OP DR KENAN ERTOPÇU SB Ege Doğumevi ve Kadın Hastalıkları Eğitim Hastanesi

Aile Planlaması Kliniği

Depot Medroxyprogesterone AcetateDMPA

GİRİŞ

Enjektabl progestasyonel preparatlar ileri derecede etkili, güvenilir, kullanışlı ve reversibl doğum kontrol yöntemleridirler.

1954 yılında Upjohn firmasınca geliştirilmiş DMPA en yaygın kullanılan ve en iyi araştırılmış enjekte edilen kontraseptifdir.

TARİHÇE DMPA ABD’de yirmi yıldan uzun bir süredir

inoperabl, rekürren ve metastatik endometrium ve renal kanserlerin adjuvan ve palyatif tedavisinde kullanılmaktadır.

DMPA 1959 yılından başlayarak endometriozis, abortus imminens, puberte prekoks, akromegali, hormona bağımlı tümörlerin tedavisinde kullanılmıştır.

TARİHÇE FDA yirmi yıldan uzun süre ilacı inceledikten

sonra, prepratın meme kanseri ile olan ilişkisi üzerindeki kuşkuları ortadan kaldıran verilerin yayınlanmasını takiben 1992’de DMPA’nın kontraseptif olarak kullanılmasını onaylamıştır.

Aralarında Almanya, İsveç, İngiltere, Fransa, ABD gibi gelişmiş ülkelerin bulunduğu 90’dan fazla ülkede kontraseptif olarak ruhsatlıdır.

DMPA’nın Dünyada Yaygınlığı

Dünyada 12 milyon çift enjekte edilen kontraseptifler ile korunmaktadır.

En sık kullanılanları sadece progesteron içerenlerdir.

100’den fazla ülkede 9 milyondan fazla kadın DMPA kullanmaktadır.

Enjekte Edilen Kontraseptiflere Giriş ve Ana Hatlar

Çok etkili ve güvenlidir , Vaginal kanama düzensizlikleri yapabilir , Kişiye özeldir, Çocuğu olmasa bile kadında her yaşta

kullanılabilir (15-50 yaş) , Fertilitenin geri dönüşü ortalama 4 aylık bir

zamanı alabilir, Emziren kadınlar doğumdan 6 hafta sonra

güvenle başlayabilir.

DMPA Etki Mekanizması

Temel etkisi ovulasyonu engellemesidir, FSH ve LH düzeyleri azalır, LH piki oluşmaz,

Yıllarca DMPA kullananlarda E2 düzeyleri erken folliküler dönemdeki gibidir,

Ayrıca servikal mukusu kalınlaştırarak spermin geçirgenliğini zorlaştırır,

Endometriumu inceltir , Tubal motiliteyi azaltır .

DMPA Ne Kadar Etkilidir ? Çok etkilidir , Düzenli enjeksiyon aralıkları ile

uygulayanlarda kullanımının birinci yılında yüz kadında 0.3 gebelik (333’te 1) görülür,

Enjeksiyonlar, 3 aylık arayı aştıklarında gebelik oranı artmaktadır.

DMPA Avantajları

Çok etkindir, Kişiye özeldir , Geri dönüşümlü

olmasına rağmen 3 ay gibi uzun süre gebelikten korur ,

Cinsel ilişkiden bağımsızdır ,

Günlük alımı gerektirmez .

Uygulamada esneklikleri vardır ( Enjeksiyonlar gerektiğinde 4 hafta erken veya 2 hafta geç uygulanabilir),

Her yaş kadına uygulanabilir ,

Anne sütünün nicelik ve niteliğini değiştirmez .

DMPA Avantajları

Östrojene bağlı yan etkileri yoktur ,

Östrojene bağlı komplikasyon riskini (enfarktüs gibi) arttırmaz,

Ektopik gebeliklere karşı koruyucudur,

Endometrial kanseri önlemede yardımcıdır,

Uterus myomlarını önlemede yardımcıdır,

Over kanserini engelleyebilir ?

DMPA’nın Avantajları Demir eksikliği anemisini önlemede

yardımcıdır , Epileptik kadınlarda kriz sıklığını azaltabilir , Orak hücreli anemi krizlerinin sıklığını ve

ağrısını azaltır, PID riskini azaltır, Endometriozis tedavisinde kullanılır, Dismenore yakınmaları azalır , İyi huylu meme hastalıkları azalır .

DMPA’ nın Dezavantajları En sık gözlenen yan etkileri

- Menstrüel kanama düzensizlikleri ;

*Hafif spotting veya kanama başlangıçta sıktır (%25),

*Şiddetli kanama başlangıçta nadirdir,

*Amenore özellikle birinci kullanım yılından sonra normaldir , %55 ( bazı kadınlar avantaj olarak görürler).

