1

DEPARTAMENTO DE GREGO

PROGRAMACIN

GREGO

CULTURA CLSICA

IES VALLE-INCLN, PONTEVEDRA

Curso 2015 2016

2

NDICE

px.

1. CONTEXTUALIZACIN 5

Membros do departamento e carga horaria

2. MARCO LEGAL

3. VALORES E ENSINANZAS TRANSVERSAIS 6

4. COMPETENCIAS 8

Contribucin ao desenvolvemento das competencias clave

4.1. Competencia en Comunicacin lingstica (CCL) 9

4.2. Competencia matemtica e en ciencia e tecnoloxa (CMCCT) 12

4.3. Tratamento da informacin e competencia dixital (CD) 16

4.4. Competencia para aprender a aprender (CAA) 18

4.5. Competencias sociais e cvicas (CSC) 19

4.6. Sentido de iniciativa e esprito emprendedor (CSIEE) 22

4.7. Conciencia e expresins culturais e artsticas (CCEC) 23

5. GREGO - Bacharelato 26

5.1. Introducin

5.2. Obxectivos 32

6. GREGO I - 1 de Bacharelato - Currculo 34

6.1. Temario: 1. Contidos 2. Obxectivos 3. Criterios de avaliacin 4. Estndares de aprendizaxe avaliables 5. Competencias

Bloque 1. Lingua grega

Bloque 2. Sistema da lingua grega: elementos bsicos 35

Bloque 3. Morfoloxa 37

Bloque 4. Sintaxe 39

Bloque 5. Grecia: historia, cultura, arte e civilizacin 41

Bloque 6. Textos 44

3

Bloque 7. Lxico 45

6.2. Orientacins metodolxicas 47

6.3. Materiais e recursos didcticos 50

6.4. Criterios de avaliacin e cualificacin 51

6.5. Procedementos e instrumentos de avaliacin 53

6.6. Mnimos esixibles 55

7. GREGO II - 2 de Bacharelato - Currculo 58

7.1. Introducin

7.2. Obxectivos

7.3. Contidos 59

7.4. Orientacins metodolxicas

7.5. Materiais e recursos didcticos 61

7.6. Criterios de avaliacin e cualificacin 62

7.7. Procedementos e instrumentos de avaliacin 63

7.8. Mnimos esixibles 64

8. CULTURA CLSICA - Educacin Secundaria Obrigatoria 67

8.1. Introducin

8.2. Obxectivos 70

9. 9. CULTURA CLSICA - 3 ESO - Currculo 72

9.1. Temario: 1. Contidos 2. Obxectivos 3. Criterios de avaliacin 4. Estndares de aprendizaxe avaliables 5. Competencias

Bloque 1. Xeografa

Bloque 2. Historia

Bloque 3. Mitoloxa 73

Bloque 4. Arte 75

Bloque 5. Sociedade e vida coti 76

Bloque 6. Lingua e literatura 78

Bloque 7. Pervivencia na actualidade 81

4

9.2. Orientacins metodolxicas 82

9.3. Materiais e recursos didcticos 83

9.4. Criterios de avaliacin e cualificacin 85

9.5. Procedementos e instrumentos de avaliacin 86

9.6. Mnimos esixibles 87

10. MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE 89

11. SEGUIMENTO E RECUPERACIN DE MATERIAS PENDENTES 92

12. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 93

13. ACTUACINS PREVISTAS DE ACORDO CO PLAN LECTOR 95

14. ACTUACINS PREVISTAS DE ACORDO CO PLAN TIC 96

15. AVALIACIN DA PROGRAMACIN 97

5

1. CONTEXTUALIZACIN

Membros do departamento e carga horaria O Departamento de Grego est composto por un s profesor, que, ademais de atender aos grupos de Grego de 1 y 2 de bacharelato en ambos turnos, diurno e nocturno, imparte tamn unha Cultura Clsica de 3 ESO.

2. MARCO LEGAL Textos legais en que se basa a presente Programaci n Didctica: A modificacin realizada pola Lei orgnica 8/2013, do 9 de decembro, para a

mellora da calidade educativa, na Lei orgnica 2/2006, do 3 de maio, de educacin (BOE 106, de 04/05/2006), establece unha nova organizacin da educacin secundaria obrigatoria e do bacharelato.

En desenvolvemento normativo posterior, o Real decreto 1105/2014, do 26 de decembro, polo que se establece o currculo da educacin secundaria obrigatoria e do bacharelato, estableceu o currculo bsico desas das etapas.

O Decreto 86/2015, do 25 de xuo, polo que se establece o currculo da educacin secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autnoma de Galicia, dtase en exercicio das competencias propias de Galicia no desenvolvemento dos aspectos bsicos regulados a nivel estatal.

No calendario de implantacin derivado do novo marco normativo establcese que no curso escolar 2015/16 se implantarn as modificacins no currculo, a organizacin, os obxectivos, os requisitos para a obtencin de certificados e ttulos, os programas, a promocin e as avaliacins de educacin secundaria obrigatoria para os cursos primeiro e terceiro. As mesmo, as mencionadas modificacins implantaranse para o primeiro curso de bacharelato no curso escolar 2015/16.

As mesmo, o Ministerio de Educacin, Cultura e Deporte ditou o Real decreto 665/2015, do 17 de xullo, polo que se desenvolven determinadas disposicins relativas ao ejercicio da docencia na educacin secundaria obrigatoria, o bacharelato, a formacin profesional e as ensinanzas de rxime especial, formacin inicial do profesorado a s especialidades dos corpos docentes de ensinanza secundaria.

Tendo en conta este marco normativo, a implantacin da educacin secundaria obrigatoria e do bacharelato require algunhas concrecins que faciliten o seu comezo no curso 2015/16. O alcance destas instrucins refrese aos cursos primeiro e terceiro da educacin secundaria obrigatoria, e primeiro de bacharelato, segundo o calendario de implantacin previsto na disposicin derradeira primeira do Decreto 86/2015, do 25 de xuo.

Orde do 8 de xuo de 2015 pola que se aproba o calendario escolar para o curso 2015/16 nos centros docentes sostidos con fondos pblicos na Comunidade Autnoma de Galicia (DOG n 113 do 17 de xuo de 2015).

6

3. VALORES E ENSINANZAS TRANSVERSAIS

Unha das achegas do actual sistema educativo foi atender ao desenvolvemento integral dos alumnos. Este carcter integral do currculo implica que hai que incorporar, nas diferentes reas, elementos educativos bsicos contidos nos valores e nas ensinanzas transversais. A expresin oral e escrita, a comunicacin audiovisual, as Tecnoloxas da

Informacin e a Comunicacin, o emprendemento e a educacin cvica e constitucional traballaranse en todas as materias sen prexuzo do seu tratamento especfico nalgunhas das materias de cada etapa.

Educacin moral e cvica:

Utilizando a lingua oral e escrita como instrumento para relacionarse cos demais e chegar a acordos.

Reflexionando sobre o uso da lingua como medio para transmitir ideas, pensamentos e opinins, respectando os xuzos e opinins alleos.

Alcanzando un compromiso persoal para a conservacin do patrimonio artstico, lingstico e cultural.

Educacin para a igualdade entre sexos: Fomentarase o desenvolvemento da

igualdade efectiva entre homes e mulleres, a prevencin da violencia de xnero ou contra persoas con discapacidade e os valores inherentes ao principio de igualdade de trato e non discriminacin por calquera condicin ou circunstancia persoal ou social. Do mesmo xeito se promover a aprendizaxe da prevencin e resolucin pacfica de conflitos en todos os mbitos da vida persoal, familiar e social, as como dos valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo poltico, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos, o respecto aos homes e mulleres por igual, s persoas con discapacidade e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respecto ao Estado de dereito, o respecto e consideracin s vtimas do terrorismo e a prevencin do terrorismo e de calquera tipo de violencia. A programacin docente debe comprender en todo caso a prevencin da violencia de xnero, da violencia contra as persoas con discapacidade, da violencia terrorista e de calquera forma de violencia, racismo ou xenofobia. Evitaranse os comportamentos e contidos sexistas e estereotipos que supoan discriminacin por razn da orientacin sexual ou da identidade de xnero. Recoecendo en textos clsicos e actuais situacins nas que se produza

calquera tipo de discriminacin por razn de sexo. Reflexionando e opinando sobre as situacins observadas, achegando

posibles solucins para evitar a discriminacin. Alcanzando o compromiso de evitar, en calquera situacin comunicativa,

formas, termos e expresins que denoten discriminacin. Rexeitando ante calquera situacin da vida coti e de relacin social de

discriminacin por razn de sexo.

7

Os currculos de Educacin Secundaria Obrigatoria e Bacharelato incorporarn elementos curriculares relacionados co desenvolvemento sustentable e o medio ambiente, os riscos de explotacin e abuso sexual, o abuso e malos tratos s persoas con discapacidade, as situacins de risco derivadas da inadecuada utilizacin das Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin, as como a proteccin ante emerxencias e catstrofes.

Educacin ambiental:

Recoecendo e identificando no mbito prximo restos arqueolxicos que se relacionen coas culturas clsicas.

Mantendo un compromiso e implicacin persoal para lograr o mantemento e conservacin de toda pegada do mundo clsico no mbito natural, sabendo apreciar os avances tecnolxicos e o respecto das antigas civilizacins pola natureza.

Os currculos de Educacin Secundaria Obrigatoria e Bacharelato incorporarn

elementos curriculares orientados ao desenvolvemento e afianzamento do esprito emprendedor, adquisicin de competencias para a creacin e desenvolvemento dos diversos modelos de empresas e ao fomento da igualdade de oportunidades e do respecto ao emprendedor e ao empresario, as como tica empresarial. A consellera con competencias en materia de educacin fomentar as medidas para que o alumnado participe en actividades que lle permita afianzar o esprito emprendedor e a iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonoma, a iniciativa, o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o sentido crtico.

Educacin para a paz:

Analizando e recoecendo nos textos clsicos as achegas de personaxes de calquera mbito do mundo clsico no fomento da paz, as relacins entre os diversos pobos e a convivencia.

Aplicando as normas que rexen o intercambio comunicativo, sabendo respectar e aceptar as achegas dos demais.

Apreciando e valorando a diversidade lingstica e cultural de Espaa e Europa como mostra da diversidade e riqueza culturais.

