminde gelinen süreç ve bundan sonraki adımları konuşmak amacıyla bir araya geldik.
Toplantıda ele alınan konular maddi imkanlar, ulaşılabilecek yazarlar ve çağrı metni ile
Demir’in kitabının basım imkanları oldu.
Alınan kararlar ve belirlenen öneriler kısaca şöyle.
Deniz’in kasım başına kadar toplayacağı 1000 dolar ile Ertan ve Ýlker’in yeni kurmuş
oldukları yayınevinden(Araf) maddi geliri tümüyle dergiye kalacak olan Demir’in
kitabı Beşikçi Eleştirisi’ni Kasım ayının ilk on günü içerisinde matbaaya verilecek.
Bunun için Ertan şu günden itibaren kitabı yayına hazırlamak için uğraşacak ve
kitabın yayın sorumlusu olacak. Demir’den de kitabını tekrar gözden geçirmesi,
ekleyecekleri ve düzeltecekleri var ise bunları önümüzdeki on beş gün içersinde
tamamlanması isteniyor.
Derginin yazarları arasında olmasını istediğimiz yazarların bir listesini çıkarmak ve bu
yazarlara bundan sonraki süreçte Dergi Girişimi veya Dergiyi Destekleme Girişimi
olarak çağrıda bulunmak, gönderilecek mektupların altında bu imzaları kullanmak.
(Burada, Demir’in ilk elden ve kendi ismiyle ulaşmasının daha sağlıklı olacağı
durumlarda, Dergi Girişimi veya Dergi Destekleme Girişimi adına Demir Küçükaydın
imzası da kullanılabilir. ) *ÝHD, Amargi ve Sendikal örgütlenmelerle hem bugüne
kadar temasa geçtiğimiz ve bu örgütlerde çalışma yürüten yazarlar aracılığıyla hem de
kurumsal olarak görüşüp dergi sayfalarından bir kısmını bu örgütlenmelere ayırma
fikri ortak bir öneri olarak gelişti. Tüm arkadaşların değerlendirmeleri bekleniyor.
Derginin ilk sayısının çıkış tarihi üzerine bir netlik sağlayıp, yazarlara da bunu
bildirerek ulaşmanın meselenin ciddiyetinin ve netliğinin vurgulanması açısından
sağlıklı olacağı yönünde görüşü belirtildi. 1 Aralık’ın da uygun bir tarih olduğu
belirtildi.
60
Derginin çıkması için bir yazı işler sorumlusu gerekmekte. Bu konuda yasal engeli
olmayan bir arkadaşın gönüllü olması bekleniyor. (anlaşılan iş çöp çekmeye ve kısa
çöpü çekenin bu sorumluluğu üstlenmesiyle sonuçlanacağa benziyor)
PINAR VE AHMETLERLE GÖRÜŞMELERİN BAŞLAMASI
18. 10. 2004 - Pınar seleğin Cevabı
merhaba, size cok kisa zamanda yanit vermek istiyordum ama yogunluk biraz daha uzadi.
azalacak. yakinda biraz daha rahatlayacagim. ancak bu arada yazismalarin surmesi icin
birlikte calistigim, benzer bir dergi projesini birlikte olusturdugum ahmet ile tartistim. o ortak
dusuncelerimiz dogrultusunda sizinle iletisim kuracak. biz zaten benzer bir dergi icin bir
taslak olusturuyorduk. isabet oldu. o size bizim ortak goruslerimizi iletecektir. ben de en
kisa zamanda bu sohbete katilacagim. selamlar. . pinar
25. 10. 2004 - Ahmet’in mektubu
Merhaba,
Ben Ahmet. Pınar size bahsetmiş olmalı. Dergiye ilişkin gönderdiğiniz belgeleri bana verdi.
Şu an gönderdiklerinizi okuyorum. Ayrıca bu perşembe sizin arkadaşlarla dergi hakkında
görüşeceğiz. Daha önce gönderdiğiniz bildiriyi Pınar bulamadı. Bana ve Pınara tekrar
gönderirseniz sevinirim. Dergi hakkındaki tartışma ve düşüncelerinize ilişkin size kısa sürede
daha ayrıntılı görüşlerimizi içeren bir yazı gönderip onun üzerinden tartışma düşüncesindeyiz.
Birlikte çalışma dileğiyle
25. 10. 2004 – Ahmet’in Mektubuna Cevap
Merhaba,
Evet sayin Selek sizin baglantiya gececeginizden soz etmisti. Ben de simdiye kadar ses
cikmayinca, acaba geldi de ben mi gozden kacirdim diye korkuyordum. Cunku her gun
yuzlerce spam ve virus geliyor. Onlarin icinden gercek mailleri ayirirken bazan gozden
kaciyorlar veya filitrelere takilabiliyorlar. Neyse oyle bir durum olmadigina sevindim.
Ilisikte istediginiz metni tekrar yolluyorum.
Umarim kastettiginiz metin budur. Ayni metni sayin Selege de yollayacagim.
Aslinda o sizin aldiginiz belgeleri okumak gercekten can sikici olabilir. Ama elbette nereden
nereye gelindigi ve simdiye kadar ne gibi sorunlarla karsilasildigi, ne gibi bir sey
dusunuldugu uzerine daha somut bir fikir edinmeyi saglar ve derli toplu bir kaynak olarak
ayni yollari yeniden gecmeyi gereksiz kilabilir.
Onemli olan simdi yolladigim, derginin piolitikasinin dayanacagi bu cagri ya da manifestodur.
Bu manifestoyu yolladiklarimiza su soruyu yoneltiyoruz:
1) Ilisikte yollanan metinde ifade edilen programatik cizgiyi savunacak boyle bir derginin
61
cikaricilari arasinda yer almak, hak ve gorev ve sorumluluklari paylasmak ister misiniz?
2) Eger bu ifade edilen cizgi ile tam uyusmuyorsaniz veya uyussaniz bile sorumluluk alma
istememeniz halinde, bu cizgiyi savunacak bir dergide bagimsiz bir yazar olarak yazi yazar
misiniz? Veya diger bir ifadeyle bu cizgiyle birlikte bir is yapar misiniz?
Bu Turkiye'nin sarkli ortaminda pek alisilmis bir stil degildir. Ama kasitli olarak boyle
davraniyoruz ki, insanlar secimlerini dogrudan dogruya politik kaygilarla ve metinde ifade
edilen politik cizgiyi goz onune alarak yapsinlar.
Su ana kadar bu cizgiye en yakin oldugunu dusundugumuz dort kisiye bu metni yollayip bu
sorulari yonelttik. Haluk gerger, Ragip zarakolu, Kiraz Bicici, Pinar Selek. Bu kisilerin
simdiye kadar izledikleri cizgiyi goz onune alarak boyle bir onceligi gozettik ve bu kisilerin
olumlu cevap vermesi, derginin ifade ettigi cizginin surdurulebilmesi ve derginin icinde bu
cizginin kaybolmamasi icin bir garanti anlami tasimaktadir.
Bu dort kisiden ucu, derhal cevap verdi ve Ragip zarakoluve Kiraz Bicici okumaya bile gerek
gormeden seve seve yazacaklarini ilk firsatta da okuyacaklarini soylediler. Haluk Gerger de
ayni sekilde yazacagini ifade eden bir cevap verdi.
Aslinda bir bucuk aydir sadece sayin Selegin cevabini bekliyorduk. Eger sayin Selek'ten daha
once bir cevap alabilmis olsaydik. Simdi, ifade edilen cizgiye daha az yakin ama onunla bir
arada bulunmaktan da gocunmayacagini dusundugumuz yazarlara bas vurmus olacaktik.
Ama her serrin bir hayri vardir derler. Belki bu gecikme ortaklasa ve daha guclu bir kadroyla,
gecikmeyi da telafi edebilecek bir hizla dergi cikisina vesile olabilir.
Yukarida Selege de ayrica yollayacagimi yazmistim. En iyisi bu size yazdigim cevabi aynen
Sayin Selege de yollamak. Boylece size olan cevabim hakkinda kendisinin de dogrudan bilgi
sahibi olmasini saglamak. Ekte de Sayin selegin kaybettigi ve yeniden yollayacagim metin
bulunuyor zaten. Boylece bir seferde iki isi de yapmis olurum. Umarim biraz boyle kolayina
kactigim icin yanlis bir sey yapmis olmam.
Birlikte calisma dilegiyle.
Selam ve sevgilerimle
Dergi Cikarma girisimi adina
Demir Kücükaydin
28. 10. 2004 - Ahmet ve Pınar’a Tohlantı Öncesi Acil Mektup
Merhaba Değerli Selek ve Ahmet,
Umarım bu mektubu size yazmakta gecikmemişimdir. Bu gün oradaki arkadaşlarla
görüşeceksiniz. Bu görüşmenin daha verimli olabilmesi için bir ön hazırlık olarak bu
mektubu yolluyorum. Eğer görüşmeden önce okumuş olursanız görüşmelerin daha seri
yapılmasına, olabilecek yanlış anlaşılmaların asgariye inmesine yardımcı olabilir.
Farklı geleneklerden gelen, farklı tecrübeler yaşamış, farklı arka planları olan insanlar
62
arasındaki ilişkide başlangıçta sık sık belli yanlış anlamalar oluşur. Kavramlar çoğu kez
özgül, o arka planla ve yaşanan deneyle şekillenmiş anlamlara sahip olur ve bu da nelerin
dendiği ve kastedildiğini anlamayı güçleştirip yanlış anlamalara, bu da ister istemez güç ve
enerji ve zaman kaybına yol açar. Bu nedenle en azından bu “sürtünme”lerden oluşucuk güç
ve zaman kaybını asgariye indirmek amacıyla bazı kavramları açmanın yararlı olabileceğini
düşündüm.
Bu maili yazmamın bir nedeni de işinizi kolaylaştırmak. Size dergi projesinin önceki
bölümünün tartışma belgelerini yollamıştım. Ama bir grubun iç tartışmalarını okumak sıkıcı
olduğu gibi ilişkiler ve kimlikler tam bilinmiyorsa anlaşılmaz ve yorucu da olabilir. Bu
nedenle, o iç tartışma metinlerini okumamış olabilirsiniz veya okudunuzsa bile tam ne dendiği
ve nelerin tartışıldığı anlaşılmamış olabilir.
Bu mektupla o tartışma metinlerinin özünü, orada belgeler halinde sunulan tecrübenin
sonuçlarını komprime bir şekilde aktarmaya çalışacağım.
Diğer yandan Ahmet mektubunda, derginin esas programatik belgesi olan bildiriyi yeniden
istiyordu ve kaybolduğunu bildiriyordu. Hemen yolladım gerçi ama bu uzun metni okuyacak
zamanın yine bulunamamış olması kaygısını taşıyorum. Çünkü esas amaçlar o metinde ifade
ediliyor. O anlaşılmadan nasıl bir dergi düşünüldüğü, dolayısıyla ne ölçüde ve nasıl birlikte
bir şeyler yapabileceğimiz tam olarak anlaşılamaz. O metin ve arka planı hakkında da bir
şeyler yazmanın da yararlı olabileceğini düşündüm.
Ama esas önemlisi şu: Ben sayın Seleğin yazılarını çok uzun zamandır dikkatle izliyorum.
Ne gibi sorunlara kafa yorduğunu anlamaya çalışıyorum. Edindiğim izlemimim odur ki,
benzer problematikler, benzer yaklaşımlar, yaşanan tecrübelerden çıkarılmış benzer sonuçlar
tahmin edilemeyecek kadar çoktur. Ancak bu ortaklığın, farklı arka planların yarattığı farklı
kavramların kullanılışı nedeniyle görülememesi olasılığı bulunmaktadır. Bunu minimuma
indirmede yararlı olabileceği düşüncesiyle de bu mektubu yazıyorum.
En iyisi bir örnekle başylayayım. Sayın Selek son birkaç yazısında, İdeoloji ve teorik
mücadelenin gerektiği gibi konularda yoğunlaştı. Bunun öneminden sözetti ve kolları
sıvamak gerektiğine dair çağrı yaptı.
Bizzat bu teori ve ideolojiye verilen önem bile, teorinin ve ideolojinin iyice boşlandığı bu
günün atmosferinde müthiş bir ortaklık demektir.
Ancak, kısa telefon görüşmemizde, ben teorik yayından kastedilenin, şu içinde bulunduğumuz
dergi projesi gibi aslında politik yanı ağır olan bir politik organ olduğu izlenimi edindim.
Yani “Teorik” deniyordu ama teorik denerek kastedilen aslında politik denen gibi bir şeydi.
Ya da tersinden biz politik derken, sayın Seleğin İdeolojik dediği gibi bir şey kastediyorduk.
Tabii yanlış olabilir ama belli belirsiz de olsa böyle bir izlenim edindim.
Şu an çıkarmaya çalıştığımız dergi projesi, teorik değil politik bir organ. Yazılarda ifade
edilen ise, ideolojik mücadele ağırlıklı bir organ olsa gerek. Eğer öyle ise, birbirinden farklı
alanlara yöneliktir projeler.
Sakın yanlış anlaşılmasın, ideolojik mücadelenin gereksizliği veya böyle bir organ çıkarma
63
gerekmediği gibi bir görüşüm yok. Aksine, çok önemli. Ama neler dendiğinini, neler
kastedildiğinin tam olarak anlaşılmasına yönelik bu dediklerim. Yoksa, kastedilenler farklı,
gerçekten biri teorik, biri politik bir organsa bile yine de bu iki farklı organ için de birlikte
çalışılabilir ve güçler birleştirilebilir.
Sayın Selek ile kısa telefon görüşmemizde, ben nasıl bir dergi çıkarmayı düşündüğümüzden
kısaca söz edince, benzer bir dergi düşünüldüğü izlenimi edindim. Ama eğer öyle ise,
girişimde bulunduğunuz dergi, teorik dergi olarak tanımlamanıza rağmen daha ziyade politik
ağırlıklı bir dergi olacak demektir.
Bu beni politik ve teorik sözcüklerindn farklı şeyleri kastetmiş olabileceğimiz düşüncesine
götürdü ve oradan da zaten bu mektubu yazma düşüncesine vardım.
Eğer önceki dergi projesinin belgeleri okunduysa orada şu görülür. O dergi projesinin
başında da bir dergi çıkarılması düşünülüyor ama, kime yoneleceği, nasıl bir dergi olacağı
konusunda çok farklı yaklaşımlar bulunuyordu. Bir kısmı politik bir dergi düşünürken, bir
kısmı sosyalistlre yönelik ideolojik mücadeleye ağırlık veren bir dergi düşünüyor. Ama bu
farklı beklentiler netliğe kavuşmadığından, insanlar bunun bilincinde değil. Sonra giderek bu
farklılık netleşiyor ve derginin politik bir dergi olması noktasına varılıyor. Aslında zaten
bileşim de böyle, o zamanlar çıkarma girişiminde bulunanlardan bazılarının bir teorik ve
ideolojik dergide yer alması düşünülemez bile.
Sanırım benzer bir durum söz konusu olabilir. Politik mi teorik bir bir organ düşünüldüğü
netleşmemiş olabilir.
Peki sonra niye politik bir dergide yoğunlaşıldı? Bu teorik mücadeleye önem verilmediğinden
mi? Hayır. Bütünüyle koşullarla ilgili.
Terik bir dergi ister istemez, sosyalistlere ve devrimci demokratlara yönelik olur. O ise ister
istemez onların gettosuna kapanmak demektir. Bu gün ise ihtiyaç olan şey, bu gettonun
dışına çıkmak. Bu gettonun duvarlarını parçalamak. Bu ise ancak dışından parçalanabilir.
Bu da ancak politik bir organ aracılığıyla başarılabilir.
Ama politik bir organın bunu başarabilmesi için, çok kaliteli, entelektüel birikimi toplamış bir
dergi olması gerekir. Yani hem politik olarak tutarlı devrimci demokratik denebilecek, ki o
çağrı bildirisi bunun ifadesidir, çizgiyi izlemeli; hem de Türkiye’nin bütün ciddi entelektüel
birikimini toplamalı. Çok kaliteli bir dergi olmalı. Ancak böylece Türkiye’de bütün solcu ve
aydınların, içindekilere katılmasa bile, düşünsel ya da entelektüel gündemi izleyebilmek için
kendini okumak zorunda hissedeceği bir dergi olabilir. Tam bilmiyorum ama,
duyduklarımdan çıkardığım kadarıyla, Radikal 2 politik içeriğiyle değil ama işleviyle böyle
bir şey her halde. Çok farklı eğilimlerden aydın ve sosyalistlern kendilerini alıp izlemek
zorunda hissettikleri bir yayın olsa gerek.
Bu “Yön gibi bir dergi” sözleriyle ifade edildi. Belki devrimci bir Radikal 2 de denebilir.
Bilmiyorum. Ben gençliğimde Yön okuyordum ve biliyorum ama onu duymamış veya duysa
bile örneğin Doğan Avcıoğlu gibi cuntacıların bir dergisi olarak duymuş bir insanın ne
dediğimi anlaması zordur.
64
“Yön gibi” derken onun politik çizgisini kastetmiyorum. Türkiye’nin entelektüel ve politik
hayatındaki işlevini kastediyorum.
Yön Doğan Avcıoğlu’nun damgasını taşıyordu. Ama bunun yanı sıra o derginin bir daha
başka hiçbir organda görülememiş bazı özellikleri vardı. Kürtçülerden curntacılara, eski
komünistlerden kimi islamcılara kadar harkesin yazdığı bir dergiydi. Böyle bir dergiyi kimse
okumazlak edemiyordu.
Bunun yanı sıra derginin her sayısı adeta bir sansasyon oluyrdu ortaya attığı konuyla.
Amerikan üsleri, Barış gönüllüleri, Nazım Hikmaet’in şiirleri vs. . Bu gün bizler için son
derece sıradan olan konular, o zaman ilk kez bu dergi tarafından tartışmaya açılmış, her sayısı
bir tabuyu parçalamıştı.
Yön gibi bir dergi derken bunu kastediyorum. Bizim çıkaracağımız dergi de Türkiye’nin
entelektüel birikiminin en önemli bölümünü kapsamalı, her sayısı bir sansasyon olmalı,
tepkileri toplamalı, saldırıların hedefi olmalı ama kendini tartıştırmalı ve gündemi belirlemeli.
Çok farklı akımlar yer almalı ama kendi çizgisi olmalı.
Tabii Yön’le kıyaslanmayacak kadar kötü ve dezavantajlı koşullarda işe başlıyoruz. Esas
sorun zaten bu verili durumda öyle bir derginin nasıl çıkarılabileceğinde toplanıyor. Nasıl bir
yol, yöntm ve stratejiyle o güçleri bir araya toplayabiliriz?
(Burada şöyle bir sorun çıkıyor ortaya. 1960’ların Türkiyesinde, nerdeyse her aydın kendine
sosyalist diyordu. Bunların büyük bir çoğunmluğu TİP’in üyelik kartını taşıyordu. Bu gün
ise, aydınların ve az çok bir entelektüel birikimi ifade edenlerin büyük bir bölümü, bırakalım
sosyalizmi bir yana, devrimci demlokrasiye bile uzak, liberal ve reformist denebilecek bir
çizgide. Geri kalan kendini sosyalist olarak tanımlayan kesim ise, tam anlamıyla doğmatik,
bu günün dünyasının sorunlarına gözlerini kapayan bir konumda. Bu bilmece nasıl
çözülecek? Bu dezavantajlar nasil avantaja dönüştürülecek? Asıl pratik olarak konuşulsaı
gerkecekler bunlar. . Her neyse bu öyle geçer ayak bir değinmeydi. )
Tabii bütün bunlar yapılsa, yani Türkiye’nin bütün ciddi soldaki entelektüel birikimi toplansa,
devrimci demokratik çizgiyi izleyen, her sayası tartışma yaratan, gündemi belirleyen bir dergi
çıkarılsa bile, bütün bunlar hala bir teorik organa olan gerekliliği ortadan kaldırmaz. Tabii
sosyalizm diye bir amacı olan için.
Bütün o devrimci demokrasi çizgisi dediğimiz şey, en ideal biçiminde gerçekleştiğinde bile
kapitalizmi ortadan kaldırmaz. İdeal bir kapitalizme olanak sağlar. Bir sosyalist bunu temel
görevi yapamaz. Öte yandan bir ideolojik mücadele olmadığı takdirde, o devrimci demokrasi
çizgisinin varlığını sürdürmesi de olanaksızdır. Bu nedenle bir bakıma, politik dergide
savunulan politik çizgiyi de eleştiren ona da karşı olan, bir soyalist teorik organ da
gerekmektedir. Şimdilik bütün güç ve enerjinin politik organda yoğunlaştırılmış olması,
teorik mücadelenin önemsenmediği anlamına gelmiyor. Bu sadece taktik bir öncelik
sorunudur.
Kaldı ki, dergi girişimi aslında teorik ve ideolojik bir çabayla birlikte gitmektedir. Bir dergi
biçiminde olmamakla birlikte, kitap biçiminde.
65
Beşikçi Eleştirisi dediğimiz, “Beşikçi’de Kafa Karışıklığı: Tersinden Kemalizm – Alevilik,
Din, Ulus, Bilim ve Pollitika Üzerine” diye uzun bir kitap yazdık. O kitap bir bakıma teorik
bir organın yapması gerekenleri yapmakta, teorik bir oranın ele alacağı konuların çoğunun bir
bilançosunu çıkarmaktadır ve derginin bildirisinin teorik arka planını oluşturmaktadır.
(Bu nedenle, bu metni de ilişikte yolluyorum. Böylece, gerçekten bir ideolojik mücadele
organı kastediliyorsa eğer, bundaki iş birliği olanakları hakkında da daha somut bir fikir
sahibi olunabilir. Bu aynı zamanda, derginin çıkış bildirisinin daha iyi anlaşılmasını da
kolaylaştırır.
Ayrıca bu metnin, yani Beşikçi Eleştirisi’nin, içinden bir bölümü, teorik bakımdan en önemli
olduğunu düşündüğüm bölümü, ayrı bir kitap olarak “Tarihsel maddeci (Marksist) Din, Ulus
ve Üstyapılar Teorisi” başlığı altında düzenledim. Bunu da ayrıca yolluyorum.
Bu arada şunu belirteyim ki, gerek Beşikçi Eleştirisi’ni gerek bu Marksist Din, Ulus ve
Üstyapılar Teorisinin yeniden inşasını, zaten sayın Seleğe bir sosyolog olarak yollayacak,
dikkatini çekecek ve eleştirilerini isteyecektim. Bu vesileyle bu işi de aradan çıkarmış
oluyorum. Kendisinin kafa yorduğu izlenimi edindiğim bir çok konunun, özellikle yeni
sosyal hareketler, kadın hareketi vs. bağlamındaki sorunlar, Beşikçi Eleştirisinde
tarntışıldığını ve konu edildiğini göreceğini düşünüyorum. )
Bu bakımdan varsayalım ki kavram karışıklığı yok ve teorik organ denirken gerçekten teorik
organ kastediliyor olsun. Yani ortada farklı alanlara hitap eden iki farklı proje olsa bile, bu
bir işbirliği için engel değildir. Çünkü bir teorik organın gerekliliği ve bunun boşlanmaması
gerektiği çok açıktır. Bunun için de pek ala işbirliği yapılabilir. Aynı şekilde, politik organda
da yazarlar veya çıkaranlar arasında yer alınabilir. Böylece biribirini tamamlayan iki farklı
proje için işbirliği yapılmış olur.
Böyle gidersek, teorik mi politik mi gibi bir tartışmaya hapsolmaktan da kurtulabiliriz. O
zaman, izlenecek politik çizginin içeriğinde ne kadar anlaşabileceğimiz gibi bir konuda
yoğunlaşabiliriz.
Ben güçleri birleştirdiğimiz takdirde, bu iki işi de yapabilecek bir gücü sağlayabileceğimizi
düşünüyorum şahsen.
Ayrıca şunu belirteyim. Eğer bir kavram kargaşası varsa ve teorik dnirken gerçekten politik
kastedilmişse ve politik bir organda anlaşılıyorsa bile, bu yine de bizlerin, teorik bir organ
konusunu da gündeme almamız gereğini ortadan kaldırmaz. Teorik ve ideolojik br çaba
olmadığı takdirde, tek ayaklı kalmaya mahkum olur bütün çabalar.
Neyse fazla uzatmayayım. Şimdilik bu kadar.
Selam ve saygılar
Demir
28 Ekim 2004 Perşembe
66
29. 10. 2004 - Ahmet’in Mektubu
Merhaba,
İşin doğrusu nasıl hitap etmem gerektiğini kestiremediğimden merhabayla başlıyorum ve
merhabanın güzel bir hitap olduğuna inanıyorum. Dün mektubunu aldım. Ama çok kötüydü
ve okunmuyordu. Neyseki Özgür gelirken getirmişti ve çabucak okuma fırsatını edindim.
Pınarda okudu. Daha önce gönderdiğin dergi hakkındaki tartışmalar ve manifestoyu da genel
hatlarıyla okumaya çalışıp nasıl bir dergi düşündüğünüzü,neden çıkmadığını anlamaya
çalıştım.
Özgür ve Orhanla birebir görüşüp tartışmamız,sizin yazılarınızla birleşince neler
düşündüğünüzü anlamak açısından gerçektenden de yararlı oldu. Bazı kavramlara yüklenilen
anlamlar ve yöntem konularındaki bazı farklılıklara rağmen genel hatlarıyla birbirine yakın
düşüncelerde olduğumuzu görmek inan hem bizleri sevindirdi,heyecanlandırdı ve hem de
ortak iş yapma açısından umutlandırdı.
Sizin de belirttiğiniz gibi farklı ortamlardan gelen insanların birararaya gelmesinin çok zor
olduğu koşullarda birlikte çalışmak elbetteki çok önemli. Ve bu coğrafyanın böylesi
birlikteliklere muazzam ihtaycı var. Deniz dünkü tartışmalarımızı sana özetleyeceğini
belirtmişti. Umarım göndermiştir. Dünkü toplantıda şöyle bir karar çıktı. Bizler,yani Pınarla
birlikte dergiyi çıkarmayı düşündüğümüz arkadaşlarla nasıl bir dergi düşündüğümüzü içeren
bir metni kısa süre içinde sizlere ulaştırdıktan sonra bir hafta içinde daha geniş katılımlı bir
toplantı düzenleyip temel hususları netleştirmeye çalışacağız.
Sizlerin dergi konusunda 2 yıla yakın bir çalışması var,bizlerin ise 3-4 aylık. Sizlerin çok hızlı
bizlerin ise biraz ağır davranmasının altında bir de bu neden var. Ayrıca daha işin başında
birbirine karşı açık ve dürüst olmak bakımından daha hassas olma kaygımızı da anlayışla
karşılayacağını umuyorum.
Görüşmek üzere. Ahmet
29. 10. 2004 - Ahmet’e Cevap
Merhaba Ahmet,
Dedigin gibi Merhaba her zaman cok iyi bir baslangictir. Ben de kime nasil hitap edecegimi
bilemedigimde merhabayla baslarim. Hem belli bir mesafe koyar hem bir yakinlasma dilegi
sinyali verir. Hasili Merhaba konusunda da ayni dusunuyoruz. :)
Bana istedigin gibi hitap edebilirsin. Oyle problemlerim yoktur. Sadece ben baskalarini
rahatsiz etmekten cekindigimden mesafeli davranirim, bu da bazan yanlis anlamlara yol acar
ve mesafe koydugum sanilir. Neyse bunlar onemli degil.
Once sunu belirteyim. Ben bu mektuplari hep birinci sahisla falan yaziyorum ama aslinda
butun bunlari dergi cikarma girisimi adina yapiyorum ve aldigim ve yolladigim her mektubu
bu girisim icindekilere iletiyorum. Benim yaptigim biraz sekreterlik gibi bir is yani.
67
Kollektif bir kimlik adina yapiyorum bunu. Zaten biliyorsundur da. Bir de ben ifade etmis
olayim. Yani o merhaban aslinda bu dergi isine girmis olanlarin hepsine.
Ben de heyecanla gorusme nasil gecti diye merak icindeydim. Sonunda dayanamayip Deniz'e
SMS ile sordum. Onun da verdigi kisa cevap sizinki gibi cok olumlu oldugu biciminde oldu.
Ne kadar sevindim bilemezsiniz. Ama Herseyin oyle kotuye gittigi bir dunyada yasiyoruz ki,
dogrusu sevinmeye bile korkuyorum. Sanki sevinc duysam isler ters gidermis gibi geliyor.
Anlayacaginiz batil inancli bir ateist olduk bu arada galiba.
Biliyorsun bu dergi girisimi icinde olanlar. Turkiye ve Avrupa'da cok farkli sehirlere
yayilmis durumdalar. Dolayisiyla haberlesmeyi Dergi girisimi adiyla kurdugumuz bir mail
grubu araciligiyla yapiyoruz. Herkes her turlu gelismeyi oraya yazior ve girisim icindeki
herkes boylece her turlu gelismeden haberdar olup katkisini veya gorusunu yine herkese
iletiyor. Simdi ornegin sizin bu mektubunuz ve benim size bu cevabim da aynen bu gruba da
yollaniyor. O sozkonusu belgeler de boyle bir mekanizma ile olusmustu zaten.
Simdi senden bir dilegim olacak. Tabii zamanin varsa ve gerekliligine inaniyorsuan yapmani
dileyecegim. Dun aksamki konusmalarinizi Deniz her halde bizlere aktaracak: Ama bunlari
bir de ornegin senin bakis acindan aktarmani dilerim. Yani arkadaslarina muhtemelen orada
kousmalar hakinda anlatcaklarinin, yorumlarinin bir benzerini de bize yollamani dilerim.
Boylece farkli bakis acilarindan verilerle daha net bir kavrayis olusabilir. Ayni sey tersinden
de yapilabilir. Gorusen arkadaslar de kendi gorusme yorumlarini size aktarabilirler ornegin.
Boyle bir seye ne dersin? Dedigim gibi gerekli gorursen ve zamanin varsa. Bizlerin buna
ozellikle su nedenle ihtiyaci var: Bizler birbirimize mekan olarak cok uzagiz, birbirimizi
hemen hemen hic gormuyoruz. Tek haberlesme aracimiz yazi ve mailler. Mesela Ben daha
Turkiye'de bu dergi isinde bulunanlardan hic birinin yuzunu bile bilmiyorum. Bir ikisinin
sesini duydum sadece. Sizler muhtemelen sik sik bir araya gelebiliyorsunuzdur. Bu durumun
yarattigi eksikligi bir olcude olsun gidermek bakimindan boyle bir dilekte bulunuyorum.
Tabii bunun bir yan urunu de olur insanlar daha dogrudan bir fikir edinmis olur.
Simdilik bu kadar.
Herkese Selam ve sevgiler
Tekrar okuyamama problemi olmamasi icin bu sefer temel harflerle yazdim. Umarim bir
sorun olmaz.
Demir Kücükaydin
demir@gmx. li
29. 10. 2004 – Orhan’ın Pınar ve Ahmatle toplantı Hakkında Notları
Pınar Selek ve Ahmet'le Görüşmeye Dair Notlar
Geçtiğimiz Perşembe günü Pınar Selek ve Ahmet'le bir birkaç gün önce belirlenen toplantıyı
gerçekleştirdik. Toplantıya bizim girişimimizden Deniz ve Orhan katıldı.
68
Bilindiği gibi Demir Küçükaydın toplantıdan önce Pınar'a ve Ahmet' yanlış anlamalara neden
olmamak ve tartışmayı daha sağlıklı bir zeminde yürütmek amacıyla bir mektup göndermişti.
Demir'in mektubu Pınar'la daha önce yaptığı telefon görüşmesinde derginin içeriğinin teorik
mi yoksa politik mi olacağına yönelik aslında kavramların farklı kullanılışı ve farklı
algılanışından kaynaklanan bir, görünürde farklı duruşu aydınlığa
kavuşturmak amacıyla yazılmıştı. Dolayısıyla bu, görüşmenin en önemli
bölümünü oluşturdu.
Görüşme önce bizim daha sonrada Pınar'ların dergi girişiminin nasıl ve neden
başlatıldığının anlatımıyla başladı ve önemli üç ana noktada düğümlendi.
Bunlardan birincisi; Pınarların teorik, bizimse politik diye ifade
ettiğimizin aslında aynı şeyi ifade ediyor olduğunu anladık. Bu tartışmada netlik
kazanmamızı sağlayan önemli nokta, derginin kime ve nasıl sesleneceğine ilişkin
söylenenlerin ortak bir yaklaşıma sahip olduğu idi.
Kullanılan bu iki kavramında aynı hedefi ifade ettiğini anlamamızı sağlayan açıklama, güncel
siyasal gelişmelere ve konulara dair bakış açılarının, kültürel, felsefi edebi yazıların yer
alacağı gerek yazar kadrosuyla gerekse içerik olarak zengin bir yayın hedefinin belirtilmesi
oldu. Bu noktada en önemli faklı yaklaşım bizim periyodu daha sık, Pınar ve arkadaşlarının
ise daha uzun bir yayın tasarlıyor oluşlarıydı. Bu faklılık, yayının onlar açısından güncelliği
sorunundan ziyade daha ağır ama emin adımlarla ilerleme isteğinden kaynaklanıyor.
Pınarların bu konuda önerisi derginin iki aylık bir periyotla yola çıkması ve periyodun belirli
bir süre sonra daraltılması gerektiği oldu.
İkincisi; bilindiği üzere Pınar bir süredir Gündem gazetesinin yeniden yapılandırılmasında
görev aldı ve çalışmalarını yoğun olarak orada yürütüyor. Pınar gazetenin yeniden
yapılandırma çalışmalarının yapısal ve teorik olarak tamamlandığını ve şimdi bunun
uygulama aşamasında olduğunu belirtti. Gazetenin yeni yapısını burada biz ayrıntılı olarak
veremeyeceğiz doğal olarak. Bunu belki Pınar bir yazısıyla bizlere anlatabilir. Ama genel
olarak gazetenin bundan sonra çok kimlikli, çok kültürlü ve daha zengin bir içerikte, Pınar'ın
deyişiyle "bütün iktidar odaklarına mesafeli, bütün toplumsal muhalefet odaklarıyla
olabildiğince birlikte ve yanyana" gibi bir yayın politikasıyla çıkacağı, ve bizlerinde istersek
güncel acil politik gelişmelere gazete aracılığıyla müdahale edebileceğimizi, gazetede seve
seve bize yer ayırabileceklerini belirtti. Bizim bu konuyu değerlendirmemizin önemli
olduğunu düşünüyorum.
Üçüncü önemli nokta ise, Çağrı Metni'ne ilişkin konuşulanlar oldu. Pınar öncelikle bir dergi
için bu kadar uzun bir çağrı metnine gerek olmadığı, birkaç sayfalık bir metinle bunun daha
rahat ifade edilebileceği; aynı zamanda geniş çerçeveli bir derginin böyle bir programatik
metinle çıkmasının yanlış olacağını, bu metnin dergide program tartışması olarak veya
kişilerin imzasıyla bir program önerisi olarak yayınlanmasının daha mantıklı olacağını belitti.
Pınar ve Ahmet kendi çalışmalarına ve bizim dergi çalışmamıza ilişkin görüşlerini yazılı
69
olarak iletecekler. O zaman fikirler hakkında daha net ve daha sağlıklı bir şekilde
bilgilenebileceğiz. Fakat bizler için şu an ortada olan, bu üç başlığı da kendi aramızda
tartışmamız gerektiği. .
29. 10. 2004
Orhan
01. 11. 2004 – Pınar Seleğe Gazete Konusunda Mektup
Değerli Selek,
Deniz’le İnternette biraz “chat”laşarak edindiğim bilgilere dayanarak bu mektubu aslında size
hemen Cuma veya Cumartesi günü yazmak istiyordum ama, bitirmem gereken bazı yazılar
nedeniyle hemen yazamadım. Ben de korkunç bir zaman sıkıntısı yaşıyorum ve fiziksel
olarak sınırlarımı aşırı zorluyorum. Yükleri biraz olsun hafifletmek ve yazmaya daha çok
zaman ayırabilmek için yaptığım her girişim sırtıma bir sürü yeni iş almaktan başka bir sonuç
vermiyor. En küçük bir ayrıntıyla bile ilgilenmek gerekiyor. Neyse, sızlanmanın yeri ve
zamanı değil.
Ortak bir dergi çıkarma olanakları üzerine görüşme ve değerlendirmeler devam ederken
bunun yanı sıra Deniz’in aktardığı bazı isteklerinize bağlı olarak yazıyorum bu mektubu.
Ben yaklaşımlarımızın, ortaklaşa bir dergi çıkarma noktasından daha ileri bir iş ve güç
birliğine olanak sağladığı ve bunu gerektirdiği kanısındaydım. Ve görüşmelerden aktarılan
izlenimler de bu kanımı pekiştirdi. Dergiyi, daha geniş bir iş birliğinin parçası olarak ele
almanın, o alanda karşılaşılabilecek güçlükleri aşmada da yardımcı olabileceğini
düşünüyorum. Potansiyellerimiz, çok farklı alanlarda birbirini desteklemeyi ve bu farklı
alanlarda yapılan işlerin de birbirini desteklemesini ve tamamlamasını mümkün kılmaktadır.
Bu girizgahtan sonra, Deniz’in bir “chat”ın imkan verdiği ölçüde anlattıklarından çıkardığım
kadarıyla şu istekleriniz olmuş:
1) Ülkede Özgür Gündem gazetesine daha çok yazarak daha büyük bir katkıda
bulunmak.
2) Örneğin Kıbrıslılar gibi başka çevre ve yazarların gazeteye katkıda bulunmasına
aracılık ya da yardımcılık
3) Avrupa’daki göçmenlerle ilgili yazılar veya yazarlar konusunda yardım veya destek.
Deniz ayrıca bu gün içinde bulunduğunuz güçlüklerden ve karşı karşıya kaldığınız
engellemelerden de biraz bahsetti. Bu konuda zaten önceden bazı duyumlarım da olmuştu.
Bu üç konuyla ilgili olarak sorunlarımı, önerilerimi anlatayım ve neyi nasıl yapabileceğimiz
konusunda önerilerinizi bekleyeyim.
Ama bunun için kanımca sizin ilgi alanınızın dışında kaldığını bu nedenle bilmediğinizi
sandığım bazı bilgiler vermem gerekiyor.
Ben azlında uzunca bir süredir Avrupa’da çıkan Özgür Politika’ya yazmıyorum. Bunu sakın
70
Kürt hareketine bir mesafe koymak ve ondan desteğini esirgemek gibi algılamayın. Bu günkü
koşullarda Özgür Politika’ya yazmanın artık Kürt hareketine bir yarardan çok zarar getirmeye
başladığını düşündüğüm için yazmıyorum.
Bu ifade siza çok çelişkili gelebilir. Bunu şimdi size tekrar anlatmaktansa, zaman ve güçten
kazanmak için böyle davranmak zorunda olduğumu anlayışla karşılayacağınızı düşünerek,
aynı konuyu Öcalan’a da anlattığım mektubu ve eklerini size iletiyorum.
Bu mektup ve eklerinden Özgür Gündem’e hala niye yazdığımı da anlayacaksınız.
O mektuplar ve yazılarda da belirttiğim gibi, aslında ben yazmaya devam ediyorum ve
gazetede yazmadığım zamandan daha çok ve daha iyi yazılar yazıyorum. Daha özgürce
yazıyorum ve yazılarımı bana sormadan alıp yayınlayabilecekleri yönünde açık çek de
vermeme rağmen, hiçbir yazımı alıp yayınlamıyorlar.
Özgür Gündem’e gelince. Türkiye’nin durumunun farklı olduğu düşüncesiyle Özgür
Gündem’e normal yazılarımı bir dayanışma olarak yollamaya devam ettim. Hatta daha sonra
istenirse haftada bir de yazabileceğimi söylemem rağmen, benden böyle bir talepte
bulunulmadı.
Ayrıca şunu belirteyim, benim Kürt basınındaki yazılarım, tam anlamıyla benim kendi dünya
görüşüme ve anlayışıma dayanan yazılar değildir. Bir Türk olarak, egemen ulusun içinden bir
insan olarak, bu egemen ulusun duyarsızlığı ve berbat tavrının kefaretini ödemek gibidir biraz
yazılarım. Örneğin bir çok eleştirimi yutarım söylemem. Söylemeye kalktığımda da zaten
yayınlanmaz.
Ama ben artık, esas ağırlığı, kendi gerçek görüşlerime ve programıma vermenin her bakımdan
çok daha yararlı olduğu kanısındayım. Özgür Gündem’e hala bir dayanışma olarak yazmam,
yarı yolda bırakmış olmamak içindir.
Deniz’in anlattığına göre, bu görüşlerinizi Özgür Gündem’in sayfalarında savunabilirsiniz
anlamında şeyler söylemişsiniz. Bunu eski biçimiyle yazmaya devam etmek değil de, örneğin
çıkarmayı düşündüğümüz derginin sayfalarında savunacağım görüşleri bu gazetenin
sayfalarında da savunabileceğim olarak anlıyorum.
Bu gerçekten güzel bir olanak.
Ne var ki bu konuda kafamdaki bazı kuşkuları ifade edeyim.
Birincisi, bu görüşleri ifade ettiğimde, o sayfalarda bunların yayılmasına müsaade edileceğini
sanmıyorum.
İkincisi, olur da bir şekilde yayınlanırsa, bunlar başka bir politika ve çizginin oturtulmasının
basit araçları işlevini görürler ve gerçek anlamları kavranılmadan kalır arada kaybolur
giderler. Örneğin bizlerin çıkartacağı bir dergide bu görüşler derginin esas vuruş yönü ve
politikasını; yani manşetini, kapağını belirlerken, başka politik bir teorik arka planı ve çizgiyi
izleyen bir gazete veya dergide, biraz Almanların “Pazar vaazı” dedikleri türden bir anlam
kazanırlar. Yani pratik politikaya ilgisiz genel geçer doğrular gibi bir şey. Örneğin burada
Öcalan’ın kitabından burada yapılan her günkü çarşaf çarşaf aktarmalar biraz bu durumdadır.
71
Kaba tabiriyle “imam ne derse desin cemaat bildiğini okur” deyişinin ifade ettiği sorun.
Bu sonuçlar deneylerimden çıkıyor.
Örneğin, son aylarda milliyetçiliğin teorik temellerini açıklayan, aynı zamanda Kürt
hareketinin karşılaştığı ve “ilkel milliyetçilik” dediği akımla mücadelesi için de güçlü bir
teorik silah olabilecek bir kitap yazdım. ( Kitabın Adı: Beşikçi’de kafa karışıklığı: Tersinden
kemalizm – Alevilik, Din, Ulus, Politika ve Bilim Üzerine). Keza bunun yanı sıra bir çok
makaleler yazıp bunları sayfamda yayınladım.
Bu yazıların her zaman bir kopyasını de gerek Özgür Gündem’e Özgür Politika’ya yolladım.
Ama bunların hiç birisi alınıp gazetede yayınlanmadı. Ne oradakinde ne buradakinde.
Bunun üzerine yüzsüzlüğü ele alıp, ben teklif ettim. “Bakın bunlar önemlidir. Ayrıca sizlerin
karşılaştığınız güçlüklerle mücadeleniz için de yararlıdır. Hiçbir şey istemiyorum. Lütfen
yayınlayın” dedim. Hiç birini yayınlamadılar.
Burada da kalmadım. Bir taktik yaptım. Öcalan’a bir mektup yazdım ve bu kitabı ve bazı
makaleleri mektubun eki olarak yolladım. Yani bunlar Öcalan’a bir mektup oldular. İlk
mektup Öcalan’ın eline geçti. Okudu veya okumadı ama kendisi meşhur selamını söyledi.
Hatta benim kendisinin görüşlerini geliştirebileceğimi falan da söyledi. Bu yankılar görüşme
notlarında yayınlandı. Buna rağmen, yani Öcalan’a yollanmış bir mektup olmalarına
Öcalan’ın Avukatlara “okudunuz mu?” diye sorarak dolaylı ve herkesin anladığı yoldan
okunmasını tavsiye etmesine rağmen yine de yayınlanmadı.
Gazetede yazdığım sürece de, gazeteyi çıkaranlar açısından önemli olan söylediklerimin
içeriği değildi, politik dengeler içinde gördüğüm işlev anlam taşıyordu. Bu işlev söyle
özetlenebilir. Bakın biz de sosyalistler de yazıyor, Amerikancılar da yazıyor.
Böylece başka bir politikanın basit bir aracı işlevi görülüyor. Elbette yıllarca, bile bile lades
diyerek bunu da kabul ettim. Buna da katlanıyorsun, bir şeylerin kefaretini ödemek, halkların
kardeşliği için bir karşı örnek sunmak için.
Bu nedenle fazla umutlu olamıyorum. Sizin de benzer bir işlev gördüğünüz sürece orada
görülebileceğinizi, belli bir politik ve teorik yaklaşımı ortaya koyduğunuz andan itibaren
oyunun bozulacağını düşünüyorum. İnşallah yanılıyorumdur.
Bütün bu deney ve çekincelere rağmen size çabalarınızda yardımcı olmak istiyorum. Size o
mektupları yollamamın ve yukarıdaki çekinceleri anlatmamın nedeni, çabalarınızda sizi
desteklemekten kaçışa bir bahane bulmak değil; karşılaşılacak sorun ve güçlükler hakkında
somut bir fikir edinilmesi.
Örneğin, daha sık yazmamı istemişsiniz. Pek ala yazabilirim. Sadece onbeş günde bir değil,
haftada bir, isterseniz iki kere de yazabilirim. Her yazım bu yazdıklarımın iki üç misli
uzunlukta olabilir.
Ama ben şimdi hala, büyük ölçüde Kürt hareketini destekleyen bir Türk olarak yazıyor
sayılırım ve bir sosyalist olarak yazmıyorum. Ama artık böyle yazmanın gerekli olmadığını,
zaman ve güç kaybına yol açtığını düşünüyorum. Sadece bana artık yazma denmediği için,
72
anlaşmaya sadık kalarak sözümü tutmuş olmak, yarı yolda bırakmış olmamak için Özgür
Gündem’e yazmaya devam ediyorum.
Gazeteye daha çok katkıda bulunmak artık ancak, Kürt hareketini destekleyen ve bir çok
yerde sözünü yutan bir Türk olarak değil de, bir sosyalist olarak mümkün olabilir. Ama o
takdirde de her yazım sansüre takılacaktır. Ve bu sansür, sıradan bir teknik elemanın
telefonla arayıp, şu kısımların çıkarılması aksi takdirde yazının yayınlanmayacağı biçiminde
olacaktır muhtemelen. Yani her hangi bir gazetenin politikasından sorumlu biriyle
konuşmam, onu ikna etmeyi denemem, politik ve teorik düzeyde tartışmam bile mümkün
olmaz. Bürokratik bir aygıtın dehlizlerinin girişinde takılır kalırım. Şimdiye kadar başıma bu
geldi.
Bunun artık böyle olmayacağını söylemişsiniz. Keşke.
En iyisi bunun böyle olup olmayacağını görelim. Size son derece somut bir öneri
getireceğim. Eğer aklınıza yatarsa öneriyi hayata geçirmeyi deneyelim. Bu aynı zamanda,
somut bir duruma ilişkin olarak benim somut politik tavrımdır.
Bu gün sizin Vatan gazetesinde yaptığınız söyleşiyi okudum. Orada Demokratik Toplum
Hareketi’ne hepimizin katkıda bulunmasını öneriyorsunuz. Sorunların Avrupa bağlamında
tartışılmasından duyduğunuz rahatsızlığı dile getiriyorsunuz. Hasılı kendime çok yakın
hissettiğim, sevinçle okuduğum şeyler söylüyorsunuz.
Haklısınız. Hepimiz bu girişimin diğerler gibi kakırdamaması, yeni bir soluk olması için
katkıda bulunmalıyız. İşte benim önerim bu katkı bağlamında, bu katkının nasıl
yapılabileceğine dair somut bir öneri.
Örneğin, şu çıkarmayı düşühdüğümüz derginin çağrı bildirisi olarak düşünülen, Orta Doğu
İçin Demokrasi Manifestosu’nu, ben bu kurulacak partinin programı olarak önermek
istiyorum. Metin zaten Programatik bir metindir. Edebi bakımdan da fena sayılmaz. Böyle
bir metnin sadece Türkiye’yi değil Orta Doğuyu bile değiştirmeyi düşünen bir Partinin
programı olarak bütün Türkiye’de daha kuruluş aşamasında tartışılması yepyeni ufuklar açar
ve hedeflerin hem neler olması gerektiğini netleştirir hem de onların daha iyi kavranmasını
sağlar. Aynı hedeflerde anlaşmışlık da inisiyatifi geliştirir, en iyi haberleşmeden daha iyi bir
eşgüdüm ve koordinasyon sağlar.
Kimileri kimin ne olacağını tartışır ve tartışmayı bu düzeylere çekmişken, biz isimler
üzerinde değil, program üzerinde bir tartışma başlatmış oluruz. Bu hem partinin amacının
daha iyi kavranmasını sağlar, hem de ayrılıklar varsa bunların gerçek içeriğinin ortaya
çıkmasını. Ayrıca böyle bir program etrafında bir tartışma bir teorik eğitim de sağlar. Bu
aynı zamanda gerçekten demokratik biçimde, program ve prensipler etrafında yepyeni bir
parti oluşumunun da örneğin olur. Yani bu tartışma eyleminin kendisi aynı zamanda hem bir
politik mesaj hem de apayrı bir örgütlenme biçiminin örneği olur.
Diyelim ki, ben yeni kurulacak partiye bu metni program olarak öneren açık bir mektup
yazayım ve gazete olarak bunu size de ileteyim. Sizi de gazete olarak bu tartışmayı açmaya
ve desteklemeye çağırayım.
73
Siz de gazete olarak, yeni kurulacak hareketin, daha kuruluşunda diğer partilerden farklı bir
kuruluş prosesinden geçmesi ve daha bilinçli bir program oluşturma çabasına yol vermek için
bir açıklamayla bu programın tamamını, bir tartışma zemini olarak yayınlıyorsunuz ve bir
tartışma başlatıyorsunuz.
Aslında böyle bir şey harika olur.
Bu programın kabul edilip edilmemesinin bile önemi yoktur. Bunun yapılabilmesinin kendisi
başlı başına bir önemli bir teorik, politik ve örgütsel eylem olurdu. Kaldı ki, eldeki metin,
dünyada eşi bulunmayan bir teorik arka plana; yaratıcı ve eleştirel Marksist geleneğin çok
özel bir sentezine dayanan, son derece ufuk açıcı, geliştirici bir metindir. Hatta bu metnin
böyle bir partinin programı olarak tartışılması, aydınlar ile Kürt hareketi arasındaki soğukluğa
da son verir
Bunu yapabilir misiniz? İşte ben en iyi katkıyı böyle yapabileceğimizi düşünüyorum.
Bunu yapabilirseniz bir taşta onlarca kuş vurmuş olursunuz. Kürt hareketi tecritten kurtulur.
Gazeteye bir dinamizm gelir vs. Böyle yan ürünleri de olur.
Bir başka öneri. Benim yıllardır bir çok kere yazlarımda işlediğim bir konu var. Kürt
burjuvazisinin etkisini sınırlamanın yolu, idari baskılar olmaz, dayanılan toplumsal temelin
değiştirilmesi gerekmektedir. Ama bu zor bir süreçtir ve bu yolda kadınların çok önemli bir
işlevi de vardır. Bu kurulacak partinin merkez yönetim organının tamamının, bölge ve
aşağıdaki organların en az yarısının kadınlardan olması.
Bu konudaki ayrıntılı yazılarımı Öcalan’a mektubun ekleri olarak yollamıştım Size de
yollayacağım. Bu yönde bir tartışma başlatabilir misiniz?
Bu yöndeki öneri ve tartışmaları gündemle sokabilir miyiz?
Eğer buna gücünüz yeterse, gerçekten müthiş bir iş yapılmış olur. Bunları denemeye ne
dersiniz? Ayrıntıda, teknikte düzeltmeler yapılabilir elbette.
Ama tartışmaları kişiler düzeyinden programatik düzeye, dayanılacak sosyal temeller ve
bunların somut örgütsel biçimleri alanına çekmek, bizzat bu tartışmanın kendisi başlı başına
muazzam bir politik eylem olacaktır.
Biraz uzadı ve ağrılarım başladığından devam edemeyeceğim. Yani Kıbrıslılar, başka
yazarlar ve göçmenler gibi konulara giremeyeceğim. Sadece o konularda da yardımcı olmaya
çalışacağımı söyleyeyim. Şimdilik burada kesiyorum. Önemli olanları yazdım ve ilişikte
yollayacağım.
Bu dediklerime ve önerilerime cevabınızı bekliyorum. Lütfen ilişikte yolladığım ekleri
okuyun. Onları okursanız ne demek istediğimi daha iyi anlarsınız.
En kısa zamanda cevabınızı bekliyorum. Gereğinde , yazmanız veya yazılı cevap vermeniz
zor oluyorsa, sizi isterseniz telefonla da arayabilirim. Gündüz aramak çok masraflı oluyor.
Gece arayabileceğim bir numara olursa, öyle de arayabilirim.
Selam ve saygılar
74
Demir Küçükaydın
02. 11. 2004 – Ahmet’in Toplantı Değerlendirmesi
Merhaba,
Nasıl bir dergi düşündüğünüze dair son mektup ve Deniz ile Orhanla yaptığımız son toplantı
bizleri biraz daha netleştirdi. En azından sizlerin nasıl bir dergi düşündüğünüzü anlamaya
olanak sundu.
Sizin de belirtmiş olduğunuz gibi farklı yaşam tecrübelerinden geldiğimizden kavramlara
yüklenilen anlamlar konusunda farklılıklar ilk etapta doğal karşılanmalı. Yine temel esaslar
üzerinde belli bir birliktelik sağlanabiliyorsa yöntem farklılıkları fazla öne çıkarılmamalı. Bu
açıdan yaklaşıldığında sizin teorik ve politik düşüncelerinizle bizlerinki arasında yakınlıklar
olduğu,bu ortak yanların birlikte bir çalışmayla daha da güçlendirilmesi gerektiği adar,politik
amaçlarımız açısından da ortak bir dergi çıkarmanın önemli olduğu görüşündeyiz.
Sizin A. Öcalan’ın yeni dönem çizgisine yaklaşımınız, ve Onun sizin hakkında belirttiği
görüşler bizler için önemli olmakta. Bu yeni dönem çizgisinin gerek Kürt hareketi içinde ve
gerekse Türkiyeli sosyalistler açısından gerektiği karşılığı bulamıyor olması temel sorunların
başında geliyor ve sizin bu yönlü çabanız yeni bir yaklaşımı ifade ediyor. Birlikte bir dergi
düşüncesini bu açıdan da önemsiyoruz.
Henüz sizin gerek Manifestonuzu,gerekse de Beşikçi Eleştirisini okuyamadık. Fakat gerek
geçmiş yazılarınızdan gerekse de gönderdiğiniz yazılardan genel hatlarıyla teorik
formülasyonlarınız hakkında kimi farklılıklarımız olsa de yakın olduğumuzu belirtmek isteriz.
Bu konuda yazılarınız hakkındaki görüşlerimizi ileriki aşamada sizlerle de tartışırız. Sizinle
birlikte çalışmak istememizin altında yatan en temel neden bu. Yine yazılarınızdan
çıkarabildiğimiz kadarıyla politik düşünceleriniz karşısında da birlikte hareket etmenin
gerekliliğini düşünüyoruz. Bu konuda bazı yöntemsel farklılıklarımız olsa da bu birlikte
çalışmanın önünde ciddi bir engel gibi görünmüyor.
Bu yöntem farklılıklarını,bizlerin nasıl bir dergi düşündüğünü genel hatlarıyla özetlerken
kısaca ortaya koymaya çalışacağız.
Bizim Dut Ağacı Kültür Kooparatifi olarak dergi düşüncemiz yaklaşık 3 ay kadar önce oluştu
ve 4-5 arkadaşla belli bir tartışmadan sonra pratik olarak işe başlarken sizlerin önerisiyle yeni
bir boyut kazandı.
Biz en genel açıdan bu derginin hedefini “Yeni Düşünceyi Yeni İnsanlara Aktarma ve Yeni
Dönem Siyasetinin Yeni Dönem Kadrolarını Açığa Çıkararak bir araya Getirme” olarak
belirledik. Bundan da anlaşıldığı gibi dergi ne salt teorik bir dergi olacak ne de sadece politik
bir organ işlevini görecek. Bir türlü politikleşmeyen Türkiye Sosyalist hareketi ile,ideolojiden
kopmuş pragmatik Kürt ilkel milliyetçiliğine karşı ideolojik mücadele yürüttüğü gibi,politik
olarak da en geniş entelektüel birikimi bir araya getirdiği oranda bu amacında başarıya
ulaşabilecek bir dergi olarak tasarladık.
Bu hedef zorlu ve meşaketli bir çalışmayı gerektirir. Derginin politik yönü onun güncel
75
politikaya müdahale etmesi,yön vermesi ve buna uygun kısa periyotlarla çıkmasında
değil,(reel politikaya ilişkin de işlev oynayabilir,ama amacı bu aşamada sadece bu olmamalı)
yukarıda belirttiğimiz genel çerçeveye yüklediğimiz anlamda aranmalıdır. (Yöntem farklılığı
dediğimiz husus budur. Düşündüğünüz derginin yeni bir siyasi hareketi örgütlemek için kısa
periyotlarla çıkmasını bu nedenle koşullar açısından şimdilik gerçekçi görmüyoruz. . )
Sizin Yön Dergisi örneğinize tamamen katılıyoruz. Dergi tam anlamıyla bir platform rolü
oynamalı. Türkiye’nin hatta giderek Ortadoğunun önemli demokratik sosyalist entelektüel
gücünü bünyesinde toplamayı,örgütlemeyi hedeflemeli.
Böylesine geniş bir yelpazeyi bünyesinde toplayan ve bu kesimlere hitap eden dergi kendi
içinde de ideolojik mücadele yürüttüğü gibi,politik olarak bir araya gelmenin yollarını
zorlamalı ve açığa çıkarmayı hedeflemelidir.
Özellikle derginin başarısında bu husus önemli. Türkiyedeki ulusalcı,ekonomist ve doğmatik
sola karşı ideolojik mücadele yürütürken, sosyalist kadrolara ve kitlelere ulaşmayı,Kürt ilkel
milliyetçiliğine karşı mücadelede de Kürt demokrat ve yurtsever kesimleri kazanmayı
hedeflemelidir.
Diğer bir husus ise dergi çıkarken yayınlanmasını düşündüğünüz manifestoya ilişkindir.
İçeriğine dair kimi belirtilecek hususlarla birlikte paylaşabileceğimiz düşünceleri ifade
ediyor. Ama böyle bir manifestonun dergi manifestosu olarak yayınlanmasının doğru
olmayacağını düşünüyoruz. Zaten sizin açılım tartışmalarından sürecin sonlanmasında temel
ayrılığın yazdığınız manifestonun dergide yayınlanıp yayınlanmaması olduğu anlaşılıyor.
Yanlış anlaşılmasın. Bizler yazının ruhuna ve dergide yayınlanmasına karşı değiliz. Sadece
daha ilk çıkma aşamasında böylesine radikal düşünce etrafında geniş insanların bir araya
gelmesinin mümkün olmayacağını,bunun süreç içerisinde gerçekleşebilecek bir yaklaşım
olarak benimsenmesinin daha doğru olacağına inanıyoruz. Bu arada manifesto ve diğer
çalışmalarınızın isminizle derginin konularına göre dergide yayınlanabilir.
Çıkacak dergi ilk etapta 2 ayda bir çıkmalı,6ay ile l yıl içinde aylık olarak çıkmayı
hedeflemeli. Bu süre içinde Ortadoğunun tanınmış kimi sosyalist ve demokrat aydınların
yazılarının alınması amaçlanmalı ve dergi giderek Türkçe,Kürtçe,Arapça,Farsça olarak
basımı sağlanarak bu alanlara ulaştırılması da hedeflenmelidir. Bu yönüyle düşünüldüğünde
de ilk etapta kısa periyotlarla çıkmasından öte belirttiğimiz sürede çıkmasının daha doğru
olacağını düşünüyoruz.
Dergi dosyalar biçiminde çıkmalı,her sayısı bir konuya ağırlık vermelidir. Örneğin ilk sayıda
sürece ve derginin amacına da uygun olarak Demokrasi konusu düşünüldüğünde 2.
Cumhuriyetçisinden,liberaline,sosyalistinden,feministine kadar çok değişik çevreden hem
teorik hem de politik içerikli yazılar istenebilir.
Derginin yayın kurulunda sizin daha önce ilişkiye geçtiğiniz ünlü isimlerin yer alması bir
gereklilik olmamalı. Yayın kurulu çok fazla geniş olmamakla birlikte değişik çevrelerin
temsiliyetine önem vermesi daha doğru gibi görünüyor. Ünlü isimlerden her sayıda mutlaka
birkaçının yazılarına yer verilmeli,bunlar aracılığıyla da geniş kesimlere ulaşma
76
hedeflenmelidir.
Sizin yazışmalarınızdan anlayabildiğimiz kadarıyla İnternet üzerinden de yayın yapma
düşünceniz ve hazırlığınız olmuş. Bunun da son derece önemli olduğunu düşünüyoruz.
Birçok açıdan yararlı olacaktır. Dergide yayınlarının yayınlanmasına olanak bulamayan
birçok insanın yazıları burada yayınlanabileceği gibi,yeni kadroların açığa çıkmasında da
önemli bir işlev
oynayacaktır.
Deniz ve Orhanlarla önümüzdeki günlerde yapacağımız toplantıda bu konular üzerinde daha
ayrıntılı tartışma olanağı bulacağız. Sizin bu konudaki görüşleriniz elbetteki önemli. Uzun
süreden beri bu konuda yoğunlaşmanız ve hazırlığınız da olmuş. Belirttiğimiz gibi bizimkisi 3
aylık bir sürecin ve tartışmaların ürünü.
Nasıl bir dergi düşündüğümüzü en genel hatlarıyla belirttik. Bunları önümüzdeki günlerde
daha ayrıntılı tartışmak da gerekir.
Açılımla düşündüklerinizle bizim düşündüklerimiz arasında farklılıklar kadar büyük
benzerliklerin olduğuna inanıyoruz. Birlikte hareket etmeye başlayarak farklılıklarımızı süreç
içinde aşma hepimizin tarihsel sorumluluğu. Bu nedenle ortak çalışmayı adeta bir zorunluluk
olarak gördüğümüzü bir kez daha belirtmek isteriz.
Selamlar.
Ahmet
02. 11. 2004 Ahmet’in Ek Mektubu
Merhaba Demir,
Son mektubunu,nasıl bir dergi düşündüğümüze dair yazıyı sana gönderdikten sonra
okuyabilme fırsatını buldum. Gerçi o yazıda görüşmeye ilişkin izlenimlerimizi de
alabilirsiniz,ama yine de ben,sizin sorduğunuz soruya daha açık cevap yazayım dedim.
Yoğun pratiğin içinden gelen biri olarak,yine İstanbulun yaşam ve çalışma tarzına alışamayan
biri olarak üstelik bilgisayar ortamını da çok fazla bilmeyen biri olarak yazışmaları istenilen
çabuklukta yapamamamı umarım anlayışla karşılarsın.
Sizlerin kendi aranızdaki ilişkinizi çok iyi bilmesem de,hem daha önceki dergiye dair
yazışmalarınızda,hem de Deniz ve Orhanla bir kez de olsa yaptığımız sohbette belli bir
izlenimim oluştu. Dergiye dair tartışmalarımızı henüz sizlerinki kadar internet üzerinden
paylaşma olanağımız olmasa da birlikte hareket ettiğimiz arkadaşlarla gelişmeler hakkında
konuşup,değerlendirmelerimiz oluyor.
Çıkarmayı düşündüğümüz dergi için şimdilik çok dar arkadaş yapısıyla birlikte hareket
ediyoruz. Pınarla birlikte birkaç arkadaşımız daha var ve tüm gelişmeleri paylaşıyoruz.
Aslında senin dergi için yaptığının benzerini burada ben yapmaya çalışıyorum.
Şu anda dergi girişimi olarak sınırlı sayıda arkadaş olsa da,bu çalışmada yer alabilecek
ilişkide olduğumuz muaazam bir çevre ve potansiyel var. Çok değişik çevreleri ve arkadaşları
77
bu çalışmaya katma düşüncemiz,ilişkimiz ve olanağımız var. Ve geldiğimiz aşama da tam bu
noktayı ifade ediyor. Anlayacağın önümüzdeki günlerde dergi için birçok çevreyle ilişkiye
geçmeye başlayacağız. Eğer birlikte hareket edeceksek -ki,umuyorum böye olur- bu konuda
ortaklaşarak birlikte bir planlama çıkarmamız gerekecek.
Şimdi öğrenmek istediğin hususa geleyim. Görüşmeden sonra görüşmeyi arkadaşlara sözlü
aktardığım için metne geçmedim. Özet olarak,gerek seninle ve gerekse görüştüğümüz iki
arkadaşla da ve daha genel anlamda sizin çevreyle çok fazla ortak noktalarımız olduğunu
tesbit ettik. Sadece ortak yanlarımızın değil,aynı zamanda amaçlarımızda da büyük
yakınlıklar olduğu ve birlikte çok rahat çalışabileceğimiz izlenimini edindik.
Sizler hakkında bu yönlü izlenimlerimiz sadece bize gönderdiğiniz notlardan ya da Denizlerle
yaptığımız toplantıdan kaynaklanmıyor elbet. Bundan önce gönderdiğim yazıda da belirtmeye
çalışmıştım,arayışlarımızdaki büyük benzerlik bizleri birbirine yakınlıştırıyor ve bu noktada
birlikte hareket etmeyi adeta tarihsel bir zorunluluk haline getiriyor. Sizin A. Öcalan'a
yazdığınız mektubta belirttiğiniz "sizi en iyi anlayan bir iki kişiden biriyim,beni en iyi
anlayacak bir iki kişiden biri de sizsiniz" kadar iddialı olmasa da A. Öcalan'ın yapmaya
çalıştıklarına büyük anlam veren,Onu anlamaya çalışan ve belli oranda da anlayan insanlar
olarak,günümüzde yeni dönem çizgisinin gerek Türkiyli Devrimcileri açısından gerekse de
Kürt Hareketi açısından gerekli karşılığı bulamıyor olması dergi için temel çıkış noktamızı
oluşturuyor ve sizin gerek teorik açılımınız gerekse de politik duruş ve hedeflerinizle büyük
oranda buluşuyor. Deniz ve Orhanın da dergiye yüklemiş oldukları anlamda bu hususları
görmek,önceliklerimizin büyük benzerlikler taşıdığını tesbit etmek inan bizleri de sevindirdi.
Eğer dergi gerçekten de Ortadoğulu sosyalist ve demokrat entellektüellerin birararay geldiği
bir platform durumuna gelebilirse bu sevincimiz elbette çok daha anlamlı olacak. Dergi için
şimdiden böyle düşünmek belki çok hayalci görülebilir,ama inan şu anda devrimcilerin en
fazla muhtaç olduğu şey de bu. Yani artık kimse hayal etmiyor,kimse büyük
düşünmüyor,herkes güncelin içinde adeta boğulmuş durumda. Bunun hayali bile inan beni
büyük heyecanlandırıyor ve gerçekten de bunu başarabilecek durumdayız. Yeterki,kimi
ayrıntıları,yöntemdeki farklılıkları,esasa dair olanın önüne koymadan farklı yaşam
tecrübelerinden oluşmuş bir ortak çalışma kültürünü çalışmalarımızda egemen
kılabilelim,güçlerimizi birleştirmeyi başarabilelim.
Birlikte ortak bir çalışmaya dönüşecek olan bu buluşmanın,coğrafyamız açısından çok daha
güçlü birlikteliklere ve işlere önayak olmasını diliyorum.
Selam ve sevgilerimi iletiyorum. Ahmet
02. 11. 2004 – Selek’ten Mektup
merhaba,
- benim yeni parti calismasiyla dogrudan iliskim var. hatip beyle surekli gorusuyoruz. sizin
program onerinizi dogrudan gonderebiliriz. gazeteyi aracilik etmek onlarin tartisma
gundemine katki sunma isini daha dolayli hale getirecektir. ben sizden gelen yazilari hatip
bey'e iletirim. ayrica tartisma gundemine girmesi icin zorlarim.
78
- gazetede ise sirayla bazi seyler yapmamiz lazim. su asamada bu parti kendini nasil
orgutlemeli meselesi gundemde. sonra program gelecek. ayrica cok uzun yazilar yerine,
birbirini tamamalayan kisa yazilar olmali. okuyucu uzun yazilarla karsilasmak istemiyor. siz
yazilarinizda bu konuyu gundeme alabilirsiniz. ya da forum sayfasini degerlendirebilirsiniz.
zaten biz gazete olarak bir siyasi taraf gibi degil ama bir demokratik kontrol mekanizmalari
olarak siyaseti denetlemek, yonlendirmek istiyoruz. bunu yapmaya karar verdik ve calismaya
basladik. ozellikle esbaskanlik, demokratik orgutlenme modeli, parti-devlet iliskisi, taban
demokrasisi, program, demokratik siyaset, Türkiyelilik, cok kimliklilik vb konularinda
perspektif olusturup sayfalarda yer vermeye calisiyoruz. buna iliskin temaslarimiz oluyor.
- bir kurt dostu olarak degil, bir sosyalist olarak yazmanizi istiyoruz.
- sansur olmaz. zaten ben yayin cizgisinde ortaklastigimizi dusunuyorum. tabii bazi
hassasiyetler var. degerlere hakaret vb. bunu size yazmamin bir anlami yok. ama bizim
kararlasmamiz boyle. bir de ismail besikciye iliskin yazdiklarinizin icerigini oldugu gibi ifade
edebilirsiniz. arkadaslar yazdiklariniz degil, besikci konusunda cekinceli davranmis
olabilirler. halk icinde bir sempatisi var ve ne durumda oldugu pek bilinmiyor. bilmiyorum,
konusmadim ama kirilmalarin cok yogun oldugu bir ortamda onun durumunun
kaldirilamayacagini dusunmus olabilirler.
- haftada bir yaziyorsunuz degil mi? ama yazilar makale biciminde olacagi icin kisa olmasi
gerek. halkin en fazla elestirisi yazilarin uzunlugu. makale formati da 3500 vurus olmali.
kisa yazmak zor is biliyorum. haftada bir bunu yaparsaniz seviniriz. bunun disinda uzun
yazilari forum sayfasinda degerlendiririz.
- biz cok kimlikli bir gazete karari aldik. dolayisiyla gazetede cok farkli goruslere yer
verilecek. biz bu goruslerin tartisma platformu olmak istiyoruz.
- deniz'lerle iyi anlastik. sanirim bu is buyuyecek. .
sevgiler. . pinar
02. 11. 2004 – Ahmet’e Mektup
Merhaba Ahmet,
Mektuplarini aldim ve arkadaslara ilettim. En kisa zamanda cevaplamaya calisiriz.
Ancak bir noktayi sormak istiyorum:
"Henüz sizin gerek Manifestonuzu,gerekse de Beşikçi Eleştirisini okuyamadık. " diye
yaziyorsun.
Ben arkadaslarla gorustugunuzde, manifesto'yu okuyarak gorusmeye gittiginizi saniyordum.
Gercekten okumadiniz mi yoksa bu bir kalem surcmesi mi?
Lutfen aydinlatir misin?
Selamlar
demir
79
02. 11. 2994 – Selma’ya Mektup
Merhaba Selma,
Söz verdiğim mektubu yazmakta böyle geciktiğim için kusura bakma. Haftalık yazı, yeni
kitapların hasırlanması ve de yeni dergi projesiyle ilgili bütün yazışmalar da sırtımda
olduğundan böyle bir gecikme oldu. Başından başlayayım.
Dergi ile ilgili ilk girişim bitince yeniden işe başlar ve yeni haberleşmeyi yürütmek için mail
grubu kurarken bir gün internette Tayfun ile karşılaştık ve ben ona Ankara’dan hangi
arkadaşların yeni girişimde olacağını sordum. O diğer İlker ve Ertan’ın yanı sıra senin adını
da söyledi. Ben de “tamam ama Selma galiba dergiye biraz mesafeli ve sanırım çağrı
metnine belli eleştirileri vardı, belki benimsemiyordur. Ortada bir emri vaki gibi durum
olmaması için, sen kendisine bir sorar mısın, bu çağrı metninde ifade edilen politikayı
savunacak bir derginin çıkaranları arasında olmak ister mi? Eğer evet derse yapayım, emri
vaki gibi bir durum olmasın” anlamında bir şeyler söyledim.
Ama Tayfun ile hemen hemen hiç haberleşme olanağı olmadığından, (hem çok meşgul ham
da posta kutusu sürekli dolu olduğundan bütün mailler geri geliyor ve gelişmelerden hiç
haberi yok ve şu ana kadarki yazışmaları okuyamadı bildiğim kadarıyla. ) hala cevap
bekliyordum.
Sonunda seninle karşılaşmadan birkaç gün önce, aylar sonra tesadüfen yine karşılaştık
Tayfun’la. Ben o hafta sonu yapılan toplantıya kimlerin katıldığını falan sordum. Kısaca
anlattı ve anlatırken, sana haber verilmenin unutulduğunu ve çok ayıp ettiklerini, yanlış
yaptıklarını söyledi. Ben de bunun zımnen senin derginin platformunu benimsediğin ve
çalışmalarına katılacağın anlamına geldiğini düşündüm tabii doğul olarak. Ve sana
sorduklarını ama bana seni üye yapmamı söylemeyi unuttuklarını veya zaten bir görüşme
olmadığından buna imkan olmadığını düşündüm.
Ve tesadüfen bir iki gün sonra seninle karşılaşınca, bu ön bilgi ve düşünceyle, senin de dergi
projesinde olduğun düşünerek, ve arada durumun açıklığa kavuşturulduğunu düşünerek, sana
“Bir yenilik var mi” diye sordum. Ve sen “Tayfun’dan öğrenebilirsin” deyince, ifadenden
bir şeylerin tam doğru gitmediğini düşündüm ve hemen Dergi projesinde olup olmadığını,
doğrudan sana sordum. Sen de yazmayı tercih edeceğini, Tayfunların seni projenin içinde
görmediklerini yazınca. Ortada senin politik bir tercihinden ziyade, kendini dışlanmış gibi
hissetiğin ve bu nedenle çıkaranlar içinde yer almadığını düşündüm.
Bu düşüncelerle sana yazıyorum. Arka planı bu.
Tayfun ve diğer arkadaşların ihmalleri nasıl açıklanabilir bilmiyorum. Her zaman olduğu
gibi, kadınların hesaba katılmaması, adı gibi kendilerinin de yok sayılması olabilir. Maalesef
erkekler olarak böyle şeyleri ne kadar kendimizi değiştirmeye çalışsak da yapmaya devam
ediyoruz. Binlerce yılın yarattığı alışkanlık ve şartlanmışlıklardan sıyrılmak kolay olmuyor.
Bir neden bu olabilir. Bir diğer neden, sizlerin uzun bir geçmiş ve örgütsel pratik içinde
birbirinize çok yakın olmanız ve bu nedenle, terzinin kendi söküğünü dikememesi veya
mumun dibine ışık verememesi gibi, en yakında olanların unutulması da olabilir.
80
Bilmiyorum. Bunların ve başka şeylerin hepsinin bir kombinasyonu da olabilir. Ben ne
söylesem spekülasyon olur.
Nedeni ne olursa olsun, ben kendi adıma özür diliyorum. Belki doğrudan sana mektup yazıp
sorsam daha iyi olurdu. Ama sizlerin bir arada ve aynı örgüt ve gelenek içinde daha iyi
ilişkileriniz olduğunu düşünerek böyle bir şey yapmak aklıma gelmedi.
Ben şimdi sana resmen, şimdiye kadar herkese yaptığımız gibi soruyorum:
1) Orta Doğu İçin Demokrasi Manifestosu adlı metinde (Açılım İçin Çağrı) savunulan
programı savunacak bir derginin çıkaranları arasında yer almak ister misin?
2) Eğer bu programı kendine tam denk bulmuyorsan, böyle bir dergide bağımsız bir
yazar olarak yazı yazar mısın?
Bu soruyu bu biçimiyle herkese soruyoruz. Birinciye evet diyen arkadaşlar, görev ve
sorumluluk alıyorlar. İkinciye evet diyenler ise, bağımsız bir yazar olarak dergide
bulunuyorlar ve onun politikasını savunmak zorunda değiller.
Şimdi cevabını verirken, şimdiye kadar orada arkadaşların ihmali gibi olayları bir yana
bırakarak, olmamış varsayarak, bütünüyle politik olarak, derginin dayanacağı programı göz
önüne alarak cevap ver lütfen.
Eğer cevabın birinciye evet ise, şu andan itibaren, eşit haklı bir girişimci olarak çıkaranlar
içinde yer alabilirsin ve herkesin bunu isteyeceğini düşünüyorum.
Ama eğer, programatik, politik veya ideolojik çekincelerin varsa, en azından ikinciye evet
demeni, dergiye yazı yazmanı dilerim: Biliyorsun hiçbir sansür bulunmayacaktır. Biz de
zaten böyle yazma teklifinde bulunurken, en azından belli bir yakınlığın olduğu kişileri göz
önüne alıyoruz.
Ayrıca bu kararını verirken, şu bilgileri de göz önüne almanı dilerim. Şimdiye kadar,
öncelikle devrimci demokratik pozisyonları savunan, Kürtlerin mücadelesine destek olmuş,
sosyalist eğilimli kişilere öncelik tanıyıp önce onlara yukarıdaki soruları sorduk. Bunlar dört
kişiydi. Haluk Gerger, Kiraz Biçici, Ragıp Zarakolu, Pınar Selek.
Pınar Selek hariç hepsi cevap verdi ve okumaya bile gerek görmeden yazarız elbette dediler.
Pınar Selek ise işlerinin çokluğundan hemen cevap veremedi ama onların da bir dergi projesi
varmış, birlikte çıkarmanın yollarını arayalım deyip bu yönde görüşmelere başladık. Yani ya
birlikte çıkarcağız ya da muhtemelen en azından yazacaktır. Şimdilik görünen durum bu.
Pınar Seleğin cevabını almadan daha az tutarlı ama yine de derginin savunacağı platforma pek
uzak düşmeyeceğini düşündüğümüz kişilere henüz gitmedik. Bu bir zaman kaybı olduysa da
eğer bir işbirliği ile sonuçlanırsa, kayba değecektir.
Olumlu cevabını bekliyorum
Selam ve saygılar
Demir
02 Kasım 2004 Salı
81
Ülkede Özgür Gündem’e Destek İçin Yazışmalar
05. 11. 2004 – Pınar’a Mektup
Selam Pinar,
Karisikliga yol acmamasi icin ikinci tekil sahsa geciyorum. Umarim laubalilik olarak
degerlendirmezsin.
Sana bir deneme olarak farkli konu ve alanlarda yazilar yollayacagim. Bakalim hosuna
gidecek mi ve gazeteyi zenginlestirir mi? En azindan belki inspirasyon verir.
Bunlar daha once yazdigim yazili basinda cikmamis ama benim internette yayinladigim
yazilar.
1) Doga bilimleri alaninda bir yazi yolluyorum.
Yazinin adi: Fizikte Bunalim.
Ben doga bilimcisi degilim ama bir sekilde gelismeleri izlerim. Bir deneme olarak bu yazi
gazetenin ekinde veya doga bilimleri adi altinda bir bolum acilip kullanilabilir.
Benim adimla yayinlanmasi da sart degil. Baska isimle daha cok yazar varmis gibi
gorulebilir. Bu da gercekten daha cok yazar katilmasina yardimci olabilir.
(Duymussunuzdur, Alman isglinde direnise baslayan iki kisi gittikleri koylerden cok kalabalik
sayida insan icin ekmek isterler ve onlarin cok kalabalik oldugu dusunulunce katilmalar olur
ve gercekten cok kalabalik olurlar. )
İlginizi cekerse ara sira boyle doga bilimlerindeki gelismelerle ilgili yazilar yollayabilirm.
2) Hani Avrupa'nin cesitli sehirlerinden mektuplar falan demistim ya. Almanya icin bir
baslangic olarak kullanilabilecek bir yazi yolluyorum.
Adi: Almanlarin En Iyisi Olarak Marks
Almanyanin ve Alman solunun atmosferini yansitmasi bakimindan kullanilabilir. Ayni
zamanda milliyetcilige karsi bir ideolojik mucadeledir.
(Ayrica Avrupa'nin cesitli ulkelerinden tanidiklarima en azindan haftada bir bulunduklari
ulke ve sehirlerden mektuplar yazmalari icin yazacagim. )
3) Bilmiyorum hikaye gibi seyler yayinliyor musunuz? Ben size "Bir Casus Hikayesi" diye bir
hikaye yolluyorum. Aslinda insanlar veya portreler diye boyle on onbes kadar kisiyi
anlatmayi dusunmustum. Eger boyle yayinlayacaginiz bir yer varsa. Ben size boyle on onbes
kadar hikaye yollarim ara sira yazip. Diyelim iki haftada veya ayda bir. Sonra derleyip kitap
yapariz. )
4) Gazetede Cyberspace ne alemde? Yani bu gun cyberspace'nin kendisi bir ayri ulke gibi
gorulmeli. Bu alanda yazacak birileri olmali boyle bir sey var mi?
Keza bu baglamda bilgisayar ve politika ilginc bir konu olabilir. Bu konuda yazariniz var mi?
82
Arayayim mi birilerini?
Ben bir defasinda bir deneme ve baslangic olarak boyle bir yazi yazmistim. Bir fikir vermesi
icin yolluyorum. Isterseniz kullanabilirisniz. Adi: Sanal Uzay'da Ozel Savas. Yani
kullanmasaniz bile belki gazeteyi zenginlestirmek bakimindan inspirasyon verebilir.
Bu yazilari ayri mailler olarak ekte yoluyorum. Bir bakin bakalim.
Bunlar hemen oyle aklima geliverenler.
05. 11. 2004 – Latife’ye Mektup
Biliyorsun dergi projesinde Pinar Selek ile de temasa gecmistik. Bir yandan dergiye iliskin
temaslar devam ederken, Pinar Selek bu arada su an basinda bulundugu Turkiye'de cikan
Ulkede Ozgur Gundem gazetesini kokten degistirmek ve genis cevrelere ve ilgi alanlarina
acma cabalarindan soz etti ve katkimizi istedi.
Kendisi gazeteyi gerek kulturel, gerek ilgi alanlari gerek gorusler bakimindan cok cesitli
kilmak istiyor.
Ben de kendisine ornegin Avrupa'nin cesitli sehirlerinden, o ulkedeki kulturel, entelektuel ve
sosyal hayati anlatan mektup veya haber gibi haftalik yazilara ne diyecegini sordum.
Heyecanla karsiladi ve tam da boyle seyler dusundugunu soyledi.
Simdi bu baglamda sana yaziyorum. Mesela haftada bir Stockholm veya Isvec Mektubu diye
bir yazi gecebilirsin. O hafta Isvec'i mesgul etmis konulari veya onemli gordugun bir konuyu
veya o ulkenin atmosferini anlatacak ilginc gordugun seyleri anlatabilirsin. Isvecte yasayan
bir "insider"in bakis acisi her zaman ilginc bulunabilir.
Sen ayrica bir feminist olarak da yazabilirsin ve yazmalisin tabii. Kurtlerde henuz hala
gencligini yasayan bir kadin hareketi var ve ozellikle bu konuda yazacaklarini bir sunger gibi
cekecek okuyucular bulacagini dusunuyorum.
Ben Pinar'a yardimci olalim, basariya ulasmasi icin elimizden geleni yapalim derim. Kabul
edip yazmani dilerim. Boyle isler bizler icin de iyi. Biraz paslarimizdan kurtuluruz. Ne
dersin?
Ayrica senin tavsiye veya aracilik edecegin kimse var mi?
Bu mektubun bir kopyasini Pinar'a da yolluyorum. Boylece gereginde dogrudan da iliski
kurabilirisiniz.
Selamlar
Demir Kücükaydın
05. 11. 2004 – Emre Taki’ye Mektup
Merhaba Ali,
Biliyorsun dergi projesinde Pinar Selek ile de temasa gecmistik. Bir yandan dergiye iliskin
83
temaslar devam ederken, Pinar Selek bu arada su an basinda bulundugu Turkiye'de cikan
Ulkede Ozgur Gundem gazetesini kokten degistirmek ve genis cevrelere ve ilgi alanlarina
acma cabalarindan soz etti ve katkimizi istedi.
Kendisi gazeteyi gerek kulturel, gerek ilgi alanlari gerek gorusler bakimindan cok cesitli
kilmak istiyor.
Ben de kendisine ornegin Avrupa'nin cesitli sehirlerinden, o ulkedeki kulturel, entelektuel ve
sosyal hayati anlatan mektup veya haber gibi haftalik yazilara ne diyecegini sordum.
Heyecanla karsiladi ve tam da boyle seyler dusundugunu soyledi.
Simdi bu baglamda sana yaziyorum. Sen Fransa'daki politik ve kulturel gelismeleri iyi
izliyorsun. Oradaki entelektuel hayat hakkinda dogrudan bilgin var.
Mesela haftada bir Fransa veya Paris Mektubu diye bir yazi gecebilirsin. O hafta Fransa'yi
mesgul etmis konulari veya onemli gordugun bir konuyu veya o ulkenin atmosferini anlatacak
ilginc gordugun seyleri anlatabilirsin. Fransa'da yasayan bir "insider"in bakis acisi her zaman
ilginc bulunabilir.
Ben Pinar'a yardimci olalim, basariya ulasmasi icin elimizden geleni yapalim derim. Kabul
edip yazmani dilerim. Boyle isler bizler icin de iyi. Biraz paslarimizdan kurtuluruz. Ne
dersin?
Ayrica senin tavsiye veya aracilik edecegin kimse var mi?
Bu mektubun bir kopyasini Pinar'a da yolluyorum. Boylece gereginde dogrudan da iliski
kurabilirisiniz.
Selamlar
05. 11. 2004 – Armağan Karal’a Mektup
Merhaba Degerli Armagan,
Hatirlarsin, bir yil kadar oldu sanirim, sana bir dergi projesiyle ilgili olarak muracaat
edecegimi senin yazip yazmayacagini ve baskalarini onerip onermeyecegini sormustum. Sen
de olumlu cevap vermistin. Ama sonra benden ses cikmadi. Cunku o dergi projesi bir cok
gucluk ve engellemeyle karsilasti ve sonunda yeniden basladik.
Simdi yeniden basladik.
Simdi soyle yapiyoruz. Dergini siyasi hedeflerini, programini ve stratejisini aciklayan "Orta
dogu demokrasi Manifestosu" adli metni iletiyoruz ve o kisiye su sorulari soruyoruz:
Ilisikteki metinde ifade edilen hedefleri ve stratejiyi benimsiyor muzunuz?
