Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf

7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf

1/35

1

Demir

Kkaydn

Demokrasi

ve

Solzgr niversite Semineri in GiriYaynlar


2/35

2

DDeemmookkrraassii vvee SSoollzzggrrnneevviirrssiittee DDeerrlleemmeessiiiinn GGiirrii

DDeemmiirr KKkkaayyddnnBBiirriinnccii SSrrmm

KKaassmm 22000099

DDiijjiittaall YYaayynnllaarr

nnddiirrOOkkuuOOkkuutt --ooaallttDDaatt

Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr.

Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarakbasmak ve datmak serbesttir.

Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

YYaayynnllaarr


3/35

3

indekiler

Dijital Yayna nsz 4

DEMOKRAS VE SOL 8

Giri 8

Sosyolojik ve Politik Kavramlar 8

Sol Kavramnn Politik Karakteri ve Anlam 9

Demokrasi Kavramnn Farkl Kullanm ve Anlamlar 10

Politik Bir Kavram Olarak Demokrasi ve Sol likisi 10

Demokrasi ve Sol likisinin elikileri 12

Demokrasi ve Sol likisindeki elikilere Birka rnek 12

Sosyoloji Nedir? 15

Yntem 17

Anlayamamann zorluklar 18

Demokrasiyi Anlayamamaya almak 18

Matematiksel Bir Tanm: Basit ve Cebirsel Toplamlarn Fark 21

Doada Basit ve Cebirsel Birlikler 22

ki Cebirsel Birliin Fark 23

Demokrasinin Var Olu Koulu 27

Toplumun Var Oluu, Somut Biimi ve Din 28

Karar ve Yaptrm Olmayan Bir Toplumsal Var Olu Mmkn m? 29

Demokrasi ve Zor 30

Gelecein Inda Zorunluluklar Alemi 33

Demokrasinin Somut Toplumu 34


4/35

4

Dijital Yayna nsz

stanbul zgr niversite 2010 ylnda Demokrasi ve Sol konulu, her hafta baka bir

konumacnn katld,bir seminerler dizisi dzenlemi ve bizi de konumac olarak davet

etmiti.

Yetmili yllarn bandan beri demokrasinin ve sorunlarnn sosyolojik bir analizini yapmak,

kafamn kenarnda duran, bir gn frsat bulduumda zerinde younlamay dndm bir

konuydu.

Konuya yetmili yllarda rgt ii demokrasi balamnda bir younlamam olmutu.

O zamanlarkk bir sosyalist partinin gayr resmi yneticilerinden biri olarak, fraksiyon

yasa ile parti ii demokrasinin nasl uzlatrlaca sorunu kafam ok megul ediyordu.

nk byle bir yasak fiilen ynetici kk bir grubun, her trl muhalefet ve eletiriyi

bastrmasnn bir arac olabilirdi ve oluyordu.

Bir ynetici olarak, Parti yasall iinde olma kouluyla parti iinde tam bir fikir zgrlve parti yasallnn bu zgrl garanti altna almasn savunuyordum.

Yetmilerin sonunda, kk bir parti olan,Vatan Partisi iindeki tartmalarda bunu tam

anlamyla uyguladk. O parti iindeki farkl grler parti ounluunu kazanmak iin tam bir

zgrlk iinde mcadele ettiler, partinin ounluunu kazanabilmek iin btn grler eit

olarak ayn haklardan yararlanyordu. Taraflar metinlerini hazrladlarve kongrede bunlar

savundular.1

Ayrlklarn ayn partide bulunmay olanaksz klacak ekilde, tamamen ze ilikin,

programatik, stratejik ve rgtsel tm sorunlar kapsad grldnden, aznlkta kalanlar

Vatan Partisinden ayrldlar ve Sosyalist Vatan Partisini kurdular.

Tam da byle zgrcetartld ve her gr parti ounluunu kazanmak iin sadece

fikirlerinin gcne dayand iin, Trkiyede dier sosyalist pati ve hareketlerde grlmeyen

bir biimde, tpk Norvein sveten veya Slovakyann ek Cumhuriyetinden ayrlmas

gibi, tamamen uygarve barlbiimdegereklemibir ayrlkt.12 Eyll ncesinin patrt

ve grlts iinde bu rnek ve benzeri olmayan deney bilinmez kald. 12 Eyllden sonra da

zaten unutuldu gitti.

Keza yine o dnemde, sosyalist bir lkede demokrasinin sorunlar zerine dnyordum ki,

Troki ve Mandelin ve Drdnc Enternasyonalin almalar, uzun aratrma ve zamankayplarla ulalabilecek sonulara, kolayca ulamam salamt.Yetmili yllarn sonu ve

seksenli yllarn banda, Kurueme tartmalar srasnda, keza konunun Gorbaov

reformlar balamnda tekrar gndeme gelmesi nedeniyle2, demokrasi konusuna sosyalist

1Bu tartmalar hem Parti iinde metinler ve toplantlar araclyla yapld, hem de kamuoyu nnde o

zamanlar Vatan Partisinin kard Kvlcmadl teorik dergide ve Sosyalistgazetesinin sayfalarnda

yaynland.2Bu arada sz konusu gelimelerin etkisiyle, Trkiyede Kurtuludergisi adna bal hareket de

Sosyalist Demokrasi tartmas balatmt. Mahir Saynn grleri ok geri idi ve Trokist hareketin

grlerinin birer bayalatrlm, gecikmi kt bir kopyasyd ama yine de konunun geni sosyalistkesimlerce gndeme alnmasna hizmet etmesi bakmndan olumlu bir yan vard.


5/35

5

demokrasinin sorunlarbalamnda tekrar dnmtm. Bu almalarn rn, Kurueme

toplantlarnn Avrupadaki paraleline sunduum, Sosyalist Demokrasi Konusunda

Tartlmayan Baz Sorunlar Tartma Denemesi balkl metin oldu ve bu metin daha sonra

Birlik mi,Rekompozisyon mu?adl kitapta yaynland3.

Ne var ki bunlaro zamanki Trkiye sosyalist hareketinegre ok ileri dnceler vedavranlar olmalarna ramen, bugnk bak amdan, genel ve sosyolojik bir kavramsal

temel sorununa girmeyen younlamalard.

2000li yllarn banda PKK ve Krt Hareketi balamnda hem PKKnn yapsn ve kimi

zelliklerini incelemek iin; hem de zellikle savunulan Demokratik Cumhuriyet program

balamnda, ona bir teorik arka plan olmak zere, demokrasikonusunu daha geni ve

sistematik olarak ele gerei ve olanaortaya km t.

Bu ihtiyalarlayazdm yazlar seri halinde Demokrasi zerine Yazlar bal altnda

Avrupada Krt hareketinin kard zgrPolitikagazetesinde yaynlanmt4.

Yazlarn grd ilgi zerine daha sonra bu yaz serisini derleyerek kk dzeltmelerle

Marksist Demokrasi Teorisine Katk bal altnda kitap olarak dijital ortamda tekrar

okuyucuya sunmutum.

Ama bu derleme, her biri ayn zamanda bamsz bir yaz olan bir seri gazete makalesinden

olutuundan, iinde ok miktarda tekrar vard.

Ayrca son yllarda Ulus ve Din teorisi konusunda yaptm yeni keifler nda konuyu

tekrar ele almam gerekiyordu ve bunun iin bir frsat kolluyordum.

te buraya kadarksaca zetlenen arka plan nedeniyle, zgr niversiteninDemokrasi ve

Solkonulu seminerler dizisinde konumaclardan biri olarak bir seminer verme davetini seveseve kabul ettim. Bylece konuya yeniden dnebilir ve hep yapmay dndm yapabilir

ve yllardr bir trl zerine younlaamadm konuya, zorunlu olarakdnebilir,

demokrasinin sosyolojisini yeni teorik genellemelere gre taslaklatrma denemesine

giriebilirdim.

Bu hevesle, imknmolduka, Demokrasi ve Sol bal altnda yaplan btn seminerleri

izlemeye altm.Salk ve baka engeller nedeniyle canl olarak izleyemediklerimi de video

grntlerinden ve notlardan izlemeye altm.

Ne yazk ki bu izlemelerim byk bir hayalkrkl da yaratt.

Konumaclarn bir ka hari neredeyse hepsi hazrlkszd, kahve sohbeti havasnda

konuuyorlard.

En temel ve basit kavramlar bile kartryorlard ve stne stlk pek bir eyler

renme ve alma havalar da yoktu.

3Birlik mi Rekompozisyon mu?balkl kitap internette u adresten indirilebilir:http://www.akintiya-

karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-mu

4 Marksist Demokrasi Teorisine Katk u adresten indirilebilir:http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katki
http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-mu


6/35

6

Hepsi seminerini veriyor ve gidiyordu. Bir ka hari ou dierlerinin ne dediini bile

merak etmiyorlard.

Hi biri soruna sosyolojik olarak bakmyordu, btnyle aktel politik tartmalarn

bir fonksiyonu olarak konuuyorlard

Bu gzlemlerbeni kamlad. Ne olursa olsun, demokrasinin sosyolojisi zerine, bir eyleryazmamn ok ac olacan dnmeye baladm.

ok geni ve ayrntl bir plan kardm ve bu plana gre konumay planladm.

Bu plan en azndan yirmi derslik bir seri semineri gerektirirdi byk olaslkla.Ama kk bir

blmn anlatabilsem de buvesileyle yan rn olarak derli toplu bir kitap karabilirdim.

Gerekten de seminerdeplanmn ok kk bir blmn anlatabildim.

Hazrlklarm yazya geirmeyi seminer sonrasna brakmtm. Seminerde gelecek eletiriler

ve tartmalar nda da son ekli vermem iyi olur diye dnyordum.

Ancak bu arada salk sorunlarm nedeniyle konudan ve stanbuldan epey bir sreuzaklamam gerekti.

Salk sorunlaryla bouurken, stanbul zgr niversiteden semineri tertipleyen

arkadalar, seminerler dizisini derleme olarak yaynlayacaklarn; verdiim seminerin 25

sayfay gemeyen bir versiyonunu yollamam istediler.

Bunu hemen yapp yolladm. Ve merakla kacak kitab beklemeye baladm.

Ancak kitabn k gecikti de gecikti.

Salk sorunlarm hafifleyip de tekrar stanbula dndkten sonra, bir gn zgr

niversiteye uradmda, kitabn ne zaman yaynlanacan sorunca, siz ve dahabirkakonumac haricinde kimsemetinleri yollamad, kendilerine seminerlerinin zlm

tapelerini yollamamza ramen geri dnmediler, bu nedenle derlemeyi yaynlamaktan vaz

getik dediler.

zldm ama armadm. Aslnda seminerlerin veriliindeki laubalilik demekten kendimi

alamayacam davran biimi imdi kitabn yaynlanmasnda fiilen olanaksz klmt5.

*

Bu vesileyle yeri gelmiken Trkiyedekisolcularnpolitik kltrne iyice yerletiini

grdm ama bir trl alamadm baz yntemleredeineyim.

Birincisi, artk seminerler veya tartmalar ierikte bir doyuruculuk ve gelitiricilik

kaygsyla deil, medyatiklik kaygsyla hazrlanyor. Bu gibi toplantlarda hedef, bir

veya birka kiinin konuyu derinliine ele almas ve tartlmas deil. Genellikle

yaplan, konuyla ilgili veya ilgisiz btn mehurlar uzunca bir masaya dizmek ve

onlardan ou kez on veya onbe dakikay gemeyen ksakonumalarla konuyu ele

almalarn istemek.

5Daha sonra tekrar kitabn yaynlanmasnn mmkn olabilecei sylendi. Birka konumac daha

yollamaya sz vermi. u ana kadar bir sonu yok grebildiim kadaryla ama ilerde yaynlanmaihtimali hala bulunuyor.


7/35

7

kincisi, konumaclar da genellikle bu durumdan memnunlar. Emek verip derinlere

gitme zorunda olmadan, her zaman sylediklerini bir kez daha tekrarlam oluyorlar.

Ayrca masraflar karlanarak bir yerlere gitmek gibi maddi veya ilginin merkezinde

olmak, baka ilgin kiilerle tanmak gibi saylmakla bitmeyecek manevi doyum da

cabas oluyor. ncs, konumaclar hibir hazrlk yapmadan, kahve sohbeti havasnda

konuuyorlar. Konumalarda en kk bir zeka parlts grlmyor.

Drdncs, konumaclar genellikle dierkonumaclarn ne dediini de merakbile

etmiyorlar. Hatta birok toplantda, konumacnn, konumasn bitirdikten sonra

baka bir ii olduu gerekesiyle, dier konumaclar veya izleyicileri dinlemeden

toplanty terk ettiini grlyor.

Bunlarnolaan karlanmas ise bunlardan da daha byk bir fecaat.

Ama daha byk fecaat, byle davranmayanlarn rahatsz edici bulunmasdr.Bunu daha nce Tarihi Konuuyoruz balklsempozyum vesilesiyle grm ve

yaamtm.

*

Sonu olarak,Demokrasi ve Solkonusunda verdiim seminerin yaynlanma olana

kaybolunca, en azndan derleme iin sunduum metni dijital olarak yaynlayaym, emek boa

gitmemi olurdiye dndm.