DMPA’nın Dezavantajları

Fertilitenin geri dönüşü diğer geçici yöntemlerden ortalama 4 ay daha geçtir,

Her 3 ayda bir enjeksiyon gerektirir, Baş ağrısı, göğüste gerginlik, yorgunluk, saç

dökülmesi, libido azalması, akne bazı kadınlarda gözlenebilir,

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve AİDS’ten korumaz .

DMPA UYGULANABİLİR Geçirilmiş tromboemboli Geçirilmiş hepatit Diabet (eşlik eden vasküler hastalık yoksa) Hafif başağrıları (migren dahil-fokal nörolojik

bulgusu yoksa) Hafif veya orta düzeyde hipertansiyon Variköz venler Kalp kapak hastalıkları Tbc-Epilepsi (rifampisin-antikonvülsan ilaçlar)

DMPA Uygulanabilecek Diğer Durumlar Düzensiz menstrüel periyodlar Malarya Şistozomiyazis Orak hücreli anemi Tiroid hastalıkları Uterin myomlar

DMPA Enjeksiyonlarına Başlangıç

*MENSTRÜEL SİKLUSLU KADINLAR Gebelikten kuşku duyulmayan herhangi bir siklus

günü ( Son menstrüel periyoddan beri koitus olmadıysa )

Menstrüel kanamanın ilk 7 günü içinde kanama devam ediyorsa ek yöntem gerekmeden

İlk 7 gün içinde kanama kesildiyse veya 8. günden itibaren uygulamalarda ilk 48 saat ek yöntem önerilmeli

DMPA Enjeksiyonlarına Başlangıç

*EMZİREN KADINLAR Doğumdan 6 hafta sonra, LAM ile korunanlarda DMPA ek koruyucu olabilir, Kısmi emzirmelerde postpartum 6. hafta sonunda

başlanmalıdır. Menstrüel periyodlar başladıysa gebelik olmadığından

emin olduğumuz herhangi bir siklus günü başlanabilir.

DMPA ENJEKSİYONLARINA BAŞLANGIÇ

*POSTPARTUM EMZİRMEYENLERDE 6 haftadan sonra gebelik olmadığından emin

olduğumuz herhangi bir gün,

*RAHİM TAHLİYESİ VEYA DÜŞÜK SONRASI 1 veya 2. trimester düşüklerinden sonra ilk 7 gün

içinde,

*ESKİ YÖNTEM BIRAKILDIĞINDA HEMEN BAŞLANABİLİR!

HASTANIZ HAYIR CEVABI VERDİYSE DMPA’YA BAŞLANABİLİR

1- 6 haftadan küçük bebek emziriyor

musunuz?

2- Kalp ve damarla ilgili problemleriniz var mı?

3- Meme kanseri geçirdiniz mi ?

4- Aktif karaciğer hastalığınız var mı ?

5- Gebelik kuşkunuz var mı ?

6- Düzensiz vajinal kanamalarınız var mı ?

DMPA UYGULAMAYIN

Angina pektoris, myokard enfarktüsü, arteriyel tıkanmalara bağlı kalp hastalıkları, şiddetli göğüs ağrısı (alışılmadık solunum sıkıntısıyla birlikte), şiddetli hipertansiyon, 20 yıldan uzun süren veya görme, böbrek veya sinir sistemi bozukluğu yapan diabet, sarılık, ağrılı ve büyümüş karaciğer, aktif viral hepatit, karaciğer tümörü.

DMPA UYGULAMALARIİYİ DANIŞMANLIK ÖNEMLİDİR!

1-DMPA’yı nasıl kullanacağını açıklayınız,

2-Enjeksiyonu uygulayınız,

3- 3 ay sonraki diğer enjeksiyonu planlayınız,

4-Yöntemle ilgili soru, problem ve yöntem değiştirme durumunda hastanın herhangi bir zaman başvurabileceğini belirtiniz.

DMPA KULLANIMINI AÇIKLAYINIZ Sonraki enjeksiyon için zamanında (tam 12

hafta sonra) gelmesini öneriniz, 2-4 hafta erken veya 2 hafta geç gelebilir

(ideal değildir), Sonraki enjeksiyon 2 haftadan geç

uygulanacaksa ek yöntem önerilir, Herhangi bir nedenle daha çok gecikecek ise

gebeliği ekarte etmek için mutlaka gelmesi önerilmelidir.