1) Eger benimsiyorsaniz, bu hedefleri savunacak bir derginin cikaranlari arasinda yer amak
ister misiniz?
2) Eger benimsemiyorsaniz ya da kendi goruslerinize yabanci buluyorsaniz, bu gorusleri
savunacak bir dergide bagimsiz bir yazar olarak yazi yazar misiniz?
84
Simdi sana da ayni metni yolluyor ve ayni sorulari soruyorum. Boylece isin formel kismini
tamamliyorum.
Bu vesileyle sunu belirteyim. Dusunulen dergi en az iki hafatada bir cikacak, devrimci
demokrasiyle bir arada gurunmekten cekinmeyecek butun plotik ve entelektuel birikimi
sayfalarinda toplamaya calisacak. Yani Turkiyede sol ve aydinim diyenin almazlik
edemeyecegi bir dergi. Kendi cizgisi ve programi da olacak anma ayni zamanda kendisinden
olmayanlara da yer verecek. Yeter ki kaliteli olsun.
Su ana kadar, oncelikle osyalist, Kurtlerin mucadelesine yakin durmus ve devrimci
demokratik diye tanimlanabilecek kisilere oncelikle muracaat ediyoruz.
Boyle kisiler de fazla degil aslinda. ilk elde, Haluk Gerger, Ragip Zarakolu, Kiraz Bicici ve
Pinar Selege muracaat ettik. Ilk ucu okumaya bile gerek gormeden yazacagini soyledi.
Pinar Selegin zamani olmadigi icin uzun sure cevap veremedi. Sonunda baglanti kurduk.
Yakinliklar oldugunu gorduk Benzer bir proje icindeymisler ve gorusmelere basladik. Yani
belki Pinar Selek de cikaranlar icinde yer alacak. Ben en azindan yazmayi reddetmeyecegini
saniyorum.
Yani bolyece, en azindan Turkiye'de son yillarda Kurt sorunu karsisinda imtihani en basariyle
vermis insanlar yazar kadrosunun cekirdegini olusturacak.
Seni de cikaranlar ve cikaranlar arasinda olmasa bile yazarlar arasinda gormek isteriz.
Bunun yani sira sunu soracagim. Kibris veya baska yerden, bu manifestoda ifade edilen
politik hedeflere yakin oldugunu dusundugun ve bizlere muracaat etmemiz icin onerecegin
veya eger cikaranlar arasinda yer alirsan senin bizler adina kendilerine basvuracagim baska
isimler var mi?
Ben Kibrislilardan sadece seni ve Ulus Irkad'i boyle bir teklifte bulunabilecek kadar
taniyorum sayilir. Bu nedenle sadece ikinize bu teklifte bulunabiliyorum.
Simdi bu birinci konuydu.
*
Gelelim ikinci konuya.
Bir de bundan bagimsiz ikinci bir konu daha var.
Bu tamamen dergi projesinden bagimsiz ayri bir konu. Sadece ayni mailin icinde yer aliyor.
Pinar Selek su ara Turkyie'de Ulkede Ozgur Gundem gazetesini cikariyor.
Selek bu arada, dergi vesilesyle kurdugumuz kontak sonunda, su an basinda bulundugu
Turkiye'de cikan Ulkede Ozgur Gundem gazetesini kokten degistirmek ve genis cevrelere ve
ilgi alanlarina acma cabalarindan soz etti ve katkimizi istedi.
Kendisi gazeteyi gerek kulturel, gerek ilgi alanlari gerek gorusler bakimindan cok cesitli
kilmak istiyor.
Bu baglamda konusurken ben de Kibris'ta sizlerden bahsettim. Sizlerin katkida
85
bulunabileceginizi. Bir sormak gerektigini soyledim.
Pinar, Kibris meselesinin Turkiye'de hap baska kaynak ve kanallardan duyuldugunu, sizlerin
yazmasinin cok onemli oldugunu soyledi.
Bu ayrica Kibrisin siosyalist ve demokratlarinin sesini Turkiye ve kurdistandaki insanlara
duyurmak icin de onemli bir olanak oldugunu dusunuyorum.
Ben Pinar'a yardimci olalim, basariya ulasmasi icin elimizden geleni yapalim derim. Kabul
edip yazmani dilerim.
Ayrica senin tavsiye veya aracilik edecegin kimse var mi?
Bu mektubun bir kopyasini Pinar'a da yolluyorum. Boylece gereginde dogrudan da iliski
kurabilirisiniz
Her konuda olumlu cevaplarini ve onerilerini bekliyorum.
05. 11. 2004 – Ulus Irkad’a Mektup
Merhaba Degerli Ulus
Orta Dogu Demokrasi Manifestosu'nu ciddiyetle ele alip elestiren bir tek sen vardin. O
zaman sana hic cevap yazamadim. Bir yandan Besikci elstirisi diger yandan diger isler.
Aslinda sana dogrudan o yazinin yazilmasina vesile olan dergi projesiyle ilgili olarak bas
vurmak istiyordum ve hep ha bugun isler oturur ha yarin diye hic bir sey yazamadim. Bu
bakimdan kendimi sana karsi mahcup ve borclu hissettigimi bilmeni isterim.
Ama o dergi girisimi olmadi. Sonra tekrar basladik. Bu sefer, o manifestoyu yeni derginin
politik cizgisi olarak belirledik. Bu temelde hareket ettik.
Bu cercevede, o metni yolladiklarimiza su sorulari soruyoruz:
Ilisikteki metinde ifade edilen hedefleri ve stratejiyi benimsiyor muzunuz?
1) Eger benimsiyorsaniz, bu hedefleri savunacak bir derginin cikaranlari arasinda yer amak
ister misiniz?
2) Eger benimsemiyorsaniz ya da kendi goruslerinize yabanci buluyorsaniz, bu gorusleri
savunacak bir dergide bagimsiz bir yazar olarak yazi yazar misiniz?
Simdi sana da ayni metni yolluyor ve ayni sorulari soruyorum. Boylece isin formel kismini
tamamliyorum.
Bu vesileyle sunu belirteyim. Dusunulen dergi en az iki hafatada bir cikacak, devrimci
demokrasiyle bir arada gurunmekten cekinmeyecek butun politik ve entelektuel birikimi
sayfalarinda toplamaya calisacak. Yani Turkiyede sol ve aydinim diyenin almazlik
edemeyecegi bir dergi. Kendi cizgisi ve programi da olacak ama ayni zamanda kendisinden
olmayanlara da yer verecek. Yeter ki kaliteli olsun.
Su ana kadar, oncelikle sosyalist, Kurtlerin mucadelesine yakin durmus ve devrimci
demokratik diye tanimlanabilecek kisilere muracaat ediyoruz.
86
Boyle kisiler de fazla degil aslinda. ilk elde, Haluk Gerger, Ragip Zarakolu, Kiraz Bicici ve
Pinar Selege muracaat ettik. Ilk ucu okumaya bile gerek gormeden yazacagini soyledi.
Pinar Selegin zamani olmadigi icin uzun sure cevap veremedi. Sonunda baglanti kurduk.
Yakinliklar oldugunu gorduk Benzer bir proje icindeymisler ve gorusmelere basladik. Yani
belki Pinar Selek de cikaranlar icinde yer alacak. Ben en azindan yazmayi reddetmeyecegini
saniyorum.
Yani bolyece, en azindan Turkiye'de son yillarda Kurt sorunu karsisinda imtihani en basariyle
vermis insanlar yazar kadrosunun cekirdegini olusturacak.
Seni de cikaranlar ve cikaranlar arasinda olmasa bile yazarlar arasinda gormek isteriz.
Bunun yani sira sunu soracagim. Kibris veya baska yerden, bu manifestoda ifade edilen
politik hedeflere yakin oldugunu dusundugun ve bizlere muracaat etmemiz icin onerecegin
veya eger cikaranlar arasinda yer alirsan senin bizler adina kendilerine basvuracagim baska
isimler var mi?
Ben Kibrislilardan sadece seni ve Armagan'i boyle bir teklifte bulunabilecek kadar taniyorum
sayilir. Bu nedenle sadece ikinize bu teklifte bulunabiliyorum.
Simdi bu birinci konuydu.
*
Gelelim ikinci konuya.
Bir de bundan bagimsiz ikinci bir konu daha var.
Bu tamamen dergi projesinden bagimsiz ayri bir konu. Sadece ayni mailin icinde yer aliyor.
Pinar Selek su ara Turkyie'de Ulkede Ozgur Gundem gazetesini cikariyor.
Selek bu arada, dergi vesilesyle kurdugumuz kontak sonunda, su an basinda bulundugu
Turkiye'de cikan Ulkede Ozgur Gundem gazetesini kokten degistirmek ve genis cevrelere ve
ilgi alanlarina acma cabalarindan soz etti ve katkimizi istedi.
Kendisi gazeteyi gerek kulturel, gerek ilgi alanlari gerek gorusler bakimindan cok cesitli
kilmak istiyor.
Bu baglamda konusurken ben de Kibris'ta sizlerden bahsettim. Sizlerin katkida
bulunabileceginizi. Bir sormak gerektigini soyledim.
Pinar, Kibris meselesinin Turkiye'de hap baska kaynak ve kanallardan duyuldugunu, sizlerin
yazmasinin cok onemli oldugunu soyledi.
Bunun ayrica Kibrisin sosyalist ve demokratlarinin sesini Turkiye ve kurdistandaki insanlara
duyurmak icin de onemli bir olanak oldugunu dusunuyorum.
Ben Pinar'a yardimci olalim, basariya ulasmasi icin elimizden geleni yapalim derim. Kabul
edip yazmani dilerim.
Ayrica senin tavsiye veya aracilik edecegin kimse var mi?
87
Bu mektubun bir kopyasini Pinar'a da yolluyorum. Boylece gereginde dogrudan da iliski
kurabilirisiniz
Her konuda olumlu cevaplarini ve onerilerini bekliyorum.
Selam ve Sevgiler
07. 11. 2004 – Pınar Seleğe Aktarılan Cevaplar
Latife’nin Cevabı
Merhaba Demir!
Hassas yerimden yakaladin beni! Bilirsin ben hep mecbur olmadikca yazmadim. Sürekli
yazma aliskanligim yok. Edinme cabam ve motivasyonum da yok! O yüzden angajmanlara
girmekten kaciniyorum hep! Pinar'in projesini tabi ki, desteklemek gerekir. Bir düsüneyim.
Her hafta degil ama 15 günde bir yazmak belki daha gercekci. Biraz zaman ver. Altindan
kalkamiyacagim islere girmek istemem. Paslardan kurtulmak o kadar kolay degil!
Selamlar. Latife
Armağan Karal’ın cevabı
Sevgili Demir,
Yogun is temposu nedeniyle komputorun basina henuz yeni oturdum ve mailini de simdi
gordum. Inceleyip sana en kisa surede yanit verecegim. Aslinda yanitim hazirdir, benim
sorunum zamanla. Soz verip de yerine getirememe gibi bir duruma dusersem cok uzulurum.
Yoksa sizinle her turlu isbirligine hazirim. Dedigim gibi, en kisa surede yazdiklarin uzerinde
dusunup sana yeniden detayli bilgi verecegim.
07. 11. 2004 – Pınar Seleğe Danışma
Merhaba Degerli Pinar,
Size bir sey soracagim. Ben Gundem'i hic gormedigim icin, kimlerin yazdigini da
bilmiyorum. Eskiden Internetten bunu izleyebiliyordum bir olcude ama cok uzun suredir
internetteki sayfa da kayboldugundan hic bir fikir edinme sansim yok. Bu nedenle rahatsiz
ediyorum.
Ben az cok mailler araciligila tanistigim iki kibrisli'ya (Armagan Karal ve Ulus Irkad)
gazeteyle ilgili yazdim ve Armagan Karal'dan prensip olarak olumlu cevap da geldi bildiginiz
gibi. Aslinda bir Kibrisli daha var ve Kurtzlere ve mucadelelrine de cok yakin bir durusu var.
Adi: Ahmet Karaman (Sakin Ahmet Kahraman'la karistirmayin). Bu kisi Internetteki
Diyarbaki Grubuna yazilar yaziyor. Oradan taniyorum.
Bu kisinin benim yazilarimi yakinen izledigi ve kendisine yakin buldugunu dusunuyorum.
Ancak kendisiyle simdiye kadar bir tanisikligimiz ve yazismamiz olmadi. Bu kisi belki de
simdi Gundem'de zaten yaziyor olabilir. Boyle bir durumda tekrar ayni gazetede yazmayi
talep eder durumda kalabilirim. Bilmiyorum ve kontrol etme olanagim yok. Bu nedenle size
88
soruyorum. Ahmet Karaman Gunden'de yaziyor mu?
Yazmiyorsa ona da onermeyi dusunuyorum. O ayrica bir Kibris'li olarak Kurtlerin
sorunlarina da oldukca yakin birisi.
Kendisi hakkinda daha dogrudan izlenim edinebilmeniz icin, bir yazisini asagiya koyuyorum.
Ayrica siz ne dersiniz? Ahmet Karaman'a da teklif edeyim mi?
Asagida bir fikir edinmeniz icin Ahmet karaman'in son yazisi:
--------------------------------------------------------------
GEC KALMIS OZUR
1955 veya 1956 yiliydi. . Tarihini tam olarak hatirlamiyorum. Aklimda kalan kis ayi
olduguydu. .
Bir gece vaktiydi ve disarida yagmur yagiyordu. Tek goz evimizin bir kosesindeki ocagin
onunde oturmus isiniyorduk. . Babam o donemlerde issiz birakildiktan sonra bircok Kibris’li
Turk gibi Rumlara karsi Ingiliz askeri olmaya zorlananlardi ve o aksam nobetteydi. .
Evde annem ben ve benden kucuk iki kiz kardesim vardi. .
Ben sekiz veya dokuz yaslarinda olmaliydim. .
Birden yaklasik duz ulasimla uc yuz metre kadar ilerde bulunan Kilise canlari calmaya
basladi. . Annem birden oldugu yerden firlayarak bizi alel acele giydirmeye basladi. Biz
benden kucuk kardeslerimle bir sey anlamamistik ama,iyi birseyler olmadigini anliyorduk. .
Ocaktaki atesi uzerine su dokerek sonduren annemiz, yanina birde battaniye alarak once bizi
disari cikardi. Ardindan gazyagi lambasini ufleyerek sondurup kapiyi cekti. .
Disarida hatiri sayilir soguk ve yagmur vardi.
Can sesleri simdi daha yakindan duyuluyor arada bir arasina insan sesleri karisiyordu. .
Annem dayadigi merdivenle bizleri yukari dama cikardi,ardindan merdiveni de dama cekti. .
Uzerimize battaniye cekti ve iyicene de tembih etti:
-Ne olursa olsun hic ses etmeyin. Rumlar sonra bizi oldurur.
Soguk ve yagmur iliklerimize isliyordu ve titriyorduk. Ama titrememiz soguk ve yagmurdan
cok olumdendi. . .
Derken evimizin dis kapisinin calinmasini isittik. Korkudan daha bir sindik. . Sonra birisi
seslendi: Seslenen az ilerdeki komsumuz Aleksi ile karisi Marulla idi. . Anneme ismiyle
cagiriyorlardi. .
Annem damdan cevap verdi ve ardindan dama cektigi merdiveni dayayarak bizi asagi indirdi.
.
O zamanlar oyle elektrik falan olmayan yollarin karanliginda yuruye yuruye Aleksi dayinin
yardimiyla de onlarin evlerine geldik. .
89
Marulla teyze bize bir yerlerden bulup kuru elbiseler verdi,sonra yanan ocaginin basina
gectik. . Elimize verilen fincanlardan cay icip icimizi isitma sonrasinda ocak onune serilen
yataklara yatip uyuya kaldik. .
Disarida can sesleri hala vardi ve arada silahlar da atiliyordu. .
***
Ertesi sabah evimize gittik. Evin kapisi acilmis ve icerisindeki esyalar etrafa sacilmisti. .
Evde kalsaydik belki de bugun yasamda olmayabilirdik. .
Marulla teyze ile Aleksi dayi bugun yasamda yok. . Annemiz de yok.
Ama hayatta kalmayi sagladiklari biz variz.
***
Yillar sonra yasamda olmasaniz da tesekkurler Aleksi amca,Marulla teyze. .
Size yasam borcluyum da bagislayin beni. .
Evinizde baskalari oturuyor bugun evlat ve torunlariniz yerine. .
Ve diriler yetmedi,olulerden de intikam aliyor birileri. .
Yasadigimiz bu sehirde kalip da harap edilen mezarlikta mezarlarinizi bulamadigim icin size
gec de olsa bir sevgi cicegi koymadan aciz durumdayim. .
Bunun acisi ve caresizligi yakiyor icimi. . .
Oluler duymaz derler ama ola ki siz baska olu olmada duyarsaniz!. . .
Ben ayipkar ve insanliga ters dusenler adina da ozur de diliyorum sizden. . .
Bagislayiniz. .
Bagislayiniz. . .
Bagislayiniz. . . . .
Sevgi ve saygilarimla:
Ahmet Karaman. . .
08. 11. 2004 – Pınar’a Obdusmanlık Konusunda Öneri
Merhaba Degerli Pinar,
Az once Internette gazeteleri okurken, Taha Kivanc'in asagiya aktardigim yazisi uzerine
aklima geldi.
Nicin ulkede Ozgur Gundem'in bir "Obdusman"i olmasin?
Hatta mumkunse bir degil de bir kac tane. Yani daha spesifik bilgi gerektiren, ornegin
Kulturel konularla ilgili ayri "obdusman" lar da olabilir.
Soyle bier sey dusunulemez mi? Ornegin, Ragip Duran, Ulkede Ozgur Gundem'e obdusman
90
olsa. Bu harika olur.
Hem boyle bir formulle, Ragip Duran ornegiyle, tekrar is birligi ve onun gazetede yazmasi
icin bir yol acilmis olabilir.
Ondan hic sozunu sakinmadan elestirmesi istenir.
Belki ustume vazife degil ama. . .
Ne dersiniz? aklima geldi ileteyim dedim.
08. 11. 2004 – Dergi Destekleyicilerine Rapor
Dergi Projesindeki Gelismeler,
Pinar Selek ile simdiye kadar iki gorusme yapildi. Birincisinin kisa bir ozetini Orhan yapip
yollamisti. Birinci ve ikinci gorusmenin daha genis bir ozetini de Deniz yazacakti ama su
ana kadar yazip yollayamadi. Bunun uzerine ben dolayli bilgilere dayanarak biraz
bilgilendirmede bulunayim dedim.
Biliniyor birinci konusma sonucunda oldukca yakin oldugu gorulmus ama dergi
konseptlerinin farkliligi da belli bir netlik kazanmisti. Pinar ve Arkadaslarinin projesi, belli
bir politik program ve hedefi ortaya koymaya yonelik degildi, bunu arastirmaya yonelikti.
Buna bagli olarak da bir iki ayda bir cikarilmasi dusunulmektedir. Biz ise en az onbes gunluk
dusunuyoruz ve Ortadogu Demokrasi Manifestosunda ifade edilen politik programi
savunacagimizi ifade ediyoruz. Boyle bir programin yani sira cok farkli goruslere yer vermek
sorun degil.
Pinar Selek gorusmelerde hala bu manifestoyu okuma firsati bulamamisti. Arkadaslar sadece
Ahmet'in okudugu ve ona anlatmis oldugunu tahmin ediyorlardi. Ama sonradan Ahmet de
okumadigini kendi yazisinda ifade ettigine gore, politik cizgi bilinmiyordu.
Bu baglamda ikinci gorusmede arkadaslar Manifesto'da ifadesini bulan gorusleri ve cesitli
teorik yaklasimlari anlatiyorlar. Selek coguna katildigini, hatta simdiye kadar bizlere niye
rastlamadigini soruyor ve cok iyi bir rezonans olusuyor. Keza teorik sorunlarda da Bir
uygarlik sorunu, yeni sosyal hareketler, milliyetcilik gibi konularda arkadaslarin
soylediklerini duydukcacok heyecanlaniyor.
Gorusmede Selek ayrica Ulkede Ozgur gundem gazetesinde yapmayi dusundugu
degisikliklerden soz ediyor ve destek istiyor. Ciddi bicimde engellemelerle karsilastigini,
kendisinin basarisiz olmasi icin calisildigini soyluyor. (Bu gunku yazisi da sanirim bu
konuyla ilgiliydi. Bu ilgili oldugunu sandigim bolumu asagiya aktaracagim. ) Arkadaslara
daha sik goruselim diyor.
Bunun uzerine, Deniz ve Orhan'la gorusmemizde, bir yandan dergi konusunda gorusmeler
surerken, Pinar Selege, Gazetede yardimci olmaya guc vermek gerektigini, bunun hem is
birligi icinde daha iyi bir tanimayi da saglayacini dusunduk. Ornegin Orhan disaridan destek
olarak gazeteye roportajlar yapiyor, bu baglamda, Solda bilinen kisilerle Yeni Parti
kurulusuna iliskin roportajlar yapmaya basladi.
91
Sunu da belirteyim: Ikinci gorusmeye Ahmet gelemiyor. Pinar Selek yalniz geliyor.
(Bu arada sunu belirtelim ki, Gazete su an borc icinde ve elektrikleri falan kesiliyor. Selek
20. 000 civarinda satildigini ama 100. 000 kisi tarafindan okundugunun dusunulebilecegini
soyledi. )
Bu gorusmeden sonra gazeteyi desteklemek konusunun gorusmek uzere Pinar Selek ile bir
telefon gorusmesi yaptim. Kendisi haftada bir yazmami istedi. Sonra cok farkli ilgi alanlari,
farkli kultur ve siyasi gorusleri iceren bir gazete hedefledigini soyledi. Bu anlamda ornegin
Avrupa'nin cesitli ulkelerinden , cesitli azinliklardan veya cok farkli konularda yazilar
gerektigi uzerine konustuk ve ben tanidigim veya iliskili olduklarima yazip yardimci
olmalarini isteyecegimi soyledim.
Gerek farkli konular, gerek farkli ulkeler baglaminda yazabilecegini dusundugum yedi sekiz
kisiye mektuplar yazdim. Simdiye kadar gelen cevaplar cok iyi ve olumlu. Bu mektuplari ve
cevaplari aynen Pinar Selege de ilettik ki kendisi direk baglanti kursun.
Yani ozetle bir yandan dergi girisimiyle ilgili olarak gorusmeler suruyor ve bu gorusmelerde
Pinar Selege, politik cizginin icerigi ve boyle bir derginin gerekliligi anlatilmaya calisiliyor.
Bagimsiz bir politik hat ve durus olmadan her seyin suya yazi yazmak gibi olacagi anlatiliyor.
(Ki bu sorunlari anladigini arkadaslar belirtti. ) Diger yandan, hemen hemen hepsi bizzat dergi
girisiminde olan veya Dergi'ye yazmayi kabul etmis kisiler ayni zamanda Selegin Gunluk
Gazete icinde basarili olabilmesi icin destek olmaya calisiyorlar. Bir bakima fiili bir isbirligi
durumu var. Ve Gunluk gazete icin bu yazilar bir anlamda dergi icin de alistirma gibi olur.
Gelismeler asagi yukari boyle.
Dergi projesi icinde olanlardan Latife Fegan (Isvec), Ali Emre (Fransa), Sureyya (Bati Trakya
Turk Azinligi ve Yunanistan) konusunda yazmaya calisacaklarini; Cem de Ara sira Internet
dunyasinda haberler yazabilecegini belirtti. Tabii fazla sik olmamak kaydiyla hepsi. Cunku
herkes calisiyor ve zaman sorunu var.
Ayrica Bu vesileyle hem Dergi baglaminda Kibris'tan dergiyi destekleyecegini
dusunduklerimize muracaat ettik hem de onlara da Gunluk Gazeteye Kibrisla ilgili yazilar
yazmalarini onerdik. (Armagan Karal ve Ulus Irkad'a). Armagan Karal hemen cevap verdi.
(Mektup ve cevap asagida). Ulus Irkad'tan henuz cevap gelmedi.
Bu arada Deniz bir miktar bagis buldu ve Dergi hazirliklari surerken, bu parayla Besikci
Elestirisi basilacak. Ayrica Gelecek Gecmis ve Manifastio'yu da bir arada basmayi
dusunuyoruz. Bunlarin hem dergi icin belli bir destekleyici saglayacagi hem de satildiklari
takdirde epey bir para geliri sagalayacagini umuyoruz. Bu gun Besikci elestirisi'nin matbaaya
verilmis olmasi gerekiyordu.
Bizim Hamburg'ta para bulmak icin bir sey yapma projemizde bir gelisme yok. Yarin tekrar
bu konuyu gorusecegiz.
Simdilik bu kadar. Deniz daha ayrintili bilgiyi verene kadar bununla idare edilebilir.
Birat evvel Deniz bir mesajla , Isinde buyuk bir aksama oldugu icin yazamadigini yazacagini
92
bildirdi.
Selma arkadas, Dergi'ye yazacagini, destekleyecegini, ama simdilik ozel nedenlerle cikaranlar
arasinda yer almayacagini bildirdi.
Selam ve Saygilar
Demir Kücükaydın
demir@gmx. li
http://www. comlnik. de/demir/
Ek: Pinar Selegin bu gunku yazisindan karsilastigi gucluklerle ilgili olabilecek bir bolum:
"Dünyanın en zor işlerinden biri çeteciliğe dayanan bir siyasal yapılanma içinde sosyal
siyaseti geliştirmeye çalışmaktır. Çeteler kendiliğinden ortaya çıkmamıştır. Çeteciler çeşitli
ihtiyaçlar sonucu kullanılmış piyonlardır. Bu piyonları ortadan kaldırmak, saf dışı etmek ya
da çeşitli biçimlerde cezalandırmak çözüm değildir. Hafiyecilikle, kriminal araştırmacılıkla,
tek tek olayların içinde boğulmakla da kendimize yol açamayız. İşimiz çok zor, çünkü
egemen siyasal anlayış bizi de kendi tarzına çekiyor. Her türlü siyasal oluşumu çeteleştiriyor.
Başka türlü bir patikanın kazılmasını, toplumun kendi potansiyelini açığa çıkarmasını ve
farklı bir siyasal geleneğin yaratmasını kesinlikle engelliyor. Bu nedenle en çok demokratik
siyaset çabasına saldırıyor, Muhalif olanı daraltmaya, bilinen klasik yöntemler içinde
sıkışmaya mahkum ediyor. şimdiye kadar hep böyle yaptığı için komitacılık sol içinde bile
aşılamadı.
Çetevari hiçbir oluşum, amacı ve gerekçesi ne olursa olsun toplumsal özgürlük arayışına güç
katamaz, tersine zarar verir. Belki kısa vadede, belli engelleri ortadan kaldırmak, acil
sorunları çözmek için yararlıymış gibi görünebilir. Ama komploya dayanan hiçbir çözüm
toplumsal ve siyasal düzeyin gelişimine katkıda bulunamaz. . Bize düşen, varolan geleneksel
siyaset kültürün sorgulamak, bu tarzın toplumsal dönüşümün önündeki en büyük engel
olduğunu çözümlemek, dolayısıyla her türlü komploculuğu, çeteciliği, kapalılığı, militarizmi,
bastırmacılığa, dışlamaya, inkara ve şiddete dayalı siyaset yapma biçimini aşmaktır.
Çete kurmak kolay, çeteciliği iliklerimizden, hücrelerimizden, düğüm düğüm olmuş
ruhumuzdan çekip atmak zor. "
08. 11. 2004 – Ulus Irkad’ın Cevabı
Sevgili Yoldaş Demir,
Mailinizi aldım ama oldukça yoğunum. Yazılarıma ara vermek istemiyorum ama bunun
yanında Doğu Akdeniz Üniversitesinde Doktoraya başladım. Belki yanlış anlaşılacağım ama
benim amacım daha bilimsel araştırmalar yapmak ve yazılar yazmak. Bu yüzden beni motive
edici buldum(Bu arada tüm dersler Ýngilizce). Tabi daha önceleri pek doktora yapmama izin
verilmiyordu. Bu sene suni demokrasi ortamı biraz faydalı oldu(Tabi ki kişisel olarak,
toplumca daha karanlıklarda yüzmekteyiz). Özgür Gündemde ve diğer yayın organlarında
93
memnuniyetle yazmayı kabul ediyorum ama şu anda Yaniçağ(Türkiye'deki faşist Yeniçağ
değil, Kıbrıs'taki) ve Birgün'de(Bazen gazetede, devamlı olarak da da web sitesinde) de
yazılarım çıkmakta. Onları aksatmıyorum. Vakit bulduğum zaman ve kendileri benden ne
istiyorsa onu yapmak istiyorum. Makale mi isteniyor yoksa araştırma yazıları mı? Onu bana
kesin belirtin. Yayınlanmış makale de isteniyorsa onları da gönderebilirim ama tabi ki
Birgün'de çıkanları değil. Onlar kendi web sitelerinde ve gazetelerinde çıkan makalelerimin
başka yerde yayımlanmasını istemiyorlar. Sizlere oradaki makalelerin dışında yazacağım.
Tabi ki bu aralık seyrek olabilir, tatil dönemlerinde ise sıklaştırabilirim. Tekrar sorayım:
Makale mi yoksa araştırma yazısı mı isteniyor? Lütfen bana bildirir misiniz? Özgür Gündem'i
çıkaran Selek soyadlı hanım arkadaş mı? Hani bir on-onbeş sene önce iftiradan(Güya
bombalama) ceza yiyip suçsuz yere ceza çeken hanım arkadaş mı? Ona yardımcı olmak beni
memnun edecektir. Onun yargılanması sırasında ben ve ailem de çok üzüntü çekmiştik.
Daha sonra ben de benzer iftirayla kareşim Hamza'nın bir politik kasetinden dolayı
mahkemelerde sürünmüştüm. Tabi herşey senaryo idi. Pederin ölümünde bu davanın da
büyük bir katkısı oldu.
Evet sizlere yazmaya hazırım.
Tüm yoldaşça selamlarımla.
Not: Demir Yoldaş, okuyabildiğim makalelerini okuyorum çok fazla yoğun ve fazla olanlarını
ise bilgisayara kaydediyorum ve vakit geldiğinde okuyorum. Senin yazılarından oldukça
faydalandım hatta dediğin gibi buradaki basında birkaç defa alıntı da yaptım. Sana çok
teşekkür ederim dostum. Hikmet Kıvılcımlı konusuna ben de çok önem veriyorum
hatırlıyorsan sana onu 1971 yılında Baf sahilinde Kıbrıslırum polisler tarafından tevkif
edildiği sırada tanıdığımı yazmıştım. O zamanlar 14 yaşındaydım. 12 Mart faşizminden
kaçıyordu. Onunla böyle değerli bir karşılaşmam oldu ama sadece uzaktan oldu bu
karşılaşma. Onun sadece "Devrim Zortlaması" adlı kitabı bende var. Eserlerini daha da fazla
okumak isterdim. Herhalde sayende makalelerini ve uzun yazılarını okuyacağım.
Ulus Irkad
08. 11. 2004 - Pınar Seleğin Cevabı
merhaba,
obdusman olabilir. . danisman olarak mi?
ragip duran'la daha yeni bir araya geldik. arada bir yazmayi kabul etti. bu arada gazetede
calisanlarin mesleki egitimi icin birseyler yapabilecegini soyledi. birlikte bir program
94
cikaracagiz. ama oldukca yogun. anladigim kadariyla yerinde durmuyor. bu nedenle ondan
ne kadar verim aliriz, onumuzdeki gunlerde gorecegiz. .
dergiye iliskin: persembe gunu toplanti yapacagiz. ortak metnin cercevesini, yayin kuruluna
iliskin listeyi ve teknik hazirliklari konusacagiz. bir ortadogu dergisi olmasi icin cok dilli
olmali. su asamada kurtce-turkce yapabiliriz. arapca da olabilse cok iyi olur. onerilerini
persembeye kadar gonderirsen cok sevinirim.
bu arada yazilarini arkadaslara ilettim. duzenliyorlar. . kendine cok iyi bak. bize kolay
gelsin. . pinar
08. 11. 2004 – Pınar Seleğe Mektup
Merhaba Pinar,
Sana bir suru mail yolladim. Konustugumuz uzere bir cok yazara tekllifte bulundum. Hemen
hepsinden olumlu cevaplar geldi. Bu cevaplari da ilettim.
Ne dusunuyorsun: onlar bazi cevaplar istiyorlar. Bu konularda bir sey demiyorsun. Acaba
eline gecmediler mi?
*
Ragip Duran'la ilgili dedigim oyle idari bir sey degil.
Obdusman benim bildigim, yazdigi gazeteyi ele alip didik didik edip okuyucu adina onu
elestiriyor.
Ornegin Duran'in arada sirada yazacagi yazi obdusman olarak olabilir.
Yani hic bir sinirlama olmadan, bir okur temsilcisi olarak, gazeteyi her hafta icigina cicigina
elestirmesi ve bu yazinin oldugu gibi yayinlanmasi. Kesinlikle sozunu hic sakinmasi
gerekmedigi belirtilmeli. O zaman arada bir degil daha sik ve hevesle yazacagina
inaniyorum. O zaman gazete aslinda Turkiyenin en iyi medya elestirmenlerinden birini
herkesin gozu onunde kendini denetlemek ve elestirmek uzere uzere gorevlendirmis olur.
Bunun kendisi bile bir mesajdir. Ve aydinlarin tekrar ilgi gostermesinin yolunu acabilir.
*
Ben gazete icin size yardima yogunlastigimdan su ara dergiyle ilgili isleri epey bosladim.
Benim de sizden bir dilegim var. Lutfen dergi icin yazilmis manifestioyu okuyun. iceriksel
bir konuyu baskasina havale etmeyin. O manifesto yepyeni bir yaklasim getiriyor ve
bambaska bir teorik arka plani var. bu arka plan ise, Besikci Elestirisi denen kitapta. Firsat
bulur bulmaz, hatta yaratarak bunu da okumanizi dilerim. Insanin kendi kitabi hakkinda
boyle konusmasi gariptir ama oradaki gorusler alisilmis seyler degil. Bunlarin ne oldugu
hakkinda bir fikriniz olursa ben cok daha iyi anlayacaginizi dusunuyorum.
(. . . )
95
08. 11. 2004 – Pınar’ın Cevabı
merhaba,
ben manifestoya goz attim. okumadim diyemem ama ayrintili bir okuma da yapamadim.
okudugum kadariyla cok onemli buldum. fakat tartismak istedigim cesitli noktalar var.
ayrica gelistirilmesi, derinlestirilmesi gerekiyor. bir programin daha cok seyi icine almasi
gerekiyor. bu tartismalari dergide yazili olarak yapariz.
(…)
ayrica derginin bir siyasal hareket gibi bir manifestoyla degil, bir bildirgeyle yola cikmasi
gerektigini dusunuyorum. sonu noktayla biten cumleler acilimi zorlar. ortak
sorgulamalarimizi, ortak ihtiyaclarimizi ve tabii ortak dusunsel zeminimizi belirten bir
bildirge yeterlidir bence. manifesto dergi icindeki tartismalarla olgunlasir. bu arada ben
deniz'lerle ortak tartismalar yurutecegim. dergi calismasinin yaninda daha farkli bir
ortaklasma zemini bulduk birbirimizde. sanirim guzel seyler olacak. ama bu derginin bir
siyasi hareketin yayin organi gibi cikmamasi lazim. bu dergiden farkli programlar da
cikabilir. program tartismalari burada acik yurutulecegi icin bu olabilir. ama ayrica deniz,
orhan, ben. . . dergiyle birlikte ayri bir tartisma baslatabiliriz.
tekrar soyluyorum. burada bir cok dergi cikiyor. net tanimlanmis siyasal hareketlerin
dergileri oldugu icin kimse yazmiyor. bir iki yaziyor, sonra devam etmiyor. bizim boyle
yapmamamiz lazim. farkliliklarimizla ve ortakliklarimizin bilinciyle yanyana durup buradaki
teorik-politik-programsal kesmekese, karmasaya son vermek istedigimizi, tartismalarimizi bu
platformda bu niyetle surdurecegimizi belirtmemiz daha cok ilgi ceker. ve daha cok sonuc
alir. .
kurtce ceviri imkani yaratabiliriz biz burada. bence olmasi gerekir. dil bir ayrinti degil bence.
nasil baslarsak oyle devam ederiz.
persembe bir araya gelecegiz. senin cevabini bekliyorum. sevgiyle. . pinar
08. 11. 2004 – Pınar’a İnternet Sayfasıyla İlgili Öneri
Selam Pinar,
Ben dun Sureyya ve Cem ile konusmustum. Ve gazetenin bu internet yayini sorununu
cozebilecegimizi, en azindan boyle kucuk de olsa bir basarinin morali yukseltecegini
soylemistim. Kafalarina yatmisti. Size yuk olmadan yapalim. En azindan gecici bir cozum
saglayalim demistim.
Bir serverde sinirsiz trafikli bir yer topu topu 50 veya 60 Euro olur. Biz bunu karsilayabiliriz.
Size yuk olmaz. Biz baska bir serverde yer tuteriz. Buna gazetenin sablonunu koyariz.
Orada her gun arkadaslar yebi sayiyi doldurabilirler. Veya biz burada doldururuz. Cem bu
isleri biliyor epey.
96
Ama bunlari teknik olarak acikliga kavusturmak gerekir. Hangi domain alinacak vs.
Ben de simdi size uzunca bir mektup yaziyordum.
Aslinda bilgisayar aracilgiyla Messenger ile konusarak bu komunikasyon isini ucuza
hizlandirabilirdik. Yazmak cok zamana mal olabiliyor. Teknik ve ayrintili seyleri de
konusmak gerekebiliyor.
Bunu dusunun lutfen.
Lenin'in oyle dedigini bilmiyordum
Eleştiri ve Gerilim
10. 11. 2004 – Pınar ve Ahmet’in Yaklaşımlarına Eleştiri
Pınar, Ahmet ve Dergi Projesindeki Arkadaşlara.
Pınar ve Ahmet ile ilk, Ahmet gelemediği için sadece Pınar ile ikinci görüşmeyi yapan Orhan
ve Deniz, özellikle ikinci görüşme hakkında henüz bir şey yazamadıklarından belki doğrudan
bir bilgi bulunmuyor ama ben bildiğim kadarını dün aktarmıştım. Ayrıca Ahmet ve Pınar’ın
görüşlerini de iletmiştim. (Bunları tekrar toplu bir maille yollayacağım. ) Bu bakımdan
görüşlerin az çok bilindiğini varsayarak tartışmaya girebiliriz diye düşünüyorum.
Pınar ve Ahmet de Deniz ve Orhan’la Perşembe günü tekrar görüşecekler. Bu nedenle Pınar
görüşlerimizi bilmek istiyor ve şöyle yazıyordu:
„dergiye iliskin: persembe gunu toplanti yapacagiz. ortak metnin cercevesini, yayin kuruluna
iliskin listeyi ve teknik hazirliklari konusacagiz. bir ortadogu dergisi olmasi icin cok dilli
olmali. su asamada kurtce-turkce yapabiliriz. arapca da olabilse cok iyi olur. onerilerini
persembeye kadar gonderirsen cok sevinirim. “
Pınar’ın bu ifadesinden, nasıl bir dergi çıkarılması gerektiğinde anlaşıldığı işin teknik
kısımlarının görüşmesine kaldığı gibi bir anlam çıkıyor.
Ben şahsen, Deniz ve Orhan’ın aktardıklarından böyle bir izlenim edinmemiştim. Yani daha
henüz karşılıkla bir tanışma, ne dendiğini ve ne istendiğini anlama döneminde olunduğunu
düşünüyordum. Öyle görülüyor ki, konuşmaların yorumlanışı biraz farklı. Ya da bizler
henüz tam doğru bilgilenmedik.
Her ne olursa olsun, ben henüz böyle bir duruma gelmediğimizi, çok önemli yaklaşım farkları
bulunduğunu, bu farkları açıkça ortaya koymanın ve tartışmaları öyle sürdürmenin daha doğru
olacağını düşünüyorum.
Öte yandan bu tartışmanın, sadece dergi projesinde olan arkadaşların arasında değil, bizzat
Ahmet ve Pınar ve eğer varsa aynı projede var olan başkalarıyla bir arada toplu halde
yapmamızın daha doğru olacağını düşünerek, burada ifade ettiğim şahsi görüşlerimi hem
dergi projesindekilere hem de Pınar ve Ahmet’e ileteceğim. Böylece en azından tartışmayı
ortaklaşa ve doğrudan yürütmüş oluruz.
Önce farklılıkların neler olduğunu koymaya çalışalım. Bunlar bilinirse, yanlış anlamalar ve
97
ilkeler üzerine tartışma biter, pratik işbirliği olanaklarını aramak kolaylaşır.
Birinci olarak şunu belirleyelim. Dergi dediğimiz şey, bir araçtır: belli amaçları
gerçekleştirmek için bir araç: dergi çıkarmanın veya ortaklaşa dergi çıkarmanın kendisi başlı
başına bir amaç olamaz. O halde ortaklaşa bir dergi çıkarma olanakları ve gereği olup
olmadığını anlamamız için, amaçlarımızı netleştirmemiz gerekiyor. Bunlarda bir ortaklık
varsa, nasıl bir aracın, dolayısıyla da derginin bu amaçlara en iyi hizmet edebileceğini
tartışabiliriz.
Ya da amaçların farklılığına rağmen verili bir durumda, böyle bir aracı ortaklaşa oluşturmak
ve kullanmak her iki tarafın çıkarına da olabilir. Bütün bunları anlayabilmek için ayrılıkları
ve ortaklıkları netleştirmek gerekiyor.
Bence gerek Pınar, gerek Ahmet (belki görüşmelerde Deniz ve Orhan da) sorunu bir sistem
içinde koymuyorlar ve en büyük yanlışı burada yapıyorlar.
Tipik bir örnek vereyim:
Örneğin şöyle yazıyor Pınar:
“burada bir cok dergi cikiyor. net tanimlanmis siyasal hareketlerin dergileri oldugu icin
kimse yazmiyor. bir iki yaziyor, sonra devam etmiyor. bizim boyle yapmamamiz lazim.
farkliliklarimizla ve ortakliklarimizin bilinciyle yanyana durup buradaki teorik-politik-
programsal kesmekese, karmasaya son vermek istedigimizi, tartismalarimizi bu platformda bu
niyetle surdurecegimizi belirtmemiz daha cok ilgi ceker. ve daha cok sonuc alir. ”
Burada çok doğru ve güzel sözler çok yanlış gizli varsayımların ifadesi oluyor. Kısaca bunu
göstermeyi deneyeyim.
Burada doğrudan ifade edilmemekle birlikte birinci gizli varsayım şudur ve çıkarsamaya bu
gizli varsayım yön vermektedir: “Net tanımlanmış” bir programı olan dergilere “kimse
yazmaz”. Bunlar düzenli olarak çıkarılamaz.
Bir diğer varsayım da: net tanımlanmış bir çizgisi olan dergilerde farklı görüşler yer
almıyor veya almaz, alamaz. Ve böyle olduğu için de çekicilikleri olmaz dolayısıyla sürekli
çıkamazlar ve bir süre sonra çıkamaz olurlar. Böylece daire kapanmakta ikinci gizli varsayım
birinci varsayımın, birinci varsayım da ikinci varsayımın kanıtı olmaktadır.
Bence bu iki gizli varsayım da yanlıştır ve öyle yanlıştırlar ki, kendi üstüne kapanan bir daire
olduklarından, yanlışlığının görülmesini de engellemektedirler.
“Her şey tecrübelerden çıkar ve hiçbir şey tecrübelerden çıkmaz. ” Yani tecrübeler bir tür
ham maddedir, onları işlemek gerekir. Onları ise ancak kavramsal araçlarla işleyebiliriz.
Muhakkak ki, Pınar’ın varsayımları da, yaşadığı tecrübelere dayanıyor. Gerçekten de ilk
bakışta bu sonuçları çıkarmamak çok zordur tecrübelere bakarak. Ama biz görünen değil
görünmeyen, daha derin ve doğru ilişkilerin peşinde olmalıyız. “Eğer öz ve görünüm aynı
olsaydı, bütün bilim gereksiz bir şey olurdu. ”
Şimdi toplumsal mücadeleler tarihinin derslerinden gerçekten bu sonuç çıkar mı, Pınar’ın
98
çıkarsamalarının temelini oluşturan gizli varsayımlar gerçekten doğru çıkarılmış sonuçlara mı
dayanmaktadır, biraz buna bakalım.
Bence o dergiler, net tanımlanmış programları olduğu için değil, o net tanımlanmış
programların kendisinde yeni olan, yeni bir ufuk açan bir şey olmadığı için başarısız
olmaktadırlar. Yani sosyalistlerin artık söyleyecek bir sözü bulunmamaktadır. İdeolojik
üstünlüklerini ve programlarını yitirmiş bulunuyorlar. Şu an programları yok, insanlara
söyleyecekleri ufuk açıcı bir şey yok. Bu nedenle entelektüel bir canlılık gösteremiyorlar,
dolayısıyla onları kimsenin okumak içinden gelmiyor.
Ama bu sadece Türkiye’ye has bir olay da değil. Durum bütün dünyada böyle. Bu da aslında
ortada çok derin bir sorun olduğunu göstermektedir. Ve vardır da. İşçi sınıfının tarihsel
görevini yapamaz durumda olması, dağınıklığı, burjuva uygarlığı ve ideolojisinin muazzam
zaferi, bütün dünyada işçi ve sosyalist hareketi programsız bırakmıştır. Bu nedenle, tam da
artık bir programı olmadığı için, o “dergilerin başarısızlığının nedeni gibi görülen net
tanımlanmış “programlar”, tam da programsızlığın bir ifadesi oldukları için o dergiler
başarısız olmaktadır.
Yani gerçek derine inan ilişkiyi göz önüne aldığımızda, sosyalist ve işçi hareketinin
dolayısıyla da o dergiler tam da net tanımlanmış bir programı olmadığı için başarısızdırlar ve
okunmamaktadırlar. O net bir programla çıkmanın başarısızlığa yol açtığı biçimindeki
görünüm, çok derin başka bir özün, işçi ve sosyalist hareketin net bir programla çıkacak
durumda olmamasının kendi zıddı biçimindeki görünümüdür.
Ama bu bile tam doğru bir sonuç değildir. Başarı fikirlerin derinden yayılması olarak değil de
sürekli ve çok satan bir dergi olarak anlaşılırsa. Bir çıkarsama hatası taşır. Burasını da
netleştirmek gerekir.
1970’lerin Türkiye’sinde her dergi, belli bir siyasi hareketin organı olarak, net açık bir
programla, ki o zamanlar bu programlara “bildirge” denirdi. Bir dünya durumu tahlili yapar,
bütün soruların cevaplarını sunarlardı. Hem de bunu çoğu kez çok özel bir jargon haline
gelmiş bir politik dille yaparlardı. Öyle çok seslilik gibi bir dertleri de yoktu, aksine, farklı
sesler bir an önce kesilir ve atılırdı.
Buna rağmen bu gün kimsenin bir satırını bile okuyamayacağı, aslında o zamanlar da pek
okunmayan bu net tanımlanmış programlara rağmen, (ve de tek sesliliği bir erdem gibi
görmelerine rağmen) bu dergiler on binlerce yoksul insanı, öğrencileri, işçileri örgütlüyorlar
on binlerce satıyorlardı. Örneğin bir Halkın Kurtuluşu yüz binlerden fazla satıyordu. Dev
Yol’unki birkaç yüz binlerdeydi. Ve emin olun, Dev Yol’un dergisi bu günkü Birgün’den,
Halkın Kurtuluşu bu günkü Evrensel’den daha kötü, daha tek sesli ve daha ilkeldi. ve bütün
bunlar bir de elden satılıyordu. Bu günkü gibi dağıtım şirketleri aracılığıyla değil.
O halde çıkarsamada, başarıyı düzenli çıkma ve çok satma ile ilgili olarak anlarsak, bu
anlamda başarı ile, derginin programlı çıkması ve tek sesliliği, hatta programının bir ufuk açıp
açmadığı arasında doğrudan bir ilişki kurulamaz. Bu dergiler zerrece ufuk açmıyorlardı. Tek
sesliydiler ve net tanımlanmış, kapalı uçlu bir programları vardı ve buna rağmen başarılı
99
oluyorlardı.
Demek ki başarıyı ve etkiyi, sürekliliği belirleyen derginin çok ya da tek sesliliği; net bir
programı olup olmaması değil, toplumsal mücadelelerin içinde bulunduğu fazdır. Yükselen
bir fazda, en berbat fikirler, en saçma programlar, en tek sesli dergiler bile muhalefetin ve
özlemlerin bir ifadesi olarak bambaşka anlamlar kazanıp geniş bir etki ve süreklilik
sağlayabilirler.
Son on yirmi yılın deneylerine bakılarak yapılacak bir programlı ve tek sesli dergilerin
başarısız olacağı, etki ve süreklilik sağlayamayacağı önermesi; iki on yıl öncesindeki diğer iki
on yılda, tersi doğru olan önermeler olarak ortaya çıkar. O zaman da, yani altmışların ve
yetmişlerin dünyasında da, başarılı bir dergi olmanın koşulunun net görüşleri olmak ve çok
sesliliğe pek bir prim vermemek olduğu sonucuna ulaşmak gerekmektedir. Bu birbiriyle
çelişen görüşlerden hangisine hangisi doğrudur? Hiç birisi aslında. Bunlar sadece
görünümlerdir.
Çok daha derindeki toplumsal süreçlerin görünümleridir ve acele genellemeler çok yanıltıcı
olurlar.
Bu deneylerden çıkarılacak sonuçlar şunlar olabilir. Bir derginin başarısı, tek ya da çok
sesliliğe; tek bir programı olmaya ya da programsız çıkmaya; yeni fikirler ortaya atmaya bağlı
değildir. Bunu belirleyen, toplumsal mücadelenin nasıl bir fazda olduğudur. Yükselen bir
fazda pek ala en aptalca programlara dayanan en tek sesli dergiler bile başarılı; gerileyen bir
fazda, en yeni dahiyane fikir ve programları sunan dergiler bile başarısız olabilir.
Yepyeni, sarsıcı, ufuk açıcı görüşler getiren dergilerin bile başarısını belirleyen görüşlerinin
içeriği değil, var olan toplumsal koşullardır. Tarihin, sonradan en devrimci fikirlerin ilk kez
yer aldığı dergiler ya da yayınlar olarak tanımladığı dergiler, zamanlarında, tarihsel ve
toplumsal ortam bu devrimci fikirlerin yayılmasına uygun koşullar oluşturmuyorsa, son
derece başarısız olmuşlardır. Örneğin, Marks - Engels’in çıkarmayı denedikleri ve tarih ve
toplum alanında devrim yapıcı görüşlerin ifade edildiği Fransız Alman Yıllıkları, böyle bir
başarısızlığın tipik örneği olarak zikredilebilir. 1967’da Kıvılcımlı’nın çıkardığı Sosyalist
gazetesi, bu gün bile hala taze ve ufuk açıcı bir içeriğine ve Türkiye’de o dönem yükselen bir
mücadele bulunmasına rağmen yedi sayı zor çıkabilmiştir. Ya da kendi tecrübemden bir
örnek. Bizlerin 1990’larıın ortasında çıkarmayı denediğimiz, Sosyalizmin Sorunları dergisi,
son derece çok sesli, bir çok yeni fikrin ilk defa ortaya koyulduğu bir dergi olmasına rağmen,
toplumsal mücadele gerek dünya çapında gerek Türkiye’de öylesine dibe vurmuştur ki, bir
üçüncü sayısını çıkaramaz.
Ama biz biraz görüngülerin derinine gidince, bu günkü bir net programı olmaktan dolayı
başarısız gibi görünmenin, aslında bir programsızlığın, perspektifsizliğin kendi zıttı biçiminde
görünmesi olduğunu görebiliriz. Yani, Seleğin gizli önermesine kanıt gibi gösterdiği olgu,
aslında o gizli varsayımın tam da zıddının doğrulanmasıdır: dergilerin başarısızlığının nedeni,
işçi ve sosyalist hareketin net bir programın, dolayısıyla o dergilerin net bir programı
olmaması olarak kabul edilebilir.
100
*
Şimdi ikinci gizli varsayıma gelelim. Net bir programı olan dergiler tek sesli olur ya da
oluyor varsayımına.
Bu önerme de doğru değildir.
Tipik örnek Yön örneğidir. (Bu örneği verdim ve hatta Ahmet da benimsedi ama sanırım
yanlış anlaşılıyor ve ne olduğu bilinmiyor. Yön gazetesi, net tanımlanmış hedeflerin olan,
“Yön Bildirgesi” ile çıkmıştı. Burada tamamen siyasi ve toplumsal hedefler tanımlanıyordu.
Yani adı”Bildirge” olmakla birlikte, bizim “Manifesto” dediğimiz şeye benzemektedir. Kaldı
ki, “Manifesto” adı problem olursa ona “Bildirge” de denebilir. Bu önemli değil. Bir
adlandırma sorunu önemli olan onunla ne kastedildiğidir. )
Yön gazetesi siyasi hedeflerini çok açık koymuştu hatta sadece onları değil, bu hedeflere nasıl
ulaşacağını da açıkça koyuyor ve bunun propagandasını yapıyordu. Ve önerdiği yol da, o
zamanın terminolojisiyle “Zinde Güçler”in duruma el koymasıydı. Yani askeri darbe, 27
Mayıs’ın ikinci bir baskısı. Zaten bunu yapmaya da çalıştı. 21 Mayıs Talat Aydemir darbe
girişiminin programı Yön dergisinin programıydı ve öylesine iç içeydiler ki, Yön dergisinin
hiçbir zaman yayınlanmamış Talat Aydemir’in resmini kapağına koymuş sayısı matbaada
bekliyordu darbe teşebbüsünün yapıldığı gece.
Ama bu Yön dergisinde, Mihri Belli gibi komünistler de, Kürtçüler de, İslamcı sosyalistler de,
Yön’ü tepedenci olarak suçlayan, aşağıdancı TİP’liler de, yazıyordu. Yani Türkiye’de bütün
kaliteli aydınlarının hepsi o derginin sayfalarında bulunabiliyordu.
Demek ki, belli bir politik çizgiye dayanmak ile çeşitli görüşlerin yer alması arasında bir
zorunlu ilişki yoktur.
Hatta durum tam tersinedir, gerçekten çok sesliliği, farklı görüşlere yer vermeyi, ufuk açıcı ve
net bir programı olduğuna inananlar isteyip sağlayabilir. Böylece görüşlerinin çok farklı ilgi
alanları ve toplum kesimlerine yayılacağını düşünürler. Görüşlerinin gerçekten yeni güçlü
olduğuna inananlar, başka görüşlerle bir arada görünmekten çekinmez ve bunu teşvik ederler.
Çünkü bu onların gücünün daha iyi görülmesini ve anlaşılmasının sağlayacaktır. Ama
görüşlerdeki güç ve yenilik aynı zamanda net bir program demektir.
Açın toplumsal mücadeleler tarihini bakın, nerede çok seslilik varsa ve teşvik edilmişse, onu
yapanlar hep net bir programı olan ve onun ufuk açıcı olduğuna güvenenlerdir.
Yön dergisini çıkaran Doğan Avcıoğlu da, o dönemin Türkiye’sindeki en önde gelen
düşünürlerden biriydi, diğerleri karşısında gücünü bildiği için, en uzak görüşlere bile
dergisinin sayfalarında yer veriyor bu sayede kendi görüşlerinin tüm entelijansiya arasında, en
uzak toplum kesimleri arasında yayılmasını sağlıyordu. Ama aynı Doğan Avcıoğlu,
kendisinden daha güçlü bir teorik birikimi ifade eden, Kıvılcımlı’ya da pek vermiyor, onu
susuşa getiriyordu. Çünkü Kıvılcımlı’nın programı ve görüşleri onunkinden de güçlüydü. Bu
nedenle Kıvılcımlı da, taşrada çıkan kimsenin okumadığı Çaltı gibi dergiler aracıyla fikirlerini
yaymaya çalışıyordu. Yani Türkiye’nin yetiştirdiği en büyük düşünürün ve devrimcinin Yön
sayfalarında yer bulamaması, çok sesliliğin aslında fikre güven ve o fikirlerin gücüyle ilgili
101
olduğunu ve bunun da sınırları bulunduğunu gösterir. Entelektüel ve teorik gücünüz var ise,
çok seslilik programınızı yayabilmeniz için şarttır, gerçekten çok sesliliği ancak net bir görüşü
olan, dolayısıyla entelektüel ve teorik olarak diğerlerinden üstün olduğuna inananlar
isteyebilir. Daha üstün görüşler ortaya çıktığında, çok sesliliğin sınırları ortaya çıkar. Çünkü
o zaman çok seslilik, savunulan programın zayıflığının ortaya çıkmasına hizmet edebilir. Yön
deneyi de bunu kanıtlar. 1960’ların Türkiye’sinde iki program ve iki büyük teori vardır. Biri
Kıvılcımlı, biri Doğan Avcıoğlu’dur. Kıvılcımlı’nın onlarca kitabı, Doğan Avcıoğlu’nun
Türkiye’nin Düzeni kitabı.
Bu gün aradan 30 yıl sonra, örneğin Kıvılcımlı’nın Tarih Devrim Sosyalizm’i her
zamankinden daha taze ve ufuk açıcı olmasına; Doğan Avcıoğlu’nun Türkiye’nin Düzeni’ni
bu gün kimsenin okumayacağına ve orada ufuk açıcı bir şey bulamayacağına rağmen,
1960’lar Türkiye’sinde esas etkili olan Doğan Avcıoğlu olmuştur. Kıvılcımlı bir Sosyalist’i
yedi sayı çıkaramamıştır. Doğan Avcıoğlu’nun Yön’ünün çok seslilğinin sınırı da yine
Kıvılcımlı’da kalmıştır.
Ayrıca bu bize başka bir sosyolojik yasanın ip ucunu da sunar. Sadece yaratıcı fikirlerin
etkisi bakımından yükseliş fazı olmak da bir şey ifade etmemektedir. O yükseliş fazının
içinde bulunduğu aşamalar da önemlidir. Altmışların başında Yön ve TİP etkiliyken,
Kıvılcımlı zerrece yankı bulamazken, ancak Dev Genç’in eylemlerinin yükselişinden ama
özellikle 15-16 Haziran olaylarından sonra işçi hareketinin yükseldiği dönemde Kıvılcımlı’nın
fikir ve görüşleri hızla etki sağlamaya başlar, buna karşılık diğerleri hızla gerilme fazına
girerler. Yani yükselen hareketin de gelişmiş bir teoriyi kapacak frekansa ermesi, belli
aşamaları geçmiş olması gerekmektedir. Tıpkı bir radyo yayını ve alıcı gibi. , Siz yayın
yapabilirsiniz ama alıcılar henüz veya artık o frekansı kapacak durumda olmayabilirler.
Bütün bunlar bu yayınların içeriğinin yanlış olduğunu göstermez.
Konuyu dağıtmayalım. Bütün bunlar şunu gösteriyor: ufuk açıcı bir teori ve politika demek
aynı zamanda net bir program demektir. Net bir program, gücünü en iyi diğer görüşlerle
kıyaslama içinde gösterip, karşı tarafı etkileyip onlardan insan kazanacağından, çok seslilik
ile, net bir program çelişmek bir yana, ancak net bir programı olanların olduğu yerde çok
seslilik olabilir.
Kendimden örnek vereyim. Girin benim sayfama bakın. Benim sayfamda, Yazılar ve
Yankıları diye bir forum vardır. Orada yazılarıma gelmiş en ağır eleştiriden en ağır küfüre
kadar her şeyi yayınlarım. Ne yazılı basında ne “cyberspace”de bir benzeri daha yoktur.
Çünkü fikirlerimin gücüne güvenirim.
Öte yandan, son beş altı yılda, Türkiye’de belki de en çok yazan yazarlardan biri olmama, en
çok farklı konularda, bir sürü tartışma yaratacak ve yaratması gereken görüşü koymama,
yazılarım teorik içeriği ve entelektüel kalitesiyle pek de kötü olmamsına rağmen, Birikim’den
tutun başka dergilere kadar, en entelektüel ve çok sesli geçinenlere kadar hiç biri yazılarıma
yer vermez, onlar yokmuş gibi yapar. Hatta bu öyledir ki, Kıvılcımlı gibi, benim “ihtisas
alanım” kabul edilebilecek konularda bile benden yazı istemezler. Yazılı basına baktığınızda
yokumdur. Ama gidin görüşün o dergilerle, bütün hepsi, çok seslilikten yana olduklarını
102
söyleyeceklerdir.
Bir başka örnek. Bilim ve Gelecek diye bir dergi çıkıyor. Çok farklı çevreleri içinde
bulunduracağını söylüyor. Geçenlerde “Doğu Ütopyaları” diye bir sayı hazırladılar ve nasıl
olduysa benden bir yazı istediler. Her halde birisi onlara benim Avrupa Merkezcilik gibi
konularda bazı sözler ettiğimi söylemiş olsa gerek. Hemen yazıp yolladım. Ama yolladığım
yazı aynı zamanda derginin doğucu, yani Avrupa Merkezciliğe karşı sayı çıkarırken, “Doğu
Ütopyaları” kavramıyla nasıl Avrupa merkezcilik yaptığını gösteriyordu. Bunu namus
belasına yayınladılar ve bir daha da yazı falan istemediler. Benim yazılarımı yayınladıkları
an, fikir ve duruşlarının, söylediklerinin tam zıttı oldukları ortaya çıkmaktaydı.
Yani görüşlerin içeriğinden gelen gücü, buna olan inanç insanı çok sesliliğe zorlar o
görüşlerini yaymak için. Ama tam da aynı nedenle başka görüşler o çok sesliliğe, davete
gelmeyeceklerdir. Çünkü onlar da görüşlerinin güçsüzlüğünü gizlemelidirler ki etkilerini
sürdürebilsinler.
Sonuç, çok seslilik ile net bir programa sahip olmak çelişmez, askine bunun ön koşuludur.
Hem mantıken böyledir hem de toplumsal mücadeleler tarihi böyle olduğunu göstermektedir.
Ama sadece bu kadar değil, bir gerçeklik olarak değil ama bir slogan olarak çok seslilik
aslında bir zayıflığı ve tek sesliliği gizlemenin aracı olur daima. Toplumsal mücadeleler bunu
da göstermektedir.
Ama çok seslilik bir parola olarak, aslında başka görüşleri, gerçekten çok sesliliği dışlamanın
bir aracıdır. Hangi dergi ya da parti çok seslilikten söz ederse, ardına bakıldığında o
sloganların aslında bir görüşü gizlemeye hizmet ettiği görülür.
Gerçekten çok sesliliği isteyecek ve uygulayacak olanlar için, çok seslilik bir parola olmaz,
kendi net programlarını koyarlar ve gerçekten farklı görüşlere yer verirler fiilen; ama gerçekte
kendi görüşsüzlüklerini veya görüşlerinin zayıflığını gizlemek isteyenler çok seslilik
parolasını kullanırlar ve fiiliyatta, belli görüşleri dışlamanın aracı işlevi görür çok seslilik
parolası.
Her zaman böyle olmuştur. Her çok seslilikten söz eden, o çok sesliliğin sınırlarını da çizer
kimi ilkelerle Ama o ilkeler belirtildiğinde, o dile getirilen ilkeler öyledir ki, her türlü yoruma
açık hiçbir gerçek bir çok sesliliğe yer vermeyen ilkeler olarak ortaya çıkarlar.
Bu ifade çok mu soyut görünüyor? Biraz somutlayalım.
Biliniyor şu ÖDP, tam da çok seslilik parolalarıyla çıktı. Ama ne oldu? Aslında bütünüyle
Oğuzhan ve Dev-Yolun manüplasyonlarının aracıydı bütün o çok seslilik sloganları. Bir dip
not olarak b konuda bir fikir vermesi için konuyla ilgili bir yazımı koyuyorum1.
1 ÖDP Deneyinin Bir Dersi
"Henüz öldüğünü anlamadı!. . " Afrika'da avcılar, vurulan bir av hayvanının, kısa da olsa bir süre daha
koşmaya devam etmesini böyle açıklarlarmış. ÖDP de öldü, ama henüz öldüğünü anlamadığı için
öldükten sonra koşmaya devam eden bir gazal gibi daha bir süre ölmemişçesine hareket edecek.
103
Özgürlük ve Dayanışma Partisi, daha önce "Katharsise Dönüş" başlıklı yazıda belirtildiği gibi bir
bölünmenin eşiğine gelmiş bulunuyor. Bundan sonra isim olarak ÖDP hangi tarafta kalırsa kalsın, o
ÖDP'nin eski ÖDP ile isim ve hukuki varlık ötesinde başka ortak bir yanı bulunmayacak; başka bir parti
olacaktır.
ÖDP deneyinden ezilenlerin hafızasına ne gibi dersler kalabilir? Bu derslerin neler olduğu üzerine kafa
yormak için, ÖDP'nin öldüğünü anlamasını beklemek gerekmiyor her halde.
ÖDP deneyinden çıkarılabilecek en büyük ders, her halde, geçmişin deneyleri özümlenip,
hazmedilmeden onların aşılamayacağı; geçmiş deneyleri hor gören; sözüm ona "yepyeni" başlangıçlar
olma iddialarının, o hor görülen ve bir kaç klişe sözcükle geçilen geçmişten bile daha gerilere gidip, o
hor görülen geçmişi çarpan problemler tarafından çarpılacağıdır.
Gericilik dönemlerinin ve devrimci yükseliş dönemlerinin geçmiş deneyler karşısındaki tavırları, onların
nitelikleriyle sanki bir çelişki içindeymiş gibi görünürler. Yüzeysel bir bakış açısından, devrimci
dönemler toplumun köklü değişiklikler yaşadığı dönem olduğu için, devrimci dönemlerin geçmişle pek
meşgul olmayacağı; buna karşılık gericilik dönemlerinin geçmişe daha büyük bir değer verdikleri,
onunla daha haşır neşir oldukları düşünülebilir.
Ama gerçek bunun tam tersidir. Hatta aksine bir toplum ne kadar köklü ve derin bir devrimci yükseliş
döneminde bulunuyorsa, geçmişle ilişki o ölçüde yoğun ve o ölçüde uzak bir geçmişe yöneliktir.
Çünkü ne kadar temel sorunlara yöneliniyorsa, onların kökleri o kadar derinlerdedir. Büyük
devrimcilerde daima güçlü bir tarih ve gelenek bilinci olur.
Örneğin Türkiye'nin altmışlı yıllarına devrimci bir yükseliş ve radikalleşme damgasını vurur, ama aynı
zamanda bu dönem, gerek toplumun, gerek işçi ve halk hareketlerinin tarihinin en çok tartışıldığı
dönemlerdir. Buna karşılık ÖDP'nin de kurulup var olduğu doksanlı yıllarda, tam tersine bir eğilim
egemendir.
ÖDP bu genel eğilime karşı duracak yerde bu eğilimin ifadesi oldu. Daha kurulurken, geçmiş
karşısında, onu hor gören, ciddiye almayan bir tavır takındı. "Parti gibi olmayan bir parti"; "geleceğin
ilişkilerini şimdiden yaratmak" gibi onlarca bayağı klişe ortalığı kapladı ve kimse bunlara karşı bir ses
çıkarmadı.
Halbuki toplumsal mücadelelerin tarihi, defalarca bu parlak klişelerin hiç de yeni olmadığını
kanıtlamıştır.
"Geleceğin ilişkilerini şimdiden yaratmak" mı? Bu anlayışın ardında, ortaçağda egemen olan, bir
çocuğun ya da ana karnındaki bir ceninin büyük bir insanın küçük bir kopyası olduğu metodolojik
yanlışı olduğu; hatta bu nedenle ortaçağ ressamlarının çocukları boyca küçük büyük insanlar gibi
resmettikleri defalarca yazılmıştır. Gelecek toplum tasavvurlarının aslında gelecek toplumla hiç bir
ilişkisinin olmadığı, sadece o tasavvurları yapanların toplumlarını ve o toplumun tasavvurlarını
yansıttığı; rönesans ressamlarının İsa ve Meryem tasvirlerinin İsa, Meryem ve onların dünyasını değil,
o ressamların dünyasını ve tasavvurlarını yansıttığını; ÖDP'lilerin de geleceğin toplumsal ilişkilerini
diye tasavvur ettikleri ve yaratmak istediklerinin, geleceğin değil, yirminci yüzyılda Türkiye'de şehir orta
sınıflarının dünyasını yansıtmaktan ve yeniden üretmekten başka bir şey olmadığı o hor görülen
geçmişle biraz haşır neşir olanlar için büyük bir sır değildir.
Toplumsal mücadeleler tarihi, defalarca 1968'in komünlerinden, on dokuzuncu yüzyılda Avrupa'dan
Amerika'ya giden devrimci göçmenlerin orada çok daha elverişli koşullarda kurdukları ideal toplum
denemelerinin, istisnasız hepsinin "geleceğin ilişkilerini şimdiden" yaratmadığını; "bu günün ilişkilerini"
104
Ama daha da somut bir örnek vereyim. Hem de bizzat Pınar Selek’ten. O ilkelerin ifade
edildiğinde nasıl gerçek bir çok sesliliği yok ettiklerine somut bir örnek.
Değerli Selek şu an Ülkede Özgür Gündemi, çok sesli yapmaya çalışıyor. Ama bu çok
sesliliğin sınırlarını bir ilke haline getirdiğinde bakın ilke nasıl nereye çekilse oraya giden
Türkiye’nin kanunları gibi, güç dengelerine göre, idamdan beraata kadar sonuç çıkabilecek bir
durumda oluyor.
Değerli Selek, örneğin Ülkede Özgür Gündem’de yazmamı istediği ve nasıl bir gazete
istediğini anlattığı mektubunda şöyle yazıyor. Seleğin bu sınırı ifade ettiği bölümü aynen
aktarıyorum:
„sansur olmaz. zaten ben yayin cizgisinde ortaklastigimizi dusunuyorum. tabii bazi
hassasiyetler var. degerlere hakaret vb. bunu size yazmamin bir anlami yok. ama bizim
kararlasmamiz“
Burada kritik sözcükler, yani sınırlar: “Değerlere hakaret”dir. Ne demek bu?
Bir kere, T. C. ’nin kanunları gibi, örneğin “kamu güvenliğini tehdit eden” gibi nereye
çekilirse oraya gelebilecek bir ifade.
Ama hiç birimiz gökte yaşamıyoruz. Somut düşünürsek, bu ifadeden herkesin anladığı şudur:
PKK ve Öcalan. Yani PKK ve Öcalan’a hakaret olmaz.
Ama “hakaret” nedir? Pek ala en küçük bir eleştiri de hakaret olarak anlaşılır.
Ve PKK ve Öcalan söz konusu olduğunda, bu tam da bu anlamda, her türlü eleştiriyi
kapsayacak biçimde anlaşılıp uygulanır. Bu da kimse için bir sır değildir.
yaşayan bir fosil gibi geleceğe taşıdıklarını göstermiştir. Quakerler gibi dini topluluklar bunun kanıtıdır.
.
"Parti gibi olmayan bir parti mi?" Çok gerilere gitmeye gerek yoktu, Alman Yeşiller hareketi, hem de
çok daha elverişli koşullarda; çok daha modern toplumsal ilişkiler içinde ve çok daha derinliğine bir
teorik temelle bunu denemişti. Ve o Yeşiller şimdi, bakanlık koltuklarında Alman kapitalizmini yeşile
boyayarak, Kosva'da NATO bombardımanları örgütlüyorlar.
"Çoğulculuk" dendi, o hor görülen Bolşevikler, burjuva tarihçisi Carr'ın bile teslim ettiği gibi tarihin
gördüğü en demokratik partiydi. Bu gizli partide tüm fikirler yayın organlarında tartışılıyor; gizli
kongrelerin tutanakları yayınlanıyor; fikirler etrafında fraksiyonlar, platformlar kuruluyordu. Ve onların
"çoğulculuk" gibi bir iddiaları da yoktu, "ilkel sosyalist" toplumların sosyalizmi bilmeden yaşamaları gibi
onu yaşıyorlardı. Çoğulculuk iddialı ÖDP ise, bu prensip savaşına dayanan gerçek çoğulculuğun
kenarından bile geçemedi. ÖDP'den hiç bir teorik tartışma ve polemik kalmadı, olmadı böyle bir şey.
Tarih kendisini hor görenlerle böyle alay eder.
Geçmişi aşmak, onu özümlemeden mümkün olmaz. Doğada bile, ontojenes ve filojenesin gösterdiği
gibi, insan, ana karnında; canlıların ve insanlığın milyonlarca yılda yaşadığı evrimi yeniden yaşadıktan;
o tarihi özümledikten sonra insan olabilir. Toplumda da böyledir.
ÖDP deneyinden çıkarılacak en önemli derslerden biri bu olsa gerek.
27 Ocak 2001 Cumartesi
105
Ama ben somut bir örnek vereyim. Hem de tam bu ifadeyle sansür edilen bir yazımı ve
sansür edilen bölümü aktarayım.
Bir süre önce (3003 ağustos ayı), Özgür Politika için, “Kadek’te Örgütsel Dönüşüm Projesi
Üzerine Düşünceler” başlığı ile bir yazı yazmıştım. Yazıyı yazmamın nedeni de, herkesin
Kadek’teki ödgütsel dönüşümün sornları üzerine demokratik bir tartışmaya çağrılmasıydı.
Yazının son bölümünde şöyle diyordum.
„Bir hastalığı tedavi etmek için onun nedenini bilmek gerekir. KADEK’in kanımızca son
derece doğru olan program ve stratejisine, ondan nesnel olarak çıkarlı, gerek Kürt gerek
Türk modern yoksul kesimleri ve aydınları kazanamamasının nedeni, örgütsel çalışma ve
işleyişe ilişkin uygulamalar değildir. Elbet bunların da bir etkisi vardır ama bu örgütsel
işleyiş ve çalışma biçimlerinin kendileri bizzat bir sonuçtur. Onların nedeninin ne olduğu
araştırılırsa şu görülür: PKK’nın destekçisi kitle ile PKK’nın programını gerçekleştirebilecek
nesnel hedef kitle arasında bir gerilim ve uyuşmazlık vardır. Var olan kitleyi harekete
geçiren, bağlılığını sürdürmesini sağlayan kültürel kotlar ve siyasi ilgiler; nesnel hedef
kitleyi, yani şehirlerin modern kitlesini çekmez; onu kazanabilecekler ise, var olanın kaybına
yol açar.
O halde sorun şudur: bir yandan var olan şimdiye kadar bu hareketi sırtlamış ve hala götüren
ama daha ileriye götürmekte sınırları ortaya çıkan kitleyi yitirmeden, küstürmeden son
yıllarda zaten önemli ölçüde değişmiş, şehirli modern ve yoksul kitle ve aydınların desteği ve
aktif katılımı nasıl sağlanabilir? (Bunun örgütsel ifadesi de şöyle olur: var olan üye ve militan
bileşimi ve yapısı yitirilmeden nasıl yeni ve modern bir üye ve militan bileşimine geçilebilir?)
Kanımızca sorunu örgütsel tedbire indirgeyen çözüm önerisi, zorluğun kendisiyle
yüzleşmiyor. Sosyolojik bir sorunu, tüzük ya da çalışma tarzı değişikliği gibi idari tedbirlerle
çözülebilecek bir sorun gibi ele alıyor.
Bu zorluğa daha somut bir örnek verelim. Çünkü genel ifadeleri insanlar genellikle
anlamıyorlar. Yukarıdaki değişimlerin ifade edildiği bildirinin sonunda şu cümleler var:
“Özgürlük Hareketi, devrim niteliğindeki bu çıkışla, demokratik uygarlığı yaratmada Kürt
halkını tamamen bunun öncü gücüne dönüştürmede kendisine güvenini bir kez daha ortaya
koymuştur. Başkan APO'dan alınan güçle bu devrimi başarmanın kesin karalılığı
içerisindedir. ”
Şimdi bu sözler bir KADEK destekçisine, bir KADEK’liye muhtemelen heyecan verir. Ama bu
sözler, daha iyisi olmadığı için, KADEK’e yakın duran, bırakalım batılı veya Türk’leri bir
yana, bir çok modern Kürt genç işçisini ve aydınını bile, “başkan APO’dan alınan güçle” gibi
bir ifadeyle kendini ifade eden bu hareketten uzak durmaya zorlar. APO’nun önemsiz
olduğundan değil, sadece böyle ifade edildiği için. Bir iman bildirimi gibi tekrarlandığı için,
o “Leninist” denen ve terkedileceği söylenen örgütsel gelenekleri ve politik kültürü
hatırlattığı için. Gücün gerçekten Apo’dan alınıp alınmaması değildir sorun, bunun ifade
edilmesi ve ediliş tarzıdır. RSDİP de gücünü Lenin’den alıyordu, ama onun bütün yayınları
taransa böyle bir politik kültürü yansıtan bir tek cümlecik bile bulunamaz. Ve zaten, değişim
106
hedeflerini ifade eden bildirinin sonundaki bu ifade bile, o değişimin, dayanılan toplumsal
yapıya ilişkin bir değişimi başaramayacağını, dolayısıyla hedeflenen örgütsel işleyişe ilişkin
değişimin de yüzeyde kalacağını gösterir.
Tam da o terk edilmek istenen ve kanımızca yanlış olarak “Leninist Örgüt” denen tarzdır bu.
Lenin’in üyesi ve önderi bulunduğu Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nde Lenin için kimse ve
hiçbir organ böyle bir söz etmezdi ve edemezdi. Ve o parti, bizzat Rus Devrimi tarihini yazan
burjuva tarihçisi Carr’ın bile teslim etmek zorunda olduğu gibi, dünya tarihinin gelmiş
geçmiş en demokratik partisiydi. Böyle olmasının nedeni de, onun Rusya’nın geriliği ile tezat
içinde bütün Rus entelijansiyasının ve genç işçi sınıfının en ilerilerini bağrında toplamış
olmasıydı.
Sorun bu güne kadar KADEK’i sırtlamış ve hala götüren yoksul ve fedakar ama bugün artık
onun gelişmesine engel olan kitlenin desteğini yitirmeden, Türkiye ve Kürdistan’ın en ileri
aydınlarının ve işçilerinin desteğini nasıl kazanabileceğidir.
Sorunu doğru koymak çözümün yarısıdır. “
İşte bu satırlar nedeniyle bana telefon edildi ve bu şekliyle yayınlanamayacağı, değerlere
saldırı olduğu, bu bölümlerin çıkarılması istendi. Sebep çok açıktı. Öcalan’la ilgili sözler,
değerlere saldırı olarak algılanıyordu. Halbuki, dikkatli bir okuyucu orada Öcalan’ın bile
değil, onun öyle dokunulmaz kılınmasının eleştirildiğini ve bunun istenen hedefin
gerçekleşmesinin önünde bir engel oluşturacağı söylenmektedir.
Yani bu somut örnekte, “değerlere hakaret” ilkesi, aslında sorunları ve çözümleri
tartışmanın, farklı görüşleri dile getirmenin en büyük engelidir. Ve emin olun Özgür
Politika’yı çıkaran arkadaşlarla konuşun, hepsi çok seslilikten yana olduklarını, Türk
sosyalisti Ayçicek ve Amerikancı Haydar Işık’a ayna gazetenin sayfalarında yer verdiklerini
ve ama “değerlere hakaret” de ettirmeyeceklerini söyleyeceklerdir.
“Değerlere hakaret” somut olarak böyle bir şeydir. Son derece yuvarlak bir ifade olarak,
aslında belli sorun , konu ve kişilerin eleştiri dışında tutulmasının aracıdır fiili uygulamada.
Bu her zaman böyledir ve böyle olur.
Ama bir de mantıki olarak bu sözü analiz edelim. Bu mantıki olarak da yanlıştır.
Elbette hakaret, sadece değerler, yani belli görüşler, kişiler veya örgütler için değil, herkes
için kabul edilmez bir şey olmalıdır.
Yani “kimseye hakaret edilemez” bir ilke olabilir. Burada da hakaretin ne olduğu gibi bir
sorun vardır. Pek ala bir eleştiri de hakaret olarak görülür. Bunun bir tek ölçütü vardır.
Kişilere ilişkin aşağılayıcı, her kültür çevresine göre farklı anlamları da olabilecek,
belirlenmiş sıfat ve ifadeler olmadığı sürece, hiçbir eleştiri hakaret olarak görülmez. Şeytan
Ayetleri” hakaret midir yoksa bir olgunun aktarılması mıdır? Yukarıdaki ilkeye göre, zaten o
ilkeyi de uygulayanlar Müslümanlar olacaklarından hakaret olarak kalır. Halbuki biz böyle
bir hakaret kavramını kabul edemeyiz. Biz onu son derece somut bir hakarete
indirgemeliyizdir ki, hakaret eleştiriyi sınırlamanın aracı olmasın.
107
Peki Değerler nedir? Değerler aslında belli görüş ve fikirleri ve kişileri ifade etmektedir
“Değerlere hakaret” ifadesinde. Bir Marksist, bir devrimci için ise, gerçek anlamda bir tek
değer olur: Hiçbir değerin eleştiri dışı olmadığı.
Yani gerçekten çeşitliliğin ilkesi şöyle bir şey olabilir: Kimseye hakaret edilmemesi, (ve bu
hakaret sözcüğünün somut hakaret olarak anlaşılması böylece eleştirinin hakaret diyerek
sınırlandırılmasının engellenmesi); ama hiçbir değerin de eleştiri dışı olmaması.
Yani, hakaretin aslında fiilen eleştiri anlamında kullanıldığı ve uygulandığı göz önüne
alınırsa, doğru parolanın: “değerlere “hakaret” özgürlüğü” olması gerekir. Çünkü, kimsenin
hakarete uğramaması ilke olduğundan ve pratikte “hakaret” hep eleştiriyi sınırlamak için
kullanıldığından, ben olsaydım şahsen biraz düşündürücü olmak için, gazetenin gerçekten çok
sesli olacağını vurgulamak için, “değerlere hakaret özgürlüğünü savunacaktır bizim
gazetemiz” falan derdim. “Değerlere hakaret ettirmeyeceğiz” demezdim. Hakaret ister
değer olsun ister olmasın, hiç kimse ve hiçbir şey için kabul edilemez bir şey olduğuna göre,
niçin özel olarak değerler ile sınırlanır ki? Açık ki burada murat edilen başka bir şeydir.
Bu gerçek anlamıyla, değerli Seleğin Ülkede Özgür Gündem’de yapmaya çalıştığı çok
sesliliğin aslında, çok seslilikle ilgisinin olmadığı çok açıktır; PKK ya da Öcalan ve onun
çizgisi eleştirilmemek koşuluyla çok seslilik serbesttir demektir bu somutta.
Bunu herkes de böyle anlamaktadır aslında. Ama bu niye açıkça böyle koyulmaz da,
değerlere hakaret olmamak kaydıyla çok seslilik denir. Bu açıktır ki, belli bir politika
savunulacaktır, çok seslilik bu politikanın, kendisini tartışma konusu yapmadan daha geniş bir
etki kurmasının aracı olacaktır.
Hasılı, aslında değerli Pınar, tam da karşı çıktığı şeyi yapmakta. , hem çok seslilikten söz
etmekte, ama aslında bu çok seslilik belli bir politik çizginin eleştiri dışı bırakılmasına
dayandığından, belli bir politikanın kendisini gizlemesinin arcı olmaktadır. Yani başta
söylediğimin doğruluğunun somut bir örneğini ne yazık ki, bize bizzat Pınar Selek
sunmaktadır. Yani “Çok seslilik” parolalarının aslında başka şeyleri gizlemenin aracı
olduğunun somut bir kanıtı. Bunda şaşırılacak bir şey de yoktur. Bütün savaşların barış için;
savaş bakanlıklarının savunma bakanlığı olduğu bir dünyada bunun da başka türlü olması
beklenemez. Ama bir sosyalistin görevi de o güzel sözlerin ardında hangi gücün, politikanın
savunulduğunu bilmek ve bunu anlatmaktır.
Örneğin, Pınar’ı gazeteyi istediği gibi yapabilmesi için destekliyoruz. Ama bu tıpkı barış
adıyla yapılın bir savaşta olanın savaş olduğunu, yapılanın barışla ilgisi olmadığını bilerek,
ama savaşı haklı bir savaş ise eğer, haklı bir savaş olarak desteklemektir. Bu politik, bir
destektir. Ama bu desteği verirken kendimizi orada savaş olmadığına inandırmamız
istenemeyeceği gibi; ortada gerçek bir çok seslilik olacağına da inanmamız istenemez. Zatin
yukarıdaki analiz bunun böyle olduğunu da göstermektedir.
Bir gazetenin esas çizgisini ve politikasını, onun manşeti, baş yazısı, ve haberlerin seçiliş ve
öne çıkarılışı belirler. Diğerleri hepsi, en kaliteli fikirler bile bu politikanın araçları işlevi
görürler. Bu durumda, çok seslilik aslında, belli bir politikanın aracıdır. Seleğin yaptığı da
108
budur. Yani Selek, çıkarılması düşünülen dergide savunduğunun tam tersini fiilen Ülkede
Özgür Gündem’de yapmaktadır. Ülkede Özgür Gündem’in belli bir net programı ve çizgisi
vardır. Manşeti, yorumu, haberleriyle buna yöneliktir. Ve bu “net tanımlanmış” programı
olan gazeteyi “Çok sesli” yapmaya çalışmaktadır. Ama daha da kötüsü bu çok seslilik,
gazeteye damgasını vuran teori ve politikayı, programı “değerlere hakaret” edilmez diyerek
eleştiri dışı tutmaktadır. Maalesef yapılanların nesnel durumu budur.
Peki biz ne diyoruz. Biz somut bir politikamız olduğunu gizlemiyoruz. Bunu kabil ediyorsan
gel diyoruz: ama kabul etmiyorsan da, bizlerin çıkardığı bir dergide yazmak senin için
problem oluşturmuyorsa, gel bağımsız olarak yaz diyoruz. Bu “bağımsız” bize karşı, bizi
eleştiren şeyler de yazabilirsin demektir. Yani senin bize “küfretme hakkını” garanti ediyoruz
demektir.
Ve bütün bunları yaparken, hiç de öyle çok seslilik gibi güzel sloganların ardına
gizlenmiyoruz. Derdimizin programımızı ve görüşlerimizi yaymak olduğunu söylüyoruz.
Buna karşılık Selek Önerisinde hep çok seslilikten, bir progdramın darlaştırıcı olduğundan söz
ediyor ama sözleri analiz edip ortaya çıkan gerçek anlamlara ve pratiğe baktığımızda, fiilen
eleştirilmesi yasak bir politikanın çok seslilik diye ambalajlanmasını görüyoruz.
Şimdi bunlardan gerçekte hangisi daha çok selsidir? Ve hangisi ezilen insanların gözünü daha
çok açar? Çok seslilikten çok söz etmeden fiilen öyle olan mı? Yoksa böyle diyerek fiilen
öyle olmayan mı?