Elbette ilkfrsatta,biraz dabu giriin devam gibi olacak Demokrasi Teorisi veya

Demokrasinin Sosyolojisi denebilecek, sistematik almay tamamlayp yaynlama grevi

nmzde duruyor.

Bu metin, o tamamlanana kadar, bu konuya giri iin, meraklsna ipularsalayabilir.

Ama sadece bu kadar deil, bu giri ayn zamanda bir tr Sosyolojiye Giri anlamna

gelebilecek blmler de ieriyor.

nk Demokrasi ancak Toplumda ve onun somut biimlerinde iinde var olabilir. Bu da

Toplum ve onun somut biimleri konusuna, yani Sosyolojinin imdiye kadar apak

olduunu ve bilindiini var sayp hi zerinde durmad konu ve kavramlar zerine yeniden

dnmeyi, bu kavramlar dakikletirmeyi gerektiriyor.

nk Toplum ve Toplumun Somut Biimleri kavramlar olmadan birDemokrasi Teorisiveya Sosyolojisi kurulamaz.

Ama sadece bu kadar da deil, Antropolojinin tartt konulara (Maymundan nsana gei

sreci) da yepyeni bir bak ve yepyeni zmler getiriyoruz kanmzca.

Aadaderleme iin yolladmz bu metnin biraz daha dzeltilmi ve gelitirilmi bir

versiyonu bulunuyor.

08 ubat 2012 aramba

Demir Kkaydn


8/35

8

Demokrasi ve Sol

Giri

Biz bu seminerde btn dier konumaclardan farkl olarak,Demokrasi ve Solkonusunu

SOSYOLOJK OLARAKele almaya; Demokrasinin sosyolojik bir teorisini oluturmaya ve

demokrasi ve sol ilikisinin karmak karakterini sosyolojik olarak aklamaya alacaz.

Biz olgularolmalar gerektii gibi deil, olduu gibiele alp, ncelikle niin yle

olduklarn anlamaya alacaz.

O halde, ahlaki vaazlarn ve nasihatlerin bizim bu denememizde yeri yoktur.

Ama konunun niye hep ahlaki vaazlar ve nasihatler dzeyinde ele alnd elbette

konumuzdur da ve yeri geldike bunlar de ele alnmaya allacaktr.

Bu nedenle ncelikle kavramlarn aklamasyla ie balamamz gerekiyor.

Sosyolojik ve Politik Kavramlar

Demokrasi ve Sol konusu, her eyden nce, Demokrasi ve Solkavramlarnn

tanmlanmasn gerektiriyor.

Soldan balayalm.

nce u soruyu soralm: Sol nasl bir kavramdr? Yani sosyolojikbir kavram m, yoksa

politikbir kavram m?

Tabii burada hemen sosyolojikve politikkavramlarn farkn ele almak gerekiyor.

Sosyolojik kavramlar, toplum denen var olu tarznn analizinden soyutlamayla kan ve onunzne daha fazla nfuz etmeyi salayankavramlardr, rnein retici Gler, retim

likileri, Snflar, styap, Politik, Ahlaki, Hukuki, Ekonomik, deolojikgibi kavramlar

sosyolojik kavramlardr.

Politik, Hukuki ya da Ahlaki gibi kavramlarn kendileri toplumsal gerei analiz etmeye

yarayan kavramlardr ama politik, hukuki ve ahlaki kavramlartoplumsal gerei anlamay

salamazlar, hatta anlamay engelleyicidirler. nk onlardeer ykldrler; topluluklarn

ilikilerini dzenlerler veya tanmlarlar, normatif kavramlardr. Onlartopluluklarn

ilikilerini dzenlerler ama toplumsal ilikilerin zn anlamaysalamazlar;aklama

arac olamazlar, aklamann konusu olabilirler.

rnein Sol, Muhafazakar, Liberal gibi politik; Su, Ceza, Adalet gibi hukuki; yi, Kt,

Doru gibi ahlaki; Gzel; irkin, Ho gibi estetikkavramlar bu tr kavramlardr.

Sosyoloji bu kavramlarla gereklii aklayamaz. Bu kavramlarn neden ve nasl ortaya

kt; ieriklerinin nasl tanmland; bu ierikteki deimeler; u veya bu eylemin ya da

eyin niye yle tanmlanddr sosyolojinin konusu.

Konuyu somutlamak iin yle bir rnek verelim.Ahlakikavram sosyolojikbir kavramdr,

ama ahlakl kavram ahlakibir kavramdr. Sosyoloji ahlakl kavramyla i gremez, ama u

veya bu davrann niye ahlaki bir kategoriye dahil edildii ve ahlaki olarak tanmlandnnanalizi sosyolojinin konusudur. Bunu analiz etmek iin ahlaki deil sosyolojik kavramlara


9/35

9

ihtiya vardr.

Dier bir ifadeyle, ahlaki kavramlar toplumsal birer fenomendirler topulumdaki ilikileri

dzenlerler; ahlaki gibi sosyolojik kavramlarise toplumsal ilikileri deil, o ilikiler

hakkndaki bilgimizi dzenlerler.

Toplumsal yaamn sosyolojik yasalara gre dzenlendii bir durumda ancak bu farkalabilir. Ve bizim tm abamz biraz da byle bir toplumsal dzene ulamak iin savamak

olarak tanmlanabileceinden, ahlakmz sosyolojik, sosyolojimiz ahlakidir.

Sol Kavramnn Politik Karakteri ve Anlam

Sol karam da sosyolojik bir kavram deil, politikbir kavramdr. Dolaysyla normatif bir

kavramdr. Yani sosyolojinin birarac deil, konusuolan bir kavramdr.Sol kavram

toplumsal gereklii aklamay salamaz, o gerekliin bir grnmdr.

Ama tam da bu nedenle, bu normatif karakterinden dolay, Solun ne olduunu tanmlamak

nispeten kolaydr.Politik, kltrel veya politik kltre has geleneklerya da biz, sol unlara denir demisek;

yani sol olmann belli normlarn belirlemisek, o normlara uyanlar sol kavramnn ieriine

dahil olurlar. Elbette politik duruma ve grlere bal olarak da bu normlar deiebilirler. Ve

elbetbu deimeler de bizzat yine sosyolojinin konusudurlar.

Bugnk dnyada6ve Trkiyenin politik kltr iinde7sol kavram genel olarakfakir ve

ezilen geni ynlardan veya snflardan yana olmakanlamnda kullanlr8.

Bir rastlant9 sonucu olarak ezilen ve yoksullardan yana olmak sol olarak tanmlanmaktadr,

pekala sol ve sa kavramlar tamamen zt anlamlara da sahip olabilirdi. Kavramn kelime

anlamyla ierii arasnda dorudan hi bir balant bulunmamaktadr. Fransz devrimignlerinde nc snftan (Tiers etat) olanlarmecliste saa otursalard bugn sa ve

6Bugnk dnyada diyoruz, nk Sol kavram ilk knda, yani Fransz Devrimi srasnda bugnk

eitliki ve sosyalizan vurgusundan ziyade cumhuriyeti bir anlama sahipti.7Trkiyenin Politik Kltr diyoruz, nk, rnein Fransann politik kltr iinde sanrm sol

kavramnn ar gibi bir anlam var.8Elbette kiilerin, rgtlerin veya akmlarn kendilerini sol olarak tanmlamalaryla gerekten sol olup

olmadklar ayr bir konudur. Snf mcadelesinde egemen snflar, ezilen ve smrlen ounluakar politika ve stratejileri sol olarak gstermeye alrlarve gstermeyi de baarrlar ou kez.

Bunun sonucu, st snflarn bu sola kaymasna karlk, ezilenler de onlara duyduklar tepkiyle onun

zddna, yani saa ynelebilirler, yani gerekte sol ve sa kendi ztt biiminde de grnebilir. Zaten

politika ve snf mcadelesini zorlatran ve karmaklatran da tam bu z ve grmn yer

deitirmeleridir. Ama henz buradaki soyutlama dzeyinde bunu bir yana brakyoruz.Yoksa btn

bu yaznn konusu bir bakma tam da bu z ve grnm arasndaki ztl aklamak ve amaktr.9Benzeri bir rastlant ama bu sefer tam tersi sonula Bolevik-Menevik (ounluk-Aznlk

anlamlarna gelirler) ayrmnda gereklemitir. Rusya Sosyal Demokrat i Partisinin kinci

Kongresinde, Menevikler (trnak iinde yazyoruz o ana kadar Menevik diye bir ey, hatta

blnmeye yol aan ayrlk bile yoktur) aslnda ounlukturlar, ama bir oylamada baka blnmeler

nedeniyle aznlk olurlar, Bolevikler bu rastlantsal ounluk olma durumunu kendi fraksiyonlarntanmlamakta kullanrlarve bylece bir bakma psikolojik bir stnlk de salam olurlar


10/35

10

solun ierii yer deitirmi olurdu.10

Biliyoruz ki insanln neredeyse tamam snfl toplumlarda yaamaktadr. Bunun iinde de

ezilen snf veya ynlar esasbyk ounluu oluturmaktadr. Bu olgudan ve Sol

kavramnn anlamndan yle bir sonu kolayca karlabilir: Sol, insanln byk

ounluunu oluturan ezilen ve smrlenlerden yana olmaktr.Bu yazda sol kavram esas olarak bu anlamyla ele alnacaktr.

Demokrasi Kavramnn Farkl Kullanm ve Anlamlar

Demokrasiye gelince.

Demokrasinin politik veya sosyolojik bir kavram m olduu Soldan ok daha karktr.

nk hem sosyolojik, hem de politikanlamlar vardr ve bu anlamlar farkl olduu gibi

ou kez de birbirine zttr11.

Demokrasi de elbette politik bir kavramdr. Normatif olarak, demokrasi unlar ierir

dediinizde, politik bir kavram olarak demokrasiyi tanmlam olursunuz. Tabii politik birkavram olduundan, demokrasiye yklenen anlamlarda bizzat politik ve ideolojik

mcadelenin, yani aslnda snflar mcadelesinin konusudurlar.

Ama demokrasinin bir de sosyolojik anlam ve tanm da vardr. Bu ikisi birbirinden ok

farkldrlar ve bu gne kadar zerinde pek az durulmu bir ayrmdr bu.

Ve iin ilginci, Demokrasinin politik ve sosyolojik anlamlarnn kartrlmas nedeniyle

Demokrasi konusu pek anlalamaz ve sk sk farkl kategorilerden olay ve kavramlar

birbirine kartrlr.

Bir bakma, demokrasi ve solu ele alan bu incelemenin btn konusu bu ayrm yapmak ve

netletirmekolarak tanmlanabilir. Bu nedenle de yaznn alt bal Marksist Demokrasi

Teorisine Giritir. Bu alt balk elbette tamamen ayn anlamda, Demokrasinin

Sosyolojisine Giri de olabilirdi.

Politik Bir Kavram Olarak Demokrasi ve Sol likisi

Ama imdilik biz, Demokrasiyi bugnk tanmyla ve kazand anlamylaele alalm. Bu

10Sol genellikle olumsuz bir anlama ve deere sahip olduundan, ezilenlerden yana politikalara sol

denmesinin elbette psikolojik olumsuz etkileri olmutur. nsanlarn byk ounluu salak

olduundan, birok kltrdesa daha olumlu ve kutsaldr. Birok dilde, sa szc baka bir okolumlu anlama da sahiptir. rnein ndo-Germen dillerin ounda, doru, hakgibi anlamlar da

vardr. Bir bakma bu nedenle, san deerli ve kutsal olmas nedeniyle asiller sada, Yurttalar

solda oturuyordu, yani o zamann egemen yarglarna gre, daha az kutsal, daha az erefli ve daha

aaolanlar Meclisin solundayd. Bu nedenle tam bir rastlantdan sz edilemeyebilirde.11

lerde daha ayrntlaryla ele alnacaktr ama burada Demokrasinin sosyolojik ve Politik anlamlarnn

ztlklarna birka rmek verelim: Demokrasi sosyolojik olarak diktatrlktr, Politik olarak Demokrasi

diktatrlkle bir arada bulunamaz. Sosyolojik olarak, zgrlkler alemi Demokrasinin tesindedir,

Demokrasi ve zgrlkler alemi bir arada bulunamaz; Politik olarak Demokrasi zgrlkler olmadan

olmaz.

Biz yllar nce yazdmz ve bu seminerden nce paralar halinde mail grubuna yolladmz

Marksist Demokrasi Teorisi adl derlememizde tam da bu ztlklar zerinden demokrasi konusuna biryaklam salamaya alyorduk.


11/35

11

anlamda politik bir kavram olarakDemokrasininhalkn kendi kendisini ynetmesi

olduu ynnde bir genel kabul vardr12.

Bu genel kabul ve tanm veri olarak aldmzda salkl insan dncesi veya mant ile

yle bir karsama kolaylkla yaplabilir: Demokrasi halkn kendini ynetmesi olduuna ve

insanlarnn veya halkn byk ounluu da ezilenlerden veyasmrlenlerden olutuunagre, ezilenlerin ve smrlenlerin karlarn ve eilimlerin, dolaysyla sol politika ve

konumlari ifade etmek ve savunmak iin en elverili ynetim biimi veya ara demokrasidir.