No mbito da educacin e a seguridade viaria, incorporaranse elementos

curriculares e promovern accins para a mellora da convivencia e a prevencin dos accidentes de trfico, coa finalidade de que o alumnado coeza os seus dereitos e deberes como usuario das vas, en calidade de pen, viaxeiro e condutor de bicicletas ou vehculos a motor, respecte as normas e sinais, e se favoreza a convivencia, a tolerancia, a prudencia, o autocontrol, o dilogo e a empata con actuacins adecuadas tendentes a evitar os accidentes de trfico e as sas secuelas.

8

4. COMPETENCIAS

Contribucin ao desenvolvemento das competencias cl ave A nova disposicin adicional trixsima quinta Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio, sobre Integracin das competencias no currculo, establece que o Ministerio de Educacin, Cultura e Deporte promover, en cooperacin coas Comunidades Autnomas, a axeitada descricin das relacins entre as competencias e os contidos e criterios de avaliacin das diferentes ensinanzas a partir da entrada en vigor da Lei Orgnica. As devanditas competencias descrbense, indcase a sa finalidade e aspectos distintivos, e ponse de manifesto, en cada unha delas, as claves de desenvolvemento que debe alcanzar todo o alumnado referidas ao final da educacin bsica e Bacharelato, pero cuxo desenvolvemento debe iniciarse dende o comezo da escolarizacin, de maneira que a sa adquisicin se realice de forma progresiva e coherente ao longo das distintas etapas educativas. Do carcter do Ensino Secundario e Bacharelato que se pretende desenvolver, da sa formulacin integradora e orientada aplicacin dos saberes adquiridos, dedcese a conveniencia de centrar a aprendizaxe en certas competencias bsicas, entendendo como tales aquelas capacidades que debeu desenvolver o alumno para poder lograr a sa realizacin persoal, exercer a cidadana activa, incorporarse vida adulta de xeito satisfactorio e ser capaz de desenvolver unha aprendizaxe permanente ao longo da vida. O traballo das competencias bsicas lvase a cabo facendo unha nfase especial naquelas aprendizaxes que se consideran fundamentais para conseguir unha formacin integral do alumno que lle permita desenvolver unha vida satisfactoria unha vez rematada a ESO e, no seu caso, o Bacharelato. Para unha adquisicin eficaz das competencias e a sa integracin efectiva no currculo, debern desearse actividades de aprendizaxe integradas que permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe en mis dunha competencia ao mesmo tempo. A avaliacin o instrumento que permite comprobar se o alumno desenvolve de forma satisfactoria aquelas capacidades que foron consideradas como bsicas. A identificacin das competencias bsicas que debe desenvolver cada materia da etapa non unha lista pechada, nin existe unha relacin biunvoca entre o ensino dunha materia e o desenvolvemento de certas competencias. Cada unha das materias contribe ao desenvolvemento de diferentes competencias e, sa vez, cada unha das competencias bsicas alcanzarase como consecuencia do traballo en varias materias.

9

Por exemplo, a proposta de traballos en equipo, a distribucin de cargos e tarefas, a planificacin, a busca e seleccin de informacin, a organizacin e presentacin de traballos, etc., redundan na adquisicin e desenvolvemento da competencia de autonoma e iniciativa persoal, da competencia no tratamento da informacin e competencia dixital e da competencia de aprender a aprender. Potenciarase o desenvolvemento da competencia de comunicacin lingstica e da competencia matemtica e competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa. A descricin das relacins entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliacin na educacin secundaria e o bacharelato son as establecidas de conformidade coa Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro (BOE n 25 de xoves 29 de xaneiro de 2015). A travs dos elementos do seu currculo, o estudo da cultura clsica e da lingua e cultura gregas contribe de modo directo adquisicin das competencias clave. Para os efectos desta orde, consideramos competencias clave do currculo as sete seguintes: 1. Competencia en Comunicacin lingstica (CCL) 2. Competencia matemtica e competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa

(CMCCT) 3. Tratamento da informacin e competencia dixital (CD) 4. Competencia para aprender a aprender (CAA) 5. Competencias sociais e cvicas (CSC) 6. Sentido de iniciativa e esprito emprendedor: autonoma e iniciativa persoal

(CSIEE) 7. Conciencia e expresins culturais e artsticas (CCEC) 4.1. Competencia en Comunicacin lingstica (CCL) A materia de Cultura Clsica na ESO e o Grego en Bacharelato no seu conxunto contriben de forma explcita adquisicin da competencia en comunicacin lingstica, pois propoen unha gran diversidade de textos para a sa lectura, comprensin e emisin de xuzos; permite desenvolver debates, coloquios e outros procedementos orais de modo que o alumnado se acostuma a comunicar as sas dbidas, opinins, argumentos. As mesmo, dende o coecemento da orixe das linguas clsicas e a sa evolucin s linguas romances permite unha visin ampla non s da propia lingua senn tamn das que son obxecto de estudo nesta etapa; ao mesmo tempo o estudo da evolucin das palabras fomenta ser consciente da variabilidade das linguas a travs do tempo, das situacins de uso e das finalidades comunicativas. A competencia en comunicacin lingstica o resultado da accin comunicativa dentro de prcticas sociais determinadas, nas cales o individuo acta con outros

10

interlocutores e a travs de textos en mltiples modalidades, formatos e soportes. Estas situacins e prcticas poden implicar o uso dunha ou varias linguas, en diversos mbitos e de xeito individual ou colectivo. Para iso o individuo dispn do seu repertorio plurilinge, parcial, pero axustado s experiencias comunicativas que experimenta ao longo da vida. As linguas que utiliza puideron ter vas e tempos distintos de adquisicin e constitur, polo tanto, experiencias de aprendizaxe de lingua materna ou de linguas estranxeiras ou adicionais. Esta visin da competencia en comunicacin lingstica vinculada con prcticas sociais determinadas ofrece unha imaxe do individuo como axente comunicativo que produce, e non s recibe, mensaxes a travs das linguas con distintas finalidades. Valorar a relevancia desta afirmacin na toma de decisins educativas supn optar por metodoloxas activas de aprendizaxe (aprendizaxe baseada en tarefas e proxectos, en problemas, en retos, etc.), sexan estas na lingua materna, nunha lingua adicional ou nunha lingua estranxeira, fronte a opcins metodolxicas mis tradicionais. Ademais, a competencia en comunicacin lingstica representa unha va de coecemento e contacto coa diversidade cultural que implica un factor de enriquecemento para a propia competencia e que adquire un particular relevancia no caso das linguas estranxeiras. Polo tanto, un enfoque intercultural no ensino e a aprendizaxe das linguas implica unha importante contribucin ao desenvolvemento da competencia en comunicacin lingstica do alumnado. Esta competencia , por definicin, sempre parcial e constite un obxectivo de aprendizaxe permanente ao longo de toda a vida. Por iso, para que se produza unha aprendizaxe satisfactoria das linguas, determinante que se promovan uns contextos de uso de linguas ricos e variados, en relacin coas tarefas que se han de realizar e os seus posibles interlocutores, textos e intercambios comunicativos. A competencia en comunicacin lingstica extremadamente complexa. Basase, en primeiro lugar, no coecemento do compoente lingstico. Pero ademais, como se produce e desenvolve en situacins comunicativas concretas e contextualizadas, o individuo necesita activar o seu coecemento do compoente pragmtico-discursivo e sociocultural. Esta competencia precisa da interaccin de distintas destrezas, xa que se produce en mltiples modalidades de comunicacin e en diferentes soportes. Dende a oralidade e a escritura ata as formas mis sofisticadas de comunicacin audiovisual ou mediada pola tecnoloxa, o individuo participa dunha complexa armazn de posibilidades comunicativas grazas s cales expande a sa competencia e a sa capacidade de interaccin con outros individuos. Por iso, esta diversidade de modalidades e soportes require dunha alfabetizacin mis complexa, recollida no concepto de alfabetizacins mltiples, que permita ao individuo a sa participacin como cidadn activo. A competencia en comunicacin lingstica tamn un instrumento fundamental para a socializacin e o aproveitamento da experiencia educativa, por ser unha va privilexiada de acceso ao coecemento dentro e fra da escola. Do seu desenvolvemento depende, en boa medida, que se produzan distintos tipos de aprendizaxe en distintos contextos, formais, informais e non formais. Neste sentido, especialmente relevante no contexto escolar a consideracin da lectura como destreza bsica para a ampliacin da competencia en comunicacin lingstica e a aprendizaxe. As, a lectura a principal va de acceso a todas as reas, polo que o

11

contacto cunha diversidade de textos resulta fundamental para acceder s fontes orixinais do saber. Por iso, onde manifesta a sa importancia de forma mis patente no desenvolvemento das destrezas que conducen ao coecemento dos textos literarios, non s na sa consideracin como canon artstico ou na sa valoracin como parte do patrimonio cultural, senn sobre todo, e principalmente, como fonte de desfrute e aprendizaxe ao longo da vida. Dende esta perspectiva, recomendable que o centro educativo sexa a unidade de accin para o desenvolvemento da competencia en comunicacin lingstica. Neste sentido, actuacins como o deseo dun Proxecto Lingstico de Centro que forme parte do propio Proxecto Educativo de Centro, un Plan Lector ou unhas estratexias para o uso da Biblioteca Escolar como espazo de aprendizaxe e goce permiten un tratamento mis global e eficaz da competencia en comunicacin lingstica nos termos aqu expresados. A competencia en comunicacin lingstica inscrbese nun marco de actitudes e valores que o individuo pon en funcionamento: o respecto s normas de convivencia; o exercicio activo da cidadana; o desenvolvemento dun esprito crtico; o respecto aos dereitos humanos e o pluralismo; a concepcin do dilogo como ferramenta primordial para a convivencia, a resolucin de conflitos e o desenvolvemento das capacidades afectivas en todos os mbitos; unha actitude de curiosidade, interese e creatividade cara aprendizaxe e o recoecemento das destrezas inherentes a esta competencia (lectura, conversacin, escritura) como fontes de pracer relacionada co desfrute persoal e cuxa promocin e prctica son tarefas esenciais no reforzo da motivacin cara aprendizaxe. En resumo, para o axeitado desenvolvemento desta competencia resulta necesario abordar a anlise e a consideracin dos distintos aspectos que interveen nela, debido sa complexidade. Para iso, dbese atender aos cinco compoentes que a constiten e s dimensins nas que se concretan: O compoente lingstico comprende diversas dimensins: a lxica, a gramatical,

a semntica, a fonolxica, a ortogrfica e a ortopica (entendida esta como a articulacin correcta do son a partir da representacin grfica da lingua).

O compoente pragmtico-discursivo considera tres dimensins: 1, a sociolingstica (vinculada coa axeitada producin e recepcin de mensaxes en diferentes contextos sociais); 2, a pragmtica (que incle as microfuncins comunicativas e os esquemas de interaccin); e 3, a discursiva (que incle as macrofuncins textuais e as cuestins relacionadas cos xneros discursivos).