Şimdi gerçek durum bu iken; o güzel sloganların gerçek durum ve anlamları bu iken; tarihsel
deney ortada iken; en azından değerli Selek ve Ahmet, bu çok seslilik meselesine en azından
kuşkuyla yaklaşmak gerektiğini düşünmelidirler kanımca. , Çok sesliliğin çok seslilik
olacağına dair ne tarihsel deney örneği vardır ne de politik pratikleri, ve bu pratiğin dayandığı
mantık bunun bir kanıtını oluşturmaktadır.
Öte yandan hiç böyle “çok seslilik” üzerine parlak sözler etmememize rağmen bizlerin pratiği
gerçek bir çok sesliliğin örekleriyle doludur. Mantıken da böyledir. Biz değerlere “küfretme”
özgürlüğünü savunuyoruz ve uyguluyoruz. Örneğin Açın, beşikçi Eleştirisi denen kitapta,
Marks; Engels, Lenin, Kıvılcımlı, Troçki, hepsine “küfrediyoruz”. Yani bizim sözlerimizle
aslında eleştirirken hiç gözünün yaşına bakmıyoruz. Gerçekten de bu Marksist klasiklerin
Din ve Ulus Teorileri alanında eleştirel geliştirimi, bir çok Marksist tarafından küfür olarak
kavranmaktadır. Çıkaracağımız dergi d aynıen böle olacaktır. Hiçbir tabu falan
tanımayacaktır. Zaten o Manifesto denen metin, fiilen Lenin’lerin, Marks ve Engels’lerin de
bir eleştirisidir programatik bir metin biçiminde bir anlamda. Yani fiilen kutsal bir değer
tanımadığını kanıtlamaktadır.
Şimdi böyle bir durum veri iken, Pınar ve Ahmet, çok seslilik sözlerinin veya belli bir politik
programla çıkmanın yanlış olduğuna dair söylediklerinin şahsen beni ikna etmesini nasıl
bekleyebilir ki? En azından bunları hiç de ikna edici bulamayacağımı ve kuşkuyla
karşılayacağımı anlayışla karşılaması gerekir.
Bütün bunları sadece çelişkileri göstermek için belirtiyorum.
109
Sadece o güzel sözlerin büyüsüne kapılmamak gerektiğini göze batırmak yazdım bu satırları.
Aslında daha esas söylenmesi gerekenlere, yani politik programın içeriğine giremedik bile.
Ama işte tam da demek istediğim bu.
Bu kavram sistemi, asıl tartışma konusunu, gündemden düşürmenin, tartışma konusu
olmaktan çıkarmanın aracı olur somutta. Yani çok renkli mi yoksa programlı mı diye
tartışıldığında, programın kendisi tartışılmaz olmaktadır. Yani Orta doğu ve Türkiye ve
Dünya için önerdiğimiz programın doğru olup olmadığını tartışamıyoruz ve sizi bu programa
kazanma şansımız olmuyor. Çünkü siz bu programı sonra tartışırız, programlı çıkmak
yanlıştır diyorsunuz. Ama bu önerme yukarıda gösterildiği gibi tamamen yanlış.
Nesnel olarak yapılan ise, devrimci bir programı tartışma dışı bırakmak ve gerici programların
egemenliğine hizmet etmek oluyor.
Yani nasıl ideolojisizlik mümkün değilse, ideolojiler dışı gibi lafların kendisi bir ideolojiyse
ve bunu gizliyorsa; programsızlık da mümkün değildir ve fiiliyatta başka bir programa hizmet
eder.
Yani programımız tartışılmayınca onun anlaşılması mümkün olmaz. Ve böyle bir tartışmanın
aslında, bizim programımızı dışlamak ve gerici programların egemenliğine hizmet etme
anlamına geldiği görülemez.
Yani yazının başında değindiğim çember ortaya çıkar, bu koyuşun kendisi, kendisinin
yanlışlığının görülmesini engeller.
*
Devam edeceğim ama, buraya kadar yazdıklarımın hazmedilmesi için öncelikle bu kadarını
yolluyorum. Yazdıkça devamını da yollayacağım. Yarın akşam da oturulup konuşulacak. En
azından bir parça ip ucu ileteyim kafamdaki soralar ilişkin dedim.
Değerli Pınar ve Ahmet’ten bir dileğim var.
Eleştiriyi sert ve ağır bulabilirsiniz. Ama fikir mücadelesinde acımasız olmalıyız, kişisel
ilişkilerde ve somut işlerde esnek ve uzlaşmacı olmamız gerektiği gibi.
Türkiye’de işler tam tersinedir. Günlük ilişkilerde, taktik iş birliklerinde uzlaşmaz, fikirler
söz konusu olduğunda belirsizlikler ve yuvarlak kavramlar ile uzlaşmalar içindedirler
insanlar.
Bu bakımdan bu alışılmış bir stil de değildir bu. İlk bakışta biraz itici ve yaralayıcı gelebilir.
Ama şunu unutmayın, bu eleştiriler kişisel olarak sizlere ve pratik olarak işbirliğine verilen
değerin ölçüsü olarak alınmalıdır. Sizleri ikna etme, kazanma çabasıdır.
Anlayacağınızı umuyorum. Böylece bambaşka bir politik kültürü de iyi kötü geliştirmeye
başlarız diye düşünüyorum.
Selam ve saygılar
Demir
110
10 Kasım 2004 Çarşamba
11. 11. 2004 - Pınar, Ahmet ve Dergi Projesindeki Arkadaşlara (devam – 2)
Dün yolladığım kısımda, özellikle çok seslilik ve belli bir programla çıkma üzerine adeta
tartışılmaz doğrular ve ilkeler gibi söylenenleri ele alıp bunların gerek tarihsel deney gerek
mantıksal olarak pek doğru olmadığını, dolayısıyla bu ilkeler öne sürülerek programatik bir
tartışmayı daha baştan reddetmenin yanlışlığını göstermeye çalıştım. Bu noktada
yoğunlaşmak gerekiyordu çünkü o önermeler, programı tartışmanın yolunu kesiyordu bir ilke
ve tarihsel ders olarak koyulduklarında.
Şimdi tartışmayı daha baştan bloke eden ve tarihsel tecrübenin yanlış değerlendirmesine
dayanan bu varsayımları bertaraf ettikten sonra nihayet biraz daha somut olarak tartışabiliriz.
Dün eleştirilen kısımda ilke olarak koyulması eleştirilmişti. Ama Pınar’ın metni dikkatlice
okunup analiz edildiğinde, önceki paragrafta, ilke olarak değil taktik olarak bir programla
çıkmanın akıllıca olmadığı anlamına gelecek şeyler de söylüyor.
Örneğin: “farkliliklarimizla ve ortakliklarimizin bilinciyle yanyana durup buradaki teorik-
politik-programsal kesmekese, karmasaya son vermek istedigimizi, tartismalarimizi bu
platformda bu niyetle surdurecegimizi belirtmemiz daha cok ilgi ceker. ve daha cok sonuc
alir. . “
Örneğin bu söylenenler, daha ziyade, bir manifestoyla çıkmanın pek ilgi çekmeyeceği, sonuç
almayacağı olarak anlaşılabilir. Bu tarz bir koyuş, bir programın olup olmamasını değil, bir
program olsa bile, böyle bir programla ortaya çıkmanın, pek akıllıca olmayacağı, ilgi
çekmeyeceği ve sonuç almayacağı anlamına gelebiliyor.
Ama sorun böyle ele alındığında, artık ilke değil bir taktik tartışılıyor demektir.
Taktik olarak tartışabilmek için ise Programatik ve stratejik olarak anlaşmış olmak gerekir.
Yani, Diyelim ki, Ahmet ve Pınar da metni iyice okudu. Eleştirilerini söylediler, hepimiz
uygun bulduk ve bir metinde anlaştık veya eleştirecek bir şey bulamadılar söylenenleri
benimsediklerini ifade ettiler.
Ama buna rağmen şöyle bir şey diyebilirler: “Bu hepimizin kabul ettiği ve yayılmasını istediği
programı yaymak için, programı baştan koymak akıllıca bir çıkış olmaz. Biz bir program
tartışması başlatırız; sonra o tartışmanın içinde programımızı tartışırız. Bu çok daha akıllıca
olabilir. ”
Sorun böyle koyulduğunda, ayrılık noktası ilkede değil, aynı amaca yönelik olarak nasıl bir
taktik izlenmesi gerektiğindedir. Pınar’ın yazısı zaman zaman, yer yer bu anlama da gelmeye
yatkındır. Muhtemelen Manifesto’yu pek de uzak görmediği için biraz böyle olacağı yönünde
bir kabul var gibi.
Elbette böyle bir tartışma da gerekli olabilir ve yapılabilir. Ama bunu tartışabilmemiz için,
gerçekten aynı programda anlaşıp anlaşmadığımızı anlamamız gerekir.
Ne var ki, programla çıkmak kategorik olarak reddedilerek, bunun yolu daha baştan
111
tıkanılmaktadır. Böylece bir diyalog olanağı ortada kalmamaktadır. Daha da kötüsü, tek
taraflı bir diyalog olmaktadır.
Örneğin, Programla çıkmamanın kendisi de bir tür programdır, ben oturdum bunu dün on
sayfada eleştirdim. Yani Ahmet ve Pınar’ın programını eleştirdim Ve onları görüşlerime
kazanmaya çalıştım.
Ama kendileri şu ana kadar, Manifestoyu ele alıp bir cümlesini eleştirmiş değiller. Bu
korkunç bir adaletsizlik değil mi?
İşin ilginci, Manifesto, son 150 yılın sosyal mücadeleler tarihinin ve teorik kazanımlarının
sistemli derslerine dayanıyor. Ama Pınar ve Ahmet’in Programsız çıkma programı, son yirmi
yılın derslerinden bile çıkarılamayacak, dün yolladığım metinde görüleceği gibi, hiç bir
tarihsel ya da mantıki sağlamlığı olmayan, ciddi bir eleştiriye dayanamayan ve hemen çöken
bir görüş olmasına rağmen, 150 yılın sonuçlarının tartışılmasının önüne geçiyor ve onun
engeli oluyor. Dolayısıyla onların gerçekten 150 yılın deneyleri olup olmadığını bile anlamak
olanaksızlaşıyor, çünkü baştan bu tartışma sonraya atılıyor. Gündemden düşürülüyor.
Örneğin ne Ahmet ne de Pınar, manifesto denen Programı, benim Programla çıkmama
Programını eleştirdiğim ciddiyetle ele alıp eleştirmiş değiller. Ciddiye alarak okumamışlar
bile. Pınar yüzeysel okuduğunu, Ahmet hiç okumadıklarını söylüyordu. Peki biz nasıl
diyalog kurup neyi nasıl tartışacağımızı konuşacağız? Bu bize zerrece değer vermezlik değil
mi?
Biraz değer verilse, öyle hemen kestirilip atılmaz: “Programlı çıkmak yanlıştır tek sesliliğe
yol açar” diye. “Bu insanlar da otuz kırk yıldır politika içindeler, bunlar da programlı
çıktıklarına göre bunların da bir bildiği vardır” diye düşünülse bile davranışın böyle
olmaması gerekir.
Maalesef bizim hayat ve siyasi mücadele deneyimize karşı, bizleri uğraşıp ikna etmeye değer
görmeme biçiminde arogant bir davranış söz konusu.
Farkı şöyle anlatayım. Belki sizler için yepyeni bir şey gibi görünen dünkü yazımda
eleştirdiğim varsayımlarınız ya da çıkardığınız dersler, benim için onlarca defa karşılaştığım
yüzeysel ve harcıalem yargıların yeni bir versiyonu. Buna rağmen, üşenmiyorum, çünkü
sizlere değer veriyorum, oturuyorum on sayfada bu dersler ve varsayımları ıcığına cıcığına ele
alıp yanlışlığını, yüzeyselliğini göstermeye çalışıyorum.
Ama bunun simetrik karşılığı en küçük ölçüde bile yok. Halbuki sizin görüşlerinizi etkilemek
için gösterilen çabanın onda birini manifestonun içeriğinin yanlışlığını göstermek için çaba
göstermiş olsanız, belki Manifesto’yu savunmak için bir dergi çıkarma gereğini bizzat siz
söyleyeceksiniz.
*
Manifestoyla çıkmak yanlıştır denildiğinde, Manifesto tartışılmaz oluyor ve gündemden
düşüyor. Yok Manifesto tartışılsa, bu sefer Manifestoyla çıkmanın yanlışlığı ilkesi fiilen
çiğnenmiş oluyor. Yani ortada birbirinin varoluşunu reddeden iki yaklaşım var. Birinin var
112
olduğu yerde diğeri olmaz. Eğer Beşikçi Eleştirisi okunsaydı, bunun diktatörlük anlamı çok
iyi görülebilirdi. Örneğin, modern burjuva toplumu, din bir inançtır der ve onu özele atar.
Ama kendisinin bir inanç olmadığını düşünen bir din için bu bir diktatörlüktür. Ama dinin bir
inanç olmadığını düşünen bir sistem de , dini inanç olarak ele alan sistem için bir
diktatörlüktür. Biri varsa diğeri olamaz.
Şimdi dergi konusunda iki yaklaşımın ilişkisi aynen böyle. Programın tartışılmasına
girilmesi, fiilen programlı bir çıkışı yanlış bulan üzerinde bir diktatörlük gibi olur; ama
program tartışmasını sonraya atan da, programı tartışmayı öne koymak isteyen üzerinde bir
diktatörlük gibi olacaktır.
Yani ayrılık noktası çok önemli değilmiş gibi görünmesine rağmen, dergi konusuna
yaklaşımlar, birbirinin var oluşunu dışlamakta, birbiri üzerinde diktatörlük anlamına
gelmektedir. Şu anki verili durumda böyle. Yani ortada son derece ciddi bir durum var.
Bu uzlaşmazlığı çözmek için bir takım öneriler getirmeyi deneyeceğim.
Birinci önerim şudur.
Programlı bir derginin çıkmasının yanlışlığı gibi bir ilke koymaktan vaz geçilirse, programlı
çıkma taktik bir sorun olarak anlaşılırsa şöyle bir yol izleyebiliriz. (Ki bunun mümkün
olduğunu düşünüyorum. O ilke gibi formülasyonun öyle ince ve sistemli bir düşünüşten
ziyade, bir çok yakınlıklar olduğu düşüncesiyle, fazla ince eleyip sık dokunmadan ifade
edildiğini düşünüyorum. )
Manifesto ile çıkıp çıkmadan önce, Manifesto‘da ifade edilen programla ne kadar
uyuştuğumuzu tartışırız. Böylece gerçekten ortak bir programımız olup olmadığını,varsa bu
ortaklıkların ne ölçüde olduğunu tartışırız. Diyelim ki böyle bir tartışma sonunda ortak bir
anlayışa ulaştık ve onu metne de döktük. Bundan sonra, bu anlayışı, bu programı bir bildirge,
bir manifesto ile ifade ederek çıkmak mı, yoksa bunu açıkça ortaya koymadan, örneğin orta
doğu için program ne olmalıdır çerçevesi bağlamında bir tartışma içinde bu manifestoyu
savunmak daha etkili ve akıllıca olur tartışmasına geçeriz.
Yani Pınar ve Ahmet, bir manifestoyla çıkıp çıkmamayı bir taktik sorun olarak koyarlarsa ,
öncelikle programı tartışabiliriz.
Birinci yol bu.
Ala bu yolda pek ala şu da olabilir. Tartışma içinde, çok farklı program anlayışları olduğunu
görebiliriz. O takdirde de olanaklar tükenmez. O farklı anlayışlarla ne gibi noktalarda iş
yapabileceğimizi tartışırız.
İkinci Önerim şudur.
Ama arkadaşlar diyebilirler ki, sizin bu öneriniz, bir dergi çıkmadan bizi fiilen bir program
tartışmasına çekiyor, biz ise bunu şimdi değil bir dergide yapmak istiyoruz.
O zaman iki farklı dergi konsepti var demektir. Bir programı olmayan bir program tartışması
içinde program oluşturmayı hedef almış bir dergi; ve bir programı olan ve bu programı
yayarak bir politik akım ve hareket yaratmayı hedefleyen bir dergi.
113
O zaman da iki farklı dergi çıkar. Ama bu, bu iki farklı dergide bir işbirliği ve güç birliği
yapılmayacağı anlamına gelmez. Aksine, bu çıkmazdan çıkışın bir yolunu sunar.
Yani Pek ala biz Manifesto temelinde dergi çıkaranlar olarak, örneğin nasıl şimdi Pınar’ın
Ülkede Özgür Gündem’i canlandırma çabalarını destekliyor, elimizden geleni yapıyor ama bu
arada dergi için de uğraşıyorsak aynı şekilde Pınar ve Ahmetlerin bir program tartışması
yapmak isteyen dergilerin de destekleriz, ona da yazarız ve bu destek, hiç de öyle baştan
savma ve yasak savma gibi bir destek olmaz, ama bunun yanı sıra kendi programımızı
savunacağımız kendi konseptimize uygun dergimizi de çıkarırız.
Ve Pınar, Ahmet ve arkadaşları da, bizim programımızı benimser veya benimsemezler ama,
en azından bizlerin çıkardığı bir dergide bağımsız yazar olarak yazarlar. Kendi görüşlerini
savunurlar.
Böylece iş biriliği, ortak bir dergi çıkarmakla sınırlanmaz, çok daha geniş bir işbirliği olarak
ele alınarak, uzlaşmaz duruma bir uzlaşma yolu bulunabilir.
Kısaca Formüle edersek, biz Özgür Gündem ve Dergi Projelerinin başarısı için katkı sunarız,
ama aynı zamanda kendi dergimizi de çıkarırız ve Pınar, Ahmet ve arkadaşları da bizim
dergimize en azından yazar olarak katkıda bulunurlar.
Ama aslında bunun daha ileri bir versiyonu da mümkündür ve daha iyi ve ideal bir çözümdür.
Şöyle.
Benim izlenimim odur ki, manifesto üzerine biraz ciddi olarak tartışılsa, Pınar ve Ahmet, onu
benimsememek için bir neden bulamayacaklardır. Belki biçimsel bazı itirazlar yöneltip,
düzeltmeler önereceklerdir ki, bunlar sorun değildir.
Böyle bir durumda, iki dergiyi de ortaklaşa, ya da eğer istenmezsek, bizim projeyi ortaklaşa
çıkarabiliriz, kendi projelerini istedikleri gibi çıkarırlar dışardan destek sunarız.
Yani Pınar ve Ahmet (ve varsa başkaları), manifestoyla (düzeltilmiş biçimiyle diyelim)
çıkacak derginin çıkaranları ve sorumluları arasında yer alırlar, dışardan bir yazar olarak
değil.
Ama bunun yanı sıra, bu gün kafalarında olan dergi gibi bir dergi de çıkarırlar, biz de bu
dergiye isterlerse dışardan, ister ortaklaşa çıkarmada yardım ederiz.
Böylece hem dergiler birbirini tamamlar; hem uzlaşmazlık çözülmüş ve zayıflık güçlüğe
dönüştürülmüş olur, hem de hangi türde derginin (programlı mı programsız mı) daha doğru
olduğunu sosyal pratikle sınamış oluruz.
Aslında böyle bir biçim en ideali görünmektedir. Ahmet’in yazdıklarında, çıkarılacak
derginin iki ayda bir ya da ayda bir olması; araştırmaya yönelik olduğundan, meşhur
kalemlerden ziyade, genç yazarlara önem vermesi gibi noktalardan söz ediliyordu. Gerçekten
de araştırmaya, tartışmaya yönelik bir derginin böyle olması daha iyidir. Böyle bir derginin
bir politik hareket yaratmak gibi bir işlevi yoktur, onun işlevi programa ulaşmaktır denebilir.
Dolayısıyla gerek yazarları gerek peryoduyla böyle olması akla uygundur.
114
Ama manifesto temelindeki dergi, politik bir programı savunmaya ve politik bir hareket ve
mümkünse ilerde bir örgüt yaratmaya yöneliktir. Dolayısıyla en azından on beş günde bir ve
mümkün olur olmaz haftada bir çıkmalıdır. Toplumun en geniş kesimlerine ulaşabilmek,
entelektüel tartışma ortamına girebilmek, gündemi belirleyebilmek veya gündeme geçebilmek
için, toplumun en iyi yazar, muhalif ve entelektüellerini sayfalarında toplamak gibi bir çaba
içinde olması da normaldir. Doğrusu da budur.
Ve bu iki dergi birbirine güç katar. Aslında bunların biri teorik biri politik bir dergidir.
Birbirilerini tamamlarlar. Ve bizler ilkesel ayrılık gibi önümüzde duranı, fiili bir iş bölümü ve
birbirini desteklemeyle aşabiliriz. Zayıflığı güce çevirebiliriz.
Bence en ideal çözüm budur. Ortaklaşa iki dergi çıkarmamız.
Eğer iş birliği içinde olmazsak, tek tek bu projeleri gerçekleştirebiliriz ama pek istendiği gibi
olmayacaktır bunlar. Ama ben güçlerimizi birleştirdiğimiz takdirde, bu iki işi, hatta fazlasını
yapabilecek bir güce erişeceğimizi, her iki projenin de son derece başarılı olarak
gerçekleştirilebileceğini düşünüyorum.
Bizlerin teorik birikimi, tartışma organına bir başka soluk verir. Bizler de bu gün unutulmuş
bir Marksist mirasın aktarıcıları sayılırız. Eski mücadeleler ve yeni kuşaklar arasında bir
bağlantı kayışı işlevi görebiliriz. Diğer yandan genç kuşakların o dergi sayfalarında
yazacaklarından çok şey öğrenebiliriz.
Buna karşılık, örneğin bir Pınar Seleğin bile, politik derginin çıkaranları arasında yer alması,
yazarlara yollanacak davet mektuplarında isminin olması, Türkiye’nin en iyi, en tutarlı
yazarlarını derginin yazarları arasına katmaya müthiş bir kolaylık verir; derginin adının
duyulmasını, okunmasını muazzam etkiler. O zaman, gerçekten bir politik hareket yaratma
olanağı doğacaktır.
*
Bence bu en ideal çözümdür. Eğer kabul edilirse, bu çözüme yönelik olarak, Pınar ve
Ahmet’e ve diğer arkadaşlara, çalışmaları hızlandırmak için önereceğim şudur.
Pınar manifestoyla ilgili olarak söyle yazıyordu:
„ben manifestoya goz attim. okumadim diyemem ama ayrintili bir okuma da yapamadim.
okudugum kadariyla cok onemli buldum. fakat tartismak istedigim cesitli noktalar var.
ayrica gelistirilmesi, derinlestirilmesi gerekiyor. bir programin daha cok seyi icine almasi
gerekiyor.
Bu dediklerinden bazı eleştirileri olduğu ortaya çıkıyor. Bunları en kısa zamanda yazarsa,
tartışırız içeriksel veya biçimsel değişiklikler yapabiliriz. (Ben şahsen dikkatli okuyup,eleştiri
ve öneri yapmaya kalktığında ekleyecek pek bir şey bulamayacağını düşünüyorum. Sadece
sonlarında baş bölümündeki akıcılık kayboluyor. Ortada tekrarlar var. Üslup düzeyinde
düzeltmeler gerekiyor. Bunları inkar eden yok ama maalesef hiçbir zaman bu tartışma
noktasına da gelemedik. Bunu sadece bir dip not olarak belirtiyorum. )
Keza bir başka uzlaşma noktası daha da düşünülebilir. Örneğin Pınar ve diğer arkadaşların da
115
benimsediği bir metin ortaya çıktı ama yine de derginin ilk sayısında manifestoyu, derginin
adıyla değil, imzalarımızla yayınlayıp, böyle bir politik hedefi savunacağımızı ama bunları
savunmayıp bunları savunanlarla bir arada bulunmaktan gocunmayanların da dergi
sayfalarında yer alacağını söyleriz. Böylece, Pınar ve Ahmet’in ilke düzeyinde koyulduğunda
yanlış ama taktik ve pedagojik ve de diplomatik olarak haklı yönleri olan kaygılarını, (ki
böyle kaygılar bizde de vardı ama sorun hiçbir zaman bu noktaya gelemediği için ortaya
koyup tartışamadık) da gidermiş oluruz. Böylece tek seslilik izlenimi korkuları da izale
edilmiş olur.
Keza, eğer sınırlayıcı olacaksa, hatta “Manifesto” sözcüğü ürkütücü ise, metne “Bildirge” de
diyebiliriz. Zaten bu konuda daha önce Hüseyin öneride bulunmuş ve kimse de itiraz
etmemişti.
Aynı şekilde, diğer dergi için, (isterseniz ona tartışma dergisi ya da teorik dergi diyelim,
çünkü daha çok öyle bir karakteri var. ) Pınar ve Ahmet veya ortaklaşa bir bildirge taslağı
hazırlansın. Ona da tartışalım ve böylece onun da hazırlıklarına başlayalım.
Tabii bütün bunları yaparken, acil olarak da Ülkede Özgür Gündem’de Pınar’ın konseptinin
bütün engellemelere rağmen başarısı için, elimizden geleni ardımıza koymayalım.
Benim önerilerim bunlar.
Ben böyle bir işbirliği içinde, ayrılıkları iş bölümü; zayıflıkları güç haline getireceğimize ve
gerçekten iyi işler yapabileceğimize inanıyorum.
Selamlar ve sevgiler
Demir
11 Kasım 2004 Perşembe
11. 11. 2004 – Salı - Hamburg Toplantısı Raporu
Salı akşamı (09. 11. 2004) Hamburg Dergi Projesini Destekleme Girişimi olarak toplandık.
Yer: Mahmut’un evi
Toplantıya Sadık, Erkan, Demir, Mahmut, Ufuk ve Yavuz katıldı.
Demir önce gelişmeler hakkında, özellikle Pınar ve Ahmet’le görüşmeler, ilişkilerin durumu,
Kitap yayınının durumu hakkında bilgi verdi.
Bundan sonra şimdiye kadar toplantıların hemen sadece dergi için para sağlama konusuyla
sınırlı olduğu, daha geniş politik olarak düşünüp neler yapılacağı üzerine; öyle tartışmanın
daha iyi olacağı konuşuldu ve genel kabul gördü.
Daha önce düşünülen gece yapma gibi projelerle şimdilik hiç bir gelir sağlanamayacağı,
dolayısıyla harcanan enerji ve emeğe deymeyeceğinde anlaşıldı. Politik olarak bir şeyler
yaparak o bağlamda belki yeni katkılar sağlanabileceği, böyle şeyler üzerine düşünmek gereği
konuşuldu.
Bunu üzerine Hamburg’ta Ocak 10’u ile 24’ü veya Ocak Ortası ile Şubat sonu arasında,
116
örneğin “ABD’nin Büyük Ortadoğ Projesi’ne (BOP)karşı, halkların ve işçilerin projesi ne
olmalıdır” gibi bir başlık altında bir sempozyum yapılabileceği. Bu vesileyle derginin
bildirgesindeki görüşlerinin de böylece diğer görüşlerin yanında kendini ifade etme olanağı
bulabileceği, ek olarak dergiye yazabilecek bazı yazarlarla direk bir ilişki kurulabileceği; bir
tartışma ortamı yaratılabileceği konuşuldu ve genel bir kabul gördü. Böylece orada kitap
falan satarak (örneğin bu arada Beşikçi Eleştirisi çıkarsa) ek bir gelir de elde edilebileceğinde
anlaştık.
Projeyi somutlama bağlamında, Pınar Selek’i konuşmacı olarak davet etmek konusu üzerinde
durduk. Ve ilk olarak kendisine sorma kararı aldık. (Sorduk ama maalesef mısır Çarşısı
davası dolayısıyla Yurt dışına çıkamadığını söyledi. ) sonra Haluk Gerger, Ragıp Zarakolu,
Tanıl Bora, Nail Satılgan gibi isimler üzerinde durduk ve farklı görüşlerden konuşmacıların
(örneğin İslamcılardan vs. ) çağrılması gereğinde de anlaştık.
Yavuz arkadaş, en az bir konuşmacının yol masrafının karşılanacağının kesin, ikinci
konuşmacının da büyük bir ihtimalle olabileceğini söyledi.
(Bu vesileyle arkadaşlar önerecekleri isimler varsa seviniriz: biz burada Türkiye’nin
ortamından çok uzağız. Belki bilmediğimiz ve bu konularda ilginç konuşmalar yapacak
isimler vardır. )
Dergiye gelir olarak,Yavuz PDS’ten bir miktar yardım alabileceğimizi söyledi.
Yine Yavuz, Modrow ve başka bazı PDS’lilerin (PDS Doğu Almanya’nın esi partisi. Şimdi
muhalif sosyalist söylemli bir sosyal demokrat parti hüviyetinde. Şu an tek muhalefet partisi
denebilir. İçinde elbette çoğunluk kendini Marksist olarak tanımlıyor. Modrow da DDR’in
son başbakanı. ) dergide yazması sağlanabilirse belki daha fazla katkı olabileceğini söyledi.
Farklı görüşler yer alacağından hiç bir sorun oluşturmadığı, elbette nların da yazabileceğinde
anlaşıldı.
Buna bağlı olarak, bir görüşme ayarlanması, Çağrı metninin Almanca’ya çevirisi gibi
problemler üzerinde duruldu. Maalesef çevirecek kimse bulunamadı.
Bağışları toplamak üzere bir banka hesabı açmaya karar verdik.
Pınar ve Ahmet’in dile getirdikleri, tartışma için dergi çıksın, bir bildire olmasın görüşü
rağbet görmedi. Bunun yıllardır denenmiş bir yol olduğu ve herkesin her zaman çok
renklilikten bahsettiği sonunda hep aynı şeyler olduğu söylendi ve bildiriyle çıkması
konusundaki hareket noktasının değiştirilmesi için bir neden olmadığını fikri genel kabul
gördü.
Dergi için düşünülen “Açılım” adında şimdi sosyal demokratların bir dergi çıkardığı ve başka
bir isim düşünmek gerektiği konuşuldu. Bu bağlamda ilginç ve güzel öneriler geldi. Yavuz.
Ermenice bir isim verelim. Diğer dillerde de karşılıklarını altına yazarız dedi.
Savunduğumuz program, tüm dillerin eşitliği, ulusun tanımından dile, etniyi vs. dışlamak
olduğundan, özellikle çok ezilmiş bir halkın ve dilin, hem de provakatif olacak bir dilin ve
sözün araştırılması genel kabul gördü. Genel eğilim Ermenice bir isim. İsim düşünürken
117
bunu gözetmek ve şimdiden isim önerilerini iletmek iyi olur.
Ülkede Özgür Gündem için Almanya’dan mektuplar tarzında yazı yazacak isim üzerinde
duruldu. Yavuz. Yazabileceğini ama önce bir Pınar’a nasıl bir şey istediklerini sorması
gerektiğini söyledi. Pınar’ın mail adresi kendisine verildi.
Bir hafta sonra salı akşamı toplanmak üzere toplantıya son verildi.
Demir
11 Kasım 2004 Perşembe
11. 11. 2004 - Ahmet ve Pınar’a Özel mektup
Sevgili Pınar ve Ahmet,
Tahmin ediyorum ki kırgınsınız. Çünkü çıt çıkmıyor. Bir duvar örülmüş gibi sanki.
Pişmiş aşa su katar durumda gibi göründüğümü biliyorum.
Ama tek anlatmak istediğim aşın henüz pişmediği, pişmesi için daha çok ısıtmak gerektiği idi.
Ne var ki böyle anlaşılmayacağını da biliyorum.
Büyük bir olasılıkla yazdıklarımı kendinize, kişiliğinize bir saldırı olarak aldınız.
Ben de kendimle sürekli tartışıyorum, acaba yanlış mı yaptım, aklımdan geçenleri yazmasa
mıydım diye.
Uyumaya çalışıyorum uyuyamıyorum.
Onun için şimdi oturdum bu mektubu size özel olarak, bir içten dertleşme mektubu olarak
yazıyorum. Maalesef yüz yüze gelip konuşma olanağımız yok. Bu nedenle başvurabileceğim
başka bir araç ta yok.
*
Öncelikle şunu iyi bilmenizi ve davranışımı kendi mantığı içinde değerlendirmenizi dilerim.
Benim mantığım açısından, karşımdakinin iyi niyeti, inancı veridir. Yani o eleştiriler
kimsenin inancı veya iyi niyetini sorgulamamakta ve tartışmamaktadır. Eleştirilen düşünce ve
davranışlar verili durumda sizim davranışlarınız olabilir. Ama onlar sizden bağımsız,
kişiliğiniz ve inançlarınızdan, samimiyetinizden soyutlanmış olarak, sadece belli düşünce ve
davranışlar oldukları için eleştirilmektedir.
Aksine, eğer sizlerin inancına, iyi niyetine, samimiyetine dair en küçük bir kuşkum olsa, öyle
bir eleştiri yazmazdım.
Size ters gelebilir ama, ben yakınlarıma, dostlarıma, sevdiklerime karşı gaddar,
düşmanlarıma, yakın ve dost görmediklerime karşı daha anlayışlı ve toleranslı olurum. En
çok da kendime karşı gaddarımdır.
Bu Türkiye’de pek alışılmış bir stil değildir. İnsanlar sevdiklerinin ve dostlarının hataları
karşısında daha anlayışlı, karşı ve düşman olduklarına karşı çok daha acımasızdırlar. Böyle
118
bir kültür ortamı içinde, bunun tam tersi davranış kotlarının nasıl yanlış anlaşılacağını ve ters
tepkilere yol açacağını bilirim.
Ama hayat tecrübem bana şunu da göstermiştir. Başlangıçta yanlış anlamaya bağlı kırılmalar,
üzülmeler olsa da uzun vadede bunlar giderildiğinde, çok daha sağlam dostluk ve ilişkiler
gelişir.
Şarklı insanlar, yani binlerce yıllık sınıflı toplumların, medeniyetlerin çürüttüğü insanlar, hep
ayrılıkların, sorunların üzerini örterler. Sonra bunlar birikir birikir ve öylesine patlar ki, her
türlü uygar ilişkinin asgari koşulu bile yok olur.
Bu eleştirilerimi, sorunları böyle ifade etmemi, böyle pişmiş aşa su katar durumda olmamı, bir
süre sonra daha iyi anlayacağınızı, o zaman şimdi böyle yapmamın gerçek ve sağlam bir
dostluğun ve işbirliğinin temelini attığını göreceğinize inanıyorum.
Düşünün şöyle bir. Yazdıklarımın hepsi, sizin yazdıklarınızı okuduğumda aklımdan
geçenlerdi. Diyelim ki bunları yazmadım. Kafamdan geçenleri bastırdım. İfade etmedim.
Siz de bunları bilmediğiniz için, düşündüklerim hakkında yanlış kanılar beslemeye devam
edecektiniz. Bu doğru bir davranış olur muydu? Aksine ilişkiler daha baştan zehirlenir, ama
bu zehir belki ilk bakışta görülmez, derinden derine birikimini yapar sonda da patlardı ve her
şeyi öldürürdü.
Yani bana kafamdan geçenleri söylediğim için kızmamanız gerekir.
Ama diyebilirsiniz ki, niye bunlar kafandan geçiyor?
Ama geçiyor ne yapayım ki. Benim hayat deneylerim de hep bana güzel sözlerden
kuşkulanmayı öğretmiş. Sadece hayat deneylerim de değil, bilip öğrendiğim kadarıyla sosyal
mücadelelerin deneyleri de.
Sizler nasıl kendi hayat deneylerinizden, örneğin programsız bir derginin ancak çok sesliliğe
yol açabileceği sonucunu çıkarmışsanız benimki de tersini çıkarmış. Ne yapayım.
Yapabileceğimiz tek şey bu sonuçları eleştirel bir gözle ele almak, tartışmak olabilir. Ama
benim yaptığım da tamı tamına bu değil mi?
Bunun karşısında, hayır Demir yanılıyorsun, zikrettiğin tecrübeler de, başka tecrübeler de; şu
şu nedenle aksini kanıtlamaktadır denebilir. Ama bu denmiyor. Ama bunun denmemesi beni
ne kadar yaralıyor biliyor musunuz. İkna edilmeye ve eleştirilmeye bile değer bulunmamak
ne kadar yaralayıcıdır bilir misiniz. , benim sizleri eleştirmek ve ikna etmek için gösterdiğim
çabanın onda birini beni ikna etmek için göstermiyor kimse. Bu yönde hiçbir çabanız olmadı.
Sadece görüşlerinizi bildirdiniz o kadar.
Lütfen bana deyin ki, Demir arkadaş, sen şu olgulardan şu sonucu çıkarıyorsun ama şurada şu
yanlışı yapıyorsun. Hiç böyle bir şey söylediniz mi şu ana kadar? Çıt çıkmıyor.
Emin olun küfretseniz, hakaret etseniz daha çok sevinir kendimi daha insan yerine koyulmuş
hissederim. Eleştirilmenin ne kadar değerli bir şey olduğunu bir bilseniz. Benim hayatım
boyunca en eksikliğini hissettiğim şey, dil getirdiğim görüşlerin hiçbir zaman eleştirilmesidir,
esas derdim onların hep yok sayılması olmuştur.
119
Bir de bu açıdan bakın lütfen.
En iyi dostluklar, başlangıçta en sert tartışma ve kavgaların sonunda oluşur. Çünkü bu
tartışma ve kavgalar kişilikler üzerine değil, anlayışlar, fikirler üzerine olunca, bir süre sonra
gerçek bir güvenin temelleri oluşur.
En azından bende, sizlerin iyi niyeti, inançları ve samimiyeti hakkında en küçük bir kuşku
olmadığından, eleştirim bütünüyle anlayışlara. Fikirlere, prensiplere yönelik olduğundan
temel koşulun olduğunu ve bir süre sonra gerçek ve sağlam bir dostluğun gelişeceğini
düşünüyorum.
*
Belirtmek istediğim bir nokta daha var. Ben bu eleştirileri kendi adıma yazdım ve sizlerle
birlikte dergi projesini destekeyenlere ilettim. Bu projede ben, diğer kişilerden biriyim.
Diğerlerini önemli bir kısmını zaten Pınar’a illettim gazete yazıları bağlamında, kimler olduğu
biliniyor. Yani bunlar sadece benim görüşlerimdir. Ben bu görüşlere sizi ve diğer dergi
destekleyicilerini kazanmaya çalışıyorum. Ve bunun açıkça olması için, şöyle bir yol
izlemedim. Yani önce dergi projesindekilerle tartışıp sonra çıkacak sonuca göre size bildirme
gibi bir yola girmedim. Sizlerin görüşlerinizi tüm dergi projesindekilere doğrudan aktarıp
onları kendi yaklaşımınıza kazanmanın yolunu açtım.
Ama muhtemele siz benim yazdıklarımı Dergi projesindekilerin görüşü gibi
algılıyorsunuzdur. Böyle bir durum yok. Ve emin olun, dergi projesinde bulunan insanlar da
böyle benim dediklerimi kabul eden insanlar değiller.
Yani yapmanız gereken, yazarak dergi projesindeki diğer insanları kendi yaklaşımınıza
kazanmak olmalıdır. Ama dikkat edin bunu bile yapmıyorsunuz. Benim dediklerimi sanki
dergi projesindekilerin görüşü gibi algılıyorsunuz. Bu zımnen o insanlarda, onların kendi
görüşleri olmadığı, ben ne dersem onun geçerli olduğu gibi bir düşünceye yol açmaz mı?
Bunu ihmal etmeyin, size yönelttiğim eleştirilerdeki görüşlerimin yanlışlığını düşünüyorsanız,
dergi projesindeki diğer insanlara göstermeye çalışın ve onları kendi önerdiğiniz biçime
kazanmaya çalışın.
Belki dergi projesindekiler çoğu sizin dediğinize doğru bulup onda yer alır. Niye bunu
denemiyorsunuz veya şimdiye kadar denemediniz?
*
Bilmiyorum kaş yapayım derken şimdi göz mü çıkarıyorum.
Bu akşam görüşme vardı. Neler konuştunuz? Nasıl oldu? Bilmiyorum ve çok merak
ediyorum.
Ama tekrar şunu söyleyeyim. Pratik işbirliği her zaman geçerlidir. Gerek günlük gazetede,
gerek eğer ayrı, düşündüğünüz gibi bir dergi çıkarmak isterseniz, ister içenden, ister dışardan,
ve hiçbir karşılık beklemeden, her türlü desteği vermeye hazır olduğumu unutmamanızı
dilerim.
120
Sevgilerimle
Demir
11 Kasım 2004 Perşembe
12. 11. 2004 – Pınar’a Gazetenin İnternet Sayfası Hakkında Öneri
Merhaba Degerli Pinar,
Iki gun boyunca dergi ile ilgili yazmak zorunda kaldigimdan gazete ile ilgili olarak bir sey
yapamadim. Ama bu arada daha neler yapilabilir diye arastirmadim da degil.
Gazetenin internet nushasinin aylardir yapilamiyor olmasi gercekten akil alir gibi degil.
Aklima bunun kasitli bir ihmal vey engelleme olabilecegi bile gelmiyor degil. Cunku
buralarda oyle seyler oluyor. Kurt ozgurluk hareketi icindeki sinif mucadelesi cogu kez boyle
bicimlerde yuruyor.
Cunku ortadaki son derece basit, kucuk bir emekle ve masrafla cozulecek bir sorun.
Bu gun en iyi serverde bol alanli ve buyuk trafik boyutlu bir internet sitesi kiralamak bile 50
Euro'ya yapilabilir.
Bu arada acaba Ulkede Ozur Gundem isimleri internette kapilmis mi diye kontrol ettim.
www. ulkedeozgurgundem. org / com / net isimleri serbet degil. Simdiki durumda var olan
serverle problem oldugu, ondan dolayi sayfa olmadigi soylendigine gore, var olan serverle bu
isimleri yeniden serbest biraktirip veya problemin giderilmesini beklemek cok zaman kaybina
yol acar. Zaten bunlar simdiye kadar yapilmadigi veya yapilamadigina gore bundan sonra
yapilabilecegini dusunmek icin bir neden de yok.
Bunun uzerine soyle bir cozum dusundum. Gazetenin adini aralarina tire cekilmis olarak
kontrol ettim serbest mi diye? yani www. ulkede-ozgur-gundem. org / net / com olarak.
Hayretle bunlarin hepsinin serbest oldugunu gordum. aslinda her hangi bir sayfa alirken,
boyle farkli kombinasyonlarin hepsini kapatmak gerekir ki baskalari alip onu kullanmasinlar.
Bunlarin serbest birakilmis olmasi (bana kalirsa tireli bicim daha da kullanislidir, yani daha
iyisi serbest birakilmistir) bile ciddi bir ihmal kanimca.
Boylece ortaya soyle bir olanak cikti.
Ben burada arkadaslarla da konusmus. Gazetenin maddi durumunun cok kotu oldugunu ve en
azindan internet sayfasinin masrafini bizlerin karsilayabilecegini, bunun bizler icin cok bir
yuk olmayacagini soylemis arkadaslar da sorun degil demisti. (dort bes kisi ayda onar euro
verse her turlu ihtiyaci karsilayacak bir site yeri kiralanabilir. )
Yani ben istesem su an on dakikada bu uc adresi (www. ulkede-ozgur-gundem. org / net /
com) kiralayabilir, hesabi benim adresime yollamalarini isteyebilirim ve bir kac saat icinde
server problemi bu isimlerle cozulmus olabilir. Biz buradan onun masraflarini karsilariz.
Simdi derhal boyle yapip ilgili verileri size iletebilirim. Sizin orada bu internet sayfasini
yapan arkadasiniz gerekli sayfa bicimini servere yukler ve en gec yarina internet sayfasi da
121
yayina baslayabilir.
Eger bu isleri yapan bir arkadas orada varsa tabii.
Belki bu isleri yapacak bir arkadasiniz da olmayabilecegini dusunerek burada Cem'e
sormustum. O biraz bu islerden anliyordu. Dogrusu zamani yok. Ama hic bir olanak yoksa
yardim ederim diyor.
Hasili durum bu. Yani su an internet sayfasi sorunu kolaylikla hallolabilir. Ben hemen
domainleri kapatirim. Size derhal e-mail ile gerekli bilgileri iletirim. Gazeteye maddi bir
kulfet olmaz. Biz buradan masrafini oderiz. Sizde eleman varsa, (ki gazetenin boyle bir
elemani oldugunu saniyorum,) sayfayi doldurur. Ozgur Politika ve diger sitelere sayfanin su
adreste acildigi soylenir. Cesitli yollarla yeni adres duyurulur. Arama motorlarina kaydettilir
vs. .
Ama orada bu islere bakacak eleman yoksa. Biz buradaki arkadaslarla bunu yapmanin
yollarini bulabiliriz belki. En azindan en bilgisiz insanin bile gazeteninn icerigini
yukleyebilecegi sekilde bir sayfa hazirlayabiliriz. (Bu php denen teknikle mumkun) Ama
bunun icin gazetenin semasini falan bilmek gerekir. Bu konda bilgi verilmeli. Ve
hazirlanmasi Cem'in zamansizligi nedeniyle epey zaman alir. Bu sayfa bir kere sablon olarak
hazirlaninca. gazetede bi islerden anlamayan biri bile kolayca her gun yazilari yukleyebilir.
Ozetle olanaklar ve durum boyle.
Haberinizi bekliyorum
Selam ve Saygilar
Demir Kücükaydın
13. 11. 2004 – Ahmet’in Mektubu
Merhaba,
Son yazdığın mektuplarına,eleştirilerine cevap yazmamış olmak,salt kırgınlıktan
değil,bunlara derli toplu bir cevap yazma istememizden kaynaklanıyor. Kısa sürede
yazacağımı düşünüyorum.
Hassasiyet ve yaklaşımlarını anlamaya çalışarak,farklılıklardan öte ortak yanları öne
çıkarmanın halen de geçerli yaklaşımımız olduğunu, belirtmekle birlikte, yanlış bulduğumuz
ve haketmediğimizi düşündüğümüz kimi eleştirilerine elbette cevap vermek gerekecek.
Üstelik yazdığın o kadar şeye 2-3 gün içinde cevap yetiştirmenin zorluğunu da anlayışla
karşılaman gerek.
Selamlar. Ahmet
13. 11. 2004 – Ahmet’e Cevap
Merhaba Ahmet,
122
Kirginligi ve soguklugu uslubuna yansisa da cevabin icin cok tesekkur ederim.
Cevabin benim icin cok ferahlatici oldu. Iki gundur uzuntu ve sikintidan uyuyamiyordum.
Emin olun ayni sekilde ben de ortak is yapma olanaklarini ele almayi esas olarak goruyorum.
Butun pratigimin bu yonde oldugundan umarim kusku duymuyorsunuzdur.
Ama iste tam da bu nedenle, birinci mektupta ayri gorunen noktalara vurgu yapmam ve
cubugu ote tarafa bukmem gerektigini dusundum.
Birincinin ardindan yazdigim ikinci mektupta ise vurgum tam tersine, tam da ortak calisma
olanaklari uzerine onerilerde yogunlasmisti.
Ama muhtemelen birinci mektubun yarattigi olumsuz hava bunlarin uzerini ortmus olabilir.
Senden ve Pinar'dan bir dilegim var. O yaptigim elestirileri, kendinizin elestirisi olarak degil
de, bambaska biri tarafindan soylenmis goruslerin elestirisi gibi okuyun ve tartismanin
disindan birisi gibi, soyut saf haliyle gorusler olarak; farkli iki gorusun tartismasi gibi
okuyarak degerlendirin. O zaman aslinda onlarin size karsi hic bir yaninin olmadigini,
butunuyle toplumsal mucadelenin dersleri uzerine bir tartisma oldugunu goreceksiniz.
Talihsizlik sizin ifade ettiginiz goruslerin elestirisi biciminde ifade edilmesindedir.
Ben onlar sizin gorusleriniz oldugu icin degil, sizden bagimsiz olarak gorus olarak
degelendirdim ve oyle elestirdim. Onlar sadece siz ifade ettiginiz icin sizin elestiriniz gibi
gorunmekte. Lutfen bunu anlayin. Bu ikisi cok farkli seylerdir. Acin ornegin ODP uzerine
Yazilarimi, acin Kurucesme Sureciyle ilgili olarak yazdigim Birlik mi Rekompozisyon mu
gibi kitaplarimi. Ayni gorusleri orada da elestirdigimi gorursunuz. Yani onlar bile bunun
sizlerle ilgili olmadigini gosterir.
Eger Besikci Elestirisi'ni tesadufen okudunuz ise, Besikci'yi farkli soyutlama duzeylerinde de
boyle elestirdigim ama elestirdigimin Besikci degil, onun da ifade ettigi fikirler oldugunu
gorursunuz. Kendisine saygim sevgim buyuktur insan olarak. Tam da boyle oldugu icin oyle
elestirmekteyimdir.
Bir de olayin farkli politik kulturlerle ilgili yanini unutmayin. Ben altmislarin insanlarin
birbirleriyle en sert bicimde tartisip birbirlerinin goruslerini en acimasiz bicimde elestirip
sonra beraberce oturup yemek yedikleri, beraberce mucadele ettikleri bir gelenekten
geliyorum. Bunun aliskanliklari bende cok gucludur. Bu Klasik Marksist gelenek bu gun
unutulmustur ve politik iliskilerde pek gorulmemektedir. Gocmenler her zaman biraz yasayan
fosillerdir. Beni de yasayan bir fosil olarak gorun. O zaman belki stilime karsi daha anlayisli
olabilirsiniz. Ve insan anladigina kizamaz.
Eger kaba davrandigimi, haksiz davrandigimi, sizin kisiliginize karsi bir davranis icinde
bulundugumu dusunuyorsaniz lutfen bunu soyleyin. Ozur dilemekten cekinmem. Kesinlikle
boyle bir imam ya da amacim yoktur. Eger istemeden boyle bir sey yaptigim gosterilirse de
ozur dilemeyi bilirim.
Elbette onca seye iki uc gun icinde cevap vermek zaman alir. Benim uzuntum hic bir sey
duyamamaktandi. Simdi duydum cok sevincliyim.
123
Deniz'den biraz da olsa, simdi senin de mektubunda belirttigin gibi, birlikte is yapmayi
reddetmediginizi duymustum. Bunu senin de belirtmis olman beni cok ferahlatti.
Sevgili Ahmet ve Pinar. Kizmanizi anliyorum. Ama iste boyle boyle birbirimizi taniyacagiz.
Belki biraz birbirimizin kafasini gozunu yaracagiz. Benim bakis acimdan da elestirilmeye
bile deger gorulmemek cok yaralayiciydi. Savundugum gorusleri, benim sizi elestirdigimden
on kat daha agir elestirseydiniz emin olun daha az yaralanirdim. Elbette siz de boyle
yaptiginizin farkinda degildiniz.
Eger birbirimizin iyi niyetinden kuskulanmiyorsak ve ortak politik amaclarimiz varsa bunlar
asilir. Ve bunlarin, tipki hastaliktan korunmak icin asi olmak, bagisiklik kazanmak gibi
oldugunu da dusunup, olumlu yanlarini da gorebiliriz.
Ahmet, sen bir yandan, benim elestirimi hazirlarken, onunla paralel olarak, hep birlikte somut
isbirligi onerileri uzerine yazisamaz miyiz?
Cunku onceliklerin farkliligi ve bunlarin birbiriyle uyusmadigi veri olarak ortaya cikti. Boyle
olunca artik, birinci mektuptaki tartismanin anlami yok. Artik yapilmasi gereken bir prensip
tartismasi degil, somut isbirligi olanaklari, pratik taktik sorunlardir.
Ben ikinci mektupta bazi oneriler yapmistim. Iki dergi cikaralim boylece farkli yaklasimlari
bir isolumu ve is birligine cevirebiliriz diyordum cesitli versiyonlariyla. Deniz'le zor ve kisitli
konusmamizdan anladigim kadariyla bunun gibi bir noktalarda anlasilmis galiba. Bunlari
isterseniz biraz daha ayrintili somutlayalim mi?
Ya da en azindan bunun somut bicimleri uzerine bir beyin jimnastigi. Zaten ikinci mektup
biraz boyleydi. Ne dersiniz?
Selam ve sevgiler
14. 11. 2004 – Polemik Yapmak
Degerli Pinar ve Ahmet,
Bu yaziyi icinden geldigim politik kulturu biraz olsun anlatabilmek icin. Ve birbirimizi daha
iyi anlayabilmemize belki bir yarari olabilir diye yazdim. Tabii bu sorunun bu gunku politik
olusum ve girisimlerle bagi iliskisine de sonuna dogru kisaca deginmeye calistim.
Selam ve sevgiler
demir
Polemik Yapmak Ya da Unutulmuş Bir Politik Kültürün İzlerinin Ardında
Sosyalizmin, yani eşitlikçi ve dayanışmacı bir toplum idealinin insanlığın ufkundan
kayboluşu, sadece onun siyasi ve toplumsal bir proje olarak kaybolması anlamına
gelmemektedir; bu, o projeyi yaratan siyasi kültürün yok oluşuna da denk düşmektedir.
Bu yok oluşu, onun somut bir görünümünde izlemek ilginç olabilir.
Şimdilerde her hangi bir tartışmada hemen şöyle sözler işitildiğini görüyoruz: “Lütfen polemik
yapmayalım”; “Tartışma kültürümüz yok, hemen polemiğe çeviriyoruz tartışmayı”;
124
“Arkadaşlar lütfen polemiklerden kaçınalım. ”
Bu sözlerde ifadesini bulan ve hiç kimsenin yanlışlığını bile aklına getirmediği nasıl bir
politik kültürdür? Bu kültür ile sosyalizm ideali bir arada bulunabilir mi?
Yukarıda bir kaç örneği aktarılan cümlelerde “polemik” sözcüğü, o yaratıcı, diyalektik,
fikirler mücadelesi; karşı tarafın argümanlarını, çıkarsamalarını; olgulara ilişkin aktarımlarını;
mantık yanlışlarını didik didik ederek doğruyu bulmanın bir metodu anlamına gelmekten
çıkmış, adeta dedikodu, kişisellik gibi bir anlam kazanmış bulmaktadır.
Bu anlam kaymasının nesnel tarihsel anlamına geçmeden önce bu tür sözlerin içeriksel
yanlışlığını görelim.
Bu “polemik yapmayalım” diyenlerin bilmediği veya unuttuğu çok basit bir olgu vardır.
Marksizm’in bütün eserleri polemik eserlerdir. Denebilir ki, Marksizm polemik formu içinde
doğmuş; polemik formu içinde gelişmiştir. Ve polemiklerin yok oluşuyla da Marksizm’in
gelişimi durmuş ve çürüme başlamıştır. Polemikleri ortadan kaldırdığınızda geride Marksizm
diye bir şey kalmaz,
Kutsal Aile’den Alman İdeolojisi’ne Tarihsel Maddecilik ya da namı diğer Marksizm;
polemikler içinde gözlerini dünyaya açmıştır. Felsefenin Sefaleti’nden, Anti Duhring’e,
Marksizm’in hemen hemen bütün klasikleri birer polemiktir. Das Kapital bile, dip notlarında
ve Artı Değer Teorileri’nde kendinden önceki bütün burjuva ekonomi politiğine karşı bir
polemiği sürdürür.
Lenin, Rosa Luxemburg ve çağdaşları da farklı değildir. Polemik, bir benzeri bir daha dünya
tarihine gelmemiş Rus ve Doğu Avrupa devrimcileri kuşağının başlıca siyasi ve ideolojik
mücadele biçimidir. Lenin’in bütün eserleri kelimenin en doğrudan anlamında polemiktirler.
Bu Marksizm’in yükseliş çağının devrimcileri için, polemikler, yokluğu bile
düşünülemeyecek ve yok olmadığı sürece de varlığı akla bile gelmeyecek, tıpkı hava gibi su
gibi, siyasi ve ideolojik mücadelenin olmazsa olmaz koşullarıdırlar.
Ama nasıl bazı bakteriler için oksijen ve temiz hava öldürücü bir etki yaparsa, bu günün
dünyasının sosyalistleri için polemik içinde soluk alınamayacak bir ortam gibi görülür.
O zamanın Marksistleri, sosyalistlerinin tartışmalarında, karşıdakinin iyi niyetinden,
inancından kimsenin kuşkusu olmazdı. En ağır kişisel hakaret gibi görünen (Oportunist;
Revizyonist, Batak) sıfatlar bile, hiç bir kişisel anlam taşımaz, bütünüyle o kişilerin
görüşlerine ilişkin siyasi ve ideolojik bir anlama sahip olurlardı. Söyleyen de anlayan da bunu
böyle anlardı. O nedenle kişisel düzeyde bir küsmece darılmaca olmazdı. Siyasi olarak bir
tartışmada, fikirlerini tutkuyla savunmuş insanlar, bu tartışmaların ateşi içinde birbirlerinin
savundukları çizgiler ve fikirler için en ağır ve provakatif ifadeleri kullanmış insanlar, aynı
zamanda aynı örgütün saflarında burjuvaziye ve gericiliğe karşı savaşırlar, insan olarak
birbirlerine saygıda zerrece kusur etmezler; dostlukları sürer giderdi.
Artık yedi kat toprağın altına gömülmüş ve unutulmuş bu politik kültürün izlerini Lenin’de
sürelim.
125
Bilinir, Lenin’in “Bir Adım İleri İki Adım Geri” eseri, Rus Sosyal demokrat İşçi Partisi’nin
meşhur İkinci Kongre’sini analiz eder ve bunu kelimenin gerçek anlamıyla polemikler
biçiminde yapar.
İşte bu eserinin dip notlarından birinde Lenin şöyle yazmaktadır, en ağır gibi görünen
sıfatların kişisel değil, siyasi bir anlamları olduğu üzerine. Batak sözünü kastederek:
“Bugün partimizde bu sözü işitince dehşete kapılan ve yoldaşça olmayan tartışma yöntemleri
kullanılıyor feryadını basan kişiler var. Resmiyet anlayışının yanlış anlaşılmasından ileri
gelen garip bir duyarlılık!. . Bir iç savaşımla karşı karşıya bulunan, hemen hemen hiç bir
siyasal parti yoktur ki, o partide, kararsız öğeler, çekişen taraflar arasında bir o yana, bir bu
yana yalpalayan öğeler bu sözlerle nitelenmemiş olsun. İç savaşımlarını gerçekten belli
sınırlar içinde tutmayı bilen Almanlar bile versumpft [batağa gömülmüş -ç. ] sözcüğünden
gocunmamışlar, dehşete kapılmamışlar ve gülünç, resmi bir erdemlilik oyunu
oynamamışlardır. ” (http://www. kurtuluscephesi. com/lenin/biradim. html )
Lenin’in dip notundan da anlaşıldığı gibi, Rusya’nın doğulu ve köylü yapısı, Rus
devrimcilerinin politik kültüründe de etkisini gösteriyormuş ki, Lenin, şimdi bizim burada ele
aldığımız soruna, bu dip notta o zamanın Rusya’sında değiniyor.
Ama o zaman ile bu zaman arasındaki temel fark; Rus devrimcilerinin ortamında, Lenin’in bir
dip notla dikkati çekmekle yetindiği politik kültür istisnai bir karakter taşırken, bu günün
dünyasında, tam tersine, Lenin’lerin Kültürü, istisna bile değil, unutulmuş ve yok olmuş,
toprağın altından, derinliklerinden arkeolojik kazılarla çıkarılması gereken bir politik
kültürdür.
Lenin başka bir dip notta, bu iki farklı kültürün nasıl iki ayrı dünya iki ayrı dil olduğunu çok
daha çarpıcı bir örnek ve sözlerle şöyle ifade ediyor:
“(…). "Kongremizdeki hava ne kadar da bunaltıcı" diye yakınıyordu o yoldaş. "Bu kırıcı
savaş, bu herkesin birbirine karşı giriştiği kışkırtma, bu birbirini ısıran tartışma, bu
yoldaşça olmayan davranış!. . " Ben bu sözlere "kongremiz çok görkemli" karşılığını
verdim. "Özgür ve açık bir savaşım. Fikirler ifade edildi. Görüş farklılıkları ortaya
kondu. Gruplar biçimlendi. Eller kaldırıldı. Bir karar alındı. Bir aşama geçildi. İleri!
Benim için aslolan budur! Bu, yaşam demektir! Bu, sizin, sorun çözümlendiği için değil,
ancak yoruldukları için susan aydınlarırıızın sonu gelmez, usandırıcı laf gevelemelerine
benzemez. . . "
"Merkez"ci yoldaş bana şaşkınlık içinde baktı ve omuzlarını silkti. İki ayrı dil
konuşuyorduk. ”
( http://www. kurtuluscephesi. com/lenin/biradim. html )
Ama bu politik kültür, Rus devriminin tecrit olması, bürokrasinin ve köylülüğün politik
kültürünün politika ve program gibi sosyalist politik kültüre de egemen olması; devrim
bulutlarının giderek köylü ve doğu ülkelerine doğru kaymasıyla birlikte bunun giderek bütün
dünyaya yayılması ve yeni kuşakların da artık bunu sosyalist politik kültürün ayrılmaz ve
organik bir parçası gibi görmesiyle giderek unutulmuştur.
126
Bu kültür sadece, burjuva kültüründen gelen; henüz eski kültür unutulmadığı zamanlarda onu
tanımış ve sürdürmüş kuşaklar aracılığıyla, zayıf bir damar olarak bile olsa, bir dip akıntısı
olarak bile olsa derinden derine varlığını sürdürmüş ve 68’in kuşaklarına bir şekilde kendisini
aktarmıştı.
Bunu Türkiye örneğinde görelim.
1960’ların Türkiye’sinde, Yön ve TİP çevreleri, eski kuşak komünistlere karşı bir küçümseme
ve horgörü tavrı içindedirler. Bu bağlamda, “Eski Tüfekler”in özellikle 1930’lardaki
polemiklerini şimdinin polemik anlayışına benzer bir anlayışla hor görmeleri karşısında
Kıvılcımlı, 1967’de Sosyalist gazetesinde o eski geleneği savunur ve onun unutulan yanına
dikkati çeker:
“TİP ve YÖN gibi yeni güçler yanında ESKİ Sosyalistlerin «Kaç Tümeni var?» demeyelim.
Eski adsız birikimin mirasyediliğine düşeriz. Fincancı katırlarını ürkütme bahanesi de çağını
yitirdi. Nitekim şimdi başka bahane uyduruluyor: Eskilerin kırgınlıkları ile yeni kuşakların
kulak tozları, hatta ödleri patlatılmak isteniyor. Aşağısı sakal, yukarısı bıyık diye
tükürülmediğinden cüretlenilmesin. Hikmet Kıvılcımlı: Nazım Hikmet'e ve Kerim Sadi'ye ağır
saldırmış. . . Kerim Sadi: Hikmet'e ve Nazım'a verip veriştirmedik şey bırakmamış. . Nazım,
daha «şairane» sözü gümüş sayıp, davranış altınlarıyla onlara taş çıkartmış. . Bu,
madalyanın bilinen bir yüzüdür.
Kimsenin bilmediği, bilenlerinse, yeni kuşaklardan sakladıkları madalyanın inanılmaz öbür
yüzü vardır: O «üç silahşörler» Eski Sosyalist, birbirlerinin yaraladıkları ölçüde sevmeyi
öğrenmişlerdir. Teoride ve pratikte birbirlerinin yanlışlarını yalın kılınç delik deşik etmekte
gözlerini kırpmıyan bu üç insan, ilk buluşmalarında, çocuksu şen kahkahalarla
kucaklaşmaktan bir gün geri kalmamışlardır. Özellikle Eski Sosyalistler bu bakımdan, Yeni
Sosyalistler arası bağlılıklarda maya rolünü oynayabilirler. Yeni kuşaklara, kişisel deve
kinleri ve sülâle kan dâvaları yerine bu eski sosyalist kardeşlik mayası aktarılabilir”
Kıvılcımlı gibi eski komünistler bizlere bu unutulmuş politik kültürü hem davranışlarıyla,
hem de yazılarıyla bir çok kere aktarmaya çalıştılar. Bu bağlamda, bir başka örnek. “İşveren
Sosyalizmi İşçi Sosyalizmi” başlıklı makalesini şu satırlarla bitirir:
“Savaş denildi mi, sırf çelebice sözcükler kendiliğinden suya düşer. Güraş için birinci şart
elense etmektir. Güreş yenmek için yapılır. Elense edenler, birbirlerinin sırtlarını yere
getirmeyeceklerse, ne zahmet ederler? Danışıklı dövüşün en kalp akça sayıldığı yer sosyal
savaş alanıdır. Sosyal ve politik dövüş, horoz dövüşü değildir. Sırtı yere getirmek, karşılıklı
ACI GÜÇ kullanmaya dayanır. Yalnız kabadayılıkta değil, politikada dahi, yenmek yenilmek
olağan şeydir. Görünüşte güreşenler kişilerdir. Gerçekte kişilerin yenişleri, her zaman, her
yerde: prensiplerin, düşüncelerin, metotların, davranışların yenilip yenişleri olur ve hep öyle
olmalıdır.
İnsan, kuralına uygun kavgadan, hele birbirinden korkmamalı, ölse hiç kaçmamalıdır. Korku
hiçbir “sadre şifa” vermez. Kaçış: kimseyi kurtarmaz. Tarihte nice uluslar: en kanlı
boğazlaşmalar sonucu kaynaşıp derleşmişlerdir. Modern milletlerin hepsi o kaynaşmalardan
127
doğmuşlardır. Modern sosyal ve politik savaş, neden başka türlü olsun? Topluluklar için
doğru olan bu kural, kişiler için de doğrudur.
Hele savaş, sosyalizm gibi modern çağın en kaçınılmaz ortak prensipli eğilimler arasında
olursa, büsbütün verimlileşir. Karşılaşılan her tez, antiteziyle anlam kazanır. Çarpışma ne
denli yaman olursa, SENTEZ o denli güçlü olur. Başka türlüsü: Tezsiz, antitezsiz
karşılaşmalardan doğacak SENTEZ, kuruntu ötesinde ne görülmüş, ne işitilmiştir.
“Ülkü ve Prensip savaşında, kimsenin kaşına, gözüne bakılamaz. Alınmaca darılmaca yoktur
ve olmamalıdır. En çok düşkün olunulan “KİŞİLİKLİLİK” ve kişi olgunluğu yalnız kıyasıya
savaşılarak edinilir ve geliştirilir. ”
1960’ların devrimcileri, hem genellikle şehirli ve modern tabakalardan geldikleri; okullarda
kısmen de olsa burjuva kültürünün eğitimini aldıkları; öte yandan hem modern İşçi sınıfının
hareketinin yükseliş dönemiyle birlikte bir radikalleşme ve politikleşme yaşadıkları; hem de
dünyadaki 68’lerin otantik Marksizm’e dönen rüzgarlarından esinlendikleri için, hem
Kıvılcımlı gibilerin aktarmaya çalıştıkları hem de büyük bir açlıkla okudukları Marksist
klasiklerde solunan bu politik kültürü almaya daha yatkındılar. Ve bir ölçüde de olsun
alabildiler.
Ama yetmişlerde, daha küçük burjuva tabakaların radikalleşmesi ve politikleşmesiyle
hareketin yaygınlaşmasının çakışması, zaten yüzeyde çok ince bir katman içinde ve derine
işlememiş bu politik kültürün bütün izlerini neredeyse silip süpürdü. Hele Türkiye’nin
batısında tüm radikalleşmenin durduğu, en gerici şovenizmin başını alıp gittiği,
radikalleşmenin neredeyse sadece Kürdistan’ın aşiret ilişkilerinden gelen yoksul gençlerine
dayandığı doksanlarda, kenarda köşede kalmış son izler de yok oldu.
Bir bakıma, sosyalizmin dünya çapında yaşadığı maceranın bir minyatürü Türkiye ölçülerinde
yaşandı.
Marksizm, Batı Avrupa’daki Burjuva gelişiminin ve devrimlerinin çocuğu olarak doğmuştur.
Ancak, tarih, üretici güçlerin en geliştiği, dolayısıyla kültürel ve sınıfsal olarak sosyalizme en
hazır ve uygun olan ülkelerde devrimlere yol açmadı. Yani sosyalizm dünyaya Marks’ın
umduğu gibi normal bir doğumla gelmedi, tabiri caiz ise, ters geldi, ayakları önde; veya
Troçki’nin deyişiyle, “tarihin yumağı tersinden çözülmeye başladı. ” Tıpkı ters gelen bir
bebeğin eğer düzelmezse hem kendisinin hem de ananın ölümüne yol açması gibi, sosyalizm
de insanlıkla yok olmayla karış karşıya geldi. Çocuk öldü. İnsanlık can çekişiyor. İnsanlık
bir daha sosyalizme hamile kalabilecek mi? Yoksa artık çok mu geç, menapoza mı girdi?
Bilmiyoruz. Bilemeyiz de. Ama bu arada bir atom savaşı veya bir ekolojik felaketle yok
olmazsa, bir daha hamile kalabileceğini düşünmek için bir çok neden var. En başta
kapitalizmin her anki işleyişi nesnel olarak böyle bir programı daha fazla gerektiriyor ve yine
nesnel olarak böyle bir öznenin var oluşunu sağlıyor.
Tam da ilk kapitalizme geçen ülkelerin dünyanın geri ülkelerini sömürgeleştirmesi nedeniyle,
sosyalizme hazır olan ülkelerin işçileri bu sömürgelerden elde edilenlerle sistemle uzlaşmaya
çekildi ve tam da bu nedenle, sömürgelerde direniş savaşları gelişti. Ama bu savaşlar, tarihsel
128
ve objektif olarak, burjuva demokratik karakterli görevleri çözmek amacıyla ortaya
çıkmalarına rağmen, tam da burjuvazilerin korkaklığı ve Ekim Devrimi’nin prestijiyle,
kendilerini sosyalist olarak tanımladılar. Ama onlar nesnel olarak sosyalist değildi ve
olamazdı. Bunun ne sınıfsal, ne ideolojik ne de ekonomik koşulları vardı.
Dolayısıyla sosyalizmin zaferden zafere koşması gibi görünen ve yetmişlere kadar olan
dönem, aslında, köylülüğün egemen olduğu ülkelerdeki burjuva demokratik karakterli
devrimlerden başka bir şey değillerdi. Ama bunlar burjuva sınıfı olmadığı ve korkak
olduğundan burjuvazi dışında ve karşısında kaldığı için burjuvasız; Stalinizmin bürokratik
ideolojisini sosyalizm diye kabullendiklerinden de demokrasisiz, burjuva demokratik
devrimlerdi.
Böylece sosyalizm yayılır gibi görünüyordu ama yayılan artık ne programı ne de politik
kültüryle sosyalizm olmadığı gibi; aslında doğuşundan bile daha geri toplumsal yapılar,
kültürel ortamlar arasında yayılıyordu. Bu yeni program ve politik kültürün gücü tam da
yaygınlığından geliyordu.
Böylece sosyalizmin doğuşunda egemen olan, daha sonra, Rusya’nın geriliği ile tam tezat
içindeki, burjuva kültürünü özümlemiş aydınlara ve son derece konsantre işçi hareketine
dayanan devrimcilerinde zirvesine ve sonuna dayanan program ve politik kültür, fiilen bütün
dünyada yok oluyordu.
1960’lar sonrası Türkiye’nin durumu biraz bu dünya çapındaki gidişin, zaman içinde
sıkıştırılmış, minyatür bir tekrarı gibidir. 1960’lar bir bakıma, Marksizm’in dünyadaki doğuş
ve yükseliş yıllarına (1848-1917) karşılık düşer. Ama devrim bulutlarının dünyada doğuya
yani köylülüğe doğru kayması ve bu kayış sonucu ortaya çıkan ulusal hareketlerin kendilerini
sosyalist olarak tanımlamaları gibi, Türkiye’de de radikalleşme önce Türkiye’nin taşrasına,
sonra da Kürdistan’a doğru kayar. Dünyadaki kayışın ortaya çıkardığı programatik ve politik
kültüre ilişkin değişimin benzeri Türkiye’de de yaşanır. 1960’ların aslında devrimci
demokratik özlemlerin ve programın ifadesinden başka bir şey olmayan sosyalizm giderek
ortadan kaybolur, nesnel olarak sonuçlarıyla devrimci ve demokratik karakterde, ama
programatik olarak dile etniye dayanan bir milliyetçilik yükselir. Buna paralel olarak, sol
veya sosyalist politik kültürde, 60’ların politik kültürünün bütün izleri silinir.
Ama dünyada da Türkiye’de de Kapitalizm hükmünü icra etmektedir. Artık ikisinde de
insanların büyük bölümü köylerde değil, şehirlerde, megapollerde, metropollerde
yaşamaktadır. Bu korkunç sömürü ve baskı altındakilerin memnuniyetsizlikleri, ister uzak
Asya’nın, Pasifik kıyılarının köle gibi çalıştırılan proleterleri olsun; İster Türkiye’nin
batısındaki işletmelerde boğaz tokluğuna çalışan Kürtler veya Diyarbakır’ın yoksulları olsun,
akacak bir damar bulacaktır ve bunlar artık köylü değildirler. Eski politik kültürün bu
sınıfların memnuniyetsizliklerini ifade ederken hiç bir temel bulamayacağı, onların ihtiyacı
olan politik kültürü, bu gün unutulmuş ve toprağın altına gömülmüş kültürde bulacağı çok
açıktır. Ama bu sadece politik kültür olarak değil, programatik olarak da böyledir.
Dünün dile, etniye, kavme hatta dine göre tanımlamış uluslarını yaratmakla sonuçlanan
programı, bu günün dünyasında hiçbir çözüm sunamaz. Kendisi global işgücü pazarında
129
bütün ulusal sınır engellerine rağmen oradan oraya akımını sürdüren dünyanın proleterleri,
harekete geçtiklerinde bayraklarına tüm ulusal sınırların ilgasından başka bir şey yazamazlar.
Benzer şekilde, dünyadaki en büyük Kürt şehri olan İstanbul’un Kürtçe konuşan işçileri,
bayraklarına, ulusu Kürtlüğe veya Kürtçe’ye göre tanımlamış bir ulus devletten ise, ulusun
tanımından her türlü etniyi, dili, dışlayan ve tüm dillere eşitlik tanıyan bir programı
bayraklarına yazmaya daha eğilimli olacaklardır.
Ve gerek dünyada gerek Türkiye ve Kürdistan’da bu programları bayraklarına koyacak
olanlar, ihtiyaçları olan politik kültürün geleneğini, Marks’ların, Lenin’lerin, Kıvılcımlı’ların,
68’lerin politik kültüründe bulacaklardır.
Bizlere düşen görev, bu geleneği unutulmaktan kurtarmak ve yeni gelecek olanlara
aktarmaktır.
Bu da somut bir biçim olarak, polemiklerin geri dönüşünde ve polemiğin tekrar eski,
diyalektik ve fikirlere dayanan anlamını kazanışında kendini gösterecektir. Köylülüğe ve
doğuya kaşyış fiilen polemiği yok etmiş, onu kişiselleştirmiş ve kişisellik anlamı vermişti.
Şimdi tekrar şehirlere doğu dönüş, ona eski unutulmuş anlamını tekrar kazandıracak ve
polemikler de gerçekten öyle olacaktır.
14 Kasım 2004 Pazar
21. 11. 2004 – Ahmet’in Mektubu
Merhaba Demir,
Bazı hususlar netleştikten sonra bu yazıyı yazmam belki biraz gereksiz görülebilir,ama
karşılıklı birbirini daha iyi anlama ve açık olma adına yazmanın daha doğru olacağını
düşündüm.
Salı günü yapacağımız toplantıda derginin çıkarken yayınlayacağı bildirge ile birlikte yayın
kurulu vb. teknik sorunları konuşup kararlaştırmayı planladık. Haberinizin olması gerekiyor.
Aslında bu yazı sadece eleştirilerine karşılık vermek için yazılmış bir yazı olmanın ötesinde,
nasıl bir dergi düşündüğümüz konusunda daha net bilgi sunma ve böylelikle daha sağlıklı
görüş ve önerilerini alma ihtiyacından kaynaklanıyor.
Senin de belirttiğin gibi karşılıklı tartışamıyor olmanın birçok avantajı bulunuyor ve çoğu kez
insanların birbirini anlamalarını bayağı zorlaştırıyor. Ve yine keşke zaman olsaydı da sizin
gibi ayrıntılı yazıp tartışabilseydik. Ya da söylediğin gibi polemik yapabilseydik. Bizler,
senin öyle belirttiğin gibi, ne eleştiriler karşısında ezilip büzülecek,ne de polemik yapmaktan
kaçacak insanlar değiliz. Bu çalışmada birlikte olduğumuz arkadaşların bir çoğunun 20-30
yıla varan siyasi mücadelelerinde nerdeyse nasırlaşmamış bir yerleri kalmadı. Senin kadar
eski olmasalar da 60 kuşağının
devamcıları olarak 70 li ve 80 li yılların devrimci geleneğinden gelen insanlar. Pınarın
durumu zaten biliniyor. Onun için ayrıca yazmama gerek yok. Bu nedenle senin kimi
130
eleştirilerine anlam veremememizin nedeni,eleştirilerinin acımasız oluşu değil. Yine, uzunca
ikna etmeye çalıştığın gibi kişiliklerimize yapılmış bir saldırı olarak algılamış olmamızdan
da kaynaklanmıyor. İşin özü bizleri,yapmaya çalıştıklarımızı anlama yönünde ciddi bir çaba
göstermeden ve daha da kötüsü sanki sizin uzun
süreden beri çıkarmayı planladığınız dergi çalışmasını sabote edecek insanlarmışız gibi
yargılamandan kaynaklanıyor. En azından ben böyle düşünüyorum.
Sizin açılım için gösterdiğiniz büyük çabayı görmemek mümkün değil. Yapmış olduğunuz
uzun tartışmalardan bu çok net görülüyor. Yine sizin açılımla hedeflediğiniz amaca değer
vermemekte nankörlük olur. Bu konulardaki hassasiyetiniz de elbette anlaşılırdır. Fakat
anlam veremediğimiz,hatta açık söylemek gerekirse beklemediğimizden biraz da kırıldığımız
husus,nasıl ki senin en büyük hassasiyetin ve biraz da eleştirilerine yansıyan tepkin yazılarını
anlamadığımız,değerini bilmediğimiz ve bu konuda gereken çabayı göstermediğimiz
yönündeki görüşlerinse ,bizim dergi ve kimi düşüncelerimize karşı senin de aynı biçimde
hareket etmenden ileri geliyor. Oysaki senin gönderdiğin bir çok yazıyı okumuş,seni ve nasıl
bir dergi düşündüğünüzü gerçekten de anlamaya çalışmıştık.
Henüz tam olarak düşündüğümüz iki farklı dergi konusunda istenilen düzeyde bir tartışma
yürütmemişken,ayrı iki dergimi,ortak bir dergimi çıkarmak gerektiğini tam
netleştirmemişken geçen haftaki toplantıda teknik vb. konuların tartışılacak olması haklı
olarak seni kaygılandırmış,bu konuda alıngan yapmış olabilir. Sözü geçen mektubundaki
eleştirilerin bu duygularla
yazıldığından objektif gerçekliği ifade etmediği gibi,diyaloğ eksikliğinden kaynaklı senin
haklı kaygılarının bu yönlü objektif olmayan eleştiriler yapmanın gerekçesi de olamaz.
Sizin proğramlı bir dergi çıkarmanıza karşı olmadığımız gibi Türkiyede devrimci demokrat
bir hareketin ve giderek örgütün böylesi bir dergi etrafında oluşturulması görüşünü sonuna
kadar savunur, elimizden geldiği kadar destek olmaya da çalışırız. Sizin de çok haklı olarak
bir yazınızda belirttiğiniz gibi, Kürt haraketinin bugün karşılaştığı en büyük sorunsalların
başında, Abdullah Öcalan’ın Demokratik Cumhuriyet düşüncesini Türkiyede savunacak,bu
yönde politika yapacak Devrimci Demokrat bir sol hareketin olmayışı,Onu Kürt ilkel
milliyetçilerinin saldırıları karşısında yalnız bırakmakta,projenin pratikleşmesi önünde ciddi
bir engel oluşturmaktadır. Bundan dolayıdır ki, bir görüşmede Abdullah Öcalan da sizin bu
yönlü yoğunlaşmanıza değinmiş,hatta oluşturmayı düşündüğünüz örgütün Kürdistan
seksiyonunun da olabileceği yönünde bir görüş ifade etmişti. Özcesi
sizin devrimci bir hareket ya da örgüt yaratma yönündeki çabalarınız,doğmatik sol ya da ilkel
milleyetçilikle mücadele etmek isteyen duyarlı tüm kesimler tarafından büyük bir heyecanla
karşılanacağı gibi,destek de görür. Sizlerle benzer siyasal amaçlarımız var derken bunu
kastetmiştim aslında.
Ne varki bizlerin ileride bir hareket ya da örgüt kurma gibi bir düşüncesi,amacı bulunmuyor.
Sizinle tek ortak bir dergi çıkarmada anlaşamamızın temel nedenlerin başında bu geliyor.
Birçok ortaklıkların yanında bu farklılık ister istemez araçlar ve yöntemler konusunda diğer
131
farklılıkların da oluşmasına neden oluyor. Dergiye yüklemiş olduğumuz anlamdaki
farklılıklar,onun içeriğini ve tarzını da belirliyor. Bu da son derece doğal.
Çıkaracağımız derginin sizin hazırladığınız manifestoyla çıkmasının doğru olmayacağını
belirtmemizin temelinde bu yatıyor. Yoksa bazı eleştirilerimize rağmen,eğer bizlerin de bir
hareket ve giderek örgüt kurma düşüncesi olsaydı, çok rahatlıkla dergi manifestosu,hatta
örgüt proğramı olarak altına
imza atabilirdik. Ve böyle proğramlı bir dergide sizlerle birlikte hareket ederdik. Bizlerin
mevcut gerçeklikleri,konumları böyle bir örgütün oluşması süreçlerine birebir katılmaya
uygun düşmüyor. Yoksa gereklililiğine inanmadığımızdan, ya da bu konuda sizlerle hareket
etmek istemiyor olmamızdan dolayı da değil. Sadece konumlarımızdan ve bu nedenle
önceliklekimizden kaynaklı bir durum.
Sizinle yazışmaya,ortak bir dergi için tartışmaya başladığımız günden beri bu düşüncedeyiz.
Burda Özgür ve Orhanla yaptığımız toplantılarda,yine sizinle
yazışmalarımızda bu kadar açık düşüncelerimizi belirtmemiş olsak da benzer şeyler söyledik
yazdık. Sadece bizim çıkarmayı düşündüğümüz derginin ilk başta bir
proğramla,manifestoyla çıkmasının doğru olmayacağını,bunun daraltacağını söyledik. Bunu
söylerken,sizleri amacınızdan vazgeçirmeye çalışmadık. Son yaptığımız toplantıda da Özgür
iki dergi düşüncesini önerirken de son derece doğal karşıladık ve bu biçimiyle da
ortaklaşabileceğimizi belirttik.
Yapmaya çalıştıklarınız ve çıkarmaya çalıştığınız dergi konusundaki yaklaşımımızın
benzerini sizden de beklerdik. Derginin ilk etapta proğramlı
çıkmaması gerektiğini belirtirken elbetteki bu düşünceye katılmayabilir,hatta eleştirebilirdin.
Zaten eleştirilerini de belirtmiştin. Fakat verdiğin tüm örneklerden sanki tüm dergiler ilk
çıkarken mutlaka bir manifestoyla çıkması gerekiyormuş gibi kendi önceliğini genelleştirmen
ve giderek mutlaklaştırmanın yanlışlığı kadar,bunu yapmaya çalışırken çok özensizce
okuduğun belli olan yazdıklarımızdan kimi cümleler alıp aslında yüklemek istediğin
anlamları yükleyerek ağır eliştirilerde bulunmanı anlamakta zorlandık.
Çıkacak dergi süreç içinde proğram tartışmasına girsin ve oluştursun dememizi “nesnel
olarak yapılan ise,devrimci bir proğramı tartışma dışı bırakmak ve gerici proğramların
egemenliğine hizmet etmek oluyor” biçiminde çok ağır değerlendiriyorsun. Bir kez
hazırladığın manifestoyu dergi adına değil de kendi adına ya da Denizlerin belirttiği gibi
imzalamak isteyenlerle
yayınlayabileceğini belirtmiştik. Yine dergilerin amaç olmadığını yazıyor,mutlaka proğramla
çıkması gerektiğini belirtiyorsun. Yani bir derginin amaçmı-araçmı oluşunu sadece ilk çıkışta
proğramla çıkıp çıkmamasına bağlıyorsun.
Pınarın mevcut durumu,çalışmaları yine yazdıklarımızdan bizlerin bir dergi çıkarmayı tek
başına amaç olarak görmeyecek insanlar olduğumuzu bilmen,anlaman gerekirdi. Yine çok
seslilikten bahsederken,programsızlığı,ilkesizliği savunan oportünist bir dergi
düşünmediğimizi anlamanı beklerdik.
132
Sizin eleştirilerinize rağmen Abdullah Öcalanın Demokratik Cumhuriyet Tezleriyle sizinki
birçok bakımdan benzerlikler taşıyor ve siyasal bir iradeye dönüşmesi halinde önemli
gelişmelere yolaçak devrimci düşünceleri ifade ediyor. Bugün temel sorun, Halkların
Kardeşliği yaklaşımının dönemin,şartların dayattığı bir siyasal taktik sorun olarak mı, yoksa
daimi kardeşliğin sağlandığı,tarihsel bir kırılma olarak yaşanacağıdır.
Günümüzde şartlar buna hazırdır. Teori,tarih,siyaset bu şartların gerisindedir. Dergiyle
amaçladıklarımızın başında mevcut şartlara uyumlu düşünce ve zihniyeti yayma geliyor.
Esasen bu konuda 1970’lerde Deniz’lerin,Mahir’lerin iyi niyetinden,samimiyetinden kuşku
duyulamaz. Ama bu iyi niyet ve samimiyet köklü bir felsefi,tarihsel zihniyetle
beslenmediğinden kalıcı olup,sonuca ulaşamadı. Günümüzde gerek Abdullah Öcalanın ve
gerekse sizlerin bu niyetin devamı için felsefi,tarihsel ve pratik arayışları bu nedenle son
derece önemli olmaktadır. Tüm farklılıklarımıza rağmen Pınarla birlikte sizlerle ortak bir
dergi çıkarmanın böylesine bir anlamı var. % %Ama ilk planda,tüm bir yanlış tarihsel
zihniyet,günlük yaşamda önümüze halkların,aydınların sosyal psikolojisi olarak
çıkmaktadır. Bu sosyal psikoloji,Türk halkına,diğer halklara güvensizlik olarak zerk,yani
enjekte edilmektedir. Kürt halkına ise ayrı devlet olarak sunulmak istenmektedir.