Bugn, eski alardan farkl olarak, yle bir dnyada yayoruz ki, kimse aka bir kiinin

veya bir aznln insanlarn byk ounluunun kar ve eilimlerini onlardan daha iyi

savunabileceini iddia etmiyor13.

Bu durumda politik olarak bir demokratsanz, ezilenlerin karlarn en iyi biimde

demokraside ifade edebilecekleri nermesinden hareketle demokratlara ezilenlere gitmeliyiz,

onlar demokrasi hedefine ve mcadelesine kazanmalyz ve kazanabiliriz diyebilirsiniz.

Tersinden ezilen veya smrlen biriyseniz, bu durumdan kurtulabilmek iin en ideal aracn

ya da ynetim biiminin demokrasi olduundan hareketle ve ezilenleri demokrasi iin

mcadeleye ve demokrat olmayaarabilirsiniz.

12rnein nternete girilse ve demokrasi nedirsorusu sorulsa hemen hemen hep bu anlamda

tanmlarla karlalr. statistiksel olarak biliniyor ki, insanlarn ou arama motorlaryla bir kavrama

baktklarnda, sadece ilk sayfaya ve onun da en stteki sonularna bakmaktadrlar.

Bugn itibariyle (10 Aralk 2010) Googlearama motoruyla Demokrasi Nedir?diye sorulsa ve ilk

sonuca baklsa unlar ile karlalr:

Demokrasi, bir ynetim biimidir. Bir kurum, kurulu ya da topluluktaki ve genellikle bir lkedeki tmye veya vatandalarn, organizasyon veya devlet politikasn ekillendirmede eit hakka sahip olduu

bir ynetim biimidir.

http://www.turkcebilgi.com/demokrasi_nedir/ansiklopedi

Nedir Demokrasi? En ksa tabiriyle Halkn ktidar demek. Yunanca Demos(Halk) ve Kratos

(ktidar) szcklerinden oluan Demokrasi halkn iktidar anlamna geliyor.

http://www.donusumkonagi.net/makale.asp?id=3319&baslik=demokrasi_nedir_

Demokrasi, tm ye veya vatandalarn, organizasyon veya devlet politikasn ekillendirmede e it

hakka sahip olduu bir ynetim biimidir.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Demokrasi

Tabii burada Abraham Lincolnun vecize olmusz de zikredilebilir: Halkn, halk tarafndan ve halkiin ynetimi13

Aslnda bugn artk tartlmaz bir aksiyom gibi grlen demokrasi ve ounluk kavramlarnn olumlu

bir anlam kazanmas,olduka yeni kabul grmtr. 19. Yzylda liberaller bile Demokrasi ile aralarna

mesafe koymak iin Temsili Demokrasi kavramn koyuyorlard. ABDnin Kurucu Babalar da

Demokrasi szcnden nefret ediyorlard ve bu nedenle Demokrasi szcn Amerikan

Anayasasna koymaktan kanmlard. Bugnk Demokratik ve Aydnlanm Bat Uygarlnn

kkenindeki dnrler olarak grlen klasik Yunan dnrlerinin hi biri demokrasiyi savunmuyordu

ve aka karydlar. Byk topyaclar da farkl deildir. Genellikle bir bilgeler veya filozoflar

ynetiminin ounluk ynetiminden daha iyi olaca savunulmutur.imdi ise artk diktatrlklerin

veya demokrasiyle en ufak bir ilgisi olmayan rejimlerin bile kendilerini Demokratik olarak

tanmladklar bir dnyada yayoruz.Sosyolojinin konusu ite btn bu anlamlar, deimeleri venedenleridir. Bu yaz da bir lde bunu yapmaya alacaktr.
http://www.turkcebilgi.com/demokrasi_nedir/ansiklopedihttp://www.turkcebilgi.com/demokrasi_nedir/ansiklopedihttp://www.donusumkonagi.net/makale.asp?id=3319&baslik=demokrasi_nedir_http://www.donusumkonagi.net/makale.asp?id=3319&baslik=demokrasi_nedir_http://tr.wikipedia.org/wiki/Demokrasihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Demokrasihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Demokrasihttp://www.donusumkonagi.net/makale.asp?id=3319&baslik=demokrasi_nedir_http://www.turkcebilgi.com/demokrasi_nedir/ansiklopedi


12/35

12

Sonu olarak, demokrasi ile ezilenler ve onlarn politik ifadesi olan sol arasnda kopmaz bir

ba vardrya da yle yle kabul edilir bugnk genel egemen politik kltr iinde.

Eer bir solcuysanz ayn zamanda demokrat, eer bir demokrat iseniz de solcu olmanz

gerekirveya sa duyuya ve yukardaki mantki karsamalara gre, byle olmas beklenir.

Demokrasi ve Sol likisinin elikileriEer gerek hayat da bu karsamalar kadar sade, basit, elikisizolsayd, Demokrasi ve Sol

konulu bu seminerdeki sunumu burada bitirmek gerekirdi.

Hatta o zaman dnya bugnk gibi bir dnya olmayp, ezilen ve smrlen ounluklar

oktan demokratik ve eitlikibirdnyakurmu olacandan Demokrasi ve Sol gibi bir

konu ve seminere de hi bir gerek olmazd. nk dil aryan dii kurcalar. Tpk salk gibi,

demokrasi ve sol da, ancak eksikliinde ve bir arda olmadnda, konu olur.

Eer elikiler olmasayd, o zaman dabyle bir konuyu tartmak ihtiyacn hissetmez, byle

gneli ve berrak bir havada, bir cumartesi leden sonra, bu kapal yerde toplanmaz; bizleridaha ok zenginletirecek; maddi ve manevi olarak daha byk bir tatmin salayacak iler

yapyorolurduk. rnein en ktsnden Hali veya Boaz kenarnda, btn tahribata ramen

gzelliini halen koruyan bu corafyada, Akdeniz ve Ortadou uygarlklarnn bu incisinde,

parl parl bir gnein scakln hissederek, denizin taze havasn soluyarak, gzel bir

manzara eliindebir yandanbalk avlyor bir yandan da gzel bir edebi eser okuyor veya bir

dostumuzla houmuza giden bir konuda sohbet ediyorolabilirdik.

Ne var ki demokrasi ve sol, yani demokrasi ile ezilen ve smrlen ounluun karlar ve

eilimleri arasnda bylesine ayrlmaz bir ba varken, adeta demokrasinin ve solun, yani

demokrasi ile ezilen ve smrlen ounluun kaderleri bylesine birbirine kopmazca baliken, etrafmza baktmzda veya bizzat kendi gnlk veya politik yaammzda,ilerin

byle olmadn; eylerin olmalar gerektii gibi olmadklarn vedavranmalargerektii gibi

davranmadklarn gryoruz.

Yani teori ve kavramlar ile gerekhayat arasnda bir eliki varya da en azndan yle

grnyor. Tam da bunun iin konumuz Demokrasi ve Sol ve bunu tartmak iin

buradayz.

O halde bu elikileri aka koymak, gzleri kapamamak, nicin ve neden var olduklarn

aklamak, zerrece nasihatlere ve ahlaki vaazlara kaymadan bu ilikiyi btn karmakl ile

aklamak zorundayz.

Demokrasi ve Sol likisindeki elikilere Birka rnek

Bu elikilerin bir kan sralayalm.

Yakn zamana kadar14Dnyada, ABD hari,gerekten azok demokrasi adna layk,btn

14Yani ikinci Dnya Harbi sonras dneme kadar diyebiliriz. O zaman demokrasilerin neredeyse hepsi

krallkt. (ngiltere, sve, Norve, Danimarka, Hollanda, Belika. Avrupadaki krallk olmayan

Cumhuriyetler ise Faist diktatrlkler veya dier demokratik olmayan rejimler altndayd. Ancak ilk

nce sava sonrasnda Alman, talyan faizmlerinin; sonra da 1970lerde bat Avrupada, Yunanistan,

Portekiz, spanyadaki diktatrlklerin yklmasndan sonra Demokrasi ve Cumhuriyet bir paraakabilir oldu.


13/35

13

demokrasiler (ve halen ou) cumhuriyet deil, krallktrlar, yani iktidarn kayna halk deil

soy veya tanrdr.

Buna karlkcumhuriyet ve hele demokratik cumhuriyet adn alm rejimlerin, yani

iktidarn kaynan halkta bulduunu iddia edenveya kendini halk demokrasisi15 olarak

tanmlayan rejimlerin hi birinin ise demokrasi olduu sylenemezdive bu gn desylenemez.

Bu durumda eytan, insann aklna yle bir soruyu sokuyor tabii: Nasl oluyor da iktidar

gcn tanrdan ya da soydan alan Krallklar gerek iktidarn halkn elinde olmasna olanak

salayan demokrasiler olabiliyor? Ve de tersi, niingenellikle ezilenlerin kurduu ve

iktidarn kaynan halkta bulduunu iddia eden, cumhuriyetler, Halk Demokrasileri veya

Demokratik Cumhuriyetlerin demokrasiyle bir ilikileri yok?

Konumuz da zatenbir bakma bu elikiyi aklamak ve zmek.

Bir baka eliki rnei. Dnyadaki ezilenler, oylaryla temsilcilerini ynetim organlarna

sokma imkan bulduklarnda, genellikle demokrat ya da sol partilere pek oy vermiyorlar ve

demokratik olarak ezen ve smrlen aznlklar ve onlarn temsilcilerini seiyorlar.ok

istisnai denebilecek lke ve zamanlarda demokratik ve sol partiler ile ezilenlerin oylarnn

akt grlebiliyor.

rnein imdiTrkiyeye baklsa kaba bir gzlemle u grlr: Ezilenler ve emeki snflar,

kkleri neredeyse ar sada saylabilecek AKPye; daha st ve hali vakti yerinde snflar,

solda saylan CHPye oy veriyorlar.CHPyi sol saymasakda, ki bizce de deildir, en azndan

solun has ve z olan veya olmas gereken sosyalistlere oy vermiyorlar.

Bu elikiyi ya da eliki gibi grneni,sadece egemen snflarn propaganda vemanplasyonlaryla veya ezilenlerin cehaletiyle aklamak mmkn olmad gibi; snfl

toplum var olduu srece egemenlerin manplasyonu ve ezilenlerin cehaleti hep olacandan,

byle bir aklama aslnda bir kszlk anlamna da gelir.

Bir baka rnek. yle genel olarak dnyaya baktmzda, Avrupa, Amerika, Kanada,

Avustralya ve Japonya gibi zengin ve dnyaya egemen lkelerde daha demokratik

denebilecek rejimler varken, dnyadaki ezilen ounluun olduu lkelerde genellikle

diktatrlkler veya ok gsz ve zayf demokrasiler olduu, kat zeri demokrasilerolduu

grlyor. Halbuki tam tersi olmas gerekmez mi?

Kaba bir gzlemle ezilenlerin ve yoksullarn demokrasi diye pek bir sorunlarnn olmadhatta demokrasi dman olduu bile sylenebilir.

rnein yirminci yzyln ikinci yarsna damgasn vuran kurtulu savalarnda, smrgeci

ngiltere, Fransa, Belika, ABD vs. birer demokrasiydiler. Ama bunlara kar mcadele eden

ezilen ve smrlen uluslarn direniini yneten rgtlerin demokrasi diye pek bir dertleri

yoktu ve zaferden sonra kurduklar rejimlerin de olmad. Bugn bile bu grlebilir. rnein

sraildeki rejim, kendisine kar mcadele eden Hamastan ok daha demokratik olarak

15Demokrasi Halk Egemenlii demek olduuna gre, Halk Demokrasisi de Halkn Halk

Egemenlii gibi bir kendini tekrarya da totoloji oluyor. Bugn de hala dnyada adnda byleDemokratik ya da Halk vurgular olan devletlerin ve rejimlerin hi biri demokratik deildir.


14/35

14

grlebilir. Ya da Afganistandaki Taliban hi de Afganistan igal etmi devletler kadar

demokratikdeildir. Taliban, demokrat olmamak bir yana demokrasi diye birderdi olmad

gibi, demokrasiyi reddeder ve ona dmandr.

Durum rgtler baznda da farkl deildir. ileri ele alalm, yani modern dnyada neredeyse

tm maddi deerleri yaratan ve yaratrken smrlen ve nicelike artamaya da devam eden,balca toplumsal snf gz nne getirelim..

Dnyann neresine giderseniz gidin, ii rgtlerinin hi de demokratik bir ileyilerinin

olmadn, bu rgtlerin neredeyse bir sendikaclar oligarisinin elinde olduunu; buna

karlk veren rgtlerine gitseniz, onlarn i rgtleriyle kyaslanamayacak kadar

demokratik bir ileyileri olduunu grrsnz.rnein Trkiyede TSADn yneticileri

sk sk deiiyor. Hatta zamana uyup bir kadn bile bakan seebiliyorlar.Ama bir sendikann

bakan beyikoltuundan genellikle neredeyse sadece lm ayrr veya ayrabilir.