DMPA’NIN BEKLENEN YAN ETKİLERİ BELİRTİLMELİ Adet düzensizlikleri (aşırı ve uzun

kanama, lekelenme) Amenore Hafif kilo artışı Memelerde duyarlılık Baş ağrısı Mizaç değişikliği

DMPA ENJEKSİYONLARI GEREKEN DONANIM: Tek doz DMPA (150 mg.) Antiseptik ve pamuk tampon 2 veya 5 ml.’lik enjektör ve 21-23

gauge IM iğne (Enjektör ve iğne mümkünse steril yoksa Yüksek Düzeyde Dezenfekte olmalıdır ).

ENJEKSİYON BASAMAKLARI

Ellerinizi yıkayınız, mümkünse steril eldiven giyiniz,

Enjeksiyon bölgesini mümkünse antiseptikle değilse sabunlu suyla siliniz (enjeksiyon bölgesinden dışarı doğru sirküler hareketle),

Flakonu nazikçe çalkalayınız, kapağını antiseptikle siliniz ve enjektöre çekiniz,

ENJEKSİYON BASAMAKLARI 2

Steril koşullarda, derin olarak üst kola (deltoid kas) veya gluteal kas üst dış kısma uygulayınız. Üst kol tercih edilmelidir.

Enjeksiyon yerine masaj yapmayınız. Hastanın ovalamasını veya masaj yapmasını engelleyiniz. DMPA’nın bu şekilde çok hızlı emilebileceğini söyleyiniz.

DMPA ve ADET DÜZENİ

DMPA kullanıcılarının sadece %10’unda kullanımının ilk yılında normal adet siklusları görülür.

DMPA kullanımının ilk 6 ayında düzensiz adet kanamaları , ikinci 6 ay ve daha uzun kullanımda seyrek kanama ve amenore beklenir.

DMPA VE ADET DÜZENİ İlk enjeksiyondan sonra en sık uzamış ve

beklenmeyen zamanda kanama görülür, Kullanım süresi arttıkça (6-12 ay içinde) amenore

gelişimi artar (1 yıldan sonra %55, 2 yıldan sonra %75)

Çok şiddetli kanama (alışılmış kanamalardan iki kat daha uzun veya daha fazla) seyrek görülen olgudur, müdahale gerektirir.

Uzamış ya da aşırı kanama ve amenore yöntemin bırakılmasında en önemli nedenlerdir.

Aşırı kanamada gebelik, ektopik gebelik, abortus, PID ve jinekolojik hastalıklar ekarte edilmelidir

DMPA VE KİLO ARTIŞI

Bir yıllık kullanımdan sonra ortalama 0.5 ile 2 kg. alınır. Bir kaç yıllık kullanımdan sonra %80 kadında kilo artışı gözlenir. Diyet ve egzersiz yararlı olabilir. Aşırı kilolu kadınlarda gebelik riski artar.

DMPA ile Adet Düzensizliklerinde İzlenecek Yol

1- İlk enjeksiyonda iyi danışmanlık yapılmalı

2- Yöntem kullanımı sırasında danışmanlığa devam edilmeli (izlem danışmanlığı)

3- Yönteme bağlı ortaya çıkan kanama sorunları çözülmeli

4- Gerekirse sevk edilmeli

DMPA ile Aşırı Kanama ve Amenorede Tedavi1- Danışmanlık

2- 7 gün süreyle düşük dozlu KOK veya Ibuprofen 600-800 mg./gün

3- 21 gün süreyle düşük dozlu KOK

4- Erken DMPA enjeksiyonu (İlk enjeksiyondan 2 ay sonra)

5- Demir preparatları

Amenorede medikal tedavi yoktur.

DANIŞMANLIK ÖNEMLİDİR

DMPA BIRAKMA NEDENLERİ Kullanıcıların %25’i 1.yıl içinde kanama

düzensizliği nedeniyle DMPA’yı bırakmaktadırlar. DMPA ile ilgili major problemler kanama

düzensizliği ve kilo alımı dışında göğüslerde gerginlik ve depresyondur.

WHO’nun uluslararası bir çalışmasında ilk iki yıl içinde DMPA’yı bırakma nedenleri sırasıyla; başağrısı(%2.3), kilo alımı (%2.1), baş dönmesi(%1.2), abdominalağrı(%1.1), anksiete(%0.7)

DMPA SONRASI MENSTRUASYON VE FERTİLİTE

Son enjeksiyondan 6 ay sonra kullanıcıların % 50’sinde normal menstruasyon paterni beklenir.

% 25 kullanıcıda ise bir yıl içinde normal mens düzeni görülür.

Son enjeksiyondan 18 ay sonra DMPA kullanıcılarının % 90’ı gebe kalmışlardır.

Konsepsiyon son enjeksiyondan ortalama 9 ay sonra beklenir ve kullanım süresinin artmasıyla gecikmez.

TEŞEKKÜRLER