Halklar bu zayıf noktadan manipüle edilmeye çalışılmaktadır. Bu sosyal psikolojinin
gerisinde çarpıtılmış bir tarih,karanlıkta bırakılan bir tarih ve bunun üzerinde şekillenen bir
teori ve edebiyat yatıyor. Bu nedenle dergi,siyasal konjoktürü görmezden gelmeyen,ama tüm
çabasını da bu yanlış tarih,teori ve edebiyat anlayışını aşarak bir varoluş çizgisi
oluşturmalıdır. Mevcut siyasal konjoktürü aşamaz ise ,konjoktürü oluşturan,yön vermeye
çalışan planlamalar içinde irade sahibi olamayan bir öğe olur. Belki bir güç oluşturur,ama
irade olamaz.
Dergi,salt politik işlevli bir dergi olmasın derken temel neden ve kaygımız buydu. Salt politik
bir yaklaşımla bu nedenlerin ve kaygıların aşılamayacağını düşündüğümüzdendi.
Öte yandan,Kürt halkının politize olmuş durumu dikkate alındığında salt felsefi-teorik bir
dergiyle de yetinilmeyeceği açıktır. Bu nedenle çıkaracağımız derginin teorik ve politik
olması gerektiğini savunduk.
Son bir nokta,Pınarla tartıştığımızdan onun adına da yazıyorum. Yazdığı bir yazıdan bir
cümle alarak onun üzerine sayfalarca yazmış olman da açık söylemek gerekirse bizi rahatsız
etti. Pınarın değerlere hakaret etmemek kaydıyla eleştiri yapılabilir demesine fazla
içerlenmişsin. Tabi insan isterse hakaret sözünü senin yorumladığın gibi de yorumlayabilir.
Orda yaşadığın sorun,sözcüğe böyle bir anlam yüklemene de yol açmış olabilir. Yine insan
yeri geldiğinde eleştiriyle hakareti ve küfrü de bir sayabilir. Ama Pınarın hakaretten kast
ettiği kelimenin gerçek anlamda karşılığı olan hakaretti. Örneğin gazetede veya dergide
Abdullah Öcalanın teslim olduğu,devletle işbirliği içinde olduğu yönünde bir düşünceyi
yayınlamayı elbette bekleyemezsiniz. Kastedilen bu ve benzeri küfürler,hakaretlerdir. Bu
kastedilmiş olmasına rağmen,senin hakeretle,küfrü,eleştiriyi bir sayıp bunun
üzerine sayfalarca yazmana doğrusu anlam vermede zorlandık.
133
Belki bu yaşananlar karşılıklı birbirimizi daha iyi tanımaya ve anlamaya vesile oldu. Ve yine
ilk başta yaşanan bu tatsız durum,daha büyük sıkıntıların yaşanmasının önüne geçtiği
gibi,ortak çalışma koşullarını da olgunlaştırdı. En azından ben böyle yaklaşıyorum.
Özenle yazmaya çalıştım. Haddimi ve kastımı aştımsa şimdiden özür dilerim. Selam ve
sevgilerimi iletiyorum. Ahmet
21. 11. 2004 – Ahmet’e Mektup
Merhaba Ahmet,
Mektubu hemen dergi projesinde yer alan arkadaslarin bulundugu gruba yolladim.
Bizlerin arasinda belki bir bilgilenme kopuklugu var. Cunku daginik durumdayiz tek
haberlesme aracimiz internet ve bu aralar Deniz cok calismak zorundaydi fazla bir bilgi
veremedi. Bu nedenle zaman kazanmak icin dogrudan sana yaziyorum. Tabii bir sureti de
dergi projesindekilere.
Sali gunu yapacaginiz toplantida bildirge ve teknik sorunlari goruseceginizi soyluyorsun.
Ikinci mektupta (Kolay anlasilmasi icin diyorum. Cunku tepkinize ve uzulmenize yol acan ilk
mektuptan az sonra bir de ikinci mektup yollamistim. Onda daha somut ve pratik konulara
yoneliyordum. ) farkli versiyonlariyla iki dergi onermistim. O oneri baglaminda, isterseniz
disindan isterseniz ortaklasa cikarici olarak (tabii bildirgede ifade edilecek amaclarin
benimsendigini var sayilir ortaklasa cikarmak icin), sizin projenize katilabilecegimizi
soylemistim.
Simdi bildirgesi ve teknik sorunlari gorusulecek dergiye elbette destek sunacagiz. Bu elde
bir. Ve bu destegin oyle bastan savma bir destek olmayacagini en ezindan simdi Ozgur
Gundem icin yapilan ve yapilmaya calisilanlardan anlayabilirsiniz.
Bildigim kadariyla Deniz de "ayri dergi cikarma girisimimiz baki kalmak uzere" bu sizin
projenize katilmadan soz etmis. Benzer sekilde ikinci mektupta onerdigim iki dergi projesi de
oyle.
Yani bu arada biz de basindan beri bulunan dergi projesine devam ediyoruz. Ve tabii bu
projeye katilmanizi da istiyoruz. Yine ayni sekilde, eger Manifesto'da ifade edilen hedeflere
katiliniyorsa, ortak cikarmak icin, yok eger tam bir katilim yoksa, en azindan bagimsiz yazar
olarak ve baska bazi pratik desteklerle. Bu konuda hic bir sey goremedim mektubunuzda. Bu
konuyu gorustunuz mu aranizda. Ne diyorsunuz? Biraz bilgi verir misiniz?
Bunu boyle acele ve direk istemememin nedeni su. Biz de burada (Hamburg'tan girisimciler
olarak Hamburg'ta)dergi projesiyle ilgili olarak Sali Gunu toplanacagiz. En azindan ne
deniyor bilgimiz olsun diye. Ve Sali toplantisinda, eger siz de bu konuyu gorusmediyseniz,
sizin de ona biraz bu konuda gorus olusturmus veya dusunmus olarak gitmeniz icin.
Sunu belirteyim en azindan Pinar Selegin, hic olmazsa bir yazar olarak katilmasina cok deger
veriyoruz. Tabii aslinda Manifesto'da belirtilen amaclarin benimsenmesi ve aktif bir katilim
arzulanmaktadir (Metnin gozden gecirilerek itiraz olabilecek yerlerin gorusulmesi elbette
veridir. )Bu nedenle, aylardir butun girisimlerimizi adeta durdurduk ve cevap bekliyoruz.
134
Bu nedenle, Ozellikle Pinar Selege ve sizlere (Kusura bakmayin sizler hakkinda hic bir bilgim
olmadigi icin boyle yaziyorum, yanlis anlamayin. Siz sizler hakkinda bir seyler bildigimi
saniyorsunuz mektubunuzdan cikardigim kadariyla. Ama gercekten hic bir sey bilmiyorum.
Verdiginiz kisa bilgiler beni sasirtti. Ornegin ben sizleri gercekten cok genc, otuz yas
sinirinin
altinda insanlar saniyordum. Siz ise 20 - 30 yillik siyasi tecrubelerden soz ediyorsunuz)tekrar
su soruyu yoneltmek istiyorum.
1)Manifesto'da ifadesini bulan programi benimsiyor musunuz? Eger benimsiyorsaniz bu
derginin cikaranlari arasinda yer almak ister misiniz?
2) Eger benimsemiyorsaniz veya aktif olarak cikaranlar arasinda yer almak istemiyorsaniz, bu
dergiye bagimsiz bir yazar olarak yazar misiniz?
Bize bu konuda bir cevap verirseniz cok seviniriz.
Ayrica yazacagim da ama tekrar belirteyim. Ben sayin Pinar Selegi yillardir hayranlikla
izleyen biriyim. Onun ozellikl Turkiye'nin o curuyen ortamindaki tavrina ve sonraki
angajmanlarina deger bicilemeyecegini dusunuyorum.
Orada Sadece onermelerin bizlerin kasit ve istemleri disinda kendi mantiklari oldugunu
gostermeye calismistim. (Ikinci mektupta bunu farkli bir soyutlama duzeyiyle ilgili bir sorun
oldugu cok acik gorulur aslinda. ) Bunun kendisiyle ve onun tarafindan ifade edilmesiyle
ilgisi yoktur. Yani kendisine karsi en kucuk bir ima bile dusunulemez.
Bu nedenle tekrar acik olarak bunu belirteyim. Butun bu aciklamalar yeterli gorulmuyorsa,
herkesin icinde simdi kendisini kirdigim icin ozur dilerim. Belki cok daha ozenli olmam
gerekiyordu.
Biliyorum bazi kirginliklar kirilan bir bardak gibidir. Ne kadar yapistirilsa da eski halina
gelmezler. Buna ragmen tekrar belirteyim, bu kirginligin giderilmesi icin elimden geleni
yapmaya hazirim.
Ama en azindan haberlesme zorluklariyla dolu kisa is birligi doneminde, boyle bir kastimin
olmayacaginin anlasildigini dusunuyorum.
Sevgi ve saygilarla
Demir
24. 11. 2004 – Orhan’ın İstanbul’daki Toplantı Raporu
Salı-İstanbul Toplantısı
Salı günü İstanbul’da, ortak dergi projesinde, çağrı bildirgesi, yayın kurulu ve teknik
konuların konuşuldu toplantıya dair notlar:
Toplantı, Ahmet, Deniz, Orhan ve Ramazan(Urfa’dan)’ın katılımıyla gerçekleştirildi. Pınar iş
yoğunluğu nedeniyle katılamadı. Toplantıdan önce Ahmet, Pınar ve Ramazan bir toplantı alıp
ortak önerilerini belirlemişlerdi. Dolayısıyla Pınar’ın görüş ve önerileri de toplantıda iletildi.
Toplantının birinci gündemi; Bildirge
Ahmet, Pınar ve Ramazan’ın bildirgeye dair ortak önerisi, ‘manifesto’nun girişindeki Orta
135
Doğu ve milliyetçilik değerlendirmesiyle başlayabileceği, bildirgenin odağına ‘Ortada
Doğu’nun bir felakete sürüklendiği ve bunun temelini din, dil, etni ve soya göre tanımlanmış
ulusçuluk anlayışının oluşturduğu’ nun konulması ve dergiyi çıkaranların bu anlayışı dışladığı
vurgusunun konulması oldu.
Genel olarak ortaya konulan, bildirgede bizler sorunu ortaya koyalım ve sorunun çözümünün
tartışmasını, cevapları açımlandırma işini derginin içeriğine bırakalım yaklaşımıydı.
Pınar bu doğrultuda bir taslağı kaleme alabileceğini belirtmiş. Toplantıda da bir taslak
üzerinden tartışmanın daha sağlıklı olacağı belirtildi ve Pınar’ın taslağı hazırlamasına karar
verildi.
Bu doğrultuda Ramazan ve Ahmet’le ‘manifesto’ üzerine de konuşuldu. Ramazan
‘manifesto’yu yeni okuduğunu ve ‘bu haliyle ortaya koyduğumuzda şerh koyacağını, ama
bunu karşı olduğu için değil, bilmediği, içerisindeki bir çok konuda(örn. Çin alfabesi
meselesi) araştırmadığı ve tartışma gereği duyduğu için şerh koyacağını, kendisinin bu
konuda ikna edilmeye ihtiyaç duyduğunu belirtti. Ahmet’te programla bir probleminin
olmadığı hatta bu programın Öcalan’ın da ortaya koyduğu program olduğu ve zaten böyle bir
program üzerinden çalışma yürüttüklerini belirtti.
Daha sonra Ahmet ve Ramazan’a bu, birlikte çıkarılacak derginin dışında bizlerin projesinde,
manifestoyla çıkarılacak dergide kendilerini nasıl konumlandıracakları soruldu. Ahmet,
dergiye diğer yazacaklarını sadece yazmakla da kalmayacaklarını teknik vs. konularda da
ellerinden gelen yardımı yapacaklarını, manifestoyla bir farklı duruşlarının da olmadığını
fakat, politik bir hareket, hatta bir örgüt yaratmak amacıyla çıkarılacak bir dergide kendi
bulundukları konum ve bağlayıcılıklar nedeniyle çıkarıcılar arasında yer alamayacaklarını
belirtti.
İkinci Gündem; Yayın Kurulu ve Teknik Meseleler
Ahmet, Pınar ve Ramazan’ın görüşmelerinde belirledikleri ve toplantıda sundukları öneriler;
*Derginin ilk sayısı Mart ayında çıksın.
*Dergi ilk aşamada iki dilde çıkarılsın; Kürtçe ve Türkçe.
*Derginin periyodu ilk aşamada 2 ay olarak belirlensin ve 6 ayın sonunda imkanlara göre
aylık periyoda düşürülmenin imkanları aransın.
*25 veya 26 Aralık’ta ilk yayın kurulu toplantısı gerçekleştirsin.
Kayın Kuruluna İsim Önerileri:
Ragıp Zarakolu
Remziye Aslan(Daha önce çıkarılan Bilim Siyaset dergisi çıkarıcılarından. Ankara’dan.
Öğretmen)
Demir Küçükaydın
Deniz Can
136
Orhan Gün
Şefik Beyaz(Kürt Enstitüsü Başkanı-Politik Çizgisi daha çok Avrupa Birliği yönünde. )
İbrahim Arslan(Güney Kürdistan_iş için orada bulunuyor. Orada politik faaliyeti yok_ Bilim
Siyaset Dergisi’nden) -Derginin ırak ayağını, temsilciliğini oluşturabilir önerisiyle-
Necdet İpekyüz(kendisiyle henüz konuşulmamış. Fakat cevabının olumlu olacağı düşünüyor.
Eski Diyarbakır Tabip Odası Başkanı(emekli) Sosyal Demokrat bir yanı var. Kabul etmemesi
durumunda Diyarbakır’dan başka bir aydının önerilebileceği belirtildi.
Pınar Selek
Ahmet
Ramazan
Teknik açıdan hukuki işleri Pınar, çeviri komisyonu çalışmalarını Ahmet üzerine aldı. Web
sayfası, mizanpaj gibi teknik işleri de bizlerin halletmesi istendi.
25 veya 26’sında gerçekleştirilecek yayın kurulu toplantısına kadar, derginin en az 6 aylık
büro, matbaa vs. masraflarını karşılayabilecek kadar maddi imkanın şimdiden seferber
edilmesi gerektiği belirtildi.
İsim önerisi olarak Pınar “Sentez” i belirlemiş. Bunun hem Kürtçe hem de Türkçe’de
kullanımının aynı olduğu ve hem bu açıdan hem de anlamı itibariyle iyi bir isim olduğu
belirtildi.
Derginin ilk üç sayısına dosya konusu önerileri sırasıyla; demokrasi, milliyetçilik ve devlet.
Özetle notlarımdan derlediğim ve aklımda kalanlar bunlar.
Orhan
Öneri veya bizim için bir zorunluluk: Pınarlarla bir dahaki toplantı öncesi Ankara’daki
arkadaşlarında katılımıyla İstanbul’da bu önerileri ve bizim genel itibariyle projelerimizi
konuşmak ve kararlaştırmak amacıyla bir toplantı almamız gerekmekte.
27. 11. 2004 - Hamburg Toplantı Sonuçları
Hamburg Sali Toplantisi Sonuclari
Bir suredir Hamburg'taki sali toplantisi hakkimda bir bilgi veremedim. Ama zaten
girisimlerin cevaplari icin bekleme soz konusuydu. Bu bakimdan pek de bilgi verecek bir
durum yoktu.
Bundan bir kac hafta once, gece falan yaparak para kazanamayacagimizi gorunce en azindan
politik bazi faaliyetlere girismek gerektigi uzerinde anlasmistik. Bunun uzerine olabildigince
az masrafli sempozyum gibi bir sey icin yoklamalar yaptik.
Yoklamalar ve cevaplar sonucunda su noktaya varildi.
"Amerika'nin Buyuk Ortadogu Planina Karsi Halklarin ve Isci Sinifinin Plani Ne Olmalidir?"
seklinde ozetlenebilecek; sosyalistler ve isciler arasinda bir strateji tartismasi acmaya yonelik
137
bir konu belirlendi. Toplantinin bu konuda sunulacak bildiriler ve tartismalar biciminde
olmasi benimsendi.
Yoklamalara gore, bir sol orgutun, PDS, destegiyle, Turkiye'den bir kisinin yol parasi
karsilanabiliyordu. Bu nedenle kendi toplayacagimiz bagislarla da bir iki kisiyi finanse
edebilecegimizi dusunerek en az iki kisinin Turkiye'dan katilmasini hedefledik. Ilk elde Pinar
Selek, Halik Gerger, Ertugrul Kurkcu ve Ragip Zarakolu'na, tek tek, boyle bir toplantiya
katilip katilmayacaklarini; eger katilacaklarsa uygun tarihlerin kendileri icin neler oldugunu
sorduk.
Hepsinden olumlu cevap geldi. Sadece Pinar Selek, devam eden bir mahkemesi nedeniyle
disari cikamadigini soyledi.
Bunun uzerine en az bu uc kisinin katilmasini kararlastirdik. Katilimcileri daha da
zenginlestirmeyi sonra ortaya cikabilecek yeni olanaklarin durumuna biraktik.
Bu arada, ASTA araciligi ile Universite'de yer ayarlanacagi belirlendi. Boylece toplanti
parasi yeri sorun olmaktan cikiyor.
Ayrica Toplantiyi koruma altina almasi icin iki Profesorle gorusuldu ve onlarin da katilacagi
ek bir toplanti belirlendi.
Buna gore son durum sudur:
25 -26 - 27 Subat 2005 tarihlerinde bu toplantilar yapilacak.
25 Cuma gunu aksami. Iki dilli olarak (Turkce ve Almanca) konusu AB, ABD ve Ortadogu
olan bir Acik oturum Yapilacak.
Buna Ertugrul + Ragip + Gerger + Demir + Norman Peach (Uluslararasi hukuk Profesoru) +
Tobias Pflüge (Avrupa Parlamentosu Milletvekili) katilacak
26-27 Cumartesi ve Pazar gunu, sadece Turkce Olarak: "Amerika'nin Buyuk Ortadogu
Planina Karsi Halklarin ve Isci Sinifinin Plani Ne Olmalidir?" Basligi ile bir sempozyum.
Katilanlar Simdilik: Haluk Gerger, Ertugrul Kurkcu, Ragip Zarakolu, Demir Kucukaydin.
Almanya'da Recep Marasli'ya soruilacak.
Ilerde Para Bulunursa Turkiye'den Faik Bulut'a da sorulacak.
Hamburg'ta toplanti ile ilgili durum bu.
Kitap basimi.
Derginin cikmasi icin para lazim. Bu nedenle aradaki hazirlik doneminde en azindan kitap
basilarak bir gelir yaratma ve ayni zamanda dergi icin bir teorik ve politik temel saglamak icin
kitap basimi yolu dusunulmus. Deniz'in buldugu 1000 ve cebiden koydugu 300 dolar ile bu
ise girisilmisti. Ankara'daki arkadaslar bir yayinevi kurmustu.
Bununla Besikci Elestirisi yayinlaniyor. Bir veya iki haftaya kitap cikacak. 1000 adet
basiliyor. bunun 500'u dagitimciya veriecek. Onun parasi gec donuyor. Geri kalan 500 elden
satilacak. Kitap 350 sayfa kadar olacakmis.
138
Bu 500'un satisi eger gerektigi gibi yapilabilirse aslinda ilk uc sayiyi finanse icin gerekli 5000
Euro'yu bulabilir. Tabii 10 Euro'dan satilma kosuluyla ve hepsinin satilmasi kosuluyla.
Ama kitap en azindan Avrupa'da 10 Eurodan satilabilir. Turkiye'de gelir durumu nedeniyle
daha dusuk fiyat dusunulse de.
Bu bakimdan kim ne kadar satabilir ve istiyor bildirilirse iyi olur.
Bunun yani sira, bir miktar daha para bulup, Gelecegi ve Gecmisi Kurtarmak Ile Ortadogu
Demokrasi Manifestosu'nu Yirmibirinci Yuzyil icin Manifesto basligi altinda bir onsozle,
ikinci bir kitap olarak basmaya girisilecek. Bu da ayni sekilde ek bir gelir yaratir ve Dergin
icin simdiden onu savunacak kisiler saglayabilir.
Ayrica bu yayinevi'nin para getirme amacina yonelik olarak baska yayinlar da yapmasi soz
konusu. Bu baglamda, ozellikle Populer bilim kitaplarinin Turkiye'de iyi bir satis
saglayabilecegi dusunuldu. Ozellikle nefis bir anlatimi olan ve ilerlemenin duz evrim
anlayisini doga bilimleriyle parcalayan Paleontolg Stephan jay Gould'un kitaplarinin
yayinlanabilecegi dusunuldu. Bunun icin cevirecek arkadaslar araniyor. Dergi destekleyicisi
iki arkadas bu kitaplari simdi gozden geciriyor. Yapabileceklerine karar verirlerse ve
zamanlari varsa cevirecekler.
Ayrica Yine Michael Lowy'nin Kurtulus ve Mesihci Gorus isimli kitabini da yayinevinden
cikarilmanin yolu aranacak. Butun bu para getirmeye yonelik kitaplar da aslinda Derginin
manifestosunda ifadesini bulen anlayisin felsefi temelleriyle ilgilidir ve bu anlamda
Turkiye'nin entelektuel ortamini buna hazirlarlar. Ozetle klasik evrimci anlayisla ve
ilerlemeci tarih anlayisiyla bir kopusmayi, Gould, doga bilimlerinde; Lowy ise Dusunce
tarihinda ele almakta. Bu konuda zaten Turkiye'de yayinlanan Lowy'nin Dunyayi
Degistirmek Uzerine adli kitabi var.
Yayin konusu boyle. Selamlar.
Oneriler ve katkilar bekleniyor.
Bu dergiyi destekleyenler grubuna bir cok katilimci olmakla birlikte cok az kisiden ses
geliyor. Gecenlerde Toga'nin Yazisi cok ilgincti ve umut vadeden bir sesti. Herkes bir ses
verse olmaz mi?
En azindan kac kitap satabileceginiz veya ceviri oneriniz vs. .
Turkiye'de yapilan toplanti ise cok verimli olmus. Iki dergide ve karsilikli destekte anlasilmis
durumda.
Yani biri simdilik iki ayda bir cikacak ve adi Sentez olan teorik dergi. Bunun bildirgesini
simdi Pinar Selek yazacak. uzerine tartisacagiz.
Ozellikle yeni kurulacak partiye ve ozgurluk hareketine teorik bir acilim saglamaya yonelik.
Bir de bizim Manifesto temelinde cikacak dergi. En azinda 15 gunde bir ve ilk firsatta
haftalik, politik dergi.
Ilk elde Turkiye'de Turkler arasinda, Turk ulusculuguna karsi devrimci demokratik bir
139
programi savunan bir akim, bir hareket olusturmaya yonelik, ve bunu bu ornek araciligiyla
butun uluslar arasinda yapmayi hedefleyen dergi.
Gorusmelerin ayrintisi Orhan'in aktardigi protokolde var.
Bu arada, Ortadogu Icin Demokrasi Manifestosu'nun Yunancaya cevirisi baslamis.
Almanca, Ingilizce veya Fransizcaya cevirecek insan araniyor. Keza Arapca, Kurtce, Farsca,
ibranice vs. .
Derginin adinin Ermenice olmasini dusunmustuk. Henuz bir oneri gelmedi.
selam ve sevgiler
Gazete’de Sansür
15. 11. 2004 – Pınar’a Sansür’ü Haber Veren Mektup
Merhaba Degerli Pinar,
Haberiniz oldugunu sanmiyorum ama yazimin basligi tam tersi anlama gelecek sekilde
degistirilmis ve sansur uygulanmis bulunuyor.
Bununla ilgili olarak asagida ve ekte de bir ornegi bulunan bir mektup yazdim. Ama bu
mektubu yollamadim.
Once size iletiyorum. Sizin onerinize gore davranacagim. Ne yapmami onerirsiniz? Asgidaki
mektubu yollayayim mi? Kamu oyuna da aciklayayim mi? Yoksa unutayim mi? Yoksa sizin
de onereceginiz degisikliklerle mi yollayayim?
Onerinizi bekleyecegim.
Selam ve saygilarimla
Ülkede Özgür Gündem Gazetesi Redaksiyonuna,
Sayın Ülkede Özgür Gündem Gazetesi Redaksiyonu,
İki hafta kadar önce sayın Pınar Selek, bundan sonra artık iki haftada bir değil de haftada bir
yazmamı istedi. Ben de aslında bir çok çekincelerin bulunmasına rağmen (örneğin bir
sosyalist olarak yazarsam onlara sansür uygulanacağı gibi), özellikle yeni bir parti kurma
çalışmalarının bulunduğu bu aşamada, haftalık yazılarla olsun bu tartışmalara girerek fiilen
onun olmayı amaçladığı gibi sadece Kürtlerin partisi olarak kavranmamasına dolayısıyla
hedefine ulaşmasına küçük de olsa bir katkım olabilir diye düşünerek teklifi kabul ettim ve
geçen hafta Pazartesi günü akşamı yazımı yazıp yolladım.
Yazılarım bildiğim kadarıyla Çarşamba günü yayınlandığından (Çünkü benden en geç Salı
öğleye kadar iletmem istenmişti çok önceleri) Çarşamba günü tesadüfen telefon etmiş bir
gazete okuyucusuna yazımı okudun mu diye sorduğunda, gazetede yazım olmadığını söyledi.
Üzerine düşünmeyi bile gerekli görmedim. Her zaman olduğu gibi bir organizasyonsuzluk,
koordinasyonsuzluktur. Sayfayı düzenleyen haftalık yazmaya başladığımı bilmiyor olabilir
140
veya belki bu uygulama gelecek haftadan itibaren başlayacaktır diye düşündüm.
Ancak, yanılmıyorsam Cuma günü, gazetede yazımın yayınlandığını ama (gazetede yazımı
okuyan okuyucu aynı zamanda benim yazılarımı internet üzerinden okuduğundan, orijinal
başlığını biliyordu) başlığının değiştirilmiş olduğundan söz etti ve sonundaki “gerici”
sözcüğünün olmadığını söyledi. Ancak o arada bağlantı koptuğu ve sonradan tekrar bağlantı
kuramadığımdan, bunun sadece o sözün mü yoksa, “Niçin gerici bir taleptir” tarzındaki yan
cümleciğin mi eksildiği olduğun anlayamadım. Ancak bunun önemi yok.
İster sadece “gerici” sözü çıkarılmış ve başlık “Kürtlerin ve Türklerin Kurucu Olduğu Bir
Cumhuriyet Niçin Bir Taleptir?” şeklinde olsun; ister son cümlecik çıkarılmış “Kürtlerin ve
Türklerin Kurucu Olduğu Bir Cumhuriyet” şeklinde olsun, eğer o arkadaşın bana söylediği
yalan değilse, yazımın başlığı değiştirilmiş bulunmaktadır.
İlk bakışta bir cümlenin veya bir yan cümleciğin değişmesi pek önemli gibi görülmeyebilir
veya bu öyle görülmek istenmeyebilir. Ancak bunu çözümlediğimizde bunun son derece
vahim sonuçları olduğu görülmektedir. Hem de bir çok farklı düzeylerde.
Şimdi öncelikle kısaca bunları ele almak istiyorum.
Gazetede yayın gününden başlayalım.
Birincisi, bırakalım devrimciliği veya demokratlığı bir yana, en sıradan bir burjuva basanında
bile, en sıradan insani ilişkide bile, bir insandan şu gün yayınlanmak üzere bir yazı istenmişse
ve o yazı o gün örneğin her hangi bir teknik nedenle yayınlanmamışsa, o insana bir haber
verilir, kusura bakmayın, şu şu nedenlerle yazınızı bu gün yayınlayamadık falan gibi bir
şeyler söylenir. Bu her sıradan uygar insanın yapması gereken bir davranıştır. Bu insanlara
ve onların emeğine verilen bir değerin ifadesidir. Düşünün ki bu bile yapılmıyor.
Belki denebilir ki, bundan sonra Çarşamba günleri değil, Cuma günleri yazınız
yayınlanacaktır onun için özel olarak telefon edilip haber verilmemiştir. Ama bu daha da
kötüdür. Bu aynı zamanda bundan sonra yazılarımı haftanın başka günleri yazmam demektir
ki, yaşamımı buna göre düzenlememi gerektirir. Böyle bir durumda, bunun yapılabilmesi
için, aksine böyle bir değişikliği sadece bildirmek değil, mümkün olduğunca önce bildirmek
ve böyle bir düzenlemenin kendisine uyup uymadığını o kişiye sormak gerekir. Bütün bunlar
yapılmıyor. Hiçbir açıklama, bilgilendirme hiçbir şey yok. Tesadüfen o günlerde Türkiye ile
haberleşmem olmasa, hiçbir şeyi bilmem bile söz konusu değil.
Hayvanlara bile insanlar daha saygılı davranırlar. Anlaşılan bizlere bir hayvan kadar bile
değer verilmiyor. Zaten bir değer verilmesini de beklemiyoruz. Ona da eyvallah. Eğer
başlıktaki değişiklik olmasaydı, şimdiye kadar onlarca kere olduğu gibi, bunu da görmezden
gelir; anlamamış gibi yapar, aptallığa vurur geçiştirirdik. Başlıktaki değişiklik olmasaydı bu
satırları yazma gereğini bile duymazdım.
(Kim bilir belki daha önce de yazılarımda benzer değişiklikler yapılmıştır. Bilmiyorum.
Çünkü ben gazeteyi sadece internetten izleyebiliyordum ve çok uzun zamandır internetten de
izlemek mümkün olmuyor. )
141
Ama başlıktaki değişiklik sorunun sadece bir ihmal, koordinasyonsuzluk ve hatta kabalıkla
açıklanabilmekten uzak olduğunu, ortada kasıtlı bir durum olduğunu göstermektedir.
Birincisi, bir yazarın yazısını her hangi bir nedenle değiştirmek için, bırakalım demokratlığı,
ilericiliği ya da bilmem hangi güzel ve olumlu nitelemeleri bir yana, en sıradan, hiçbir iddiası
olmayan insanlar bile, o yazara sorar izin isterler.
Ama bizim gazetemiz. Yazarların yazılarını istediği gibi kesip biçmekte, onlar haber verme
gereği bile duymamaktadır. Bu nasıl bir anlayıştır ne denir söyleyecek söz bulamıyorum.
Ama burada muhtemelen her zaman olduğu gibi, muhtemelen şöyle bir itiraz yapılacaktır.
“Heval kusura bakmayın, sayfayı yapan arkadaşın gözünden kaçmış, kasıtlı bir şey yoktur.
Henüz tecrübesizdir. Lütfen öyle büyütmeyin. ” Tamı tamına böyle olması gerekmiyor.
Olayı önemsizleştiren, tesadüflere, acemiliklere bağlayan bir açıklamayla geçiştirme.
İlk zamanlar bunların gerçekten öyle olduğuna da inanıyordum. Arada geçen zamandaki
tecrübelerim bana hiçbir şeyin tesadüfi olmadığını; o güdük fiiller (unutmalar, iş sürçmeleri. ,
acemilikler) gibi görülenlerin aslında politik ve ideolojik tavırların ifadesi olduğunu çoktan
öğretti. Bu bakımdan böyle masallara karnım tok.
Önce şunu belirteyim. Yazımın başlığından, ister bir kelime ister bir cümlecik çıkarılmış
olsun, sonuç değişmemekte, yazının başlığının bütün anlamı ters yüz edilmiş olmaktadır.
Çünkü ben yazımın başlığına; son derece bilinçli ve kasıtlı olarak “Niçin Gerici Bir taleptir”
ifadesini koydum. Kişi olarak uzun başlıkları pek sevmememe rağmen. Çünkü yazının
mesajını başlıkta net bir şekilde ifade etmediğim takdirde ne dediğimin anlaşılmayacağını
veya görmezden gelineceğini bildiğim için, provakatif olmak; yeni parti kuruluş
çalışmalarında bir tartışma başlatmak, insanları düşündürmek için kasıtlı olarak böyle formüle
ettim.
Ben de 40 yıldır aktif politika içinde olan bir insanım ve neyin niçin ne zaman nasıl yapılacağı
hakkında bir fikrim vardır. Bir gazete sayfa düzenleyicisinin veya redaktörünün onları
“düzeltmeye” kalkmasına ihtiyacım yoktur.
Ve yazımı tırpanlayan kişi ya da kurul, onu tam da bu en can alıcı noktasında hadım
etmektedir. Bu açıkça siyasi ve ideolojik bir tavırdır. Bunun tesadüfle, ihmalle,
tecrübesizlikle falan ilgisi yoktur. (Ve muhtemelen, delilim olmadığı için kanıtlayamam ama
yazının yayınlanmasının iki gün gecikmesi de teknik ya da başka bir nedenle değil, tamı
tamına yazının başlığının değişmene yol açan nedenle ilgilidir. )
Hepimiz siyasi insanlarız. Hepimizin inandığı ya da doğru kabul ettiği görüşler inançlar var.
Bunların farklı olduğu da kimsenin meçhulü olmasa gerekir.
Açıkça şu söylenebilir. “Kusura bakmayın bu yazı bu biçimiyle gazetemizin politikasına
uymamaktadır. Bunu böyle yayınlamayız. Şöyle bir değişiklik öneriyoruz. Ne dersiniz?” O
zaman da yazar kendine göre öneriyi kabul edip etmeyeceğine , yazıp yazmayacağına kendisi
karar verir.
Ama bu yapılmıyor. Sanki ortada hiçbir şey yokmuş gibi davranılıyor. Haber bile verilmiyor.
142
Ama bu haber vermeme bile, olayı sanki hiçbir siyasi veya ideolojik anlamı olmayan, tesadüfi
bir olay gibi, önemsiz gibi göstermenin bir aracı aslında.
Yani doğrudan ve açıktan bir siyasi veya ideolojik itiraz yapılmayarak ama fiilen yazının
başlığı, sanki tesadüfen, önemsiz bir kelime değişikliği ile yayınlanmış gibi gösterilerek belli
bir anlayış sansür edilmekte ve bastırılmaktadır.
Eğer bu değişiklikten, sayın Pınar Seleğin haberi vardı ve onun bilgisiyle yapıldıysa, buna
yaparak, hem verdiği sözü tutmamış olmaktadır hem de bunu benden gizlemiş demektir. Bu
durumda, söyleyecek söz bulamam.
Ama sayın Seleğin bu değişikliği bildiğini bile sanmıyorum ve onun hiçbir zaman böyle
davranmayacağına inanıyorum.
Eğer sandığım gibiyse, bu ister sayfa düzencisi, ister sayfa sorumlusu, ister redaksiyon
tarafından yapılmış olsun, bu tür gizli engellemelerin adı, benim bildiğim kadarıyla sabotajdır.
Sadece benim yazıma karşı değil, benim yazımda yansıyan politik program ve çizgiye, yani
aynı zamanda büyük ölçüde, Abdullah Öcalan’ın da savunduğu çizgiye karşı sabotajdır.
Hiçbir rastlantısal yanı yoktur. Farklı bir program ve anlayışın, açık bir siyasi mücadeleye
girmeden, kendisini, gizlice engellemelerle dayatmasıdır.
Şimdi bunu kanıtlayacağım. Birincisi, yazının başlığında, görmediğim için hala bilmiyorum.
Hangi türden değişiklik yapılmış olursa olsun, yapılan değişiklik, bütün anlamı ve mesajı ters
yüz etmektedir.
Örneğin, eğer birinci ihtimal ise, yani sadece “gerici” sözü yoksa, başlık şöyledir: “Kürtlerin
ve Türklerin Kurucu Olduğu Bir Cumhuriyet Niçin Bir Taleptir?” bu başlık sanki talebin
gericiliği veya ilericiliği değil de, “Kürtlerin ve Türklerin kurucu Olduğu Bir Cumhuriyet’in
talep olup olmadığı tartışılıyor anlamı çıkmaktadır. Bu da fiilen, şu ana kadar Türkiye’de
kimse benzerini söylemediğinden, yazıda Türklerin ve Kürtlerin Kurucu Olduğu bir
Cumhuriyet’in savunulduğu ve buna talep değildir diyenleri karşı bunun bir talep olduğu gibi
bir anlama gelmektedir. Yani talep olup olmadığını tartışan bir başlık gibi formülasyon ise
eğer bu fiilen bu talebin savunulduğu anlamına gelmektedir.
Yok eğer tüm cümlecik düşmüş ise, “Kürtlerin ve Türklerin Kurucu Olduğu Bir Cumhuriyet”
biçimindeyse, daha da kötüdür. Karşı olduğu sloganı savunur bir yazı başlığı olarak anlaşılır.
Ortada taammüden işlenmiş ama kolayca bir kaza süsü verilebilecek tarzda zekice planlanmış
bir cinayet bulunmaktadır. Burada öldürülen bir insan değil bir duruş bir politik anlayış, bir
programdır.
Ama sadece bu kadar değil. Burada öldürülen sadece benim savunduğum program da
değildir.
Bunun bile affedilir bir durumu yoktur. Ama ortadaki durum çok daha vahimdir. Benim bir
çok konuda farklı görüşlerim olduğu bilinmektedir, bu öldürülen de öyle bir görüş olsaydı,
hadi bu bir derece anlaşılabilirdi. Ama burada, Gazetenin ya da onun eğilimlerini yansıttığı
siyasi hareketin resmen savunduğunu iddia ettiği görüşlere karşı bir sabotaj ya da cinayet söz
143
konusudur.
Bunu önce biçimsel sonra da içeriksel olarak kanıtlayayım.
Herkesin bildiği sırdır ki, bu gazete Öcalan’ın görüşlerine paralel görüşleri savunmakta, en
azından okuyucuları ondan bunu beklemektedir.
Herkesin bildiği gibi, ben Öcalan’a mektuplar yazdım. Bu mektuplarla birlikte, Ortadoğu
Demokrasi Manifestosu diye bir metni de ilettim. Öcalan bu mektupları okudu. Hatta
Avukatlarına, “Küçükaydın’ın yazılarını okudunuz mu diye sorarak” onları kendi üslubuyla
okunmak için tavsiye etti (ve bu ifade tavsiye olmaktan çıkarılmak için, tıpkı bu başlık
hikayesinde olduğu gibi, Öcalan’ın Orijinal Görüşme Notlarındaki “Okudunuz mu” ifadesi,
tavsiye anlamından çıkarılarak “Okudum” olarak değiştirildi gazetede yayınlanan versiyonda.
Orada da bir cinayet vardı ve bu sabotajla aynı nedenle yapılmıştı. )
Bu yazının başlığı, o Öcalan’ın okunmasını, tavsiye ettiği metinlerdeki görüşleri
savunmaktadır. Yani Öcalan’ın en azından tavsiye ettiği bir görüştür cinayete kurban giden.
Biçimsel olarak sadece bu kadar değil. Biliniyor. Öcalan, o mektupları okuyunca, “benim
görüşlerimi radyo ve televizyonda vs. savunabilir, geliştirebilir” diyerek adeta bir açık çek
verdi. Yani benim yazılarımdaki görüşler, kendi görüşlerinin savunusu ve geliştirilmesi
olarak kabul edilmektedir Öcalan tarafından. Ve böyle anlaşılması istenmektedir.
Bu cinayet işleyen, muhtemelen, cinayetini, Öcalan’ın görüşlerini tartışılmaz kılma adına
işlemiş olsa gerektir. Çünkü yüzeysel bir bakışla, benim Öcalan’ın “Türklerin ve Kürtlerin
kurucu Olduğu Cumhuriyet” sözüne karşı olduğum bu nedenle de Öcalan’a karşı görüşlere
gazete sayfalarında hiç olmazsa yazı başlığı olarak yer vermemek için, küçük bir hileye baş
vurulmuş gibi kavranılmış ya da böyle yapılmıştır ya da böyle temellendirilmiştir
muhtemelen.
Ancak bu doğru değildir. Eğer gerçekten içten gelen, demokratik bir cumhuriyet olarak
savunulsa, pek ala, Öcalan’ın bize ilişkin bütün o söyledikleri, yazıya dokunmamanın bir
gerekçesi ya da bahanesi olarak da iyi bir sığınak sunar.
Niçin bu tercih edilmemektedir de, tam tersi tercih edilmektedir. Çünkü, ulusun tanımından
dilin, dinin, kavmin, soyun çıkarılması benimsenmemektedir. Yani Öcalan’ın “İlkel
milliyetçilik” dediğine yakınlık duyulmaktadır. Ama bu açıkça ifade edilmemekte, sanki
yazımın başlığı değiştirilerek ve bana haber verilmeyerek, küçük hilelerle Öcalan
savunuluyormuş gibi yapılarak, aslında Öcalan’ın savunduğu demokratik milliyetçilik anlayışı
sabote edilmektedir.
Buraya kadar söylediklerim biçimsel yanıdır. Elbette ben Öcalan’ın yazılarım hakkında
söylediklerini gerekçe göstererek onların benimsenmesi veya kabul edilmesini istemiyorum.
Bunu zaten yazdığım mektupta da açıkça belirtmiştim. Bu da bilinmektedir. Böyle şeylere
ihtiyacım yoktur.
Bunları burada belirtmemin nedeni, yazının başlığını değiştirenin muhtemelen Öcalan’a laf
söyletmemek adına böyle bir şey yaptığı bahanesini elinden almak, Öcalan’ı savunma
144
postunun ardına gizlenişin ardındaki sınıfsal eğilimi ve programatik farklılığı göstermektir.
Gelelim içeriksel kanıta. Eğer gerçekten Demokratik Cumhuriyet, gerçekten ulusun
tanımından dile, etniyi vs. dışlamak kabul edilmiş olsa, benim yazımın itirazsız koyulması
gerekir. İlk bakışta benim yazımın Öcalan’ın söyledikleriyle çeliştiği bile düşünülebilir.
Ancak durum öyle değildir.
Fikirlerin özü kavrandığında, Öcalan’ın zaman zaman söylediği “Türklerin ve Kürtlein kurucu
olduğu” cumhuriyet gibi sözler, kısmen bir kavramsal netlik olmamasından kaynaklandığı
gibi, aynı zamanda burada Öcalan, bu sözleriyle Ulusun Kürtlere ve Türklere göre, yani bir
yerine iki etniye ve dile göre tanımlanmasını değil; Kürtlerin ve Türklerin dile ve etniye göre
tanımlanmayacak, ulusun kurucuları olmasını kastetmektedir. Yani Kürtler ve Türkler
burada, ulusun tanımında dayanılacak etni, dil, ya da “ulusları” değil; kuracakları ulusu
kendilerine göre tanımlamayacak Toplumsal güçleri ifade etmektedir.
Ancak, bir “ilkel milliyetçi” “Kürtlerin ve Türklerin kurucu” olmasını, ulusun tanımı olarak
görür ve anlar. İşte benim yazımda yaptığım da tam da bu görüşün ve anlayışın üzerine
gitmekti. Tam da üzerine gittiğim için, yazım kaza süsü verilmiş ve sözde Öcalan’ı savunan
bir cinayete kurban gitti.
Öcalan’ın son görüşme notlarında bu çok açıktır. Öcalan kendini sürekli geliştirmeye çalışan
ve düşünen bir insan olarak, son görüşme notlarında bu noktayı daha da açık olarak
koymaktadır.
Örneğin şöyle diyor:
“Biz demokratik bütünlüğü geliştiriyoruz. Devletin üst kimliği içinde bütün kültürler
kendilerini ifade eder; demokratik bütünlük içinde her kültür kendini özgürce ifade eder
diyoruz. Devletin üst kimliği vatandaşlık bağını ifade eder. Avrupa ulusu da bir üst kimliktir.
25 devlet Avrupa Anayasasına imza attılar. Avrupa ulusu kavramı ilan edildi. Avrupalılık bir
üst kimliktir. Bu Avrupa’da nasıl oluyorsa, Türkiye’de de olabilir. Türkiye’deki farklı
milletler Türkiye ulusu içinde yer alır. Her millet kendi dilini özgürce kullanır, yayınını
yapar, eğitimini yapar, kültürünü özgürce geliştirir.
Bir formül öneriyorum. Bundan sonra önerim şu: Üç kimlikli hareket edilecek. Birincisi
Avrupa ulusu, ikincisi Türkiye ulusu, üçüncüsü her etnik kimliğin kendi kavimsel özelliğidir.
Örneğin Avrupa ulusundanım, Türkiye ulusundanım, aynı zamanda Kürd’üm, Türk’üm,
Çerkez’im. Böyle devam eder”
Çok açık ki, Türkiye’yi coğrafi bir kavram olarak ele almakta, resmi dili teknik bir sorun
olarak almakta, bunun ötesinde tamı tamına bizim yazımızda önerdiğimiz biçimde, tüm
dillerin eşitliğinden söz etmektedir. Ulusu etnilerin toplamı olarak tanımlamamaktadır.
Avrupa ve Türkiye’yi politik olarak tanımlarken, “etnik kimliğin kavimsel özelliği”nden söz
etmekte, etniyi politik alanın dışına atmaktadır. Bu tamı tamına bizim dediğimize denk
düşmektedir.
Yani yazımın başlığını değiştirip sansür edenler, fiilen özünde Öcalan’ın yaklaşımını sansür
etmektedirler.
145
Bunları belirtmemin nedeni Öcalan’ın ardına gizlenmek değildir. Sadece yazıyı sansür
edenlerin Öcalan’ın ardına gizlenmelerini engellemek için belirttim.
Öcalan savunur ya da savunmaz: benim görüşlerim bellidir. Bunları Orta doğu için
Demokrasi manifestosu adlı metinde yazdım. Bana bu gazetede yazmam teklif edildiyse bu
görüşlerim bilinerek, bunları savunacağım bilinerek teklif edilmiş demektir. O halde,
görüşlerime karşı böyle gizlice yapılmış sansürleri kabul etmem mümkün değildir.
Ve kamu oyu önünde açıkça bir özeleştirisi yapılmadıkça, ve en iyisi bu mektubum açıkça
yayınlanmadıkça, yazmaya devam etmemin söz konusu politik çizgiyi ve davranışları
gösterenleri güçlendireceği ve cesaretlendireceği için gazetenize yazmayacağımı bildiririm.
Saygılarımla
Demir Küçükaydın
15 Kasım 2004 Pazartesi
16. 11. 2004 - Gazeteyle Yazışmalar ve Bunlar hakkında Deniz’e Mektup
Merhaba deniz,
Sana eveli hafta, gecen hafa icin 21 yuzyil icin manifestoleri hazirlayacagim sozu vermistim
ama bildigin gibi Pinar ve Ahmet'i once ifade ettikleri goruslerden dolayi elestirmek, sonra
yanlis anlamamalari ve kendi kisiliklerine bir seldiri olarak dusunmemeleri icin ekstra yazilar
yazmak icap etti. Bu nedenle o alanda bir ilerleme olmadi.
Ne var ki, simdiye kadar en kucuk bir yumusama yok anladigim kadariyla.
Ozellikle Pinar sanirim cok kisisel aldi ve kirildi. Ne kadar uzgunum bilemezsin. Uyku
uyuyamaz oldum. Ne yapacagimi bilemiyorum. Kendisine ne kadar deger verdigimi tahmin
bile edemez. Ama elden ne gelir. Yapabilecegim her seyi yaptim simdilik. Belki uzun
vadede bunlarin bir etkisi olabilir ya da uzun vadede belli bir isbirligi icinde tanidikca ortada
bir yanlis anlama oldugunu kavrayabilir.
Ama bu da benim elimde olan bir sey degildi. Hani nasil romancilar kahramanlarinin
kendisinden bagimsizn hareket ettiklerini soylerlerse ben de oyle yazarim. Kisiler benim icin
hic onemsizdir. Onermelerin kendi ic mantiklariyla nerelere gittigine bakar onlarin pesine
takilirim. Ben kendim sonuclari etkileyemem. Cikacak sonucu o mantik belirler: tipki bir
matematik problemin cozumu gibi calisir kafam. Ve tipki matematikte en sacma gibi gorunen
sonuclar uzun vadede dogru olarak gorulurse, o mantigin sonuclari da oyle olur hep. Ama
insanlar oyle kisiliker uzerine dusunur ki benim insanlardan soyutlanmis olarak dusuncelerin
pesinde gittigimi anlamayip kendilerine, kisiliklerine soylenmis gibi anlarlar. Aslinda
birazcik dikkatli okusular kendileriyle ilgili bir sey olmadigini gorebilirler ama olmaz bu hic
bir zaman. Okuyanlarin cogu ornegin Besikci elestirisini ona karsi bir saldiri gibi anliyor.
Butun bunlari anlatabilmek icin once mektup yazdim. Aman yanlis bir anlama olmasin diye,
gazetenin internet sorunu konusunda yazdim. Pinar en kucuk bir ceva bile yazmadi. Sonra
146
oturdum, bu politik kultur farklarini anlatan Polemik Yapmak'i yazdim.
En son olarak da Yazinin basliginin degistirilmesiyle ilgili yazdiklarimi kendisine ilettim.
Yani kendisini suclamadigimi, iyi niyetinden en kucuk bir kuskum olmadigini iyice
vurgulamak icin.
Buna pek ala, ortada bir yanlislik olmus, yollama da diyebilecek iken, sayfa sorumlusuna
havale etmis. Ben ona yollayyim mi diye sormustum. Yolla diyebilirdi. Veya yollama. Yani
soruya cevap vermeden, kendisi yolluyor.
Bu ayni zamanda kesin olarak muhatap kabul etmedigi gibi bir anlama geliyor her halde.
Yani benim karsimda bir duvar var ve artik yapabilecegim hic bir sey kalmadi.
Burjuva ceza sisteminde bile kasit yoksa cezada indirim olur, temyiz vardir, iyi halden erken
tahliye vardir.
Neyse. Ama asil can sikici olan su. Tam da sikayet ettigim duruma dusurdu. Yani muhatap
olarak, teknik bir sorumluyu gorevlendirdi. Sorunu gazetenin politikasina iliskin bir sorun
olarak almadi. Gazetenin sorumlusu olarak, boyle bir durumda, kisisel her seyi bir yana
birakip, sirf bu soruna iliskin politik olarak muhatap almasi gerekirdi. Ben olsaydim boyle bir
durumda, kisisel olarak ne kadar kirgin olursam olayim, politik olarak olaya yaklasir politik
olarak sorunu gorusurdum.
Aslinda basligin icerigi tersine cevirdigi kabul edilmiyor gelen cevapta. Sinifsal egilimin
gecerli oldugunu aslinda yargilarimin yanilmadigini gosteriyor bu. cunku o degisiklikte
icerigin tersine cevrildigini gormemek bakis acisiyla ilgilidir. Normal olarak bu durumda
yazmazdim artik. Ama sirf Pinar'i yari yolda birakmis olmamak icin, yanlis anlasilmamasi
icin devam etmek durumunda kaldim. Eger Pinar, bunu gazetedeki engellemelere karsi
kullanmak icin boyle yaptiysa bir sey diyemem ve oyle isa arada bizi harcamasi deger
diyebilirim. Ama sanmiyorum.
Yani gazetenin boyle bir politikasi yok, olan teknik bir sorun derdim en azindan. Kendisinin
bunu dememesi cok kotu bir gelisme. Insallah eger olursa diger dergilerdeki iliskide de boyle
olmaz. Bu Bizleri politik bir partner degil, teknik duzeyde is birligi yapilan insanlar olarak
gordugu anlamina geliyor.
Her neyse. Arkadaslara bir seyler anlatmak cok emek ve zaman alacak gibi gorunuyor. Hele
bizlerden bir seyler alabilecekleri ve almalari gerektigi yonunde bir kavrayis ve egilimleri
yoksa cok zor olacak, belki de olmayacak.
Yine de esas zorluk senin sirtinda. Iliskiyi sirdurmek, isbirligi ve bolumu olanaklarini
olusturmak, onyargilari yikmak falan sanirim hepsi senin kuracagin iliskiye bagli.
Yarin gorusecegini dusnerek, bir arka plan bilgin olmasi icin, aslinda sana bu gun gelen
cevabi ve benim cevabimi aktarmak icin bu maile baslamistim ama bir dertlesmeye, ic
dokmeye dondu.
Neyse. Yarin aksam da bizim burada toplanti var. Sanirim subat ortasi civarinda bir
sempozyum gibi bir sey duzenleyecegiz: Haluk Gerger, Ertugrul, Ragip simdiden prensip
147
olarak evet dediler.
Beni merakta birakma. Gorusmenizden sonra gorusme atmosferine iliskin kisa da olsa bir
sms cek lutfan.
Asagida Gazetenin sayfa sorumlusunun mektubu ve benim ona cevabim.
selam ve sevgiler
Demir
-----------------------------
Gazetenin Görevlisinden Mektup
Merhaba. . .
Bu yazıyı, Forum sayfalarına baktığım için yazıyorum.
Köşe yazınıza ilişkin eleştirilerinizi aldık. . .
Yeni bir düzenleme yapılıyor. Yazarlarla mümkün mertebe yeni düzenleme konusunda
netleştikten sonra bir genel bilgilendirme yapıyoruz. Cuma günleri gazetede yer alacak
şekilde yazmanız konusunda bir kararımız vardı. Ancak diğer yazılarla da ortaklaştıktan
sonra toplu bilgilindirme yapmak istiyorduk. Biz bilgilendirmek üzere iken sizin eleştirinizi
aldık.
Dolayısıyla yazının çıkacak gün ve periyodu konusunda bir bilgilendirme eksikliği olduğu
doğru. Bu konudaki eleştirinizi kabul ediyoruz. Ancak başlığınıza ilişkin sansür tanımını
kabul etmemiz mümkün değildir. Çünkü başlığınıza karşı bir duruşumuz yok. Öyle olsaydı
bu konuda sizinle bir görüşme yapılacağı konusunda sizi temin ederiz. Böyle bir güvenin de
olması gerektiğini düşünüyorum. . . Aksi halde sıkıntılı bir durum olur tabi ki. . .
Eksiklikler hariç. . .
Başlık konusuna gelince. . .
Köşe başlığı en fazla dört kelime ve iki satır olarak formüle edilmiştir. . .
Dolayısıyla bütün köşe yazarları için uygulanan bir işlem dışında ekstra bir uygulamaya
gidilmemiştir.
Başlık çok uzun olduğundan böyle bir yönteme başvurulduğunu vurgulamak isterim. Ancak
sizin başlığınızı kendimize uygun bir başlık olarak yeniden düzenlenmedik. . . "Türkler ve
Kürtlerin kurduğu cumhuriyet nasıl bir gerici bir taleptir?" başlığı şu şekilde kısaltıldı:
"Türkler ve Kürtlerin kurucu olduğu cumhuriyet. . . "
Bunu yeterli bulmayabilirsiniz. . .
Buna bir itirazımız yok.
Ama bizim yerimizde olsanız siz de eminimin aynı şeyi yapardınız.
Ancak bunun bir "sansür" ve "cinayet" olarak nitelendirilmesi, ağır bir itham olur. . . Böyle
148
bir ağır ithamı kabul edemeyiz. . .
Daha da önemlisi farklı noktalara çekilmesi dehşet verici. . . Ayrıca hemen böyle bir ön
yargıya girişilmesi de bizi oldukça üzmüştür. . .
Prensip olarak da şimdiye hiçbir yazarımızın yazılarını sansüre uğratmadık. . .
Bunu bir eksiklik olarak değerlendirebilirsiniz. . . Buna bir diyeceğim yok. . .
Ayrıca bir yazarımızı zorda bırakma ya da onu sıkıntıya sokma gibi bir düşüncemizin
olmadığı konusunda sizi temin etmek isteriz.
Ayrıca yazarlarımızla ilişkimiz sadece bir köşe yazısıyla sınırlı değildir.
Umarım ikna edici olmuşumdur. . .
Selamlar, saygılar. . .
Hüseyin Deniz
------------------------
Gazete Görevlisine Mektup
Sayin Husayin Deniz,
Cevabinizi aldim tesekkur ederim.
Siz madem ki oyle bir durum yok diyorsunuz, bunu kabul ediyorum.
Benim icin bir insan ne demisse o gecerlidir, aksi surekli tekrar edinceye kadar.
Ancak akil yurutmem de benim deneylerimden kaynaklaniyor.
1) Bana simdiye kadar basliklar iki satir dort kelime olur diye kimse bir sey soylemedi.
2) Simdiye kadar bir cok kereler sanki teknik bir aksaklikmis ya da ihmal ya da acemilikmis
gibi yapilarak yazilarimin en kritik yerleri kim vurduya gitti. Nedense hap de boyle kritik
durum ve yerlerde oldu bu unutkanliklar, acemilikler vs. .
3) Yazinin basliginin anlami yazinin tamamen zittidir kisaltilmis versiyonda. Kisaltirken en
azindan anlam kaymasi yapmamak gerekir. Sorun degisikligin yeteli bulunup bulunmamasi
degil, tam zit anlama gelecek sekilde yapilmasidir. Tabii sorulmadan ve gerekcesini
soylemeden.
4) Ve nihayet buralarda gordugum ve duydugum bir suru olayda, boyle seylerin cok sik
yapildigini biliyorum.
Butun bunlar bir araya gelince siz ne dusunursunuz?
Madem yok diyorsunuz? Sozunuzu kabul ediyorum ve yanlis dusundugumu, bir suru
rastlantinin bir araya gelerek benim yanlis bir cikarsama yapmama yol actigini var sayiyorum.
Ortada bir ceset var elbette ama bunun sizin dediginiz gibi bir kasit olmadan, yanlis anlamalar
ve rastlantilar hasili kaza sonucu oldugunu kabul edip taammut aramiyorum.
Ama ortada bir ceset olmadigi seklindeki degerlendirmenize katilmiyorum. Bir yazinin
149
basligi iceriginin tam zitti anlama gelecek sekilde degisince bunu ifade icin baska bir kelime
bulunamaz. Siz ise anladigim kadariyla sadece cikarsamalarimi degil, degisikligin icerigin
tam ziddi anlamina geldigini kabul etmiyorsunuz ve dolayisiyla ortada bir ceset oldugunu
asiri bir yargi olarak goruyorsunuz.
Ben de bu yarginizi benimsemiyorum. Benim acimdan, ortada bir ceset, yani tam zit anlama
gelecek bir baslik vardir.
Ama bu cesetin nasil ortaya ciktigi konusunda sizin dediginizin dogru oldugunu ve ortada bir
cinayet degil kaza oldugunu sizin sozunuze dayanarak kabul ediyorum.
Onceki mektubumdaki cikarsamalarimin, yazarkenki verili bilgiler cercevesinde en kucuk bir
asiri degerlendirme icerdigini de dusunmuyorum.
Siz de ayni bilgiler ve onceki tecrubelerden cikarilmis ayni sonuclar cercevesinde ayni sonucu
cikarirdiniz.
Neyse. Bu konuyu kapanmis kabul ediyorum. Dedigim gibi izahlarinizin dogru oldugunu
kabul ediyorum.
Simdi, cuma gunleri mi yazacagim? Bu konuyu biraz acikliga kavusturursaniz sevinirim.
Ayrica sundan emin olun. Ben de kimseyi zor durumda birakmak istemiyorum. Aslinda oyle
dayatmaci degilimdir. Bana soylendiginde, cogu kez en aklima yatmayan degisiklik
onerilerine bile evet demekten cekinmem. Bu gune kadar hic bir degisiklik onerisini de geri
cevirmedim. Hatta cogu zaman soylenmeden yapildiginda bile gormezden anlamazdan
geldigim cok olmustur.
Ama ozellikle son zamanlarda buralarda yasadiklarim bana boyle dusunmem gerektigini
ogretti. Ben de bunu anlayisla karsilayacaginizi umuyorum.
Selam ve saygilarimla
--------------------------------
Gazete Görevlisinden Cevap
Merhaba. . .
yanıtınızı aldım. . .
Bu konuda bir önyargı olmadığına ikna olmanıza doğrusu çok sevindim. . .
Çünkü yanlış anlaşılmak kadar zor birşey olduğunu düşünmüyorum.
Bir problem olursa ilk olarak sizlerle paylaşacağımızı da bilmenizi isteriz.
Bunları belirttikten sonra. . .
Yazınız cuma günleri çıkacak şekilde yani perşembe günü elimizde olursa seviniriz.
Şimdilik bunları söylemek isterim.
Ayrıca göndermiş olduğunuz gerek size ait gerek başka dostlara ait yazıları da
150
değerlendirmeye aldık, aralıklarla yayılayacağız. Bilgilerinize. . .
Selamlar, saygılar
Hüseyin Deniz
-----------------------------------------
Gazete Görevlisine Cevap
Merhaba Sayin Deniz,
Yazilari persembe gunu ogleye kadar en gec yollarim.
Baslik icin gercekten iki satir dort kelime seklinde bir kural var mi? Varsa ona gore baslik
secerim.
Yolladigim o ekstra yazilari oyle illaki yayinlansin diye degil, gazeteye farkli konu basliklari
falan acilirsa, bir fikir versin ve icabinda ise yararsa kullanilabilsin diye yollamistim. Yani
diyelim internet veya bilgisayar ile ilgili bir sayfa veya bolum koyarsaniz boyle yazilar
olabilir ve icabinda belki ben de ara sira boyle seyler yazabilirim diye.
Ben daha gazeteyi bu gune kadar kagit uzerinde gormedigimden nasil bir sey oldugunu bile
bilmiyorum. Bu nedenle boyle onerilerim sacma da olabilir. Onu da bilmiyorum.
Merak ettigim bir sey daha var. Yazdigim yazilara iliskin okuyucudan hic tepki geliyor mu?
Geliyorsa bunlar nelerdir bilmiyorum. Boyle yankilarin, hele benim gibi uzaktan kapali goze
atis yapar durumda yazi yazan bir insan icin ne kadar degerli oldugunu bilemezsiniz. Eger
varsa bu tur yankilari iletmek dusunulmez mi?
Bilmiyorum nasil calisiyorsunuz ama en azindan gazeteyi gorebilmek icin, onu Adobe
Akrobat dosyasi olarak internette bir yere koyamaz misiniz? En azindan indirip nasil bir sey
oldugunu goruruz.
Bir de merak ettigim su: Gazetenin okuyucu profili nedir? Bu konuda da hic bir fikrim yok.
Yazilarim musluman mahallesinde salyangoz satan seyler olabilir
151
İki Yayın İçin İşbirliği Çerçevesinde Çalışmalar
27. 11. 2004 - Yazı Kuruluna Önerilen İsimler Hakkında Bilgi
Merhaba,
Bir kismimiz cok uzun yillardir Turkiye disinda oldugumundan Turkiye'de kim kimdir
konusunda cok az sey biliyor. (En azindan ben bu durumdayim. )
"Sentez" dergisi Yayin Kurulu icin dusunulen arkadaslarla ilgili olarak hic bir sey
bilmiyoruz.
Bu nedenle cehaletimizi biraz azaltmak icin olsun biraz internette arastirma yaptim.
Arkadaslarla ilgili bazi bilgilere rastladim. Fazla bir sey yok belki ama yine de hic yoktan
iyidir. Maalesef Ibrahim Arslan ile ilgili fazla bir şey bulamadım.
Selamlar
demir
Sefik Beyaz:
Aday olduğu yer: Bitlis
Mesleği: İstanbul Kürt Enstitüsü Eski Başkanı
Bir haberden bir bölüm:
"Güneşin doğuşunda festival sona erdi
Şerif Karataş
3. Doğubayazıt Kültür Sanat ve Turizm Festivali önceki gün sona erdi. “Güneşin doğuşunda
sanat” sloganı ile başlaşan festivalin üçüncüsü de geride bırakıldı. Önceki gün festival
kapsamında ‘Ehmedê Xani ve Klasik Kürt Edebiyatı’ konulu panel düzenlendi.
Filozof Xani
Kutlu Aktaş Salonu’nda düzenlenen panele, İstanbul Kürt Enstitüsü Başkanı Şefik Beyaz,
İstanbul Kürt Enstitüsü Üyeleri Mülazım Özcan ve Kerem Soylu konuşmacı olarak katıldı.
Şefik Beyaz, Ehmedi Xani’nin bir filozof olduğunu belirterek, “Xani üzerinde inceleme
152
yapanlar iyi biliyorlar ki, Xani kitaplarında demokratik devlet modelini işliyor. Bu Xani’yi
diğer filozoflardan ayıran en büyük özelliğidir” dedi. Mülazım Özcan da, Kürtlerin tarihi
hakkında bilgi vererek, “Günümüze ulaşan belgelerde Kürtler 3 bin yıldır kendi özdiliyle
yaşıyorlar. Kürtler yazılı fazla olamasa da bugüne kadar konuştukları dille edebiyatlarını
sürdürdüler” dedi. Kerem Soylu ise, edebiyatın önemine vurgu yaparak, “Edebiyat bir halkın
devrimci yaşamıdır. Eğer bir halkın edebiyatı güçlü değilse, bu dünyada yaşayamaz. Bunun
için herkesin kendi diline sahip çıkması gerekir” şeklinde konuştu. "
*
Necdet Ipekyuz:
Diyarbakır TO Başkanı
Dr. Necdet İpekyüz"
DİYARBAKIR ve çevresinde, son dönemde yoğun olarak gündeme
gelen, bazı kadınlara rızaları olmaksızın tüp ligasyonu uygulaması
yapıldığı yolunda genel medyada yer alan bazı haberler yayınlanmıştı.
Bu haberler üzerine bir araştırma yürüten Diyarbakır Tabip Odası YK
Genel Sekreteri Dr. İlhan Diken başkanlığında oluşturulan bir kurul
araştırma yaptı ve araştırma sonucuna hazırladığı raporu; oda başkanı Dr. Necdet İpekyüz
ilgili kuruluşlara ve medyaya iletti.
Raporda öncelikle Diyarbakır Tabip Odası'nın bu konudaki, duyarlılığı ifade edilerek ve
bunun tüm çevrelerce bilinmesi gerektiği vurgulanıyor.
Tüp ligasyonu nedir?
Tıbbi olarak "Tüp ligasyonu" olarak ifade edilen uygulama, kadınlarda yumurtalıkları rahime
bağlayan halk arasında "tüp" denilen tubaların bağlanarak anne yumurtasının rahime düşmesi
önleniyor ve bunun sonucunda da annenin doğurganlığı kalıcı olarak sonlandırılmış oluyor.
Cerrahi yolla yapılan bu aile planlaması yönteminde kural olarak geriye dönüş çok mümkün
olamıyor.
Diyarbakır Tabip Odası'nın raporunda tüp ligasyonu dahil olmak üzere tüm aile planlaması
yöntemlerinin; hap, kondom, rahim içi araç (spiral), aylık enjeksiyon gibi yöntemlerin konu
hakkında güvenilir ve ustalaşmış danışmanlarca, kişi bilinçlendirilerek uygulanabileceği
kaydediliyor. Uygulamalarda, kişinin kendi düşüncesini oluşturabilmesine, yönlendirici
olmadan ve özendirmeden yardımcı olunmasının doğru tutum olduğu da raporda özellikle
kaydediliyor.
Nasıl oldu?
Raporda söz konusu olayın Adıyaman Milad Gazetesi'nde yer alan "Vali Yardımcısı Mestan
YAMAN' ın görev yaptığı Batman ve Adıyaman illerindeki tüp ligasyon uygulamaları ve
"Tüp ligasyonu yaptırmayana yeşil kart vermem" şeklindeki tehditlerin olduğu yolundaki
153
haberler üzerine ortaya çıktığı ve ayrıca odaya çeşitli hekimlerin bu yönde bilgi ulaştırdığı
belirtiliyor.
Raporda, bölgede içinde aile planlaması danışmanlığı vasıflarına haiz olmadığı anlaşılan
kişilerden oluşan ve Sağlık Müdürlüğü tarafından görevlendirilmeyen bir ekibin çeşitli
köylere giderek, iş, para, bazı olanaklardan yararlanma gibi vaatlerle yani "özendirme"
yöntemleri kullanılarak bazı kişileri ikna etmeye çalıştıklarının anlaşıldığı kaydediliyor.
Odanın raporunda bu durumun; "Bu anlamıyla köy köy gezerek, tüp ligasyonu konusunda
okur-yazar bile olmayan köylüyü ikna turlarının gerçekleştirilmesi konusuna açıklık
getirilmelidir. Gönüllülüğün temel alınması gerektiği bu tür hassas konularda çağdaş,
bilimsel ve etiğe uygun yaklaşımlar sergilenmelidir. Bunun adresi de sağlık müdürlükleri
olmalıdır. Bu anlamıyla OHAL Bölge Valiliği gezici ekibi ve sorumluları devreden
çıkmalıdır. Çünkü bu durum, sağlık yöneticilerinin uzmanlık alanına müdahaledir" biçiminde
ifade ediliyor.
Duyumlar üzerine geliştirilen araştırma sırasında İl Sağlık Müdürlüğü, Sağlıktan Sorumlu
Vali Yardımcılığı ve İl Valiliği tarafından yapılan çeşitli yazışmaların ve bu arada da tüp
ligasyon yönteminin etkin tanıtımı ve uygulanması yönünde talimatların söz konusu
olduğunun öğrenildiği de raporda ifade ediliyor.
Uygulama
Raporda yer alan bilgiler arasında bu yöntemle ilgili olarak resmi kuruluşların verileri de yer
alıyor.
Buna göre; bölgede aile planlaması çalışmalarının sunulduğu 52. 198 kişiden bugüne kadar
tüp ligasyonu yönetiminin uygulandığı kişi sayısının toplam olarak 820 olduğu, bunların
AÇSAP Tüp Ligasyonu Merkezinde, Diyarbakır SSK Hastanesi, Doğumevi ve Üniversite
Hastanesinde gerçekleştirildiği kaydediliyor. Aynı çerçevede verilen aile planlaması
çalışmalarında sunulan bu kişilerin 19. 586'sına hap, 18. 604'üne kondom, 6. 186'üne rahim
içi araç, 6. 721'ine aylık enjeksiyon ve 11'inin de eşlerine vazektomi uygulanması yapıldığı
anlaşılıyor. Resmi verilere göre 3 çocuktan daha az çocuğu olanlara "tüp ligasyonu"
yapılmadığı ve 30-40 yaş arasındaki 5 ve daha fazla çocuklu kadınlarda bu yöntemin
kullanıldığı kaydediliyor.
Söz konusu tüm uygulamalarla ilgili olarak uygulamayı yapanların bilgisine başvurulduğu ve
Odanın aldığı bilgilere göre, uygulamaların eşlerin imzasıyla ve bireyin rızasıyla
gerçekleştirildiği, uygulamaları yapan kadın doğum uzmanlarının da bütün hastalarla tek tek
görüştüğü, yöntemin ayrıntılı olarak anlatıldığı, Türkçe bilmeyen hastaların Kürtçe
bilgilendirildiği, herhangi bir özendirme yoluna başvurulmadığı, geri dönüşümün pahalı ve
çok zor olduğu konusunda da şahısların uyarıldığının beyan edildiğinin anlaşıldığı belirtiliyor.
Hukuksal boyut
Diyarbakır Tabip Odası raporunda odanın aile planlamasına karşı olmadığı ve herkesin
bakabileceği ve sağlıklı büyütebileceği sayıda çocuk sahibi olmasının savunulduğu
vurgulandıktan sonra aile planlaması uygulamalarına, son derece hassas yaklaşılması, eksiklik
ve yanlışlıkların üzerine gidilmesi gerektiği ortaya konulduktan sonra konunun hukuksal
boyutu da ele alınıyor. Buna göre hukuksal olarak "Herkes yaşama, maddi ve manevi
varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller
154
dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz, rızası olmadan, bilimsel ve tıbbi deneylere
tabi tutulamaz" diyen Anayasa'nın 17. Maddesi hükmü geçerli olduğundan kimseye rızası
dışında bir tıbbi girişimde bulunulumayacağı kaydediliyor. Diğer yandan halen ülkemizde
geçerli olan 2827 sayılı yasaya göre de gönüllü tüp ligasyonu yapılacağı zaman eşin yazılı
onayının alınmak zorunda olduğu ve bu işlemin, tıbbi sakınca olmaması koşuluyla ve reşit
kişinin isteği üzerine yapıldığı belirtiliyor.
Bu noktada ayrıca tıp etiği açısından da bir değerlendirme yapılarak; gerekli bilgilendirme
sonrası, herhangi bir yöntemi seçip seçmeme özgürlüğünün, sadece bireye ait olduğu da
özellikle vurgulanıyor. Bu bağlamda bu tür işlemler için "Baskıcı ve özendirici"
uygulamaların yeri olamayacağı, özel bir neden söz konusu değilse bu yöntemin diğer aile
planlaması yöntemlerinden üstün olmadığı ve çok gerekli olduğunda en son yapılması
gereken bir uygulama olduğu kaydediliyor.
Başvuru yok
Odanın bu saptamalardan sonra uygulamanın yaygın olduğu konusunda alınan duyumlar
üzerine, tabip odası olarak hemen, Şanlıurfa, Mardin-Şırnak ve Türk Tabipleri Birliği ile
bağlantı kurulduğu, ve yapılan araştırmalarda ne batıda ne de adı geçen illerde anlamlı bir tüp
ligasyon çalışmasına rastlanmadığı raporda yer alıyor.
Konunun kamuoyuna yansımasından sonra İnsan Hakları Derneği (İHD) yöneticileriyle
bağlantı kurulduğu onlara yansıyan herhangi bir şikayet başvurusu olup olmadığı sorulduğu,
ancak herhangi bir başvurunun olmadığının öğrenildiği kaydediliyor. Bu konuda İHD ve
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası'nın yaptığı araştırmalarda da benzer sonucun
saptandığı gidilen köylerde yapılan görüşmelerde, bu yöntemin uygulandığı kişilerde eşlerin
onayının olduğunun da anlaşıldığı ifade ediliyor.
"Hekimler suçlanmamalı"
Diğer yandan raporda gönüllü olarak ve kişisel rızayla yapılan uygulamalar için çeşitli
kurumların kamuoyuna "zorla kısırlaştırma" adını koyarak açıklama yapmalarının büyük bir
çelişki olduğu, zorla kısırlaştırmada bireyin ya da eşinin rızasının alınmasının szö konusu
olamayacağı ortaya konuluyor. Dolayısıyla konuyu, zorla kısırlaştırma şeklinde ele almanın,
ön yargılı ve subjektif yaklaşımlar olduğu, uygulamayı yapanların hekimler olması nedeniyle
resmi ya da sivil hiç bir gücün hekimleri zan altında bırakmaya haklarının bulunmadığı ifade
ediliyor. Böyle bir iddianın her şeyden önce, Diyarbakır Tabip Odasının Onur Kurulu ve
Meslek Örgütümüz T. T. B. tarafından değerlendirilip gereğinin yapılacağının bilinmesi
gerektiği de ifade ediliyor.
Raporun sonunda "Bugün bölgemizde gebeliği boyunca, doğum öncesi herhangi bir tıbbi
bakım almamış annelerin oranı %61'dir. Doğumların %54'ü evde gerçekleşiyor. Aile
planlaması yöntemi kullanmayan kadın oranımız %58'dir. Doğan her bin bebeğimizden 62'si,
her bin çocuğumuzun da 76'sı ölüyorsa ve yine anne ölümlerinin bölgemizdeki yüksekliğinin
bilincinde olarak, aile planlaması uygulamalarının doğru temellerde ele alınmasını talep
ediyoruz" denildikten sonra tüm bu nedenlerle gerek resmi makamlarca, gerekse kendini
duyarlı ve sorumlu hisseden sivil toplum örgütlerince, böylesi hassas konularda ve toplum
sağlığını direkt olarak ilgilendiren meselelerde sorunun bizzat muhatabı ve adresi olan
Diyarbakır Tabip Odasının görüşlerine, işbirliğine ve diyaloguna başvurulmasının yerinde
155
olacağı kaydediliyor ve bazı önerilerde bulunuluyor.
Bu da Oral Çalışlar'ın bir haberi:
SIFIR NOKTASI-ORAL ÇALIŞLAR
Diyarbakır'dan Solda Yeni Oluşum
Diyarbakır'da HADEP dışındaki solcuların yeni oluşum konusunda girişimleri olduğunu
yazmıştım. Bugün köşemi üç Diyarbakırlı sosyal demokrata açıyorum. Faruk İpekyüz,
Bismil-Batman arasında 5500 nüfuslu Salat beldesinin CHP'li belediye başkanı. Bölgenin
CHP'li tek belediye başkanı. Şeyhmus Dağhan , 18 Nisan 1999 seçimlerine kadar eski
Diyarbakır CHP İl Başkanı'ydı. Doktor Necdet İpekyüz ise eski Diyarbakır Tabipler Odası
Başkanı ve halen aynı odanın genel sekreteri. Onlarla, solun geleceği ve solda yeni oluşum
üzerine konuştuk.
Diyarbakır'ın sevilen ve etkili bu üç politikacısı, CHP'nin birlik ihtiyacına cevap vermediği
gibi, izlediği siyasetlerle umut olmaktan çıktığı inancında. Bu nedenle, yeni oluşum
konusunda istekli olduklarını belirttiler. Faruk İpekyüz şunları belirtti:
''Diyarbakır Güneydoğu'nun kalbi. CHP'nin bu yöreye ilişkin politikalarını başından bu yana
yetersiz buluyoruz. Bölge sorunlarına duyarlı, solun evrensel değerlerine sahip bir yeni
oluşum burada ilgiyle bekleniyor. Eski CHP'liler, sol politikaya gönül vermiş insanlar, sivil
kitle örgütleri merakla atılacak yeni adımları izliyorlar. Bölgede şiddet sona erdi, ama
sorunlar orta yerde duruyor. Şimdi burada solun zamanı. Sosyal-demokratlar bölgeye ilgi
göstermeli ve yeni bir siyaset anlayışıyla harekete geçilmeli. Türkiye'nin batısıyla, kuzeyiyle,
güneyiyle ve doğusuyla birleşmeyi amaçlayan, özgürlükçü, demokratik, katılımcı bir sol,
bölgeye büyük yararlar sağlar. Bu nedenle yeni oluşumu heyecanla izliyoruz. ''
Eski CHP İl Başkanı Şeyhmus Dağhan'ın görüşleri ise şöyle: ''Bu oluşum eski CHP'lilerle
sınırlı olmamalı ve bir küskünler partisi özelliği taşımamalı. CHP'nin eski yapılanmasından
da farklı özellikler taşımalı. CHP, eskiden belli kişilere dayanıyordu ve geleneksel siyaset
tarzıyla burada örgütleniyordu. Yeni parti kişilere değil, tabana dayanmalı, aşağıdan yukarıya
doğru örgütlenmeli ve bölge sorunları duyarlı davranmalı. Örneğin Güneydoğu'dan
baktığımızda CHP'nin bu bölgeye ilişkin hiçbir somut programı olmadığını görüyoruz. Bu
nedenle CHP bölgede hızla eridi ve hiçbir etkinliği kalmadı.
Dikkat ederseniz bölgedeki önemli olayların hiçbirinde CHP yönetimini göremedik. Gaffar
Okkan öldürüldüğünde CHP burada yoktu. Nevruz'da CHP yönetiminden kimse yoktu. Her
iki önemli olayda da CHP, parti meclisi düzeyinde temsil edilebilirdi. Bölgede CHP Parti
Meclisi üyeleri var, onlar gelebilirlerdi. Bu bölgeyi yok sayarak Türkiye politikası yapılamaz.
Bu nedenle CHP yönetimine burada güven kalmadı. ''
Dağhan, ''Solun evrensel değerlerini CHP'nin önemsemediği gibi bir duygu içindeyiz.
Yaşadığımız her kritik olayda, CHP'nin bir tepki göstermesini, demokrasiye sahip çıkmasını
bekliyoruz ve her seferinde hayal kırıklığına uğruyoruz. Yeni oluşum, kendisini milliyetçi ve
devletçi sınırlamalara mahkûm etmemeli. Solun, dünyanın her yanında geçerli olan değerlere
yönelmesini bekliyoruz. Bu yönde gelişmesi için bizler de katkı sunmaya hazırız. '' Doktor
Necdet İpekyüz de benzer duygular içinde: ''Eskiden bölgeye CHP heyetleri gelirler, raporlar
156
yazarlardı. Bu raporlar önemli tespitler içerirdi. O dönem şiddet dönemiydi. Şimdi yeni bir
durumla karşı karşıyayız. Şiddet bitti, ancak bundan sonrası için yeni saptamalar yapılmalı,
yeni programlar ortaya çıkarılmalı. Bölge bu yeni dönemde yeni ilgi bekliyor. Bunu en iyi,
çağdaş değerlere sahip yeni bir sol parti yapabilir. Bölge halkı, bölgedeki sivil toplum
örgütleri bu oluşumu heyecanla, merakla bekliyorlar. Meclis'te bir sol partinin olmamasının
ne büyük olumsuzluklar yarattığını yaşayarak gördük. Burada yeni oluşumu bekliyoruz. ''
Diyarbakır'dan görünen manzara bu. Diyarbakır solu bekliyor, yeni oluşumu bekliyor. Solun
bütün renkleriyle temsil edileceği, çoksesli, demokratik, özgürlükçü bir partiyi bekliyor.
Bakalım neler olacak, göreceğiz.
*
Remziye Arslan
Bilim ve Siyaset yayinda
ANKARA
Bilim ve Siyaset Dergisi yayin hayatina katilisini bir kokteylle kutladi. Dergi yazarlarindan
Remziye Arslan, onurlu bir yalnizligi tercih ettiklerine vurgu yapti.
Bilim ve Siyaset Dergisi, onceki aksam yapilan kokteylle tanitildi. Derginin Ankara'daki
yonetim yerinde yapilan acilisa cok sayida davetli katildi. Dergi yazarlarindan Remziye
Arslan yaptigi konusmada, dergiyi cikarmaktaki amaclarinin bilim ve siyaset alaninda yeni bir
soluk yaratmak oldugunu soyledi. Arslan, "Onurlu bir yalnizligi tercih ettigimizin
farkindayiz" dedi. Acilisa, HADEP PM Uyesi Ali Riza Yurtsever, HADEP Ankara Il Baskani
Veli Aydogan ile HADEP Il yoneticileri, EMEP Genel Baskan Yardimcisi Haydar Kaya,
Yeni Gundem Ankara Buro Temsilcisi Yurdusev Ozsokmenler, yazarlar ile cok sayida
sendikaci katildi. Uc aylik inceleme, arastirma ve kultur dergisi Bilim ve Siyaset'in ilk
sayisinda "Yerinden edilme" dosyasi ele alinarak, farkli boyutlariyla degerlendiriliyor. Yayin
Kurulu'nda Ceto Ozel, Eyyup Demir, Handan Caglayan, Ibrahim Aslan ve Zeri Inanc'in
bulundugu derginin ilk sayisinda; Ragip Zarakolu, Ahmet Pelda, Mehmet Tiryaki, Sibel
Ozbudun, Yuksel Akkaya, Atilla Gokturk, Belma Tokuroglu, Ufuk Degirmen, Salih Arslan,
Bulent Peker, Mehmet Yilmaz ve Mihri Belli'nin degerlendirme ve incelemeleri yer aliyor.
28. 11. 2004 – 23 Kasım Toplartısı Notları Dolayısıyla Bazı Sorular
23 Kasım Salı günü gerçekleşen toplantıyla ilgili olarak gerek Orhan’ın protokolünden gerek
Deniz’in kısa eklemesinden sonra, protokol üzerine yoğunlaşıp ayrıntılı olarak düşününce
157
kafama bazı soru işaretleri takıldı.
“Şeytan ayrıntıda gizlenir” derler. Bu soru işaretleri de ayrıntı gibi görünüyor ama bu soru
işaretlerini paylaşalım ve bilelim ki bir netlik kazandıralım. Bu nedenle aşağıdaki yazıyı
yazıyorum.
Toplantının önemli belirlemeleri şunlar:
İlk Yayın Kurulu Toplantısının 25 veya 26 Aralıkta yapılması planlanıyor.
Yayın Kurulu için bazı isimler önerilmiş bulunuyor.
Pınar Selek bir Bildirge metni hazırlayacak.
Bu gün ayın 28’i. Yani aşağı yukarı tam bir ay var.
Bunları alt alta yazıp da yarıntılı düşününce, belirli olmayan bir çok nokta bulunduğu
görülüyor. Bunları biraz netleştirsek iyi olur.
Birincisi, Yayın Kurulu ile kastedilen Yazı Kurulu (Redaksiyon) mu?
İkincisi, eğer kastedilen Yazı Kurulu (Redaksiyon) ise bir Yayın Kurulu’na, bir Yayın
Kurulu ise bir Yazı Kurulu’na ihtiyaç var.
Bu Yayın ve Yazı kurullarının bileşimi hangi ölçülere ve özelliklere göre belirlenecek?
Sanırım bütün bu konular oldukça belirsiz.
Bu hassasiyetim belki yanlış yorumlanabilir ama ilerde sorun çıkmaması için şimdiden
netleştirmenin yararlı olacağını düşünüyorum.
Bunu biraz açıklayayım.
Birincisi, diyelim ki, Yayın Kurulu ile kastedilen Yazı Kurulu’dur.
Ama Yazı Kurulu’nun, kendi mantığı gereği, derginin çıkış bildirgesindeki amaçları ya da
ilkeleri benimsemiş insanlardan olması gerekir.
Halbuki şu an ortada, böyle bir metin yok. Bu metnin Deniz’in belirttiği gibi kısa zamanda
hazırlanıp gönderilmesi halinde bile, şöyle bir sorun ortaya çıkar:
Pınar’ın hazırladığı metnin tartışılması, varsa değişikliklerin yapılması veya kişilerin bu
metne katılıp katılmadığının anlaşılması gerekir. Ancak bundan sonra ortaya çıkan metni
benimseyenler, hangi ilke ve kriterlere göre nasıl bir yayın kurulu hazırlayacaklarına karar
verebilirler.
Yanlış anlaşılmasın. Bir ön yargım falan yok. Deniz’in yazdıklarından çıkana göre de
muhtemelen benimsenmeyecek bir metin gelmeyecektir ortaya. Ama bunu bilmediğimiz için,
prosedürün en olumsuz sonuçlar hesaplanarak belirlenmesi gerekir.
Bu nedenle şöyle bir durum var sayıyorum. Diyelim ki Pınar’ın hazırladığı metin
beğenilmedi ve bir takım değişiklik önerileri yapıldı. Bu değişiklik önerileri tartışılır,
benimsenir veya benimsenmez. Bütün bunlarda sonuçlar değişik olarak ortaya çıkar.
Ama burada şöyle iki sorun ortaya çıkar. Bir ay içinde böyle bir prosedür tamamlanabilir mi?
158
Bunu bilemeyiz. Olur ki, metin herkesçe hemen benimsenebilir. Bu takdirde zaman sorunu
otomatikman çözülmüş olabilir. Ama bunun garantisi yoktur. Bu nedenle en olumsuzu
düşünelim. Diyelim ki ciddi itirazlar oldu, bunlar üzerine tartışıldı. Tartışma sonucunda
uzlaşma olabileceği ortaya çıkarsa, zaman yetmez. Yok uzlaşma olamayacağı ortaya çıkarsa,
o takdirde 25-26 Aralık’ta yapılacak Yazı Kurulu toplantısına metin benimsemeyenlerin
katılmasının bir anlamı olmaz. Çünkü mantığı gereği Yazı Kurulu’nun o metni
benimseyenlerden olması gerekir.