Bu rnekler ve elikiler oaltlabilir.

Trkiyede btn bunlara ty diken ekstra bir eliki daha var son yllarda. Solu srf

sosyalistler ile tanmladmzda bile, solcularen azndan demokrasi ve zgrlklerden yana

politikalar savunurlard. Ama son yllarda, sosyalistlerin nemli bir blm artk, demokratik

talepleri ve politikalar pek savunmuyor hatta fiilen kar bir pozisyon alyorlar ve bunu da

szde ezilenlerden yana eitliki ve anti emperyalist hedef ve sloganlar ne kararak

yapyorlar. Yani solun temelinde bulunan eitlikilik ve smrye kar olma ile demokrasi

arasndaki ba bizzat solun nemli bir ksmnn gznde bile kopmu bulunuyor.

Burada en son zikretmemize ramen, bugnn Trkiye politik mcadelelerinde bu durum

byk nem tayor ve muhtemelen bu konunun seilmesinde ve buraya insanlarn dinleyiciolarak gelmesindebu eliki en byk neme sahiptir.

Benim son on ylda yazdm makale ve denemelerin byk blm debizzat bu elikiyi

aklamaya ve onunla mcadeleye yneliktir.

zetle, teorik olarak Demokrasi ile ezilenlerin veya sol politikalarn bir arada olmas

gerekirken, durum hi de yle grnmemektedir. Ezilenler ile solun; solun hedeflerinin ya da

rgtlerinin demokrasi ile akt durumlar kuraldan ziyade istisnadr.

stelik bu eliik durum sadece imdi de byle deil, tarih boyunca da pek farkl olmam.

Eski alarda imdiki kadar olsun, biimsel olarak bile demokrasi savunulmamtr

ezilenlerce.

rnein eitliki bir toplum idealini anlatan topyalar bir demokratik dzeni deil, bir bilgeler

ynetimini yani biroligariyien ideal ynetim biimi olarak savunurlar ayn zamanda. En

tipik rnek Thomas Morusun topyasdr.

Geri tarihte ezilenlerin bir baar salayp bir devleti yktklar pek grlmez ama, bilinen

ikisi, Iraktaki Karmtlar ve indeki Taipinglerdir. Taipinglerdemokratik bir dzen deil,

yktklar gibi bir dzenkurmaktan, Taiping kralln kurmaktan baka bir ey

yapamamlard.

Halbuki ne gzel olurdu, dnyadaki btn ezilen ve smrlenlerin demokrat olmalar vebtn demokrasilerde de ezilen ve smrlenlerin iktidarda olmalar, buna karlk patronlarn


15/35

15

ve brokratlarndemokrasi kart olmalar ve tabii buna bal olarak temsilde ve ynetimde

de hep aznlkta kalmalar.

Aslnda durumun byle olmas gerekir.Mantk bunu gerektiriyor. Demokrasi ounluun

ynetimi ve ounluk da ezilen ve smrlenler. Bu kadar basit aslnda herey.

Ama deil!

Neden?

*

Bu elikilere gzlerikapamadan bizzat bu elikileri aklayacak bir kavramsal ereve

izmeye almak bu denemenin amac olacaktr.

Ama Demokrasi ve sol zerine yazan ve konuanlara baklrsa, hemen her zaman ya bu

elikilere gzlerin kapand ya da gzlerin kapatlmad yerlerde de bu elikileri ortadan

kaldrmaya ynelik ahlaki vaazlar verildii grlr16.

Bizim ahlaki vaazlarla iimiz yok. Biz gerek ve derindeki nedenleri aratracaz.Bu nedenlerson durumada; retici glerin dzeyiyle; ekonomiyle, snflarla ilgilidir.

Ama bu son durumaile karmzdaki elikili durum arasnda, birok farkl soyutlama

dzeylerigerektiren karmakark ilikiler ve sreler vardr.

Elbettebu sreleri ve ilikileri hi bir zaman tm karmakl iinde kavramamz ve

aklamamz mmkn olmaz, ama en azndan en belirleyici olanlarn; genel eilimleri bir

dereceye kadar olsun kavrayabilir ve aklayabiliriz.

Bu nedenle, biz yukarda aklanan elikileri ve dier birok sreci sosyolojik olgular olarak

ele alp, anlamaya, neden yle olduunu zmlemeye alacaz. Yani demokrasi ve ezilen

snflarkonusunu sosyolojik olarak ele alptartmay deneyeceiz.

Dikkat edilirse burada Sol deil de Ezilen Snflar dedik. Bylece Politik olan sol

kavramndan, sosyolojik olan ezilen snflar kavramna getik. Ayn ekilde ileride

Demokrasi de Politikolan anlamndan Sosyolojik anlamna geecek ve ondan sonra ok

ilerde tekrar bu politik anlamlara dnlecektir.

Sosyoloji Nedir?

Peki ama Sosyoloji ne?

Bugn ezici bir ounluk iin sosyoloji deyince, niversitelerin sosyoloji blmleri ve

oralarda okutulan kitaplarveya ktphanelerin vekitaplarn Sosyoloji balkl raflarnda

bulunan kitaplar, o kitaplarda ifade edilen grler akla geliyor.

Btn bu Comte, Durkheim, Weber kkenli sosyolojiler kelimenen gerek anlamyla, yani

Toplum Bilim anlamyla, sosyoloji deildir; sosyolojiye, yani Tarihsel Maddecilie veya daha

ksa deyimiyle, Marksizme kar mcadele iin oluturulmu ideolojiler yndr.

Bu nedenle, biz sosyolojik derken, herkesin sosyolojiden anladn kast etmiyoruz. Yani biz

16Demokrasi ve Sol zerine yazan ve konuanlarn ounluu, gerek hayattaki bu elikiyi

grmezden gelirler ve tarihin ok istisnai denebilecek, demokratlarn solcu ve ezilen ve smrlen

ounluun da demokrat olduu dnemleri zerinde younlarlar ve gerek hayattaki elikiyi sondurumada bir takm kt ve yanl fikirler veya kt niyetli kiilerle aklarlar.


16/35

16

sosyolojiyi de sosyolojik olarak tanmlyoruz.

Sosyoloji deyimini, Toplumun Bilimi, Toplumsal Srelerin Bilimi anlamnda, genel bir

anlamda kullanyoruz.

Bu genel ve gerek toplum bilimi anlamyla Sosyoloji, iki kez, bni Haldun ve Karl Marks

tarafndan, birbirinden habersizce vebamszca kurulmutur.

Bunlar kurduklar bilime,bu bilim gerek anlamyla, yani toplumsal srelerin yasalarn

inceleyen bilim anlamyla, sosyoloji olmasnaramen, Sosyoloji (Toplum Bilim) adn

vermemilerdir. Hatta doru drst bir isimverme gerei bile duymamlardr. Ama yeni bir

bilim kurduklarnn tamamen bilincindedirler. Marksizm veya Tarihsel Maddecilik isimleri

yaylmtr bu gerek sosyolojinin ad olarak. bni Haldununki ise daha ziyade birtoplum ve

tarih felsefesi olarak grlmtr. Bu da epey birkarmaaya ve yanl anlamalara yol

amaktadr.

Bu nedenlebu ksa aklamayyapma gerei duyuyoruz. Bizim Sosyolojiden (Toplum

bilimden) anladmz, yaygn adyla, Tarihsel Maddecilik ya da ksa adyla Marksizmdir.

Marksizm szcn de; biroklarnn yanl olarak kulland veya anlad gibi, bir

felsefeveya bir dnya gr olarak deil; sosyoloji anlamyla kullanrz, bizzat

kurucularnn da ifade ettii ve anlad gibi. Dorusu da budur.

Ama sorun burada bitmiyor. nsanlar, Marksizm denince,bugn yaygn olarak bilinen ve

retilen Marksizmi veya Marksizm diye anlatlan ve bir yn pten baka bir ey olmayan

grleri anlyor veyao anlamda kullanyor.

Ne var ki bunlar da Marksizm deildir. Marksist terminolojili ideolojiler veya gerici

sosyolojilerdir. Derinine inildiinde, anatomileri incelendiinde, btn Marksistgrnmlerine ramen, bunlarn da son durumada, Marksizme kar oluturulmu ve ortal

kaplam bulunan sosyolojilerle ayn temel metodolojik yanllar paylatklar grlr.

Bu nedenle, Marksizmden (Sosyoloji ve/veya Tarihsel Maddecilikten) de anladmz, genel

olarak Marksizm diye yaygn olarak bilinenden ok farkl;tpk bir yer alt nehri gibi akan,

gn yzne ok nadir kabilmi, yle kolay ulalamayan vepek bilinmeyen bir

Marksizmdir. Bu Marksizm el kitaplarnda; bugn Marksizm diye bilinen binlerce kitapta

anlatlan Marksizm deildir.

Bu Marksizm, Marks ve Engelsin otantik grlerine dayanr, onlar iinde tayarak eletirir

ve aar.

ayr damardanakt sylenebilir. Rosa, Lenin, Troki, Mandel gibilerin adna bal

otantik ve klasikdamar; BatMarksizmi denen Gramsci, Lefevbre, Benjamin ve

Adornolarn damar; ne Trkiyede ne de Dnyada hemen hemen hi bilinmeyen bni

Haldunla da balantl Hikmet Kvlcmlnn damar.

Btn bu damarlardan gelen z suyu alan ve ama onu da iinde tayarak eletiren

(Aufhebung)bir baka Marksizmdir bu Marksizm ya da bu Sosyoloji.

Anlalr olabilmek ve yanl anlamalar batan engelleyebilmek iin bu ksa aklamalar

yapmak gerekiyordu.

te bu birikimin gelitirdii kavramlara dayanarakve gerektarihteki olgulara ilikin


17/35

17

yeni bilgilere ve gerek hzla deien toplumdaki yeni olgulara da dayanarak,byk harflerle

birMarksist Demokrasi Teorisi ya da Demokrasinin Sosyolojisini kurma denemesinde

bulunacaz.

Tabii, eer politik terimlerle ifade etmek gerekirse, Marksistler ezilenlerden yana olduklarna

ve ezilenlerin karlarn gden politikalara da sol denebileceine gre, Solun demokrasiyleilikisini inceleyen, sol bir demokrasi teorisiolarak da adlandrlabiliraadaki satrlarda

yapmak istediimiz.

Yntem

Yukarda Demokrasi konusunu sosyolojik olarak ele alacamz, sosyolojiden de Tarihsel

Maddecilik veya Diyalektik Sosyoloji dedenen Marksizmi, ama yaygn olarak bilinen

deil, eski alarnsapkn denerek kovuturulmu, aslnda retiyi otantik ve devrimci

anlamyla srdren tarikatleri gibi, resmi Marksizmler tarafndan lanetlenmi, sapknlk olarak

grlm ve kovuturulmu, sapknve zndk bir Marksizmi anladmz belirttik.

Ve bu Marksizmbir hazr formller; her kapy aan anahtarlar destesi; ifal ilalar retesi

deil, bir yntemdir.

Ve bu yntem, her eyden nce, evreni ve toplumu, bir eyler toplam deil; birolu, bir

gidi, birsrelerkarmaas olarakgrr.

Peki bu yntem bizlere yntem hakknda neler syler?

Bu Marksizm, aratrma ve aklama ynteminin farkl olduunu ve olmas gerektiini

syler17. Aklama yntemi tmden gelmeli, aratrma yntemi tme varmaldr.

Yine bu Marksizm, bir eyin en saf, en gelimiveya en yksek lde soyutlanm

biiminin, onun znn, evriminin ve nceki biimlerinin anahtarn bize verdiini syler18.

Yine bu Marksizm, kavramlarn hareketinin, aslndabu tarihsel hareketin (evrimin)

arplmalardan arnm bir zeti olduunu syler19.

17Kukusuz, sunu ynteminin, biim ynnden, aratrma ynteminden farkl olmas gerekir.

Aratrma yntemi, ilenecek malzemeyi ayrntlaryla ele almal, onun gelimesinin farkl biimlerini

tahlil etmeli, i bantlarn esasn bulmaldr. Ancak bu yapldktan sonra, gerek hareket yeterince

anlatlabilir. Eer bu baaryla yaplrsa, eer ele alnan konunun yaam tpk bir aynada olduu gibi

ideal bir biimde yanstlrsa, karmzda salt a priori bir yap varm gibi gelebilir.(Karl Marks,

Almanca kinci Baskya nsz)18Fiziki, fiziksel olgular, ya en, tipik biimde olduklar, bozucu etkilerden en uzak bulunduklar

yerlerde gzlemler, ya da olanaklysa, olayn en normal biimde gemesini salayacak koullar altnda

deneyler yapar. Ben, bu yaptta, kapitalist retim tarzn ve bu tarza tekabl eden retim ve deiim

koullarn inceleyeceim. Bugne kadar, ngiltere, bunlarn klasik yurdu olmutur. Teorik

dncelerimin gelimesi iinde, ngiltere'nin balca rnek olarak gsterilmesinin nedeni ite

budur.(Karl Marks, Almanca Birinci Baskya nsz)19

Demek ki, ekonominin eletirisini incelemede biricik elverili tarz, mantki tarzdr. Ama bu tarz,

gerekte, yalnzca tarihsel seyrin soyut ve teorik bakmdan tutarl bir biimde biimden ve tersi

raslantlardan arndrlm tarihsel tarzdan baka bir ey deildir. Fikirler zinciri, szkonusu tarihin

balad eyle balamaldr, ve bunun sonraki gelimesi, tarihsel seyrin soyut ve teorik bakmndan

tutarl bir biimde yansmasndan baka bir ey olmayacaktr; bu, dzeltilmi bir yansma olacaktr,ama her ann gelimesinin tam olgunlua vard noktadan, klasik safl iinde mahede


18/35

18

Aslnda dikkatli baklnca farkl balamlarda ifade edilmi bu ilkelerin hepsinin, ayn ilkenin

farkl ifadeleri olduu da grlr.

arplmalar iindeki gerek tarihsel hareket, ararmada tmevarm, daha eski ve

gelimemi biimler hep bilgi srecininolgular ayanolutururlar bir bakma.