O compoente sociocultural incle das dimensins: a que se refire ao coecemento do mundo e a dimensin intercultural.

O compoente estratxico permite ao individuo superar as dificultades e resolver os problemas que xorden no acto comunicativo. Incle tanto destrezas e estratexias comunicativas para a lectura, a escritura, o fala, a escoita e a conversacin, como destrezas vinculadas co tratamento da informacin, a lectura multimodal e a producin de textos electrnicos en diferentes formatos; as mesmo, tamn forman parte deste compoente as estratexias xerais de carcter cognitivo, meta-cognitivo e socio-afectivas que o individuo utiliza para comunicarse eficazmente, aspectos fundamentais na aprendizaxe das linguas estranxeiras.

12

Por ltimo, a competencia en comunicacin lingstica incle un compoente persoal que intervn na interaccin comunicativa en tres dimensins: a actitude, a motivacin e os trazos de personalidade.

Dado que se trata dunha materia lingstica, indubidable que a sa contribucin a esta competencia de gran valor. O estudo do grego clsico, como o do latn, proporciona importantes achegas correspondentes ao compoente lingstico desta competencia aos alumnos que as cursan en bacharelato. O compoente pragmtico-discursivo abrdase nas sas tres dimensins: producin de mensaxes, interpretacin e anlise destes e comunicacin dos resultados. A aprendizaxe desta materia realzase fundamentalmente a travs de textos: a lectura, individual ou compartida, ser o eixe principal en torno ao que xirarn as clases; polo que os alumnos mellorarn necesariamente a comprensin de textos escritos, adquirindo as destrezas necesarias para comentar estes, de forma oral ou escrita. A aprendizaxe da fontica e a grafa do grego clsico contriben a desenvolver nos alumnos, por unha parte, destrezas que lle permitirn mellorar a pronunciacin dos diversos sons que poidan existir noutras linguas, e por outra, un interese por descubrir a existencia doutras formas de escritura que se deron noutras pocas e se seguen dando na actualidade. O estudo das estruturas morfolxicas e sintcticas do grego axudar en boa medida a mellorar a comprensin das estruturas da nosa propia lingua, as como a reflexionar sobre estruturas que os alumnos poidan estudar na aprendizaxe doutras linguas. Ademais, os estudantes de grego clsico mellorarn notablemente o seu nivel lxico ao aprender os lexemas, prefixos e sufixos gregos que mis frecuentemente aparecen nas palabras do noso idioma, con especial incidencia na linguaxe cientfico-tcnico. O proceso intelectual que require o exercicio da traducin de textos gregos contribe ao desenvolvemento das capacidades lingsticas, tanto na comprensin, coma na expresin oral e escrita. 4.2. Competencia matemtica e competencias bsicas en ciencia e

tecnoloxa (CMCCT) A competencia matemtica e as competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa inducen e fortalecen algns aspectos esenciais da formacin das persoas que resultan fundamentais para a vida. Nunha sociedade onde o impacto das matemticas, as ciencias e as tecnoloxas determinante, a consecucin e sostibilidade do benestar social esixe condutas e toma de decisins persoais estreitamente vinculadas capacidade crtica e visin razoada e razoable das persoas. A iso contriben a competencia matemtica e as competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa.

13

A competencia matemtica implica a capacidade de aplicar o razoamento matemtico e as sas ferramentas para describir, interpretar e predicir distintos fenmenos no seu contexto. A competencia matemtica require de coecementos sobre os nmeros, as medidas e as estruturas, as como das operacins e as representacins matemticas, e a comprensin dos termos e conceptos matemticos. O uso de ferramentas matemticas implica unha serie de destrezas que requiren a aplicacin dos principios e procesos matemticos en distintos contextos, xa sexa persoais, sociais, profesionais ou cientficos, as como para emitir xuzos fundados e seguir cadeas argumentais na realizacin de clculos, a anlise de grficos e representacins matemticas e a manipulacin de expresins alxbricas, incorporando os medios dixitais cando sexa oportuno. Forma parte desta destreza a creacin de descricins e explicacins matemticas que levan implcitas a interpretacin de resultados matemticos e a reflexin sobre a sa adecuacin ao contexto, ao igual que a determinacin de se as solucins son adecuadas e teen sentido na situacin en que se presentan. Trtase, polo tanto, de recoecer o papel que desempean as matemticas no mundo e utilizar os conceptos, procedementos e ferramentas para aplicalos na resolucin dos problemas que poidan xurdir nunha situacin determinada ao longo da vida. A activacin da competencia matemtica supn que o aprendiz capaz de establecer unha relacin profunda entre o coecemento conceptual e o coecemento procedemental, implicados na resolucin dunha tarefa matemtica determinada. A competencia matemtica incle unha serie de actitudes e valores que se basean no rigor, o respecto aos datos e a veracidade. As pois, para o axeitado desenvolvemento da competencia matemtica resulta necesario abordar catro reas relativas aos nmeros, a lxebra, a xeometra e a estatstica, interrelacionadas, de formas diversas: A cantidade: esta nocin incorpora a cuantificacin dos atributos dos obxectos,

as relacins, as situacins e as entidades do mundo, interpretando distintas representacins de todas elas e xulgando interpretacins e argumentos. Participar na cuantificacin do mundo supn comprender as medicins, os clculos, as magnitudes, as unidades, os indicadores, o tamao relativo e as tendencias e patrns numricos.

O espazo e a forma inclen unha ampla gama de fenmenos que se encontran no noso mundo visual e fsico: patrns, propiedades dos obxectos, posicins, direccins e representacins deles; descodificacin e codificacin de informacin visual, as como navegacin e interaccin dinmica con formas reais, ou con representacins. A competencia matemtica neste sentido incle unha serie de actividades como a comprensin da perspectiva, a elaboracin e lectura de mapas, a transformacin das formas con e sen tecnoloxa, a interpretacin de vistas de escenas tridimensionais dende distintas perspectivas e a construcin de representacins de formas.

O cambio e as relacins: o mundo desprega multitude de relacins temporais e permanentes entre os obxectos e as circunstancias, onde os cambios se producen dentro de sistemas de obxectos interrelacionados. Ter mis coecementos sobre o cambio e as relacins supn comprender os tipos fundamentais de cambio e cando teen lugar, co fin de utilizar modelos matemticos axeitados para describilo e predicilo.

14

A incerteza e os datos son un fenmeno central da anlise matemtica presente en distintos momentos do proceso de resolucin de problemas no que resulta clave a presentacin e interpretacin de datos. Esta categora incle o recoecemento do lugar da variacin nos procesos, a posesin dun sentido de cuantificacin desa variacin, a admisin de incerteza e erro nas medicins e os coecementos sobre o azar. As mesmo, comprende a elaboracin, interpretacin e valoracin das conclusins extraidas en situacins onde a incerteza e os datos son fundamentais.

As competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa son aquelas que proporcionan un achegamento ao mundo fsico e interaccin responsable con el dende accins, tanto individuais coma colectivas, orientadas conservacin e mellora do medio natural, decisivas para a proteccin e mantemento da calidade de vida e o progreso dos pobos. Estas competencias contriben ao desenvolvemento do pensamento cientfico, pois inclen a aplicacin dos mtodos propios da racionalidade cientfica e as destrezas tecnolxicas, que conducen adquisicin de coecementos, a contrastacin de ideas e a aplicacin dos descubrimentos ao benestar social. As competencias en ciencia e tecnoloxa capacitan cidadns responsables e respectuosos que desenvolven xuzos crticos sobre os feitos cientficos e tecnolxicos que se suceden ao longo dos tempos, pasados e actuais. Estas competencias han de capacitar, basicamente, para identificar, formular e resolver situacins da vida coti, no persoal e o social, analogamente a como se acta fronte aos retos e problemas propios das actividades cientficas e tecnolxicas. Para o axeitado desenvolvemento das competencias en ciencia e tecnoloxa resulta necesario abordar os saberes ou coecementos cientficos relativos fsica, a qumica, a bioloxa, a xeoloxa, as matemticas e a tecnoloxa, os cales se derivan de conceptos, procesos e situacins interconectadas. Requrese igualmente o fomento de destrezas que permitan utilizar e manipular ferramentas e mquinas tecnolxicas, as como utilizar datos e procesos cientficos para alcanzar un obxectivo; dicir, identificar preguntas, resolver problemas, chegar a unha conclusin ou tomar decisins baseadas en probas e argumentos. As mesmo, estas competencias inclen actitudes e valores relacionados coa asuncin de criterios ticos asociados ciencia e tecnoloxa, o interese pola ciencia, o apoio investigacin cientfica e a valoracin do coecemento cientfico; as como o sentido da responsabilidade en relacin conservacin dos recursos naturais e s cuestins ambientais e adopcin dunha actitude adecuada para lograr unha vida fsica e mental saudable nun mbito natural e social. Os mbitos que deben abordarse para a adquisicin das competencias en ciencias e tecnoloxa son: Sistemas fsicos: asociados ao comportamento das substancias no mbito

fisicoqumico. Sistemas rexidos por leis naturais descubertas a partir da experimentacin cientfica orientada ao coecemento da estrutura ltima da materia, que repercute nos sucesos observados e descritos dende mbitos especficos e complementarios: mecnicos, elctricos, magnticos, luminosos, acsticos, calirficos, reactivos, atmicos e nucleares. Todos eles considerados en si mesmos e en relacin cos seus efectos na vida coti, nas sas aplicacins mellora de instrumentos e ferramentas, na conservacin da natureza e na facilitacin do progreso persoal e social.

15

Sistemas biolxicos: propios dos seres vivos dotados dunha complexidade orgnica que preciso coecer para preservalos e evitar a sa deterioracin. Forma parte esencial desta dimensin competencial o coecemento de canto afecta alimentacin, hixiene e sade individual e colectiva, as como a habituacin a condutas e adquisicin de valores responsables para o ben comn inmediato e do planeta na sa globalidade.

Sistemas da Terra e do Espazo dende a perspectiva xeolxica e cosmognica. O coecemento da historia da Terra e dos procesos que desembocaron na sa configuracin actual, son necesarios para identificarnos coa nosa propia realidade: que somos, de onde vimos e cara a onde podemos e debemos ir. Os saberes xeolxicos, unidos aos coecementos sobre a producin agrcola, gandeira, martima, mineira e industrial, proporcionan, ademais de formacin cientfica e social, valoracins sobre as riquezas do noso planeta que deben defenderse e acrecentarse. As mesmo, o coecemento do espazo exterior, do Universo do que formamos parte, estimula un dos compoentes esenciais da actividade cientfica: a capacidade de asombro e a admiracin ante os feitos naturais.