Yani, şu fark açıktır. Çıkarılacak dergiyi yazı ve pratik olarak desteklemek ayrı, onun yazı
kurulunda yer almak ayrıdır. Yazı Kurulu’nda yer almak, onun izleyeceği politikada
sorumluluk almak demektir, ki bu da ancak onun bildirgesinde ifade edilmiş amaç ve ilkeleri
benimseyenler için söz konusu olabilir.
“Manifestolu dergi” çevresinin (nasıl ifade edeceğimi bilmediğimden kolay anlaşılsın diye
böyle diyorum) “Sentez”i yazı ile ve pratik olarak (örneğin internet sayfası hazırlamak vs. )
desteklemesi ayrı bir sorundur. (Bu zaten elde bir. Bu konuda açık çek var zaten. ) Ama
onun redaksiyonunda yer alması ayrı bir sorundur. Bu ancak Pınar’ın hazırlayacağı metinden
ve belki bu metin üzerine belli bir tartışmadan sonra netlik kazanacaktır.
Bu durumda, henüz redaksiyonda yer alınıp alınmayacağı belli olmadan, bir sonraki
redaksiyon toplantısını sanki sonuç katılım olarak çıkmış gibi belirlemek kanımca yanlıştır.
Böyle düşününce kesin bir tarih belirlemek de yanlış olarak ortaya çıkıyor zaten. Çünkü eğer
bildirge taslağı üzerine bir tartışma olursa bunun bu tarihe kadar biteceğinin bir garantisi de
yoktur.
Bu nedenle, ayın 26’sındaki toplantıyı, kelimenin gerçek anlamında Yayın Kurulu (Yazı
Kurulu değil) toplantısı olarak anlamak ve tanımlamak gerekir. Yani derginin yayınına ilişkin
tüm sorunların görüşüldüğü bir organ.
Elbette, fiilen bu dergi girişimini yazı ve başka olanaklarla destekleyeceğimiz için Yayın
Kurulunda yer almalıyız veya alabiliriz. Tabii istenildiği takdirde.
Yani Yayın Kurulu fiilen iki derginin girişimcilerinden oluşur. Ama pratik olarak bütün bu
girişimcilerin bir araya gelmesi mümkün olmadığından, bunların görevlendireceği kişiler bir
yayın kurulu gibi çalışır. Yani aslında şimdiye kadar yapılan toplantılar biraz böyledir.
Oraya katılan, katılmayanların temsilcisi olarak katılmaktadır.
Bence Yayın Kurulu’nu her iki derginin girişimcileri olarak tanımlamak doğru olacaktır.
Toplantıya katılanlar ise, bu girişimcilerin temsilcileri olarak katılmış olmaktadırlar.
Derginin yazı Kurulu’nu ise şimdiden belirlemek olanaksızdır. Bunu ancak Pınar’ın
hazırlayacağı bildirge taslağından sonra, onun sonuçlarına göre belirlemek mümkündür.
Bunun da şu olasılıkları vardır:
1) Pınar’ın taslağı aynen benimsenir. O zaman politik dergi girişimcilerinin
görevlendirdiği kişiler derginin yazı kurulunda yer alır. Bu takdirde belki 26-27 aralık
tarihindeki Yayın Kurulu toplantısında Yazı Kurulu görüşülebilir.
159
2) Pınar’ın taslağı tam benimsenmeyebilir itirazlar ve tartışmalar olabilir ama sonradan
bir ortak metinde anlaşılabilir. Bu takdirde 26-27 Aralık toplantısı sadece bir Yayın
Kurulu toplantısı olur. Yazı Kurulu’nu açık bırakır. Sadece farklı opsiyonlara göre
yapısının nasıl oluşturulacağı belirlenebilir. Örneğin Her iki çevreden üç bağımsız üç
gibi.
3) Pınar’ın hazırladığı metinde anlaşma olmaz. Bu takdirde, onda anlaşanlar bir Yazı
Kurulu oluştururlar. Anlaşamayanlar dışardan desteklerler.
(Ne var ki, bu anlaşma olamaması çok başka yerden olabilir. Özellikle “Yayın Kurulu”na
önerilen isimlerin görüşlerini biraz araştırınca böyle bir olasılık ortaya çıkıyor. Pınar’ın
metnini belki bizler kolaylıkla benimseyebiliriz de, benimseyeceği düşünülerek önerilenler
benimsemeyebilir. Çünkü eğer gerçekten de Pınar taslağını, esas olarak Manifesto’da dile
getirilen anlayışı bazı eklemelerle özetleyecek ama bunu bağlayıcı değil sadece tartışmaya
açıcı bir platform olarak koyacaksa, esas itirazlar Yayın Kurulu’na önerilen diğer
arkadaşlardan gelebilir. İnternette bulduğum bilgilerdeki kısa alıntılar gerçi çok yetersizdir ve
yanlış bir izlenim yaratmış olabilir. Ama orada dile getirilen görüşler ile Pınar’ın
hazırlayacağı metin arasında çok ciddi farklılıklar ortaya çıkabilir. )
Bu vesileyle, ortak bir metinde anlaştığımızı var sayarak. Oluşacak Yazı Kurulu’nun yapısı
üzerine üzerinde tartışılıp olgunlaştırılmak üzere bir öneride bulunmak istiyorum.
Bu iki girişimin ortak çabası olduğuna göre, bu girişimler Yazı Kurulu için görevlendirdikleri
elemanları kendileri belirlemeleri gerekir.
Yazı Kurulundaki elemanların, Yayın Kurulunda toplantısına katılanlar gibi ille de pratik
olarak buluşabilen insanlardan olması gerekmez. İnternet aracılığıyla virtüel olarak bu
toplantılar yapılabilir. Gelen her yazı önerisi, redaksiyona iletilir. Herkes okur. Fikrini
söyler. Ve gereğinde bir oylamayla sonuç belirlenebilir.
Ama Yazı Kurulu elemanlarında, Yayın Kurulu’ndan çok daha farklı özellikler aranmalıdır.
Orası teorinin, politikanın alanıdır. En azından politik dergi çevresi olarak bizlerin, Sentez’in
ve çıkaracağımız derginin Yazı Kuruluna katılmakla görevlendireceğimiz insanlarda daha
seçmeci kriterlere yer vermemiz gerekir.
Tabii farklı çevrelerin farklı kriterleri olabilir. Ama en azından bizlerin kriterleri hakkında da
birkaç söz etmek isterim.
“Hazmedilmeyen bir fikriyat temsil edilemez” diye bir söz vardır. En azından haftalık
politik dergi hedefleyen ve manifestoyu program olarak benimseyen çevreden, dergilerin Yazı
Kurulu’na girecek kişilerin “Manifesto”da ifade edilen “fikriyatı” çok iyi hazmetmiş olmaları
gerekir. Dergi projesinde yer almak ve onu desteklemek için manifesto denen metinde ifade
edilen programı benimsemek yeterli olabilir. Ama bir Yazı Kurulu üyeliği söz konusu
olduğunda, o son derece basit gibi görünen programatik metnin arkasındaki teorik ön
kabulleri iyi kavramış olmak gerekir. Bu olmadan zaten hazmedilemez ve dolayısıyla temsil
edilemez.
Örneğin, Klasik Marksist miras, (Marks, Engels, Lenin, Troçki, Luxemburg, Mandel gibilerin
160
klasik mirası) + Kıvılcımlı + Frankfurt okulu ve “Batı Marksizmi” (Benjamin, Adorno,
Marcuse, Gramsci, Luckas, Lefewbre vs. ) + yeni soyal hareketelerin teorik katkıları
(Feminizm, Ekoloji, Barış, Siyah vs. hareketleri) + seksenlerin sonrasının ulusçuluk teorileri
(Gellner, Anderson, Hobsbawm vs. ) ve bunlardan bizim çıkardığımız teorik ve metodolojik
genellemeler bu metnin teorik arka planını oluşturmaktadır. Bu teorik arka planı asgari
ölçüde bilmeyen ve hazmetmemiş bir insan bir yazı kurulunda onu temsil edemez.
Bu ölçüler içinde baktığımızda, örneğin “Yayın Kurulu”na önerilen Orhan arkadaş, eğer
Yayın Kurulu’ndan kastedilen Yazı Kurulu ise, bence Yazı Kurulu’na girebilecek birikim ve
hazırlıktan yoksundur kişisel kanımca. (Elbette yanılıyor olabilirim. Kendisini en fazla bir
iki yazısından ve biraz da chatlaşmalardarn tanıyorum. )
Diyelim ki bir jet uçağı aldınız ve yolcu taşıyacaksınız. Bunun için elbette oldukça çok uçuş
tecrübesi olan, çok iyi bir eğitimden geçmiş bir pilot ararsınız. Hemen hiç uçuş tecrübesi
olmayan; iyi bir eğitimden geçmemiş, pervaneli uçak eğitimi almış bir pilotu böyle bir işe
almazsınız veya almak istiyorsanız onun önce onun çok uzun bir eğitim devresi ve stajdan
geçmesi gerekir. Aksi takdirde yüzlerce insanın hayatını çok yüksek oranda riske sokmuş
olursunuz. (Elbette derdiniz yolcu taşımak değil, ikiz kulelere dalış yapmaksa, o kadar eğitim
de yeter. Ama bizim niyetimiz yolcu taşımak)
Şimdi Orhan Arkadaşın yazılarına baktığımda şunu görüyorum. Orhan’ın bu güne kadar ciddi
bir teorik ve politik yazısını, bu konularda hassasiyetini görmedim.
Aslında onun her hangi bir yazısı yok. Sadece bazı Röportajlar var. Bunlar ise, her hangi bir
gazetecinin yaptığı ve yapabileceği ropörtajlar. Hatta bana kalırsa, Yeni parti ile ilgili olarak
yaptığı ropörtajlar da karma karışık.
Ama nispeten Orhan’ın durumunu gösteren başka bir yazı var. Deniz’in yayınladığı “Arafat
ve Öcalan” başlıklı yazıya karşı yazdığı ve Ülkede Özgür Gündem’de yayınlanmış bir yazı
var. Bu yazıyı okuyunca Orhan’ın bu teorik arka planı ve derginin anlayışını tutarlı olarak
hazmetmiş ve temsil ediyor olması bir yana, fiilen ciddi biçimde karşı olduğu görülür.
Deniz’in aktardığı yazıyı ve Orhan’ın ona eleştirisini aşağıya aktaracağım. (Yazı aslında
benim eski bir yazımdı. Deniz, sanırım Pınar’ın kendisinden Arafat ile ilgili bir yazı istemesi
üzerin, bu araz aşırı yoğun olduğundan yetiştiremeyeceğini ve bana yazımdan yararlanıp
yararlanamayacağımı sordu. Ben de isterse kendi imzasıyla bile yayınlayabileceğini
söyledim. Önemli olan ne dendiğidir kimin dediği değildir dedim. O da benim yazıyı alıp
kendi adıyla yayınladı. Tıpkı Bir zamanlar Marks-Engels’in birbirlerinin ismiyle yazı
yayınlamaları gibi. )
Orhan’ın temel düşüncesi eleştirisinin şu son paragrafında ifadesini bulmaktadır:
“Evet çok doğru şeyler söylüyor olabilirsiniz. Tespitleriniz, çıkarsamalarınız ve ortaya
koyduğunuz hedef doğru olabilir. Fakat bu doğru, bildiğiniz üzere tek başına pek bir şey
ifade etmiyor. Önemli olan, doğruyu doğru kılan, doğruyu doğrulayan, hayat yani politika
içerisinde nasıl, ne zaman ve ne şekilde ifade edildiği değil midir biraz da. . . ”
Orhan’ın burada ifade ettiği, tipik İkinci Enternasyonal anlayışıdır. Orhan’ın temel yanlışı,
161
program ve stratejiyi politikaya, taktiklere feda etmesidir ki, fiilen real politikerlikle
sonuçlanır. İkinci enternasyonal partilerinin hepsi de, doğruların birer Pazar vaazı anlamı
kazanmasından başka bir şey yapmamışlardı.
İlk bakışta Orhan’ın pratik hayatın taktik esnekliği ile ilkeleri savunma ilişkisi konusunda
doğru şeyler söylediği sanılabilir. Ama unuttuğu şudur ki, “Gerçeklik somut” tur.
Arafat öldüğünde bütün dünyanın burjuvaları onu övgü kuyruğuna girdi. Aksine tam da
böyle bir dönemde, onun aslında hiç de bu övgülere layık olmadığı, ya da tam da böyle
olduğu için burjuvazi tarafından böylesine övüldüğü gösterilmelidir. Arafat, ırkçı İsrail
rejiminin Filistinlileri bir bantustan’a kapatmasını ve kendisinin bu bantustan’ın şefi olmasını
kabul etmiş biridir. Onun tek itiraz ettiği, Kudüs’ün en azından bir kısmının bu Bantustan
toprakları içinde olup olmamasıydı.
Aksine tam da bunlar anlatılarak, uzun vadede ezilen insanların bilincinde bir uyanma
sağlanabilir. Hele küçük bir propaganda grubu veya yazısı için tamamen böyledir bu.
Orhan’ın yaklaşımı esas alınırsa, her zaman her durumda ileri sürdüğü gibi bahaneler
bulunarak daima o doğruların söylenmesi sonsuza kadar ertelenebilir. Orhan’ın yaklaşımında
aslında doğruların hiçbir pratik anlamı kalmamaktadır.
Ama işin kötüsü tam da söylediğini kendisi yapmaktadır. Bir şeyin hangi koşullarda nasıl ve
neden ifade edildiğinin de en azından o ifade edilen şey kadar önemli olabileceği gibi bir
genel doğruyu, kendisi böyle bir yazı için bu koşullarda kullanarak, onu bir yanlışın aracı
haline getirmektedir.
Orhan’ın yazısında teori, en can alıcı pratik değil, bir yerlerde kenarlarda duran, pratik icabı
eğer pratik gerektiriyorsa alınıp biraz kullanılabilecek bir şey olarak anlaşılmaktadır.
Şimdi gerek içerikçe, (Yani bizler bu gün her durumda, Arafat gibilerin anlayışına karşı kendi
programımızı vurgulamayı hedeflemeliyken. Bunu yapmayarak ve yapmaya karşı çıkarak)
hem de biçimce (Bu karşı çıkışı bir ilke düzeyine yükselterek) fiilen çıkacak derginin
programını kavramadığı görülen ve onu bir Pazar vaazına dönüştüren, henüz daha çok pişmesi
gereken Orhan’ın Derginin Yazı kurulunda olması, onu harcamak, kendini geliştirmesini ve
yanlışlarını görmesini engellemekle sonuçlanır.
Ama Orhan, Yayın Kurulu’nda, yani Derginin yayınlanmasına ilişkin tüm işlerin organize
edildiği bir kurulda olabilir. En azından şimdiye kadar edindiğimiz izlenim odur ki, kendisi
muhakkak ki yetenekli ve girişken bir kimsedir. Bu pratik işlerin kotarılmasında muhakkak ki
çok yararlı olabilir. Örneğin, Toplantı protokollerini, gayet iyi bir şekilde tutup hemen
yolluyor. Bu basit gibi görünen işi pek çok insanın başaramaz mesela. Ya da hemen, bir sürü
insanla görüşüp söyleşiler yaptı. İçeriği ayrı konu, kimlerin seçildiği de ama en azından böyle
bir girişim yeteneği üzerine ölü toprağı atılmış sosyalistler arasında pek bulunmamaktadır.
Ne derler? “Taş yerinde ağırdır”. Elbette işler ve işleri yapacak kişiler söz konusu
olduğunda, o işler ve kişilerin bilgi, tecrübe ve yetenekleri arasında bir denklik aranması
dolayısıyla kişiler üzerine konuşulması kaçınılmazdır. İnşallah Orhan böyle, kendisini bir
örnek olarak almamı kendisine karşı kişisel bir tutum olarak almaz.
162
Bu bakımdan, ben Orhan’ın yazı kurulunda yer almasının doğru bir seçim olacağını
düşünmüyorum. Ayrıca şunu belirtmek gerekir ki, Arkadaşlar bu öneriyi yaparken
muhtemelen sadece Deniz, Orhan ve Beni tanıdıkları için böyle bir öneride bulundular.
Ancak bu dergiyi çıkarma girişiminde yer alanların sayısı yirmi civarındadır. Teorik
bakımdan konuyu çok daha iyi özümlemiş, daha iyi bir teorik hazırlığı ve birikimi, politik
mücadele deneyi olan, pek ala Yazı Kurulu’nda yer alabilecek başka arkadaşlar
bulunmaktadır.
Eğer Bildirge metninde anlaşılırsa, belirlenen sayı veya oranlara göre, politik dergi çıkarma
girişiminden, kimlerin yazı kurulunda yer alacaklarını bu çevre kendisi belirlemelidir. Ve
belirlemede de yukarıda kısaca değinilen ölçütleri göze almalıdır.
Sanırım bu aralarda gerek yazılı olarak gerek haftalık görüşmelerde bunları da netliğe
kavuşturmamız yararlı olur. Belki herkes böyle biraz yoğunlaşarak düşünse daha başka
netleştirilmesi gereken noktalar da bulunabilir.
28 Kasım 2004 Pazar
Ekler:
Deniz’in Yazısı:
Arafat ve Öcalan
Arafat, 1950'lerin ve altmışların başlarının, sömürgeciliğe karşı ulusal kurtuluş ve bağımsızlık
hareketleri döneminin çocuğudur. Filistin hareketinin bütün önderleri gibi, Arap
Milliyetçiliği akımından gelir. Kökenlerindeki milliyetçi doku her zaman belirli bir ağırlığa
ve dolayısıyla da ufuk darlığına neden olmuştur
Öcalan ise, 68'in çocuğudur. Filistin hareketinin önderlerinin önünde, örneğin İsrail devletine
karşı mücadele eden, ve bu mücadeleleri sonunda, "yaşasın Arap ve Yahudi halklarının
kardeşliği" son sözleriyle idama giden, Yahudi Deniz Gezmişler olmadı hiç bir zaman, Ama
Öcalan'ın ve PKK'nin ideolojik şekillenmesinde Mahirler, Deniz'ler tayin edici bir öneme
sahip oldular.
Böylece daha başından itibaren köklü bir farklılık oluştu. Filistin ve Kürt hareketi arasında.
Kürt hareketi, daha baştan kendisini ezen ulusların ezilenlerini de kazanma, onları düşman
görmeme anlayışıyla şekillenirken, Filistin hareketinin, en ilerici dönemlerinde bile Yahudi
ezilenlerini kazanma ve düşman görmeme pratik hiç bir anlamı olmayan pazar vaazlarından
başka bir anlam taşımıyordu. Filistin hareketinde hiç bir zaman, Yahudileri de kurtarmak gibi
bir problem olmadı, Kürt hareketinde ise ezenini de kurtarmak her zaman temel bir yönelişti.
Filistin hareketinde hiç bir zaman, İsrailde bir devrim için Filistinlilerin safında çarpışan
Yahudiler olmadı, ama PKK içinde yüzlerce, Türkiye'de devrim için Kürtlerin safında
çarpışanlar, hatta yöneticiler oldu. Ama daha da önemlisi ise, onların farklı sınıfsal eğilim ve
çıkarların ifadesi olmalarıdır. Arafat, her bakımdan burjuva bir önderdir. Arap ve Filistin
burjuvazisinin eğilimlerini yansıtır. Batı başkentlerinde onun Filistin'li radikallere karşı daha
baştan açıkça veya el altından desteklenmesi; Arap ülkelerinin mali yardımları, Filistin
163
burjuvazisinin ifadesi olmasıyla ilgilidir.
Buna karşılık Öcalan ve PKK, kelimenin tam anlamıyla Kürt yoksullarının, pleblerin
eğilimlerini yansıtmışlar ve bunun ifadesi olmuşlardır. Temeldeki bu ideolojik ve sınıfsal
farklılıklar, her ikisi de haklı ve ezilen ulusa ait iki hareketin farklı programlar ve stratejiler ve
mücadele biçimlerine yönelmesi sonucunu verdi.
Birincisi, Milliyetçilik anlayışı bakımından, Kürt hareketi gerek kökenindeki ideolojinin
olanakları gerek sınıfsal temelinin uygunluğu nedeniyle, dil, etni ve kültüre dayanan bir
milliyetçilikten, hukuki tanıma dayanan bir milliyetçiliğe kolayca geçebildi. Filistin hareketi
ise, aksine Araplıkla sınırlı bir milliyetçiliğin sınırlarını aşamadığı gibi, başlangıçtaki,
Hıristiyan Arapların ağırlığında da yansıyan laik karakterini bile yitirdi. Böylece Arap ve
Filistin milliyetçiliği dine dayanan İsrail milliyetçiliğinin aynadaki aksine dönüştü.
Kürt hareketi de, Filistin hareketi de olağanüstü büyük güçlerle karşı karşıyadır. Tek
başlarına bu güçleri yenmeye güçleri yetmez. Bu çıkmazdan kurtulmak için ideolojik ve
sınıfsal temellerine uygun olarak farklı yönelişler geliştirdiler.
Filistin hareketi, programatik düzeyde değişiklikler yapıp stratejik bir yenilenmeye gitmedi.
Örneğin, Arap ve Yahudilerin birlikte yaşadığı, laik ve demokratik bir Filistin, hatta Ortadoğu
federasyonu gibi bir strateji ile çok daha geniş bir cephe kurmayı hiç denemedi. Ne ideolojik
ne de sınıfsal temelleri böyle bir yönelişe olanak sağlamadı.
Bu gün, diyelim ki Filistinlilerin, madem ben yaşamıyorum, sen de yaşama diyen eylemleri
İsrail'e geri adım attırsa ve küçücük Filistin devleti kurulsa bile, bu devlet, İsrail için ucuz iş
gücü sağlayan bir Bantustan'dan farklı olmayacaktır. Ortaya bir Apartheit rejimi çıkacaktır.
Ne Araplar ne de Yahudiler için bir refah ve demokrasi getirmeyecek, her iki tarafta da
gericiliği güçlendirecek, gelir farklarını derinleştirecektir. Filistinlilerin, Arapların hiç bir
Yahudi'nin ruhunda titreşimler yaratabilecek bir programı yoktur.
Ama Kürt hareketinin programı, eğer bilinse, Türkiye'deki insanların yüzde yetmişinin de;
Iraklıların da, Suriyelilerin de, Farsların da ruhunda titreşimler yaratacak bir programdır.
Arafat ile Öcalan'ın farkı, bu iki stratejinin farkıdır. Bu iki farklı stratejinin ardında ise, farklı
ideolojiler ve sınıfsal eğilimler vardır.
Orhan’ın Yazısı:
'Arafat ve Öcalan'a dair
Geçtiğimiz günlerde Deniz Can imzasıyla yayınlanan "Arafat ve Öcalan"başlıklı yazıyı
üstünkörü geçmemenin gerekliliği ortada. Zira, bir kere başlık gayet "ağır". Bırakın yazmayı
okumadan önce bile insanın durup bir düşünesi geliyor. Uzatmadan konuya gelirsek; yazı
üzerinde iki noktada durmak gerekiyor; ifade ettiği, ön plana çıkardıkları ve ifade etmediği
ama bugün güncel anlamda ön planda olan şeyler
Filistin kurtuluş mücadelesiyle, Kürdistan'ın kurtuluş mücadelesini karşılıklı olarak
değerlendirdiğimizde gerçekten de Deniz Can'ın ön plana çıkardığı, birinin(Kürdistan
Kurtuluş Hareketinin) kendi ezeninin ezilenini de kazanma mücadelesi verdiği diğerinin ise
164
böyle bir somut adımının olmayışı önemli ve bir o kadar da doğru bir tespittir. Fakat bugün,
özellikle bugün "Arafat ve Öcalan" başlıklı bir yazıda bu iki lideri değerlendirdiğinizde, ki
bunu iki liderin şahsında hareketlerin kendisini değerlendirme amaçlı yapıyorsanız da,
öncelikle değinmeniz ortaya koymanız gereken noktalar vardır. Ve bu tamamen politiktir.
Arafat Ramallah'taki karargahında yaklaşık üç yıldır İsrail devleti tarafından tecrit altındaydı
ve bu tecrit onun yaşamına mal oldu. Öcalan'da yaklaşık altı yıldır Türkiye Cumhuriyeti
Devleti tarafından İmralı cezaevinde tecrit altındadır. Bu iki tecrit, meseleye bütünlüklü
baktığımızda(Öcalan'ın Türkiye'ye ABD tarafından teslim edildiğini de göz önüne alırsak)
gerek politik gerekse simgesel anlamda bir hayli önemlidir. Her iki kurtuluş hareketi de
Ortadoğu'dan tüm dünyanın ilgisini ve sempatisini çekmiş, kazanmış hareketlerdir ve
önderlikleri politik açıdan taşıdıkları misyona bakıldığında birbirine çok benzemektedir. Bu
açıdan son üç yıldır da aynı kaderi paylaşmışlardır. Bu noktadaki tek fark Öcalan h‰l‰
ayaktadır ve kendisine ve hareketine yönelik tüm tecride rağmen halkının kurtuluş
mücadelesine katkıda bulunabilmek için çabalamaktadır. Arafat'ın ise tecrit altında yürüttüğü
tüm çabaları geçtiğimiz günlerde son bulmuştur. Arafat şehit olmuştur.
Arafat'ın ölümü ardından bir çok şey söylendi. Özellikle de ayrıntılarda gizli şeytan
meraklıları, gözü paradan başka bir şeyi görmeyen, dolayısıyla da hayata buradan bakan,
elitist kara çalma uzmanları sarıldı kalemlerine. Mine G. Kırıkkanat bunların başında
gelenlerdendi. Deniz Can'ın yazısında belirttiği ‘Arafat'ın Filistin burjuvazisinin çıkarlarının
ifadesi' olmasından dolayı edindiği mali yardımlar, Mine G. Kırıkkanatın'da bir hayli ilgisini
çekmiş, bu paraların nerelere gittiğini sorgular olmuştu. Bu konuyu kara çalma(tabii bu emin
olabilirsiniz ki Paris'in güzide 'cafe'lerinde bir hayli rahat yapılacak bir iş) çabalarının
merkezine almış, "Filistin'in Makus Tarihi" üzerine kendisine vazife olduğu üzre
yazakoyulmuştu. Hak vermeli ki bu da onun tecrit(Paris) altındaki hayatında sarf ettiği
çabalarının bir parçasıdır.
Şimdi aynanın bu tarafından bakıldığında, Deniz Can'ın temel olarak koyduğu şeyin doğru ve
önemli olduğunu tekrar belirterek, meseleyi "Arafat ve Öcalan" arasındaki farklarla ele almak
zorunluluk muydu, böyle bir zamanda diye bir soru gelebiliyor akla? Kürdistan kurtuluş
mücadelesinin gerek politik gerekse programatik olarak kendi ezeninin ezilenini kazanma
çabasında olduğunu bir çok yoldan, örneklerle anlatabiliriz. Ama tecrit altında geçirdiği ağır
yıllar sonucu, halkının "gitme ihtiyar" diyerek sahiplendiği bir liderle, yine tecrit altında ve
halkının sahiplendiği bir lider arasındaki farklarla anlatmak çok mu doğru acaba? Bir
çoklarının yaptığı gibi Arafat'ın eksikliklerini ve yanlışlıklarını vurgulamak yerine(bunları
zaten biliyor ve ortaya koyuyoruz) Arafat ve Öcalan'ın içerisinde bulundukları durumun
çarpıcılığı ve ortaklıkları üzerinde durmak politik olarak çok daha doğru bir yaklaşım olmaz
mıydı?
Evet çok doğru şeyler söylüyor olabilirsiniz. Tespitleriniz, çıkarsamalarınız ve ortaya
koyduğunuz hedef doğru olabilir. Fakat bu doğru, bildiğiniz üzere tek başına pek bir şey
ifade etmiyor. Önemli olan, doğruyu doğru kılan, doğruyu doğrulayan, hayat yani politika
içerisinde nasıl, ne zaman ve ne şekilde ifade edildiği değil midir biraz da. . .
165
Dergi Projesindekiler Arasında Tartışmalar
29. 11. 2004 – Cem’in Eleştirileri
Degerli Dergi Girisimcileri
Özellikle neden iki dergi ? sorusu benim acimdan netlesmedigi icin ve zaman zaman
sertlesen tartisma atmosferini daha iyi anlayabilmek icin ,gruba gelen yazilari topluca yeniden
okudum .
Görebildigim kadariyla manifesto zemininde bir örgütsel hareket yaratmak ve cikarilacak
dergiyi bu amacla degerlendirmekle dergiyi daha cok varolan ideolojik hegemonyaya karsi
baslangicta yalnizca bir soluk alma , entellektüel bir biraraya gelis alani olarak gören iki
anlayis sözkonusu.
Bu iki anlayis arasinda önemli farklar görülmüs olsa gerek ki su anda iki dergi projesi
tartisiliyor.
Herseyden önce böyle bir karari cok erken buldugumu belirtmek isterim. Dogrusu karsilikli
yazilarda öne sürülen ayrim noktalari iki ayri dergi cikmalidir önerisini destekleyen derinlikte
görünmüyor. Ahmet ,Pinar ,Ramazan ve diger arkadaslar manifestonun kendisine ilkesel bir
elestiri yöneltmedikleri gibi "bildirgenin altina imza atmak için henüz zamana ihtiyaçlari
oldugunu, tartismak istediklerini (Deniz Can 27. 11. 2004)" belirtiyorlar. Keza kendi
önerdikleri dergi formatinda manifestonun imzalayanlar adina yayinlanabilecegini de
belirtiyorlar. Yani manifestonun söyledikleriyle temelli bir celiski sözkonusu degil. Öyleyse
geriye yalnizca örgütlü bir hareket yaratmak sorunu kaliyor. Bu konuda arkadaslar
konumlari geregi su anda politik bir
hareket yaratmayi hedefleyen bir platformun içine giremeyeceklerini vurguluyorlar( Deniz
Can 27. 11. 2004)
manifestoyla bir farkli duruslarinin da olmadigini fakat, politik bir hareket, hatta bir örgüt
yaratmak amaciyla çikarilacak bir dergide kendi bulunduklari konum ve baglayiciliklar
nedeniyle çikaricilar arasinda yer alamayacaklarini belirtiyorlar. ( Orhan, Ayni Toplanti
raporu)
"Yoksa bazi elestirilerimize ragmen,eger bizlerin de bir hareket ve giderek örgüt kurma
düsüncesi olsaydi, çok rahatlikla dergi manifestosu,hatta örgüt programi olarak altina imza
atabilirdik. Ve böyle programli bir dergide sizlerle birlikte hareket ederdik. Bizlerin mevcut
gerçeklikleri,konumlari böyle bir örgütün olusmasi süreçlerine birebir katilmaya uygun
düsmüyor. Yoksa gereklililigine inanmadigimizdan, ya da bu konuda sizlerle hareket etmek
istemiyor olmamizdan dolayi da degil. Sadece konumlarimizdan ve bu nedenle
önceliklekimizden kaynakli bir durum. "
Ahmet 21. 11. 2004
166
aciklamalarini yapiyorlar. Bu durumda örgütlü bir hareket olusmasina yine bir ilkesel karsi
cikis yok , yalnizca kisisel konumlara ve önceliklere dayanan tutumlar sözkonusu. Yani
örnegin söyle denilmiyor. Örgüt yaratmayi hedeflemek bugünün kosullari icerisinde yanlis
sonuclara yol acar , bir hata olur . Tersine Ahmet arkadas "sizin devrimci bir hareket ya da
örgüt yaratma yönündeki çabalariniz,dogmatik sol ya da ilkel milleyetçilikle mücadele etmek
isteyen duyarli tüm kesimler tarafindan büyük bir heyecanla karsilanacagi gibi,destek de
görür. Sizlerle benzer siyasal amaçlarimiz var derken bunu kastetmistim aslinda. " Ahmet 21.
11. 2004 diyor.
Geriye benim icin soru isareti olan araclar ve yöntemler konusunda ki potansiyel farkliliklar
kaliyor. Ahmet arkadas amaclardaki farkliliklari önemli görerek bu durumun yol acacagi
sorunlari iki dergi projesiyle asmaya onay vermis oluyor. Ne varki bizlerin ileride bir hareket
ya da örgüt kurma gibi bir düsüncesi,amaci bulunmuyor. Sizinle tek ortak bir dergi
çikarmada
anlasamamizin temel nedenlerin basinda bu geliyor. Birçok ortakliklarin yaninda bu farklilik
ister istemez araçlar ve yöntemler konusunda diger farkliliklarin da olusmasina neden oluyor.
Dergiye yüklemis oldugumuz anlamdaki farkliliklar,onun içerigini ve tarzini da belirliyor. Bu
da son derece dogal. ( Ahmet 21. 11. 2004)
Diger taraftan manifesto zemininde bir örgütsel hareket yaratmak ve cikarilacak dergiyi bu
amacla degerlendirmekle de benim cok ciddi sorunlarim var. Herseyden önce arkadaslarla
yüzyüze yapmis oldugumuz tek bulusmada böyle bir gündemi ben acmaya calismistim.
Ancak o zaman böyle bir tartisma icin cok erken oldugu söylenmisti. Yapilan aciklamalar
örgüt ve ona harcanacak enerjinin bosa gidebilecegi noktalara kadar tasinmis. Hatta Marxist
gelenek icinde Marx-Engels-Rosa Luxemburg tarafindan temsil edilen "örgütsüz"
devrimciligin de mümkün oldugu , Trotskiy ve Lenin in hep örgütlü kaldiklari ve örgüt icin
enerji harcadiklari ama örnegin 4. Enternasyonal icin o kadar enerji harcamanin dogru
bulunmayabilecegi v. b söylenmisti.
Orada yapilan tartismalarda manifesto ile devrimci bir örgüt yaratma arasinda özellikle bir
bag kurulmamisti. Öncelikle manifestonun düsüncelerini yayginlastirmak ,bu konuda bir
kamuoyu olusturmak en önemli görev olarak koyuluyordu.
Oysa simdi bu bag özellikle kurulmus gibi davraniliyor , hatta bu baga dayali olarak iki dergi
önerileri yapilabiliyor. Ilk olarak nasil ve hangi tartismalarin sonucunda yildirim hiziyla bu
noktalara varildigi benim icin tamamen belirsizdir.
Ikinci olarak ben örgüt yaratma sorununu önemli ve ciddi bir is olarak görüyorum .
Yapilmasi gereken son derece önemli tartismalar kolayina atlanamaz. En azindan bir Yön
referansi örnegin bir derginin icerigi icin cagrisimlar yapabilir ama devrimci bir hareket
yaratma acisindan hicbir degeri yoktur.
Bir dergi cevresinden örgüt olusturma bile bana cok mensevik cagrisimlar yapabiliyor.
Bu konuyu fazla derinlestirmeden , "Biz bir örgüt yaratmak istiyoruz "vurgusunu hakedilmis
bir vurgu olarak görmedigimi ve bunun üzerine yaratilan ayrimi gercekci bulmadigimi
167
belirtmek istiyorum. Örgüt bana göre henüz yalnizca bir arzu , varsayimdir. Bir varsayimi
ayrim noktasina tasimak gereksiz bir polemik haline dönüstürmek ,iki dergi formülüne tahvil
etmek dogru degildir.
Bana göre simdilik tek ,ortak bir dergi cikarilabilir. Aradaki vurgu farkliliklari henüz
olgunlasmadigi icin bu süreci birlikte deneyimlemeye herkesin ihtiyaci var.
Sevgiyle
Cem
30. 11. 2004 – Cem’in Görüşleri Hakkında
Selam Cem,
Nihayet sesler gelmeye basladi. Bu cok sevindirici.
1) Bu derginin orgut kurma gibi dogrudan bir amaci yok. Manifesto'da boyle bir amac
belirlenmis degil.
Elbette ilerde etki saglar bir gorus bir yaklasim etrafinda bir hareket olursa o zaman bu
hareket icindeki insanlar bir orgut kurma geregini dusunurlerse o ayri bir sey. Keske boyle
sorunlarla karsilasilabilecek hale gelinse.
Simdiye kadar bizden hic kimse bir orgutten bahsetmedi.
Ayrica su ana kadar yazmayi kabul eden yazarlarin hic biri de manifestoya imza atarim demis
degil. Bundan sonra muracaat edeceklerimizden de boyle bir sey beklenemez. Yani yazarlari
sadece bagimsiz yazarlar olan boyle bir dergiyle nasil orgut kurulur ki?
2) Bu orgut icin ciktigi fikri Ahmet ve Ramazan arkadaslarin yorumu. Yani derginin bir
orgut icin cikacagi. Ama bu onlarin geldigi gelenek ve anlayisla baglantili. Onlara oldukca
yabancidir orgute yonelik olmayan bir yayin. Bu nedenle bizlerin belli bir programatik
metinle cikmasini oyle anliyorlar.
Konuyu anlamak icin, Ocalan'la gorusme notlarini hatirlaman gerekiyor. Arkadaslar da zaten
onlara dayanarak bizimle is birligine giriyorlar. Ocalana sirt sita verelim falan demistim.
Ocalan bunu hemen orgut kurma olarak anlamis ve parti kurmadan falan bahsetmisti. Hatta
boyle dusundugumu sanarak, Kurdistanda bile orgutlenme izni verdi. Arkadaslar da bunu
aynen soyledi zaten.
(Aslinda konunun kokleri ta 79'a kadar gidiyor sanirim. Ocalan o baglamda boyle bir sey
soyledi galiba. Hala o zamanlardaki gibi oldugumuzu dusunuyor olabilir. O tarihlerde biz
Ihtiyat Kuvvet'i yayinlamistik. Butun Kitaplari PKK alip okutuyordu. Kitapta Kivilcimli,
kurdistan'da ayri parti kurmaktan soz ediyordu. Biz bu yayinla PKK'nin eline cok guclu bir
silah vermistik. En saygin Komunist Kurdistan somurgedir diyor ve kurdistan seksiyonu ayri
orgutlenmelidir diyordu. Bunlar PKK'nin da savundugu seylerdi ve Turk solu bunlar
raddediyordu. (Ki o zamanlar henuz PKK olarak degil Apocular olarak bilinirdi daha ziyade.
) biz de Kurdistandaki ve almanyadaki arkadaslara kendi partilerini kurmalarini soylemistik.
Ista bu donemde Apocular o zaman bize Biz sizi Turkiye'de Siz e bizi Kurdistan'da orgut
168
olarak taniyin diye bir teklif getirmislerdi. Biz ayni teori ve programa sahip olsaydik olurdu
ama ayni degiliz, biz kendi goruslerimizde kurdistanda kurulacak bir partiyla ayni dunya
partisinin esit seksiyonu olacagimizi soylemistik. Sanirim ocalan bunlari hatirlayarak boyle
orgutsel duzeyde yorumlari sirt sirta verelim imgesini. )
Simdi iki dergi projesi bir bakima tam da o zamanki durum gibi. Nasil o zaman Ihtiyat
Kuvvet Turk solunun isini bitirdiyse simdi de bizlerin cikracagi dergi ve arkadaslarin
cikaracagi dergiye verecegi destek o zamanin ihtiyat kuvveti gibi bir islev gorebilir. Bu da bir
rastlanti degil. Ayni gelenekler devam ediyor.
3) Kanimca arkadaslarin soylediklerini de yanlis anlamissin. Onlarin dedigi su: Biz
orgutluyuz. Bizim orgutumuz var bu nedenle yayinin cikaricilari arasinda yer alamayiz
diyorlar. Yani biz genis anlamda, bir dergi cikarmak bile bir orguttur. Eskiden zaten orgut ya
da parti kelimesi bir hareket ánlaminda kullanilirdi. Bu anlamda bile ele alindiginda
arkadaslar biz baska bir disipline bagliyiz diyorlar. Aslina cok acik ve durustce davraniyorlar.
(Bunu soylemeden de fiilen oyle davranabilirlerdi ele gecirme ve kontrol altina alma gibi,
Turk solunda olan turden dertleri olsaydi). Bunu anlamak gerekir. Arkadaslarin satir aralarini
cok iyi okumak gerekiyor. Karsimizda politik dusunen, esnek, is yapmaya yonelik ciddi
insanlar var. Ifade gerektigi kadar acik aslinda:
"kendi bulunduklarý konum ve baðlayýcýlýklar nedeniyle çýkarýcýlar arasýnda yer
alamayacaklarýný"
4) Dolayisiyla Arkadaslarin projesi olan dergi ozellikle Kurt ozgurluk hareketine yonelik ve
ozellikle de yeni kurulack partinin icinde "ilkel milliyetcilige" karsi mucadeleyi, bir teorik
gelisim saglamayi amacliyor. (Bunu dogrudan ve acikca belirtemiyor tabii arkadaslar
anlasilir nedenlerle. ) Bu nedenkle iki ayda bir ilerde ayda bir cikacak dergi dusunuyorlar.
Simdi soyle dusun.
1)Ozellikle Kurt Ozgurluk Hareketine Yonelik
2)Teorik konularla sinirli (Demokrasi, Devlet gibi konular)
3)Iki ayda bir veya ayda bir cikacak bir dergi.
4)Turkiye entelijansiyasini sayfalarinda toplayip guclu bir yazar kadrosuyla cikmaktansa genc
ve bilinmeyen yazarlara tartisma olanagi acmaya calisacak.
5)Belli bir politik programa dayanmayacak.
Arkadaslarin dergi projesi bu.
Peki Bizimki ne?
1) Turkiye'nin Modern, sehirli, aydin ve iscilerine yonelik
2) Politik agirlikli, sosyalistlerin agirligi olsa bile kendisini devrimci demokratik bir politik
cizgiyle sinirlayacak.
3) Iki haftada veya haftada bir cikacak.
169
4) Entelijansiyanin devrimci demokrasiyle bir arada olmaktan korkmayacak en genis
kesimlerini sayfalarinda toplayacak. Cunku cizgisini yaymak icin en farkli toplum
kesimlarina ulasmayi hedefliyor.
5) Manifestodaki programi savunacagini acikca belirtiyor.
Bu ikisi hedefleri ve yapilariyla ve icerikleriyle cok farkli.
Yani sirt sirta vermeyi tam da yapiyoruz. Bu ikisi birbirini destekler ve guclendirir. Bizim
derginin toplumda etkisinin artmasi Kurt hareketinin tek ayakliliktan kurtulmasi,ve ilkel
milliyetcilere karsi gucununve pozisyonunun yukselmasi anlamina gelir.
Arkadaslarin dergisinin etkisinin armasi da Kurtler arasinda ilkel illiyetciligin gerilemesi
demektir ki bu da bizlerin konumunu guclendirir.
Zaten arkadaslar da politik dusunen insanlar olarak dedigimizi hemen anladilar ve sundugu
olanaklari gorduler.
Hasili kaygin hakli ama bu arkadaslarin yorumlariyla ilgili. Bizlerden cikan bir sey yok.
Boyle orgüt kuracagimiza dair bir tek sozcuk yok. Ne konusmalarda, ne yazdiklarimizda ne
de manifesto metninde.
Ama orgutu genis olarak anlarsan, su an dergi projesi icin guc ve olanaklarimizi bir araya
getirmemiz ve ortaklasa tartismamiz bile bir orguttur.
Selam ve sevgiler
demir
30. 11. 2004 – Cem’in Cevabı
Hocam Selam ,
Bütün karsilikli yazismalarda ve görüsmelerde Ahmet arkadaslar üstüne basa basa "örgüt"
konusunu temel ayrim noktasi olarak vurguluyorlar . Ahmetin yazdigi 21 Kasim li iletide
birkere daha bu yaklasim acikca belirtilmis :
Ne varki bizlerin ileride bir hareket ya da örgüt kurma gibi bir düsüncesi,amaci bulunmuyor.
Sizinle tek ortak bir dergi çikarmada anlasamamizin temel nedenlerin basinda bu geliyor.
Birçok ortakliklarin yaninda bu farklilik ister istemez araçlar ve yöntemler konusunda diger
farkliliklarin da olusmasina neden oluyor. Dergiye yüklemis oldugumuz anlamdaki
farkliliklar,onun içerigini ve tarzini da belirliyor. Bu da son derece dogal. ( Ahmet 21. 11.
2004)
Gerek siz gerek ülkedeki görüsmelere katilan arkadaslar bu duruma karsi "bizim en azindan
simdilik böyle bir kararlastirmamiz yok " demiyorsunuz.
Bu tutumu ilk elden göstermeniz gerekirken göstermiyor ve bana satir aralarini dogru
okumaktan sözediyorsunuz. Satir aralarinda sizin varsaydiginiz gibi, arkadaslarin bütün
projeleri Kürt siyasal hareketi icin tanimlanmis olsun. Öyleyse bu mutlaka ifade edilmelidir.
Üstelik simdiye kadar yapildigi gibi "arapca " degil "türkce" . Eger arkadaslar "kisisel
170
konumlari öncelikleri "derken tümüyle Kürt Siyasal hareketinin konumundan ve
önceliklerinden sözediyorlarsa "sizin örgüt projeniz" derken aslinda "biz cunku örgütlüyüz "
demek istiyorlarsa bunu elbette aciklamalilar . Neden bu bir giz perdesine büründürülsün ki?
Arkadaslar bizi yanlis anliyor ve bize ait olmayan bir örgüt projesiyle iliskilendiriyorlar .
Hatta bunun en temel ayrim noktasini olusturdugunu söylüyorlar. Biz bu yanlis anlamanin
aslinda onlarin bizlerle farkli kaygilari tasidiklarini ifade etmek icin kullandiklari bir
iliskilendirme oldugunu anlayarak ses cikarmiyoruz . Böylece biz olmadigimiz bir sey olarak
"oluyoruz" Burada biz tuhaflastik .
Ikinci asamada arkadaslar kisisel konumlari ve önceliklerinden sözederek tuhaflasiyorlar ,
cünkü size göre bu sekilde Kürt Siyasal hareketinin konumundan ve önceliklerinden sözetmis
oluyorlar.
Ama sonucta anlasilan bir ortak nokta da var . Iki dergi projesinden sözediyorum. Tam da
farkliliklara uygun düsen bir ortaklasma gibi görünüyor. Ama acaba öyle mi?
Sizi ve görüsmeye katilan diger arkadaslari (Deniz, Orhan, Tolga?) elestiriyorum , sonucta
yürütülen diplomatik degil siyasi bir iliskidir. Bu denli dügümlenmesi , satir aralarinin ,acik
satirlardan daha agir bir yogunluk kazanmasinda bu iliski tarzini "kabul etmenizin " cok ciddi
bir payi olmali. Iliski bu sekliyle mistisize edilmis oluyor ve ileride bunun doguracagi
sakincalar gercekten cok fazladir. Bu yüzden öncelikle sizin ve görüsmeye katilan
arkadaslarimizin Ahmet arkadaslarla yapilacak ilk toplantiya bu yanlis degerlendirmeleri
kaldirma anlamini vermesini diliyorum.
Sevgi ve saygiyla
Cem
01. 12. 2004 – Demir’in Cem’e Cevabı
Sevgili Cem,
Birincisi, bence Ahmet'in eski yazidklarini degil, esas olarak son gorusmelerin protokolunu
ele alarak degerlendir. Senin ddedigin itirazlar sanirim olaylarca asilmis bir sorunu tartisiyor.
Yani tartisma firsati bile olmadan gelismelerce asilmis, dolayisiyla gundemden dusmus.
Ikincisi, bir programla cikip cikmama uzerine tartismalar ve bu baglamda yazdigim yazilar,
aslinda bu orgut meselesi gibi gorunen sorunun tartismasiydi. Aslinda orada, arkadaslari
sorunu boyle, orgut sorunu gibi koymaya iten daha derindeki nedenler irdeleniyordu.
Dolayisiyla Orgut konusu gibi gorunenin, esasina iliskin olarak soyleniyordu. oyle hic bir sey
soylememe, acik olmama gibi bir durum yok. Gorunusle (orgut) ugrasma degil onun ozune
(Program) yonelme vardi.
Ve bu cikmazi asmayi sagladi ve bir netice aldi. Son gorusmede pozisyonlar 180 derece
degisti. Sanirim bu degismeye yeterince dikkat etmiyorsun.
Baslangicta sorun soyle goruluyordu. Biz bir program ve stratejik metinle cikiyorduk,
arkadaslar ise, boyle bir program ve strateji tartismasi yapmak icin dergi cikarmak gerektigini
savunuyorlardi. Dolayisiyla bu pozisyon icinde, bizim konumumuz bir orgut kurmak gibi
algilaniyordu onlarca. (Ama buna pek ala bir hareket kurmak, akim yaratmak da denebilir.
171
Diyelim ki arkadaslarin gelenegi onlari orgut yerine hareket sozcugunu kullandiran bir
gelenek olsaydi, arkadaslarin cikarsamalari yine degismeyecekti. ama o zaman sen ornegin
orgut sozcugunun sende yarattigi allerjiyi hic bir sekilde gostermeyecektin. yani burada
sorunu yaratan orgut kurup kurmamaiz hakkindaki yanilgi degildi. Orgut bir gorunumdu. Bu
gorunum hareket veya akim da olabilirdi. Cikarsamlar degismezdi. )
Ama bu gorunum aldaticiydi. Zaten o degerlere kufretme gibi baglamlarda yazilanlar, tam da
boyle gibi gorunen sorunun oyle olmadigini aciklamaya yonelikti. Yani senin suclamanin
aksine, en azindan ben kendi adima bir durus sergiledim. Ama orgut sozcugu uzerinden degil,
cunku o meselenin asli degildi, gorunumuydu, bu gorunumu yaratan ozden bir elestiriydi
benimki.
Ama bir yandan bu yapilirken, diger yandan, pratik is birligi olanaklari uzerinde duruldu.
Baslangictaki yanlis anlamalar gidip de arkadaslar bu yaklasimi anlayinca, onlar da ayni
sekilde davrandilar. O zaman arkadaslarin orgutsuz ve oprogramsiz gibi bir dergi
cikarmalari; bir programla cikmamiz dolayisiyla orgutu hedefledigimiz bicimindeki yaniltici
durum asildi. O zaman siz orgut kuracaksiniz ondan biz orada olamayiz argumani
kullanilmaz oldu. Biz orgutuz, siz de baska bir hareket icin cikiyorsunuz. Biz bu nedenle
onda yer alamayiz ama bu bizim mucadelemize bir el uzatmadir dendi. Yani dedigin orgut
sorunu coktan aslimis bulunuoyr. Yani o ilk mektuplarda soylenen siz orgut kurmak
istiyorsunuz, biz oyle degiliz argumani bu gun tam tersine donmus bulunuyor. Ve bunun
uzeinden neredeyse iki hafta gecti.
Baslangicta tartisma dergisi ya da programsiz dergi ilkesel duzeyde koyuluyordu. Simdi,
taktik ve pedagojik bir arac olarak ele aliniyor. Yani arkadaslar "mis gibi yaparak" bir seyleri
anlatmayi deneyecekler. Bunun da dusunulebilecek bir sey oldugunu ben de zaten ikinci
mektupta soylmistim. Cunku Pinar'in mektubunda her iki yaklasim da bir arada bulunuyordu.
Belli bir belirsizlik ve celiski vardi. Belki bu celiski hala vardir da, sadece pratik gelismeler
nedeniyle silinmis gibi gorunuyordur. Yani bir yanda cizgisiz cikmayi bir ilke gibi koyma ve
diger yanda cizgisi olup da insanlari ve yeni gucleri tartismaya cekebilmek icin cizgiziz gibi
yapip tartisma. Ama bu celiski artik bizi ilgilendirmez. Bu arkadaslarin kendi ozel
celiskisidir.
Tipki bir papazin ayni zamanda Komunist partisi uyesi olmasi gibi. Bu bir celiskidir der
Lenin ama, orgutsel gorevlerini yapiyorsa, bu celiskisi bizi ilgilendirmez. Bu onun kendi ozel
celiskisidir. iliskilerin ve is birliginin bir konusu degil, baska bir duzeyin, ideolojik
mucadelenin konusudur.
Ucuncusu: her solenen oyle cok yanlis anlasiliyor ki, bunlari duzeltmeye kalkmak ne gerekli
ne de mumkundur. Bu nedenle ben sahsen, benim goruslerim falan ozetlendiginde veya
elestirildiginde cogu kez yanlis anlasilarak yapilmasina ragmen sesimi cikarmam. Yoksa basa
cikmak mumkun degildir. Ornegin surada aynen boyle bir sey yapiyorum.
Dorduncusu: Sen de bu dergini cikaranlarinan birisin. Hepimizin ayni hakki ve gorevleri var.
Hic kimsenin ozel bir yetkisi ve imtiyazi yok. Ben cok onde gorunuyorsam bu yaptiklarimi
kimsa yapmadigi ve benim sirtima kaldigi icindir. Senin boyle bir durum dikkatini cekince
hemen soylemen gerekir. Olabilir ki birileri dikkat etmemistir.
172
Besincisi: Su cok acik ki hepimizin farkli tarihleri var. Bu da bizlerin farkli hassasiyetleri
olmasini getiriyor. Ornegin su orgut meselesini ele alalim.
Ben bu konuda o kadar cok yazdim ki, artik gina gelmis durumda. Kaldi ki adim zaten orgut
dusmanina ciktigindan bu konudsa bir sey aciklama geregini duymuyorum bile.
Diger yandan Hamburg'ta bulunan arkadaslar icinde bu boyle. Bu konu tartisilmasin gerek
gorulmeyen bir lapalis hakikati. Karsinizdaki sizin yillar oncesinde biraktiginiz bir sorunu
surekli tekrarliyorsa, siz ise bundan bikmissaniz, hic ses cikarmamaniz boyle bir bikkinliktan
da kaynaklanabilir. yani haburglular ve benim icin boyle bir durum da var.
Benim acimdan bir de yakin tarihi var. Isin ilginci, bu gorusmelerden kisa bir sure once sayin
Selek bir yazi yazmisti. Basligi "Arzuhalcilik Degil Devrimcilik". Bu yazi vesilesiyle
kendisine aynen su mektubu yazarak bir yazi ilettim. Asagida bu mektup ve yazi var:
" Merhabalar Degerli Selek,
Ozgur Politika'da bugun "Arzuhalcilik Degil Devrimcilik" baslikli yazinizi okuyunca, yillardir
ayni konuda defalarca yazdigimi ve kimseden en kucuk bir yanit, bir yanki alamadigimi
hatirladim.
Ve yaziniz benzer sonuclara bagimsizca ulasmanin bir ornegi olarak beni sevindirdi. Ne
derler? "Aklin yolu birdir. "
En azindan yankisiz kalmamainiz icin, benzeri seyleri dusunup soyleyen baska birilerinin de
varligini bilmeniz icin bu konuda yazilmis eski bir yazimdan bir bolumu yolluyorum. Vaktiniz
yok, okuyamazsiniz ama yine de yolluyorum.
Selamlar
demir
Parti Konusunda Üzerinde Düşünülmesi Gereken Bazı Sorular
Devrimci Marksist gelenek içinde devrimci bir işçi partisinin ne zaman nasıl kurulması
gerektiği konusunda pek dikkati çekmemiş iki değişik gelenek vardır aslında. Bu
geleneklerden birincisi esas ifadesini Marx ve Rosa Luxemburg'da bulur. Buna göre,
devrimci bir işçi partisi mücadelenin yükselişine dayanmalı; yükselen bir hareketin ifadesi
olmalıdır. Bir yükselişin olmadığı bir dönemde bu tür örgütleri kurmaya ya da yaşatmaya
çalışmak sonuçta gelecek yükselişin sorunlarını kavramaktan uzak küçük sektler üretmeye
yarar.
Marx'ın pratik tavrı da hep bu yönde olmuştur. 1848 devrimi öncesinde ve yükselişi sırasında
Komünistler Birliği'ni kurmuşlar, mücadele etmişlerdir. Ancak devrimin yenilgisinden sonra,
kısa bir süre toparlanma denemelerinde bulunmuşlarsa da, bir süre sonra kendilerine
harhangi bir dernekte bile çalışmayı yasaklamışlar; faaliyetlerine son vermişlerdir. Yıllarca
enerjilerini küçük bir sektin problemlerine harcamaktansa, gelecek bir yükseliş için teorik
hazırlığa ayırmışlardır. Ne zaman ki işçi hareketi yeniden yükseliş belirtileri göstermeye
başlamış, bu yükselişle birlikte Birinci Enternasyonal'in kuruluşuna girişmişlerdir. Bu örgüt
yükselen bir işçi hareketine dayanmış ve onun ifadesi olmuştur. Ancak 1871 Paris Komünü
yenilgisinden sonra, hareketin tekrar gerilemesi ve Enternasyonal'in de ister istemez tekrar
sektlerin mücadele alanı olması eğiliminin belirmesiyle birlikte bu örgütü kapatmakta hiç de
173
tereddüt etmemişlerdir. Marx ve Engels için örgüt kutsal, dokunulmaz bir tabu değil, bir
araçtır.
Diğer gelenek en önde gelen savunucu ve uygulayıcılarını Lenin ve Troçki'de (özellikle
1920'lerden sonraki Troçki'de) bulur. Bu anlayışa göre, bir gerileme dönemi dahi olsa, küçük
bir çekirdeği; bir organizmayı yaşatmak; gelecek yükselişi hazırlıklı karşılayabilmek için
zorunludur. Özellikle Troçki, Ekim Devrimi'nin başarısı ve Rosa'ların başarısızlığını böyle
açıklar. Kendisi de daha sonra Dördüncü Enternayonal'i, Lenin'den edindiği bu derse göre,
hiç bir devrimci kitle hareketi yükselişinin olmadığı koşullarda; "çağın gece yarısı"nda aynı
nedenle örgütlemiş ve onun bu çabası karşısında, örneğin İsaac Deutscher Marx'ın
pozisyonuna benzer bir tavrı savunarak bu örgütün kurulmasına karşı çıkmıştır.
Tarih hangi tavrın daha doğru olduğuna henüz bir cevap vermiş değildir. Elbet her iki tavrın
da kendine göre avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Aslında Lenin'in örgüt anlayışının
yanlış yorumlarla tabulaştırılması bu alanda yapılabilecek çok verimli araştırmaların yolunu
tıkamış, tartışmaları engellemiştir de. Örneğin Lenin'in partisinin başarısı ne ölçüde,
önceden, ne pahasına olursa olsun bir çekirdek olmasıyla açıklanabilir? Bu konuda
Troçki'nin yorumu ne ölçüde doğrudur? Aslında 1907'den sonraki yıllarda fiilen örgüt yoktur
da; örgütün canlanışı işçi hareketinin yükselişine rastlar. Bu işin bir yanı. Bir de bu güne
kadar gözlerden kaçan diğer yanı var: aslında RSDİP'nin gerçek yaşamı ve başarısı Marx'ın
tavrını doğrular niteliktedir. Ondokuzuncu Yüzyıl'ın sonlarından itibaren, dalga dalga
yükselen, zaman zaman yenilgilerle kısa süreli gerilemelere uğrasa da sürekli bir yükseliş
eğilimi gösteren bir işçi hareketi vardır Rusya'da. RSDİP de bu yükselişin ifadesidir.
Yükselen bu işçi hareketi olmasaydı, Lenin'in en yaratıcı teori ve taktikleri, tıpkı 1907-12
arasında olduğu gibi küçük grupların çatışmaları içinde yiter gider, hiç de devrime falan yol
açmazdı. Keza, 1917 yılında, uzun hazırlık döneminde yetiştirilmiş elemanların, yükselişe en
az ayak uydurabilenler olmaları gerçeği de gözden uzak tutulmamalıdır.
Yükselen bir yığın ve işçi hareketine dayanmadan, sırf devrimci teorik pozisyonlarla uzun
gerileme dönemlerinde bir örgütü ilerideki bir kabarış için hazır tutmaya çalışmanın nasıl
tüketici bir iş olduğunu; ve ne ölçüde yığınların mücadelesini yükselttiğini ya da
yükseltmediğini en iyi Dördüncü Enternasyonal'in tarihinde görmek mümkündür. Sonuç hiç
de parlak değildir. Acaba bir örgüt olmasaydı, sonuç bugün daha mı kötü olurdu? Buna
hemen bir cevap vermek kolay değildir.
Kaldı ki, Dördüncü Enternasyonal'in dayandığı Bolşevik gelenek hala 1968'lerin dünyasının
sorunlarına bile bir program sunabilen bir düzeye sahipti; henüz olaylarca aşılmamıştı. Bu
nedenle de 1968'lerin dünyasının devrimci kabarışından etkilenebilmiş ve bu kabarışı
etkileyebilmişti.
Türkiye ve Avrupa'da Birlik Tartışmaları'nın yürütülmesi sırasında hemen herkes
Lenin/Troçki yaklaşımıyla Birlik ve Parti sorununa yaklaşmış, kimse bu yaklaşımı
sorgulamayı aklından bile geçirmemiştir.
Örneğin hiç kimse yükselen bir işçi ve kitle hareketinin olup olmadığı; varsa, bunun ne türde
örgütsel ve politik ihtiyaçları olduğu gibi bir analizden yola çıkarak bir parti gerekip
gerekmediği sorununu tartışmamıştır. Herkes için bir aksiyom durumundadır yükselme olsa
da olmasa da bir partiyi el altında bulundurmak. Bu varsayımı da tartışmak gerekiyor; hem
174
de bu günün dünyasına 1968'lerde Troçkist geleneğin sunduğu kadar olsun bir program ve
sistemli teori sunamadığımız gerçeğiyle birlikte.
"Sosyalistlerin Birliği" Kimin İçin Gerekli?
Nesnel bir hareketin incelenmesiyle ne tür bir örgütlenmeye ihtiyaç olabileceği türünden bir
problemin olmaması sadece "örgüt her koşulda olmalıdır" anlayışıyla da açıklanamaz, çünkü
çok önemli bir bölüm örgütlerin dışındadır da. Burada sorunun insani ve psikolojik bir
boyutu da vardır.
Aslında binlerce sosyalistin, devrimin ya da kitlelerin ihtiyaçları açısından değil, sadece
kendi açılarından bir örgüte ihtiyaçları vardır. Bir mücadeleye verilmiş yıllar; yapacak
başka bir şeyi olmama; siyaset dışında başka bir şeyden anlamama; hayata anlam verecek bir
çabaya duyulan ihtiyaç vs. . Bütün bu nedenlerle herkesin bir örgütlenmeye ihtiyacı var.
Hatta yüzlerce militan bir örgüt aparatı olmadığı takdirde şu dünyada yaşama şansı bile
olmayan bir insan durumundadır. Bu insanlar elbette yaşamlarının kaynağı olan bu yapıları
ve anlayışları dişleriyle, tırnaklarıyla savunacaklardır. Bütün bunlar insanca ve anlaşılabilir
ihtiyaçlardır. Ama bizler sosyalist isek ne kendimizi ne de yığınları kandırmamamız gerekir.
Aslında yığınların, yükselen bir hareketin veya devrimin ihtiyacı olup olmadığı için değil, -
çünkü bu konuyu bilimsel bir şüpheyle tartışmış değiliz-, kendi ihtiyacımız için bir örgüt,
birlik veya parti kurmak istediğimizin bilincinde olmalıyız. Bu aşırı bir yargı gibi görülebilir,
ancak birlik istemlerinin gerekçeleri dikkatlice okunursa, şecaat arzeden merdi kıpti gibi,
birliğin tam bu nedenle istendiği görülebilir. Bu durumun kavranamamış olması "Birlik
Tartışmaları"nda garip sonuçlar yaratmış durumda.
Bir parti yükselen bir hareketin ifadesi olabilir. O takdirde programatik saflıktan ziyade,
hareketin canlılığı ve dinamizmine bakılır; onun içinde saf tutulur. 1960'ların TİP'i böyleydi
ve örneğin Dr. H. Kıvılcımlı ona karşı böyle bir tavır içindeydi.
Ya da bir parti. bir program temelinde kurulabılır. Bu takdirde de inançlar ya da ideolojiler
değil, somut hedefler ve talepler birleştirici unsur oluştururlar. Bunun dışında modern
toplumda toplumu değiştirecek bir güç oluşturmanın yolu yoktur.
Halbuki birlik ya da legal parti tartışmalarında ne kitle hareketinden söz eden var ne de
somut hedefler ve programdan. Hatta legal partiyi savununlar, program olmasa bile
olabileceğini söylüyorlar. Peki bu partinin ya da birliklerin ayırıcı kriteri ne olacaktır?
"Sosyalist olmak", "kendine sosyalist demek". Bunlar ise inanca, ideolojiye dayanan
tanımlamalardır. İnsanları ideoloji ya da inançlarına göre birleştirmenin gereksiz ve
olanaksız olduğu hala anlaşılmış değil demek.
Sorunun böyle konulmuş olması, birliğin sosyalistlerin bir ihtiyacına vevap verdiğini gösterir;
insanca bir ihtiyaca. Ama bunun için parti kurmaya kendini ve başkalarını aldatmaya ne
gerek var. Sosyalistler derneği gibi bir şey de kurulabilir; parti namıyla yapılabilecek her
şeyi yapabilir ve belki kamu oyunda sözünün ağırlığı olan bir birlik olabilir.
"Birlik mi Rekompozisyon mu?" adli kitaptan
http://www. comlink. de/demir/kitaplar/birrekom. htm"
175
Hemen anlasilacagi gibi, bu yazida devrimci bir kitle hareketi olmadan, o hareketin bir
yukselisinin ifadesi olmadan bir parti kurmaya kalkmanin nasil yanlis oldugu aciklaniyor.
Yani arkadaslar, en azindan yolladigim bu yazi vesilesiyle bile boyle dusunmedigimizi biliyor
olsalar gerektir. Yani yakin tarihte de bu konuda cok acik bir yazimi yollamisim.
Simdi boyle bir uzak ve yakin tarih olunca, hele Ahmet'in Orgut diyerek ifade ettiklerinin
aslinda baska bir sorunun yansimasi oldugunu dusunmus ve onun uzerine oturup ozdeki sorun
uzerine sayfalar dolusu yazi yazmissam, keza orgut yerine hareket kavramini kullansa de
degisen bir sey olmayacagi acik olduguna gore, Orgut sozu kullanildi diye bir tepki
gostermemem cok mantikli olmaz mi?
Muzakereleri yuruten arkadaslar icin de ayni seyler gecerlidir. Kaldi ki bir konusmanin akisi
icinde daima baska noktalar agirlik kazanabilir ve hedefe gidiste ayrintilarda bogulmamak
icin es gecilir veya kendiliginden bilincsizce gecilir. Kaldi ki ortadaki ilk defa karsilasan
insanlarin topu topu bir kac kere birer ikiser saatlik gorusmeleridir.
Eger gercekten arkadaslarin bizlerle, buyuk harflerle bir orgut kurma amacindan dolayi bir is
birligine girmemeleri gibi bir sorun olsaydi. Orgut kuracagimiz yanilgisi gercekten bir seyleri
onunde engel olsaydi, dedigin hakli olabilirdi. Ama boyle bir durum yoktu ve olmadi. O
baska bir sorunun gorunumuydu. Bu cok acik, orgut yerine hareket veya akim dense de sonuc
degismeyordu. (Kaldi ki sol literaturde hareket veya akimlara da orgut dendigi olur. Engels
Chartist Hareketten Parti, ilk modern isci partisi diye soz eder. ) Demek ki sorun orgut
degildi. Keza sonradan tam tersi bir durum ortaya cikti. Gercek duruma uygun. Arkadaslarin
orgut diye bir derdinin olmamasinin, (ve bizim de orgut icin ciktigimizi dusunmelerinin)
nedeni onlarin orgutlu olmalariydi.
Butun bu yanlis anlamalari yaratan ne?
Su paradoks. Bizim dogrudan orgut diye bir amacimiz yok ve bir orgut degiliz. Ama net bir
programi savunacak, net bir stratejiyi savunacak bir dergiyle cikmak istiyoruz.
Arkadaslarin ise bir Orgutu var ama program tartismasi yapmak icin cikiyor.
Biz orgut degiliz politik bir dergi cikarmak istiyoruz. Arkadaslar orgut ama teorik bir dergi
cikarmak istiyor. (Politik gazetesi var cunku)
Gercekten ortada garip bir durum var. Alisilmis kliselere sigmiyor.
Normal olarak bir orgutu olanlarin bir programla cikmalari, olmayanlarin nasil bir program
diye tartismak icin programsiz cikmalarini gerektirir sag duyu. Ama burada durum tersi.
Orgutu olan program tartismasi yapmak icin cikiyor. Orgutu olmayan ve onune dogrudan
orgut diye bir gorev koymamis olan ise Program ve stratejiyle cikiyor. Bu garip durum
arkadaslarin, bizlerin bir orgut kurmak icin ciktigimiz turden bir cikarsama yapmalarina yol
aciyordu.
Burada bizde bir celiski yok. Arkadaslarin bir celiskisi var. Ama bu onlarin kendi sorunudur.
Is birligi baglaminda bizi ilgilendirmez. Ama bunu bir ilke duzeyine getirir, teorik ve
ideolojik baglamda savunurlarsa o zaman teorik bir tartisma yapilir. Ve bunu yapiyoruz da
zaten. Pinar'in yazisinin elestirisi tami tamina buydu. (Pinar'in elestirilmis olmasi diger
yazilarin elestirecek seyi olmadigindan degil. Oralarda cok daha fazla vardi. Yuzlece
sayfalik kitaplar yazabilirdim. Orada sadece bu celiskinin ozu en can alici noktasindan
gosterilmeye calisildi. cunku celiski tam da o uzun uzun ele alinan degerlerle ilgili
176
formulasyonda yogunlasmisti.
Ve en nihayet Altincisi ve sonuncusu: Gerek senin dun yazdigin mektup, gerek benim
cevabim, hasili burada tartishilhan her seyin bir nushasi da epeydir otomatik olarak Pinar ve
Ahmet'e gidiyor. Yani tam bir aciklik var. (Ramazan'in adresi olmadigindan
yollayamiyorum. Ama onlarin ona ilettigini var sayiyorum. ) Yani arkadaslar bizlerin neyi,
nasil tartistigimiz, gorusler vs. hakkinda dogrudan bir bilgiye en otantik bicimlerinde sahip
oluyorlar. Dolayisiyla simdiye kadar bu konu acikliga kavusmamis olarak kabul edilse bile,
gerek senin mudahalen ve benim de sana dun verdigim cevap ve de simdi bu mail ile konu
acik olarak anlasilmis olmaktadir.
Tabii butun bu yollananlar okunuyorsa.
selam ve sevgiler
demir
02. 12. 2004 – Tolga’nın Eleştirileri
Merhabalar,
İlk olarak Cem'in eleştirilerine katılıyorum. Fakat ben bu toplantıların hiç birine
çağrılmadığımı ve doğal olarak da katılmadığımı belirtmek isterim. Sonuçta Ahmet'in
anlattığı "örgüt"lü hareketlerin neye göre ve nasıl bir tarzla hareket ettiklerine pek de
yabancı değilim. Bu nedenle garipsemedim ama bunun farkında olduğumun da bilinmesini
isterim. Dergi girişimciliğinin hukuku da süreç içerisinde etkileşimlere bağlı olarak kendini
belli edecek.
Yanlış anlaşılma da olmasın. Arkadaşların beni çağırmamalarını sorun da yapmıyorum; tam
tersi "diplomatik" işlerle meşgul olmak zorunda kalmamak çok memnun bile edebiliyor.
Cem'in eleştirilerine gelirsek. . İstanbul'da yapılan toplantılarda (toplantı notları ve yazılan
maillerden) sanki açık olmayan ve bireyler arasında bir türlü netlikle belirlenemeyen durumlar
sahiden mevcut. Bunun en önemli sebebi internet haricinde yurtdışında bulunan dergi
girişimcileriyle iletişimin sağlıklı kurulamamış olması olabilir belki. Tüm kafalarda
"milliyetçiliğin her türden haline karşı olmak" sözkonusu ama bunun haricindeki noktalarda
tartışmalar yürü(ye)mediğinden bir bulanıklık söz konusu gibi. "Birşeylere karşı olmak"
üzerinden işlerin yürümesi epey zor olabiliyor. Bu nedenle dergi üzerinde ileride pratikte
yapılabilecek ciddi tartışmaların bu bulanıklığı gidermesini umut etmekteyim.
Sağlıcakla kalın,
tolga
02. 12. 2004 – Tolga’nın Eleştirileri’ne Cevap
Merhaba Sevgili Tolga,
Mektubunu okudum.
“Cem’in eleştirilerine katılıyorum” dediğine göre, Cem’in itiraz ve eleştirilerine verdiğim
177
uzun ve ayrıntılı cevaplar seni ikna edici bulmadığın anlaşılıyor.
Böyle deyince en azından bunları biraz daha ayrıntılı açıklamanı beklerdim. Hangi eleştiriye
verilen hangi cevabı hangi nedenle yeterli bulmadığını açıklamanı beklerdim. Ben en küçük
bir gelişmeyi, en önemsiz gibi görünen bir ifadeyi en büyük hassasiyetle ele alıp hep bir
açıklık sağlamaya ve bunu herkese duyurmaya aşırı bir özen gösteriyorum. Bu nedenle
yazacağım kitapları yazamıyorum, yazıları aksatıyorum. Yazdığım yazıların kalitesini
düşürüyorum.
Bunun birazı kadar olsun dikkat ve hassasiyeti beklemek de hakkımdır sanırım. “Şu itirazlara
verilen şu cevaplar şu nedenle yanlış veya tatmin edici değildir” diye bilmek isterim.
Öte yandan burada ilk defa somut bir iş için bir araya gelen birbirini tanımayan, birbirinden
habersiz insanlarız. Çok farklı geçmişlerimiz, hassasiyetlerimiz var vs. Böyle bir gruba
yazılan bir yazıda, hele üsluba çok dikkat etmek gerekir.
Bir ıslak ormanda olduğunuzu düşünün. Siz küçük bir ateş yakmak, bu ateşi büyütmek için
korunaklar yapmaya, oradan buradan kuru odan parçaları bulmaya çalışıyorsunuz. Ama
rüzgar ve yağmur sürekli yaktığınız ateşi söndürüyor. Yapmaya çalıştığımız iş biraz böyledir
bu günkü dünyada. Her davranışımızın o ateşi yükseltmesini de gözetmeliyiz.
Bunun için çok hassas olmak gerekir. Bir memnuniyetsizlik var ise, bunu açıkça dolaylı
ifadelerin ardına saklanmadan, hiç biriktirmeden ifade etmek gerekir. Ama aynı zamanda
bunu, insanların şevklerini arttıracak bir tarzda yapmaya özen de göstermeli kanımca.
Bu özeni göremediğimi en azından hissetmediğimi belirtmeliyim.
Gelelim eleştirilerine.
Sondan başlayarak cevap vereyim. Çünkü en önemli konuların hiç anlaşılmadığını
görüyorum.
Mektubunda aynen şöyle diyorsun:
“Tüm kafalarda "milliyetçiliğin her türden haline karşı olmak" sözkonusu ama bunun
haricindeki noktalarda tartışmalar yürü(ye)mediğinden bir bulanıklık söz konusu gibi.
"Birşeylere karşı olmak" üzerinden işlerin yürümesi epey zor olabiliyor. Bu nedenle dergi
üzerinde ileride pratikte yapılabilecek ciddi tartışmaların bu bulanıklığı gidermesini umut
etmekteyim. ”
Kanımca bu yazdığın satırlar bu deri projesini hiç anlamadığını gösteriyor. Tam da bu
nedenle “bulanıklık”tan söz ediyorsun.
Bu dergiyi çıkarmak için bir araya gelenler, dergi projesinde birlikte iş yapmak için, hiçbir
yerde hiçbir zaman “milliyetçiliğin her türlüsüne karşı olmak” gibi bir ilke beyan etmediler.
Bu yönde en küçük bir ima dahi bulunamaz.
Bu dergi projesi tam aksine, Alman tipi de denen, ulusu dil, din, etni, ırk, kültür, ortak yaşantı
birliği; kader birliği gibi “ilkel milliyetçilik” ya da “Gerici milliyetçilik” karşısında, Ortadoğu
için, aydınlanmanın ideallerine bir dönüş ve devrimci demokratik bir milliyetçiliği, yani bütün
178
bunların ulusun tanımından dışlanmasını ve ulusun bütünüyle insan hakları temelinde;
bürokratik ve baskıcı olmayan bir devlet cihazı temelinde bir demokratik cumhuriyeti
savunmakta. ABD’nin Büyük Ortadoğu Planı’na karşı Orta Doğu İçin böyle bir Demokratik
Cumhuriyet’i savunmakta ve böyle bir planın ancak tüm orta doğudaki ezilenleri ve halkları
birleştirebileceğini söylemektedir.
Yani bu dergi projesine katılmak için gerici milliyetçiliğe karşı devrimci ve demokratik
bir milliyetçiliği savunmak yeterlidir. “Milliyetçiliğin her türlüsüne karşı olmak” diye bir
koşul yoktur.
Sadece Manifesto’da, Orta doğu için bir çözüm olan bu devrimci demokratik milliyetçiliğin,
dünya çapındaki problemler açısından aslında gerici olduğu belirtilmektedir. Ama bu
dünya çapındaki durumla ilgilidir ve zaten.
Sosyalist olarak böyle devrimci ve demokratik bir orta doğu uğruna mücadelenin, hem bu
mücadelenin kendisinin kitlelerin bilincinde yol açacağı değişiklik nedeniyle (motorsiklet
Günlüğü hatırlansın); hem de başarıya ulaştığında, dünyanın aort damlarında bir devrimci
demokrasiye emperyalist ülkelerin hiçbir zaman izin vermeyecekleri ve bunun da onu ister
istemez, kapitalizmle yüzleşip, tüm sınırları ortadan kaldırma, yani ulusal sınırları darma
duman edecek bir programa yönelmesine yol açacağı için, yani bir “sürekli devrim” olanağını
ve perspektifini yeniden canlandıracağı böyle bir programın savunulabileceğini söylüyoruz.
Yani eğer gerçekten niyeti her türlü milliyetçiliğe karşı olan bir sosyalist iseniz, bu
demokratik milliyetçiliği savunarak bu günün orta doğusunda, liberallerin ya da bürokratik
kastların kuyruğunda politika yapar duruma düşmekten kurtulursunuz diyoruz ve kitlelerin
mücadelesine önderlik ederseniz onun gerek kendi deneyleri gerek karşılaşacağı durum
sonucunda her türlü ulusa ve ulusçuluğa karşı bir mücadeleye dönüşmesine yol açabilirsiniz
diyoruz. Olan budur.
Şimdi bu böylesine açık iken ve biz bu grupta dergi çevresi olarak tartışıyorken,
“milliyetçiliğin her türlüsüne karşı olmak temelinde” bir araya geldiğimizden söz etmek,
şimdiye kadar yapılan ve yazılanlardan hiçbir şey anlamamış olmak demektir.
Pratik olarak, bu dergi projesinde yer alan herkes sosyalist olabilir. Herkes, “milliyetçiliğin
her türlüsüne karşı” da olabilir. Ayrıca bu görüşlerini burada da savunabilir. Ama burada
bizi bir araya getiren, milliyetçiliğin her türlüsüne karşı olmak değil. Gerici
milliyetçiliğe karşı bir devrimci ve demokratik milliyetçiliği savunmaktır. En amiyane
tabiriyle budur.
Bu nedenle bu dergi girişimi için müracaat ettiğimiz herkese ve sana da, “bu manifestoda
ifade edilen programı savunur musunuz” diye sorduk ve soruyoruz.
Size de tam böyle soruldu. Ve siz de öyle katıldınız. Ama öyle görülüyor ki, bu konuyu ve
Manifesto’yu tam anlamamışsınız. Yani bir yanlış anlama temelinde katılmış olduğunuz
anlamı çıkıyor bu yazdıklarınızdan. Böyle olmayabilir ama yazdıklarınız bu anlama
geliyor.
Ayrıca şunu belirteyim. Dergi girişiminde olup da, sosyalist olmayan veya milliyetçiliğin her
179
türlüsüne karşı olmak gibi bir sorunu bulunmayan insanlar var. Onlar, bu Manifesto’da ifade
edilen programı benimsedikleri için bu dergiyi destekliyorlar. Manifestoyu desteklemek ise
“her türlü milliyetçiliğe karşı olmayı” gerektirmiyor.
Ayrıca bu durum zaten, Örgüt mü kuruyoruz korkusunun anlamsızlığını da gösterir. Sosyalist
olarak işi gücü bırakıp, devrimci demokratik bir program temelinde örgüt mü kuracağız?
Birileri böyle bir amacı benimsese bile benim böyle bir amacım olmaz şahsen. Ve bunlar son
derece açıktır yazılan yazılarda.
Ama anlamadığınız sadece bu değil, başka bir sorunu daha anlamamışsınız.
Ben en az yazılarımda yüzlerce kere, ilkeler temelinde birlik oluşturulamayacağını;
modern toplumda birliğin ancak somut işler ve programlar temelinde olabileceğini;
insanların ancak böyle bir araya gelebileceğini yazmışımdır.
Bu nedenle Manifesto, “ilkel milliyetçiliğe karşı devrimci demokratik bir milliyetçilikte
birleşenler” gibi bir ilke koymuyor; bunu somut teklif ve proje olarak ifade ediyor. Yani
“ulusun tanımından dili, dini, etniyi vs. , çıkarmak; bürokratik cihazı parçalamak” vs.
tarzında, somut bir program olarak ifade ediyor. Ayrıntısı metinde var.
Daha da açıklamak için, eğer sizin “Her türlü milliyetçiliğe karşı olmak” ile kastettiğinizi ele
alırsak. Bu bir ilkedir ve ilkeler temelinde birlik olmaz. Birlik ancak örneğin “ulusal olanla
politik olanın her türlü ilişkisinin koparılması ve ulusal olana ait her şeyin özel bir inanç
sorunu olarak görülmesi” gibi somut bir teklif veya talep biçiminde ifade edilirse bir birlik
oluşturulabilir.
Yani siz sadece bu dergide bir araya gelenlerin programını anlamış değilsiniz; dergi projesinin
dayandığı, modern toplumda en basit birliklerin bile ilkeler değil, ancak somut hedefler ve
programlar temelinde olabileceği dersini de anlamamış bulunuyorsunuz.
Tabii bunları anlamadığınız için, bir araya gelişin, “bir şeylere karşı olmak” tarzında olduğu
türünden sözler edebiliyorsunuz.
Lütfen. Manifesto, tam aksine, somut bir programdır. Bir şeylere karşı olmak temelinde
değil, somut bir yapılacak işler temelinde bir programdır. Bu yargınız da baştan aşağı
yanlıştır.
Olabilir. İnsanlar bazı şeyleri yanlış anlayabilir. Ama bunun suçlasa ben değilim. Son
derece açık olarak her zaman şu soruyu soruyorum: “Bu manifestoyu okuyun, bu temelde
çıkacak bir dergiyi destekler misiniz?”
Eğer kişi destekliyorum demiş ama manifestoyu okumamış veya okmuş da anlamamış ise
bunu bilemem. Bunun sorumlusu ben değilimdir.
Yazdıklarınızdan sizin manifestoyu okuduysanız bile anlamadığınız ortaya çıkıyor. Yani siz
hangi amaçlar için bu dergi projesinde bulunduğunuzun farkında değilsiniz. Yazdıklarınızdan
çıkan anlam budur. Ortada bir yanlış anlama var demektir.
O halde tekrar, hem size hem de olası başka yanlış anlamalara karşı bu dergi projesinde
bulunan bütün insanlara tekrar soruyorum. “Manifesto’da dile getirilen programı ve
180
stratejiyi savunacak bir dergi projesine katılmak onda görev almak ister misiniz?”
Bu temel olmadan her hangi bir tartışmayı yürütmek, bir iş bölümü ve birliği yapmak
mümkün olmaz.
*
Ama madem girdik tekrar bir noktaya değineyim.
Diyorsunuz ki:
“Sonuçta Ahmet'in anlattığı "örgüt"lü hareketlerin neye göre ve nasıl bir tarzla hareket
ettiklerine pek de yabancı değilim. Bu nedenle garipsemedim ama bunun farkında olduğumun
da bilinmesini isterim”
Belki yanlış anlamış olabilirim ama bu hiç de hoş bir ifade değil. En azından özensiz. Sanki
ortada gizli bir şey varmış gibi, “bak onun farkındayım” tarzında bir şeyler.
İfadelerde çok hassas olmak gerekir. Hele bu dergi projesinde olmayan, eşit bir partner olarak
iş birliği yapılanlara karşı daha da hassas olmak gerekir.
Ahmet ve diğer arkadaşlar böyle bir imayı hak edecek biçimde davranmadılar. Çok açık
davrandılar ve onların bu yanını takdir etmek gerekiyor. Böyle de davranmayabilirlerdi.
Böyle bir açıklama yapma zorunlulukları yoktu. Ve somut bir hedef için iş birliği
yapıldığında iş birliğinin konusu dışında insanların örgütsel ilişkileri vs. kimseyi
ilgilendirmez.
Ama arkadaşlar hiçbir mecburiyetleri olmadığı halde, bizim açıklığımızı görünce, kendileri
de son derece açık davrandılar.
Bu takdir edilecek yerde, aman “örgüt mü”, durumun “farkındayım” tarzında yorum ve
tepkiler ne yaptığımızın ve yapılanın hiç anlaşılmadığını gösteriyor.
Arkadaşların bir örgüt olup olmaması bizi ilgilendirmez. Biz arkadaşlarla somut
hedefler temelinde bir araya geliyoruz. Diyoruz ki “şöyle şöyle bir dergi çıkaracağız, ne
dersiniz. ” Diyorlar ki, “katılamayız dışardan destekleriz”. Onlar diyor ki, “biz de şöyle
şöyle bir dergi çıkaracağız. Siz ne dersiniz?”. Biz diyoruz ki, “dışardan destekleriz.
katılmak için hele bir bildirgesine bakalım. ”
İlişki temeli budur. Arkadaşların bir örgütlü yapı olup olmadıkları bizi ilgilendirmez. Bizi
somut iş ve hedeflerimiz ilgilendirir. Ama arkadaşlar, fazladan kendi durumlarını
açıklamışlarsa, onların bize güvendiğini ve bizlerin güvenini kazanmak için de karşı bir jest
yaptıklarını gösterir.
Olayları doğru değerlendirmek gerekiyor. Bu davranışların bir tek anlamı vardır ve budur.
*
Elbette başlangıçta böyle bir durum yoktu. Biz Pınar Selek’in derginin yazar veya çıkarıcıları
arasında yer alması için onun cevabını bekliyorduk. Gerçekten de Pınar Selek, bu gün
Türkiye’de, politik duruşu ile derginin programını benimsemeye en yatkın kişidir. Bu kişinin
derginin çıkarıcıları arasında olması için beklemeye değerdi.
181
Ama bu arada, Pınar’ın da bir dergi projesi olduğunu bir yazısında gördük. Sonra konuşmada,
niye bunları birleştirmeyi denemeyelim dedik. O projenin de bizim gibi farklı geleneklerden
insanların ve genellikle çok genç insanların bir toplanması olduğunu sanıyorduk. En azından
ben böyle sanıyordum.