Aklamada Tmdengelim, kavramlarn mantki hareketien gelimi, saf, soyutbiim ise bilgisrecinin kavramlar ayanoluturur.

Elbette bilgi, tpk bir mekiin gidi gelileriyle atky zglerden geirerek bir kuma milim

milim dokumas gibi, olgular ve kavramlar arasndaki gidi gelileriyle yol alr.

Ama verili bir durumda, bir konuyu aklamak iin, kavramlardan, onlarn en saf ve soyut,

en gelimi biimlerinden yola kmak gerekmektedir.

TpkKapitalde Marksn yapt gibi. TpkMantkta Hegelin yapt gibi.

Bu nedenle nce kavramsal bir temel oluturmaya, en temel kavramlarn anlamlarn analiz

etmeye girimek gerekir. Bunu yaparken de Demokrasi tm bozucu etkilerden arnm zyle,en safve ayn zamanda en gelimi biimiyle ele alnmaldr. Onun somuttaki daha az

gelimi biimleri, yani elikileribyle anlalabilir. Sonra adm adm var olan o elikili

gerei yeni batan kurmay denemelidir.

Okuyucuyu burada tekrar uyaralm. Biz Sosyolojikbir Demokrasi Teorisini taslaklatrmaya

alacaz; bunun iin sosyolojik kavramlar gerekir;biyolojik, psikolojik, hukuki, ideolojik,

ahlaki vs. kavramlarla bizim iimiz yok.

Anlayamamann zorluklar

Bir eyi anlamann en iyi yolu nce onu anlayamamakla ie balamaktrdiye bir sz vardr.

Demokrasi konusuna da nce onu anlayamamakla, anlayamamaya almakla balanabilir.

Anlayamamak anlayabilmekten ok daha zordur. nk bir eyi anlayamadmz iin

anlayamadmz anlayamayz; bilmediimiz iin bilmediimizi bilmeyiz. nsan ancak

bilmediini bildiinde, anlamadn anladnda anlamaya balar.

Demokrasiyi anlayamadmz anlamak iin en anlalr veya anladmzdan phe

etmediimiz kavram ve tanmlardan balayalm ve onlar anlayamamaya alalm,

anlayamamay deneyelim.

Bunun iin neredeyse doruluundan phelenmeyi kimsenin aklndan geirmedii en

yaygn, en kabul grm ve bilinen tanmlardan balanabilir.

Demokrasiyi Anlayamamaya almak

Demokrasinin en bilinen ve kabul grm tanmlarndan biri,Abraham Lincolnun mehur,

neredeyse bir vecize anlam kazanm tanmdr. Buna tanma gre: Demokrasi, halkn, halk

tarafndan, halk iin ynetimidir.

lk bakta her ey ne kadar anlalr, doruve ak!..

Gerekten yle mi acaba?

edilebilmesiyle, bizzat tarihin gerek seyrinin sunduu yasalar gereince dzeltilmi bir yansmaolacaktr. (F. Engels, Karl Marksn Ekonomi PolitiinEletirisi)


19/35

19

nce u soruyu soralm:

Bu tanm nasl bir tanmdr? Yani bu tanm sosyolojik bir tanm mdr?

Yukarda geer ayak bunun aslnda politik bir tanm olduunu sylemitik. imdi neden yle

olduunu, biraz daha ayrntl ele alalm.

Bunun iin tanmda kullanlan kavramlardan balanabilir.

Bu tanmda temel kavram Halktr.

Halk denirken ne kastedilmektedir?

Halktan elbette bir devletin topraklar iinde yaayan tm nfus anlalabilir. Aslnda, bu

tanmda da tamamen bu anlamda kullanlmakta olduu grlyor.

Ama bu anlamda Halk, burada fiilen Ulusu ifade etmektedir.

Ama ulus denen eyin kendisi bizzat normatif vepolitik bir kavramdr.Yani ulusun ne olduu

ve nasl tanmland uluslarn anayasalarnda tanmlanr rnein. Ulus sosyolojik bir analiz

kavram deil; sosyolojik olarak analiz edilmeyi bekleyen birolgudur.

Ulus kavramn rnein Snf gibi, bir analiz kavram olarak ele alp ve kullananlar bizzat

ulusulardr.

O halde, bir devletin topraklarnda yaayan tm nfus, yani ulus anlamnda halk, sosyolojik

bir demokrasi tanm iin hibir hareket noktas salamaz. Aksine aklanmas gerekeney,

demokrasinin niin ve nasl bu ekilde tanmlanddr. Aklanacak eyin kendisi bir

aklama arac olamaz.

Grld gibi, bu anlamda Halk kavramna dayanarak bir demokrasi tanm demokrasinin

sosyolojik olarak ne olduunu anlamada bir ara olamaz,nk Halk, sosyolojik deil politikbir kavramdr.

Halka elbet birileri Trkiyenin Politik Kltriinde20: Halk bir ulusta, egemen snflarn

dnda kalan ezilen ve emeki ounlua denir diye de cevap verebilir

Ama bu da sosyolojik bir cevap olmaz.

Bu da olsa olsa ulusu bir cevap olur. nk yine bu halk kavrayna gre, ulus tanm , ezen

ve ezilen snflarn tmn; Halk kavram ise ulus iindeki ezilenleri kapsar. (Hatta bu Halk

kavramnn kapsadklar da devrim aamasna gre deiir).

20Trkiyenin politik kltr diyorum, nkHalk szc Trkiyenin politik kltr iinde olumlu bir

anlama sahiptir. Hlbuki Almanyadaki politik kltr iinde, genellikle faistlerin kulland bir kavram

olduundan solcularn hi kullanmad bir kavramdr.Alman politik kltrndeHalk szc, aslnda

kana dayanan Ulus anlamnda, rk bir ulus tanm yaparkenkullanlmaktadr. rnein Demokratik

Almanyadaki ayaklanmalarda, balangta Biz Halkz(Wir sind das Volk), diye Brokrasiye kar

bir vurgu varken, yani Halk kavram burada, biraz Trkiyenin politik kltrndeki gibi bir anlama

sahipken, bir harfi tarih deiimi ile(Wir sind ein Volk), Biz bir Halkz!denerek, biz ayn, bir tek

ulusuzdenmi ve Brokrasiye kar demokratik vurgulu bir devrim, kapitalizmden yana, kana

dayanan bir ulusulua dayal bir birleme abasna dnm ve Federal Almanya ile birleilmitir.

Bu bile Halk szcnn sosyolojik bir kavram olmadn, sadece politik ve ideolojik deil, ayn

zamanda anlam politik kltre ve o anki duruma grede deien bir kavram olduunu, dolaysylaDemokrasiyi anlamak iin hi de uygun bir kavramsal ara olmadn gsterir.


20/35

20

Dikkat edilirse bu aklama ulusu veri kabul etmektedir, ama yine ayn sorun karmza kar,

ulus sosyolojik bir kavram deil, sosyolojik olarak aklanmay bekleyen bir olgudur. Bu

kavrama bal olara Halk tanmlandndan, ulus anlamndaki halk kavramyla ayn trden bir

yanl ifade eder.

Ayrca Halk kavramnn tarihboyunca ok deitiini de biliyoruz. Bir zamanlar Halkdenince bundan sadece vergi veren erkekler anlalyordu. Demokrasi Kavramnn kt eski

Yunanistanda da Halkyani demos aslnda bir idari blnmeydi, kenti oluturan

yurttalardan oluan ve sadece kenti kuran soydan olanlarla snrlyd.

Grld gibi, hangi anlamda anlalrsa anlalsn, Halk kavram aslnda sosyolojik deil,

hem normatif hem de politik bir kavramdr dolaysyla Lincolnn tanm, sosyolojik deil

politik bir tanmdr. Bu tanm bize sosyolojik olarakdemokrasinin ne olduunu anlatmaz. En

anlalr grnen tanm aslnda en anlalamaz tanmdr.

Bylece anlayamama yolunda kk de olsa bir adm atm saylabiliriz

*

Yaygn ve ok kullanlan baka bir tanma bakalm.

Demokrasi sk sk, toplumun birynetim biimi ya da devlet biimi olarak, dier ynetim

biimleriyle kyaslama iinde de tanmlanr. rneinMonari, kii ynetimi; Oligari, aznlk

ynetimi (Tabii bu aznlkda soyla veya bilgelerle vs. tanmlanna gre de kendi iinde

deiiyor) ve Demokrasi, ounluk ynetimi. Lincolnun tanmndaki Halk, ounluk

anlamnda alnrsa bu anlama da gelir.

Peki,bu anlamda sosyolojik bir tanm olabilir mi?

Ne yazk ki, bu tanm da sosyolojik bir tanm deildir.

Bu tanm, daha batanbirokbaka eyin yansra, rnein snfl bir toplumu ve bir devleti

varsayar. nk aznlk ve bireyin bir karar alan olarak ortaya kmas, snflar, nufusun

byk blm zerinde o kk aznln iradesini uygulama imkan verecek olan iddet

aygtn vs. varsayarve bu varsayma gre demokrasiyi tanmlamaya kalkar. Halbuki,

snflarn olumad, herkesin ayn silahlara ve aralara sahip olduu bir toplumda monari

ve oligari mmkn deildir, dolaysyla olmayan bir eyle kyaslanamayacandan,

demokrasinin tanm da mmkn olmaz.

zetle tanmdaha batan verili kabul edilmidevlet cihazna egemenliin biimleri zerinden

yaplmaktadr. Hlbuki demokrasinin devlet ile ilikisi zaten incelenmesi gereken bir

sorundur. (Sadece burada geer ayak belirtelim ki, demokrasi bu anlamda devletle bir arada

bulunamaz ama ayn zamanda demokrasinin kendisi devlettir, hatta devletin zdr bir

anlamda. Bu eliik gibi grnen tanmlar ilerde konuyu sosyolojik olarak zmlemeye

alrken ele alacaz.)

Ayrca butanm da bir kii, aznlk ya da bir ounluun, her hangi bir karar almasnn

mmkn ve gerekli olmad bir toplumsal var olu olasln dlar. lerde grlecek ki,

demokrasinin biricik sosyolojik tanm bu dzlemde yaplabilir.

Grld gibi, demokrasiyi bir ynetim biimi olarak tanmlamak, daha batan ynetmediyebir sorunun varln; ynetilecekleri ve bir ynetim aygtn varsaydndan, sosyolojik


21/35

21

deil, politik ve ideolojik tanmdr.

Bu rnekler bize Demokrasinin ne olduunu bildiimizden biraz olsun phe etmemiz

gerektiini gstermi olmaldr.

Matematiksel Bir Tanm: Basit ve Cebirsel Toplamlarn Fark

Demokrasinin sosyolojik bir tanmnaulamak iin neyi tutarsak elimizde kalyor. yle

zerine basp da daha salam bir zemine srayabileceimiz, hiolmazsa geici olarak

kullanabileceimiz bir tanm bilebulabilmi deiliz.

Acaba Marksn dedii gibi son derece soyut, varsaymsal bir durumdan hareket etmek daha

doru olmaz m? rnein Marksn kendisi, kapitalist toplumu incelemeye balarken, feodal

kalntlarn, devletin, dier farkllklarn olmad varsaymsal bir durumdan , ideal bir

kapitalist dnyadan hareket eder21.

Yani yle bir toplumsal durum var sayalm ki, orada snflar, devlet, farkllklar vs.

bulunmasn. Yani bizzat toplum denen eyin z, toplumun toplum olmayanla fark bize birtutamak noktas salayamaz m acaba? Byle bir durumdan demokrasinin z yakalanamaz

m?

Demokrasinin nerede, hangi koulda bir olanakveya zorunlulukolarak ortaya kabileceini

dnelim.

Yani bir bakma sorunu matematiksel ya da cebirsel bir forml gibi ele alabileceimiz bir

kavramsal soyutlama dzeyine bakalm.

Demokrasinin byle matematiksel denebilecek bir tanm da vardr: Demokrasi Aznln

ounlua uymasn ilke olarak kabul eden ynetim biimidir.Bilindii gibi Lenin de byle

bir tanmn yapar demokrasinin22.