Sistemas tecnolxicos derivados basicamente da aplicacin dos saberes cientficos aos usos cotins de instrumentos, mquinas e ferramentas e ao desenvolvemento de novas tecnoloxas asociadas s revolucins industriais, que foron mellorando o desenvolvemento dos pobos. Son compoentes bsicos desta competencia: coecer a producin de novos materiais, o deseo de aparatos industriais, domsticos e informticos, as como a sa influencia na vida familiar e laboral.

Complementado os sistemas de referencia enumerados e promovendo accins transversais a todos eles, a adquisicin das competencias en ciencia e tecnoloxa require, de xeito esencial, a formacin e prctica nos seguintes dominios: Investigacin cientfica como recurso e procedemento para conseguir os

coecementos cientficos e tecnolxicos logrados ao longo da historia. O achegamento aos mtodos propios da actividade cientfica (proposta de preguntas, busca de solucins, indagacin de camios posibles para a resolucin de problemas, contrastacin de pareceres, deseo de probas e experimentos, aproveitamento de recursos inmediatos para a elaboracin de material con fins experimentais e a sa axeitada utilizacin) non s permite a aprendizaxe de destrezas en ciencias e tecnoloxas, senn que tamn contribe adquisicin de actitudes e valores para a formacin persoal: atencin, disciplina, rigor, paciencia, limpeza, serenidade, atrevemento, risco e responsabilidade, etc.

Comunicacin da ciencia para transmitir axeitadamente os coecementos, achados e procesos. O uso correcto da linguaxe cientfica unha esixencia crucial desta competencia: expresin numrica, manexo de unidades, indicacin de operacins, toma de datos, elaboracin de tboas e grficos, interpretacin destes, secuenciacin da informacin, deducin de leis e a sa formalizacin matemtica. Tamn esencial nesta dimensin competencial a unificacin da linguaxe cientfica como medio para procurar o entendemento, as como o compromiso de aplicalo e respectalo nas comunicacins cientficas.

Esta materia contribe competencia matemtica cando os alumnos elaboran ou interpretan mapas e traballan con elementos espaciais, as como cando utilizan e analizan grficos referentes xeografa e poboacin dos antigos gregos. Tamn o

16

estudo dos sistemas de medidas da Grecia antiga, comparndoos cos actuais axuda a desenvolver a competencia matemtica. Ou, por suposto, a concepcin do nmero para achar unha razn que permita medir a circunferencia e o crculo. E igualmente o coecemento da grande achega dos gregos ao desenvolvemento dos estudos matemticos e fsicos (Tales, Euclides, Arqumedes). O estudo das manifestacins artsticas da Grecia antiga leva aparellada a adquisicin de coecementos sobre espazo e forma, sobre a harmona e as proporcins matemticas que a sustentan, como no caso da proporcin urea e o nmero . Por ltimo, a adquisicin dun vocabulario cientfico-tcnico procedente de lexemas gregos axuda notablemente a alcanzar os coecementos cientficos que permiten desenvolver as competencias bsicas en ciencias e tecnoloxa. Non en van foron os pensadores gregos os primeiros que codificaron dalgn xeito a linguaxe cientfica. 4.3. Tratamento da informacin e competencia dixita l (CD) A competencia dixital aquela que implica o uso creativo, crtico e seguro das tecnoloxas da informacin e a comunicacin para alcanzar os obxectivos relacionados co traballo, a empleabilidad, a aprendizaxe, o uso do tempo libre, a inclusin e participacin na sociedade. Esta competencia supn, ademais da adecuacin aos cambios que introducen as novas tecnoloxas na alfabetizacin, a lectura e a escritura, un conxunto novo de coecementos, habilidades e actitudes necesarias hoxe en da para ser competente nun mbito dixital. Require de coecementos relacionados coa linguaxe especfica bsica: textual, numrico, icnico, visual, grfico e sonoro, as como as sas pautas de decodificacin e transferencia. Isto leva consigo o coecemento das principais aplicacins informticas. Supn tamn o acceso s fontes e o procesamento da informacin; e o coecemento dos dereitos e as liberdades que asisten as persoas no mundo dixital. Igualmente precisa do desenvolvemento de diversas destrezas relacionadas co acceso informacin, o procesamento e uso para a comunicacin, a creacin de contidos, a seguridade e a resolucin de problemas, tanto en contextos formais como non formais e informais. A persoa ha de ser capaz de facer un uso habitual dos recursos tecnolxicos dispoibles co fin de resolver os problemas reais dun modo eficiente, as como avaliar e seleccionar novas fontes de informacin e innovacins tecnolxicas, a medida que van aparecendo, en funcin da sa utilidade para acometer tarefas ou obxectivos especficos. A adquisicin desta competencia require ademais actitudes e valores que permitan ao usuario adaptarse s novas necesidades establecidas polas tecnoloxas, a sa apropiacin e adaptacin aos propios fins e a capacidade de interaccionar socialmente en torno a elas. Trtase de desenvolver unha actitude activa, crtica e realista cara s tecnoloxas e os medios tecnolxicos, valorando as sas fortalezas e debilidades e respectando principios ticos no seu uso. Por outra parte, a competencia dixital implica a participacin e o traballo colaborador, as como a motivacin e a curiosidade pola aprendizaxe e a mellora no uso das tecnoloxas. Polo tanto, para o axeitado desenvolvemento da competencia dixital resulta necesario abordar:

17

a informacin: isto leva consigo a comprensin de como se xestiona a informacin e de como se pon a disposicin dos usuarios, as como o coecemento e manexo de diferentes motores de busca e bases de datos, sabendo elixir aqueles que responden mellor s propias necesidades de informacin. Igualmente, supn saber analizar e interpretar a informacin que se obtn, cotexar e avaliar o contido dos medios de comunicacin en funcin da sa validez, fiabilidade e adecuacin entre as fontes, tanto online coma offline. E por ltimo, a competencia dixital supn saber transformar a informacin en coecemento a travs da seleccin apropiada de diferentes opcins de almacenamento.

a comunicacin: supn tomar conciencia dos diferentes medios de comunicacin

dixital e de varios paquetes de software de comunicacin e do seu funcionamento as como os seus beneficios e carencias en funcin do contexto e dos destinatarios. Ao mesmo tempo, implica saber que recursos poden compartirse publicamente e o valor que teen, dicir, coecer de que xeito as tecnoloxas e os medios de comunicacin poden permitir diferentes formas de participacin e colaboracin para a creacin de contidos que produzan un beneficio comn. Iso supn o coecemento de cuestins ticas como a identidade dixital e as normas de interaccin dixital.

a creacin de contidos: implica saber como os contidos dixitais poden realizarse

en diversos formatos (texto, audio, vdeo, imaxes) as como identificar os programas e aplicacins que mellor se adaptan ao tipo de contido que se quere crear. Supn tamn a contribucin ao coecemento de dominio pblico (wikis, foros pblicos, revistas), tendo en conta as normativas sobre os dereitos de autor e as licenzas de uso e publicacin da informacin.

a seguridade: implica coecer os distintos riscos asociados ao uso das

tecnoloxas e de recursos online e as estratexias actuais para evitalos, o que supn identificar os comportamentos axeitados no mbito dixital para protexer a informacin, propia e doutras persoas, as como coecer os aspectos aditivos das tecnoloxas.

a resolucin de problemas: esta dimensin supn coecer a composicin dos

dispositivos dixitais, os seus potenciais e limitacins en relacin consecucin de metas persoais, as como saber onde buscar axuda para a resolucin de problemas tericos e tcnicos, o que implica unha combinacin heteroxnea e ben equilibrada das tecnoloxas dixitais e non dixitais mis importantes nesta rea de coecemento.

O desenvolvemento desta competencia est presente na forma en que os alumnos obteen informacin a travs das redes informticas, aprendendo a seleccionar convenientemente os datos que son de utilidade acerca do mundo clsico. As como tamn cando elaboran eles mesmos traballos ou realizan presentacins en clase utilizando axeitadamente os recursos tecnolxicos que teen ao seu alcance. Ademais, o uso do ordenador e de internet para diversas tarefas de clase obriga os alumnos de Grego a familiarizarse co teclado de grego politnico con que escribimos usando as fontes unicode.

18

4.4. Competencia para aprender a aprender (CAA) A competencia de aprender a aprender fundamental para a aprendizaxe permanente que se produce ao longo da vida. Esta competencia caracterzase pola habilidade para iniciar, organizar e persistir na aprendizaxe. Isto esixe, en primeiro lugar, a capacidade para motivarse por aprender. Esta motivacin depende de que se xere a curiosidade e a necesidade de aprender, de que o estudante se sinta protagonista do proceso e do resultado da sa aprendizaxe e, finalmente, de que chegue a alcanzar as metas de aprendizaxe propostas e, con iso, que se produza nel unha percepcin de auto-eficacia. Todo o anterior contribe a motivalo para abordar futuras tarefas de aprendizaxe. En segundo lugar, en canto organizacin e xestin da aprendizaxe, a competencia de aprender a aprender require coecer e controlar os propios procesos de aprendizaxe para axustalos aos tempos e as demandas das tarefas e actividades que conducen aprendizaxe. A competencia de aprender a aprender desemboca nunha aprendizaxe cada vez mis eficaz e autnomo. Esta competencia incle unha serie de coecementos e destrezas que requiren a reflexin e a toma de conciencia dos propios procesos de aprendizaxe. As, os procesos de coecemento convrtense en obxecto do coecemento e, ademais, hai que aprender a executalos axeitadamente. Aprender a aprender incle coecementos sobre os procesos mentais implicados na aprendizaxe (como se aprende). Ademais, esta competencia incorpora o coecemento que pose o estudante sobre o seu propio proceso de aprendizaxe que se desenvolve en tres dimensins: a) o coecemento que ten acerca do que sabe e descoece, do que capaz de aprender, do que lle interesa, etc.; b) o coecemento da disciplina na que se localiza a tarefa de aprendizaxe e o coecemento do contido concreto e das demandas da tarefa mesma; e c) o coecemento sobre as distintas estratexias posibles para afrontar a tarefa. Todo este coecemento envrcase en destrezas de autorregulacin e control inherentes competencia de aprender a aprender, que se concretan en estratexias de planificacin nas que se reflicte a meta de aprendizaxe que se persegue, as como o plan de accin que se ten previsto aplicar para alcanzala; estratexias de supervisin dende as que o estudante vai examinando a adecuacin das accins que est a desenvolver e a aproximacin meta; e estratexias de avaliacin dende as que se analiza tanto o resultado como do proceso que se levou a cabo. A planificacin, supervisin e avaliacin son esenciais para desenvolver aprendizaxes cada vez mis eficaces. Todas elas inclen un proceso reflexivo que permite pensar antes de actuar (planificacin), analizar o curso e o axuste do proceso (supervisin) e consolidar a aplicacin de bos plans ou modificar os que resultan incorrectos (avaliacin do resultado e do proceso). Estas tres estratexias deberan potenciarse nos procesos de aprendizaxe e de resolucin de problemas nos que participan os estudantes. Aprender a aprender manifstase tanto individualmente coma en grupo. En ambos os dous casos o dominio desta competencia inciase cunha reflexin consciente acerca dos procesos de aprendizaxe aos que se entrega un mesmo ou o grupo. Non s son os propios procesos de coecemento, senn que tamn o modo en que os demais aprenden se converte en obxecto de escrutinio. De a que a competencia de