Sonra tartıştık hatta biraz kafa göz yardık ve gördük ki, konseptler çok farklı ama, bu iki farklı
konsept aslında birbirini de destekler. Karşılıklı olarak birbirimizi desteklersek her iki
projenin de daha başarılı olduğunu düşündük. Olay budur.
Bunun neresi yanlış. Bu konuda bir itiraz göremedim şimdiye kadar.
Buna şöyle bir itiraz olabilir örneğin.
“İki projeyi kaldıramayız. Gücümüz yetmez. ”
Veya “önce birini oturtalım sonra birini” denebilir
Veya “iki ayrı dergi anlamsız, bir tane çıkaralım” denebilir.
Bunlar dense anlarım. Ama bunlar yok. Sorun diye söylenen örgüt konusu sorun değil.
Çünkü
a) Bizler hiçbir şekilde bir örgüt kuracağız demedik. (başkalarının böyle düşünmesi bizi
ilgilendirmez)
b) Somut bir proje için bir araya geldiklerimizin bir örgüt olup olmadıkları da bizi
ilgilendirmez ve onlarla ilişkimizi belirlemez. Biz somut iş temelinde anlaştığımız
noktalara bakarız.
Yani ortada sorun gibi getirilenler bir sorun değil, başka bir sonunun görünümüdür
muhtemelen.
Belli ki başka bir sorun var. Ama bu sorunu doğrudan çıkarmak gerekir. Cerahat varsa
patlatmalı ve akıtmalı.
Bu nedenle, Tolga ve Cem’e ve de herkese tekrar soruyorum.
Esas bir başka memnuniyetsizlik var belli ki. Bu nedir? Bunu biraz daha düşünüp ortaya
çıkarmayı, doğrudan ifade etmeyi deneyin.
Şöyle bir şey mi? Örneğin örgütlü olduğunu bildiğimiz insanlarla iş birliği yapmamız somut
bir projeye bağlı olarak bazı riskler mi içeriyor? “Bu örgütlü yapılar güvenilmez. Bir de çok
güçlü bir örgüt, en iyisi uzak duralım” mı denmek isteniyor. Bu yönde kaygılarınız mı var?
Ya da, “bu dergi projesi diye girdik ulan tezgaha mı geliyoruz. Bu arada parti falan mı
kuracaklar” diye bir korkunuz mu var?
Ya da kendinizin ihmal edildiğini mi düşünüyorsunuz?
Tabii bu sorular herkes için geçerli.
Lütfen bir sorun varsa açıkça ortaya koyalım.
Her şeyi hiç bir kaygı duymadan konuşabilmeliyiz.
182
Selam ve sevgiler
Demir
04. 12. 2004 - Deniz’in Cevabı
Tolga telefonda konuşmamızı gördüğüm kadarıyla oldukça yanlış değerlendirmişsin. Kısıtlı
bir sürede söylenmiş bir cümleden bu sonuçları çıkarman oldukça ilginç. Karşı tarafın
tavrında senin şahsına yönelik hiçbir itiraz olmadı, olamazda, ne ahmet ne pınar dergi
girişiminde ben, orhan ve demir dışında kimseyi tanımıyorlar. Ayrıca tanısalar ve itiraz
etselerde bu itirazların bizim açımızdan kabul edilir bir tarafı olamazdı. Hiç kimsenin politik
bir faaliyette bir kimsenin "şahsına" yönelik itiraz yapma hakkı yoktur. Pınar ve Ahmetin
sana karşı hassasiyetlerini olduğunu düşünmen için kafanda nasıl bir gerekçe yarattığını inan
anlayabilmiş değilim. Yanlızca ilk görüşmeler tarafların dertlerini birbirine iletme
toplantılarıydı ve 3 kere gerçekleştirdi, toplantı ayrıntılarını gruba iletmeye çalıştık. Bu
açıdan arkadaşlar bir hassasiyetten öte sınırlı sayıda insanla bunu gerçekleştirmenin şu an
yeterli olacağını ilettiler. Aksi halde doğrudan temsilin kurallarının uygulanması durumunda
tüm dergi girişimcilerinin bu toplantılara katılımı gerekirdi. Bu temsiliyet ilişkisine bir
itirazın varsa bu toplantıdan haberin olduğun anda bunu yapabilirdin. Farkında olmadığın bir
hiyerarşi, emir komuta zinciri gibi yakıştırmaları haketmek için gerçekten nasıl bir davranış
içinde olduk, bunu yazını okuduğumdan beri düşünüyorum. Birincisi farkında olmamak karşı
tarafı komploculukla suçlamaktır. Yani "acaba tezgaha mı geliyoruz yine" sorusu sanırım
kafanda uzun süredir var. Bu yüzden ben kişisel olarak dergi girişimini temsil etme
noktasında şahsen pınar ve ahmetle yapılacak görüşmelerden kişisel olarak çekiliyorum.
Zaten aralık ayı içinde yapılacak toplantı tüm girişimcileri kapsayan bir toplantı. Bu girişimin
altında bir komplo, bir tezgah olsaydı, (benim bildiğim kadarıyla hiyerarşik bir örgütde
yazışmalar internet ortamında tüm "örgüt" üyelerinin bilgisine ve kullanımına
sunulmaz)herşey tüm ayrıntısı ile grupta ifade edilmezdi.
İkincisi benim yazdıklarımın demirin yazdıklarına çok benzemesi yada aynı olması, (hatta
daha önce de belirtildi gazetede demirin yazısı benim imzam ile yayınlandı)senin açından
ciddi korkulara neden olmuş. Peki diyelimki ben hiçbir konuda yazı yazamayacak ancak
orhanın deyimiyle kes yapıştır metoduyla yazılar oluşturacak bir kişiyim. Bunun da benim
özgürlüğüm olduğunu düşünürüm. Kimseye korku yaşatmamak için büyük bir yaratıcılık
içine girmem gibi zorunluluğum olduğunu inan hiç düşünmüyorum. Ezilenlerin harekete
geçmek için çok büyük fikirler üretmesi gerektiğini hiçbir zaman düşünmedim. Canı yanan
bir kişi nasıl yerden kaldırım taşını söküp egemeninin kafasına atarsa, pekala oluşmuş bir
düşünce de benim için o taş işlevini görebilir. Bunu kullanmak için hiç gocunmam. Yazı
yazarken burda kimsenin para, şan, şöhret peşinde koşmadığını sanırım biliyoruz, tersine bir
yazının altına imza atmanın, kendi idam fermanızın altına imza atmakla aynı olduğu bir
coğrafyada, olanaksızlıklardan, zamansızlıktan ama yazının ulaşması gereken yere
ulaşmasınında zorunlu olduğu bir durumda içeriğine sonuna kadar katıldığım bir yazının
altına imza atmaktan hiç gocunmadım. Bunun bu faliyete yada kişilere ne gibi zararları
olacağını ise ben kestiremiyorum. En fazlasından yapabileceğim katkıların çok sınırlı bir
183
kısmını yapabildiğim için hergün her an kendi kendime hayıflanıyorum. Bunun sebeplerine
burda girmeyeceğim. Bunun sebeplerini burda ortaya koymam başta belirttiğim yaratıcı
olmama, fikir üretmeme özgürlüğümün inkarı anlamına gelir.
Son olarak dergi manifestosunun kabul edilip edilmemesi, daha da ötesinde anlaşılıp
anlaşılmadığı meselesine gelelim. Bu dergi projesine başlarken girişimcilere bu manifestoyu
onaylayıp onaylamadıkları soruldu. Onunda ötesinde bu gişimde herkes biliyor bu
manifestonun altına imza atmayanlarla ayrışıldı, mücadeleler yaşandı. Bu süreç içinde hala
birçok kişi ile birlikte yürüyor olmamız, bana girişimin içindeki arkadaşların hepsinin
manifestoyu anladıkları ve benimsedikleri izlenimimi yarattı. Ama gerek orhanın arafat ve
öcalan yazısına karşı yazdığı yazı, gerek tolganın son yazdıkları bu manifestonun duruşuyla
ciddi çelişki içeriyor. Orhanın yazısı gerici milliyeçilere açıktan prim verirken, tolganın
tutumu ise bu girişimi "her türden milliyetçiliğe karşı olmak" la sınırlıyor. Manifestonun
kapısını açık bıraktığı hatta bugün bu programı savunacak en önemli güç olarak tanımladığı
devrimci demokrat Kürt milliyetçilerini görmezden geliyor.
Kanımca komplo teorilerinden çok tekrar tartışmamız gereken asıl meseleler bunlar.
03. 12. 2004 - Orhan Gün’ün Cevabı
Az Pişmişliğime Veriniz Lütfen
Birkaç günlüğüne şehir dışına gittiğim için yazışmaları zamanında takip edemedim. Ancak
şimdi cevap yazabiliyorum.
Üzerinde durulacak iki konu var. Birincisi Demir’in ortaya sürdüğü Yazı Kurulu-Yayın
Kurulu meselesi, diğeri de Cem’in eleştirdiği ve Tolga’nın da bu eleştirilere katıldığını
belirttiği, ‘neden iki ayrı dergi’ meselesi.
İkincisinden başlayalım.
Pınarlarla ilk görüşmeye başladığımızda, onların teorik bizim politik diye ifade ettiğimiz iki
ayrı dergi girişimi mevcuttu. Bu iki girişimi ortaklaştırmak amacıyla ilk önce bu ifadeleniş
üzerinde durduk, onların istediği teorik dergiyle bizim istediğimiz politik dergi ayrı mı yoksa
aynı şeylerimi ifade ediyor diye. Zira bizim genel olarak anladığımız ‘teorik dergi’yi ifade
etmedikleri belliydi. Görüşmeler neticesinde onların istediğinin, bakış açısı sunacak, güncel
konuların dışında dosya konularını da ele alacak ilk erimde uzun periyotlu bir dergiydi. Zira
onlar da politik dergi dendiğinde klasik anlamda örgütlerin ajitasyon ve propaganda amaçlık
kullandıkları slogan dergilerini anlamaktaydı. Fakat bizim de ifade ettiğimiz, güncele
müdahale edebilen, bakış açılarının, fikirlerin, somut politikaların ve belirli bir politik hattın
savunulduğu bir dergiydi. Sonuç itibariyle bu iki anlayışı ortaklaştırmak için uğraştık ve
nihayetinde bu ortaklaşma ‘manifesto ve bizim politik bir hareket, hatta uzun erimde bir örgüt
yaratma hedefiyle çıkıyor oluşumuz’ noktasında tıkandı. Manifesto konusunda, manifestoyu
tam anlamıyla okumadıklarını, fakat zaten düşündükleri derginin bir manifestoyla çıkmasının
gerekmediğini, hatta dışardan bakıldığında bir örgütmüşüz imajı vereceği için böyle
olamaması gerektiği, sadece sorunları belirtip, bunlara çözüm arayacak bir dergi olduğumuzu
belirtip çıkmamızın daha doğru olacağını belirtiyorlardı. Manifesto tartışmasını
184
çıkaracağımız dergide yapalım, hatta manifesto sizlerin imzasıyla dergide yayınlansın
diyorlardı. Daha sonraki görüşmelerde manifestoya genel olarak bir itirazlarının olmadığını,
hatta önderliklerinin çizdiği programla uyuştuğunu dolayısıyla zaten böyle bir program
çerçevesinde faaliyet yürüttüklerini belirtiyorlardı(özellikle Ahmet). Manifestoyla birilikte
çıkamamalarının sebebini, ‘bizlerin politik bir hareket ve uzun vadede belki bir örgüt yaratma
hedefiyle bir dergi çıkarıyor oluşumuz’ olarak koyuyorlardı kendi verili durumlarını
belirterek.
Şimdi bizlerin böyle bir hedefimizin olduğu kanısına onların nasıl ulaştıklarına gelelim.
Onlar bu kanıya kendi sezgileriyle ulaşmış değillerdir. Yanlış hatırlamıyorsam onlarla ikinci
görüşmemiz öncesi Demir farklılıkları şimdiden olabildiğince net ortaya koymamız
gerektiğini, bu noktada da bizlerin manifestoyu onlarla tartışmak istediğimizi, bizim politik
bir hareket yaratma hedefiyle bir dergi çıkardığımızın belirtilmesi gerektiğini vs. söylüyordu.
Gerçekleştirilen görüşmede de Deniz bunları belirterek şu ifadeyi; ‘bizlerin politik bir
hareket, hatta uzun vadede bir örgüt yaratma hedefiyle hareket ediyor oluşumuzu’ özellikle
belirtti. Bu noktada bu örgütün onların anladığı veya bilindik klasik 10 kişinin bir araya
gelerek oluşturdukları örgüt olmadığı da özellikle vurgulandı. Ama bugünde çıkan sonuca
bakıldığında ‘ne çare’ denebilir.
Fakat tüm bu gelişmelerden sonra, iki ayrı dergi projesinin şekillenmesi ardından
baktığımızda böylesinin çok daha hayırlı olduğunu söylemek mümkün. Zira şimdi onlarla
çıkaracağımız derginin politik, yani bizlerin politikalarımızı, politik hedeflerimizi
savunabileceğimiz bir dergi formatında olmayacağını görüyoruz. Daha çok bu politikaların
arka planının savunulabileceği, çok daha genel anlamda bakış açılarının sunulduğu genel bir
teorik demeyelim ama fikir dergisi olacağı ortaya çıktı. Dolayısıyla iki ayrı dergi olması
şimdilik en hayırlısı.
Birinci konuya gelirsek;
Öncelikle Pınarların önerdiği Yayın Kurulu’nun gerçek anlamda, Demirin tariflendirdiği
yayın kurulu olduğunu düşünüyorum Zira ben bunu böyle anladım. Eğer böyle olmasaydı
muhtemelen bu isimler önerilmezdi, zira onların önerdiği bir çok isim derginin daha fazla
kesime ulaşmasını sağlayacak (örn. Güney Kürdistan’dan bir kişi öneriliyor ve bu kişinin
oradaki temsilci olabileceği ve derginin oradaki dağıtımını sağlayabileceği belirtiliyor. )
kişiler. Hatta notlar dikkatli okunduğunda görülecektir ki gerçekleştirilecek toplantıya kadar,
tüm maddi imkanların seferber edilmesi ve netleştirilmesi gerektiği belirtiliyor. Bir Yazı
Kurulu toplantısında bu, gündem oluşturamaz herhalde.
Bu açıdan tariflendirme de bir problem yok, fakat belki önerilen isimlerde eksiklik veya bir
problem olabilir.
Diğer yandan Demir bu tartışma vesilesiyle oluşturulması gerekli olan Yazı Kurulu için kimi
önerilerde bulunmuş;
“Bu iki girişimin ortak çabası olduğuna göre, bu girişimler Yazı Kurulu için
görevlendirdikleri elemanları kendileri belirlemeleri gerekir. ”
185
Bu konuya, benim kendimi oluşturulması bugüne kadar ya da Demir’in yazısına kadar,
konuşulmamış olan yazı kurulu için kendimi önermediğimi, dışardan gelebilecek bir öneriyi
de geri çevireceğimi belirterek başlayayım. Yani Demir boş yere kaygılanıyor. Böyle bir
konu ne koşuldu ne de ben böyle bir şeyi düşünüyorum. Zira yeteri kadar pişmemiş biri
olabilirim belki ama ‘ne idiğünü bilen’ bir bireyim.
Diğer yandan oluşturulacak bir Yazı Kurulu’nun birilerinin görevlendirdiği elemanlarla değil
insanların kendilerini veya başkalarını önermesiyle ve ortak girişimdeki bireylerin bunu
tartışıp onaylamasıyla oluşturulması gerekir. Aksi halde burada gerçekleşecek olan belki bir
örgütün değil ama birilerini süzgecinden birilerinin geçirilmesi olacaktır. Ve o süzgeçten
geçmenin kriterleri sadece kapladığınız hacimle değil, süzgece giriş şeklinizle de ilintili
olabilir. Zira böyle bir süzgecin göreceli ebatları da sunulmuş durumda.
Bu konuda belirtilmesi gerekli diğer bir nokta ise oluşturulacak Yazı Kurulunda bir temsiliyet
ilişkisinin olamayacağıdır, en azından ‘manifestolu dergi girişimi’nde olan bizler için. Bu
girişimden kendisini Yazı Kurulunda temsil etmek isteyen, orada daha yararlı olabileceğini
düşünen herkes orada olmak için ‘mücadele etmeye’, yani kendisini önermeye hakkı vardır.
Hiç kimse bunun önünü ‘bizim açımızdan orada olacak insanların şunları, şunları
hazmetmiş(hatmetmiş olarak da okuyabiliriz) olması gerekir’ diyerek tıkayamaz, böyle bir
kıstas koyamaz. Çünkü elbette yanılıyor olabilirsiniz ve oluşturduğunuz ne herhangi bir
örgütün Yazı Kuruludur ne de tek veya iki pilotun yönetimindeki bir jet uçağı.
Diğer konuya ‘hazmetme’ konusuna gelirsek, benim açımdan baştan belirtilmesi gereken bir
nokta var. Madem bir şeyleri yeterince hazmetmediğim, bazı konularda yeterince
pişmediğim, pişirilmemiş olduğum düşünülüyor ‘manifestolu dergi girişiminde’ bulunmamın
da benim açımdan ciddi bir çelişki olduğu da düşünülüyordur. Zira ben değil karşısında
olduğum yeterince hazmetmediğim hiçbir çalışmanın hiçbir aşamasında yer almam. En fazla
izlerim. Ne yeteneklerimi, ne de enerjimi, zamanımı onun hizmetine sunmam. Tabi bunun
böyle olduğunu düşünüyor değilim. Ortaya konulan her şeye noktası, virgülü, imlası
vurgusuna katılmıyor oluşum, ya da yazılmış şeyleri alıp kes yapıştır yöntemiyle yeni yazılar
türetmiyor oluşum, ya da bugüne kadar Demir’in benim herhangi bir hassasiyetimi veya
yazımı görmemiş oluşu, ya da bir yazı yazmamış oluşum onu yeterince hazmetmediğim,
kavramadığım anlamına gelmez. Zira meseleye böyle yaklaşırsak sanırım bu dergi
girişiminde bu meseleyi hazmetmiş insan sayısı pek bir çoğulluk ifade etmez.
Ama şu durumda da ‘manifestolu dergi girişimi’nde eğer birilerinin hazmını
zorlaştıracaksam, ya da sadece pratik işlere enerjisini ve yeteneğini harcayan değerli bir
arkadaş olarak görüleceksem belirtilsin ki, kendi konumumu belirleyeyim.
‘Örneğin’, “Klasik Marksist miras, (Marks, Engels, Lenin, Troçki, Luxemburg, Mandel
gibilerin klasik mirası) + Kıvılcımlı + Frankfurt okulu ve “Batı Marksizmi” (Benjamin,
Adorno, Marcuse, Gramsci, Luckas, Lefewbre vs. ) + yeni soyal hareketelerin teorik katkıları
(Feminizm, Ekoloji, Barış, Siyah vs. hareketleri) + seksenlerin sonrasının ulusçuluk teorileri
(Gellner, Anderson, Hobsbawm vs. ) ve bunlardan bizim çıkardığımız teorik ve metodolojik
genellemeler bu metnin teorik arka planını oluşturmaktadır. Bu teorik arka planı asgari
186
ölçüde bilmeyen ve hazmetmemiş bir insan bir yazı kurulunda onu temsil edemez. ” deniyor.
Burada öncelikle vurgulanması gereken cümle içerisindeki ‘biz’ manifestoyu hazırlayan
birilerini ifade etmiyor. Demir’in kendisini, yani ‘ben’i ifade ediyor ve Demir dolaylı olarak,
(hatta onun sık sık yaptığı gibi yapıp doğrudan şöyle ifade edebiliriz) hatta aslında ‘benim
teorik arka planımı edinmemiş, yani Marksist, Leninist, Kıvılcımcı, Troçkist olmamış, bu
süreçlerin teorilerini benim gibi edinmemiş, Frankfurt okulu, Batı Marksizmi, yeni sosyal
hareketler, ve seksen sonrası ulusçuluk teorileri gibi konularda benim belirlediğim asgari
ölçülerde birikime sahip olmayan hiç kimse bu manifestoyu yeterince hazmetmemiştir. Ama
ben nedense bu manifestoya ilişkin ‘atılabilecek en geri adım’ türünde nitelendirmeler
hatırlıyorum. Kulağıma çalınıyor bir yerlerden.
Bu teorik arka planın asgari ölçüde hazmının kıstasları ve sınırları nedir acaba. Demir’in de
yaptığı gibi cümleyi gidebileceği yerlere çekersek eğer, örneğin bu teorik arka planın asgari
ölçüde(sınırlarını herkes kendi tarihine göre belirleyebilir) hazmedilmemesi bir insanın
Marksist olmadığı anlamına gelebilir. Zira yeterince ‘pişmemiş, olgunlaşmamış’sanız değil
Marksist olmamakla, gerici olmakla bile kolayca ithaf edilebilirsiniz. Zira Demir’in metninde
benim için ifade ettiği budur; “hazmetmiş ve temsil ediyor olması bir yana, fiilen ciddi
biçimde karşı olduğu görülür. ” Zira bu programa karşı olan herkes gerici olarak ithaf
edilmemişler miydi?
Ama, elbet yanılıyor olabilirsiniz. Kim bilir.
Sevgilerle ve saygılarla
Orhan Gün
04. 12. 2004 – Tartışmalar Üzerine Demir’in Yolladığı Metinler
Merhaba Arkadaslar,
Nihayet bir tartisma basladi. Bu bazi izleyenleri tedirgin edebilir ama aslinda bunlar saglik
isaretidir. Ilk defa insanlar "bize niye sorulmadi, ben niye davet edilmdeim?", anlamina gelen
itirazlar yapiyorlar.
Simdiye kadar kimse boye bir itiraz bir yana hic bir konuda ses cikarmiyordu. Bu artik yavas
yavas degi projesine sozden de ote fiilen sahip cikilmaya baslandigini gosteriyor. Bu son
derece olumlu bir gelismedir kanimca.
Bu vesileyle birbirimizin dilini daha iyi anlamamiz bakimindan, ozellikle benim gibi artik
yasli kusaktan olanlarin meramini anlamak bakimindan yararli olacagini dusundugu, bazi
metinleri iletmek istiyorum. Bunlarin okunmasi hem eski deneylerin bilinmesini ve hazmini
kolaylastirir hem de yanlis anlamalari daha aza indirmeye hizmet eder.
Ornegin, bu dergi projesi baglaminda herkese, "su program ve stratejiyi benimsiyor musun?"
diyerek cagriyi sunuyoruz. Ama ben bunu derken ornegin asagida Kivilcimli'dan aktardigim
satirlari goz onuna alarak bu laflari kullaniyorum. Program ve stratejinin cok basit gibi
gorunmekle birlikte aslinda o basitligin ardinda muazzam bir teorik birikim olmasi
gerektiginin bilindigini var sayiyorum ornegin.
187
Ama bu ifadeye muhatap olabilmis bir kims bundan sadece basit bir metnin kastedildigini
dusunebilir. Boylece cok farkli anlayislar ortaya cikabiliyor. Okunursa yararli olacagini
saniyorum. Burada hem personel hem de strateji soz konusu ediliyor ornegin.
Demir
SOSYAL ANLAMLI ASKERCİL TAKTİK ELEMANLARI
Son yılların önde giden Devrimcileri, hep ve yalnız "Strateji" üzerinde tartıştılar. Bu eğilim
işin kolayına kaçmaktı. Aslında birkaç cümle veya sayfa ile özetlenebilecek ve doğrusu,
yanlışı epey uzun süre sonra ortaya çıkabilecek olan Strateji kesiminde söylenenleri olaylar
hemen yalanlıyamazdı. Taktikse onun zıddı idi. Söylenir söylenmez uygulanması gerekirdi,
uygulanır uygulanmaz, olaylarla çarpılıverirdi. Onun için bütün "Stratej"lerimiz
(Sevkükeyşçilerimiz) en bilgincil titizlikle günün, her günün kaçınılmaz görevleriyle ilgili
Taktiğe yan çiziyorlardı.
Bu nankör görevin hiç değilse üzerinde en az durulan, ama günün en yakıcı konusuyla ilgili
bulunan birkaç problemini azıcık ayrıntılarıyla ele almak gerekti. O yakıcı ve yanıcı
problemlerden biri, görebildiğimiz kadarıyla: Taktiğin biçimleri, momentleri ile onlarla
insanın, özellikle şef insanın ilişkileri çevresinde toplanıyor. Bir sürü eğilim, örneğin
"Disiplin", yahut "Demir disiplin", Kömür disiplin gibi genç ruhları trans (vecd) halinde
donduran terminoloji" lerle ortalığı kasıp kavuruyorlar.
Problemi en alfabetik biçimiyle koymazsak anlatamıyacağız. Onun için, bir başka
devrimcinin klâsikleşmiş koyuşuna uymaktan daha yararlı yol bulamadık. Sosyal Savaşa
bakarak son derece basit ve mekanik olan askercil Taktikten yararlandık. Askerlik güzel
sanatında bile vazgeçilmez sayılan elemanların, Devrimcil artistlerce ibret kaynağı olacağını
düşündük.
OBJEKTİF STRATEJİ - SÜBJEKTİF TAKTİK
Strateji plânı uzun etütlerle Savaş dışında, Taktik davranış sıcak ateş içinde yapılır. Strateji:
Tez (dost) - Antitez. (düşman) objektifliği statükosuna dayanır. Taktik : Sentez (zafer)
uğruna her an değişen sübjektif dinamizme dayanır. Kaynak: Alman Genelkurmayının
"Truppenführung" adlı Talimatname maddeleridir.
Strateji, eski deyimiyle Sevkükeyş (orduların yönetilişi) büyük önem ve öncelik taşımakla
birlikte, ana çizileriyle daha çok objektif savaş şartlarının düzenlenmesidir. Daha doğrusu
Ordu varsa, ve savaşa tam hazırlanmış ise, o varlığa ve hazırlığa göre sevk edilir (cepheye
gönderilir).
Taktik, asıl cephede yapılan somut Savaşın, ve cephe gerisinde yapılan uzun hazırlıkların
yönetilişidir. Objektif olarak varolan orduların, cephe gerisinde manevralarla hazırlanması,
Strateji içinde Taktik'tir; cephede doğrudan doğruya sıcak savaş ateşi içinde yönetilmesi
Taktik içinde Taktik'tir.
Strateji ne denli önceden az çok belirli ortamda belirli plânla güdülen objektif ve bir kerteye
188
dek soyut sayılabilirse; Taktik en az o denli önceden hiç kestirilemiyecek, her zaman ve her
yerde sık sık parola ve biçim değiştirecek, oldukça sübjektif ve son kerteye dek somut savaş
güdümüdür.
Bir ülkenin belirli ekonomik, sosyal, politik ve ilh. gibi coğrafyacil ve tarihcil şartları
ortamında verili olanakları objektif olarak ne iseler, o ülke ordularının genel Strateji plânı o
şartlara göre azçok soyut olarak peşin peşin çizilebilir. Bu bakımdan Strateji kalın çizili bir
kanevaya benzer. O kaneva içine gerekli savaş parola ve biçimlerinin çiçeklerini, peyzajını
özellikle işlemek, ateş hattına gerçekten veya taslak olarak girmiş güçlerin sübjektif düşünce
ve davranışlarına bağlıdır.
Strateji, bir merkezde tepeleşmiş bir avuç azlık Genelkurmay organınca yuvarlak ve kaba
çizileriyle plânlanır. Bu bakımdan Strateji plânları uzun Tarih, Coğraf ya, Ekonomi, Politika,
Kültür ve ilh. etütlerinin son derece derinliğine araştırılıp incelenmesine dayanmakla birlikte,
uzaktan bakanlar için : "Bunda
bilemiyecek ne var?" dedirtecek kadar kolayca çiziştirilivermiş gibi görünür. Ama Strateji
bir edbiyatçı esinlemesi, "Sehl'i mümteni" (ulaşılamaz kolaylık) değildir. Onun için, her
önüne gelen görünüşe aldanıp, masa başına oturdu mu, dört beş çizgiyle en anıtsal Stratejiyi
döktürüveririm sanır. Ve döktürür de. Rastladı ise, ne âlâ. Tutmadı mı, en güçlü orduları kaz
gibi avlatır.
Taktik'in öyle harita ve masa başında uyduruluvericek yanı hiç yoktur. Taktiğin yeri ateşin
içidir. Orada her güç, kendisinin ve karşısındakinin (düşmanın) bütün olanaklarını bir anda
sezip kavrıyarak, yıldırım kararlarla en etken davranışı başarmak zorundadır. Çünkü o ân
içinde ya dost güçler, ya düşman güçler, ya yakacak, yahut yanacaktır. İşin akademik
eleştiriye, uzun tartışmalara tahammülü yoktur.
Onun için her Ordu'da: iyi Strateji ustaları gibi, iyi Taktik uzmanları ayrılabilr. Diyalektik
düşünce ve davranış için böyle mutlak "uzmanlık" ayrılıklarına gerek yoksa da; skolastik veya
metafizik düşünce ve davranış metotlu derebeği yahut burjuva savaş ilgilileri arasında böyle
bir "işbölümü" yapmak ve geliştirmek kaçınılmaz olmuştur.
Proletarya Politikasında öyle skolâstik "Stratej"lerin, yahut metafizik "Taktisyen" uzmanların
üreyip kendi dallarında asılı kalmaları gerekmemelidir. Çünkü Strateji diyalektiğin Tez ile
Antitez'lerinin doğru konulması ise, Taktik diyalektiğin Sentez'ine varılmasıdır. Tez (dost)
Antitez (düşman) güçlerinin Stratejik - objektif gerçekliği ve statükoları ne olursa olsun,
Savaşın zafere ulaşması Sentezini gerçekleştirecek olan Taktik tutumlardan zerrece ayrılması
en büyük yanılgıları getirir.
Aşağıdaki açıklamalarda, bile bile hep : Alman Genelkurmayının "Truppenführung"
(Askercil Birliklerin Güdümü) adlı talimatnamesinden yararlanılır. Parantez içindeki
rakamlar, o Talimatname metninin oldukları gibi çevrilen madde numaralarıdır.
TAKTİK BİÇİMLERİ
Sınıflar dövüşünün Askercil Savaştan öğreneceği çok şey vardır. Sosyal Devrime Harp,
Siyasi mücadeleye (Muharebe), Ekonomik mücadeleye (Müsademe) denilebilir. Her üç
alanda Taktik : aslında Taarruz (saldırı) ile Ricat (gerileme) biçiminde özetlenir. Müdafaa
(savunma) ya taarruz, yahut ricat için bi geçit davranış olur. Hepsi de sınıflar çelişkisinin
189
"yamanca yorumu" sayılır.
Askercil aksiyon üç ölçüde çarpışma tanımlar:
1 - Harp (la guerre : savaş) : bunun eylemi Straieji ile belirlenir. Devrim gibidir.
2 - Muharebe (La battlle : savaşma) : önemli ordularla bir yerde yapılır.
3 - Dövüş (Le combat : müsademe) : önemsiz birliklerle birçok yerlerde yapılır.
Son iki ölçüde çatışma baştanbaşa : Taktik konusuna girer. Muharebe : Siyasî mücadeleye,
Dövüş : Ekonomik mücadelelere benzetilebilir.
Asker dilinde bunların hepsine : "Hasımla karşılaşma sonucu çıkan silâhlarla şiddetli izah
(yamanca yorum)" (38. ) denir. Sosyal dilde "izah" yahut "yorum"un anlamı ile Harp -
Muharebe - Dövüş ölçüleri üzerinde durmıyalım. Yalnız, hangi anlam ve ölçüde olursa olsun,
Savaşma ve Dövüşlerin ne denli oynak ve kıvrak nasıl her an çelişkili olduğunu ve çelişkilerin
durmaksızın birbirine geçtiğini daha basitçe kavramak için, askercil Taktik alanda kaç türlü
çatışma biçimi bulunduğunu özetlemek ilginç ve öğretici olacaktır.
Savaş Taktiğinde başlıca dövüş biçimleri :
1 - Taarruz (L'attaque : saldırı)
2 - Tâkip (la poursuite : kovalama)
3 - Müdafaa (la défensive : savunma: Verteidigung)
a) Statik müdafaa (la défensive statique)
b) Geciktirici aksiyon (l'action retardataire)
c) Dövüşün kapuşması (la rupture du combat)
4 - Ricat (la retraite : gerileme).
Bu 7 türlü Taktiğe yakından bakarsak, hepsini birden iki zıt biçim döğüşe indirgeyebiliriz :
1. Taarruz (Saldırı) : hemen her zaman Tâkip'le (kavalama ile) taçlanır. Tâkip, Taarruzun
sonucudur.
Müdafaa (Savunma) : genel biçim ve özel üç biçimi ile bir geçit dövüşü taktiğidir. Alınan
sonuca göre: ya taarruz, yahut Ricat ile sonuçlanır.
2. Ricat (Gerileme) : Müdafaa biçimlerinden hiçbirisi, Taarruza kapı açamayınca gereken
dövüş biçimidir.
"Taarruzdan Müdafaaya geçiş ele geçmiş yerleri koruyarak yahut, gerekirse düşmandan
uzaklaşarak yapılır. Kuvvetlerin mevzilenmeleri değiştirilir ve hazır güçler çekilir. " (44).
TAARRUZ
Taarruz (Saldırı: sayıya pek bakmadan var güç ve enerji ile zafer için yapılır. Takip
(Kovuşturma) aralıksız, duralaksız, kesin sonucu az kayıpla alır. Taarruzun biçim ve
yordamları (Cepheden - Kuşatıcı - Yan - Sınırlı ve ilh. ) olur.
190
TAARRUZ (Saldırı) : - "Düşmana karşı, onu yere sermek amacı ile açılan Taarruz, düşmana
aksiyonun kanununu dikte eder. " (39). Belli doğrultuda: Hareket - Ateş - Vuruş, saldırıdır.
Bu tanımlamaya göre Taarruz : düşmanı toptan yok etmek için yapılır. o nedenle : "Taaruzda
bir başarısızlık olanağı, Taarruzu yerine getirme enerjisini önliyeceğinden sınırlandırmaya
hiçbir zaman götürmemelidir. " Taarruz, var gücile, her ne olursa olsun, olanca enerjiyle
yürütülür.
Ancak : "Özel durumlarda- Taarruzun hedefi sınırlandırılabilir. "
"Baskın basanındır" diyen atasözünün anlamı şudur :
"Taarruzda sayı üstünlüğü her zaman başarının gerekli şartı değildir. "
"Taarruz sırasında Şefin ve Erbirliğinin üstünlüğü en iyi değerlendirilmiş bulunur. " (39)
Böylece, dövüşün son amacı Taarruzdur. Zafer onunla sağlanır.
Tâkip (Kovalama, Kovuşturma) : "Zaferin meyvalarını toplamak için yapılır. "
"Daha önceki dövüşler sırasında düşmanın yok edilişi elde edilememişse, Tâkip onu
gerçekleştirmeye bakar. "
Tâkip nasıl olur? "Yalnız ardı arası kesilmez, hasma duralama olanağı vermez bir Kovalama :
karar için yeni bir dövüşmeden doğacak yeni kayıpları ekonomize (tasarruf) eder. " (40).
Taarruzun : Alından (cepheden), Kuşatıcı, Yan, Sınırlı hedef li vb. biçimleri ve yordamları
vardır.
SAVUNMA
Savunma (Müdâfaa) güç yetersizse, düşmanı dilenen yere çekmek ve sonunda Taarruza
geçmek için yapılır. 1) Statik Savunma : en iyi tutunulacak yerde düşman taarruzunu kırar; 2)
Geciktirici Savunma (Direnç): Kesin savaşa girmeksizin, düşmana çok, kendine az kayıp
verdirir.
SAVUNMA. - 1) "Kendi güç yetersizliği başka alternatif bırakmadığı zaman";
2) "Hasma dövüşülecek yeri dayatmak" için;
3) "Başka nedenlerle, savunma daha yararlı görünürse. " Savunmaya girişilir. Savunma
"Hasmı bekler". Bu bekleyiş elleri kolları kavuşturup kadere boyun eğmek değildir. Tam
tersine :
1) "Komuta, savunmayı zaman içinde sınırlandırabilir. "
2) "Zafer ancak müdafaa bir taarruzla sona ererse kesin olur. "
Savunma : Hasmı ve Yeri iyi kollayıp bütün Ateş gücünü kullanmakla olur. Başlıca iki türlü
Müdafaa vardır :
Statik Savunma : "Düşmanın taarruzunu kırmak için yapılır. Bu amaçla taarruz belirli bir
yerde ve son haddine dek en iyi tutunulabilecek yerde kabul edilir. "
Geciktirici Savunma (veya Direnç : Widerstand) : "Düşmanı geciktirmiye çalışır. Düşmana
alabildiğince ağır kayıplar verdirerek, savunucu ciddî bir dövüşe kendini kaptırmıyarak, o
amaçla, hasmın saldırısından ve yer bırakmaktan vaktinde kaçınmalıdır. "(41). "Gecktirici
191
direnç", Müdafaaya yeterli güç bulunmadı mı, yapılır. o sıra kumanda merkezîleştirilir.
(475).
RİCAT
Ricat (gerileme) : 1) Kopuşma (ruptür) : çoğu belli yere, dövüşerek çekilme, yeni dövüşten
sakınılarak çekilmedir. 2) Tam Ricat : yeni dövüşlerden ve zayiattan sakınarak çekilmedir.
RİCAT (GERİLEME). - İki derecede uygulanır. Birinci derecesi : Dövüşün Kopuşması,
İkinci derecesi : doğrudan doğruya Ricat'tır.
Dövüşün Kopuşması (ruptür) : Bir savunma biçimi sayılır. Gerçekte : gerilemenin belirli bir
biçimidir. Dövüşün Kopuşması, "Dövüşü şimdi bulunduğu mevzide sona erdirmeye veya
fâsılalandırmıya çalışır. Maksat, daha elverişli şartlar içinde, başka bir yakın mevzide savâşı
sürdürmektir. Bu son hâlde, çoğu kez, dövüşerek o mevziye geri çekilinir. " (42).
Ricat (Gerileme) : "43. Erbirliklerini yeni dövüşlerden sıyrıltmak için yapılır. Bu amaçla
mücadele fâsılalandırılmalı ve erbirliklerinin geri çekilmeleri sağlanmalıdır. "
Her iki davranışta gerilemedir. Ruptür : savaşarak belli mevzilere çekilmedir; Ricat: dövüşü
keserek belirsiz yere doğru çekilmedir.
Görüyoruz: Taktik en şaşırtıcı kıvraklıkta zekâ, deney, enerji ister. "At, kim farkına
varacak?" denemez. Yanılgı dakikasında insanı çarpar. Stratejlerimizin Taktiğe
sokulmayışları ondan olsa gerektir.
TAKTİK GÜZEL SANATINDA : YARATICI HÜRLÜK ve KİŞİLİKLİ BİLİM
Savaşın güdümü demek olan Taktik güzel sanatında : (Hürriyet + Yaratıcılık + Bilim +
Kişilik) bilinci her birim ve tek erdem beklenir.
Askercil Savaşın yerine Politik Mücadeleyi önerince, Strateji, plânı yanında Taktik düşünce
ve davranışların ne büyük anlam ve önem kazandığı kendiliğinden anlaşılır. Çünkü Strateji,
Orduda bir avuç Genelkurmay'ın bilgi - görgü - anlayış ve enerjisine kalmış bir plân iken;
Taktik, Ordunun ayrı ayrı her tamcüzünün her biriminin, en büyük liderinden en küçük erine
dek her kişinin bilgi - görgü - anlayış ve enerjisini son kerteye dek en rasyonel (akılcıl)
biçimde kullanmasını buyurur,
Taktiğin, ne denli bilim, görü, anlayış ve enerji istediğini belirtmek için en basit bir askercil
elkitabına biraz toptan bakmak yeter. Adı geçen Alman Ordu Direksiyon Şefliğinin 17 Ekim
1933 günlü emriyle yayınlanmış Truppenführung (H. Du. 300) : Silâhlı kuvvetlerin güdümü
eseri, 1938 yılı Fransızca tercümesinin ikinci baskısını yapmıştır. Böylesine evrenselce
önemsenmiş bir Güdüm'ün Girişi şöyle başlar :
"1. Savaşın güdümü bir güzel sanattır; hür ve doğurucu bir eylemdir ve bilimcil tabanlar
üzerine yaslanır. Kişiliğin en tam gelişimini pek çok ister. "
Lütfen dikkat edelim. Prusya [Yunker (Ağa) - Banker- Asker] tutuçuluğunun en azgın
askercil (militarist) başı, Savaşın güdümünde, buyuru: "körü körüne itaat" prensibinden önce
bilime dayanan "hür + doğurucu (bereketli)" güzelsanat sayıyor. Ve "Kişiliğin en tam
192
gelişimini" birinci madde yapıyor. Demek: ister askercil, ister sosyal olsun savaşı yapan
insan ise, orada Taktiğin özü ne aşiret veya tarikat müritliği yahut "Hasan Sabbâh" müritliği,
ne de "gözlerimi kaparım, vazifemi yaparım" diyen "beyinsiz işgüzarlık"tır.
Burjuva militarizminde "Körükörüne itaat" kimler içindir? Biliyoruz. Savaşı güdenler için
değil, savaşta güdülenler içindir. "Güdülenler" . deyince, ordu hiyerarşisinde bunun anlamını
bilmiyen yoktur. Öyleyken, güdücü kadronun her basamağında, "Şıh hazretlerinin
kerametine" gözü kapalı boyun eğen kullar değil: önce bilimini ve bilincini temel yapmış, son
derece kişiliği gelişkin, hür ve doğurucu savaş artistleri isteniyor. Böyle olmazsa, yapılacak
en "dahiyâne" Strateji plânları, uygulanması havada kalmış yuvarlak ukalâlıklardan öteye
geçemezler.
KİŞİLİK : STATİK - DİNAMİK KARAKTER
Kişiliğin statik karakteri : ruh ve beden direncidir. Kişiliğin dinamik karakteri : kararlı, aktif
girişim, inceleme ve yararlanma yaratıcılığıdır. Kişilik sayının ve tekniğin eksiğini karşılar.
Her iki karakter kıvrak (beden-irade) eğitimiyle edinilir.
Kişilik, Savaş Taktiği açısından başlıca 2 noktada toplanır: l - Karakter direnci : kişiliğin
aşınmazlığını sağlar. Buna Statik karakter diyebiliriz. 2 - İnsan değeri : kişiliğin yaratıcılığını
sağlar. Buna Dinamik karakter diyebiliriz.
Modern Ordular gibi Modern Partiler de bir avuç tarikat müritlerinin tekkesi değildir: en az
10-100 binlerin örgütleridir. Ve bir genel kurala uyar: Savaşçıların sayıları ne denli kalabalık
ise, küçük birliklerin, hele tek tek savaşçıların kişilikleri, sonuç almada o denli büyük önem
taşır.
1. STATİK KARAKTER. - Askercil savaş için şöyle özetlenir ve nedenlenir :
"5. Savaş, her tek kişinin moral (ruh) ve fizik (beden) direnci güçlerini en çetin sınava
uğratır. Onun için, savaş zamanı, karakter niteliklerinin zekadan çok değeri olur. Barış
zamanı hiç göze çarpmadan nice kişi vardır ki, savaş alanında kabartıyla kendini gösterir. "
Bu nedenle, elbet hem zekasını, hem beden ve ruh dayancını üstün tutan kişilik istenir. Ama,
en küçük ateş sınavında bin bir ikircilik ve pısırıklık geçirip, kaçamaklı tatlısu kurnazlığı
yapan kişidense, moral ve beden gücünü yitirmiyen aşınmaz karakter dirençli kişilik önerilir.
Kimi "Parlak zekâ"ların, dayanıksızlıkları, savaş alanında büsbütün tavsatıcı olur.
2. DİNAMİK KARAKTER. - Gerek askercil, gerek sivil, siyasî savaş insanlar için,
insanlarla ve insanlar tarafından yürütülür. o nedenle, modern mücadelelerde, teknik üstünlük
tek başına yeterli sayılmaz. O tekniği değerlendirecek olan güç canlı, zeki ve yaratıcı olan
insandır.
"10. Tekniğe rağmen insanın değeri kesinkes olur; dağınık düzenli kavgalarda insanın önemi
artar. "
"Savaş alanının boşluğu: aktif (feâl), inisiyativi (girişim gücü) olan, her durumu inceliyen ve
kararlıca, cessurca işleyip ürünlendiren, başarının her tek kişiye bağlı olduğu kanısı ile
dopdolu bulunan bir savaşçı ister. "
Dinamik karakter, herşeyin tek insanda başladığına inanmış :
1 - Eylemci (Feâl),
2 - Girişimci (Teşebbüs kaabiliyetli);
193
3 - Uyanık (durumu her an inceliyen) ;
4 - Etken (netice almada kararlı ve cessur). . olmaktır.
Dinamik karakterin edinilmesi anadan doğma olmaz; eğitimle gelişir. Askerler için olduğu
gibi Devrim erleri için de dinamik karakterin edinilmesi, kütüphane fâreliği, yahut
muhallebici çelebilikle sağlanamaz.
1 - "Beden terbiyeleri, idmanlar alışkanlığı": Beden- tenbelliği, ruh tenbelliğidir.
2 - "Kendi kendine karşı sert davranış": Tatlı canına kıyamıyan, savaşçı olamaz.
3 - "İrâde gücü": Kendisine, ve keyfine gücü yetmiyenin. , düşmanına da gücü yetemez.
4 - "Kendine güvenç ve cüret": Kendine güvenen atılganlık, frensizlik değil, iradeli
yiğitliktir.
Devrim taktiğine girişen her sosyalist: 1 ve 2 nci maddeyle bedenini, 3 ve 4 üncü maddeyle
ruhunu güçlendirirse, o zaman gerçekten devrimci, "en acıklı durumların üstesinden gelen
insan" olur. O zaman, değer üstünlüğü sayıca azlığın eksiğini tamamlar.
"Bir değer üstünlüğü, savaşmada, bir sayıca aşağı oluşu telafi eder. Dövüşte değerlilik ne
denli çoksa Savaş o denli enerji ve kıvraklıkla güdülür. " (11)
TAKTİK ÇELİŞKİLERİ VAKTİNDE YAKALAYIP KULLANMAK
Taktik en som diyalektik çelişkilerin dönüştüğü alandır. En önemsiz belirti, ansızın en kesin
karar ister. Çabuk durum yargılayışıyla en esaslı olanı yakalamak gerekir. Ciddi nedensiz
karardan dönmemek kadar, yanılgı olunca yeni karar almayı da bilmelidir.
Savaşın güdümü: savaş aksiyonu (eylemi) içinde taktikleşir. Aksiyon gibi Taktik te hiç
durmaksızın değişen ve çelişen ilişkiler kompleksidir. Her ân değişen biçimleri vaktinde
sezip, ölçmek ve kullanmak Taktiğin birinci şartıdır.
"2. Savaş aksiyonu boyuna evrim geçirir. Yeni muharebe araçları, ona daima tekrar
yenilenen biçimler verir. O biçimlerin ortaya,çıkışları zamanında önceden görülmeli, etkileri
elifi elifine tahmin ve takdir edilmeli ve çarçabuk kullanılmalıdır. " "44. Dövüşün iniş
çıkışları, çoğu kez bir döğüş biçiminden ötekine geçişi gerektirir. "
Bununla birlikte, karşımızdaki de insanoğludur, edeceğini gizler. Onun için en ufak
sezintiden en büyük sonuçlar hesaba katılmalıdır. Gene de Taktik sürtüşmesiz ve yanılgısız
olunmaz.
"3. Savaş durumları sonsuz bir çeşitlilik gösterir. Bu durumlar çoğu kez ve ansızın
değişiverirler ve ancak seyrek olarak öncileyinden (a priori) önceden görülebilirler. çoğu kez
hiç ağırlığı olmıyan faktörler belirlendirici bir etki yaparlar. Hasmın bağımsız iradesi dost
iradeye karşı çıkar. Sürtüşmeler ve yanılgılar hergünkü olaylardır. "
O yüzden kimi kuralları ezberleyip tekerlemek softalığının hiç sökmiyeceği alan Taktik
alanıdır. Bu alanda hiç unutulmıyacak şey: çevre şartlarını gözden kaçırmamak ve en karışık
durumda en basit eylemi mantıkla ve emniyetle uygulamaktır.
" 4. Savaş güdümünün öğretimi tüzükler (Tâlimatnameler) içine tümüyle sokulamaz.
Tüzüklerin verdiği prensipler, çevre şartlarına adapte edilmelidirler. "
"Mantıklıca güdülen basit bir eylem; amaca en emince vardıracaktır. "
194
En az yanılmak için tek yol önyargı ile davranmamak, Karşı güçlerin prensip ve metotlarını
öğrenmektir.
"33. Hasmın harekâtı güdüş prensiplerini ve dövüş metodlarını tanzmak kararın alınışını
etkiliyebilir ve dövüşün güdümünü kolaylaştırabilir; bu güdüm önceden edinilmiş fikirle
yapılmamalıdır. " "Genel kural, durumun kararsızlığıdır. " (36).
Böylesine değişken, oynak olan Taktik alanda "karar" yok mudur? Vardır. Durum çoğu kez
kararsız da olsa, yoklama üzerine karara varılır.
"37. . . . Karar bütün güçlerle, net bir hedef gütmelidir. . . Bir yol karar alındı mı, pek ciddî
sebepler bulunmadıkça, karardan uzaklaşılmamalı; caymamalıdır. Bununla birlikte, Savaşın
in çıkları sırasında, kararda inatçılaşmak bir yanlış haline gelebilir. Yeni bir kararı gerektiren
çevre şartlarını ve ânı ölçüp biçmek, harekâtı gütmenin güzel sanatını teşkil eder. "
"59. Her karardan önce bir "Durumun yargılanması" (Beurteilung der Lage) yapılır. Bu
yargılama ve tartma çabuk bir zihin işi, basit ve mantıkçıl gözden geçirişler ister, ve bunların
hepsi esaslı olan şeyle sınırlandırılmak gerekir. "
ŞEFLİK TOPLULUĞU ve KARAKTERİ
Şeflik : "Şefler topluluğu" içinde sağlam (Bilgi + Deney + Moral + İrade + Yiğitlik)
eğitmenliğidir.
Taktik "durum muhasebesinde" ve yoklayış misyonlarından sonra kararı kim alacaktır? "Şef
Kişilikleri". Dikkat edelim : askercil savaş kadar matematik de oldukça mekanik kurallı ve
herşeyi tepedeki tek kişi sivriliğinde toplıyan bir alanda bile "Şef" kavramı tekşef değil, "Şef
Kişilikleri" diye bir kollekt (şefler topluluğu) konulur :
"6. Orduların olduğu gibi silâhlı. birliklerin (trup) de güdümü yetenekli şefler kişiliklerini
gerektirir" denir.
Askerlikte "şef" doğrudan doğruya Politikada "Militan"ın karşılığı olan "Subay"dır.
"7. . Subay, bütün alanlarda bir şef ve bir eğiticidir. "
Herşeyin "körükörüne itaat"e dayandırıldığı askerlikte bile "şef"liğin ne anlam taşıdığını, en
militarist, en şoven Prusya Ağalarının Taktik prensipleri sırasında, izlemek, herhalde kimi
hotzotçu "sosyalist şefler" için öğretici olur. Askercil şeflik şartlarını dağınık maddelerinden
bir araya toparlarsak iki bölüme ayırabiliriz : 1 - Şef'in kendi kaliteleri, 2 - Emrindeki
insanlarla ilişkileri.
ŞEFLİK KALİTELERİ. - kısaca şöyle sıralanır:
1 - "Yüksek bilgili" olmak.
2 - Derin tecrübeli olmak.
3 - Moral değer taşımak.
4 - Nefsine hâkimlik (ne yaptığını bilirlik) : Düşman önünde serinkanlılık ve kararlılık.
5 - Büyük yiğitlilik : cür'etlilik.
Ancak, askerlikte bile bu meziyetler tek yanlı sayılır. Eğer şef asıl insanlarla olan
ilişkilerinde gerekli karakterlerinde samimî değilse: sâdece patavatsız bir atak, hattâ yarım
manyak durumuna çarçabuk düşebilir.
195
İNSAN İLİŞKİLERİNDE ÖRNEK ve YOLDAŞ OLMA UYANIKLIĞI
Şef : insan tanır ve dürüst olursa sürükleyici rolü iki şarta bağlanır : 1- Örnek (serinkanlı,
kararlı, cüretli) olmak, 2 - Yoldaşlık : iyi kötü şartları paylaşıp yüreğe girmek.
İNSANLARLA İLİŞKİLER. - Şefin insanlarla ilişkilerinde birinci kerterde karekteri iki ana
noktada derlenir :
1 - İnsanları tanımak;
2 - İnsanlara dürüst (hakgüder : doğru) davranmak,. .
Yâni, insanı tanımak, onun zaaflarıyla oynamak için değil, kuvvetlerini ;geliştirmek için olur.
Şefin insanlarla bütün öteki ilişkileri aşağı yukarı bu iki ana kaynaktan çıkar. İnsanı tanımak
ve anlamak ile Dürüst davranmanın uygulamada pratikçe gerçekleşmesi iki yönde işlenerek
karşılıkla güven yaratmalıdır. Karşılıklı güvencin iki yolu vardır :
A. ÖRNEK olmak birinci yoldur :
"Subayın ve Şef katlarında yeralmış askerlerin kişicil tavırları ve emsâl oluşları, birlik ( trup)
üzerinde kesin bir etkinlik taşır. Düşman karşısanda serinkanlılık, kararlılak ve cür'et eseri ve
belgesi veren şef, birlik insanlarını kendisiyle birlikte sürükler. "
Ancak, bu meziyette, işaret ettiğimiz gibi, şefin kendi yönünde aranacak kaliteler arasına
girer.
B. YOLDAŞ olmak ikinci ama, en az örnek olmak kadar önemli şeflik karakteridir. Bunu,
Alman militarizmi bile o kısa sert gösterişli (Spartiate! ) konuşmasında anlata anlata bitiremez
:
"Ama, der, şef dediğin, astlarının kalblerine giden yolu da bulmalıdır ve astlarının
duygularını ve düşüncelerini anlayışla karşılayarak güvençlerini kazanmalıdır; öyleki, bu
yönde harcayacağı yürekten ilgi ve titizlik hiçbir zaman uykuya dalmamalıdır. " (8)
"12. Şefler, birlik insanlarıyla bir arada yaşamalı ve tehlikeleri, yoksunlukları, şenlikleri,
acıları onlarla. paylaşmalıdır. Ancak ve yalnız bu yoldan şefler kendi yargılamaları ve
takdirleriyle, birlik insanlarının dövüşkenlik değerleri ve ihtiyaçları üzerinde bir kanıya
varırlar.
"İnsan yalnız kendi kendisinden sorumlu olmaz, fakat arkadaşlarından da sorumludur. Kim
daha güçlü yapıda ise, kim daha becerikli, kabiliyetli ise, o toy ve zayıf olanları öğretip
gütmelidir. "
"İşte böyle temel esaslardandır ki, şefle insan arasında olduğu gibi, birliğin insanları arasında
da bir o denli önem taşıyan hakiki yoldaşlık duygusu doğar. "
Burjuva Ordusunda ve Savaş gibi kıran kırana ateş çizgisinde bile karşılıklı güvenç'in şartı
bu, olunca, Politika, hem de Proletarya politikası alanında alaturka ağalık, paşalık, beylik,
efendilik, padişahlık taslamaların nelere varacağı kendiliğinden anlaşılabilir.
KUMANDA ÜSTÜNLÜĞÜ : TEMKİNLİ SORUMLULUK GÜVENİDİR
Komuta üstünlüğünde önceden-duru görüş bağımsız-sağlam karar, enerjik-azimli yapış
temkinliliği; objektif durumu hesaba katan sorumluluğu üzerine alma girişimi ile atbaşı bir
yürümelidir. Ne temkin : pozdur, ne Sorumluluk : kendi başınalıktır. Güvenç yaratış
196
üstünlügün özüdür.
Savaş "zafer" için yapılır. Zafer : (Kumandanın üstünlüğü + Erin dövüşken değeri) ile
sağlanır.
"Zafer için emniyetli taban : Komutan'ın üstünlüğü ile birlik insanların dövüşken değeridir. "
(11)
Komuta üstünlüğü ne demektir? Herşeyden önce "yetenekli (compétente) şef kişilikleri"
demektir. Şefin kişilikli ve yetenekli olduğu nereden anlaşılır? Bizim gibi derebeği artığı geri
ülkelerde: poz ve çalım en yaygın "kişilik" ve "yetenek" sayılır. Gerçekte poz ve çalım,
kişiliğin ve yeteneğin aldatıcı paravanası bile süreklice olamaz. Komuta üstünlüğünü
sağlıyacak kişilik ve yetenek, bir sıra: Görüş - Karar - Yapış içinde gösterilen Temkinlilik ve
Sorumlulukla belli olur.
1) Görüş'te üstünlük :
1) Duru görenin;
2) Önceden görenindir.
2) Karar'da üstünlük :
1) Bağımsızca karar verenin
2) Sıkıca sağlam karar verenindir.
3) Yapış'ta (icra'da, yürürlüğe geçirişte) üstünlük :
1) Enerji gösterenin;
2) Azimlilik gösterenindir
Askercil olsun, Sosyal olsun : savaşın kendisi bilinen kıvraklıkta, kimi düşer, kimi kalkar.
Görüşte, Kararda, Yapışta yeteneğin başlıca şartı ikidir :
1 - Temkinliliği bırakmamak, 2 - Sorumluluktan korkmamaktır. Savaşın gidişi ve şansı ne
olursa olsun, Temkinli oluş, aslında sorumdan korkmamaktır. Onun için, görüşü, Kararı,
Yapışı doğru ve sağlam olan Komuta hiç temkinini bozmaksızın her türlü sorumluluğu
gözünü kırpmadan üzerine alır.
Sorumluluk deyince ne anlaşılır? Objektif durumu ve ilişkileri hiçe sayarak aklına eseni paşa
keyfi için yapıverme patavatsızlığı değildir.
"9. Her şef, her türlü durumlarda, kendisine düşen sorumluluğu üzerine almaktan
korkmaksızın, her şeyi tüm kendi kişiliği ile ödemelidir. Şefin en asil kalitesi sorumluluklar
duygusudur. "
"Bununla birlikte, genel durumu hesaba katmaksızın, kendi başına otoritesi ile bir takım
kararlar almak, yahut emirlere harfi harfine uymamak ve itaatin yerine ayrıcalı kurumluluğu
geçirmek anlamında sorumluluk taslamıya kalkışılamaz. Bağımsızlık, hoşuna gideni
gelişigüzel yapmıya çevrilmemelidir. Tersine, büyük başarıların tabanı sarihçe belirli sınırlar
197
içinde kalan girişim gücü (inisiyativ) dir. "
DÖĞÜŞKENLİK DEĞERİ
Dövüşkenlik değeri, savaş örgütünûn köşetaşı disiplin : Karşılıklı güven temeline dayanır.
Disiplin uzun eğitim ve öğretimle hazırlanır; yersiz güç israfından sakınarak korunur, vakit
geçirmeyen bütün gücüyle aksiyonla beslenir.
Döğüşkenlik Değeri ne demektir?
İlk bakışta, dövüşkenlik değeri denildi mi göz önüne 'bir tek şey gelir : Disiplin.
Yalnız Disiplin nedir? İşte savaş düzenleri içinde en iyi anlaşılması gereken şey, disiplinin ne
olduğudur.
"Disiplin, ordunun kubbesini tutan köşetaşıdır. Disiplin kesinkes korunması herkes için
hayırlı bir şey olur. " (13).
Bunca önemi olan disiplin neye dayanır? Bütün mesele oradadır. Disiplinin neye dayandığı
sorulunca iki şey akla gelir :
1 - Disiplin temeli nedir?
2 - Disiplin nasıl korunur?
I. DİSİPLİNIN TEMELİ. - Çok basitçe bir tek şeye dayanır : Karşılıklı Güven!
"Güçlükler ve tehlike içinde disiplinin en emniyetli tabanı karşılıklı güvendir. " (7).
Karşılıklı güvencin ne olduğunu ve nasıl kurulduğunu "Şef lik ve Karşılıklı Güvenç"
konusunda ayrıntılarıyla gördük. O konuyu her disiplin sözünü ağzına alanın bir daha ve bir
daha gözden geçirmesi gerekir.
II. DİSİPLİNİ KORUMA. - deyince başlıca 3 elemanı içine alır :
A - Disiplini kurmak (Hazırlık)
B - Disiplini aşındırmamak (Ekonomi)
C - Disiplini geliştirmek (Aksiyon). .
Disiplin karşılıklı güvenç temeli üzerinde doğmak için yukarıki üç biçime göre kurulmalı,
aşındırılmamalı, geliştirilmelidir.
A. Disiplini Kurmak. - Uzun hazırlık çalışmalarıyla başarılır.
"13. Bir savaş birliği, uzun bir eğitim ve öğretim yoluyla değil de sırf yüzeyde kalan
(üstünkörü) (sathice) birleştirilmiş ise, vahim ânlarda, ve beklenmedik hâdiselerin baskını
altında kolayca ayağını yerden keser. Onun için, savaş başlar başlamaz, birlikte moral
ahengin (manevî derli topluluğun) ve disiplinin düzeltilip korunmasına olduğu gibi öğretime
de kesin önem verilmesi gerekir.
"Her şef, disiplin gevşekliğini, kaytarmaları, plaçkaları, panikleri ve başka her türlü etkileri
bütün ve hattâ en enerjik araçlarla ara vermeksizin şiddetlice cezalandırmak zorundadır. "
B. Disiplini Aşındırmamak. - Kurulu disiplini olmıyacak, değmez, vakitsiz işlemlerle
yokuşa vurdurmak boşuna harcar ve aşındırır.
"14. Birliğin gücü kesin ânlarda yapalıcak büyük çabalar için sapasağlam muhafaza
edilmelidir. "
"Dövüş içinde güçlerin harcanışı güdülen amaçla orantılı bulunmalıdır. Gerçekleşemiyecek
şeyleri ısrarla istemek, komutaya karşı olan güvence ve birliğin iyi mâneviyatına zarar verir. "
198
C. Disiplinin Gelişmesi. - Hareketle olur, eylemle beslenir. Durmak, herşey için olduğu
gibi, Disiplin için de ölümdür. Aksiyon, insanların tümünü, güçlerinin her çeşidiyle, bütün
verimleri ve sürükleyicilikleriyle akın ettirmektedir.
"15. En genç askerden beri, bütün basamaklarda, her türlü beden, ruh, zekâ güçlerinin
kendiliğinden harekete geçmesi ısrarla istenmelidir. Her yanı tutarlı bir Aksiyonda birliğin
veriminin tüm kapasitesini değerlendirmenin, ve tehlikeli saatlerde bile yiğitliklerini
muhafaza edecek, kararlılık güçlerini koruyacak, ve cessurca eylemler içine, daha zayıf
arkadaşlarını da sürükliyecek insanlar elde etmenin tek yolu ve çaresi budur. "
"Böylece, azimli ve kararlı Aksiyon savaş zamanı ilk aranacak şeydir. En yüksek şeften en
genç ere dek her kişi, her zaman şuna inanmış olmalıdır: Aksiyonsuzluk ve zaman yitirimi,
araçları seçmede yapılacak yanlışlardan daha vahim ve ağır yanılgıları teşkil eder. "
KLASİK ANLAMIYLA STRATEJİ VE TAKTİK NEDİR?
"Kautsky, tipik bir küçükburjuva filisten (zındık) politikası güdüyor : BİR SLOGANIN İLÂN
EDİLMESİ, işin içinde bir şey değiştirir sanıyor. Ve yığınlara da o saçma düşünceyi aşılıyor.
V. İ. U. Lenin, "Dönek Kautsky"
"Strateji" ve "Taktik" sözcükleri askercil savaş terimleridir. Zamanla, insanoğlunun her
alandaki davranışlarında kullanılır, hattâ kötüye - kullanılır bir acemi edebiyat gösterisi oldu.
Biz burada özellikle sosyal mücadele alanında herkesin basitçe bilmesi gereken KLASİK
anlamıyla strateji ve taktik deyimlerini özetliyelim.
Askercil savaşta olsun, sosyal güreşte olsun gerek stratejinin, gerekse taktiğin bir kendileri
vardır, bir de güdümleri. Hepsi üzerinde, hiç kimsenin tartışamıyacağı ana elemanları
durultarak gözden geçirmeye çalışalım.
STRATEJİ NEDİR?
STRATEJİ denince bellibaşlı iki şey akla gelir :
1) Özgücün "BAŞLICA VURUŞUNUN - YÖNÜNÜ BELİRLENDİRMEK",
2) "DOLAYISİYLE DE BİR AŞAMA SIRASINDA VURUCU GÜÇLERE YERLERİNİ
ALDIRIŞI (disposition'u) DÜZENLEMEKTİR. "
Daha bu tanımlama yapılırken, stratejinin şu iki ana elemanı ortaya çıkar : 1 - YÖN, 2 -
GÜÇLER. Sonra bu iki ana eleman içindeki özel ayrı bölümler göz önüne getirilir. Stratejide
YÖN'e daha duruca VURUŞ YÖNÜ denilir. Vuruş yönünde iki karakter açıklanır :
a) Genel olarak VURUŞ AMACI,
b) Özel olarak BAŞLICA VURUŞ.
Stratejinin GÜÇLER ana elemanı da "GÜÇLERİN YERALIŞI" adı ile anılır. Güçlerin
yeralışını anlamak için iki küme şey açıklanır :
a) Güçlerin kendileri : 1 - ÖZ GÜÇLER, 2 - YEDEK GÜÇLER belirtilir.
199
b) GÜÇLERİN YERALIŞI: Özellikle özgüçlerin yedek güçlerle ve birbirleriyle karşılıklı
ilişkileri, etki tepkileri belirtilir.
Demek, ister askercil savaş alanında olsun, ister sosyal mücadele alanında olsun, ilkin
stratejiden söz edildi mi, onun yukarıda özetlenen bütün ana elemanları ile, o elemanlara
karşılık düşen bütün bölümleri hep birden, duru ve düzenlice yerleştirilip plânlaştırılmalıdır.
Böyle bir düzen ve plân iyi ve doğru işlenmedikçe stratejiden konu açmak edebiyat yapmak
olur. Edebiyata en az dayanıklı olan sosyal mücadele yanı, strateji ve taktik yanıdır. Çünkü
bu yan, bir aşırı duygusalın kuruntu dünyasında yakıştırılmış ve seslere, sözlere çevrilmiş
uydurmalar değildir. Gerçek güçlerin kıyasıya karşılaşmasıdır.
Askercil strateji gibi sosyal strateji için de gerek VURUŞ YÖNÜ, gerekse GÜÇLERİN
YERALIŞI "her aşamada değişir". Ama "verili bir aşama boyunca aynı kalır. "
(. . . )
STRATEJİ GÜDÜMÜ NEDİR?
Kendiliğinden anlaşılacağı gibi, bir toplumda ne sosyal yönler, ne sosyal güçler, şu veya bu
kişinin, yahut partinin icadı yahut kuruntusu ile doğmaz. Tam tersine bütün kişileri ve
partileri o sosyal yönelişler ve güçler ister istemez alıp sürükler. Bütün mesele o akışla
sürüklenen insanın bir saman çöpü gibi mi yuvarlanacağı, yoksa bilinçle akışa mı uyacağı
konusunda toplanır. Yoksa 9 ayını dolduran çocuğun doğumu nasıl önlenemezse, tarihte
Antika Tarihcil Devrimler (medeniyetlerin yıkılışları) nasıl önlenememişse, tıpkı öyle modern
tarihte derebeğilik ve kapitalist devrimlerinin doğuşları da önlenememiştir. Sosyal devrim
eğer gerçeklik ise, ondan şu veya bu kişileri, hattâ partileri sorumlu, hele suçlu saymıya
kalkışmak: bilim dışı ve boşuna saçma bir gaddarlıktır.
Sosyal olayları bilinçle gütmek neye yarar? Bu olayları daha insancıl ölçülere sokmaya ve
Marx'ın deyimiyle "Doğum sancılarını ılımlaştırmıya" (Kapital, Önsöz) yarar. Tersine, sosyal
olayların bilincini kazımak, doğum sancılarını ve kanamalarını arttırmak olmuştur. Fransa'da
"ULU İHTİLÂL" denilen devrimin yeryüzündeki en şiddetli devrim oluşu, Fransız
müstebitliğinin devrime İngiltere'dekinden yüz yıl sonralara dek engel olabileceklerini
ummalarından ileri gelmiştir. Rus ihtilâlinin dehşeti de ancak Çar istibdadının dehşeti ile
ölçülebilecek çaptadır. Millet severlik devrim bilinçliliğidir.
Sosyal olayları bilinçle gütmek, tabiat bilimlerinde olduğu gibi, sosyal güçlerin
KANUNLARINA uyularak yapılır. Yukarıki klâsik sosyal aşamalarda bir hakikat göze
batıyor: her üç aşamada da ÖZGÜÇ, hep aynı İŞÇİ SINIFI olmuştur. 20. yüzyıl ölçüsünde
bu ana olayın önemi açıktır. Yalnız her aşamada değişer güçler, hep: YEDEK GÜÇLER
olmuştur. Onun için:
"Stratejinin güdümü demek : verili bir aşama sırasında devrimin esaslı amacına ulaşması için
bütün yedeklerden akılcıl ( rasyonel) olarak yararlanmak demektir. "
Bu gerçekliği askercil strateji daha basit deyimlerile göze çarptırır. İki karşıt ordunun ÖZ
güçleri her zaman ne ise odur ve az çok hazırlığına göre bütünüyle güdülür. İki özgüç
200
karşılaşırken en çok dikkat edilen şey: dost ve düşman YEDEK güçlerin durumlarıdır. Yedek
güçler hesaba katılmadıkça ve ayarlanmadıkça, hiç bir özgüçün alın yazısı kestirilemez.
Sosyal yedek güçler klâsik sosyal bilimde iki gruba bölünür:
1 - DİREKT (Dolaysız) Yedek Güçler,
2 - ENDİREKT (Dolaylı) Yedek Güçler.
Bu iki ana grup ta, ayrıca, her ülke için :
a) İÇ Yedek Güçler,
b) DIŞ Yedek Güçler
olmak üzere ikişere bölünürler.
Bu bölümleri göze çarptırmak için alt alta dizelim.
DOLAYSIZ (DİREKT) YEDEK GÜÇLER
a) İÇ YEDEK GÜLER :
Köylülük ile ahalinin ara tabakaları.
b) DIŞ YEDEK GÜÇLER :
- Komşu ülkeler işçi sınıfları,
- Sömürge ve boyunduruklanmış ülkelerin devrimci hareketleri,
- İşçi sınifı iktidarı.
DIŞ dolaysız yedek güçlerden yararlanılırken, özgücün "üstünlüğünü bütünüyle korumakla
birlikte karşı güçleri tecrit etmek ve karşı güçlerle mütareke yapmak için, bu yedeklerin bir
bölüğünden vaz geçilebilir. "
DOLAYLI (ENDİREKT) YEDEK GÜÇLER
a) İÇ YEDEK GÜÇLER : Proleter olmıyan yerli sınıflar arasındaki zıtlıklar ve ihtilâflar.
İç yedek güçler "Karşıt güçleri zayıflatmak için, yahut kendi yedeklerini kuvvetlendirmek için
kullanılabilir. "
b) DIŞ YEDEK GÜÇLER : Karşıt burjuva devletleri arasındaki zıtlıklar ve savaşlar.
Dış yedek güçler de "Taarruzu başarmak için, yahut ricatı örtmek için kullanılabilir. "
Dolaysız iç yedek güçlerin önemi kendiliğinden bellidir. Onlar sağlanıp akıllıca kullanılmadı
mı, tek başına özgücün başarısı tehlikeye düşer. Dolaylı yedek güçlerin önemi "Her zaman
dupduru gözükmese bile" zamanında bu güçlerin "BAŞLICA" rolü oynadıkları gözden ırak
tutulamaz.
Birinci Emperyalist Evren Savaşı 1914'ten 1918'e dek bütün dehşeti ile hüküm sürmeseydi :
1917 yılı Rusyasında önce demokratik devrim, ardından sosyalist devrim bunalımları; gene
1919 Türkiye'sinde Birinci Millî Kurtuluş Savaşı bunalımları o denli hızla güç patlak verirdi.
Aynı emperyalist savaş : Rusya'ya ve Türkiye'ye komşu ülkelerin (Bulgaristan, Macaristan,
201
Avusturya, Almanya hattâ Fransa, İngiltere ve Amerika'ya dek) işçi sınıfi hareketlerini,
sömürge ve ezilen ulusların devrimci ayaklanışlarını (Çin ve Hint'ten Fas'a dek halk
direnişlerini) alevlendirmek yoluyla, gerek emperyalist İtilâf devletleri (Amerika, İngiltere,
Fransa grubu), gerek İttifak devletleri (Almanya grubu) içinde ve aralarındaki zıtlıkları
kışkırtmasaydı, ne Rusya'da sosyalizm iktidarı, ne Türkiye'de demokratik cumhuriyet iktidarı,
kolay kolay sağlanamazdı.
Demek, emperyalizm çağında, bir ülkenin sosyal ve politik stratejisi, her zamankinden çok bir
BÜTÜN dünya meselesidir. Bütün dünya içinde bir ülkenin ÖZGÜCÜ (İşçi Sınıfı)
değerlendirilir. Bu değerlendirmede: gerek dolaysız yedek güçler, gerek dolaylı yedek güçler,
hep birden göz önünde tutularak düşünülüp davranılır. Bunlardan. biri atlanıldı mı, strateji
güdümü beklenmedik aksama ve güdüklüklere uğrıyabilir.
Her türlü aksamaları önlemenin tek yolu: her ülkenin öz ve yedek güçlerini en karakteristik
orijinaliteleri ile toptan ele almaktır.
STRATEJİ GÜDÜMÜ NASIL KULLANILIR?
Stratejinin güdümü deyince onun içinde başlıca dört MOMENT bulunur :
1) "En kesin anda",
2) "Hasmın en yaralanabilir yanına",
3) "Güçlerin en irisini",
4) "Yığınak yapmaktır"
Strateji güdümünün ana kuralları olan bu dört momentin anlamları üzerinde azıcık duralım.
I - "EN KESİN ÂN" hangisidir? Buna "Kesin vuruş ânını seçmek" denir.
Strateji düşünce ve davranışının en son taçlanışı "KESİN MOMENTİ" yakalamaktır.
Diyalektik ustalığı gelir durada toplanır.
Kesin mament, nerede, nasıl anlaşılır? "TOPLUMDA" "BUNALIMIN EN KESKİN UÇ
KERTESİNE VARMIŞ" olmasından anlaşılır.
Bunalımın son kertesine geldiği nereden belli olur? Konu toplum olduğuna göre, sosyal
sınıfların ve tabakların düşünce ve davranışlarında bunalışın, -söz yerinde ise,- "neyrengi
noktasına" gelmiş bulunmasından belli olur.
Bunalımın "neyrengi noktasına" gelişini gösteren düşünce ve davranışlar nelerdir? Toplumda
karşılıklı etki ve tepki içinde bulunan sosyal GÜÇLER'in belirtileridir.
Bu belirtiler başlıca üç sosyal güç bakımından araştırılır :
a) ÖZGÜÇ bakımından bunalım momenti,
b) YEDEK GÜÇLER bakımından bunalım momenti,
c) KARŞIT GÜÇLER bakımından bunalım momenti.
Bunlara kısaca değinelim :
202
a) ÖZGÜÇ alanında bunalım, en başta izlenecek momenttir. Modern toplumda özgücün
bunalımı son kerteye geldi demek, şu demektir : "Proleterya (İşçi Sınıfı) nın tümü birden
burjuvaziye karşı en keskin devrimci davranışları istemiye başlar. "
Ancak, bu isteyiş tek başına yeterli değildir. Özgücün isteyişi içinde : "ÖNCÜ" nün, yani
proletarya partisinin, onu tutan ilericilerin ve asıl özgüç proletaryanın eğilimteri vardır.
Bununla birlikte ne öncü ve ilericilerin ve ne de işçi sınıfının eğilim ve isteği millî ölçüde
BUNALIM için yeterli olamaz. "Yalnız başına öncü ile yenmek, olagan şey değildir".
Özgücün: işçi sınıfinın yalnız kendisinin "Sonuna dek savaşmıya hazır oluşundan" emin
bulunması yetmez.
Özgüç "Yedeklerinin dayanağından" da "EMİN" (garantili) bulunmalıdır.
b) YEDEK GÜÇLER alanında bunalım, ikinci olarak izlenecek bunalımdır. Yedek güçlerin
sosyal bunalımı özgüce dayanak oluşlarından anlaşılır. Bu durum köylülerin, esnafların,
aydınların ve öteki iç ve dış yedek sosyal güçlerin işçi sınıfını destekleyişi ile kendini gösterir.
Yedek güçlerin özgüce dayanak olacakları ne zaman ve nasıl belli olur?
"Bütün mütereddit ve kararsız ara elemanlar, yani küçükburjuva demokrasisi yeterince
maskesini düşürmüş ve pratikte iflâs etmiş" olduğu zamanda ve yerde kendini gösterir.
Ancak, yedek sosyal güçlerin bunalımı da, büyük sosyal bunalımın "KESİN ÂNINA" gelmiş
bulunmasını sağlamıya yetmez. Halk yığınları, alt sosyal sınıf, tabaka ve zümreler her zaman
sömürüden ve baskıdan illâllah deyip yaka silkerler ve bunalım içine düşerler. Alt sınıf ve
tabakalar içinde beliren bunalım, egemen üst sınıf, zümre ve tabakaları da kaplamalıdır.
Halkın bıkmadığı, "istemezük! " demediği ân yoktur. Özgüçle yedek güçlerin sümürüye
"istemezük!" demesi yetseydi, toplumun bunalımdan hiç kurtulamaması gerekirdi. Toplum
bunalımı, millî bunalımdır. Millet ve toplum ölçüsünde bunalım için bir üçüncü şart daha
gerekir.
c) KARŞIT GÜÇLER alanında bunalım şarttır. Karşıt güçler de, kendi yanlarından
"EDEMEZÜK" demelidirler. Bu nereden sezilir? Şuradan :
"Karşıt olan bütün sınıflar kendi aralarında yeterince yırtınırlar ve karşılıklı mücadeleyle
zayıflarlar. "
Bu üç şart bir araya gelince, stratejinin KESİN ÂNI gelmiştir.
II - "HASMIN EN YARALANABİLİR YANI" neresidir: Bunalımı taçlandıran üçüncü şart,
karşıt güçlerin en yaralanabilir yanlarını da içinde saklar. Karşıt güçlerin en yaralanabilir
yanları : "En gaafil avlandıkları" yerleridir, "Karşıt güçlerin dağınık bulundukları andan
yararlanmıya çalışmalı"dır, denir.
Bu faktör, kendiliğinden belireceği gibi, her çağa ve yere göre (zamanla ve mekânla)
olağanüstü değişken olur. Hiç bir ön formülle doğmatikleştirilemez.
Kesin an seçildi ve karşıt güçlerin en yaralanabilir yanları kavrandı mı, stratejinin üçüncü ve
dördüncü faktörleri dinamizmini bulur.
203
III - KESİN SONUÇ ALACAK GÜÇLERİN EN İRİSİNİ;
IV - KESİN SONUÇ ALINACAK YERE YIĞMAK.
Bu son iki şartın dinamizmi öylesine birleşik ve kaynaşıktır ki, onları birbirinden ayırmak
anlamsızlaştırmak olur. Güçler belirli yere yığılmazlar ise "EN İRİ" olamazlar. Belirli yerde
ve ânda güçlerin en irisi toplanmamışsa "YIĞINAK" yapılmamış bulunur.
"Kesin yere, kesin ânda düşmanınkine çok üstün güçleri toplandırmalı : yoksa, daha iyi
hazırlıklı olan ve daha iyi teşkilâtlı bulunan karşıt güç devrimci gücü yokeder. "
Yunan'ın "En gaafil" avlandığı Afyon cephesine Millî Kurtuluş Ordusunun "En irisi"
yığılmasaydı, 30 Ağustos zaferi güç elde edilirdi.
STRATEJİ İLE TAKTİĞİN : (İLİŞKİ - ÇELİŞKİ) LERİ
Buraya gelinceye dek, stratejinin en klâsik ve şaşmaz GENEL KURAL'ını özetledik. Bu
kurallar kavranılır kavranılmaz, STRATEJİNİN DİYALEKTİĞİ birinci plâna çıkar.
Stratejinin diyalektiği, birbirini etki-tepki altında tutan iki anlam taşır :
1- Diyalektik gidişin (BİRİKİM - ATLAYIŞ) yahut (EVRİM - DEVRİM) konularına göre
stratejinin uygulanışı;
2 - Her iki zıt (Çelişkili) konakta, stratejinin başarısına en elverişli TAKTİĞİN yakalanıp
kullanılışı.
Böylelikle, strateji ile taktik soyut lâfazanlık olmaktan çıkar, canlı ve gerçekte yaşanan
DİYALEKTİK İLİŞKİ - ÇELİŞKİ içinde gelişir. Buna STRATEJİ İÇİNDE TAKTİK adı
verilebilir. Bu açıdan, stratejinin ana gidişi dışında kalmış bir taktik düşünülemiyeceği ve
taktik adını alamıycağı gibi, taktik momentleri som ve objektif olarak hesaba katmıyan bir
strateji de düşünülemez ve strateji adını alamaz.
Bu gereği, daha anlaşılır ve basit olan ASKERCİL olaylar daha iyi aydınlatabilir. Askerlikte
bir HARP (Savaş) vardır : 1914 - 1918 Birinci Emperyalist Harbi, 1939 -1945 İkinci
Emperyalist Savaşı gibi. . . Bir de, o savaşlar içinde yürütülmüş MUHAREBELER
(Savaşımlar) vardır: Çanakkale muharebesi, Kanal muharebesi, Kafkas, Galiçya, Balkanlar,
Alman - Rus, İtalyan - Avusturya, Alman - Fransız ve ilh. Savaşımları gibi. . . Kabataslak
benzetme yapılırsa denilebilir ki, strateji: kesin sonuca ulaşan savaşın, harbin güdümüdür;
taktik: kesin sonuç getirmiyen kısa süreli savaşımın, muharebenin güdümüdür.
"Stretejinin amacı, harbi kazanmak ise, taktiğin de üzerine aldığı hedefler vardır. Taktik,
falan veya filân muharebeyi kazanmıya çalışmaktır; falan veya filân kampanyayı sonuna
vardırmaktır. Verili bir devrimin çıkış veya iniş dönemi sırasında duruma uygun falan veya
filân müdahale taktiktir. Taktik, stratejinin bir parçasıdır ve bir parçası olarak stratejiye uyar.
"
Daha bu söylenirken, strateji ile taktiğin Cüz' - Küll (Kesinti - Tüm) olarak ilişkili ve çelişkili
bulundukları kendiliğinden anlaşılır. Her iki şey hem birbirinden ayrılamazlar, hem ikisi
birden aynı önemle ele alınırlar. En sonra harbi kazanalım da bütün muharebeleri
204
kaybedelim, denilemez. Bir tüm savaşı kazanabilmek, belirli savaşları (Muharebeleri)
kazanmakla olur. Hiç bir esaslı muharebe kazanılmaksızın, bir harbin kazanıldığı hemen
hemen hiç görülmemiştir. Kazanılmışsa, bu, savaş dışı kontenjanların ağır basmalarından
başka nedene bağlanamaz: Savaş güdümünün doğruluğuna değil, kör tesadüflere bağlanabilir.
İkinci Emperyalist Evren Savaşında Alman Naziliği bir sürü Avrupa, Afrika savaşımları
kazandılar. Strateji bakımından bu zaferler "Pirüs zaferleri" oldu. Almanların, bindikleri dalı
kesmelerine döndü. Bütün dünya yedek güçlerini kendilerine karşıt duruma soktular: Gene
de, en sonra Stalingrad muharebesini yitirmedikçe, yenilgileri başlamadı. Türkiye'nin Millî
Kurtuluş Savaşında: Emperyalist Yunan Ordusu boyuna ilerlerken bir sürü muharebeler
kazandı. Ama Türk Ordusu, I. ve II. İnönü, Sakarya, Dumlupınar muharebelerini
kazanmamış olsaydı, HARBİ kesin zafere ulaştıramazdı.
Demek, taktikle stratejiyi ne birbirinden ayırmak, ne birbiriyle karıştırmak, BİLİM ve
BİLİNÇ getirmez. Strateji plânının gerçekleşmesinde taktiğin oynadığı büyük rol
değerlendirilmedikçe, strateji boş bir çuvala döndürülür. Stratejiyi lâkırdı olmaktarı çıkarıp :
kemiği, eti, organları ve tümüyle canlı gerçekliğine kavuşturan düşünce ve davranışlar, uzun,
sabırlı, gösterişsiz, hattâ çoğu kez çok NANKÖR bir sıra TAKTİK'ler olur. Onun için, hangi
strateji aşamasında bulunulduğunu bilmek kadar, o aşamanın ne türlü bir TAKTİK
basamağında yaşandığını düşünüp, ona göre davranmak ta önemlidir.
Çünkü, strateji, bugün artık kimse için "sır" olmaması gereken, GENEL karakter taşıyan bir
TEORİK PLÂN'dır. O plânı uygulayacak tutumlar, yerine ve zamanına uygun taktiklerdir.
Strateji bütünlüğü: parça parça ve çoğu zıt olan taktik basamakların bir araya gelmesi ile
doğar. Kabaca benzetirsek: Strateji bir MERDİVEN'dir, taktik onun BASAMAKLARI'dır.
Merdiven durumunu yaratmıyan basamaklar (Stratejisiz taktikler) düşünmek nasıl ham
kuruntu ise, yâni SAÇMALAMAK ise, tıpkı öyle, basamaksız bir merdiven (Taktiksiz
streteji) düşünmiye ve uygulamıya kalkışmak ta gülünç ve saçma bir anlamsızlık, ukalâlık
olur.
Artık "bugün" değil, 42 yıldan beri (yâni değme "Stratej"lerin annelerinden henüz doğdukları
günden beri) sosyal strateji, yıllar yılıdır (düşünülmek şöyle dursun) uygulanaduran aşırıca
belli bir genel plândır. Türkiye'de bile "ASGARİ PROGRAM" Mütareke yıllarından beri
programlaşmıştır. Bu plândan haberi olmıyanlara, kimi "Lâpalis'in Hakikatleri"ni görültülüce
hatırlatmak bir sıra "ASGARÎ" şartları yerine getirmek zorundadır. :
a) STRATEJİ BÜTÜNLÜĞÜ yokedilmemeli, "Asgarî Program" savunulurken, "ÂZAMÎ"
Program yasakçılığına kalkışmamalı. Minimal program da, maksimal pragram da bilim ve
bilinç dışı bırakılamaz.
b) STRATEJİNİN ÖZ PROBLEMİ yitirilmemelidir. Hele "Devrim Stratejisi" söz konusu ise,
"İKTİDAR" öz problemi dışında, soyut strateji pozları takınmak, toyca kolay olduğu kertede,
(birisinin dediği gibi) tehlikeli perende atan "CANBAZLIKLARA" "dönüşe"bilir.