Bu tanm, ounlua uymaktan sz ettiine gre, kendi iinde karar ve yaptrm gibi iki

ayrlmazn koula sahiptir. nk uyma zorunluluu ortadan kalkt an, yaptrm ve karar

da olmaz. Biryaptrm olmazsa karar almann bir anlam olmaz. Karar diye bir ey yoksa da

yaptrm anlamsz olur. Neyin yaptrm olacaktr yaptrm?

Peki, o zaman u soruyu soralm:karar ve yaptrmhangi tr toplulukta ortaya kabilir?

BirSrdekarar ve yaptrm, yani aznln ounlua uymas ilkesi geerli olabilir mi?

Hayr olamaz. Srde bir karar ve yaptrm, aznln ounlua uymas ilkesi, yani

demokrasinin olmazsa olmaz koullar var ise, sr sr olmaktan kar.

nk sr, tanm gerei,ortak karlar temelinde oluur. Bir srnn gc, kendisini

oluturanlarn toplamndan daha fazlaca bir eydiramabir srde karar alnmaz, bir arada

bulunmak her bireyin karna olduu iin bireyler oradadrlar, para btne tabi deildir.

Dolaysyla da karar ve yaptrmn orada yeri yoktur.

O halde matematiksel olarak, yle bir ayrm yapp demokrasinin var olmasnn koullarn

21Sanlann aksine ngiltereden hareket etmez. ngiltere o dnemde, en gelimi, en kapitalist lke

olduu iin, rnekleri vermeye en uygun yer olduu iin ok zikredilir.

22Demokrasi, aznln ounlua boyunemesini kabul eden, tanyan bir devlettir (Lenin) buradakidevlet sz yanltc olmasn. Bu devlet baka bir devlettir. Ona sonra geleceiz.


22/35

22

tanmlayabiliriz. Basit bir matematiksel toplamdan oluan topluluklarda (Srlerde) karar,

yaptrm ve uyma gibi temel parametreler var olamayacandan, demokrasi var olamaz;

Demokrasi ancak, parann btne tabi olduu, cebirsel bir toplam gibi topluluklarda

(Ortaklklarda) ortaya kabilir.

Sr ve toplumu ayran, bu para ve btn ilikisidir. Matematiksel olarak ifade edersek, srbasit bir toplama ilemi gibidir, toplum ise cebirsel bir ilem gibidir.

Basit matematikte eksiler eksi, artlar artdr. Ama cebirsel bir ilemde, eksilerin eksilerle

arpmndan art sonu elde edilebilir. Yani parann aleyhine olan btnn karna olabilir

ve btnn karna olduu iin parann da lehine bir sonu verebilir.

Doada Basit ve Cebirsel Birlikler

Zaten Toplumun var oluu, cebirsel toplamn basit toplama stnlnedayanr. Parann

btne tabi olduu bir karmak birlik, paralarn toplamndan oluan basit bir birliinkini ok

aan bir g elde eder.Elbet bu gcn bir kefareti de vardr. Doa da toplum gibi hibir eyi

karlksz vermez. Daha yaralanabilir ve yaralarn daha ldrc sonulara yol at

birliklerdir cebirsel birlikler. Bu nedenle doa baz durumlarda cebirsel birlikleri baz

durumlarda basit birlikleri (koloniler, srler) daha elverili bulmutur.

Evrim birbirindenbamszca birok kez, sadece basit birlikleri, koloni ve srleri deil;

karmak(cebirsel) birlikleri de kefetmitir.

Bizzat tek hcre dediimiz, btn canllarn yap ta,aslnda ok daha basitcanllarn23 bir

cebirsel birlikle bir araya gelip ok daha karmak, hcre dediimiz yeni bir canl tr

oluturmalarndan baka bir ey deildir.Yeni canl trdr nk onu oluturan paralar

ancak o btn ile birlikte kendilerini yeniden retebilir ve var olabilirler. Cebirsel birlik ilebasit birliin temel fark ayn zamanda bu noktadadr.

Keza, morula (Koloni) safhasn am neredeyse btn ok hcreli canllar da, bizzat

kendileri de cebirsel birlikler olan hcrelerin baka hcrelerle daha da karmakyeni cebirsel

birlikler, yani yeni canl trleri oluturmasndan baka bir ey deildir.Yani btn ok hcreli

canllar, aslnda hcrelerin birer cebirsel birlik oluturmalarndan baka bir ey deildir.

Doa bu kefi de bitkiler, hayvanlar, mantarlarda vs. birbirinden bamszca vebirok kez

yapmtr. Tekhcreli olmayan btn canllar cebirsel birliin stnlnn,birbirinden

bamszca ve birok defa kefinin rndrler.

Daha sonra, doa ok hcreli canllarda da, farklzaman ve yerlerde bu kefi birok kez

yapmtr. Arlar, Karncalar, Termitler24en bilinen rneklerdir. Ama sadece bilinen bu

23rnein muhtemelen hcrelerin iindeki enerji santrali ilevini gren mitokondriler balangta ayr

bir canl trydler ve sonradan dier benzeri canllarla birleip, cebirsel bir birlik oluturup baka bir

canl trnn organik bir bileenine dntler. Mitokondri DNAsnn ayr bir izgi izlemesi bunun en

gl kantlarndandr. Zaten bu zellik sayesinde Mitokondriyal DNA ile ana tarafndan soy aac

izlenebilmektedir. Bu da biroklarnnyan sra, insanlarn ve dillerin yeryzne dalnn ne

zamanlar ve nasl gerekletiini grmek gibi heyecan verici sonulara ulamay salamaktadr.24

Termitlerle karncalar genellikle kartrlmaktadr. Karncalar arlarla ortak bir atadan tremitir ve

zamanla kanatlarn yitirmitir. Termitler ise ar ya da karncalarla deil Hamambcekleriyleakrabadrlar.Yani doann devletleri birbirinden bamszca ayr ayr keifleri sz konusudur.


23/35

23

trlerde de deil, doada bu cebirsel birliklersanldndan ok daha yaygndr. Memelilerde

bile (nsan imdilik paranteze alyoruz)bile bu kefi yapmtrdoa. Dou Afrikada tpk

Karncalar veya Termitler gibi, yer altnda yaayan ve devlet oluturan, bir kemirgen tr

olan plak Kstebek (Naktmull) vardr.

Karncalar, Termitler, Arlar, plak Kstebekler gibi ok bilinen bu canllarn oluturduu bubirlikleri de, nasl hcreleri ve ok hcreli canllar ayr bir canl tr olarak kabul ediyorsak,

ayn ekilde ayr bir canl olarak kabul etmek gerekir. Yani karmak karnca, ar, termit

devletleriniaslnda bir tek canl olarak ele almal25. Bugn birok bilim adam da, bu

hayvanlarn oluturduklar birlikleri, tek bir canl olarak tanmlamaktadr. Yani nasl

vcudumuzdaki hcreler deil biz ayr bir canl tr isek;ar, karnca, termit, plak kstebek

cebirsel birlikleri de (ortaklklar) aslndatek bir canlolarak grlmelidir. nk o canly

oluturan bireyler, tpk vcudumuzdaki hcreler, ya da hcrelerin iindeki organeller gibi,

bamszca varlklarn srdrp kendilerini yeniden retemezler.

Doa bu cebirsel birlik oluturma kefini imdiye kadar sonbir kez daha insanda da yapmtrdenilebilir. nsanda yapt cebirsel birlik kefi ile dier canllardaki cebirsel birlik kefinin

temel fark, farkl bir canl tr yerine,biyolojik evrim yaslarna gre deien bir canl tr

yerine, farkl bir hareket ve varolu biimininortaya kmasdr. Tpk iki rn birbiriyle

deitirildiinde, yepyeni bir yasann, deer yasasnn ortaya kmas gibidir bu.Tpk

kendinin benzerini reten ilk molekl olutuunda yepyeni bir var oluun, srecin ve

yasalarn ortaya kmas gibidirbu.

Biyolojik llerle bakldnda, bu farkl hareket tr, farkl bir canl tr olarak da

tanmlanabilir. Yani birey olarak insan deil, insan toplumu da, biyolojik olarak, tpk

hcrelerin meydana getirdii bir okhcreli ama yepyeni ve bambaka bir canl tr gibi,insanlarn meydana getirdii yepyeni bir canl tr gibi de dnlebilir26.

Aslnda btn metafizik sosyolojiler toplumu ve insan byle tanmlarlar ve znde toplumu

biyolojik olarak tanmlam olurlar.

ki Cebirsel Birliin Fark

Dikkat edilirse canllar lemindeki bu cebirsel birliklerin hepsinin temelinde iblm ve

uzmanlamann salad avantajlar bulunmaktadr. Dolaysyla canllar lemindekibtn

cebirsel birlikler sk bir iblmne dayanrlar ve tek tek bireyler aslnda yepyenibir canlnn

organlar olurlar, tpk hcrelerin ok hcreli hayvanlarn bileenleri veya hcre iindeki

25Elbette rnein karncalarn farkl derecelerde karmak birlikler oluturduu bi linmektedir. Aslnda

bugnk bu farkllklar, basit bir birlikten karmak bir birlie gidiin eitli aamalarna da karlk

derler. Bu nedenle ayn zamanda hem evrimin izledii yolu incelemek iin bir veri temeli olutururlar

hem de basit birlikler ile cebirsel birlikler arasnda birok gei biimi bulunduu da gsterirler.26

Aslnda bu gne kadarki btn sosyoloji, toplumu insanlardan meydana gelmi bir btn olarak ele

alr. Her hangi bir sosyoloji kitabn aln ve sosyolojinin konusu ile ilgili tanmlara bakn, insanlardan ve

insan topluluklarndan sz ettikleri grlr. Yani aslnda daha en bata temel bir yanl yaplmakta,

sosyolojiye biyolojinin kavramlaryla, (insan kavram biyolojiktir nk bu tanmlarda, farkl bir canltrn tanmlar)balanmaktadr.


24/35

24

organellerolmas gibi.27

Ama btn bu cebirsel birlikler, biyolojik yasalarn geerli olduu birliklerdir. Yani kendileri

biyolojik yasalar, (Darwin Yasalar da diyebiliriz) sonucu olutuklar gibi, yine kendileri de

deiik bir canl trnden baka bir ey olmadklar iin yine ayn yasalara tabidirler.

Ama sadece nsan denen trn oluturduu cebirsel birlik, tpk kendini reten molekllerinortaya kmasyla birlikte bambaka veyepyeni yasalara bal olan,biyolojinin konusu olan,

olgularn ve hareket biimlerinin ortaya kmas gibi, sosyolojinin konusu olan olgularn ve

hareket biimlerinin ortaya kmasna yol amtr28.

Bu nedenle ne kadarkarmakolursa olsun, btn dier canl ortaklklar(devletleri ya da

toplumlar), sosyolojinin deil, biyolojinin konusunu olutururlar. Onlarn evrimi sosyolojik

deil, biyolojik yasalarla aklanabilir.Dolaysyla doadaki hibir cebirsel birlik yeni bir

hareket biiminin ortaya kmasna yol amamtr, onlar sadece yeni canl trlerinin ortaya

kmasna yol amlardr.

Doadaki btn cebirsel birlikler (Toplum hari) bir iblmne dayanrlar ve iblmnn

avantajlar olarak ortaya karlar. Eer insan toplumu, iblmnn avantajlarna dayanarak,

bir yaam stratejisi olarak ortaya km olsayd, insan toplumunun dier canl

devletlerindenfark olmaz ve ortada demokrasi diye bir sorun da olamazd.

O halde, insan trnn oluturduu cebirsel birliintemel zellii, i blmne, dolaysyla

uzmanlamaya ve organik deiikliklere (rnein ii, erkek, kralie arlarda olduu gibi)

dayanmamasdr. blm, toplumda ok sonralar ortaya kabilen bir olgudur ve toplumsal

iblmnn yasalar, sosyolojik yasalardr, biyolojik yasalara tabi deildirler.

Toplumda, birliin karmaklnn artnn dinamizmini, iblm ve uzmanlama deil;temelinde alet ve alet sayesinde egemen olunan atein bulunduu yaam koullar ve

biimindekideimeler belirlemitir.Yani alet ve ate, insan iin doadaki o zaman kadar

hibir canl iin szkonusu olmayan yepyeni koullar ve ok farkl bir seimbasks

(seleksiyon baks) yaratmtr. Bu seleksiyon basks i blmn deil, i birliini

zorlamtr. Tam da bu nedenle, insan toplumu ar veya karncalarnki gibihiyerarik ve

uzmanlam biryapy ortaya karmam; aksine sr halinde yaayan canllarn ounda

grld gibi zekann ve iletiim (kominikasyon)organlarnn geliimineyol amtr.