19

aprender a aprender se adquira tamn no contexto do traballo en equipo. O profesor debe procurar que os estudantes sexan conscientes do que fan para aprender e busquen alternativas. Moitas veces estas alternativas pense de manifesto cando se trata de descubrir que o que fan os demais en situacins de traballo cooperativo. Respecto s actitudes e valores, a motivacin e a confianza son cruciais para a adquisicin desta competencia. Ambas as das potncianse dende a formulacin de metas realistas a curto, medio e longo prazo. Ao alcanzarse as metas aumenta a percepcin de auto-eficacia e a confianza, e con iso elvanse os obxectivos de aprendizaxe de forma progresiva. As persoas deben ser capaces de apoiarse en experiencias vitais e de aprendizaxe previas co fin de utilizar e aplicar os novos coecementos e capacidades noutros contextos, como os da vida privada e profesional, a educacin e a formacin. Saber aprender nun determinado mbito implica ser capaz de adquirir e asimilar novos coecementos e chegar a dominar capacidades e destrezas propias do devandito mbito. Na competencia de aprender a aprender pode haber certa transferencia de coecemento dun campo a outro, anda que saber aprender nun mbito non significa necesariamente que se saiba aprender noutro. Por iso, a sa adquisicin debe levarse a cabo no marco do ensino das distintas reas e materias do mbito formal, e tamn dos mbitos non formais e informais. Para o axeitado desenvolvemento da competencia de aprender a aprender requrese dunha reflexin que favoreza un coecemento dos procesos mentais aos que se entregan as persoas cando aprenden, un coecemento sobre os propios procesos de aprendizaxe, as como o desenvolvemento da destreza de regular e controlar a propia aprendizaxe que se leva a cabo. O profesorado que imparte esta materia deber xerar a suficiente curiosidade nos alumnos por coecer o mundo clsico, a necesidade de aprender tanto os aspectos lingsticos, coma os culturais, reflexionado sobre a utilidade dos contidos para a sa propia formacin. Tamn se deber producir unha continua e axeitada reflexin acerca do proceso de aprendizaxe dunha lingua clsica, partindo dos coecementos previos da sa propia lingua. Os alumnos debern participar na creacin de estratexias posibles para a adquisicin dos coecementos lingsticos que nos achega o estudo do grego clsico. 4.5. Competencias sociais e cvicas (CSC) As competencias sociais e cvicas implican a habilidade e capacidade para utilizar os coecementos e actitudes sobre a sociedade, entendida dende as diferentes perspectivas, na sa concepcin dinmica, cambiante e complexa, para interpretar fenmenos e problemas sociais en contextos cada vez mis diversificados; para elaborar respostas, tomar decisins e resolver conflitos, as como para interactuar con outras persoas e grupos conforme a normas baseadas no respecto mutuo e en conviccins democrticas. Ademais de inclur accins a un nivel mis prximo e mediato ao individuo como parte dunha implicacin cvica e social. Trtase, polo tanto, de xuntar o interese por afondar e garantir a participacin no funcionamento democrtico da sociedade, tanto no mbito pblico como privado, e preparar as

20

persoas para exercer a cidadana democrtica e participar plenamente na vida cvica e social grazas ao coecemento de conceptos e estruturas sociais e polticas e ao compromiso de participacin activa e democrtica. A competencia social relacinase co benestar persoal e colectivo. Esixe entender o modo en que as persoas poden procurarse un estado de sade fsica e mental ptimo, tanto para elas mesmas coma para as sas familias e para o seu mbito social prximo, e saber como un estilo de vida saudable pode contribur a iso. Para poder participar plenamente nos mbitos social e interpersoal fundamental adquirir os coecementos que permitan comprender e analizar de xeito crtico os cdigos de conduta e os usos xeralmente aceptados nas distintas sociedades e mbitos, as como as sas tensins e procesos de cambio. A mesma importancia ten coecer os conceptos bsicos relativos ao individuo, ao grupo, organizacin do traballo, a igualdade e a non discriminacin entre homes e mulleres e entre diferentes grupos tnicos ou culturais, a sociedade e a cultura. As mesmo, esencial comprender as dimensins intercultural e socioeconmica das sociedades europeas e percibir as identidades culturais e nacionais como un proceso sociocultural dinmico e cambiante en interaccin coa europea, nun contexto de crecente globalizacin. Os elementos fundamentais desta competencia inclen o desenvolvemento de certas destrezas como a capacidade de comunicarse dun xeito construtivo en distintos mbitos sociais e culturais, mostrar tolerancia, expresar e comprender puntos de vista diferentes, negociar sabendo inspirar confianza e sentir empata. As persoas deben ser capaces de xestionar un comportamento de respecto s diferenzas expresado de xeito construtivo. As mesmo, esta competencia incle actitudes e valores como unha forma de colaboracin, a seguridade nun mesmo e a integridade e honestidade. As persoas deben interesarse polo desenvolvemento socioeconmico e pola sa contribucin a un maior benestar social de toda a poboacin, as como a comunicacin intercultural, a diversidade de valores e o respecto s diferenzas, ademais de estar dispostas a superar os prexuzos e a comprometerse neste sentido. A competencia cvica basase no coecemento crtico dos conceptos de democracia, xustiza, igualdade, cidadana e dereitos humanos e civs, as como da sa formulacin na Constitucin espaola, a Carta dos Dereitos Fundamentais da Unin Europea e en declaracins internacionais, e da sa aplicacin por parte de diversas institucins a escala local, rexional, nacional, europea e internacional. Isto incle o coecemento dos acontecementos contemporneos, as como dos acontecementos mis destacados e das principais tendencias nas historias nacional, europea e mundial, as como a comprensin dos procesos sociais e culturais de carcter migratorio que implican a existencia de sociedades multiculturais no mundo globalizado. As destrezas desta competencia estn relacionadas coa habilidade para interactuar eficazmente no mbito pblico e para manifestar solidariedade e interese por resolver os problemas que afecten ao mbito escolar e comunidade, xa sexa local ou mis ampla. Leva consigo a reflexin crtica e creativa e a participacin construtiva nas actividades da comunidade ou do mbito mediato e inmediato, as como a toma de decisins nos contextos local, nacional ou europeo e, en particular, mediante o exercicio do voto e da actividade social e cvica. As actitudes e valores

21

inherentes a esta competencia son aqueles que se dirixen ao pleno respecto dos dereitos humanos e vontade de participar na toma de decisins democrticas a todos os niveis, sexa cual sexa o sistema de valores adoptado. Tamn incle manifestar o sentido da responsabilidade e mostrar comprensin e respecto dos valores compartidos que son necesarios para garantir a cohesin da comunidade, basendose no respecto dos principios democrticos. A participacin construtiva incle tamn as actividades cvicas e o apoio diversidade e a cohesin sociais e ao desenvolvemento sostible, as como a vontade de respectar os valores e a intimidade dos demais e a recepcin reflexiva e crtica da informacin procedente dos medios de comunicacin. Polo tanto, para o axeitado desenvolvemento destas competencias necesario comprender e entender as experiencias colectivas e a organizacin e funcionamento do pasado e presente das sociedades, a realidade social do mundo no que se vive, os seus conflitos e as motivacins destes, os elementos que son comns e os que son diferentes, as como os espazos e territorios en que se desenvolve a vida dos grupos humanos, e os seus logros e problemas, para comprometerse persoal e colectivamente na sa mellora, participando as de xeito activo, eficaz e construtivo na vida social e profesional. As mesmo, estas competencias incorporan formas de comportamento individual que capacitan as persoas para convivir nunha sociedade cada vez mis plural, dinmica, cambiante e complexa para relacionarse cos demais; cooperar, comprometerse e afrontar os conflitos e propoer activamente perspectivas de afrontamento, as como tomar perspectiva, desenvolver a percepcin do individuo en relacin sa capacidade para influr no social e elaborar argumentacins baseadas en evidencias. Adquirir estas competencias supn ser capaz de poerse no lugar do outro, aceptar as diferenzas, ser tolerante e respectar os valores, as crenzas, as culturas e a historia persoal e colectiva dos outros. Os contidos relativos cultura e civilizacin grega contriben de forma importante ao desenvolvemento desta competencia, xa que o estudo da sociedade grega, os seus modos de vida, e, por suposto, os seus diferentes sistemas polticos nos axuda a entender o noso propio modo de vida. Non esquezamos que o pensamento grego est nos alicerces da nosa cultura occidental. relevante para o desenvolvemento desta competencia o estudo da orixe de termos como aristocracia, oligarqua, tirana e, por suposto, democracia, que fomentan o feito de que os alumnos afronten con esprito crtico a comprensin, da civilizacin actual. Tamn o a comparacin das antigas sociedades escravistas, politestas e patriarcais coa nosa civilizacin actual, que comprenderemos mellor a partir do estudo das estruturas antigas. O modo de vida, a conduta e a organizacin poltica do mundo grego nas diversas etapas da sa historia achegan infinidade de exemplos e modelos que se repetiron e se seguen repetindo en moitos e variados momentos da nosa civilizacin occidental, da que nai e orixe. O coecemento das formas de vida, de relacin e de organizacin clsicas contribe competencia social e cidad; o estudo dos sistemas de goberno, dos dereitos e deberes dos cidadns nas sociedades clsicas, permiten establecer comparacins cos modos de organizacin sociopolticos actuais e favorecen a emisin de xuzos crticos dos alumnos. Todo iso fomenta a actitude participativa do alumnado na resolucin de conflitos sabendo negociar e aplicar as normas que nos permiten a igualdade social e cidad.

22

4.6. Sentido de iniciativa e esprito emprendedor ( CSIEE) A competencia de sentido de iniciativa e esprito emprendedor (autonoma e iniciativa persoal) implica a capacidade de transformar as ideas en actos. Iso significa adquirir conciencia da situacin a intervir ou resolver, e saber elixir, planificar e xestionar os coecementos, destrezas ou habilidades e actitudes necesarios con criterio propio, co fin de alcanzar o obxectivo previsto. Esta competencia est presente nos mbitos persoal, social, escolar e laboral nos que se desenvolven as persoas, permitndolles o desenvolvemento das sas actividades e o aproveitamento de novas oportunidades. Constite igualmente o alicerce doutras capacidades e coecementos mis especficos, e incle a conciencia dos valores ticos relacionados. A adquisicin desta competencia determinante na formacin de futuros cidadns emprendedores, contribundo as cultura do emprendimiento. Neste sentido, a sa formacin debe inclur coecementos e destrezas relacionados coas oportunidades de carreira e o mundo do traballo, a educacin econmica e financeira ou o coecemento da organizacin e os procesos empresariais, as como o desenvolvemento de actitudes que leven consigo un cambio de mentalidade que favoreza a iniciativa emprendedora, a capacidade de pensar de forma creativa, de xestionar o risco e de manexar a incerteza. Estas habilidades resultan moi importantes para favorecer o nacemento de emprendedores sociais, como os denominados intraemprendedores (emprendedores que traballan dentro de empresas ou organizacins que non son sas), as como de futuros empresarios. Entre os coecementos que require esta competencia inclese a capacidade de recoecer as oportunidades existentes para as actividades persoais, profesionais e comerciais. Tamn incle aspectos de maior amplitude que proporcionan o contexto no que as persoas viven e traballan, tales como a comprensin das lias xerais que rexen o funcionamento das sociedades e as organizacins sindicais e empresariais, as como as econmicas e financeiras; a organizacin e os procesos empresariais; o deseo e a implementacin dun plan (a xestin de recursos humanos e/ou financeiros); as como a postura tica das organizacins e o coecemento de como estas poden ser un impulso positivo, por exemplo, mediante o comercio xusto e as empresas sociais. As mesmo, esta competencia require das seguintes destrezas ou habilidades esenciais: capacidade de anlise; capacidades de planificacin, organizacin, xestin e toma de decisins; capacidade de adaptacin ao cambio e resolucin de problemas; comunicacin, presentacin, representacin e negociacin efectivas; habilidade para traballar, tanto individualmente coma dentro dun equipo; participacin, capacidade de liderado e delegacin; pensamento crtico e sentido da responsabilidade; autoconfianza, avaliacin e auto-avaliacin, xa que esencial determinar os puntos fortes e dbiles dun mesmo e dun proxecto, as como avaliar e asumir riscos cando estea xustificado (manexo da incerteza e asuncin e xestin do risco). Finalmente, require o desenvolvemento de actitudes e valores como: a predisposicin a actuar dunha forma creadora e imaxinativa; o autocoecemento e a autoestima; a autonoma ou independencia, o interese e esforzo e o esprito

23

emprendedor. Caracterzase pola iniciativa, a pro-actividade e a innovacin, tanto na vida privada e social coma na profesional. Tamn est relacionada coa motivacin e a determinacin hora de cumprir os obxectivos, xa sexa persoais ou establecidos en comn con outros, includo o mbito laboral. As pois, para o axeitado desenvolvemento da competencia de sentido de iniciativa e esprito emprendedor resulta necesario abordar: A capacidade creadora e de innovacin: creatividade e imaxinacin;

autocoecemento e autoestima; autonoma e independencia; interese e esforzo; esprito emprendedor; iniciativa e innovacin.

A capacidade pro-activa para xestionar proxectos: capacidade de anlise; planificacin, organizacin, xestin e toma de decisins; resolucin de problemas; habilidade para traballar tanto individualmente como de xeito colaborador dentro dun equipo; sentido da responsabilidade; avaliacin e auto-avaliacin.

A capacidade de asuncin e xestin de riscos e manexo da incerteza: comprensin e asuncin de riscos; capacidade para xestionar o risco e manexar a incerteza.

As calidades de liderado e traballo individual e en equipo: capacidade de liderado e delegacin; capacidade para traballar individualmente e en equipo; capacidade de representacin e negociacin.

Sentido crtico e da responsabilidade: sentido e pensamento crtico; sentido da responsabilidade.

Pdese contribur ao desenvolvemento desta competencia propoendo actividades na aula que se realicen en grupo, para que cada un dos alumnos achegue de forma creativa as sas propias iniciativas que contriban consecucin de proxectos colectivos, como no caso de textos gregos para traducir ou de elaboracin de traballos en equipo ou individuais sobre os distintos aspectos da cultura grega. Na tarefa de lectura e sobre todo de traducin e interpretacin dos textos clsicos est sempre moi presente a capacidade de anlise, de planificacin, organizacin, xestin e toma de decisins, de adaptacin ao cambio e resolucin de problemas, de comunicacin e presentacin, as como o pensamento crtico e sentido da responsabilidade, a autoconfianza, a avaliacin e a auto-avaliacin, a predisposicin a actuar con creatividade e imaxinacin, o interese e o esforzo, e a capacidade de iniciativa e innovacin. 4.7. Conciencia e expresins culturais e artsticas (CCEC) A competencia en conciencia e expresin cultural implica coecer, comprender, apreciar e valorar con esprito crtico, cunha actitude aberta e respectuosa, as diferentes manifestacins culturais e artsticas, utilizalas como fonte de enriquecemento e desfrute persoal e consideralas como parte da riqueza e patrimonio dos pobos. Esta competencia incorpora tamn un compoente expresivo referido propia capacidade esttica e creadora e ao dominio daquelas capacidades relacionadas cos diferentes cdigos artsticos e culturais, para poder utilizalas como medio de comunicacin e expresin persoal. Implica igualmente manifestar interese

24

pola participacin na vida cultural e por contribur conservacin do patrimonio cultural e artstico, tanto da propia comunidade coma doutras comunidades. As pois, a competencia para a conciencia e expresin cultural require de coecementos que permitan acceder s distintas manifestacins sobre a herdanza cultural (patrimonio cultural, histrico-artstico, literario, filosfico, tecnolxico, ambiental, etc.) a escala local, nacional e europea e o seu lugar no mundo. Comprende a concrecin da cultura en diferentes autores e obras, as como en diferentes xneros e estilos, tanto das belas artes (msica, pintura, escultura, arquitectura, cine, literatura, fotografa, teatro e danza) coma doutras manifestacins artstico-culturais da vida coti (vivenda, vestido, gastronoma, artes aplicadas, folclore, festas...). Incorpora as mesmo o coecemento bsico das principais tcnicas, recursos e convencins das diferentes linguaxes artsticas e a identificacin das relacins existentes entre esas manifestacins e a sociedade, o cal supn tamn ter conciencia da evolucin do pensamento, as correntes estticas, as modas e os gustos, as como da importancia representativa, expresiva e comunicativa dos factores estticos na vida coti. Os devanditos coecementos son necesarios para poer en funcionamento destrezas como a aplicacin de diferentes habilidades de pensamento, perceptivas, comunicativas, de sensibilidade e sentido esttico para poder comprendelas, valoralas, emocionarse e gozalas. A expresin cultural e artstica esixe tamn desenvolver a iniciativa, a imaxinacin e a creatividade, expresadas a travs de cdigos artsticos, as como a capacidade de empregar distintos materiais e tcnicas no deseo de proxectos. Ademais, na medida que as actividades culturais e artsticas supoen con frecuencia un traballo colectivo, preciso dispoer de habilidades de cooperacin e ter conciencia da importancia de apoiar e apreciar as contribucins alleas. O desenvolvemento desta competencia supn actitudes e valores persoais de interese, recoecemento e respecto polas diferentes manifestacins artsticas e culturais, e pola conservacin do patrimonio. Esixe as mesmo valorar a liberdade de expresin, o dereito diversidade cultural, o dilogo entre culturas e sociedades e a realizacin de experiencias artsticas compartidas. sa vez, leva consigo un interese por participar na vida cultural e, polo tanto, por comunicar e compartir coecementos, emocins e sentimentos a partir de expresins artsticas. As pois, para o axeitado desenvolvemento da competencia para a conciencia e expresin cultural resulta necesario abordar: O coecemento, estudo e comprensin tanto dos distintos estilos e xneros

artsticos coma das principais obras e producins do patrimonio cultural e artstico en distintos perodos histricos, as sas caractersticas e as sas relacins coa sociedade na que se crean, as como as caractersticas das obras de arte producidas, todo iso mediante o contacto coas obras de arte. Est relacionada, igualmente, coa creacin da identidade cultural como cidadn dun pas ou membro dun grupo.

A aprendizaxe das tcnicas e recursos das diferentes linguaxes artsticas e formas de expresin cultural, as como da integracin de distintas linguaxes.

O desenvolvemento da capacidade e intencin de expresarse e comunicar ideas, experiencias e emocins propias, partindo da identificacin do potencial artstico

25

persoal (aptitude e talento). Refrese tamn capacidade de percibir, comprender e enriquecerse coas producins do mundo da arte e da cultura.

A potenciacin da iniciativa, a creatividade e a imaxinacin propias de cada individuo de cara expresin das propias ideas e sentimentos. dicir, a capacidade de imaxinar e realizar producins que supoan recreacin, innovacin e transformacin. Implica o fomento de habilidades que permitan reelaborar ideas e sentimentos propios e alleos e esixe desenvolver o autocoecemento e a autoestima, as como a capacidade de resolucin de problemas e asuncin de riscos.

O interese, aprecio, respecto, desfrute e valoracin crtica das obras artsticas e culturais que se producen na sociedade, cun esprito aberto, positivo e solidario.

A promocin da participacin na vida e a actividade cultural da sociedade en que se vive, ao longo de toda a vida. Isto leva implcitos comportamentos que favorecen a convivencia.

O desenvolvemento da capacidade de esforzo, constancia e disciplina como requisitos necesarios para a creacin de calquera producin artstica de calidade, as como habilidades de cooperacin que permitan a realizacin de traballos colectivos.

O estudo da lingua grega e a sa cultura contribe de xeito decisivo ao desenvolvemento desta competencia cando estudamos as diferentes manifestacins artsticas e os seus criterios estticos, que tanto influron en pocas posteriores, as como a comprensin dunha linguaxe artstica en arquitectura e escultura que o fundamento das obras de arte dos grandes perodos da historia da arte do mundo occidental. Do mesmo modo contriben a esta competencia o estudo da filosofa e a literatura gregas, que supoen o substrato cultural da nosa propia civilizacin. Os contidos de todo tipo relacionados cos xneros literarios, os mitos, os tpicos, a pintura, arquitectura e arte en xeral contriben competencia cultural e artstica, ademais de fomentar o aprecio do patrimonio grecorromano no noso pas e en Europa.

26

5. GREGO - Bacharelato

5.1. Introducin O papel heurstico das linguas constite un reto para o sistema educativo, pois son instrumento de comunicacin e de interaccin social, de conservacin e transmisin de coecemento, de participacin cidad na vida social, de investigacin, creacin, experimentacin e descuberta. E as linguas achgannos ao xeito de vida e s formas de pensamento doutros pobos e dos seus patrimonios culturais. A lingua aprndese non para falar, ler ou escribir sobre a lingua, senn para falar, ler e escribir sobre emocins, afectos e aventuras, sobre o mundo, como medio das relacins interpersoais e recoecemento da alteridade, motor do noso pensamento e das nosas reflexins, e porta de acceso ao coecemento. Neste marco, a formacin lingstica no contexto escolar un instrumento para a equidade, xa que debe facilitar os medios necesarios para comunicar no mbito educativo e na vida profesional e social, nomeadamente en contextos formais e educativos, ademais de sensibilizar cara a usos creativos e ldicos das linguas, e achegar ao patrimonio literario e cultural que estas propician. O Consello de Europa, a travs de sucesivos proxectos, est comprometido nunha poltica lingstica dirixida a protexer e desenvolver a herdanza lingstica e a diversidade cultural de Europa como fonte de enriquecemento mutuo, as como a facilitar a mobilidade persoal dos seus cidadns e das sas cidads, e o intercambio de ideas. O Marco Comn Europeo de Referencia para as Linguas (MCER), publicado en 2001, un documento de particular transcendencia, non s como ferramenta prctica para propiciar a reflexin sobre o ensino das linguas e a transparencia de cursos, programas e titulacins entre os estados e dentro deles, senn tamn polo recoecemento da competencia plurilinge e intercultural, que transcende o concepto de multilingismo, no seu da piar dos enfoques das polticas lingsticas mis abertas ao recoecemento da diversidade. Hoxe, o MCER constite unha referencia para proxectos e documentos clave do Consello de Europa, como a "Gua para a elaboracin e posta en marcha de currculos para unha educacin plurilinge e intercultural" (2010), na que se desenvolve a nocin de plurilingismo como eixe dun enfoque centrado na rede de relacins entre distintas linguas e culturas. Nesta mesma lia, enmrcanse o informe do Foro Intergobernamental Europeo "O dereito dos estudantes calidade e equidade en educacin. O papel das competencias lingsticas e interculturais", mantido en Xenebra en novembro 2010, e a Conferencia intergobernamental "Calidade e inclusin en educacin: o papel nico das linguas", mantida en Estrasburgo en setembro de 2013. En ambos os foros europeos, recocese a importancia da competencia lingstica e da circulacin de competencias entre as linguas para lograr un maior dominio da linguaxe, clave para a inclusin social e o xito escolar. A educacin plurilinge e intercultural considera, con carcter xeral, a aprendizaxe de todas as linguas e culturas e, de maneira especfica, os enfoques plurais transversais e integradores no seu ensino e na sa aprendizaxe. A sa finalidade retirar barreiras artificiais entre as linguas, encerradas tradicionalmente nos sistemas

27

escolares en compartimentos estancos, e promover o uso integral do repertorio lingstico, discursivo, estratxico e intercultural que pose o alumnado e que vai adquirindo ao longo das sas diversas experiencias lingsticas dentro e fra do mbito educativo. Xa que logo, o aprendiz plurilinge realizar transferencias de coecementos e experiencias lingsticas adquiridos nunha lingua para abordar tarefas de comunicacin, creacin e aprendizaxe noutra lingua diferente. Esta capacidade de transferencia non s permite descubrir as regularidades dunha lingua total ou parcialmente descoecida e relacionalas, desde o punto de vista terico, coas regularidades observadas noutras linguas que coece, ou identificar termos emparentados en todas as linguas, senn que, ademais, promove a tolerancia perante palabras descoecidas, nomeadamente importante nos contextos de comprensin que necesitan a fluidez, como son a lectura extensiva e a comprensin de textos orais sen posibilidade de verificacin do entendido. A competencia plurilinge facilitar, daquela, a inferencia de significados e o desenvolvemento de competencias heursticas eficaces para identificar os elementos esenciais e secundarios nun texto descoecido. Pola sa banda, mediante o dilogo intercultural pense en xogo dispositivos de relacin social esenciais, como son o recoecemento do outro como lextimo, o reforzamento da identidade propia no recoecemento da identidade das demais persoas, a aceptacin da diversidade persoal, social e cultural, e o respecto dos dereitos fundamentais. No contexto escolar, a aprendizaxe das linguas est dirixida ao logro de obxectivos similares, anda que con diferentes niveis de dominio. Por iso, un estudo integrado de todas as linguas posibilita, por unha banda, que os contidos, os procesos e as estratexias que se traballan nunha lingua sexan igualmente utilizados nas actividades lingsticas de comprensin e producin nas demais e, por outra, que se poida focalizar, no proceso de ensino e aprendizaxe, nos elementos diferenciadores e en todos aqueles aspectos que teen incidencia directa na capacidade de comunicarse adecuadamente. As, o coecemento morfolxico ou lxico dunha lingua pode axudar comprensin noutra lingua; as estratexias de comprensin de lectura desenvolvidas nunha lingua poden ser transferidas para a lectura noutros idiomas; o coecemento da estrutura dos textos descritivos permitir producilos en calquera lingua; e o coecemento das normas que ordenan as relacins entre xeracins, sexos, clases e grupos sociais nunha lingua, informa e sensibiliza sobre a necesidade de coecer e respectar as normas que rexen a dimensin social do uso da lingua noutra comunidade lingstica. A situacin de sociedade multilinge e plural na que vivimos solicita un enfoque metodolxico de carcter plurilinge que potencie o desenvolvemento comunicativo do alumnado nas linguas que adquira ao longo da sa vida, con independencia da diferenza de fins e niveis de dominio con que as utilice. E que os faga conscientes da riqueza que supn ser unha persoa plurilinge para o desenvolvemento cognitivo e social, e o xito escolar. Isto implica un tratamento integrado das linguas que o alumnado est a aprender nas aulas. As linguas clsicas, o latn e o grego, cuxo estudo a nivel fontico, morfosintctico e lxico proporciona unha slida base para o perfeccionamento no manexo doutras

28

linguas, desempean un papel relevante como soporte lingstico da maiora das linguas e para a comprensin do lxico culto que forma gran parte da terminoloxa cientfica e tcnica actual nas linguas que o alumnado coece ou estuda; sen esquecer o enriquecemento cultural que lle proporciona o coecemento dos aspectos que se inclen na civilizacin clsica, berce da Europa actual, como son, entre outros, a mitoloxa, a relixin ou as sas creacins literarias e artsticas, que tanta influencia tiveron en pocas posteriores e seguen a ter hoxe en da. Xa que logo, esencial a incorporacin das linguas clsicas ao currculo integrado das linguas, para reforzar a reflexin lingstica do noso alumnado e fortalecer o seu acceso cultura literaria. Resulta obvio que, para a posta en prctica destes currculos integrados e o logro dos obxectivos plurilinges e interculturais que se perseguen, o profesorado un elemento determinante, xa que deber potenciar unha metodoloxa adecuada para levar a cabo enfoques comunicativos e proxectos plurais e transversais, promover a reflexin metacomunicativa e metalingstica e o contraste entre linguas, ou asegurar accins coordinadas entre os departamentos lingsticos para decidir, entre outros, desde que lingua abordar o estudo dos xneros discursivos ou as estratexias e os procesos cognitivos que estn na base das actividades lingsticas, coa finalidade de construr en cada centro docente a coherencia pedagxica no ensino das linguas. As linguas teen como obxectivo o desenvolvemento da competencia comunicativa do alumnado, entendida en todas as sas vertentes: pragmtica, lingstica, sociolingstica e literaria. As, achegan as ferramentas e os coecementos necesarios para desenvolverse satisfactoria e eficazmente en calquera situacin de comunicacin da vida privada, social e profesional. Eses coecementos, que articulan os procesos de comprensin e expresin oral por unha banda, e de comprensin e expresin escrita por outra, constiten instrumentos esenciais para a aprendizaxe no mbito educativo e, posteriormente, ao longo da vida. A reflexin literaria, presente nun bloque de contidos nas linguas clsicas, a travs da lectura, mediante a comprensin e interpretacin de textos significativos favorece o coecemento das posibilidades expresivas da lingua, desenvolve a capacidade crtica e creativa dos estudantes, dlles acceso memoria, creatividade, imaxinacin, descuberta das outras persoas, ao coecemento doutras pocas e culturas, e enfrntaos a situacins, sentimentos e emocins nunca experimentados, que enriquecen a sa visin do mundo e favorecen o coecemento deles mesmos. En definitiva, estas materias lingsticas perseguen o obxectivo ltimo de contribur formacin de cidadns cunha competencia comunicativa que lles permita interactuar satisfactoriamente en todos os mbitos que forman e van formar parte da sa vida. Isto esixe unha reflexin sobre os mecanismos de usos orais e escritos da sa propia lingua, e das outras linguas que estudan e coecen, e a capacidade de interpretar e valorar o mundo, de formar as sas opinins, propias, claras e fundamentadas, e de gozar, a travs da lectura crtica de obras literarias. A materia de Grego na etapa de bacharelato ten como primeira finalidade introducir o alumnado no coecemento bsico da lingua grega antiga nos seus aspectos

29

morfolxicos, sintcticos e lxicos, co obxecto de lle permitir acceder directamente a algns dos textos orixinais mis importantes da tradicin literaria helnica, a travs dos cales chegou ata ns unha boa parte do denominado legado clsico. O estudo da lingua e a literatura grega serve, ademais, como instrumento idneo para se iniciar nun coecemento directo do pensamento e a cultura grega antiga, que constiten a base da civilizacin occidental. Por outra banda, a travs do estudo das peculiaridades morfosintcticas do grego antigo posible chegar a comprender mis profundamente conceptos lingsticos que resultan esenciais para avanzar no coecemento e o uso correcto, tanto da lingua propia como doutras lingua estudadas polo alumnado. Partindo desta perspectiva, o estudo da materia organizouse en bloques que, con lixeiros matices, aparecen nos dous cursos. Estes bloques refrense tanto a cuestins lingsticas como a temas culturais, tendo en conta que ambos os aspectos constiten das facetas inseparables e complementarias para o estudo da civilizacin grega, sen as que non posible apreciar na sa verdadeira dimensin a importancia do seu legado. O primeiro destes bloques parte da relacin entre o grego antigo e outras linguas da familia indoeuropea, para analizar o papel que estas ltimas tiveron na orixe e na formacin de moitas das linguas que se falan na actualidade. Para a explicacin deste feito, que tradicionalmente foi presentado como un dos principais argumentos para xustificar a importancia do estudo das linguas clsicas, cmpre partir do marco xeogrfico en que se desenvolve a civilizacin grega, marco que resulta determinante na configuracin do carcter dialectal da sa lingua. Ademais, estudarase a influencia dos acontecementos histricos na evolucin e no desenvolvemento das linguas literarias e na posterior converxencia dos dialectos ata chegar a constiturse a e o actual idioma grego. O alumnado que estuda grego clsico aprende grego moderno con notable facilidade, nomeadamente se se estudou mediante un mtodo natural de aprendizaxe; dicir, a metodoloxa das linguas modernas aplicada ao estudo das linguas clsicas, que cada vez mis profesorado utiliza nas sas aulas. Ao estudo dos aspectos netamente lingsticos dedcanse tres bloques: o primeiro, previsto s para o primeiro curso, cntrase nalgns elementos bsicos da lingua e, moi especialmente, no procedemento de escritura, comezando por percorrer os sistemas coecidos para analizar despois a orixe e a evolucin do alfabeto grego e a sa pronuncia e transcricin ao abecedario latino; os outros dous niveis de descricin e explicacin do sistema son a morfoloxa e a sintaxe, das realidades inseparables que conforman e integran xuntas o aspecto gramatical. Pretndese iniciar o alumnado no concepto de flexin, facendo especial fincap na distincin entre o procedemento temtico e o atemtico, estudando a estrutura interna das palabras e os elementos formais destas que serven para definir a sa relacin con outras dentro da oracin. A sintaxe, sa vez, ocpase de estudar as estruturas oracionais gregas e os elementos que definen as sas construcins mis caractersticas, introducindo progresivamente niveis de maior complexidade. O fin ltimo vai ser analizar e comprender os propios textos, aos que se dedica outro dos

30

bloques de contidos previstos nos dous cursos, sempre de dificultade progresiva e adaptados aos contidos que o alumnado manexe en cada momento. Pero como os textos non estn carentes de contido, ou iso o desexable, pretndese deste xeito facer fincap na necesidade de estudar desde o primeiro momento a lingua no seu contexto real, como mecanismo de expresin intelectual e esttica no que se exemplifican os contidos lingsticos estudados. A lingua e a cultura constiten das realidades inseparables e complementarias para afondar no coecemento da civilizacin grega que, fin e ao cabo, constite a cerna da nosa. Nos dous cursos dedicouse un bloque ao estudo desta civilizacin, co obxecto de identificar non s os fitos mis importantes da sa historia senn tamn os aspectos propios da sa organizacin poltica e social e da sa identidade cultural, visibles nos papeis familiares, nos traballos, nos avances cientficos e tcnicos, nas festas e os espectculos e, sobre todo, nas manifestacins relixiosas. Dentro destas merece especial atencin o estudo da mitoloxa, pois a sa influencia resulta decisiva para a configuracin do imaxinario occidental. Pretndese tamn iniciar o alumnado no coecemento dalgunhas das manifestacins artsticas mis significativas do mundo antigo, entre as que destacan, por unha banda, as relativas s artes plsticas e mis concretamente a escultura e a arquitectura, e, pola outra, s literarias. Procurouse neste bloque establecer sempre unha valoracin desde o punto de vista do mundo contemporneo, unha comparacin coa situacin actual que enriqueza a nosa identidade. No segundo curso, o estudo da cultura grega orintase principalmente ao coecemento das manifestacins literarias, aproveitando os coecementos da lingua xa adquiridos para introducir o alumnado no estudo da orixe e a evolucin dos xneros, mediante a lectura de fragmentos das obras orixinais, utilizndoas como instrumento para comprender as claves esenciais da sociedade en que viron a luz. En efecto, se, como dixemos, a lingua e a cultura constiten das realidades inseparables e complementarias para internarse no coecemento da civilizacin grega, non existe mellor instrumento para o estudo de ambas as das que os propios textos, aos que se dedica outro dos bloques de contidos previstos nos dous cursos. Pretndese deste modo facer fincap na necesidade de estudar dende o primeiro momento a lingua no seu contexto real, como mecanismo de expresin intelectual e esttica no que se exemplifican os contidos lingsticos estudados. Para rematar, dedcase un bloque ao estudo do lxico, entendendo que este resulta imprescindible para avanzar no coecemento de calquera lingua. Dentro deste mbito prstase especial atencin etimoloxa, non s porque esta serve para pr de manifesto o mantemento das races grecolatinas nas linguas modernas senn, ademais, porque contribe a que o alumnado adquira unha mellor comprensin da sa propia lingua, axudndolle a precisar o significado de termos coecidos ou a descubrir outros que non utilizara anteriormente, e incorporndoos as, pouco a pouco, ao seu vocabulario.

31

A comunicacin lingstica a competencia clave que mis presenza ter na materia de Grego, xa que o estudo da lingua, da sa orixe e evolucin, do seu funcionamento interno, do seu lxico e dos seus textos ha redundar sen dbida nun maior coecemento e dominio das linguas propias. Non obstante, deberase ter en conta tamn o tratamento das outras competencias. O labor de anlise morfosintctica e traducin non s constite por si mesmo un importante exercicio intelectual, senn que ao mesmo tempo estimula a memoria, a lxica de pensamento e os hbitos de disciplina no estudo, mellorando o razoamento e impulsando a competencia clave de aprender a aprender. A competencia matemtica e as competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa poden traballarse nos temas de cultura e civilizacin, e nas epgrafes referidas localizacin xeogrfica e temporal. A competencia dixital deber estar presente en todo momento; a procura de informacin na rede, a sa seleccin crtica e a sa utilizacin, entendidas como un proceso guiado polo profesorado, debern servirnos para programar traballos colaborativos e producir novos materiais, e plos ao dispor da comunidade educativa. As competencias sociais e cvicas poden traballarse nomeadamente nos bloques referidos civilizacin. A vida no mundo grego, na sa dimensin poltico-social ou relixiosa prstase sempre valoracin e comparacin co mundo actual, salientando semellanzas e diferenzas, e fomentando un xuzo crtico da realidade. Deste xeito, cobran nova forza conceptos como democracia, xustiza, igualdade, cidadana e diversidade. A competencia en conciencia e expresin cultural, ademais de no estudo da literatura grega, est moi presente nos contidos referidos s artes plsticas, s festas e os espectculos, e s manifestacins relixiosas, entre as que tamn se contan os xogos deportivos. Coecer e valorar todas estas manifestacins culturais artsticas, diferenciando xneros e estilos, recoecendo canons estticos e estilos artsticos, lvanos a consideralas como parte do patrimonio dos pobos e a apreciar dun xeito especial aquelas que estn dentro do noso contorno, ben sexa nas pxinas dun libro ou ben nun museo ou nun depsito arqueolxico. A competencia que traballa o sentido da iniciativa e o esprito emprendedor estar presente sobre todo no bloques de contidos non lingsticos, para aproveitar a metodoloxa do traballo en grupo de xeito responsable e proactivo. O estudo das linguas clsicas, e do grego en particular, constite un instrumento fundamental para favorecer o discurso e, por tanto, a estruturacin do pensamento do alumnado, o desenvolvemento da lxica lingstica e a disciplina mental que se manteen no tempo anda que se esquezan os contidos concretos. Por ltimo, cmpre lembrar que nesta nosa sociedade que vive por e para o utilitarismo e o inmediato ser imprescindible facer unha reflexin sobre o valor do

32

que realmente importante para que o noso alumnado adopte unha visin crtica da sociedade que o rodea. Os coecementos adquiridos nas aulas que nun principio poden parecer carentes de utilidade prctica resultan verdadeiramente importantes cando capacitan a persoa para adoptar criterios que lle permitan discernir entre o xusto e o inxusto, o relevante e o accesorio, entre o e o . 5.2. Obxectivos O Bacharelato ten como finalidade proporcionar ao alumnado formacin, madurez intelectual e humana, coecementos e habilidades que lle permitan desenvolver funcin sociais e incorporarse vida activa con responsabilidade e competencia. As mesmo, capacitar ao alumnado para acceder educacin superior. O Bacharelato contribuir a desenvolver nos alumnos as capacidades que lles permitan: a) Exercer a cidadana democrtica, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cvica responsable, inspirada polos valores da Constitucin espaola e do Estatuto de autonoma de Galicia, as como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construcin dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autnoma e desenvolver o seu esprito crtico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacins existentes, e en particular a violencia, e impulsar a igualdade real e a non discriminacin das persoas por calquera condicin ou circunstancia persoal ou social, con atencin especial s persoas con discapacidade. d) Afianzar os hbitos de lectura, estudo e disciplina, como condicins necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na sa expresin oral como escrita, as linguas galega e castel. f) Expresarse con fluidez e correccin nunha ou mis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxas da informacin e a comunicacin. h) Coecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporneo, os seus antecedentes histricos e os principais factores da sa evolucin. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora da sa contorna social.

33

i) Acceder aos coecementos cientficos e tecnolxicos fundamentais e dominar as habilidades bsicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigacin e dos mtodos cientficos. Coecer e valorar de forma crtica a contribucin da ciencia e a tecnoloxa no cambio das condicins de vida, as como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenacin sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. k) Afianzar o esprito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crtico. l) Desenvolver a sensibilidade artstica e literaria, as como o criterio esttico, como fontes de formacin e enriquecemento cultural. m) Utilizar a educacin fsica e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social e impulsar condutas e hbitos saudables. n) Afianzar actitudes de respecto e prevencin no mbito da seguridade viaria. ) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia e contribuir a sa conservacin e mellora no contexto dun mundo globalizado.

34

6. GREGO I - 1 de Bacharelato - Currculo

6.1. Temario:

1. Contidos: 2. Obxectivos 3. Criterios de avaliacin 4. Estndares de aprendizaxe avaliables 5. Competencias

Bloqu