205
c) STRATEJİ TAKTİKLE çorba edilmemelidir. Düpedüz "TAKTİK" meseleler ele alınıp
tartışılırken büyük "STRATEJİ" yapıldığını sanmak, teoride ve pratikte ANARŞİ'yi bilim ve
bilinç yerine geçirmek, kafa kargaşalığını "kafasız işgüzarlık" mertebesine çıkarmak olur.
Bu şartları yerine getirmek tercüme düşünüşle olmaz. Bilimcil Sosyalizmde "TURİZM"e en
az elverişli alan strateji ve taktik ülkesidir. Strateji ile taktiğin, içiçe ve karşılıklı etki - tepki
halinde, hem ayni - hem gayri bir tek PROSE olarak kavranılması, bize taktiğin önemi kadar
karakteristiğini de belirtir. Sosyal gidiş içinde başlıca iki türlü TAKTİK ayırt edilebilir :
a) Strateji içinde taktik;
b) Taktik içinde taktik.
Taktiğin SOM karakteri ancak bu iki açıdan incelenirse kavranabilir.
STRATEJİ İÇİNDE TAKTİK NEDİR?
Strateji içinde taktik : belirli bir strateji aşaması içindeki MOMENT'lere (Diyalektik ânlara)
göre, iki zıt karakter taşır.
Yukarıda dokunduk. Strateji aşaması: ya EVRİM - BİRİKİM basamağında olur; yahut
DEVRİM - ATLAYIŞ basamağında olur. Strateji aşamasının evrim konağı ile devrim konağı
içinde güdülecek taktikler: karşı karşıya gelen güçlerin belirli dengesine göre, birbirinin zıddı
yönler gösterir. Genellikle üç türlü yöneliş taktiği, yahut taktik yönelişi göze çarpar.
1. TAARRUZ (Saldırı), 2. RİCAT (Gerileme), 3. MÜDAFAA (Savunma). . .
Aslına bakılırsa, taarruz da, ricat ta birer müdafaa (savunma) biçimidir. Kimi olur, saldırı:
savunmanın en iyi biçimi olur; kimi ise gerileme. . . Onun için, genel olarak savunmanın iki
zıt bi- çimli esas taktiği gözönünde tutulur. Taarruz yahut ricat, İkisi arası taktikler, bu iki
davranışın genel çizgilerinden yararlanabilir.
A - TAARRUZ TAKTİĞİ : Gerek evrim gerekse devrim konaklarında taarruz taktiği
kullanılabilir. Bu kullanımda temelli ilişki: karşılıklı güçlerin orantısına bağlıdır. Kesin ânda
karşıt güçlerin en YARALANABİLİR yanına yığılmış bulunan devrimci güçler
"DÜŞMANINKİNDEN ÇOK ÜSTÜN" iseler, güdülen taktik : hiç gözünü kırpmadan, var
güçle, tutulan yönde bütün engelleri hiçe sayarak TAARRUZU gerçekleştirmektir.
Bu strateji içinde taarruz taktiği düşünce ve davranışına en yakın örnek, Mustafa Kemal'in
Dumlupınar Taarruzu ile, "Kemalist" devrimlerdir. İ. İ. Paşa, haklı alarak biri askercil
ötekisi sosyal alan o iki taktiği aynı paralelde koyarak şöyle der :
"Durum, bir askerî hareket zamanında, kumandanlar arasında bir tedbir yüzünden vukua gelen
ihtilâftan çok farklı değildir: Meselâ büyük taarruz tedbirleri, hazırlıkları sırasında olduğu
gibi. . . Bu tedbirlerin nasıl tatbik edilmesi lâzımgeldiği esaslı bir plân icabıdır. Bütün
kuvvetleri bir tarafa topladık. Her tarafı zaif bıraktık. " (İnönü'nün Hatıraları, Ulus, 3 Nisan
1969).
206
"Dumlupınar Taarruzu" ile "Şapka İnkılâbı" taarruzu aynı taktikle, devrimci taarruz taktiği ile
yürütüldü. Kesin vuruş ânı iyi seçildiği düşmanın "en yaralanabilir gaafil yanına" daha üstün
güçlerin "en irisi" yığıldığı için, başarı kazanıldı.
Strateji plânı içinde taarruz taktiğine göre güçlerin güdümü başlıca iki unutulmaz prensibe
dayanır : 1- Pek saldırı, 2 - Başarı morali. . .
1- PEK SALDIRI : Taarruza kalkıncaya dek, düşmanı gaafil avlamak için, gerekli yığınağı
yapmak için hiç bir tedbiri unutmıyacaksın. Ama, bir yol taarruza karar verdin mi: saldırıda
gözü kara olacaksın. Ne harp, ne devrim çocuk oyuncağı değildir. Şakaya gelmez.
"Sakın devrimle oynamamalı, ama devrime başlandı mı, onu sonuna dek götürmek gerektiği
düşüncesi kafaya iyice yerleştirilmelidir. " "Bir yol tutulan yönü, bütün engellere rağmen
değiştirmeksizin gütmelidir. " "Devrim bir yol başladı mı, âzamî gürbüzlükle davranmalı ve
her ne pahasına olursa olsun, taarruza geçmelidir. Müdafaa devrimin ölümüdür. "
2 - BAŞARI MORALİ : Strateji amacına birden varılmıyabilir. Ancak, zaferin de devrimin
de gelişimi insan işidir. İnsan ise, yalnız "Moral: Mâneviyat" gücü ile işliyen bir makinadır.
Moral gücün ve inancın besisi BAŞARI'dır. Boyuna başarılar geliştirerek moral üstünlüğü
koruyacaksın. Kesin sonuç yönünde, her ân bir başarı elde edilirse inancın dayanağı moral
güçlenir.
"Her gün, hattâ bir tek şehir söz konusu ise denilebilir ki, her saat, pek büyük olmasa bile, bir
sıra başarılar kazanılmalıdır. Ve her ne pahasına olursa olsun 'MORAL ÜSTÜNLÜĞÜ'
korunmalıdır. "
Emperyalizme ve gericiliğe karşı çıkmış Mustafa Kemal Devrimlerinin, sözde savunulması
için "MÜDAFAAYA" geçirilmesi, devrimlerin önce küllendirilmesini, sonra
yozlaştırılmasını, en sonunda da, (Emperyalist ve gerici karşı - taarruzları önünde) kendi
kendilerini inkâr etmesini getirmiştir.
B - RİCAT TAKTİĞİ : Karşıt güçler ağır basacak büyüklükte ise, sırf "Kabadayılık" uğruna
"TAARRUZA" geçip erimek, ne askercil ne sivil taktik ustalığı sayılamaz. Gerek evrim,
gerekse devrim konağında : "DÜŞMAN GÜÇLER ÇOK ÜSTÜN" iseler, "MANEVRA"
harekâtı, askercil deyimiyle "OYALAMA TAKTİĞİ" güdülür.
"Düşmanın gücü üstün ise, muharebeyi kabullenmek zararlı ise ve güçleri düzeltme
bakımından gerileme: öncüyü ezilmekten sakındırmanın ve yedekleri korumanın tek aracı ise,
yedeklerle birlikte manevra yapmak" tutulacak biricik yoldur.
Demek ricat da gelişi güzel olmaz. Bir amaç ve araçla yapılır.
Ricat taktiğinin başlıca amaç şartları şunlardır :
1) Öncü ve Özgücü ezdirmemek;
2) Yedek güçleri muhafaza etmek.
Ricat taktiğinin başlıca araç şartları şunlardır :
1) Zaman kazanmak;
207
2) Düşmanı dağıtmak;
3) Taarruz güçlerini derlemek. . . Ve ilh. . .
O zaman, gerçi karşıt güçlere görünür epey ayrıcalıklar, yerler bağışlanmış olur. Ama, bu
ricat, amaç ve araç şartlarına uygunca yapılmış ise o bağışlar: "BİZİ GÜÇLENDİREN BİR
İMTİYAZ" olurlar.
Strateji içinde ricat taktiği düşünce ve davranışına en yakın ve başarılı örnek, Mustafa
Kemal'in emperyalizm ve feodalizm karşısında tuttuğu: ünlü "HATTI MÜDAFAA YOK,
SATHI MÜDAFAA VAR" prensibi ve sloganıdır. Anadolu'da derebeği, tefeci - bezirgân
ayaklanışları ile Yunan taarruzu günleri: I. ve II İnönü savunmaları birer başarı sayıldıkları
halde, "Üstün Yunan
güçleri" ve ihtiyatları tehlikeye düşüren eşraf âyan saltanatçılığı önünde : Türk ordusu ve
Ankara hükûmeti yer yer ricat etmeyi bildi. Düşmanı dağıtmak, yedek güçleri muhafaza
etmek gerekliydi. Sakarya savaşında, Yunan ordusu, başarı kazanamayınca ricat zorunda
kaldı. Türkler gene, teması yitirmemekle birlikte, taarruza geçmediler. Zaman kazanmak,
kesin saldırı için derlenmek gerekiyordu.
Anadolu ihtilâli de, öyle strateji içinde uzunca ricat taktiklerinden sonra kesin saldırılarını
yapabildi. Millî birliği sağlıyacak olan Anadolu ordular birliğini korumak üzere, Mustafa
Kemal "Yâver'i Hass'ı Hazret'i Şehriyârî"liğini kullandı. Sivas Kongresine dek, komprador
ittihatçıların "AMERİKAN MANDASI" teklifleri tartışıldı. Birinci Millet Meclisi
kurulduktan sonra bile "MAKAAM'I MUALLAY'I HİLÂFET"i kurtarmak taktiği güdüldü.
Zafer kazanılır kazanılmaz, ne saltanat kaldı, ne hilâfet, "MANDA" bir daha - hiç değilse -,
ağıza alınmadı.
Savaşta olduğu gibi barışda da ricat : bozgun (Özgücün ezilmesine, yedek güçlerin
dağılmasına, kopmasına) varmadıkça gerileme, taarruzu hazırlamak için hız alma olur.
Gerçek askerlik ve devrim bilimi : Taarruz sanatı gibi, ricat sanatını da bilimle ve bilinçle
uygulamak sanatıdır. Onun için :
"Devrimci sınıf, hem taarruz sanatını, hem ricat sanatını bilmeksizin yenmenin olanaksız
bulunduğunu anlamıya başlamıştır. "
TAKTİK İÇİNDE TAKTİK NEDİR?
Başlıbaşına taktik olarak taktik nedir? Askercil veya sosyal güçlerin, İLERLEYİŞ (Taarruz)
yahut GERİLEYİŞ (Ricat) konaklarında tutacakları SAVUNMA yollarıdır. "Taktik,
orantılıca kısa bir Med'ler (Denizin kabarmaları) veya Cezir'ler (Denizin çekilmeleri),
yükseliş veya çöküş sırasında özgücün yönetimini ( Sevk ve idaresini), davranış çizgisini
(Hattı hareketini) belirlendirmekten ibarettir. "
Bu davranış, her defasında olağanüstü KIVRAK ve ESNEK olur. En ufak ezberciliğe ve
softalığa hiç gelmiyen yer, tekrar edelim: Taktik alanıdır. Strateji olarak strateji, belirli
aşaması içinde (Dondurulmamak şartiyle) ne denli DEĞİŞMEZ kalırsa, taktik olarak taktik en
az o denli DEĞİŞKEN olur.
208
Bu değişiklik nasıl yürür?
Her zaman her diyalektik değişiklik gibi, söz yerinde ise, vaktinde TERSİNE DÖNÜŞ, çoğu
ZIDDINA ATLAYIŞ biçiminde yürür. Çünkü, herşey gibi, karşılaşan askercil veya sosyal
güçlerin arasındaki DENGE sık sık değişir. Hele bu denge tersine döner dönmez, taktik
yöneliş ve yönetim hemen tepesi taklak olur.
O yüzden beyin zarlarının kalınlaşmamış olması gerekir. Yoksa, her taktik dönemeçte
şaşırılır kalınır. Elde DİSİPLİN'den başka tutamak bulunmaz. Askerlikte ve şaşkınlıkların
paniğe varmaması için: "KÖRÜ KÖRÜNE İTAAT" prensibinden daha iyisi bulunamamıştır.
Sosyal harekette hödüklükleri ve disiplinsizlikleri önlemenin yolu DİYALEKTİK BİLİM VE
BİLİNÇ haddesinden geçer. Sosyal taktiğin klâsik tanımlanması şöyle özetlenir :
"Taktik çizgiyi güderken, eski parolar ve mücadele ve teşkilât biçimleri yerine yenilerini
geçirerek o biçimleri birbirleriyle kaynaştırır ve ilh. . . Taktiğin konusu : Sosyal mücadele ve
örgüt biçimleridir; o biçimleri duruma göre birbirinin yerine geçirmek veya birleştirmektir. "
Demek, ister askerçil olsun, ister sosyal olsun TAKTİK denildi mi, onda birbirinden çıkan ve
birbirini bütünliyen iki ana eleman yatar :
1 - MÜCADELE (Döğüş, Güreş, Kavga),
2 - TEŞKİLÂT (Organizasyon, Örgüt).
Ne mücadele teşkilâttan ve ne de teşkilât mücadeleden ayrılamaz. Mücadele RUH ise,
teşkilât BEDEN'dir. Mücadelesiz teşkilât : Ruhsuz bedense, Teşkilâtsız mücadele bedensiz
ruh kuruntusuna döner. Mücadele ile teşkilâtı birlikte koyup yürütmiyen girişim, kurusıkı
yaygara koparmaktır.
Gerek mücadelenin ve gerekse teşkilâtın da ayrıca ikişer özü vardır :
1- PAROLA (Şiâr, Slogan),
2 - BİÇİM (Şekil, Form).
Parola : Dövüşün ve örgütün ayırt edici bayrağıdır.
Biçim : dövüşün ve örgütün billurlaşmasıdır.
Mücadele ve teşkilât ancak parola bayraklaşması ve biçim billurlaşması ile tecelli eder,
dışarlaşır, elle tutulur.
Bu elemanları hep birden deyimlendirirsek, taktik denildiği zaman şu dört şey birbiriyle en
sıkı bağlı olarak gözümüz önüne sıralanır :
1- Dövüşün Parolası,
2 - Dövüşün Biçimi,
3 - Örgütün Parolası,
4 - Örgütün Biçimi.
209
Herşeyden önce bu dört şeyi aynı zamanda ve hep birden karşılıklı etki - tepki, ilişki -
çelişkileri ile ele almıyan bir düşünce va davranış TAKTİK adını alamaz. Ad takmak
kolaydır: dil kemiksiz, kaydırılır. Ancak, bilimcil anlamda bir TAKTİK ancak DÖVÜŞÜN
ve ÖRGÜTÜN PAROLASI ve BİÇİMİ doğruca konulduğu yerde ve sağlam konulabildiği
ölçüde var olabilir.
Hemen analım. O dört başlı eleman bütününü herhangi bir kitapta yazıldığı gibi ezberleyip
tekerlemek: ne taktik yapmak, ne taktisyenlik olur. Gerçekten taktik, her özel askercil veya
sosyal durumda şu üç yönde uzun, derin ve geniş olmakla kalmayıp, alabildiğine dinamik işin
uyanıkça ve zekice başarılmasını ister :
I - DURUMA EN UYGUN dövüş ve örgüt parola ve biçimleri bulunmalıdır.
II - ORTAYA ATILMIŞ DAHA ÖNCEKİ dövüş ve örgüt parolaları ile biçimleri varsa,
onlardan hiç birisini atlamaksızın, onların yerine hangilerinin geçeceği belirtilmelidir.
III - ESKİ VE YENİ durumları ve uygun dövüş ve örgüt parolaları ile biçimlerini,
birbirleriyle ilişkileri ve çelişkileri bakımından eleştiricil anlamda düzenlemek gerekir.
Bu nedenlerle, kendiliğinden anlaşılacağı gibi, strateji gibi taktik te, ne Tanrı buyruğu olarak
gökten hazırca zenbille iner, ne herhangi bir dâhinin ansızın, daha önceki çabalar dışında
tulûat buluşu ile doğar. Her 4 alanda yapılınış, yapılacak ulusal ve uluslararası bütün
denemeleri her 3 türlü çabalarla sentetize etmeği ister. Bu işin ne denli sabırla, alçak
gönüllüce EMEK birikimi ve mutlak ORİJİNAL savaşlar sonucu gerçekleşebileceği ortadadır.
Her alanda dünyanın ve her ülkenin KARAKTERİSTİK ORİJİNALİTESİ hep birden iyi
kavranır ve doğru işlenirse, yerine getirilecek görev TAKTİK adını alabilir.
Bunu yapamıyanın, ikide bir "Strateji" ve "Taktik" gibi ısmarlama lâkırdıları ağzına sakız
etmesi, boşuna gevezelik yapması olur. Doğu'da böyleleri çoktur ve hattâ, daha kötüsü, pek te
"geçer akçadır". Eskiler "ŞÂİR'İ MÂDERZAD" (Anadan doğma şâir) olur sanırlardı. Onun
için, pek doğru dürüst şâir çıkmamıştır. "ANADAN DOĞMA STRATEJ", "ANADAN
DOĞMA TAKTİSYEN" yoktur. Kıyasıya teori çabasının kıyasıya pratik çabası ile
gelişmesinden doğru strateji ve doğru taktik yetişir. Ve bir yol da yetişti mi, donup kalmaz,
alabildiğine geliştirilmeyi bekler.
SOSYAL TAKTİKTE DÖVÜŞ VE ÖRGÜTÜN PAROLA VE BİÇİMLERİ NEDİR?
Değdik. Her stratejik "merdiven" in içinde belirli taktik "basamaklar" için gerekli dövüş ve
örgütler gibi, o dövüş ve örgütler için de uygun parolalar ve biçimler ayrı ayrı olur. Bütün o
elemanların son örneklerini iki başlık altında derliyebiliriz : 1- Taktik Dövüş, 2 - Taktik
Örgütlenme.
TAKTİK DÖVÜŞ : Taktik mücadelenin parolaları ve biçimleri, başlıca üç sosyal alanda
yoğunlaşır :
1) İŞ YERİNDE MÜCADELE : Binbir çeşidi ile sözleşmeler, propagandalar, grevler ve ilh. .
. biçimlerine girer. Her dövüş biçiminin o ân için kendisine en uygun parolaları fışkırır.
210
Ekonomik grevin biçimi ve parolası başkadır; politik grevin, veya kısmî yahut genel grevin
parolası ve biçimi başkadır.
2) ÜLKEDE MÜCADELE : Toplantılar, konferanslar, açık, kapalı oturumlar, seminerler,
yürüyüşler, gösteriler, işgaller ve ilh. . . hep kendi özel BİÇİM'leri ve özel parolaları ile
yapılırlar.
Emperyalizm çağında hiç bir ülke ötekilerden başka yıldızda değildir. Bunun Birleşmiş
Milletler'den bölge anlaşmalarına, başka sürüyle uluslararası kurum ve kurullara dek yaygın
ve etkin mücadele alanları kimseyi çekimser bırakamaz. Her ülkede semtler ne ise, dünyada
ülkeler o hale gelmiştir. Ülke dövüşleri her zaman ancak bütün semtlerin ve bütün dünyanın
dövüşleri içinde anlam kazanır ve değerlendirilirse, gerçek taktikten söz edilebilir.
Dünyanın, bir ülkenin, bir semtin sosyal güreşlerinde dövüş biçimleri ve parolaları ölçü
ölçüdür. Her sosyal sınıfın, zümrenin, tabakanın, hattâ her yaş, cins ve her dil, din ve ilh. . .
karakterli yurttaşların ve insanların, yurt ve dünya mücadeleleri özel biçimlere bürünüp, özel
parolalarla yürütülür.
Bu üç alandan ne biri ne ötekisi yalnız başına yeterli mücadele sayılamaz. Ancak her üç
dövüş birden karşılıklı etki ve tepkileri ile değerlendirilir ve gerçekleştirilirse, sosyal
hareketin TAKTİK MÜCADELE'sinden veya mücadele taktiğinden söz edilebilir.
TAKTİK ÖRGÜTLENME : Taktik mücadele gibi taktik örgütlenme de, kendi özel parolaları
ve biçimleri ile, başlıca üç türlü olabilir.
1 - EKONOMİK-KÜLTÜREL LEGAL ÖRGÜTLER. Sendikalar, kooperatifler, sigortalar,
yardımlaşma sandıkları, eğitim kurumları, araştırma dernekleri ve ilh. . . dır. Hepsinin
biçimleri ve parolaları ayrı gerekler ve gerekçelerle belirlendirilir. Bunlar daha çok sosyal
sınıf ölçülerine göre ayarlanırlar.
2 - LEGAL YIĞIN ÖRGÜTLERİ : İşçi mümessilleri, köylü heyetleri, grev komiteleri,
mücadele örgütleri, güç birlikleri ve ilh. . . GENİŞLİĞİNE insan topluluklarını kendi özel
biçimleri ve parolaları içinde örgütlerler.
3 - SİYASİ ÖRGÜTLER : Tümüyle bir ülke ve dünya ölçüsünde amaçları ve araçları
bulunan, üyeleri DARLIĞINA örgütlenmiş iyice SEÇKİN bulunan siyasî kulüpler, siyasî
dernekler ve her tür siyasî partiler ve ilh. . . lardır. Bunların biçimleri ve parolaları elbet
ekonomik, kültürel ve yığıncıl örgütlerdekinden başka olur.
Toplum gidişi içinde, zaman zaman kimi eski, kimi yeni olan bütün o mücadle ve teşkilât
biçimleri ile parolaları, üst üste yığılıp, insanların önüne çuvalla boşaltılmak için
doğmamışlar, yapılmamışlardır. En kaotik (Mahşercil) görünen dövüşler ve örgütler bile, bir
sosyal eğilimin determinizmi altında belirlenirler. Her çağda ve her aşamada, sosyal sınıf,
zümre ve tabakaların ilişki çelişkilerine göre biçimlenirler ve parolalanırlar. O mücadele ve
teşkilâtlara canıyla başıyla katılmış ülkücü, zeki insanlar o sınıf ve yığın eğilimlerini keşif ve
icat ederek, ayıklayıp örgütliyerek bilimleştirirler ve bilinçleştirirler. Yığın eğiliminin
gereklerine adapte ederler.
211
Anadolu Millî Kurtuluş Savaşı başlarken, tâ İnönü savaşlarına gelininciye dek: gerek millet,
gerekse ordu yığınları DAĞINIK ve BEZGİN idi. Emperyalizmin ve derebeği saltanatının
öne sürdüğü saldırgan ve zâlim güçleri ise en modern parolalar ve biçimlerle, dişlerine
tırnaklarına dek silâhlı idi. Böyle bir düşmana karşı, hemen aynı çapta bir DÜZENLİ ORDU
ile çıkılamazdı. Ordu yerine, gerek ordunun, gerekse milletin önce dağınıklığını ve
bezginliğini, yılgınlığını giderecek en olağan dövüş ve örgüt biçimleri ve parolaları
bulmalıydı.
O bozgun ve yenilgi ortamının dövüş ve örgüt biçimleri ile parolaları ise, uzun boylu
aranmıyacak kadar ortada idi. Önce teker teker kişicil, sonra semt semt bölgecil
İSYANCIKLAR ve DÖVÜŞÇÜKLER sanki kendiliğinden parolalarını, örgüt biçimlerini
yaratmışlardı. Bu halkın en uyanık, en atılgan ve en yiğit öncülerinin girişmiş bulundukları
"KUVAYIMİLLİYECİLİK" savaşı idi.
Kurtuluş Savaşının bu birinci taktik konağı, bütün dünyada GERİLLA (Çete Harbi) denilen
taktikle başlamıştı. İlk kuvayımilliyecileri, muazzam emperyalist ve derebeği saltanatı güçleri
önünde savaşır görenler, önce küçümsemişler, sonra alay konusu etmişler, en sonunda
Anadolu savaşçılarını hergün: "Dâgîler, Bâgıyler" (Dağlılar, Eşkiyalar) diye millet ve dünya
önünde çamurlamıya çalışmışlardır. Oysa İLK KUVAYIMİLLİYECİLİK taktiği, tipik bir
RİCAT taktiği idi. Geriliyerek savunmakla zaman kazanıldı. Düşman dağınıklığa uğratıldı.
Stratejik güçler, cephedeki yerli yerlerine konulup, yığınların morali sağlandı.
Çete savaşı milletin ve ordunun yığınını ve moralini stratejik amaçlara belirli biçimler ve
parolalarla yönetince, KUVAYIMİLLİYECİLİK'in ikinci taktik konağı geldi. Çeteciliğin
yerine DÜZENLİ ORDU dövüşü ve örgütü için gerekli biçimler ve parolalar geçirildi. Bu
ikinci taktik konağında da, gene sırasında ricat sırasında saldırı yapan, temeli SAVUNMA
olan taktik biçimleri ve parolaları önerildi. I. ve II. İnönü savaşımları savunmada ricatı
unutmadı; Sakarya Savaşımı savunmada taarruzu geliştirdi. Bütün bu taktik düşünce ve
davranışları, en sonra KESİN sonuçlu Dumlupınar taarruzunu hazırlayıp gerçekleştirmiye
yaradılar.
Askercil taktiğin ayrıntılı uygulamalarına paralel sosyal taktik uygulamaları da vardır. Çarlık
Rusyasında, göze çarpan taktik konaklar ve uygulamaları şöyle klâsikleştirilmiştir :
Taktik konağı Mücadele biçimleri konağı ve parolaları Teşkilât biçimleri ve parolaları
TAARRUZ
( 1903 - 1905) 1- Bölgecil grevler, politik grevler. genel siyasî grev. 1- Fabrika komiteleri,
devrimci köylü heyetleri, grev komiteleri.
2 - Dumaya (Çar Meclisine) boykot. 2 - İşçi - köylü Sovyetleri, az-çok açık Sosyal Demokrat
Rus İşçi Partisi
RİCAT
212
(1907 - 1912) 1- Ekonomik grevler yahut, hattâ, tam sükün 1- Legal örgütler : egitim
dernekleri, kooperatifler, sigorta sandıkları ve ilh. gibi.
2 - Duma'ya katılma. Parlemento müdahaleleri. 2 - En az hedef teşkil eden Sosyal Demokrat
İşçi Partisi.
TAKTİK GÜDÜMÜ NEDİR?
Buraya dek bütün belirttiklerimiz : Strateji ile taktiğin boyuna diyalektik karşılıklı etki - tepki
ilişkisi ve çelişkisi içinde bulunduklarını gösterdi. Stratejik aşamalar da aynı kurala uyarlar.
Belirli bir aşama için amaç: STRATEJİK ZAFER'dir, yâni kesin başarıdır. TAKTİK ise,
zaferi hazırlama ve en iyi sonuçlandırma aracıdır :
"Verili bir durumda, stratejik zaferi hazırlamak için gereken azamî sonuçlar elde etmek üzere
bütün mücadele ve teşkilât biçimlerini akılcıl (rasyonel) olarak kullanmaktır. "
Bütün bunlar, tekrar edelim, belirli bir tek aşama için doğrudurlar. Ancak hayat hiç bir zaman
"TEK" aşama değildir. Bir aşama bitince, o aşamanın strateji amacı, ondan sonra kaçınılmaz
olarak gelen yeni aşamanın ARAÇ'ı olur. Çünkü, yeni aşamanın stratejisi amaçlaşmıştır: eski
strateji yeni aşamada artık taktikleşmiştir. Strateji ile taktiğin böyle karşılıklı olarak
birbirlerini İNKÂR edişleri, sonra İNKÂRLARIN İNKÂRINA varışları, sosyal gidişi yönetir.
Her belirli aşama içinde bütün taktik amaçlar ve araçlar da, zaman zaman aynı diyalektik
olumluluk ve alumsuzluk MOMENT'lerinden geçerler :
TAKTİK ARAÇLAR : "Bütün Dövüş ve Örgüt Parolaları ve Biçimleri"dir. O araçların hepsi
birden, gelişigüzel mi kullanılacaklar? O zaman, toplum mahşer yerine döner, bütün düşünce
ve davranışlar saçmalamıya varırdı. Çünkü, ne yapıldığı ve yapılacağı bilinmez, yahut bir
yapılanla ötekisi bozulurdu. Onun için, her taktik momentin de kendine has bir amacı bulunur
ve o amaca göre taktik yönetim güdülür.
TAKTİK AMAÇ : her belirli momentte "MAKSİMAL SONUÇ" verecek araçları hem
SEÇMEYİ ve hem de en RASYONELCE KULLANMAYI bilmekle elde edilir.
En "AKILCIL" olan, yâni en "AZAMİ SONUÇLAR ELDE EDEN" taktik amaca nasıl
varılır? Başka deyimle, taktik araçlar nasıl ve neye göre seçilip ayarlanır ve güdülür? Başlıca
şu iki objektif ve somut gerçekliğe göre :
1 - Sosyal Durum,
2 - Yığın Düzeyi.
I - SOSYAL DURUM : İnsanlık 20. yüzyıldan beri kapitalizmin emperyalizm konağına, yâni
: KESİN BUNALIMLAR ve DEVRİMLER çağına girmiş bulunuyor. Bunda hiç kimsenin
kuşkusu olamaz. En unutulmuş yeryüzü bölgelerinde hergün patlak veren altüstlükleri kim
unutabilir? Ancak, bu çağda dahi, görüldüğü gibi: bir düziye, hergün, her saat başı bir
"DEVRİM" yoktur. En giderilemez "BUNALIMLAR" en sinsi biçimleriyle bile, bir sıra
kabarmalar, orantıcıl yatışmalar, med'ler, cezir'ler ile gelişirler. Yalnız "Deliler için hergün
düğün bayram" vardır. Her gerçek prose gibi, sosyal bunalımlar ve devrimler gidişi de : kimi
213
çıkarak, kimi inerek, şimdi yükselerek, sonra alçalarak gelişir. Her zaman: bir uzunca
EVRİM'in ardından, büsbütün kısaca bir DEVRİM hecmeleri birbirini kovalar.
Ayrıca, yeryüzü bir makastan çıkma ülkeler mozayiği de değildir. Hele kapitalizm, ülkeler
arasındaki EŞİTSİZCE GELİŞİM ayırtlarını son kerteye dek abartmış bir düzendir.
Kapitalizmin "Tesviye" ettiği dünyada, her ülke : hem öteki ülkelerle BİTİŞİK
KAPLARDAKİ AKICI gibi bağlı, karşılık etki - tepkili, hem kendi BAŞLIBAŞINA'lığının
MUSLUKLARI ve AMORTİSÖRLERİ ile apayrı, - moda deyimi ile -, "bağımsız"
durumdadır. Bu diyalektiği kavramayıp ta, o çelişik durumlardan yalnız biriyle ambele olmak
skolâstiğin batağına saplanmak olur.
Zaman gelir, bir ülkede : Toplum hiç beklenmedik ânda bir DEVRİM çıkışı gösterir. Bu
azçok kısa süren çıkışın ardından, daha uzun bir iniş başlar. "AKILCIL" taktik odur ki :
Toplumun bu objektif (nesnecil) gerçekliğini tam vaktinde yakalayıp, ona göre en uygun
gelecek mücadele ve teşkilât parolaları ile biçimlerini kavramayı ve uygulamayı bilir.
Buna toplumun OBJEKTİF durumuna uygun TAKTİK denir. Birinci TAKTİK ÂN SEÇİM
budur. Toplum gidişini bir zincire benzeten büyük sosyal güdücüler, her aşama merdiveni
içinde tutulacak basamağı seçmiye : "ZİNCİRİ SÜRÜKLİYECEK HALKAYI
YAKALAMAK" derler.
"Verili ânda proseler zinciri içinde yakalanabilecek halka bulunmalı : o halka ele geçince
bütün zincir çekilerek stratejik zafer şartları hazırlanmalıdır. " "Sosyalistim, demek yetmez :
verili her ân için, zincirin yakalanacak ve asılıp çekilince bütün zinciri kuvvetle tutmıya
yarıyacak ve ondan sonraki halkayı çekmiye elverecek halkasını bulmalıdır. "
II - YIĞIN DÜZEYİ : Zinciri sürükliyen halkayı bulmak, yalnız objektif toplum durumu ile
bitmez. Bu, 1969 yılları Türkiyesinde toplum durumunu görüp kavramış bir ÖNCÜ
ÖRGÜT'ün bulunması da yetmez. Bu da 1920 yıllarında Mustafa Kemal'in "Türkiye
Komünist Partisi"ni kurmuş olmasına benziyebilir. Öyle bir örgüt gerçekten kurulmuş olsaydı
bile Türkiye'de emperyalizmi ve derebeği saltanatını devirmek elden güç gelirdi. "YALNIZ
ÖNCÜ İLE YENMEK OLAĞAN DEĞİLDİR. "
Kapitalizmin eşitsizlikçi gelişimi yüzünden, modern tarihte, öyle objektif durumlar vardır ki,
arada toplum ve bütün ülkeler, en keskin bunalım ve devrim içine girmiş bulunur. Ama, tarih
"Durum"ların kendiliğindenliği ile, yahut "Öncü" örgütlerin sırf dilemesi ve yapması ile değil
: İNSAN YIĞIN'ları ile yürür. Eğer, ortaya çıkmış bunalımı ve devrimi azçok kendi
kanunları ile güdüp insanlık için en yararlı sonuca vardıracak bir "YIĞIN" ortada yoksa, bir
şey yapılamaz. Antika tarihin bütün "TARİHÇİL DEVRİMLER"i buna tanık olmuş
örneklerdir.
Tüm dünya bunalımı ne olursa olsun, öncü ne derse desin, devrimi "AZAMÎ
SONUÇLARINA" vardıracak olan yığınlar, henüz o tarihçil görevlerine uygun bir düşünce ve
davranış düzeyine varamamışsalar, bu gerçekliği kavramamak gaflet olur. O zaman, ortaya
atılacak en "İLERİ", en "DEVRİMCİ" dövüş ve örgüt parolalarına ve biçimlerine, - asıl tarih
yapıcısı olan- yığınlar, gerekli ilgiyi ve eğilimi, katılımı gösteremezler. "YIĞINLAR
214
DEVRİM CEPHESİNE GİDİP" uygun yerlerini alamazlar. En parlak stratejik ve taktik
sloganlar havada kalır.
Böyle bir tutum, hiç ordusu bulunmıyan bir genelkurmayla dünyayı fethetmiye kalkışmak
gibidir. Yığının tutmıyacağı parolaları ve biçimleri ortaya atmak, orduya hiç anlamadığı dille,
bilmediği, yapamıyacağı kumandaları vermiye benzer. Böyle durumlarda, en iyi dilekli
"Strateji" veya "Taktik" iddiaları ve gösterileri : Strateji ve taktikten başka birşey olacaktır.
Çünkü, sırf kumandanı ve kurmayı ordudan, öncüyü yığından koparıp ayırmaya yarıyacaktır.
Tek sözle, devrimciliği ve devrimi, gericiliğe kurban edecektir.
Taktiğin başlıca bilimcil rolu : "Yığınları devrim cephesine götürüp uygunca üleştirmiye
elverişli kılacak ve hareketin durumuna en uygun gelecek mücadele ve teşkilât biçimlerini
birinci plâna çıkarmaktır. "
Bu rolü başarmıya yarıyan taktiğe "TAKTİK" denir. Buna yığının SOMUT durumuna uygun
TAKTİK denir. İkinci TAKTİK ÂN SEÇİMİ budur. Birinci SOSYAL DURUM halkasını
yakalamak ne denli OBJEKTİF şartsa, bu ikinci YIĞIN DÜZEYİ halkasını yakalamakta en az
o denli SUBJEKTİF şartlarla ilişkilidir. "Yığını böyle kollarımızı kavuşturup beklemeli" mi?
O zaman, bu dünyadan el etek çekme tutumuna düşülür. Buna sosyalizm değil, FATALİZM
adı verilir. Diyalektiğin en kesin işlediği yer, Sosyal Durum - Yığın Düzeyi önünde ÖNCÜ -
YIĞIN ilişkileri alanıdır.
Taktiğin gerçek rolünü başarması ne zaman olur? Yığınlar : "BU BÖYLE GİDEMEZ!"
dedikleri zaman. Yığınlar, "bunun böyle gidemiyeceğini" ne zaman kavrarlar? "DEVRİMCİ
PAROLANIN DOĞRULUĞUNU" kavradıkları zaman. Yığınlar, devrimci parolanın
doğruluğunu ne zaman kavrarlar?. . İşte burada, gerçek taktiğin özü ile karşı karşıya
gelinmiştir.
Dünyanın her yerinde yığınların ezelî sözü : "LÂFA KARNIMIZ TOK!" demek olur. Yedi
bin yıldır, sınıflı toplumun her egemen tecellisi, insan yığınlarını en son duruşmada hayal
kırıklığına uğratmış, aldatmıştır. O yüzden yığınlar, lâfla, sırf propaganda ile, tahrikâtla,
kitapla, yazıyla, söylevle bir taktiğin ne doğruluğunu, ne iğriliğini kolay kolay kavrıyamazlar.
"Çöreğin tadı, ancak dişe vurmakla tadılır. " Öyleyse, nasıl taktik güdülecek? İki şey, aynı
zamanda hiç unutulmıyarak.
1 - PROPAGANDA - AJİTASYON - TEŞKİLÂT : yapılmalı mı? Bu canlı insanın soluk alıp
almamasını sormıya benzer. Toplum yaşıyorsa, hepsi yapılacak. En korkunç yasaklar bile
propagandanın, ajitasyonun ve örgütlenmelerin hiç birisini hiç bir zaman durduramamıştır.
Bak ta görme, dinle de işitme, yola çık ta yürüme kime, nasıl denilebilir? Denilse, kim dinler?
Bir ülkede sosyal konuların propaganda, tahrikât ve örgüt dışı ilân edilmesi, tabiatın
kanunlarına aykırı olunabileceğini sanmaktan başka anlam taşıyamaz.
Ama, yalnız başına propaganda, ajitasyon ve örgüt, hem hiç bir zaman yığınların bütününü
gereği denli etkiliyemez, hem etkilese bile, candan inanmıya, hele canla başla davranmıya
götüremez. Bütün o düşünce ve davranışlardan sonra ne gerekir? Yığınlara kendi dışlarından
215
yansıtılacak işlemlerin, eylemlerin yerine, kendi içlerinden gelme ve sanki
kendiliklerindenmişçe yaptıkları işlemler, eylemler gerekir.
2 - OLAYLARI YIĞINLARIN GİDİŞİNE VURUŞU : Yığınlar, bir taktiğin doğruluğunu
kendi yaşayışı ve davranışı ile deneyip sınamakla kavrar ve benimser. "Cemaat ne derse
desin. Hoca bildiğini okur" ata sözünde : Cemaat YIĞINLAR ise, sözü tersine çevirmek
gerekir : Propaganda, ajitasyon, örgüt ne derse desin "YIĞIN BİLDİĞİNİ OKUR". Yığının
bildiği ise, tarih boyunca denediğidir, sınadığıdır. Cumhuriyet, Türkiye'de 40 yıldır "Lâiklik"
propaganda, tahrikât ve teşkilâtı yapar. Köylümüz. Osmanlı dirlik düzeni çağında müslüman
kurallarının kendisine bedava toprak dağıttığını, atalarının denemesiyle gelenekleştirdiği için,
geride, şeriat yanlı olarak kalmıştır.
İyi taktik, yalnız doğru taktik değildir : yığınların o doğruluğu sınamalarını da sağlamayı ve o
açıdan değerlendirmeyi bilen taktiktir. Bu iş, yığınların pratik davranışları dışında, hele
yığınların dışında hiç başarılamaz. Kürsülerde, salonlarda, meydanlarda, hattâ dağda bayırda
nutuk atmalara, yığın bıyık altından güler, geçer. Gözüyle görmeli, eliyle tutmalı, dişiyle,
tırnağıyla sınamalıdır. Onun için : "Bir musibet; bin nasihatten yeğdir" denmiş.
Tek sözle, strateji gibi taktik te YIĞINLARA MAL EDİLİRSE anlam taşır.
*
M. D. D. Zortlamasının Doğuşu
İnsanlığın her Pratiği gibi her Teorisi de: Geçmiş-Gelecek kuşaklar arasında kaçınılmaz ilişki-
çelişki'lerle gelişir. Geçmişle ilişkiler açıkça veya gizlice koparılırsa, çelişkiler ürkekçe veya
ikiyüzlüce atlanırsa gelişim durur
Bu kural herşey gibi Sosyalizm için de doğrudur. Toplumun veya Kendi kendisinin
gerçekliklerini, bir öğrenci içtenliği ve alçakgönülllüğü ile etüt etmiyen sosyal akım, istediği
denli sansasyonel (duygu çatlatıcı) olsun, tarihcil gelişim pratiği içinde köksüz
davranışlardan, Teorik bilinç aydınlığı yönünde tutarsız düşüncelerden başını alamaz.
Bu Bölümün üç Ayrımında, İkinci Emperyalist Evren Savaşından sonra çizisine giren Yeni ve
Enyeni Sosyalizmlerimizin, -sırf Eski- Sosyalizmin aşıladığı S. S. lik (Sapık Softalık)
hastalığı yüzünden,- nasıl (görünüşte Tarihcil bağ ararken bile) Eneski - Sosyalizmin Teorik
kazançlarına kaygısızlık ve saygısızlık yaparak, en can alıcı noktalarda yanılgılara sahneye
çıktığı eleştirildi.
AYRIM I.
Zortlamaya Giriş
Öğrenimin yaşı, başı olmaz. İslâmlık: "Minelmehd ilel lâhd" ("Beşikten mezara dek" öğren),
demiş. . . Allah bizi: "herşeyi biliyorum, bundan böyle hiçbir şey öğrenemem, " eğilimli
tıkanıklıktan ve ölüm körlüğünden korusun. Allah bizi, yaşarken hiçbirşey öğrenemezliğin
mezarına gömdürmesin.
216
"GİRİŞ" in konusu: Marksizm yeniden icat edilmez, ama daima geliştirilir, prensibidir.
A - Dünya'da hayatın dinamizmini temsil eden yeni Kuşaklar, durmuş, yanılmış eski Kuşağı
yıkmak için yıkmazlar. Yıkılan sakat ve bayağı eğilimler, derinliğine Teorik araştırmalarla
doldurulur.
B - Türkiye'de çelişik başlıca 4 Sosyalist kuşak sayılabilir: Eneski Sosyalistler (1920 -1925)
(Ş. H. Değmer - H. Kıvılcımlı); Eski Sosyalistler (1925 -1945) (N. H. Ran - R. F.
Baraner);Yeni Sosyalistler (1945 -1960) (M. Belli - M. A. Aybar); Enyeni Sosyalistler
(1960 sonrası) (V. Erdoğdu - D. Perinçek).
C - Dünya'da: eski yanılan kuşağın değerlendirilmesi sonunda yeni ve daha yüksek teorik
sentez yaratılır. Türkiye'de: eskinin ölümlülüğü örtbas edilip üzerine oturulduktan sonra,
Teori hiçbir yüksek senteze vardırılmaz.
D - Eleştiri yanlışı okşamak değil, yatağanla kökünden kazımaktır. Yoksa dokunulmaz adam
Führer'liğe, basit oportünizm Sosyal Faşizme karabilir.
E - Bugünkü Sosyalizmimiz Eski Fraksiyon=Provokasyon'ların yerine Yuvar (Mahfil)
ilkelliğini geçirdi. TİP ABA'cıları Kuyrukçudur. Ama, azınlıkların Anarko - Bundizmi
yanında, Enyeni'lerin Menşevizm ve Yeni'lerin Otzovizm (Hotzotçuluk, Ultimatomculuk)
eğilimleri bellidir.
DÜNYADA SOSYALİST KUŞAKLAR
"Seni doğrucu başı mı koydular ?" denecek. Ve bir MDD'cinin dediği gibi, "İşimize gelmiyen
gerçekliği", neden "elimizin tersiyle itele"miyelim ? Şunun için ki, gerçeklikler, (bir İngiliz
atasözünden bir ustanın aldığı deyimle): "Olaylar inatçadırlar. " En beklenmedik yerde
karşımıza dikiliverirler ve bizi, - içtenliğimize, iyi dileğimize, hattâ devrimci sağduyumuza
bakmaksızın, bozu bozuverirler. Olayların bir de Bilimi vardır, Teori adını alır.
Lenin'in "Devrimci teorisiz Devrimci hareket olamaz" sözünü hemen her eline kalem, diline
söz tutan Türkiyeli günde kaç öğün tekrarlamıyor ? Ancak o söz hiç bir zaman ölü ve soyut
formül değildir. Her defasında uygulanmak için canlı somut ekleriyle belirtilir. "Ezilen
sınıfın kurtarıcı hareketi, devrimci teorisiz, olanaksız kalır" denilince, hemen hatırlatılır: "Bu
teori icat edilemez!" "Devrimci Teori, tüm Evren ülkelerinin devrimci deneylerinden,
devrimci düşünmesinden sonuç olarak çıkar. . . Ona Marksizm denir. " (Lenin: "Bir Fransız
Sosyalistinin Namuslu Sesi", 1915)
Onun için Marksizm'in term ve tanımlamaları gelişigüzel değiştirilemez. Doğruculukta
ısrarımızın anlamı budur. Yalnız, Teori: bir term ve tanımlama küpü değildir. Marksizm her
gün gelişen bilimdir. "İnsan gücü yettiğince bu Teorinin elaborasyonuna (işlenmesine) ve
uygulanmasına katılmadıkça, günümüzde Plehanof, Kautsky ve Ortaklarının teoriyi
uğrattıkları sakatlamayla mücadele etmedikçe SOSYALİST OLUNAMAZ, Sosyal Demokrat
olunamaz. " (Lenin: II. Enternasyonal'in Krahı, 1915)
Kautsky: II nci Sosyalist Enternasyonal'in Lideri, Plehanaf: Rusya Sosyal Demokrat İşçi
Partisi'nin Lideri. Her ikisi de Bilimcil Sosyalizmin klâsikleri sırasına girmiş. . . Onlara
karşı Lenin çıktı. Niçin ? "Teoriyi uğrattıkları sakatlama ile mücadele" için. Ne zaman ?
1893'ten 1915 yılına dek: tam 22 yıl aynı ikinci. Enternasyonal ve R. S. D. İ. P. içinde
217
çalıştıktan sonra. Her iki örgütte de çeyrek yüzyıl Kautsky ve Plehanof "Öğretmen", Lenin
"Öğrenci" sayılarak çalıştı.
Nasıl çalıştığını mı merak ediyoruz ? Bir saniye bile "Beyinsizlik işgüzarlık" yapmadı. Attığı
her pratik adımı bir teorik yorumla geliştirdi. En sıkı örgüt disiplini içinde, en önde başıyle ve
gövdesiyle dövüştü. Dövüşürken yalnız kendi ülkesi için değil, dünya işçi sınıfı hareketi ve
sosyalizmi için, görülmedik çığırlar açtı. Gerçek baş Lenin'di. Ama 22 hattâ 25 yıl Lenin
Örgüt geleneğini sayarak, "Öğrenci" durumunu korudu. Kautsky ile Plehanof hâlâ örgüt'ün
"Öğretmen"i, "baş"ı göründüler:
Lenin, o biri dünya örgütünün, ötekisi ülke örgütünün başı alan iki adama karşı yüzde yüz
kopuşarak çıktığı gün: ardında, iki yıl sonra yeryüzünün altıda birinde iktidara geçecek en
güçlü Partisi ve ömür boyu yazdığı otuz (sonra kırk) cilt emeğinin tam yirmi cildi dağ gibi
sıralanmıştı. Ve bu sıra dağların tepesinde bir de hiç yanılmadan benimsenip değerlendirilmiş
1905 Devrimi şahikalaşıyordu.
Ve eser, Marksizm'in bayağılaştırılmış kimi formüllerini tekerlemek değil. Daha ilk adımı,
kendi ülkesinin en yakıcı problemi, Rus köyü içine girer. "Köy Yaşantısında Yeni Ekonomi
Hareketleri" (1893) ile başlar. Hemen "Halk Dostları (Drujya Naroda) Nedir ve Sosyal -
Demokratlarla Nasıl Dövüşürler ?" ve "Narodnicestva'nın Ekonomik Özü ve Onun G.
Struve'nin Kitabında Eleştirisi" (1894) eserlerinde köyle ilgili Küçükburjuva ve Burjuva
Sosyalizmlerini elekten geçirir. "Fabrika İşçilerine Para Cezası", "Gimnaz Ekonomisi", "F.
Engels", "Bakanlarımız ve Düşünür", "Sosyal - Demokrat Parti Programı", "İşçi Sınıfı
Kurtuluşu Savaş Birliği" (1895 - 96); "Buğday Meselesi", "Kapitalist Ekonomi Romantizmi",
"Yeni Fabrika Kanunu" (1897); "Mirasımız", "Bizim Fabrika İstatistiklerimiz" (1897 - 98);
"Yazımları". "Köy Ekonomisinde Kapitalizm", "Rus Sosyal Demokrasisinin Sorunları",
"Partimizin Programı", ve ilh. (1899) ve bu arada muazzam "Rusya'da Kapitalizmin
Gelişimi" eseri . . .
Bütün bu yazılar, çızıktırına değil, içinde yaşanılan toplumun derin etütleridir. Ancak o
temelli bilimcil Sosyalist etütlerden sonradır ki: bir yanda "Marksist doktrin" ve "Devrim",
"İşçi Partisi ve Din" gibi genel konularla yanyana, bir daha "Halk Dostları Kimlerdir ?", "Rus
Sosyal - Demokrat problemleri", ve nihayet "Ne Yapmalı?", "İki Taktik" ortaya çıkar.
İşte bütün o her adımında, kendi Toplumunun ekonomik, sosyal, politik, kültürel orijinal
karakterlerini, sıkı Marksizm derinleştirmesiyle atbaşı birlikte giderek inceliyen bu adam o
büyük doğruyu kavramıştır : "Devrimci düşüncesiz, Devrimci davranış olamaz" demekle
kalmamıştır; o prensibi uygulamıştır. Ama o adam kimdir? Henüz adı bile her gün değişir.
1917 Patlamasaydı, kişi olarak belki adını işiten pek bulunmıyacaktı. Bir çağ açtığı gün de
işitilen adı Lenin, takma idi.
Bir de bizim "Üstâd"ları düşünün. Hemen hepsi: Sosyalizmin "yedek parçaları" halinde
dışarıdan ansızın harekete "ithâl" edilmişlerdir. "Montaj sanayiimiz"; gibi kafalarında
yabancı makineli, yabancı hammaddeli uyduruk bir "Montaj Sosyalizmi" taşırlar. Hiç
zahmetsiz, rakı bulamayınca kahve köpürdeterek yıldırım ünlü, yanılmaz "Lider"
sayılmazlarsa hastalanırlar. Çünkü öyle nankör emekle beklemiye tahammülleri yoktur.
Ancak, "Üstâd"lıkları yeni bir şey değildir. Elli yılın kuşakları içinde neleri görülmedi ?
TÜRKİYE'DE SOSYALİST KUŞAKLAR
218
Bizim anabildiğimiz kadarıyla, Türkiye'de başlıca dört konak, yahut Kuşak, yahut Aşama
Sosyalistler oldu. Bunları zaman aşımları açısından şöyle adlandırabiliriz:
1. Eneski Sosyalistler: Bunlardan adı kalanlar Dr. Şefik Hüsnü Değmer ile Dr. Hikmet
Kıvılcımlı oldu.
2. Eski Sosyalistler: Bunlardan gene adı kalanlar Şâir Nâzım Hikmet Ran ile rahmetli Reşat
Fuat Baraner oldu.
Burada, bilmiyenler için birkaç küçük açıklama yapalım.
a) Sosyalizm ve Sosyalist deyince sırf ve yalnız Bilimcil Sosyalizmi anlıyoruz. Marksizm
dışındaki akımların Sosyalizmleri ne olursa olsun, Türkiye Sosyalizmi Tarihinde bugüne dek
sürekli olabilenleri yoktur.
b) Sosyalizm ve Sosyalist deyince şu veya bu kitapta, yahut Kütüphanede, yahut okulda
sosyalizm "tetebbü" etmiş olmak aklımıza gelmiyor, ve öyle sosyalizm ve sosyalist te olamaz
ve olunamaz. Sosyalist: belirli bir ülkenin, belirli savaş'ının tümü için de teoriyi ve pratiği
yaşamış insan demektir. "Biz de falan zamanda, filân köşecikten sosyalizm yapmamış mıydık
?" diye sohranacak olan kimi ahbapçavuşların bu bakımdan gönülleri kırılmasın. Kendilerini
Antika meraklılarına bırakıyoruz.
c) Sosyalizm ve Sosyalist dediğimiz şeyi (b) bendiyle açık seçik koyunca, kimi kafaları
karıştıran "Anakronizm"ler (zaman çelişkileri) aydınlığa kavuşabilir. Netekim, Eneski
Sosyalistlerle Eski Sosyalistlerin kimileri arasında (baş farkı bir yana) hiç hir yaş farkı
görmiyenler, bu iki kuşağ'ı birbirine karıştırmakta çok "duygucıl"dırlar. Ne çâre ki, olaylar
böyledir. Savaşa beş on yıl önce katılanla sonra katılan er, eğer erse, hiçbir düzeyde aynı
kertede "kıdemli" sayılmaz.
Ve Türkiye'nin Sosyalizm olayları ile geleneğinde öyle kesin bir hiyerarşi (basamaklar
zinciri) kuruludur. Kimse onu, hiç bir düşünce ve davranışı ile değiştirememiştir. Türkiye
Sosyalizminin Sosyalistleri: kendi aralarında (her kuşağın kendi içinde ve öteki kuşakla
arasında) bu hiyerarşiyi, (hiç değilse bilenler önünde), bozmak cesaretini gösterememişlerdir.
Yaş ve baş farkları ne olursa olsun Eneski Sosyalistler Eneski Sosyalist olarak kalmışlardır,
Eski Sosyalistler de Eski Sosyalist. .
d) Sosyalizm ve Sosyalist dediklerimizle, daha tanımlarken belirttiğimiz gibi: "adı kalanlar"ı
göz;önünde tuttuk. Bir de "adı kalmıyanlar" var. Bunlar iki zıt kutupda toplanırlar. Bir
bölüğü adı ağıza alınamıyacak kertede yüreksiz ve alçak çıktıkları için Allah bizden onların
ne adlarını, ne sanlarını sormasın. Şeytan hesaplarını görsün.
Ama bir de her kuşağın "adsız" yiğitleri vardır. Onlar ne savaşta, ne savaş sonrasında hiç
kimseden hiç bir şey; ne ad, ne ün, ne şeref, ne baht istememişlerdir. Kendi çaplarında,
kanlarının son damlasına dek son kurşunlarını doğruca, namusluca atmışlar, çoğu hayatın
sillesiyle vurulup "ölmüşlerdir". Burada, günümüze dek kesintisiz süre; gelmiş savaşın somut
elemanlarına senbol olmuş bir iki adı ancak anabildiğimiz için, geçmiş kuşakların adsız
yiğitlerine yalnız saygı, sevgi ve yoldaşlık bağlarımızı bir yol daha sunmakla özür dileriz.
Bu açıklama üzerine samut sayı ile yıl rakamı da verebiliriz:
Eneski Sosyalistler: Savaşa 1920 - 1925 yılları arasında katılanlardır.
Eski Sosyalistler: Savaşa 1925'ten sonra, İkinci Emperyalist Evren Savaşına dek katılanlardır.
219
Bu ayrıma göre genel olarak Eneski ve Eski Sosyalistler Birinci Emperyalist Evren Savaşı
sonucu Bilimcil Sosyalizm Savaşına giren kuşaklardır.
Eneski Sosyalistlerin "kıdem"leri kısa süre gibi görünür. Ancak o kısa beş yıl, Dünya ve
Türkiye Tarihinin en büyük Devrilişler ve Devrimler günleri olduğu için, kendinden sonra
gelen uzun süreye orantılanırsa, ölçülemiyecek kertede yoğun ve yaman zenginlikte mücadele
ve örgüt biçimleri ve parolaları ile yüklüdür. Üstelik hareketin kuruculuğunu ve bütün
korkunç yükünü Eneskiler omuzlarına aldıkları için, Sosyalizm biliminde ve hiyerarşisinde
özel yerlerini tutmuşlardır. Bu oluşta ne takmalığın, ne iğretiliğin, ne yakıştırmalığın, ne
kulluğun zerresi aranamaz. Herkes bıçağı hakkına yaşamıştır.
Eneski Sosyalizmin matrisi, Dünyada: Emperyalizmin ilk yıkılışı ve Sosyalizmin altıda bir
yeryüzünde güc ile kuruluşu; Türkiye'de: Osmanlı İmparatorluğunun yıkılışı ve Cumhuriyet'in
kuruluşu ile damgalıdır. Eneski Sosyalizmin gücü bu damgayı taşımaktan gelir. Hiyerarşisi o
nedenle tartışılmamıştır. O kadar ki, bir bakıma Eski Sosyalistlerin Eneski Sosyalizm
sınırında savaşa katılan Nâzım Hikmet Ran bile, hiç değilse "Şâir" olduğu sürece (çünkü
bizde edebiyatçılar ün aldıkça başka şey de kesilirler), bu sürece, Eneski Sosyalizmin
hiyerarşisine karşı, - kimi gülünçlüğe dek varan, - aşırı bir duygululuk "prejüjesi" (önyargısı)
sayılacak eğilimlerini gösterileştirirdi.
3. Yeni Sosyalistler: Bunlardan Türkiye'de yaşayıp duyulan arasında Mihri Belli ile Mehmet
Ali Aybar'lar anılabilir.
4. Enyeni Sosyalistler: bunlardan en "serbest güreşen"lerden Vahap Erdoğdu ile Doğu
Perinçek'ler anılabilir.
Yeniler ve Enyeniler o denli çoklar ki, içlerinden ancak birkaç senbol ad alabildik.
Elbet, Eneski ve Eski Sosyalistler için yapılmış "birkaç küçük açıklama" sırasında bütün
söylenenler, Yeni ve Enyeni Sosyalistler için de, hem fazlasıyla yürürlükte sayılır.
Yeni ve Enyeni Sosyalistlerin, dünya açısından ortak yanları, hepsinin de II. nci Emperyalist
Evren Savaşı sırasında yahut sonra, Sosyalizm Savaşına katılmış olmalarıdır. Fakat Türkiye
açısından aralarında çok kesin bir uçurum açılır: 27 Mayıs. . . Yeni Sosyalistler 27 Mayıs
öncelerinde, II. Emperyalist Savaşı biterken dövüşe, (tabiî herkes kendi çapında)
katılmaşlardır. Enyeni Sosyalistler, 27 Mayıs sonralarında, (gene tabiî herkes kendi çapında),
Savaşa katılmışlardır.
DÜNYA'DA ve TÜRKİYE'DE ÇELİŞKİLERİN SONUÇLARI
Türkiye'de Bilimcil Sosyalizmin elli yıllık Tarihçesine toptan kuşbakışı göz atınca ne
görüyoruz ? Düz mantığa (yâni: Skolastik ve Metafizik düşünce yollarına) epey aykırı gelecek
şaşmaz bir genel kanun buluyoruz.
Ardarda yetişmiş. Sosyalist Kuşaklar arasında: her sonradan gelen kuşak, kendisinden önce
gelmiş bulunan kuşağa karşı, bıyık altında saklıyamadığı bir "Antitez" yaratma sevdasına
kapılmıştır.
Her önceki Kuşağın Tez'ine karşı, sonraki Kuşağın Antitez yaratması, diyalektik canlılığın
kaçınılmaz sonucudur. Olacaktır. Olmuştur. Her ülkenin yetişmiş, yetişecek kuşakları
arasında bu diyalektiğin benzerleri gelişir. Yalnız bu oluş sırf eski teze yeni antitez çıkarmış
220
olmak gibi eski bir çelişki basamağında kalmaz. Mutlak daha yüksek bir Sentez uğruna
gelişir.
Plehanof'un Marksizmi eleştirilirken iki şart yerine getirilmiştir:
1 - Plehanof Kuşağının Kurucu Marksizm'e tahrif ve işkence yapması önlenmiştir. En eski
kuşağın (Marks - Engels'in) getirdiği bütün kazançlar birer birer ve bütünü ile ele alınarak
değerlendirilmiş, hemen ondan sonraki kuşağın (Kautsky - Plehanof'ların) "antitez"
yaratacağız diye giriştikleri düzeltmeci, gözden geçirici, uyuşturucu ve ilh. fâre tırtıklaması
Oportünizm'leri çürütülmüştür.
2 - Olduğu gibi ele alınan eneski doktrin, papağanca ezberlenerek toptan ve perakende satışa
çıkarılmakla kalınmamıştır. Marks - Engels çağındakilerden bambaşka olan yeni şartların
doğrulukla nasıl, eneski doktrine sâdık kalınarak işlendiği hem teorice, hem pratikçe, hem
(gizli kapaklı değil) apaçıkça ortaya konmuştur. Yâni, örneğin Leninizm denen yeni Senteze
varılmıştır.
Dünya çapında Sosyalist metot, Sosyalist ahlâk budur. Kuşaklar, normal savaşçılar olarak,
dengelerini böyle kurarlar, görevlerini böyle yerine getirirler.
Türkiye'ye gelince, iş anormalleşir. Çünkü, Türkiye, yığını bakımından, Bâbil artığı Tefeci -
Bezirgân Antikalığının batağında soğulcanlanmış küçükburjuva ortamıdır. Bu dejenere
düzende geniş yenidenüretim yapan kapitalizmin serbest rekabet kuran gibi otomatikçe olsun
gelişime elverişli bir ilişki bile mumla aranır. Günü gününe kıt kömür geçindiren basit dar
yeniden üretimli Küçükburjuva ortamımız, ister istemez sosyalist kuşaklar içine de
uğursuzluğunu çöktürmüştür.
Her kuşak, yaratıcı çaba gösterecek yerde, ya teoride ya pratikte beliren eksiğini ve yanlışını,
kendinden önceki kuşağın değerine ve kazancına en azından susuş kumkuması kesilip örtmiye
çabaladı. Küçük dükkâncı rekabeti içinde öldürücü düşünce ve davranışlarla mirasını örtbas
etmiye çalıştı, çalışıyor. Bunu niçin yapıyor ? Aklmca sivrilmek, "eşsiz örneksiz" geçinmek
ve tarihte her şeyin kendisiyle başladığını ispatlamak için! Bütün bu amaçların sonucu ise:
çevresindeki üç beş müridi esrarkeşleştirmiye, üç beş provokatörün daha yılanca hareketi
zehirlemesine yarıyor. Hareketi birbirinden kopuk, ilkel çetecilik yolundan, her gün "bir adım
ileri, iki adım geri" giymiye zorluyor.
Yanılgı, o küçükburjuva yapıntılarını ve pozlarını bir kahramanlık sanan kişi'lerin herkesten
önce kendi kendilerini aldatmalarıyla kalsa, pek bir şey denemez. Yahut, "ilâ cehennem'üz
zümera!" (Cehenneme dek yolu var) denir. Ancak Sosyalizmin trajedisi sürüp gidiyor ve
memleket gibi, halkımız ve İşçi Sınıfımız da bir yol daha hayal kırıklığına, umutsuzluğa,
kötümserliğe düşürülüyor. Kuşaklararası, aşamalararası eleştirinin iki şartı yokediliyor:
1 - Eneski Kurucu Kuşağın mirasını, korumak şöyle dursun, en sinsice alçaklıkla kökünden
kazıyıp yok etmek hırsı tarikatlaşıyor.
2 - O pis Küçükburjuva lonca düşünce ve davranış soysuzlaşmasından, en ufak bir teorik ve
pratik sentez doğmuyor
05-12-2004 - Yön Gibi Bir Dergi
Zaman zaman "Yon" gibi bir dergi diyoruz. Bunun da biraz daha somut olarak goz onune
221
getirilebilmesi icin Ergun Aydinoglunun kitabindan Yon ile ilgili bolum bir olcude yardimci
olabilir. )
YÖN
YÖN Türkiye'nin modern tarihinde, entelijansiyanın temel ideolojik eğilimlerini dile getirmiş
ve bu sayede gelecekteki ideolojik dalgalanmaları haber vermiş ya da onları belirlemiş bir
dergi. Bu anlamda benzerleri arasında 1930'ların Kadro'su, 1950'lerin Forum'u, 1980'lerin
Yeni Gündem'i ilk akla gelenlerden. Ancak bu dergilere nazaran YÖN'ü daha da orijinal
kılan şöylesi bir özellik mevcut. YÖN, Türkiye'de entelijansiyanın en geniş kesimleriyle
politikaya -daha doğrusu radikal politikaya- yöneldiği bir dönemin olgusu. O nedenle ülkenin
genel politik atmosferini olduğu gibi, tüm kesimleriyle solu da etkilemiş bir yayın organı.
Bu özelliği nedeniyle YÖN, Türkiye'nin o dönemdeki radikal politikasında, farklı düzeylerde
iki değişik rolü üstlenir. Birincisi bu dergi, Türk solunda 1960'lı yıllarda hayli egemen olan
bir özgün siyasal çizginin ifadesidir. On yıl boyunca Türkiye'de küçük burjuva radikalizmi,
yukarıdan devrim özlemleri, büyük sosyal dönüşümlerin yolunu açmak üzere darbe hayalleri
denildiğinde, akla 1961-67'nin YÖN'ü ve bu anlamda onun devamı sayılabilecek olan 1969-
71'in DEVRİM'i gelir. Ama önde gelen yazar kadrosunun aynılığına rağmen bu iki dergiyi,
aynı zincirin halkaları olarak kabul etmek son derece yanıltıcı olabilir. Bu herşeyden önce,
YÖN'ün layıkıyla anlaşılmasını güçleştirir. Elbet YÖN, 27 Mayıs'ın hemen ertesinde
boyvermiş, Türkiye'ye özgü bir küçük burjuva radikalizminin ifadesidir. Bu anlamda bu
çizginin, 12 Mart 1971 darbesi ile yokoluşuna kadar yaşayacağı bağımsız bir evrimi
mevcuttur. YÖN, bu hareketin evriminde önemli bir mevzi ve araçdır.
Ama 1960'ların ve hele de ilk yıllarının YÖN'ü, sadece bu değildir. Bundan da öte bu dergi,
27 Mayıs'ın ürünü bir siyasal-sosyal fermantasyon ortamı anlamına da gelir. Ve YÖN'ün
tarihsel önemi, özellikle bu noktada kendisini gösterir. Onun, bir derginin sahip
olabileceğinden ötelere giden bu işlevinin kaynağını, dönemin şöylesi bir özelliğinde
yakalamak mümkün. 27 Mayıs sonrasının Türk solu, ne entelijansiyanın ve alt sınıfların
siyasal birikimi ne de ülkenin siyasal geleneği ile bağdaşmayacak kimi karakteristikler
arzeder. Bugün geçmişe bakıldığında bunların, ülkenin sosyo-ekonomik gelişme seviyesi
itibariyle değilse de, mevcut siyasal gelenek itibariyle, adeta biraz fazlaca modern ya da ileri
oldukları söylenebilir. Bu eşitsizlikte, 27 Mayıs siyasal devriminin verdiği ivme tartışmasız
olsa gerek. Zaten bir süre sonra bu erken olarak da nitelenebilecek fenomenler, ilk başlardaki
saf evrensel niteliklerden, melez ve antika-modern karması niteliklere doğru hızlı bir evrim
geçirirler. Bu ilginç gelişimi hem YÖN'ün hem de TİPin ilk yıllarında izlemek mümkündür.
Bunu daha iyi kavrayabilmek içinse, bu derginin özellikle ilk dönemlerindeki
kolleksiyonlarına, ilk manifestosuna ve onun imzacılarına bakmak gerekli olabilir.
1960'ların Siyasal Fermantasyon Ortamının Elemanı Olarak YÖN
YÖN'cüler, "büyük yürüyüş"lerine kalkıştıklarında son derece iyimser ve iddialıdırlar. Bir
bakıma bunun da bir ifadesi olarak, yayınlarına bir manifestoyla başlarlar. Kolaylıkla
222
anlaşılır ki bu manifesto, uzun çalışma ya da tartışmaların sonucu ortaya çıkmış bir metin
değildir. Ama -büyük bir ihtimalle Doğan Avcıoğlu'nun çalakalem yazdığı- bu bildiri, o
dönem aydınlarının dünyaya bakışlarının ve onu değiştirme yordamlarının anlaşılması
açısından büyük bir zenginliği ifade eder. Bildirinin altındaki imzacı listesi ise, bir bakıma
tüm 1960'lar Türk solunun sosyal kompozisyonunu anlatır.
İlk bakışta içeriği itibariyle bildiriye "kemalist devrimcilik"in egemen olduğu söylenebilir.
Ne var ki tek başına böylesi bir yargı, bildirinin siyasal anlamı üzerine herşeyi söylemez. Şu
nedenle ki 1960'lar Türkiye'sinde Kemalist mirasın ikili bir karakteri mevcuttur. Kemalizm
bir yanıyla, zafere ulaşmış bir burjuva devrimciliğini temsil eder. Bu anlamda, Türkiye'nin
modern tarihinde kendini ispatlamış ve gelenek oluşturmuş tek devrimciliktir. Bu özelliğiyle,
kollektif hafızada rakipsiz bir biçimde yer eder. Dolayısıyle de, farklı sosyal hareketlerin
henüz sadece embriyon halinde bulundukları bir dönemde, dünyayı değiştirme özlemi duyan
kadrolar için bu mirasın bir referans noktası olması kaçınılmazdır. Ama diğer yanda
kemalizmin, bizzat zafere ulaşmışlığından gelen bir başka özelliği da vardır. Bu açıdan
kemalizm, bir -burjuva- devletin kuruluşu ve korunması anlamına da gelir. O nedenle onun
mirasına -hemen aynı ölçüde samimiyetle- bizatihi statükoyu korumak için de sahip
çıkılabilir. İşte bu ikili karakterinin gücüdür ki onu, 27 Mayıs ertesindeki siyasal
oluşmalarda, henüz ayrışmamış eğilimlerin bir buluşma ortamı haline getirir. Düzenin
onarıcıları gibi, yeni bir düzeni özleyenler de, aynı anda ona referans verirler.
Ama şurası da açık ki, bu tarihsel burjuva devrimciliğiyle daha güçlü bir rezonansa girenler,
statükocular değil devrimcilerdir. Bunların ifade ettiği siyasal eğilimi, 27 Mayıs'ın hemen
ardından filizlenmiş tipik bir aydın ya da küçük burjuva radikalizmi olarak nitelemek
mümkün. YÖN bildirisinde kendisini açıkça hissettiren kimi karakteristikler, bu gözlemin
kanıtları olarak sıralanabilir: Sosyo-ekonomik dönüşümlere duyulan samimi özlem;
"yukarıdan devrimcilik"e bağlılığı ifade eden bir elitizm anlayışı; devlet ve sınıf olgularından
habersizlik, modern sınıf mücadelesinin keskinleşme belirtilerinden duyulan telaş; demagojik
olmaktan çok, ütopik olarak nitelenebilecek bir "sınıfsız toplum yaratma özlemi" vb. gibi.
Bu açıdan denebilir ki, yaklaşık 1971'e dek "tepeden inmeci" ya da "cuntacı" diye anılacak
olan akım, YÖN bildirisi ile ilk siyasal belgesini yayınlamış gibidir. Ayrıca bildirinin ilk 164
imzacısının mesleklerine bakıldığında, bu politik yönelişle onu üstlenenlerin sosyal kökenleri
arasında mükemmel bir uyum olduğu da söylenebilir. Bunların ezici çoğunluğunu aydınlar
teşkil eder. yHikmet Kıvılcımlı, bu özelliği şöyle tanımlar: "İmza atanlara bakınca, YÖN'ün
bir kapıkulu atmosferi içinde doğduğu ve bir kapıkulu dergisi olacağı anlaşılıyordu. "(_ )
Kuşkusuz bütün bu söylenenler, YÖN'de mevcut diğer eğilimlerin varlığını unutturamaz.
Mevcudiyetleri her ne kadar çıkış manifestosuna yansımasa da, diğer iki siyasal eğilimi
dikkate almadan, bu derginin Türk solu açısından ifade ettiği tarihselliği anlamak
olanaksızdır. Bunlardan birincisi, özellikle 1950'lerin Forum dergisinde olgunlaşmış bir
reformcu çizgidir. Aslında YÖN'ün hemen tüm önder kadrosu bu dergi ortamında yetişir.
Ama bunların yeni siyasal ortamda reformcu programlarını geliştirmeye kalkışanları, sadece
küçük bir azınlığı teşkil eder. Esas çoğunluk, 27 Mayıs'ın etkisiyle hızla radikalleşecektir.
223
Bu çizginin manifestoya yansıyan izleri nisbeten siliktir. Derginin ancak ilk yıldaki
sayılarının incelenmesiyledir ki, bu reformcu eğilimin batı modeli bir sosyal demokrasiyi
adeta bir birlik platformu olarak sunmaya gayret ettiği görülebilir. Aynı dönemde
radikallerse, son derece muğlak bir sosyalizm anlayışına sahiptirler. Ama bu noktada
belirtmek gerek ki, bu iki eğilim arasında bu sıralarda, sadece ideolojik düzeyde etkileşimler
değil, kadro akışkanlıkları da son derece güçlüdür. Örneğin YÖN dergisinin Talat Aydemir'i
kapak yapmış, ama darbe teşebbüsününü yenilgisi üzerine imha edilmiş sayısından bahsedilir.
Aynı YÖN, hemen aynı tarihlerde Avrupa sosyal demokrat partilerinin deneylerinin
tanıtılması işini de üstlenmiş durumdadır. Gerçi bir kaç yıl sonrasının gösterdiği gibi, sosyal
demokrat eğilimin YÖN ortamındaki geleceği o kerte parlak değildir. Ama buna rağmen
Manifesto'nun ilk imzacıları arasında önde gelen yerin, "kemalist radikaller" kadar, sosyal
demokrat reformcular tarafından da alındığını belirtmek gerek. (_)
YÖN'ün incelenmesinde unutulmaması gereken üçüncü eğilimse, daha sonra işçi sınıfına ve
marksizme yönelecek olanlar tarafından oluşturulur. Bu unsurlar, büyük bir ihtimalle
hazırlığına katılmadıkları manifestoya gönderdikleri imzalarla, gelecek yıllardaki aktifliklerini
adeta haber verirler. Bir bakıma bu kadrolar, YÖN'ün çıkışını izleyen bir iki yıl içindeki
siyasal evrimlerinin göstereceği üzere, aslında manifesto'da söylenenlerden başka şeyler
murad etmektedir. İlk bakışta hemen farkedilebileceği üzere bu imza sahipleri, gelecek
yılların TİP ve MDD hareketlerinin ön saflarında yer alacaklardır. (_)
Görüldüğü gibi YÖN, herhangi bir dergiden çok daha başka şeylere aday gibi gözükmektedir.
Onu daha ilk sayısından itibaren, içinde "merkez" den en "aşırı sol"a dek tüm Türk solunun
yer aldığı bir fermantasyon ortamı olarak nitelemek bu açıdan yanlış olmaz. Ama bu aşamada
YÖN'ün ifade ettiği zenginlik, sadece politik ve ideolojik düzeyde de değildir. YÖN
bildirisinin imzacı listeleri, 1960'larda yaşanacak politik hareketlenmelerin sosyal dokusu
hakkında da sembolik, fakat hayli anlamlı göstergeler sunar. Bildirinin bini aşkın imzacısının
sosyolojik bir sınıflandırılması, herhangi bir"bürokrat" (ya da "kapıkulu") listesinden başka
bir şeyle karşı karşıya olunduğunu da hissettirir. "Gazeteci"den "emekli hava generali"ne,
"mühendis"e, "oksijen kaynakçısı"na ya da "sendikacı"ya, "kaymakam"dan "üniversite
öğretim üyesi"ne, oradan "hava teğmeni"ne, "kunduracı"ya, "makina ustası", "memur",
"balıkçı", "öğretmen" ve "öğrenci"ye kadar uzanan bu liste, gelmekte olan dönemin politik-
sosyal niteliğinin bir ön habercisi gibidir. Bu basit imzacı listesinin ifade ettiği sosyal
dokuyu, TİP ve MDD'de, daha sonra da, çevrelerindeki nebülözlerle birlikte Dev-Genç ve
gerilla hareketinde bulmak kabil olacaktır.
Yeni Sosyal Konular ve YÖN
YÖN'ün ilk yıllarında ifade ettiği -dönemine göre- ileri ve modern karakteristikler bahsinde,
bu derginin yer verdiği kimi konuların da özel bir yeri olsa gerek. Denebilir ki YÖN,
Türkiye'de ilk defa işçi sınıfı, sosyal demokrasi, Kürt sorunu ve kadın sorunu gibi konuları bu
yoğunlukta işleme şerefine sahiptir. Oysa bu konuların herbiri, bir süre sonra bir ayrışma
süreci yaşayacak olan Türk solunun gelecekteki yeni gündemine büyük gecikmelerle
girecektir.
224
Örneğin TİP'in kuruluşuna ve bu partinin solun yegane partisi olmasına rağmen, Türk solu
için işçi sınıfı konusu daima bir konfüzyon kaynağı olagelir. Bu karmaşanın bugünlere dek
sürdüğü bile söylenebilir. Sosyal demokrasiye gelince bu konu, CHP'nin 1960'lardaki
"ortanın solu" hareketi için bile hayli yenidir. Bu uluslararası birikimin dikkate alınması için,
1974 sonrasını beklemek gerekecektir. Yine Kürt sorunu, ancak 1960'ların sonlarında
tekrardan tartışma konusu olur. Bir diğer özgül konu olan kadın sorunu içinse, çok daha uzun
bir süre beklenecektir. YÖN' ün ilk sayılarında yer vermeyi ihmal etmediği bu konunun Türk
solunun bütününce ciddiye alınması, neredeyse ancak bir çeyrek yüzyıl sonra, 1980'lerin
sonlarında gerçekleşir. Bütün bu konularda, YÖN dergisinin öncü karakteri herhalde
tartışmasız olsa gerek.
Bu biraz fazla iddialı gibi gözükecek yargıları doğrulamak için, o tarihlerin YÖN dergisinin
şahitliğine başvurulabilir. YÖN'ün çıkış bildirisi, işçi sınıfı konusunda sessizdir. Bu metinde
sözkonusu "özne"ler "millet kaderine hakim olabilecek duruma gelmiş bulunanlar", "Türk
halkı" "kütleler, "nüfus" vb. gibi terimlerle ifade edilir. . Bu çeşitlilikte, bir nesne anlamında
bile işçi sınıfından söz edilmez. (_)
Ama bir süre sonra, dergi bu konuda daha farklı bir yaklaşım içine girer. YÖN sayfalarında
işçi hareketi ile ilgili kavram ve sorunlar önemli bir yer almaya başlar. Kuşkusuz bu
değişimde, işçi hareketindeki canlanmanın etkisi vardır. TİP'in bir grup sendikacı tarafından
kuruluşu, YÖN'ün çıkışından yaklaşık on ay önce gerçekleşmiştir. Derginin çıkmaya
başladığı günlerde ise, Türk-İş başkanı Seyfi Demirsoy önderliğinde bir grup sendikacının
Sosyal Güvenlik Partisi projesi tartışılmaktadır. Yüzbinin üzerinde işçinin katıldığı büyük
Saraçhane mitingi, yine aynı günlere raslar. Bu ortamda YÖN'cüler de, bir "Çalışanlar
Partisi" projesi üzerinde kafa yormaktadırlar. Kimilerine bu girişim, canlanmaya başlayan
işçi hareketini kontrol altına almayı hedefleyen bir "devletçi taktiği" gibi gözükebilir. Elbette
sorunun böylesi bir veçhesi de olabilir. Ama sadece bu değerlendirmeyle yetinmek yüzeyde
kalmak olur. Gerçekte böylesi bir yönelişte bir diğer faktör de, radikal çözümler özleyen
YÖN'cülerin araçlar konusundaki arayışlarıdır.
YÖN'cüler Çalışanlar Partisinin dayanacağı sosyal temelden konuşurken -biraz gönülsüzce de
olsa- işçi kitlelerine öncelik tanırlar. Parti programını tartışırkense, "çalışanlar demokrasisi"
gibi formülasyonlarda bulunurlar. (_) Daha da ötesi, kurulacak parti için seçilen isim bile
anlamlıdır: "Çalışanlar Partisi"! Unutmamak gerekir, Doğan Avcıoğlu bu tarihten dokuz yıl
sonra -1971'de- yeniden bir parti kuruluşu çağrısı yaptığında, önerdiği isim "Devrim
Partisi"dir. Bu isimdeki radikallik yanıltıcı olabilir. Çünkü aslında sözkonusu olan,
basbayağı bir "hükümet darbesi" partisidir. Üstelik Avcıoğlu, 1971'de bu partinin sosyal
hareketlerle ilişkisini formüle ederken, 1962'de olabildiği ölçüde net -daha doğrusu rahat-
olamayacaktır. Çünkü 1962'nin Avcıoğlu'su, henüz eğilimleri ayrışmamış bir sol ortamda
konuşmaktadır. O nedenle bu dönemin YÖN kurmaylarına, herhangi bir radikal politik ve
örgütsel projede işçi sınıfına gereken yeri vermek, son derece doğal gözükür.
İlk dönemin YÖN'ünde sosyal demokrasinin tanıtılması da, benzer bir rahatlığın ifadesidir.
Türkiye aydınına "kurtuluş yolu"nu göstermeye kalkışan YÖN'cüler, o sıralarda sadece tek bir
gelişme yolunun ve buna ait politik ve örgütsel biçimlerin propagandasıyla içlerine kapanmış
225
değildirler. Bir yanda "üçüncü dünya"ya ait deneylerin heyecanlı tanıtması yapılırken, diğer
tarafta Batı Avrupa sosyal demokrasisinin dökümanları, sosyalist enternasyonele bağlı
partilerden haberler, iktidardaki sosyalist ya da işçi partilerinin deneyleri de yoğun bir şekilde
okuyucuya iletilir. YÖN gibi politik amaçlı bir dergide, sosyal demokrat deneylerin
aktarılmasını, sadece "gazetecilik görevi"yle açıklamak mümkün olmasa gerek. Ayrıca bu
dönemlerde pek çok YÖN yazarı, kendilerini açıkça sosyal demokrasiyle özdeşleştirmekten
de çekinmezler.
Bu eğilim, özellikle Sosyalist Kültür Derneğinin kuruluşunun ardından daha da güçlenir. Bu
derneğin, batı tipi bir sosyal demokrasinin savunuculuğunü üstlenen kimi konferansçıları,
YÖN'ün de yazarları konumundadır. (_) İlk sayılar arasında yer alan "sosyalizm özel
sayısı"nda, Doğan Avcıoğlu, Şevket Süreyya Aydemir ve İlhan Selçuk un "üçüncü yol"cu
değerlendirmelerinin yanısıra, Abdi İpekçi nin "Fabianizm ve Islahatçı Sosyalizm" başlıklı
yazısı da vardır. Uluslararası sosyalizm deneyleriyse Cemal Abdülnasır, Pietro Nenni, Ernest
Bevan ve Mendes France'dan aktarılır. "Tarım sosyalizmi"ne ilişkin olarak verilen örnek
İsrail'dendir. (_)
Ama belirtmekte yarar var ki, bu çeşitlilikte düşünce zenginliğinin ya da çoğulculuğun nerede
bittiğini, eklektizmin nerede başladığını tesbit de o denli kolay değildir. Ne var ki bu
karmaşaya rağmen bu dönemin YÖN dergisinde, üçüncü dünyacı kalkınma yolunun ya da
bunun vasıtası olarak düşünülen askeri darbeciliğin, yegane politik seçenekler olarak
düşünülmediği rahatlıkla söylenebilir. Bu netlik yokluğunun nedenleri yine aynı sorunda
düğümlenir: YÖN kurmayları için, kendi yordamlarınca sorular netleşmiş de olsa, öznelere ve
araçlara ilişkin olarak getirilen cevaplar henüz o denli belirgin değildir.
YÖN'ün Kürt sorunundaki tutumuna gelince, bu özgün konuda önceleri, hakim sınıflara akıl
veren bir üslup ve niyet kolaylıkla gözlenebilir. Ama öte yanda, 1920'lerden beri tabu edilmiş
bir alanda, derginin konuşma cesaretine sahip olduğunu da kabul etmek gerek. Kemalizmden
bu denli etkilenmiş olmasına rağmen, YÖN'cülerin bu tutumları radikaldir. Takibeden on
yıllarda nice "ilerici" Türk aydınında -hatta bizzat eski YÖN'cülerde- böylesi bir yaklaşımı
gözlemek mümkün olmaz. Ama elbet YÖN liderlerinin bu alandaki radikalliklerinin limitleri
vardır. Konunun patlayıcılığı gereği, onlar da bir süre sonra bu konuda hızla tutuculaşırlar.
(_)
Bu bahiste son olarak, YÖN'ün iki konuda daha temsil ettiği yenilikçi tutumu sergilemekte
yarar var. Bunlardan biri, derginin kadın sorununa verdiği göreceli önemdir. 27 Mayıs
öncesinin en "çağdaş" iddialı yayınlarında bile yer almayan bu konuda, YÖN'ün ilk
sayılarında pek çok değinme yer alır. Buralarda, daha sonraları ancak 1980'lerde anlaşılmaya
ve tartışılmaya başlanacak kitapların tanıtılması yapılır. Daha doğrusu bu yazılarda, bir süre
sonra "devrimci mücadele" içinde, tabiri caizse "güme gidecek" konuların özgüllüğü
hatırlatılır. (_) Kuşkusuz bir süre sonra bu konudaki yazıların arkası gelmez. Ancak bu yarım
değinmelerle bile YÖN, kadın sorununu ilk defa ele alan bir sol dergi sıfatıyle öncü niteliğini
bir kere daha hatırlatır.
Diğer nokta ise derginin gerçekten demokratik karakteridir. YÖN, çok daha sonraları
226
"demokrat olamamış bir devrimci"(_) olarak tanıtılan Doğan Avcıoğlu'nun damgasını taşımış
olmasına rağmen, Türk solunun 1960'lardaki en -belki de tek- demokratik atmosferli
dergisidir. Yeni kuşakların, onun bu niteliğinden ne ölçüde bir şeyler öğrenebildiği elbet ayrı
konu. Ama görmek gerek ki YÖN, yaklaşık beş yıllık yayın hayatı boyunca çok sesliliğin,
toleransın ve seviyeli tartışmanın küçümsenmeyecek bir örneğini vermiştir. Bu şekliyle onun
sadece 1960'ların değil, 1980'lere kadarki dönemin bu açıdan en olumlu dergisi olduğu
söylenebilir.
Elbet 1960'ların ilk yıllarında, diğer tarihsel işlevlerinin yanısıra yenilikçi ve modern
karakteriyle öne çıkan olgu sadece YÖN değildir. Ondan daha önce ortaya çıkan TİP de, bu
açılardan ilginç bir örnektir ve kuruluş süreci ayrıca ele alınmaya değer.
05. 12. 2004 – Cem’in Mektubu – Tartışmanın Kulvarı
Merhaba Hocam
Herseyden önce konuyu bir üslup , ayri tarihler , ve yanlis anlamalar baglaminda tartismayi
kesinlikle dogru bulmadigimi belirtmek isterim. Su ayri tarihler konusunda en önemli
hassasiyetim : Kendi öznel tarihimi bu ve benzeri tartismalarda "bir hassasiyet " haline
cevirmemeye dikkat etmektir. Ayni tutumu herkesten de bekliyorum .
Örnegin sizin ve Hamburg daki diger arkadaslarin "lapalis" hakikatleri benim görüslerimi
ifade etmemde bir ölcü olusturmuyorlar, sizin de benim "hakikatlerimle" ilgilenmemenizi ,
neyi dogru buluyorsaniz hangi bicimde ifade etmenin görüslerinizi duygularinizi en iyi
yansitacagina inaniyorsaniz öyle ifade etmenizi tercih ederim . Kirilmaca yok.
Acik tartisma yürütüyoruz. Hassasiyetlerin ,ayri tarihlerin icinden hic cikilamayacak
cangilina girmektense dogrularin soguk zemininde ilerlemeyi tercih etmeliyiz. Üstelik bu
hassasiyetler bir kez ölcü olmaya basladiginda cogunlukla da yanlis sonuclara insani götürür .
Tipki su örgüt alerjisi meselesinde sizin düstügünüz durum gibi…
Belki baskalariyla daha önceki zamanlarda yürüttügünüz tartismalarinizin tortulari aramizda
ki tartismalara siziyor? Eminim bircok örgüt fobisi tasiyanlarla benim gibi siz de ugrasmak
zorunda kalmissinizdir.
Sizinle ilk karsilasmamizda bu konuyu ben acmistim, hatta o ilk karsilasmamizda örgütlülük
lehine bir tutumumda olmustu. O zaman örgüt ün Allahin ayeti olmadigini da siz
savunmustunuz. E o karsilasmadan bir örgüt fobisi cikmazdi. Tersine örnegin örgüt
fetisizmi icin daha yerinde bir örnek olurdu.
Ne de Ahmet arkadaslarin bizle ayrimlarini " bir hareket hatta örgüt " hedefleyen sizler olarak
aciklamalari karsisinda koydugum tutumlar size böyle bir fobiyi cagristirirdi. Eger bir örgüt
fobisinden sözedilecekse Ahmet arkadaslarla iliskilendirilebilirdi. (Elbette onlarin böyle bir
fobisi yok)
Ben Ahmet arkadaslarin bizi manifesto daki programi hedefleyen bir örgüt kurmakla
tanimlayip bunu da aramizda ki en önemli fark olarak aciklamalari karsisinda yapilmasi
gerekeni yaptim. Hepsi bu.
227
Siz bunun üzerine neredeyse olasi herseyi söylediniz . Örgüt fobisi bir yana , yanlis
anladigimi söylemeniz , ayri tarihler ….
“Her söylenen cok yanlis anlasiliyor „diyorsunuz . Genel olarak bu tartismada da siz benim
yanlis anladigim üzerine tutumunuzu kurdunuz…. Bir kez her söylenenin yanlis anlasildigini
düsünmeye basladiginizda ; kacinilmaz bir döngü hükmünü konusturmaya basliyor . Bir
sonraki adimda „neden yanlis anliyor?`“ diye sorup yanlis anlamanin tarihsel dayanaklarini
aramaya basliyorsunuz , böylece „yanlis anlama „ bir de tarihsel boyut kazaniyor . O eski
kapi ,gicirtiyla acildiginda ilk önce kliseler ortaliga dökülmeye baslar . „örgüt alerjisi „ tam
da bu cinsten bir klisedir.
Yöntemsel seciminiz varsayimlarinizi asla yikmayacak bir dogrultuda tek yönlü gelisiyor .
Oysa varsayimlarinizi yikabilme ihtimaline acik düsünmeliydiniz.
Siz benim yanlis anladigimdan sözediyorsunuz . Ben sürecin yanlislarindan. Size diyorum
ki arkadaslarda bizim örgüt kurmayi hedefledigimiz kanisi olusmus . Bunu düzeltmek
göreviniz oldugu halde bunu yapmiyorsunuz. Sonradan Orhan’in mektubundan dolayi bu
kaninin sizden kaynaklandigini ögreniyoruz . Oysa bana yazdiginiz cevaplarda bu kaninin
bizden kaynaklanmadigini israrla belirtiyordunuz?
Evet herseyi gruba yaziyorsunuz , bu tutumun kendisi tek basina yeterli degildir . Herseyi
sormuyorsunuz ama ve isin nirengi noktasi da bu . Örnegin iki dergi projesini önermeden
önce bizim de görüslerimizi sormaliydiniz . Böyle bir sey yok. Bir gün bilgisayarimizi
aciyoruz ve iki dergi önerildigini olumlu bulundugunu ögreniyoruz. Neden bu öneri yapilmis
diye bütün yazilari yeniden okuyoruz . Arkadaslarin „siz bir örgüt yaratmak istiyorsunuz ,bu
bütün araclari ve metodlari farklilastiriyor“ yönündeki degerlendirmelerine neredeyse her
yazida rastliyoruz. Demek ki diyoruz bu yanlis kavrayisa dayali olarak iki dergi önerildi ve
kabul edildi. Ondan sonra siz bana benim de kurucu üye odugumdan haklarimdan falan
bahsediyorsunuz. Fakat bu haklari kullanacak gibi yaptigim –henüz tam anlamiyla
kullanmadim- ilk anda –bir dakka diyorsunuz sen manifestoyu onayliyor musun?
Bu iliski bicimini siz dayatiyorsunuz hem de görüslerinizin arkasina ordular dizerek . Ben
tam tersini size sormaliyim .
Dergi girisimi sizin icin ne ifade ediyor. Esit hakli üyeler olmak nedir ? Bir öneri bir karar
önce hangi asamalardan gecmelidir. Örnegin sizin bize danisma geregi duymadan iki dergi
önerisini yapmaniz dogru mudur ?
Degerli Hocam
Bütün bu tartismalari bir kulvarda tutmak zorunludur. Bir is yapacagiz . egemenlerin
gündüz düslerini karartan ama ezilenlere simsicak bir ekmek gibi gelecek bir is. Belki de bu
dergi , bizim „en degerli emegimiz „olacak. Mutlaka bu dergiyi cikarmak , mutlaka iyi
cikarmak bizim en önemli „hassasiyetimiz“ olmali. Tartismalarimizin icinde durmasi gereken
kulvar bence bu.
Sunu en bastan söylemek istiyorum , dergi bizim de okulumuz olacaktir. Onun icin örnegin
sizin yaptiginiz gibi manifestonun kapisina okuma listeleri yigmak ve o kapidan gecmek icin
228
yüzlerce kitaplik setler örmek bana fazlasiyla modernist ve akilci bir tutum olarak görünüyor.
Bu o kitaplari okumak gerekmiyor anlaminda anlasilmasin ama bence manifestonun ruhuna
uygun olan , insanligin kadim tarihsel güclerini mücadele alanina cagiran , sezgiye ,
hatirlamaya , duyguya , kardeslige , arkadasliga , bagliliga politik rol alanlari acan bir
yaklasim olurdu.
Bir cogumuz söylediginiz kitaplari okumadi , ben de okumadim . Ama manifestoyu –siz
bazen sadece bir belge diyorsunuz- okudugumda -hatta tam olarak söyleyebilirim o Kürtlerle
ilgili Newrozun tarihsel anlamini okurken- bir simsek –Benjaminin simsegi-cakti ve sanki her
yer aydinlandi. Sonra yeniden karardi ve ben her sey aydinlikken gördüklerimi unutmamaya
cabaliyorum.
Manifesto aliskanliklarimiza karsi da yazildigi icin , örnegin o alisildik okumalar bizi mutlaka
manifestoyla bulusturmaz. Kitaplarla da baska türlü bir iliski , icinde sezgilerin
,hatirlamalarin, simseklerin … oldugu bir iliski gerekir.
Bu yüzden ben 150 kitabi hazmetmis bir manifesto savunucusu yerine 150 insana
manifestoyu anlatmaya cabalamis onlari manifestonun tarafi olmaya ikna etmenin kirik dökük
deneyimlerini kusanmis bir arkadasi tercih ederim. Bence bu arkadas tartismasiz
manifestonun politik olarak asil sahiplerinden biridir.
Yüzlerce yapilan hata da aslinda bizim yaptigimiz gercek dövüslerden gögsümüze takilan
madalyalarimiz dir.
Tartismalarin icinde bir iki noktaya deginerek bitirmek istiyorum. Orhan ve Deniz arkadaslar
birlikte bu görüsmeleri yürüterek cok önemli bir isi gerceklestirdiler. Bence bu paha
bicilemez degerde önemli bir ataklik di. O görüsmeler soyut bir projeyi gercek bir proje
haline cevirdikleri icin cok önemlidir .
Orhan ve Deniz bize pratigin kapisini actilar. Bu acidan citayi daha da yükselterek hepimizin
önüne daha cok emek ve ilgi gösterme görevini koymus oldular.
Bu acidan Deniz arkadasin kendi “ görüsmelere katilmama kararini“ yeniden gözden
gecirmesini rica ediyorum .
Sevgili Deniz bu kararinin pratik karsiligi sadece senin degil hepimizin yüzyüze
görüsmelerden cekilmesi anlamini tasir. Bu ise senin de kabul edebilecegin gibi “günah” tir .
Incilde ki bir söz “ kiz ama günaha girme !” diyor. Orhanin ve herhalde benim de
elestirilerime duydugun kizginlik seni böyle bir karara zorladiysa lütfen yeniden düsün .
Elestirilerimiz hangi dozda olursa olsun sana karsi bir güvensizlik imasi zerrece yoktur.
Orhan arkadasin Demir Hoca tarafindan elestirilmesine gelince ben bu elestirinin
„manifestoya karsidir „ noktasina kadar derinlestirilmesini dogru bulmuyorum . Ama Arafat
yazisinda „politik olarak gericilige taviz verildigi“ bence de dogrudur. Buna ragmen
sözkonusu yazida Orhan denizin yazisinin aslinda dogru tespitleri oldugunu defalarca
belirtmis. O yüzden manifestoya karsidir bence yerinde bir yaklasim degil .
Bir sorun oldugu belli ama bu Orhan acisindan cözülmeyecek bir sorun degildir diye
229
düsünüyorum.
Selam ve sevgiyle,
230
Çalışmaların ve Girişimlerin Son Durumu
10. 01. 2005 – Bir Durum Değerlendirmesi
Dergi Projesinde Son Durum Yeni bir Yıl itibariyle Bir Durum Değerlendirmesi
Değerli Arkadaşlar,
Dikkat edildiyse bir süredir bir şey yazmıyorum. Bunun nedeni şu: Bir süre önce,
Hamburg’ta dergi projesini destekleyen arkadaşlar olarak toplandığımızda, sürekli her şeye
müdahale etmemin insanları çekingenliğe ittiği, diğer arkadaşların nasıl olsa yapılıyor
diyerekten inisiyatif göstermesini engellediği yolunda eleştiriler olmuştu. Bu haklı ve doğru
olabileceğini düşündüğüm eleştirileri de göz önüne alarak, diğer katılımcı arkadaşların
gelişmeleri kendilerinin doğrudan gruba aktarmalarına ve çeşitli konuları tartışmalarına yol
açmak için bir süredir yazmadım.
Ama görülen o ki, yazmazsam kimsenin hiçbir şey hakkında yazacağı yok. Birkaç kişi hariç,
hiç kimsenin hiçbir konuda yaratıcı bir girişimcilik gösterdiği görülmüyor. Örneğin hiç kimse
şimdiye kadar her hangi bir gelişme hakkında grubu aydınlatmış değil. Telefonla bir görüşme
olmuşsa veya internette bir chatlaşma olmuşsa ne ala.
Bu dergi ve onun dayandığı program kimseye dayatılmadı. Herkese, “bakın şöyle hedefleri
olan bir dergi çıkarmak istiyoruz, Ortadoğu için bunların belli bir geçici çözüm getireceğini
düşünüyoruz. Benimsiyorsanız katılır mısınız?” dendi. Yanı katılım tamamen gönüllü
olmasına rağmen, aktif olarak katılımı bir yana bırakalım, yaratıcı bir inisiyatif gösterme
birkaç arkadaş haricinde hiç kimsede görülmüyor. Bir şey yapılacaksa hep biraz iteklemek
gerekiyor. Açık ki dergiyi destekleyen arkadaşlar arasında angajman düzeyi çok düşük. Şu
ana kadar katılımcıların ezici bir çoğunluğu, tamamen pasif izleyiciler durumunda.
Örneğin en basitinden, gruba yazılı olarak bir soru sormak, grubu dergi çalışmalarıyla ilgili
bir haber veya bir gelişmeden haberdar etmek bile insanları nasıl moral olarak etkiler, “demek
kafa yoran gayret gösteren birileri var” diyerekten canlandırır. Örneğin böyle en küçük bir
davranış bile görülmüş değil. Unutmayın insan moral makinesidir.
Gruba yollanan mesajlar ve bunların kimler tarafından yollandığına ilişkin oranları gösteren
bir istatistik, durumun fecaatini çok daha iyi gösterirdi her halde.
Bu dergi çıkarmak için insanların güç, bilgi, imkanlarını birleştirdiği bir girişim. Maalesef şu
ana kadar bu tanıma uygun davranan insanların sayısı çok az.
Hasılı yıl sonu bilançosu olarak durum hiç iç açıca değildir. Aktif katılım, yaratıcı inisiyatif
göz önüne alındığında durum berbattır. Eğer arkadaşları içinde bu çalışmayı bir yük olarak
görenler varsa, doğruluğundan ve yapılması gerektiğinden emin olmayanlar varsa, kendini bu
çalışmalar içinde bulamayanlar varsa, lütfen kendilerine eziyet etmesinler ve bu girişimdeki
başka insanları da yanıltmasınlar. Hasılı gereğinde az olsun öz olsun ama en azından kaç
kişiyiz; olanaklarımız ve gücümüz nedir daha doğru ve somut bir bilgimiz olur ve ona göre
planlarımızı daha gerçekçi olarak yapabiliriz.
231
*
Bu kısa eleştiriden sonra çalışmaların durumuna geçelim.
İlk başta Kürt sorununda en azından sağlam bir tavır göstermiş,sosyalist ve en azından
devrimci demokrat olduğunu düşündüğümüz kişilerden bir yazar çekirdeği oluşturmaya
çalıştık. Bu alanda ilk elde hiç de kötü sayılmayacak bir sonuç aldık sayılır. Haluk Gerger,
Ragıp Zarakolu, Kiraz Biçici, Pınar Selek gibi isimler dergide yazma çağrımıza olumlu
cevaplar verdiler.
Bundan sonra, Pınar Selek ve Ahmet’in Arkadaşları ile görüşmelerin sonuçlanması,
işbirliğinin sınırlarının netleşmesi gibi gelişmeleri beklerken, Eğer bir işbirliği olur da Pınar
Seleğin angajmanı ortaya çıkarsa, daha güçlü olarak yazma davetinde bulunulabileceği
düşüncesiyle, daha geniş bir çevreden yazar adaylarına baş vurmayı rolantiye aldık. Sadece
isim araştırmaları yapıp önerileri beklemeye başladık. (Maalesef gruba şimdiye kadar hiçbir
öneri gelmedi neredeyse)
Ama bu arada, en azından nispeten derginin savunacağı program ve stratejiye pek de uzak
olmayan en azından onun sayfalarında yazmayı reddetmeyecek daha yakından ilişkili ve o
kadar tanınmış olmayan kişilere müracaat ettik. , Bu bağlamda örneğin, Özcan Özen, Ulus
Irkad, Armağan Karal gibi arkadaşlar destekleyeceklerini veya yazacaklarını belirttiler.
Şu ana kadar kendisine müracaat ettiğimiz ve ret cevabı aldığımız tek kişi, Nail Satılgan’dır.
Her ne kadar cevabı son derece nazik ve biçimsel ise de, bu cevabı ret olarak anlamak
gerekiyor. Bizim önerimize politik konularda yazı yazamayacağını söyleyen Nail, Ertuğrul
Kürkçü’lerin çıkardığı Siyasi Gazete adlı derginin kasım 2004 tarihli sayısında “Avrupa
Soluyla Bütünleşmek İçin, Avrupa Vizesine İhtiyacımız Yok” diye bir yazı yazmıştır pek ala.
Bundan başka, doğrudan dergi için değil, Burada yapacağımız sempozyum ile ilgili olarak
katılımcı olarak müracaat ettiklerimizden Tanıl Bora sağlığı nedeniyle (ki gerçekten hastaydı),
Recep Maraşlı da işlerinin çokluğu nedeniyle (Muhtemelen politikti gerçek neden) reddetti,
biçimsel olarak henüz dergi ile ilgili bir şey olmamakla birlikte belli bir ihtiyat payıyla dergi
ile ilgili bir teklif için de bir gösterge olarak ele alınabilir bu retler.
Bir de Ayşe Düzkan’a da başka bir vesileyle ilgili bir haberleşme vesilesiyle dergi projesinden
söz edildi ve metin yollandı. Çok uzun saatli bir işte çalıştığını, doğrudan bir projeye
katılmasının zor olduğunu ama metni mutlaka okuyacağını belirtti. Şu ana kadar bir cevap
gelmiş değil.
Bu arada, Pınar Seleğin angaje olması veya aktif olarak katılamasa bile en azından formel
olarak çıkaran veya yazanlar arasında desteğini ifade etmesi durumunda, ilk elde şu isimlere
müracaatı düşünüyorduk: Suat Parlar, Gülnur Savran, Orhan Koçak, Ulus Baker, Muammer
Ketencoğlu, Selim ve Gaye Yılmaz.
Yine bu çerçevede, Özellikle ezilen ulus, din ve azınlıklardan yazarlar tespit etmeyi
hedeflemiştik.
(Bu vesileyle, yukarıdaki isimleri önümüzdeki aşamada dergi projesinde müracaat edilecek
232
isimler olarak öneriyorum. Ayrıca başka isim önerileri de elbette gerekiyor. Herkes fikrini ve
önerilerini söylerse iyi olur. )
Ne var ki, bu müracaatları ağırdan almamızın bir nedeni de, aslında hala Türkiye’de ayda bir
olsun çıkacak böyle politik bir dergiyi çıkaracak, ne maddi olanağımızın, ne de bir kadronun
bulunmamasıdır.
Bu arada, tabii şöyle bir gelişme de olmuştu. Pınar Selek, gazeteyi yenilemek istediğini,
kendisine karşı engellemeler yapıldığını belirtmiş ve destek istemişti. Özellikle çeşitli
ülkelerden haberler yazacak yazarlar istemişti. Bu çerçevede ben haftada bir yazmayı ve
ekstradan da yazılar yazmayı sırf Pınar’ı desteklemiş olmak için, kabullendim ve dergiyi
destekleyen arkadaşlardan bildiklerimi önerdim. Latife Fegan (İsveç), Armağan Karal ve
Ulus Irkad (Kıbrıs), Ali Emre (Fransa), Süreyya (Yunanistan – Batı Trakya Tür Azınlığı),
Cem (Cyberspace), Yavuz (Almanya). Ayrıca Pınar ile doğrudan kontağı olan Deniz ve
Orhan da gazeteye yazarak destek olmaya çalışıyorlardı.
Hem bu arkadaşlara durumu anlatan bir mail yolladım hem de Pınar’a bu arkadaşlar hakkında
kısa bilgiler verip ve onların adreslerini ilettim ve doğrudan ilişkiye geçmelerini sağladım.
Ne var ki, bu arkadaşların önemli bir kısmıyla hiç ilgiye geçilmedi, kendilerine hiç müracaat
bile edilmedi. Bir kaçına müracaat edildi ve yazması istendi ama tümüyle bürokratik bir
biçimde oldu bu. Arkadaşlar yazılarının yayınlanıp yayınlanmadığından bile haberden
edilmiyor ve bunu internet sayfası çalışmadığından öğrenmeleri de mümkün olmuyordu.
Örneğin Ali Emre arkadaşın çok iyi iki yazısı, ki bunları ben gruba da yolladım, muhtemelen
yayınlanmış değil. Ama bundan dolayı kendisine en küçük bir açıklama yapılmış bile değil.
Ben de Motorsiklet Günlüğünden başka konulara kadar bir çok ekstra yazı yadım destek için,
bunların hiç biri yayınlanmadı sanırsam ve hiçbir açıklama da yapılmadı.
Hasılı, Ülkede Özgür gündem ve Onun sorumlusu olan Pınar Selek, maalesef sunulan desteği
almış değil. Belki ihtiyacı yoktu. Ama en azından bunun için ilgili kişilere ve bizlere bir
açıklama yapma gereği bile duymuş değil.
Bu vesileyle, Ülkede Özgür Gündem ve Pınar Seleğin durumuna ilişkin olarak dışardan
izlenimlere dayanarak biraz daha ayrıntılı bilgi vermeyi deneyeyim.
Birincisi, gazetede her halde tam bir organizasyonsuzluk ve anarşi hakim. Kimsenin hiçbir
şeyden haberi yok ve tam bir bürokratik yapı egemen. Bunları nereden biliyorsun denebilir.
Çok basit ayrıntılardan. Eğer Pınar Selek başarılı olsaydı, bu sadece gazetenin politikasında
değil, işleyişinde de görülmesi gerekirdi. Birkaç örnekle anlatayım.
Örneğin haftalardır gazetenin internet sayfası yapılmıyor. Ki bu en sıradan ve basit bir iştir.
Yapıldığı sıralar da, önce eski sayfa sistemi görülüyordu. Sonra başka bir sayfa biçimi ortaya
çıktı. Sonra o kayboldu tekrar eski sayfa sistemi görüldü ve hala aynı sayfa duruyor.
Haftalardır aktüalize bile edilmedi.
Bir başka örnek. Ben her hafta orada kimsenin kimseden haberi olmadığını tahmin ettiğim
için, o zaman kadar bana gazetenden verilmiş bütün adreslere mail ile yazımı yolluyorum.
233
Ayrıca Gazetenin sorumlusu Pınar seleğin Üç adresine de yolluyorum. Bununla da
yetinmiyorum. Her ihtimale karşı sayfama da asıyorum ki, olur olmaz bir yerde telefon eder
de yazınız gelmedi derlerse ve ben de yazıyı yollayacak bir yerde ve durumda değilsem “şu
adresten indirebilirsiniz” diyeyim. (Bunun bile farkına varmıyorlar. )
Bütün bunlara rağmen, son hafta hariç hemen her hafta, genellikle son Salı günü bana telefoın
ediliyor, hatta bazen öğleden sonra son anda geliyor bu telefon, “yazınız gelmedi” deniyor.
Ben de iki gün önce, bende bulunan bütün adreslere yolladığımı, almış olmaları gerektiğini
söylüyorum ve adresleri okuyorum. Genellikle “o arkadaş şurada, bu arkadaşın yeri değişti”
falan deniyor. (Organizasyonsuzluğun çapını düşünün) Sonra şu adrese yollayın deniyor.
Tamam yollarım ama bana sağlam bir adres verin diyorum. Sayfanın sorumlusu veya telefon
eden kendi kişisel adresini veriyor. (Çünkü genellikle hotmail. Veya bedava adres veren bir
yer. Bir gazetenin görevlilerinin adresi böyle olmaması gerekir. Sayfanın veya gazetenin
adresi olması gerekir. ) Böyle bir adres için de genellikle, söylenen de şu oluyor: “Sekreter
arkadaş sizi arayıp bildirir”. Yani bu kadar basit bir iş bile sekretere havale ediliyor. Peki o
havale edilen sekreter arıyor mu? Ne gezer. Ertesi hafta yine aynı hikaye.
Peki gazetenin politikasında bir değişme var mı? Yok. Gerçi Biz gazeteyi göremiyoruz,
İnternet yayını olmadığından ama, Türkiye’den insanlara sorduğumuzda, kimse en küçük bir
değişimin izini bile görmüyor.
Anlaşılan o ki, Pınar Selek, ne organizasyonda ne de politikada en küçük bir iyileşme
sağlayabilmiş değil. Sağlaması da mümkün görülmüyor. Çünkü, edindiğim izlenim odur ki,
önemli ve önemsizleri ayıramıyor ve yakalanacak ana halkayı görmüyor. Bu nedenle,
boğazına kadar teknik ve idari işlere batmış bulunuyor.
Bundan birkaç ay önce heyecanla buluşmalara gelen Pınar yok artık, sadece başını kaşıyacak
zamanı olmadığını söyleyen bir insan var ve hiçbir görüşmeye de gelmiyor. Bir parça önemli
ve önemsizi ayırabilse, sadece sözle bile desteğini ifade etseydi ve bizler dergiyi
çıkarabilseydik, şu an konumunun ve savunmayı düşündüğü politikanın nasıl güçlü bir
pozisyonda olacağını tahmin bile edememektedir. Muhtemelen gücünü ve enerjisini yanlış
yerde yanlış işlere kullanmaktadır.
Bu vesileyle bu eleştiriyi kendisine de ilettiğimi belirteyim. Yılbaşı vesilesiyle bir tebrik
yollamıştım. Bu haberleşme politik ve derginin durumuyla da yakından ilgili olduğu için
kısaca özetleyeyim.
Kendisine yazdığım yılbaşı kutlamasına gerçekten sıcak bir cevap verdi. Orada kendi
durumuyla ilgili olarak ne kadar yoğun bir tempoyla çalıştığını şu söylerle ifade ediyordu:
“yeni yila cok yogun bir tempoyla giriyorum. su icmeye bile zor vakit yaratarak. umarim cok
surmez. mucadele daha surecek. su anda onemli bir is yaptigimi biliyorum. eger bir sonuc
alirsa etki alani da genis olacak. bu nedenle dergi calismalarina kendimi pek katamiyorum.
arkadaslar hazirlik yaparlarsa iki uc ay sonra daha iyi katilabilirim. ”
Bu sözler, Pınar’ın konuya ne kadar uzak olduğunu göstermektedir. Kendisinden en azından
söz düzeyinde destek istendiğinin farkında bile değildir. Elbette şu an kendisinden aktif bir
234
katılım istenmemektedir. Hatta bu nedenle gazetede kendisine destek olmaya çalışılmıştır.
Yani bizlerin kendisinin gazetedeki başarısı için gösterdiği ve maalesef değerlendiremediği
çabanın yüzde birini bile dergi projesinin gelişmesi için göstermemektedir. Çok bir şey
yapmaması gerektiğinin bile farkında değildir.
Bunu bir defa daha olsun tekrar anlatabilmek için ben de kendisine tekrar bir maille eleştiri
olarak şunları yazdım:
„Ama bu vesileyle bir kac sey soylemek istiyorum. Bu uzaktan bir izlenim ve yaniliyor
olabilirim tabii. . .
Bana gucunu yerinde harcamiyormusun gibi geliyor.
Politika belirleyici olman gerekirken ve konumun buyken teknik ve idari isler arasinda
kayboldugun izlenimi var bende.
Tas yerinde agirdir.
Eger bir parca genis dusunsen, bu iki dergi girisiminin bir an once baslamasinin, senin
oradaki cabalarin icin hayati onemde oldugunu gorursun.
Dunyaya sadece iliskide bulundugun yerden bakma, bir de yuksek bir tepeye cikip oradan bak
bu savasin genel gidisine.
Lutfen bulundugun duruma biraz disardan bakmayi dene. Bu dergiler isi, uc bes ay sonrasina
birakilacak is degil. Senin kucuk de olsa katkilarin gerekiyor.
Korkunc bir savrulma var ve Turkiye'de ozgurluk hareketinin bir partneri cikmaz ise bu
gidisi oradaki cabalariniz durdurmaz.
Turkiye'de boyle bir partneri cikarabilecek tek politik ve teorik yaklasim da bizlerde var.
Bizler ise olanaksizliktan hic bir turlu cikis yapamiyoruz.
Olaya bir de bu yonden bak lutfen.
Bir kac ay sonra her sey cok gec olabilir.
Lutfen su dergi calismalarina destege biraz daha fazla oncelik ver. Emin ol, sonuc alirsa
etkili olacagini soyledigin, su anda verdigin mucadelenin basarisina buyuk katkisi olur.
Dusun butun bunlar olurken Turkiye'de epey bir entelektuel ve teorik kapasiyteyi sayfalrinda
toplamis bir dergi su an cikiyor olsa ve bu dergide cok daha rahatca yapilacak tahlil ve
elestiriler ne kadar etkili olurdu. bulundugun konum ne kadar guclu olurdu?
Elbette somut olarak ne yaptigini bilmiyorum. Ama tahmin ettigim kadariyla bunu
gorebiliyorum.
En azindan cesitli yazarlara senin adini da cikaranlar arasinda belirterek muracaat etmek
isterim ornegin. O zaman kabul orani yukselir. Ben dar kadrolar disinda taninmam ve adim
fazla sivri ve provakatiftir. Insanlari korkutabilir cekingenlik yaratabilir. Derginin devrimci
demokrasiyle bir arada bulunmaktan cekinmeyecek teorik ve entelektuel kapasitenin onemli
bir kesimi tolayabilmesi icin bu cekingenlik duvarlarinin yikilmasi gerekir. Bunda senin
235
varligin buyuk onem tasir.
Bunlar sanin fazla zamanina mal olmaz ama ayiracagin kucuk emek ve zamaninin bizlerin
cabalarinda cok uratken sonuclar vermesini saglar.
Bunlari bile konusma olanagimiz olmadi.
Senin fazla zamanini almayacak sekilde su dergi calismalarini bizim hizlandirmamizi
salayabilirsin. Senden cevap bekledigimiz icin her seyi durdurduk adeta. “
Maalesef bu maile de en küçük bir cevap bile gelmedi.
Bu vesileyle Gazete ve Pınar’ın durumuyla ilgili olarak bazı gözlemlerimi ve yorumlarımı
daha aktarayım. Çünkü bunlar derginin geleceğini nasıl planlayacağımızla da ilgili.
Öcalan’ın bu gün gönderdiğim görüşme notlarındaki satırlara dikkati çekmek istiyorum. Her
ne kadar açıkça belirtilmiyorsa da söz konusu olan Pınar Selek.
Aynen aktarıyorum.
“(Gazetedeki bir arkadaşın mesajı var. Kendine güvendiğiniz ve bu göreve onu önerdiğiniz
için teşekkür ediyor. İlk geldiği zaman yukardan bir yönetim anlayışı ile gelmediğini, alttan
demokratik bir yapılanmayı oluşturmaya çalıştığını, bunun zor ama doğru bir yöntem
olduğunu belirtiyor. Böyle bir süreçte doğrudan değil ama dolaylı engellerle karşılaştığını,
maddi ve kişisel bazı problemlerin önüne geldiğini, ama bunu aşmaya çalıştığını, bu alanın
halkın demokrasi anlayışı için önemli olduğunu belirtiyor. Önceki haftalarda uzlaşın
demiştiniz. Uzlaşma zeminine gelmeyen bazı değerlerle uzlaşmayacağını ve güveniniz ve
dayanışmanızla çalışmalarda başarılı olacağını belirtiyor. )”
Bu sözler Avukatların aktardığı biçimiyle Pınar’ın mesajı oluyor. Öcalan’ın bunun üzerine
dedikleri ise şunlar:
“Değerli arkadaş, kendinizi az çok tanıyorum. Barış için çabanızı biliyorum. Babanızın,
dedenizin soylu davranışlarını biliyorum. Bu görevi entelektüel kapasitenizi göz önüne
alarak, kişiliğinizin barışçı yönünü de düşünerek, sizin reyinizi de almadan böyle bir öneride
bulundum. Barışın ihtiyacı var, halkın ihtiyacı var. Kapasitenizin de olduğunu biliyorum,
engeller olmasa normal demezdim. Çok çeşitli kesimlerle uzlaşmalarınızın olabileceğine
inanıyorum. Cezaevinde çıkan arkadaşlarla, özellikle bayan arkadaşlarla ilişkiler olabilir.
Yayın kurulunu genişletebilirsiniz. Çizgi için birkaç şey söyleyebilirim. İşleyeceğiniz şey
devlet-ulus ile demokratik ulus kavramını işlersiniz. Bir de demokratik konfederalizm
kavramını işlersiniz. Yine milliyetçiliği, milliyetçiliğin tarihi, milliyetçiliğin ve dinin
Ortadoğu’da kullanılma şeklini ve kadın özgürlüğünü işlersiniz. Demokratik
konfederasyonlaşmayı kitlelere taşırırsınız. AB süreci ile birlikte geniş kapsamlı yeni bir
gazetenin derinliğine gelişeceğine inanıyorum. Başarılar diliyorum.
Güvenliklerine toplu olarak dikkat etsinler. İlerde bazı siyasi görevler alabilir, söz konusu
olabilir. Behice Boran’ın partileşme şeyi vardı. İlerde böyle şeyler olabilir. Demokratik
Toplum Hareketine Türk birçok arkadaş katılmalı. Kendisine hem politika hem yayın
alanında başarılar diliyorum. Siz avukatlarım gözlemlersiniz, dönem dönem bana
aktarırsınız. Engel çıkaranlara müdahale edersiniz. Arkadaşlar da kendisine maddi ve
manevi destek sunsunlar. ”
Bu masajlaşmada, Selek, bir politikacı gibi değil, yöneticisinden destek ve izin isteyen bir
236
idareci gibi mesaj yolluyor. Somut politik hiçbir şey bulunmamaktadır Seleğin mesajında.
Öcalan ise, Pınar Seleğe daha başından, ilk önerisinde bile bir politik mesaj veriyordu ve
onun politik bir işlev yüklenmesini istiyordu. Kendisine ikinci Behice Boran olmayı
öneriyordu. Yani Pınar Seleği önererek Türk Halkına mesaj vermiş olmak istiyordu. Bir
Türk, Sosyalist ve Feministine Kürt hareketinin önünde yer vererek var olan tecridi kırmak
istiyordu. Pınar Selek ise bunu kavramadı veya kavradıysa da gerekeni yapamadı. Öcalan,
Pınar Selek’ten politik bir kişilik olmasını istiyordu; bir gazetenin teknik ve idari işlerine
gömülmeyi değil.
Bu mesaj aslında aynı zamanda Pınar Seleğin başarısızlığının kendi itirafıdır. Eğer gerçekten
başarılı olsaydı, böyle bir mesaja gerek duymazdı.
Bu son dönemde yazdığı yazılarda da görülmektedir. Son haftalarda yazdığı yazıların politik
bir niteliği bulunmaktadır. Genellikle duygulara yönelik yazılar yazmaktadır. Bir fikir
edinmek için tesadüfen bizim de aynı konularda yazdığımız yazılarla karşılaştırılabilir.
(Motorsiklet Günlüğü filmi ve Bozkurt Nuhoğlu’nun Çakıcı avukatlığı ile ilgili yazılar.
Tesadüfen aynı konularda yazmış bulunduk. Pınar Selek, politik hiçbir şey söylememektedir
bu yazılarda. Duygu çatlatmaktadır. Ayrıca bu yazıları da gazeteye yolladık belki yayınlarlar
diye ekstra yazı olarak. Yayınlanmadı. )
Dikkat edin, Öcalan, cevabında yine Pınar Seleğe, Politik bir muhatap olarak mesaj yolluyor.
Eşit bir konuma koyarak bunu yapıyor. Adeta onu elinden tutarak kaldırmaya çalışıyor.
Bütün bu gelişmeleri göz önüne alırsak söyle çok kötü bir olasılık ortaya çıkıyor. Yarın öbür
gün, diyelim ki Pınar Seleğin ortaklaşa dergi çıkarmak için daha bol vakti olduğunda, onun
morali bozulmuş, kendine güvenini yitirmiş, enerjisi tükenmiş bir durumda olmasıdır.
Onun için bu kötü olasılığa hazır olarak planlarımızı yapalım.
Şöyle bir benzetme yapalım. Sovyetlerin bürokratik olduğunu söylüyorduk, sosyalizmin bu
olmadığını biz söylüyorduk. Ama duvarın altında bizler kalmıştık. Şimdi Kürt hareketindeki
bu savrulmanın altında, yaptığımız bütün uyarılara rağmen kalan da yine bizler olabiliriz.
Çoğu ya taraf değiştirir ya da demoralize olup çekilir, onun bütün yükü bizim sırtımıza kalır.
Şu an hala o kadar vahim değilmiş gibi görünüyor durum ama çöküşten önce Doğu Avrupa da
öyle görünüyordu. Her şey çok hızlı gelişebilir. Zaten Öcalan da durumun farkında,
örgütünün kendisine karşı olduğunu söyleyip duruyor.
Osmanların gidişi ilk dalgaydı. Öcalan’ın müdahalesi durumu bir ölçüde toparlamıştı. Ama
şimdi ikinci bir dalga var. Yani hareketin içinde aslında Barzani ve Osmanların çizgisi güçlü
ve giderek egemen hale geliyor. Bunun karşısında ise daha baştan başarısızlığa mahkum,
dogmatik solun çizgisi var. Yani paraleli İrfan Cüre, Ayçiçek, Emek Partisi, SDP gibilerin.
Ve bu çizgi de hızla sağ çizgi tarafından tasfiye oluyor. Ama onların günahı da bizim
hesabımıza yazılıyor.
İkinci dalganın en ilginç göstergelerinden biri, şu meşhur bildiri idiyse, ki bu bildiriyi PKK
destekledi, yani Nezan Kendalların, Ümit Fıratarın yazdığı bildiriyi destekleyen ve onda
237
kendini bulabilen bir PKK var ortada artık. Bir diğeri de geçen hafta İrfan Cüre’ye gazetede
yazma denmesi. Onun için Fehmi Erbaş ve Kıral’a da yazdırılmamasıdır. Yani Kürtler
arasında söylenen Türk Solunun gazeteyi ele geçirdiği sloganı tutmuş ve onları yatıştırmak
için tasfiye edilmiş bulunuyor. , Bu arkadaşların yazılarının kalitesi ayrı sorun. Ama onların
yazmasının politik bir duruşa ilişkin politik anlamı vardı. Bu çizgi değişikliği anlamına
gelmektedir. Şimdi, “basınımızın başında Pınar gibi bir Türk ne arıyor” sloganları da daha
güçlü duyulacaktır yakında ve biraz zaman farkıyla Pınar da çekilecek veya gazete fiilen
desteksizlikten kapanacaktır. Ben bunu buralarda zaten yeterince güçlü duyuyorum.
Pınar’ın gerçekten politik bir işlev görmesi için, o gazetenin başından ayrılması ve bizlerle
bağımsız bir dergiye güç vermesi gerekir. O zaman gerçek politik bir ağırlığı olur. O zaman
gericileri silahsızlandırabilir. Ben gazetede yazmadım ama şimdi PKK düşmanları bile saygı
duyuyorlar. Ama İrfan’lar Ayçiçek’lere kimse ne saygı duyuyor ne bir faydaları var.
Kendilerine defalarca ortadaki oyunun çok açık olduğunu, artık yazmamalarını, bunun artık
zarar verdiğini, ama benim yaptığım gibi başka yerde yazarak “İstiyorsanız siz alın
yayınlayın” demelerini önerdim. Kabul etmediler. Şimdi ise işin kötüsü, İrfan’a yapıldığı
gibi, onur kırıcı bir biçimde, “gazetenin tirajını düşürüyorsunuz” diyerek çıkartılmaları söz
konusu oluyor.
Bence Pınar Seleğin yapacağı en akıllıca iş tıpkı benim yaptığım gibi yapmaktır. Kürt
hareketini desteklemek için gazeteden ayrılmak. Savaşta bazen gerilemeyi ve sağlam bir
mevziye çekilmeyi bilmek gerekir. Sakarya Savaşı öncesinde Türk Ordu birlikleri ta Ankara
yakınlarına kadar çekilmişti. Hem de hiç savaşsız. Sonra o gerilişinden aldığı hızla
ilerleyebilmişti.
*
Bu arada Ahmet’ler de, yapacakları acil işler ve görevler nedeniyle dergi projesini iki ay
ertelemeyi önerdiler. Bu acil işler muhtemelen bu savrulmayla ilgili olsa gerektir. İki ay
sonra, bu günden daha iyi olunacağının hiçbir izi ve garantisi bulunmamaktadır. Bu
arkadaşlar dergi projesinin ve savunduğumuz çizginin önemini ve değerini takdir etmekte ve
bu ertelemenin yanlış anlaşılmamasını üstüne basarak belirtmektedirler. Ama iki ay sonra
dünyanın bu günkü dünya olacağının ve o zaman da sonraki iki ay için başka daha acil
sorunların öne çıkmayacağının hiçbir garantisi yoktur. Düşünün ki arkadaşlar
destekleyeceğimiz dergi için bir bildirge taslağı bile sunamadılar.
Bu durumda bu gelişmeleri göz önüne alarak, ne yer, teknik imkanlar gibi (çünkü iki dergi
çıkacağından öbür derginin yer vs. olanaklarından yararlanabilirdik) ne de manevi destek gibi
(örneğin Pınar Seleğin adının desteği) olanaklar olmadan bu dergiyi çıkarmak zorunda
olacağımız, hazırlıkları buna göre yapmamız gerektiğini, hiçbir şeye bel bağlamamız
gerektiğini bilelim.
Dileriz bu kötümser beklentiler yanlış çıksın. O zaman her şey hoş geldi sefa geldi. Ama
bizler hesaplarımızı bu en kötü olasılığa göre yapmalıyız. Yani bizler Ahmetler ve
Pınarlardan hiçbir destek gelmeyecekmiş gibi plan yapmalıyız somut olarak.
238
Durumu böyle koyunca, teknik ve maddi olarak korkunç güçsüz olduğumuz, kısa vadede bir
dergi çıkarabilmek için bir mucize gerçekleşmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır.
Bu mucizeyi belki bir internet yayını ve kitap yayını sağlayabilir.
Bu konudaki gelişmelere ve önerilere de sonra devam edelim.
Bu kadarını bir yandan da tartışmayı açmak için hemen iletiyorum.
Demir Küçükaydın
10 Ocak 2005 Pazartesi
19. 01. 2005 – Hamburg Toplantısı Raporu
Dergi Projesindeki Arkadaşlara
Dün akşam (18. 01. 2005) Hamburg’ta dergi Projesini destekleyen grup olarak haftalık olağan
toplantımızı yaptık.
Toplantıya Erkan, Sadık, Erdem, Gürsel, Mahmut, Kemal veDemir katıldı. Ufuk hasta Yavuz
işi çıktığından gelemedi.
Sonuçlar şunlar:
İnternette Yayına Başlama Konusu:
En geç bir hafta içinde İnternette www. akintiya-karsi. org ardresinde internet yayınına
başlayacağız.
Birkaç gün içinde Erdem toplantıda yapılan öneriye göre bir sayfa açıp önerilere sunacak.
Şöyle bir sayfa önerdik. Asgari olarak şunlar bulunsun dedik.
Sitenin adı: Akıntıya Karşı
Sol tarafta ve üstte menü bulunacak. Menüde, Yazarlar, Konular, Forum, Arşiv, Linkler,
Kontak bulunacak. (Önerisi olan varsa yazmalı)
Sağ tarafta yazarlar ve yazılarının kısa ilk paragrafları olacak.
Ortada ise en son yazılmış yazıdan daha önce yazılmışa doğru otomatik olarak sıralanan
yazılar.
Şu an haber gibi bir şey yapamayacağımızdan, orta kısımda yazılardan bölümler olacak.
Oradan yazının kendisine kolayca geçilecek.
Yazılara okuyucuların yorum ve eleştiri yapması mümkün olacak.
Yazarların yazılarına toplu olarak bakılabilecek. (Arşiv)
Yazıyı okuyan sayısı ve diğer istatistikler de olacak.
Site içi arama fonksiyonu olacak.
Yazıları otomatik olarak isteyene yollayacak bir dağıtıcı olacak.
239
Şimdilik acil olarak belirlediğimiz özellikler bunlar oldu. Nasıl bir şeyin düşünüldüğünü
anlamak için şu sitelere bakılabilir:
http://www. pertek. net/
Bu sitede kullanılan programla yapılacak. Sağ taraftaki sütunda yazarların listesinin olduğunu
düşünün. Bu sağ sütunun nasıl bir şey olacağını tasavvur etmek için de http://www. birgun.
net/ adresine bakılabilir.
Eğer arkadaşlar içinde daha güzel ve iyi örnek alınabilecek ve bizim ihtiyaçlarımıza ve siteyi
yapan arkadaşın bilgisine uygun bir site varsa önersin. En azından siteyi yapan arkadaşa fikir
verebilir.
Bu durumda arkadaşların en geç bir hafta içinde birer yazı yollamaları gerekiyor. Ayrıca
mümkün ise ve o kişi için bir sorun oluşturmuyorsa, bir resim ve yazı yazacağı köşe ya da
sütun için bir isim gerekiyor. Atıyorum, örneğin Hamburg Mektubu, Pencere, Bakış vs. gibi
bir isim.
Sayfayı peryodik değil ama her yeni haber veya yazı geldiğinde aktüalize edebiliriz. Ama
istenirse bu peryodik de olabilir. Bu konu aklımıza gelmedi ve konuşmadık.
Sempozyum Konusu:
Kemal yaptığı afiş taslaklarını gösterdi. Beğenildi. Yavuz gelmediğinden, PDS’in afişi
belirlenemedi.
Afiş’in de bir kopyasını ayrıca Dergi Destekleyicilerine yollayuyoruz. Eleştiri ve önerileri bu
arada almak için.
Erkan, Cuma akşamı toplantısını PDS’in yapacağını açıklayan mektubu yazıp yollamış.
Aşağıda ek olarak bu mektubu bulabilirsiniz. İsim değiştirilerek ekteki metin Kürkçü ve
Gerger’e de yollanmış.
Haluk Gerger Cuma akşamı gelmek istediğini bildirdi. Bu durumda Haluk Gerger’i davet
etmeyi planlayan PDS’in cuma akşamı afişine hangi isim yazılacağı belirsizleştiğinden ve
afişlerin birlikte basılması gerekebileceğinden bir sonraki hafta Yavuz’un gelişine kadar Afiş
basımı ertelendi.
Afişleri az yer tutsun diye komprime ederek yolluyorum.
Kitap Konusu:
Berlin’deki matbaacı, ay sonuna 250 tane teslim edebileceğini söyledi. Bu 250 ve sonra
alınacak diğer kitapların satışlarıyla Sempozyum’a geleceklerin yol masrafları karşılanacak.
Bu arada kimse nerede hangi kitapçı var kendisi kaç tane ister diye bir tek cevap bile vermiş
değil.
Özetle Bunlar konuşuldu.
Kemal’in afiş taslaklarını ayrıca bir mailin Eki olarak yollayacağım çok yer kaplamasın diye.
240
Bu arada Hüseyin Kığ arkadaşın bir yazısını da iletiyorum.
Ekler:
Erkan’ın mektubu:
Degerli Zarakolu
Önce kendimi tanitayim: Ben Hamburg-Sempozyum gurubundan Erkan Kurukavak. Demir
Kücükaydin`in islerinin yogunlugundan dolayi sizlerle iliski kurma görevi bana verildi.
Sizlerle tanisacagima da simdiden seviniyorum.
Demir Kücükaydin`in daha önceki bir Mail`inde sizlere, bazi zorunluluklar ve olanaklar
karsisinda, programda (Hamburg-Sempozyum) kücük bir genisleme yapildigindan
bahsetmistik. Orada, maddi sebeplerden de dolayi Hamburg Üniversitesi`nin yabanci
ögrenciler temsilciliginin desteginden ve Sempozyumun bazi profösörler tarafindan
„korunmasi“, „desteklenmesi“ veya „himaye“ edilmesi gerekliliginden bahsetmistik.
Toplantinin genislemesi ise, Cuma aksami yapilmasi öngörülen „ABD, Avrupa ve Ortadogu“
baslikli, iki dilde yapilacak toplanti olarak sizlere bildirilmisti.
Burada malesef bir degisiklige gidilmek zorunda kalinildi. Yalniz bu degisikligi izah etmeden
önce, daha önceki Mail`de yer almamis bir düzeltme yapmam gerekiyor: Demokratik
Sosyalizm Partisi de (PDS) bu Sempozyumu destekliyor ve Cuma günkü bölümün
örgütlenmesinde biraz daha fazla insiyatif gösteriyor. Cuma günkü Sempozyum konusuna
konusmacilarin tespit edilmesiyle ilgili daha cok caba harciyorlar. Biz de bunu ortak is
icerisinde görev paylasimi olarak degerlendiriyoruz.
Sizleri ilgilendiren yaniyla, degisiklik su: Demokratik Sosyalizm Partisi`nden arkadaslarin,
Cuma günkü Toplantiya konusmaci olarak katilacaklarin sayisini cok bulup (7-8 konusmaci)
bu sayiyi dörte indirmek istemeleri…
Toplantinin iki dilli yapilacagi gözönünde bulunduruldugunda, bu elestirinin hakli oldugunu
biz de savunuyoruz. Her konusmanin tercüme edildigi düsünüldügünde, konusmaci basina
verilecek sürenin olaganüstü kisa tutulmasi gerekiyordu ki, bu, konunun agirligi da göz
önünde bulunduruldugunda, cok saglikli olmayacakti. Bundan dolayi, bizim Türkiyeden
davet ettigimiz konuklarimizdan sadece bir tanesinin Cuma günkü toplantiya konusmaci
olarak katilmasi istendi. Bizlerde sizlerin arasinda bir secim yapmak zorunda kalmamak icin,
bunun insiyatifini tamamen Demokratik Sosyalizm Partisi`ne verdik. Bu arkadaslar
önümüzdeki günlerde sizinle iliski kuracaklardir. Hem Cuma günkü „ABD, Arupa ve
Ortadogu“ konulu toplantinin hem de „ABD`nin Büyük Ortadogu Planina karsi Isci sinifinin
ve Orta Dogu Halklarinin Plani ve Stretejisi ne olmalidir?“ konulu toplantinin
gerceklesmesinde baska bir degisiklik söz konusu degildir.
Sadece, bana veya Demirè, gelis ve dönüs tarihinizi bildirmeniz gerekiyor ki burdan ucak
biletlerinizi zamaninda ayarliyabilelim.
Sevgi dolu selamlar
Erkan Kurukavak
241
Not: Bu Mail Zarakolu, Kürkcü ve Gerger´e ayni bicimde gönderilmistir.
Hüseyin Kiy’ın yazısı:
“ANISINA BAĞLI OLMAK” NE DEMEK?
Kemal Pir’e Diyarbakır hapishanesinde bir General soruyor.
‘’Sen yüce Türk ırkının kanını taşıyorsun, başka bir ırk için, Kürtler için Türk devletine karşı
nasıl savaşırsın, hain?’’
Kemal Pir’in cevabı şu oluyor:
‘’Ben insanım, insanlar üzerindeki zulme karşı mücadele ediyorum. Tüm insanların
dört kan gurubu var, yoksa Türklerin özel bir kan gurubumu var!?’’
Sorular
1. Kemal Pir Türk Ulusundan değilmiydi?
2. Ve Türk Devleti, ulusunun çıkarları için Kürdistanı baskı altında tutup
sömürmüyormuydu?
3. Kemal Pir bir hain miydi?
4. Peki ‘’Kemal Pir’i anlamak, anısına bağlı olmak’’ ın anlamı nedir?
Cevaplar
1. Kemal Pir belki önceleri kendini Türk Ulusundan sayıyordu, ama sonradan
ulusçuluk afyonunun farkına varıp, ulusun ve ulusçuluğun Burjuvazi tarafından,
kendi düzenini kurmak ve korumak, sömürüyü devam etirmek için uydurulduğunu
gördü, ulus ve ulusçuluğu red etti. Özgür insan olmayı tercih etti.
2. Ulus-Devletin, Türk Devletinin Kürdistanı baskı altında tutup sömürmesinin Türk
eğemen sınıflarının yararına olduğunu, ama eğemen sınıfın bu yararını saklamak
için milliyetçiliği emekçi halk kesimleri arasında yaydığını gördü. Bu baskı ve
sömürünün aynı zamanda Türkiye emekçi halkını da, eğemen sınıfların baskısı ve
sömürüsü altında tutmanın bir aracı olduğunu gördü. Ve gördü ki tüm dünyanın
sömürücüleri kardeş ve birliktir. Buna karşı tüm Sömürülüp ezilenlerin de kardeş
ve birlik olmalarının gerektiğini gördü. Ve tüm ezilen ve sömürülenlerin birliği için
mücadele etti.
3. Türk ulus-devletçilerine ve Türk milliyetçilerine göre Kemal Pir Haindi. Her renkten
Kürt ulusçular için de Kürtlerin içine sızmış bir Ajandı. Çünkü netice itibariyle tüm
ulus-devletçi ve milliyetçiler, bu sömürü düzeninde, ortak çıkarlar ve değerler
242
etrafında birleşmişlerdi(r)! O ezilen ve sömürülenler nezdinde ise bir kahraman idi.
4. Kemal Pir, ulus-devletin, ırkçılığın, milliyetçiliğin, sömürücü eğemen sınıfların
sömürülerini devam etmek için, taktıkları maskeler olduğunu ve bu maskeler
yırtılmadıkça, sömürülenler üzerindeki baskı ve zulmün kalkmayacağını gördü.
Bu maskeleri yırtıp, sömürücü yüzlerini kitlelere göstermek için mücadele etti.
Peki ‘’anısına bağlı olmak’’ nasıl olamalı?
1. Kemal Pir Ulus-Devletçi değildi. Anısına bağlı olmak: Ulus-Devletçi olmamaktır!
2. Kemal Pir Milliyetçi değildi. Anısına bağlı olmak: Milliyetçi olmamaktır!
3. Kemal Pir sömürgeci değil her türlü sömürüye karşı mücadele edendi. Anısına
bağlı olmak: Sömürü ve sömürgeciliğe karşı mücadele etmektir!
4. Kemal Pir devlet-sınır tanımaz sömürülen ve baskı altında olan herkesin baskı ve
sömürüye karşı birleşmesini istedi. Anısına bağlı olmak: Ezilenlerin birliginden
yana olmaktır.
13.01.2005 Hüseyin Kiy
Sempozyum Konusunda Yazışmalar
09. 11. 2004 - Pınar’a Mektup
Bir soru? Turkiye disina cikabiliyor musun?
Bunu sormamin nedeni su: Hamburg'ta bir sempozyum gibi bir sey duzenlemek istiyoruz.
Dergi projesindeki arkadaslarla. Ortadogu'da Amerikan Planlarina karsi halklarin veya isci
sinifinin plani ne olmalidir gibi bir baglamda.
Amacimiz bir politik tartisma ortami yaratmak ve senin konusmaci olarak katilmani
saglamak.
Hem de boylece burada dergi projesindeki arkadaslar olarak seninle daha yakindan tanismak
ve konusmak.
Yol parasini falan buradan karsilayacagiz.
Mesela 10-24 Aralik arsinda bir hafta sonu olabilir. Veya ocak ortasi ve subat sonu arasinda
bir hafta sonu olabilir.
Sen ve Ragip Zarakolu, Haluk Gerger, Tanil Bora vs. gibi kisiler arasindan baska bir iki
konusmaciyi da davet etmeyi dusunuyoruz.
Ama bu ayrintilari belirlenmis degiliz ve beraberce belirleyebiliriz. Oncelikle ogrenmek
istedigimiz senin yurt disina cikip cikamadigin ve prensip olarak boyle bir sempozyuma
katilip katilmayacagin.
243
Bana bununla ilgili olarak en kisa zamanda cevap verir misin?
*
Dergi Projesiyle ilgili goruslerimi yaziyorum. Yarin aksama tamamlayacagini saniyorum.
*
Avrupa ulkelerinden ve sehirlerinden yazilar ve yazarla konusunda Almanya hakkinda
yazabilecegini dusundugum Yavuz diye bir arkadas var burada.
Alman politikasinda aktif. PDS uyesi. Kurt. Ona yazip yazamayacagini sordum. Prensip
olarak hayir demedi ama bir sana sormak istedigini soyledi nasil bir sey istedigini falan
ogrenmek icin. Bu nedenle Mail adresini istedi. Ona verecegim. O da sana yazacak.
Haberin olsun.
Diger ulkelerden Isvec ve Fransa'dan Latife ve Ali olumlu cevap vermislerdi ve senin onlara
yazman gerekiyordu.
Boylece Almanya, Fransa, Isvec, Yunanistan, Kibris tamam sayilir. Simdi Amerika, Kanada,
Ingiltere, Italya, Avstralya, Avusturya gibi ulkeleri arastiriyorum.
Orta dogu ulkelerini de unutmamali aslinda.
Selam ve Sevgiler
15. 11. 2004 – Gerger’e Mektup
Merhaba Degerli Gerger,
2004'un 10-24 Aralik arasi veya 2005'in Ocak ortasi Subat sonu arasinda bir hafta sonunda,
Hamburg'ta, ozellikle Turkyie'den davet edilmis bir kac konusmacinin da konusmacilarin
katilimiyla, "ABD'nin Buyuk Ortadogu Projesi'ne Karsi Halklarin ve Iscilerin Projesi Ne
Olmalidir?" seklinde tanimlanabilecek bir sempozyum duzenlemeyi dusunuyoruz. (Ismi
kesin bir sekilde formule etmedik, Bunu belirlerken katilimcilarin da fikrini almak istiyoruz. )
Bundan amacimiz hem buralarda bir tartisma ortami yatarmak; hem bu sorunu, uzerinde ciddi
olarak tartisilmasi gereken bir sorun olarak gundeme koymaktir.
Oncelikle ogrenmek istedigimiz, bu tarihler arasind yapilacak boyle bir hafta sonu surecek
sempozyuma konusmaci olarak katilip katilmayacaginiz ve sizin icin uygun olan hafta sonu
veya sonlarinin hangileri oldugudur.
Tam tarihi ve katilimcilari ister istemez oncelikle bu sorulara gelecek cevaplara gore
belirleyecegiz.
Elbette yol masraflariniz ve burada kalisiniz bizler tarafindan karsilanacaktir.
En kisa zamanda cevabinizi bekliyoruz.
Sempozyumu hazirlama girisimi adina
244
Selam ve Saygilar
Demir Kücükaydın
15. 11. 2004 – Tanıl Bora’ya Mektup
Merhaba Degerli Tanil,
Oncelikle gecmis olsun. Rahatsiz oldugunuzu, hasatahanede yattiginizi ve ameliyat
oldugunuzu duydum.
Bir sure once size bir mail yollamis onda bir kitaptan soz etmis ve bir onsoz yazip
yazamayacaginizi, ayrica bir dergi projesinden soz etmis dergiye yazip yazmayacaginizi
sormustum. Cevap cikmayinca meraklanmis ve biraz arastirinca ameliyat oldugunuzu
duymustum.
Bu seferki mektup baska bir konuyla ilgili.
2004'un 10-24 Aralik arasi veya 2005'in Ocak ortasi Subat sonu arasinda bir hafta sonunda,
Hamburg'ta, ozellikle Turkyie'den davet edilmis bir kac konusmacinin da katilimiyla,
"ABD'nin Buyuk Ortadogu Projesi'ne Karsi Halklarin ve Iscilerin Projesi Ne Olmalidir?"
seklinde tanimlanabilecek bir sempozyum duzenlemeyi dusunuyoruz. (Ismi kesin bir sekilde
formule etmedik, Bunu belirlerken katilimcilarin da fikrini almak istiyoruz. )
Bundan amacimiz hem buralarda bir tartisma ortami yatarmak; hem bu sorunu, uzerinde ciddi
olarak tartisilmasi gereken bir sorun olarak gundeme koymaktir.
Oncelikle ogrenmek istedigimiz, bu tarihler arasinda yapilacak, bir hafta sonu surecek
sempozyuma konusmaci olarak katilip katilmayacaginiz ve sizin icin uygun olan hafta sonu
veya sonlarinin hangileri oldugudur.
Tam tarihi ve katilimcilari ister istemez oncelikle bu sorulara gelecek cevaplara gore
belirleyecegiz.
Elbette yol masraflariniz ve burada kalisiniz bizler tarafindan karsilanacaktir.
En kisa zamanda cevabinizi bekliyoruz.
Sempozyumu hazirlama girisimi adina
Selam ve Saygilar
Demir Kücükaydın
15. 11. 2004 – Ragıp Zarakolu’na Mektup
Merhaba Ragip,
2004'un 10-24 Aralik arasi veya 2005'in Ocak ortasi Subat sonu arasinda bir hafta sonunda,
Hamburg'ta, ozellikle Turkyie'den davet edilmis bir kac konusmacinin da katilimiyla,
"ABD'nin Buyuk Ortadogu Projesi'ne Karsi Halklarin ve Iscilerin Projesi Ne Olmalidir?"
seklinde tanimlanabilecek bir sempozyum duzenlemeyi dusunuyoruz. (Ismi kesin bir sekilde
formule etmedik, Bunu belirlerken katilimcilarin da fikrini almak istiyoruz. )
245
Bundan amacimiz hem buralarda bir tartisma ortami yatarmak; hem bu sorunu, uzerinde ciddi
olarak tartisilmasi gereken bir sorun olarak gundeme koymaktir.
Oncelikle ogrenmek istedigimiz, bu tarihler arasinda yapilacak, bir hafta sonu surecek
sempozyuma konusmaci olarak katilip katilmayacagin ve senin icin uygun olan hafta sonu
veya sonlarinin hangileri oldugudur.
Tam tarihi ve katilimcilari ister istemez oncelikle bu sorulara gelecek cevaplara gore
belirleyecegiz.
Elbette yol masraflariniz ve burada kalisiniz bizler tarafindan karsilanacaktir.
En kisa zamanda cevabini bekliyoruz.
Sempozyumu hazirlama girisimi adina
Selam ve Saygilar
Demir Kücükaydın
15. 11. 2004 – Ertuğrul Kürkçü’ye Mektup
Merhaba Ertugrul,
2004'un 10-24 Aralik arasi veya 2005'in Ocak ortasi Subat sonu arasinda bir hafta sonunda,
Hamburg'ta, ozellikle Turkyie'den davet edilmis bir kac konusmacinin da katilimiyla,
"ABD'nin Buyuk Ortadogu Projesi'ne Karsi Halklarin ve Iscilerin Projesi Ne Olmalidir?"
seklinde tanimlanabilecek bir sempozyum duzenlemeyi dusunuyoruz. (Ismi kesin bir sekilde
formule etmedik, Bunu belirlerken katilimcilarin da fikrini almak istiyoruz. )
Bundan amacimiz hem buralarda bir tartisma ortami yatarmak; hem bu sorunu, uzerinde ciddi
olarak tartisilmasi gereken bir sorun olarak gundeme koymaktir.
Oncelikle ogrenmek istedigimiz, bu tarihler arasinda yapilacak, bir hafta sonu surecek
sempozyuma konusmaci olarak katilip katilmayacagin ve senin icin uygun olan hafta sonu
veya sonlarinin hangileri oldugudur.
Tam tarihi ve katilimcilari ister istemez oncelikle bu sorulara gelecek cevaplara gore
belirleyecegiz.
Elbette yol masraflari ve burada kalisin bizler tarafindan karsilanacaktir.
En kisa zamanda cevabini bekliyoruz.
Sempozyumu hazirlama girisimi adina
Selamlar
Demir Kücükaydın
15. 11. 2004 – Aydın Çubukçu’ya Mektup
Merhaba Aydin ,
2004'un 10-24 Aralik arasi veya 2005'in Ocak ortasi Subat sonu arasinda bir hafta sonunda,
246
Hamburg'ta, ozellikle Turkiye'den davet edilmis bir kac konusmacinin da katilimiyla,
"ABD'nin Buyuk Ortadogu Projesi'ne Karsi Halklarin ve Iscilerin Projesi Ne Olmalidir?"
seklinde tanimlanabilecek bir sempozyum duzenlemeyi dusunuyoruz. (Ismi kesin bir sekilde
formule etmedik, Bunu belirlerken katilimcilarin da fikrini almak istiyoruz. )
Bundan amacimiz hem buralarda bir tartisma ortami yatarmak; hem bu sorunu, uzerinde ciddi
olarak tartisilmasi gereken bir sorun olarak gundeme koymaktir.
Oncelikle ogrenmek istedigimiz, bu tarihler arasinda yapilacak, bir hafta sonu surecek
sempozyuma konusmaci olarak katilip katilmayacagin ve senin icin uygun olan hafta sonu
veya sonlarinin hangileri oldugudur.
Tam tarihi ve katilimcilari ister istemez oncelikle bu sorulara gelecek cevaplara gore
belirleyecegiz.
Elbette yol masraflari ve burada kalisin bizler tarafindan karsilanacaktir.
En kisa zamanda cevabini bekliyoruz.
Sempozyumu hazirlama girisimi adina
Selamlar
Demir Kücükaydın
15. 11. 2004 - Nail Satılgan’a Mektup
Merhaba Sevgili Nail,
Goruyorsun benden kurtulmak kolay degil. Sakiz gibi yapisiyorum. Yine sana baska bir
oneriyle geliyorum. Bu arada galiba senden Cicek pasajinda bir dogum gununde karsilastigin
bir hamburglu bayanla yolladigin selami aldim. O yollayanin adini hatirlayamadi ama
anlattiklarindan senin oldugunu dusundum.
Neyse konuya geleyim.
2004'un 10-24 Aralik arasi veya 2005'in Ocak ortasi Subat sonu arasinda bir hafta sonunda,
Hamburg'ta, ozellikle Turkyie'den davet edilmis bir kac konusmacinin da katilimiyla,
"ABD'nin Buyuk Ortadogu Projesi'ne Karsi Halklarin ve Iscilerin Projesi Ne Olmalidir?"
seklinde tanimlanabilecek bir sempozyum duzenlemeyi dusunuyoruz. (Ismi kesin bir sekilde
formule etmedik, Bunu belirlerken katilimcilarin da fikrini almak istiyoruz. )
Bundan amacimiz hem buralarda bir tartisma ortami yatarmak; hem bu sorunu, uzerinde ciddi
olarak tartisilmasi gereken bir sorun olarak gundeme koymaktir.
Oncelikle ogrenmek istedigimiz, bu tarihler arasinda yapilacak, bir hafta sonu surecek
sempozyuma konusmaci olarak katilip katilmayacagin ve senin icin uygun olan hafta sonu
veya sonlarinin hangileri oldugudur.
Tam tarihi ve katilimcilari ister istemez oncelikle bu sorulara gelecek cevaplara gore
247
belirleyecegiz.
Elbette yol masraflari ve burada kalisin bizler tarafindan karsilanacaktir.
En kisa zamanda cevabini bekliyoruz.
Sempozyumu hazirlama girisimi adina
Selam ve Saygilar
Demir Kücükaydın
15. 11. 2004 – Haluk Gerger’in Cevapları
Sevgili Demir merhaba.
Davetin için teşekkür ederim. 22-24 Aralık 2004 ile 2005 Şubat sonu benim için mümkün.
Ocak ortası içinse ancak somut bir tarih belirlenince yanıt verebilirim ama ilk ve ikinci haftası
uygun görünüyor.
Kolay gelsin. Selamlar, sevgiler. . . Haluk Gerger
*
Demir selamlar.
Sana yanlış bilgi göndermişim düzeltiyorum. Aralık 26'sında Paris'te olmam gerekiyor. Bu
durumda Aralığın sadece 24 Cuma-25. C. tesi benim için mümkün, böylece 26'sında Paris'te
olabilirim. Kusura bakma bu yanlışlık için. Ocak ve Şubat bilgileri geçerli. Sevgiler. . .
Haluk Gerger
15. 11. 2004 – Ertuğrul Kürkçü’nün Cevabı
Sevgili Demir, prensip olarak memnuniyetle katılırım. Sadece bayram sonrası programımının
ne olacağını öngörebilmem için çarşamba perşembe gününü beklemem gerekiyor. . buna göre
sana bir tarih bildiririm sevgiler. Ertuğrul
22. 11. 2004 – Tanıl Bora’nın Cevabı
Merhabalar,
İlginize ve davetinize çok tesekkür ederim.
Fakat ben -biraz bu ameliyatýn da zorunlulugu eseri, ama zaten genel
olarak- "ikamet ya resullulah" prensibini benimsemis birisiyim, Ankara disina bile pek az
çikabiliyorum. Ýnanilmaz bir is yüküyle bogusuyorum, bu da ancak böyle olabiliyor. O
nedenle beni mazur görmenizi dileyecegim.
Çok selam ve saygiyla
Tanıl
248
27. 11. 2004 – Tüm katılacaklara Bildirilen Sempozyum’a İlişkin Kesin Bilgiler
Daha önceki mektuplarda sözünü ettiğim Sempozyum için gerekli bilgileri yolluyorum.
Gerek yer bulma ve hazırlıkları tamamlama gibi kendi olanaklarımızı; gerek konuşmacı
olarak düşündüklerimizin uygun zamanlarını göz önüne aldığımızda, gerek organizatörlere
gerek katılımcılara en uygun tarihin 25–26–27 Şubat 2005 tarihleri olduğunu gördük ve bu
tarihi tespit ettik. Bu tarih sizin mektuplarınızda bildirdiklerinize de uyuyor.
Ancak bu arada küçük bir değişiklik yapmak zorunda kaldık, size ilk müracaatımızda sadece
iki gün sürecek bir sempozyumdan söz etmiştik. Ancak bu arada hem bazı zorunluluklar hem
bazı olanaklar, bizi programda küçük bir genişleme yapmaya zorladı.
Zorunluluk şu. Biz maddi bir gücümüz olmadığı için bu sempozyumu Üniversite’nin bazı
olanaklarını kullanarak yapmak zorundaydık. Bu bağlamda toplantı salonu olanakları için
Hamburg Üniversitesi’nin Yabancı Öğrenciler Temsilciliğinin desteğine ihtiyacımız vardı.
Onlar bu desteği sağladılar. Ama aynı zamanda bu gibi organizasyonların bazı Profesörler
tarafından “korunması”, “desteklenmesi” veya “himaye edilmesi” gerekiyor.
Biz ise Sempozyumu, dil bariyerleri nedeniyle sadece Türkçe’de yapmayı kararlaştırmıştık.
Daha önceki denemelerden, çok gelişmiş teknik olanaklar (simultan tercümanlar, kulaklıklar
vs. ) olmadığı takdirde bu gibi toplantıların çok dilli olmasının anlaşmayı güçleştirdiği ve çok
yorucu olduğu sonucuna ulaşmıştık. Bu bakımdan Türkçe, gerek konuşmacıların gerek
dinleyicilerin ortak dili olarak en optimum dildi.
Bu sempozyuma Almanca konuşan bir konuşmacının katılması bir çok teknik zorluğa yol açıp
toplantının akıcılığının kaybolmasına yol açardı. Ama öte yandan karşımızda en azından bir
Alman profesörün “himaye”sini sağlama zorunluluğu vardı.
Bu bağlamda hem bu desteği sağlamak, hem de aynı zamanda, toplantı en azından Almanları
da konuya çekmek ve konuşmacıların Almanlara da görüşlerini aktarma olanaklarını
yaratmak; hem de esas organizasyonda akıcılığın bozulmamasını sağlamak için, 25 Şubat
Cuma akşamına iki Alman’ın da katılacağı bir açık oturum ekledik. Açık oturuma da sonraki
sempozyumun konusuyla bağlantı içinde ve ona aynı zamanda bir hazırlık oluşturan bir konu
seçtik. Ve bu açık oturumu iki dilli yapmaya karar verdik.
Cuma akşamı yapılacak Açık Oturum’un konusu: “ABD, Avrupa ve Ortadoğu”.
Böylece bir bakıma bu başlık altında konuşmacılar Orta Doğu’yu aynı zamanda dünya
dengeleri bağlamında ele alıp oradaki durumu analiz edebileceklerdir.
Açık oturuma, sempozyumdaki konuşmacılardan başka Alman olarak şu kişiler katılacak:
1) Norman Peach (Uluslararasi Hukuk Profesörü)
2) Tobias Pflüge (Avrupa Parlamentosu Milletvekili)
*
Esas toplantıya gelince.
26 ve 27 Şubat tarihlerinde yapılacak olan esas toplantının konusu:
249
“ABD’nin Büyük Ortadoğu Planına Karşı İşçi Sınıfının ve Halkların Planı ve Stratejisi
Ne olmalıdır?”
Amaç ezilen halklar ve sınıflar açısından Orta Doğu için bir program ve strateji tartışmasını
başlatmaktır.
Türkiye’den Toplantıya katılması için müracaat ettiklerimiz ve katılabileceğini bildirip bize
uygun zamanlarını bildirenler:
Haluk Gerger, Ertuğrul Kürkçü ve Ragıp Zarakolu
Ayrıca Hamburg’tan Demir Küçükaydın.
Elbette katılımcıların daha farklı eğilimleri ifade edebilecek konuşmacıları da içermesini
isteriz ama Türkiye’den üç kişiyle sınırlamamız tamamen maddi ve teknik sınırlar
nedeniyledir.
Toplantının hazırlanmasında PDS sadece bir kişinin yol parasını üstleneceğini söyledi. Bizler
ise toplayacağımız bağışlarla ancak daha iki kişiyi finanse edebiliriz. Bu nedenle Türkiye’den
ancak üç kişiyi davet edebiliyoruz.
Eğer arada yeni bir olanak yaratabilirsek, daha zengin bir konuşmacı bileşimi için elbette
girişimlerde bulunacağız.
Elbette Avrupa’da yaşayan ve bize ek bir fazla külfet oluşturmayacak konuşmacılar üzerinde
de duruyoruz. Özellikle Recep Maraşlı ilk düşündüğümüz isimler arasında bulunuyor. Ancak
bu yönde bir girişimde bulunmadan önce Türkiye’den gelecek üç konuşmacının gereklerini
öne aldık.
*
Toplantının akışı: Toplantının başlığında ifade edilen konuda farklı tezlerin derli toplu ve
sistematik bir sunuluşu ve bunlar üzerine eleştiri ve tartışmalar; en sonda konuşmacıların
eleştiri ve tartışmaların sonuçlarına göre tekrar görüşlerini özetlemesi şeklindedir.
Bu nedenle şimdilik kesin zaman sınırları belirlemiş değiliz. Bu konuşmacıların sayısına ve
sizlerin önerilerine göre şekillenecektir.
Ancak biz burada sadece bazı hatırlatmaları yapalım.
Cumartesi günü, insanların çoğu öğleden sonra saat ikiye kadar alışveriş gibi işlerle geçirdiği
veya işte olduğu için, Toplantının Cumartesi günü en erken saat ikide başlaması.
Bu aynı zamanda, bir önceki gün akşam toplantıya katılan konuşmacıların dinlenmesi için de
gereklidir.
İlk turda her konuşmacının görüşlerini derli toplu ifade edebilmesi için, yarım saat ile 45
dakika arasında bir süre belirlenmesi. Eğer yarım saatte anlaşılırsa her iki konuşmacıda bir;
eğer 45 dakikada anlaşılırsa her konuşmacıdan sonra kısa bir ara (15 dakika) verilmesi.
Böylece muhtemelen ilk gün tezlerin anlatılması biçiminde geçecektir.
İkinci güne tartışmalar ve sonuçlar kısmı kalmaktadır.
250
Tabii bu arada şunu belirtelim. Bu sempozyuma sunulan tezleri ve imkan olursa tartışmaları
da ayrıca bir kitap olarak basmayı düşünüyoruz. Bu bakımdan, konuşmacılar, toplantıda
savunacakları görüşleri önceden yazılı olarak bir metin halinde sunarlarsa (ki orada
bulunanlara çoğaltıp iletme olanakları da belki bulunabilir. Bunu henüz araştırmadık. ) bu
yayın işi de kolaylıkla yapılabilir.
Tabii böyle bir ön hazırlık ayrıca tartışmaların daha sistemli ve verimli olmasını da
sağlayacaktır.
*
Bu vesileyle katılımcıların geceleme, yeme gibi sorunlarına ilişkin de bazı netleştirmeler
yapmak gerekiyor.
Elbette fiilen katılımcılar sosyalist inançta insanlar oldukları için bunları söylemek
anlamsızdır ama, aynı zamanda bir organizasyonu yapanlar ve onun davetlileri arasındaki
biçimsel ilişki bakımından aşağıdaki açıklamalar da gereklidir.
Birincisi, Sempozyuma katılanlara, katıldıkları zaman ve emekleri için her hangi bir para
vermemiz mümkün değildir. Yani ortadaki gönüllü katkıya dayanan bir organizasyondur.
Ama biz katılımcıların yol paralarını ve sempozyum için Hamburg’ta kaldıkları sürece yeme
içme barınma gibi sorunlarını üstleniyoruz.
Davetlilere otelde yer sağlamamız maddi nedenlerle mümkün değil. Dolayısıyla katılımcıları
evlerde misafir edeceğiz. Onlara bir otelin asgari koşullarını sağlamayı garanti ediyoruz.
Bağımsız bir oda, temiz bir yatak, internet bağlantısı, duş, banyo, mutfak. Ayrıca Hamburg
içinde bir yerden bir yere gitme vs. .
Bu zaman, biçim ve koşullar altında en kısa zamanda katılacağınıza dair olumlu cevabınızı
almak umuduyla.
Selam ve saygılarımla
Sempozyum Hazırlama Girişimi Adına
Demir Küçükaydın
27. 11. 2004 – Haluk Gerger’in Onayı ve Konusu
Sevgili Demir merhaba.
Sempozyumla ilgili tarihi not ettim, benim katılımımı kesinleştirebilirsiniz.
"Kautsky'den Gramsci'ye Büyük Ortadoğu Projesi" gibi bir konuda sunum yapabilirim. Bu,
bir giriş, analiz çerçevesi olabilir ve tartışmaya imkan tanıyan, tartışmayı kışkırtan bir işlev
görebilir. "Ne yapılması sorununa önce "nedir, ne yapılıyor" sorularına yanıt vermek
gereklidir herhalde, bu açıdan da yararlı olabilir. Esas olarak, ABD'ni Ortadoğu'ya yönelten
nedenler üzerinde durup, ardından da, BOP'un bir yenilgi itirafı ve farklı hegemonya yöntemi
olduğu tezinden hareketle bir çerçeve sunmak konuşmamın özünü oluşturacaktır.
251
Yazılı bir metin hazırlarım ama bu epeyi zaman alır ve hatta en son günlere ancak yetişebilir.
Uygunsa, benimle ilgili konuyu burada halletmiş olduk.
Size kolay gelsin. Teşekkürler, selamlar ve sevgiler. . . .
Haluk Gerger
29. 11. 2004 - Recep Maraşlı’ya Mektup
Merhaba Sevgili Recep,
(Aşağıda ayrıntılarını okuyacağın bir sempozyum ve Açık Oturum planı var. Senin de bu
toplantılara bir konuşmacı olarak katılmanı diliyoruz. İşten ve zamandan kazanç için,
doğrudan sana yazılmamış bir biçimde olan bu metni kullanmamı anlayışla karşılayacağını
umuyorum. Kafanda gerekli değişiklikleri yaparak kendine yazılmış bir mektup gibi okumanı
dilerim.
Cevabını bekliyorum.
Selam ve sevgiler
demir)
01. 12. 2004 – Recep Maraşlı’nın Cevabı
Sevgili Demir,
Mailini almıştım. Bir iki gündür, ailece katılıp katılamayacağımı (programlama bakımından)
tartışıyorduk. Nuran tam gün çalışıyor, civan da okula gidiyor.
Ayrıca Artin Akyüz arkadaş Mart ayında gerçekleşmek üzere soykırım konulu panellere
katılmam için geçen ay öneri yapmıştı. Sanırım birkaç değişik yerde yapılacak. Ben de
katılacağımı kendisine belirtmiştim. Dolayısıyla birkaç yere gitme ve izin ayarlama gibi
sorunlarımız olacak.
Aslında katılmayı isterim ama Durum bu açıdan net değil. Dolayısıyla konuşmacı olarak
katılmayı vaadedip programınızı aksatmak istemem. Benim katılmayacağım üzerine
programınızı yapın. Ama büyük ihtimalle en azından sempozyumun C. tesi Pazar günkü
bölümüne izleyici olarak katılmaya çalışacağım. (Sanırım böyle bir imkan vardır) Zaten
orada kalabileceğim arkadaşlar da var.
İçten selam ve sevgilerimi iletiyor, çalışmalarınızda başarılar diliyorum.
Recep
02. 12. 2004 - Nail Satılgan’ın Cevabı
Sevgili Demir,
Kasım başından beri bilgisayarımı doğru dürüst kullanmadım; elektronik postama ise hiç
bakamadım. (. . . )
Dolayısıyla aralık ayı içinde herhangi bir tarih benim açımdan imkânsız. Ocak sonu-şubat
252
başı için de ancak beş-on gün sonra cevap verebilirim.
Gelgelelim sözünü ettiğin başlıkla ilgili tereddütlerim var. Bir kere, ben uluslararası ilişkiler
uzmanı değilim. Elbet andığın konuda bazı fikirlerim var; ama bunlar orijinal ya da ilginç
olmaktan uzak, sağda solda binlerce kişinin dile getirmiş olduğu şeyler. İkincisi, bu sıradan
fikirler (söz gelimi bölgesel bir sosyalist federasyon), senin muhtemelen çok etkili olduğun
düzenleme kuruluna fazlasıyla ters ve ilkel gelebilir. Gene de bu tereddütleri bir ret olarak
algılama: Seninle ve cana yakın arkadaşlarınla aynı ortamı solumak benim için büyük sevinç
olur.
İki düzeltme: *Sakız gibi yapışma* hiç uygun bir deyim değil. Gönderdiğin her şey benim
için her zaman sevindirici, çok kez de öğretici oluyor. Ne yazık ki henüz, senin asıl önemli
bulduğun *teorik katkılar* bahsinde sana yaklaşmış değilim; ama şu kadarını söyleyeyim ki
Orhan Müs. ve Bozkurt Nuhoğlu portrelerin nefisti. (. . . )
Nail Satlıgan
07. 122004 – Nali Satılgan’a Cevap
Merhaba Sevgili Nail,
Hemen cevap veremedigim icin kusura bakma, hem dergi hazirliklari, hem gazeteye yazilar
falan derken hic zamanim olmadi.
Tabii bu arada senden ses cikmayinca ve bizim de bazi seyleri kesinlestirmemiz gerektigi icin
zaten artik sempozyumun tarihi ve konusmacilari belirlenmis oluyor. Asagida sana bu
konuyla ilgili olarak sempozyum hazirlayicilarina ve katilimcilarina yolladigim bir
bilgilendirmeyi iletiyorum.
Aslinda ben yine de eger maddi imkan olsa senin de katilmani isterim.
Ama maalesef artik maddi imkan yok. Ama bu arada olur da bir imkan cikarsa ve subat sonu
da sana uygun duserse diyerekten bu opsiyonu acik birakmaktan yanayim.
(. . . )
Demir
12. 12. 2004 – Recep Maraşlı’ya İkinci Mektup
Sevgili Recep,
Sempozyumun esas kismi olan Cumartesi ve Pazar gunku toplantilara izleyici olarak
katilabilecegini yaziyorsun.
Ama bence madem izleyici olarak ktilabileceksin lutfen konusmaci olarak da katil. Cuma
gunku kisima katilip katilmamak onemli degil, asil toplantilar cumartesi ve pazar olanlar.
Senin katilmani gercekten cok istiyoruz. Ozellikle Kurt hareketinin icinden bir kisinin varligi
cok onemlidir.
Soz verip de yerine getirememis olmak gibi bir duruma dusmemek icin, bir sorumluluk
253
duygusuyla katilma konusunda kesin bir sey soylemekten cekinmeni de anliyoruz ve takdir
ediyoruz.
Ama buna ragmen biz yine de seni katilimcilar arasinda belirtmekte israrliyiz.
Eger olur da bir aksilik olur ve katilamaz isen sorumlulugu biz aliriz.
Ve senin de baska baglamlarda dolayli olarak dikkati cektigin gibi, "ABD'nin Buyuk Ortadu
Projesi'ne Karsi Isci Sinifinin ve Halklarin Plani ve Stratejisi Ne olmalidir?” gibi bir soruyu
belli klise sloganlari tekrarlamadan tartisacak pek bir kimse de yok.
Sempozyumun bilinen kliseleri tekrarlamaktan ote bir sesli dusunme olanagi ve ortami
yaratmaya yonelik oldugunu bilmeni isterim.
*
Bu arada Haluk Grger, Ertugrul Kukcu katilacaklarini kesin olarak belirtti.
Ragip ta oyledir ama henuz kendine ulasip kesin olarak teyid ettirmek kismet olmadi.
Ayrica Haluk Gerger, konusunu da soyle belirledi:
"Kautsky'den Gramsci'ye Büyük Ortadoğu Projesi" gibi bir konuda sunum yapabilirim. Bu,
bir giriş, analiz çerçevesi olabilir ve tartışmaya imkan tanıyan, tartışmayı kışkırtan bir işlev
görebilir. "Ne yapılması" sorununa önce "nedir, ne yapılıyor" sorularına yanıt vermek
gereklidir herhalde, bu açıdan da yararlı olabilir. Esas olarak, ABD'ni Ortadoğu'ya yönelten
nedenler üzerinde durup, ardından da, BOP'un bir yenilgi itirafı ve farklı hegemonya yöntemi
olduğu tezinden hareketle bir çerçeve sunmak konuşmamın özünü oluşturacaktır. "
*
Mart aynindaki Soykirim konulu panellere ben de katilacagim zaten. Gecenlerde gorustum
ve katilacagimi soyledim.
Selam ve Sevgiler
Demir Kücükaydın
12. 12. 2204 – Ragıp Zarakolu’nun Onayı
La Haye'den selamlar Demir.
Belirttigin tarihler benim icin uygun.
kolay gelsin.
carsamba gunu geri donuyorum.
ragip
15. 12. 2004 – Recep Maraşlı’nın Son Cevabı
Sevgili Demir,
Tekrar affınızı dileyerek, Sempozyuma konuşmacı olarak katılım konusunda beni dışta
254
tutmanızı istiyorum. Daha önce de belirttiğim gibi hafta sonu bölümüne gelmek için
çabalıyacağım. Bu hususta Verdiğiniz önem için çok teşekkür ediyorum.
4-5 Mart tarihlerindeki panellere ise katılacağım.
İçten selam, sevgi ve başarı dileklerimle.
Recep Maraşlı
15. 12. 2004 – Maraşlı’ya Cevap
Merhaba Sevgili Recep,
Madem uygun gormuyorsun. Mesele yok.
En azindan orada olman bile onemlidir.
Cevabin icin tesekkurler
Selam ve sevgilerimle
Demir