Buna bal olarak, toplum ortaya kncaya kadar insan trnn cebirsel olmayan bir birlik,

yani bir sr olarak var olduunu kabul etmek gerekir. Cebirsel bir birlik olsayd27

Bu organlamann iki farkl yol izledii grlyor, farkl canllarn simbiyoz yaamnn bir tek canlnn

organlar haline gelmesi gibi (rnein mitokondrinin hcredeki durumu) veya ayn canlnn bireylerinin

iblmne bal olarak zellemesi gibi (ok hcreli canllardaki hcreler, karncalar vs.). Yani doa

sadece ayn kefi birokkez yapm deil, farkl noktalardan yola karak da ayn kefi yapm. Yani

verili bir uzmanlamann bir canlnn organlar haline dnmesi ile uzmanlama sonucu ayn noktaya

varma.28

Sosyologlarninsan toplumunu incelemeye, biyolojik insan kavramyla balamalar gibi, biyologlar

da karnca, ar ya da termitlere, sosyolojik kavramlarla (devlet, klelik vs.) yaklarken benzer yanl

tersinden yaparlar. Yani ters noktalardan yola karak ayn metodolojik hatada buluurlar: baka bir

varolu ve hareket biiminin kavramlaryla baka bir varolu ya da hareket biimini anlamayaalmak!..


25/35

25

uzmanlama, bireyler arasnda biyolojik farkllklar ortaya kard.

Dolaysyla Alet ve ate, insan trnde salad biyolojik evrim ile i blmne dayanmayan

bir cebirselbirliin (yani toplumun) ortaya knn koullarn salamtr.Alet ve Ate

toplumsal harekete yol amam; biyolojik harekete yeni bir dorultu vermitir. nsan tr alet

ve atein ocuudur ama toplum deil. Bunlar ancak toplum olmann koullarn, (gelimi birzeka ve kominikasyon aralar) salamlardr. Bu nedenle, ilk insan toplumu, yani parann

btne tabi olduu cebirsel birlik ortaya kana kadar, milyonlarca yl boyunca, insanlarn

sr halinde, nitelik olarak cebirsel birlik (toplum) oluturmadan biyolojik bir evrim

geirdiini kabul etmek gerekir29.

Yani demokrasinin, karar ve yaptrmn mmkn olmadsrlerbiiminde var olmu

olsa gerektir insan tr milyonlarca yl boyunca.

Karncalar, Arlar, Termitler, plak Kstebekler gibi canllarda,ortaya kanlar, cebirsel

birlikler olmalarnaramen, eit durum ve ilevlere sahip bireyler olmadndan, onlarda da

demokrasi diye bir olgu var olamaz. Genelin kar, parann btn tabi olmas demokratikdenebilecek bir mekanizmayla belirlenemez30.

nsan trnde ise i blm, Homo Sapiensin ortaya kndan da ok sonra deiimin

balamasyla ortaya kmve deiimi dolaysyla deer yasasn ve ekonomi politiin

konusu olan hareket biiminiortaya karm sosyolojik bir olgudur, biyolojik bir olgu

deildir31.

nsan, denen tr, toplumsal bir varlk olarak nsan olmasn, bir bakma, iblm olmadan

bir ka milyon yl yaamasna borludur. Ancak toplum denen var olu veya hareket biimi

ortaya ktktan sonra, sosyal bir hayvan olan insann, ondan ok sonra da i blmnn vembadelenin (deer yasasnn, ekonomi politiin konusu olan varolu ve hareket biiminin)

balad dnlebilir.

Zaten iblm biyolojik bir olgu olsayd, insan tryle birlikte ok eski dnemlerde ortaya

kar ve insanlar, cebirsel birlik oluturmu en yakn akrabas plak kstebekler gibi, farkl

ilevlerde uzmanlam dolaysyla organlar da farkllam bireylerden oluan topluluklar

olutururlard. Dolaysyla yeni ta ann kadn anas iman Vens gibi bir sadece

douran bir Kralie; cinsiyetini yitirmi, ksrHarem Aalar veya Kastradalar ya da

Beygirler (Aygrn hayalar burulunca Beygir olur) ya da kzler gibi(Boann hayalar

burulunca kz olur) iiler ya da kleler; tek ilevleriKralieyi dllemek olan, damzlkboalar gibi, Don Juan ya da Kazanova erkeklerin oluturduu birlikler karsnda

29Muhtemelen, ilk toplum, 75.000 bin yl nce ortaya km olmaldr. Bu cebirsel birliin salad

stnlk, srden topluma ilk geen insan trnn ve poplasyonun dier btn insan trlerini ve

poplasyonlar yok etmesiyle sonulanm olmaldr.30

Btn gerici szde sosyolojilerin byle hayvanlar arasndaki i blm ile snflar arasndaki snf

blmleri zerinden paralellikler kurmas rastlant deildir ve aslnda son derece temel bir karklktan

yola karlar: toplumsal sreleri biyolojik yasalarla aklamak!..31

Kadn ve Erkek arasnda, kkleri erkek ve kadn cinslerinin remedeki farkl ilev ve yaplarndan

kaynaklanan bir iblm vardr ama bu da kesin snrl deildir, reme dndaki btn faaliyetleri heriki cins de yapabilir.


26/35

26

bulunurduk.

Tabii o zaman dabu canl tr, nsan olmaz, belki baka bir zamanda,baka yerden treyecek

insanlar tarafndan incelenecek, devlet kurmu, cebirsel bir birlik oluturmudeiik bir

memeli tr olurdu.

Yani insan toplumu tam da, i blmne dayanan ve onun tetikledii bir cebirsel birlikolmadndan,birlii oluturan insanlar biyolojik olarak da birbirilerinden deiik zellikler

gstermezler.nsan i blmnn bir zorlamas olmadan, cebirsel birlik oluturabilmi

bir canldr32.

32Ne konumuz ne de bizim branmz ama nsann insan olu serveniyle ilgili olarak burada

otomatikman yle bir varsaymda bulunmak mmkn grnyor. nsan tr, ok yakn zamanlara

kadar sr olarak yaam olmaldr. Yani basit toplama gibi bir birlik. Aksi takdirde karmaklamayla

birlikte, sr iindeki ilevlere bal olarak biyolojik farkllklar da oluurdu.

Muhtemelen daha nceki Homo Sapiensler ve Neandertaller de genetik ya da biyolojik olarak bu

deiimi yapacak alt yapya sahip olmalarna ramen; sr olarak yaayp bir toplum oluturamadklariin yok olmulardr. Sanatn ortaya k ile Neanderthalin yok oluu arasndaki (30.000 yl nce)

akma bir rastlant olmasa gerektir. Aslnda OrtaklnSrye Cebirsel birliin basit birlie,

stnldr bu. Bu stnlk ok hzl bir oalma ve yaygnlama salam olmaldr. Bunun yol

at yok olu hz belki biraz daha yava olsayd, Neanderthal belki taklit araclyla Homo

Sapiensin yapt gibi sry topluma evirebilir ve belki varln srdrebilirdi. Neolitik devrimde de

benzeri olur. Neolitik devrimi yapamam insanlar, Neolitik devrimin ortaya kard nfusun yaylma

hz nedeniyle daha taklit edip renme frsat bulamadan yok olmulardr. Ancak yeterince zaman

bulanlar veya corafi nedenlerle Neolitik devrimin hznn kesildii veya yaylamad yerlerdeki

insanlar, taklit ve renme aracyla neolitiin kazanlarnalp varlklarn srdrebilmilerdir.

Muhtemelen Baskllar, Kafkaslar, Hindistandaki Drawitdillerini konuanlar ve Avustralyal

Aboreginlerle akraba olan, Yeni Gine, Hindistan, Seylandaki baz halklar byle varlklarn

srdrebilmilerdir.

Ayrca ilk kez srdentopluma geen Homo Sapiens poplasyonu, ayn mekanizmayla, sadece

Neanderthalin deil, bu sramay yapamam btn dier Homo Sapiens poplasyonlarnn da yok

olmasna yol am olmaldr. Bugn mitokondriyal DNA analiziyle insanlarn aa yukar 70.000 yl

nceki bin kii civarndaki bir poplasyondan (gen havuzu da denebilir) tredii kesinlemi gibi.

Homo Sapiens, tr olarak en az 200.000 yldr var olduuna ve bu arada dnyaya yayldna gre,

dierleri ne oldu? Bunu imdilik, Endenozyada 70.000 yl nce patlam sper bir volkan, bu

volkannn homo sapiens trn yok oluun eiine getirmesi ve bin kiilik bir poplasyonun bundan

kurtulmas ile aklayan teorilervar. Sanrm taplumsal bir olay, jeolojik olgularla aklamaya

alyorlar. Esas neden, muhtemelen 70.000 yl nce Afrikada bir yerlerde, bir topluluun, ilk kez ilkyasakoyarak, srden topluma gemesi, basit birlikten karmak birlie sramasdr. Esas patlama

budur. Bu patlamay yapan homo sapiens poplasyonu, bunu yapamayan homo sapiensleri ve dier

insan trlerini, yok etmi olmaldr. Bu ona yle bir emek retkenlii, rgtlenme ve nfus art

yaratm olmaldr ki, gerek ldrme, gerek yaam alanlarn yok etme araclyla, btn dier Homo

Sapiens topluluklar da tpk Neanderthal topluluklar gibi yok olmu olabilirler. Tam da bu nedenle

hepimiz yetmi bin yl nceki bu kk poplasyondan geliyor olabiliriz.50.000 yl nce Avustralyaya

gittiine ve bu gidenler de o bin kiilik poplasyondan geldiine ve dedinleri, sanatlar vs. olduuna

gre, 70.00 yl nce ilk kez bu mitokondriyal DNAsn taadmz poplasyonun ilk yasa koyup, ilk

cebirsel birlii, yani toplumu oluturduunu varsayabiliriz. Uzun yllar boyunca Neanderthal ile bir

arada bulunan Homo Sapiens topluluklar, muhtemelen, henz dnyann drt bir yannda yaayan,

dini ve toplum olmay kefetmemi, Neanderthal ile ayn kaderi paylaacak olan Homo Sapienstopluluklar olmaldr.


27/35

27

nsann oluturduu cebirsel birliin dier canllarn oluturduu gebirsel birliklerden fark,

bu birlikte evrimin, organlarn ya da bireylerin deil, retim aralarnn deiimiyle

gereklemesidir.

Dolaysyla, kendisini oluturan bireylerin organik olarak farkllamad, ama retim

ilikilerinin ve retim biimlerinin farkllat, dolaysyla toplumlarn farkllat apayr bi r

var olu, bir hareket biimi ortaya kar. Yani toplum ve sosyolojinin konusu.

Aslnda Ruh, Tanr, Totem vs. hepbu gcn, srden te toplum oluun; basit toplamdan te

cebirsel toplam oluunkazandrd bu gcn, insanlarn zihnindeki yansmalardrlarve

bizzat kendileri de bu gc yaratan aralardrlar.

O halde toplumsal var olu ile parann btne tabi olmas, dolaysyla btn adna bir karar

alma ve yaptrm, birbirinden ayrlmaz olarak ele alnabilir grnmektedir. Eer byle birdurum yoksa, ortada toplum deil sr vardr diye kabul etmek gerekir karsamas kolaylkla

yaplabilir.

Demokrasinin Var Olu Koulu

Bu durumda demokrasiyi, organik olarak farkllamam, iblm nedeniyle olumam bir

cebirsel birliin; yani toplumsal olann, karar alma ve uygulamadaki bir biimi olarak kabul

etmek belki bir hareket noktas salayabilirgibi grnyor.

Yani demokrasinin var olu koulunu, ayn biyolojik zelliklerdeki bireylerin oluturduu,

iblmne dayanmayanama parann btne tabi olduu bir cebirsel birlik olarak

tanmlayabiliriz.

Tabii burada ele aldmz son derece soyut toplum. Bu toplumhibir farkllk

bulundurmadndan, bir aznlk ya da kiinin kararlar almas ve btn ounlua ramen

yaptrm uygulamas gibi bir durum sz konusu olamaz.

O halde, bu son derece soyut biim altnda demokrasi ile toplum arasnda bir fark olmaz. Yani

parann btne tabi olduu bir canllarn birlii, bu btn oluturan paralarn her hangi biri

dierine stn veya ondan farkl olmayacandan, fiilen demokrasi olur. Yani paray btne

tabi kln, toplum oluunbir biimi gibi grnen demokrasi, aslnda toplumsal var oluun

biricik olas biim olarak ortaya kar. Bylece Toplum ve Demokrasi, karar ve yaptrm

Peki sr topluma nasl dnmtr? Yasaklar ile. Totem ile. Bir eyleri birletirmek iin ayrmak

gerekir. Ya da ayrmak iin birletirmek. Ama ayrma veya birletirme de bir ayrm, yani yasak

demektir. u veya bu ekilde bir yasak. Bu da muhtemelen bir cinsel iliki yasa olmaldr. Kuaklar

ya da kardeler aras bir yasak ilk yasak olabilir. Bu otomatikman bir akrabalk sistemi ve topluluk

tanm yani din demektir. Bu topluluu tanmlamak iin, insanlar biyolojik olarak birbirinden farkl

olmadndan, iaretler, boyalar, dvmeler vs. pepee ortaya km olmaldr. Yasak, sper ego,

toplum, din ile birlikte, bilin alt, sblimasyon, sanat. Kanmzca Kvlcmlnn ele alp aklamaya

altsre bylece balam olmaldr. Bu ayn zamanda bizim Dine ilikin teorimizle de akyor.

nsan Dini olan hayvandr. Dinin esas ilevi de, Aydnlanma dininin bize syledii gibi inan deil,

zaten inan diye bir sosyolojik kategori de yoktur, topluluu tanmlamaktr.Aydnlanma da dineinan diyerek bir topluluk tanm yapar aslnda ve tam da bu nedenle bir dindir.


28/35

28

tanm gerei dlayan sr karsnda, ayn z olarak grnrler.

Dikkat edilirse, burada artk demokrasi toplumsal varoluun olmazsa olmaz bir biimi gibi

ortaya kmaktadr.

Ne var ki, bu tanm da bizi sosyolojik olarak bir yere gtrmez. Byle bir tanmdan hareketle

belki sosyolojinin konusunu, demokrasinin ortaya knn veya var oluunun koullarntanmlayabiliriz ama demokrasinin sosyolojik bir tanmna ulaamayz.

nk bu tanm da sosyolojik bir tanm deil, znde biyolojik bir tanmdr.

rnein, insan sosyal bir hayvandr dediimizdebiz sosyolojik bir tanm yapm olmayz.

Onu dier hayvanlardan ayran zellii ifade etmi oluruz,bir hayvan trn dier hayvan

trlerinden ayrm oluruz. Dier bir ifadeyle,tanmmz sosyolojik deil, biyolojik bir

tanmdr.nsann sosyolojik olarak ne olduu, hayvanlarla kyas iinde anlalamaz.nsann

biyolojik olarak ne olduu, hayvanlarla kyas iinde anlalabilir ama sosyolojik olarakne

olduu deil.

Ayn ekilde, toplum, i blmne dayanmadan, parann btne tabi olduu bir topluluktur

dediimizde de sosyolojik deil, biyolojik bir tamn alanndayzdr hala. nkbir ok canl,

koloniler, srler hatta ok daha karmak toplu yaam biimleri gelitirmitir. Toplum

kavram, dier birlikte yaam biimlerinden fark ifade etmektedir. Ama bu fark son

durumada, o canlnn birlikteliinin dier canllarn birlikteliinden farkn ifade etmektedir.

nsan toplumu srden cebirsel bir birlik olmasyla ayrlr dediimizde, bir biyolojik var olu

tarzndierinden ayrm oluruz. Toplum ve sr farkn ele alan bir tanm tpk sosyal

hayvan veya dnen hayvangibi bir tanmdr. Bu nedenle henz sosyolojik bir tanm

deil, biyolojik bir tanmdr. Bu tanmdan hareketle de demokrasinin sosyolojik bir tanmnaulam olmayz.

Grld gibi sosyolojik bir demokrasi tanmna ulaabilmemiz iin gerekli temeli bize ne

politik olarak yerlemi tanmlarne de biyolojik tanmlar verebildi.

Sosyolojik bir tanma ancak, sosyolojik kavramsal aralarla ulaabiliriz.

Toplumun Var Oluu, Somut Biimi ve Din

Nasl canl diye bir ey yoksa ve somut canllar varsa, soyut olarak toplum diye de bir ey

yoktur. Toplum somut topluluklar biiminde var olur.

Toplumun yani onun somut varolu biiminin, topluluklarn ortaya kabilmesi iin ise, otopluluklarn snrlar olmas gerekir.Yani bir blme ilemi olmadan bir birlik dolaysyla da

toplumsal var oluun somut biimleri ve toplumsal varoluun kendisi mmkn olamaz.

Blmek ise ancak yasaklarn olduu noktada ortaya kabilir. Bu snrlar dini ve dolaysyla

tm toplumun st yapsn oluturur.

Toplum dinin ortaya kt yerde kar. Din ile ilk kez bir ortakln snrlarn, yasaklar

belirlemek mmkn olur. Nasl hayat, canllk, somut bir molekl veya hcre biiminde var

olabilirse; toplum da ancak somut bir topluluk veya ortaklk biiminde var olur. Topluluk ve

ortakln snrlar olmadan var olamaz, snrlar belirleyen ise dinden baka bir ey deildir.

Ama din sadece snrlar deil, topluluun var oluunu ve devamn salayan tm ilikileri debelirler. Btn bunlar da retici glerin ve retim ilikilerinin o gnk dzeyi.


29/35

29

Bu nedenle, din toplumun tm styapsnn somut var olu tarzdr. Btn dier styap

bileenleri (sanat, ahlak, hukuk vs.) dinle ve dinin erevesinde var olabilirler.

Bu bakmdan, nsann ortaya knda, retici glerin esas geliimini tetikleyen, toplumun

st yapsdr bir bakma. Hepsi ayn retici gler dzeyinde olan binlerce homo sapiens

topluluu iinde, ilk kez u veya bu ekilde, bir yasak koyarak bir topluluk tanm yapan, yaniilk kez dini ve toplumu kefeden poplasyon ya da grup, btn arkeolojik ve antropolojik

aratrmalarn gsterdii gibi adeta patlarcasna bir ilerlemeyi tetiklemitir. Bundan sonra ok,

yay, kano, sanat vs. ortaya kmaktadr pepee33.

Bu anlamda toplumu ya da insan Allah yaratmtr denebilir. Allah ilk yasaklar veya din

anlamnda kullanlrsa.

Karar ve Yaptrm Olmayan Bir Toplumsal Var Olu Mmkn m?

Demokrasinin tanmndayle bir zorlukla karlayoruz. Demokrasi, demokrasi olmayanla

kyas iinde tanmlanabilir. Karar ve yaptrm olmazsa bu sr olur demitik. Peki hem karar

ve yaptrma gerek duymayan hem de sr olmaya dnmeyen veya sr olmayan bir

toplumsal var olummkn mdr?

Eer bu mmkn ise ancak, toplumsal var oluun kendisi olarak deil, toplumsal var oluun

bir biimi olarak, yani sosyolojik olarak demokrasiyi tanmlayabiliriz.

Demokrasi, demokrasi olmayana gre tanmlanabilir. Tabii burada hemen, monar, oligari

gibi kavramlar akla gelir ama henz bizim toplum kavrammz henz snflar, i blmn

vs. iermiyor. Saf ve soyut bir toplum kavrammz var. Dolaysyla herkesin eit olduu byle

bir toplumda monariya da oligari olamaz. Birileri silahlbirileri silahsz olmadndan;

birileri zengin birileri fakir olmadndan; geneli ifade eden karar ve yaptrm ancakounluun onayn alrsa ve gnll olarak benimsenirse uygulanabilir. Dolaysyla bu

soyutlama dzeyinde, demokrasiyi demokrasi olmayandan ayrrken Oligari, Monari,

Diktatrlk gibi kavramlar (ki aslnda hepsi de politik kavramlardr) hi bir iimize

33Bunun elli bin yldan daha nce gerekletiini syleyebiliriz. nk Avustralyaya Aborjinlerin

gitmesi hem bunlar gerektirir, hem de 50 bin yllk izolasyonlarna ramen, btn dnyann dier

yerlerindeki insanlar totemleri, tabular, sanatlar vs. olan bir toplumdurlar. Tabii bir baka olaslktan

da sz edilebilir. Onlarn bamszca dini, yasaklar ve toplumu kefetmi olmalar.Ancak, bu takdirde,

muhtemelen Avustralyaya gidecek kanolar yapacak durumda olamayacaklard. Yani neolitik devrimin

farkl yerlerdeki insanlarca tekrar tekrar birbirinden bamszca yaplmas gibi bir durum muhtemelen

sz konusu deildir.

Homo Sapiensin ilk g, 50.000 yl ncelerinde dnya bir buzul dneminde olduundan, buzullar

muhtemelen epeyce gneye iniyordu ve dnyadaki suyun byk bir blmn tutuyorlard. Bu

nedenle de denizlerin seviyesi 150 metre kadar aadayd.

Bu nedenle, mitokonrriyal Havvann torunlar, Eritre Yemen zerinden Asyaya geip, sahilleri

izleyerek gneydou Asyaya varm ve oradan, O zamanlar bir byk kta olan Yeni Gine ve

Avustralyaya gemeleri mmkn olmutur.

Ancak buzlarn ekiliiyle birlikte,Havvann ocuklar kuzeye doru Avrupaya doru bir yaylm

gstermilerdir. Ama bu denizlerin ykselii ayn zamanda, Asya Kylarndan Avustralyaya inen

Havvann ocuklarnn esas youn olarak yaadklar yerlerin sular altnda kalmasna yol amtr. Bunedenle, bu dneme ilikin ok az veri bulunmaktadr.


30/35

30

yaramazlar.

zetle yle bir paradoks sz konusudur, toplum bizzat doa karsnda var oluu

srdrebilmek iin, parcann btne tabi olduu bir birlik iken, douunda bu varken ve bu

gne kadarki btn toplumlar da byle iken, parann btne tabi olmayaca, ama yine de

toplum olan fakat sr olmayan bir var olu mmkn mdr?Demokrasi, sosyolojik olarak ancak byle bir topluma gre tanmlanabilir.

Karar almann ve yaptrmn, dolaysyla zorun mmkn ve gerekli olmad, dier bir

ifadeyle demokrasinin mmkn ve gerekli olmad bir toplum olabilir mi?

Ancak bu sorunun cevab bizi demokrasiyi demokrasi olmayandan ayrma, demokrasinin

sosyolojik bir tanmna ulama olana salayabilir.

tebundan 150 yl nce Karl Marks, demokrasinin tanmn tam da byle yapmtr. Ve bu

tanm demokrasinin sosyolojik tanmdr.Marksn tanmna gre: Demokrasi Zorunluluklar

alemini var sayar, zorunluluklar aleminin tesinde,yani zgrlkler aleminde ise yaptrm vekarar, dolaysyla demokrasi hem mmkn hem de gerekli olmaktan kar.

Burada yllar nce yazdmz bukonu ile ilgili blm olduu gibi aktaralm:

Demokrasi ve Zor

En olaan ve biimsel anlamyla Demokrasi, aznln ounlua uymasn prensip olarak

kabul eden sistemdir34. Bu en biimsel demokrasi tanm ister istemez demokrasinin olmazsa

olmaz iki koulunu ifade edilmemi bir var saym olarak ierir: zor ve zgrlkler.

Zor, yaptrm demokrasinin ayrlmaz bir kouludur.

Tanm, aznln ounlua uymasndan sz ediyor.

Burada hemen u soru akla gelir: "Ya aznlk ounlua uymazsa?".

O zaman da uydurulmas gerekir.

Nasl?

Yaptrmlarla, zorla.

Zaten ounluk, ounluk olduu iin daha byk bir g, dolaysyla da bir yaptrm

yetenei demektir, brakalm silah ya da hapishaneleri bir yana. Yaygn kanaatin aksine,

demokrasi ve zor birbirlerine zt kavramlar deildir, zor olmadan demokrasi olmaz.

Demokrasinin z, aznln ounlua uymas ve eer uymuyorsa uydurulmas olduundan,Marksizm, zgrlkler aleminin zorunluluklar aleminin, yani demokrasinin, yaptrmlarn

TESNDEsonsuz bolluun bir alemi olabileceini vurgular.

Marks, Sosyalizmin ilkesi olan "almayana ekmek yok","herkese emeine gre" gibi

prensiplerin, demokrasiyi ve zoru gerekli kldn vurgular ve zgrlk ve demokrasiyi

birbirine zt kavramlar olarak konumlandrr.

Bu kullanmda zgrlk, demokratik bir sistemin ayrlmaz paras olan fikir, rgtlenme

zgrlkleri gibi haklar deil, demokrasi gibi bir sistem anlamna sahiptir ve onun yani

demokrasinin tesinde var olabilir.

34aznln ounlua uymasn ilke olarak kabul eden idare tarz (Lenin)


31/35

31

Ancak ekmein alma kouluna bal olmad, "herkese ihtiyacna gre ve herkesten

yeteneine"gre ilkesinin geerli olabildii bir sistemde artk demokrasi yoktur. nk

aznln ounlua uyma ve uydurulma mecburiyeti yoktur. Ve bu nedenle de zor yoktur.

Bunun nasl bir ey olduunu tasavvur edebilmemizi bize dil salar. Her hangi bir dili

konuurken, szckleri herkes ihtiyacna gre ve yetenei kadar kullanabilir. Dilinkelimelerini kullanmda, zgrlkler alemi vardr. Belli bir kelimeyi kullanmak iin belli bir

emek miktarna gerek yoktur.

Ama insanlarn hayatlar boyunca kelimeleri diyelim ki sadece onar defa kullanma haklar

olsayd, on defadan fazla kullanmlar tespit etmek, kullananlar cezalandrmak iin bir zora

gerek olurdu. Yani dil, zgrlkler aleminden, zorunluluklar alemine geri derdi. Ya da belli

szckleri kullanmak belli bir crete tabi olsayd, dil de demokrasi alemine, zorunluluklar ve

yaptrmlar alemine dm olurdu.

Bu, dildeki kelimelerin kullanmnn snrlanmas veya crete tabi olmas gibi, ilk bakta

okuyucunun "olur mu yle ey?"diyebilecei sama bir durumu gzlerimizin nnde sanaluzayda (cyberspace, daha bilinen deyimiyle nternet) yayoruz.

Documents

Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf