Destek Ve Hareket Sistemi

Destek Ve Hareket Sistemi Fen Ve Teknoloji Dersi

skelet Sistemi

Kas eitleri

Kalp Kas

*Kalp kas,kalbin3 katmanndan biri olanmyocardium'dur. Yap bakmndan izgili kasa benzese de almas izgili kas gibi isteimizle deil, istemsizdir (otonom). Bu mekanizma kalbin kendi i uyarm sayesinde olmakta ve bu uyarmn esas iki esi bulunmaktadr. Bunlar atrio-ventrikuler dm ve sinoatriyal dmlerdir. Her ne kadar kalp kendi i uyarm sistemi ile alsa da neticede kalp kaslma gc ve kalp atm hz otonom sistem tarafnca kontrol edilmektedir. Bu sistem ise nro-humoral bir mekanizmadr.Hormonlarnda kalp atm zerine olan etkisi otonom sinir sistemi tarafndan regle edildii gibiepinefringibi hormonlar direkt olarak kalbin frekansn artrabilir.Kasn almas kontrolsinirsistemiyle olmaktadr.

Dz KasDz Kaslar organlarda bulunan kaslardr. Beyaz renktedirler. Yava, ritmik ve yorulmadan alrlar. rnek: Damarlar, yemek borusu, ince ve kaln barsaklarda bulunur.

izgili Kasizgili kas hcresi, krmz kas hcresi olarak da bilinir.Miyozinveaktinproteinleriierir.Kaslma, bu molekllerin bir biri zerinde kaymasyla gerekleir. stee bal olarak hareket etmemizi salar. Kas HcresiSARKOLEMMAad verilen hcre zar ile evrilidir. Her kas hcresi ayrcaENDOMSYUMdenen konnektif doku ile sarldr. Lif demetleri (kas demetleri) bir araya gelerek lif demetlerini (Fasiculus) olutururlar. Bu demetleri saran konnektif dokuPERMSYUMdur. Lif demetlerinin bir araya gelmesiyle de iskelet kas oluur. BunuEPMSYUMad verilen konnektif doku sarar. Ayrca bununda zerinde tm vcut kaslarn saranFACAad verilen bir konnektif duku vardr.Kas hcrelerinde sarkoplazma vardr.

skelet Sistemimiz Vcdumuzda,hareket edebilmemizi salayan yaplardan biri kemiklerimizdir.Kemiklerimiz serttir ve dme , arpma gibi kazalarda krlabilir.Kemiin kaynap tekrar eski haline gelmesi gerekir.Krlan kemiin olduu blge alya alnarak hareketsiz kalmas ve kemiin ve kaynamas salanr. Hareket etmemizde rol oynayan iskeletimiz kemiklerin birlemesiyle oluur. Yetikin bir insan iskeletinde yaklak 206 kemik vardr. Bebeklerin iskeletinde ise 300 den fazla kemik bulunur. Bu kemiklerden bazlar bebek byrken kaynar.skelet GrntsYaplaryla

Kemik eitleri

Uzun kemikler :ki ucu ikin,boylar uzun,silindirik ekili kemiklerdir.Kol ve bacaklarda bulunur.Koldaki pazu kemii,bacamzdaki uyluk kemii uzun kemiklerdendir.

Ksa kemikler :Boylar ksa kbik kemiklerdir.El ve ayak bilek kemikleri ile omurlar ksa kemiklere rnektirler.

Yass kemikler :Kalnl az,levha eklindeki kemiklerdir.Kafats kemii,kala kemii,kaburgalar ve gs kafesi kemii yass kemiklerdir.Kemiin YapsKemiin yaps :Kemiklerin d beyaz renkli olup kemik zar ile rtldr.Kemik zar kemiin enine kalnlamasn salar.Krlma ve atlamalarda kemii korur.Kemik zarnn altndaki sert tabaka kemiin salamln salar ve kemie ekil verir.Uzun kemiklerin ortasnda sar ilik bulunur.Uzun ksa ve yass kemiklerde kemik zar sert kemik ve sngerimsi kemik bulunur.Yalnz uzun kemiklerde kemik kanal ve sar ilik bulunur.

Not

Not :Kollarda pazu,dirsek,n kol,el bilek,el tarak ve parmak kemikleri bulunur.Omuz kemikleri ile gvde iskeletine balanr.Not 1 :Bacaklarda uyluk diz kapa baldr kaval ayak bilek topuk ve parmak kemikleri bulunur.kala iskeleti ile gvde iskeletine balanr.

skeletin Grevleri1. Vcuda ekil verir.2. Vcudun dik durmasn salar3. Eklem ve kaslarla birlikte hareketi salar.4. Kan hcrelerini retir.5. organlar d etkenlerden korur.6. Baz mineralleri depolar.****Eklem***Kemiklerin birbirine baland yere eklem denir.Eklemler olazsa hareket edemez ve dik dururduk.Hareket etme yeteneine gre 3 grupta yoplayabiliriz.A) Oynar eklemler:Bu eklemler kol ve bacak kemikleri arasnda bulunur.Kol ve bacak kemikleri gvde iskeletine oynar eklemlerle balanr.B) Yar oynar eklemler :Omurgay oluturan omurlar aras eklemler ile alt ene kemii yar oynardr.C) Oynamaz eklemler :Kafats kemikleri,kala kemikleri,birbirine oynamaz eklemlerle baldr.skeletin Yapsskeletimiz drt temel blmden oluur.A) KafatasB) OmurgaC) Gs kafesiD) Kollar ve bacaklar

A) Kafatas :Kemikler birbirine skca balanmtr.Yalnz alt ene kemii yar oynardr.Beyin kafatas iinde bulunur ve korunur.B) Omurga :Omur ad verilen 33 tane kemiin arka arkaya dizilmesiyle oluur.Omurgann iindeki kanaldan omurilik geerBoynun bitiminden kuyruk sokumuna kadar uzanan kemiklerdir.

skeletin Yaps 2.BlmC) Gs kafesi :Srt omurlar,12 ift kaburga kemii ve gs kemiinden oluur.Kalp ve akcier gs kafesinin iinde bulunur ve korunur.D) Kollar ve bacaklar :Hareketimizin byk bir ksmn bu kemiklerle yaparz.Kole bacaklar gvde iskeletine kemik kprlerle balanr.

skelet Blmleri -1Kemik eitleri:Yetikin bir insann iskeletinde yaklak olarak 206 kemik bulunur.skeleti oluturan kemikler ekil ve byklk bakmndan farkldr.Bu kemikler uzun,ksa ve yass kemikler olmak zere eittir.

Uzun kemikler :ki ucu ikin,boylar uzun,silindirik ekili kemiklerdir.Kol ve bacaklarda bulunur.Koldaki pazu kemii,bacamzdaki uyluk kemii uzun kemiklerdendir.

skelet Blmleri -2Ksa kemikler :Boylar ksa kbik kemiklerdir.El ve ayak bilek kemikleri ile omurlar ksa kemiklere rnektirler.

Yass kemikler :Kalnl az,levha eklindeki kemiklerdir.Kafats kemii,kala kemii,kaburgalar ve gs kafesi kemii yass kemiklerdir.

Kemiin yaps :Kemiklerin d beyaz renkli olup kemik zar ile rtldr.Kemik zar kemiin enine kalnlamasn salar.Krlma ve atlamalarda kemii korur.Kemik zarnn altndaki sert tabaka kemiin salamln salar ve kemie ekil verir.Uzun kemiklerin ortasnda sar ilik bulunur.Uzun ksa ve yass kemiklerde kemik zar sert kemik ve sngerimsi kemik bulunur.Yalnz uzun kemiklerde kemik kanal ve sar ilik bulunur.nsanda Kemikleme Sreci

Kkrdak DokusuKkrdakveyakartilajhayvansal birdokudur. Vcutta yar tayc bir grev stlenir.Kemikdokudan daha yumuak ve esnek bir matrise sahip olan kkrdak dokuda damar bulunmaz, kkrdak hcreleri bu matristendifzyonyoluyla madde al verii yaparlar.Kkrdak eklemlerde,gs kafesinde,kulakta,burunda,boazdaveomurlararas disklerdebulunur. ana kkrdak tii mevcuttur: hiyalin, elastik ve fibrz kkrdak (fibrokartilaj).

LiflerKkrdakkolajenve elastik lifler ierir. Hiyalin kkrdakta, Tip IIkolajenkuru arln yaklak%40'n oluturur. Elastik kkrdak da elastik lifler ierir. Fibrokartilaj hiyalin kkrdaktan daha byk oranda kolajen ihtiva eder.

HcrelerKkrdak doku (kondrosit) ve (kondrosit) nclleri olankondroblastihtiva eder. Kondroblastlar matrisin salglanmas ve bakmndan sorumludurlar. Matris iindeki kontroblastlar olgunlaarak kondrositlere dnrler. Kondrositlerlakunaolarak adlandrlan boluklarda bulunurlar. Kondrositlerin hemen etrafndaki matriseteritoryal matrisdenir. veKkrdak Tipleriki farkl kkrdak tipi bulunur. Bunlarn hepsi bulunduklar yerin ihtiyalarn karlayacak ekilde farkl zelliklere sahiptir. Hiyalin KkrdakEn sk rastlanan kkrdak tipidir. Hiyalin szc Yunancahyalosyani "cam" szcnden tremitir. Yarsaydam ( hafif olarak geiren) matrisi nedeniyle bu ismi almtr. Hareketli eklemlerde bulunur. Ayrca kemiklerin iindekemiklememerkezi olarak alacak ekilde bulunur. Ek olarak burun, grtlak ve nefes borusu gibi byk solunum yollar duvarlarnda da bulunur.Hiyalin kkrdaa mikroskop altnda bakldnda baz hcrelerin birbirinden ayrlmad,ikili veya l halde kald grlr ki bunlara izogen gruplar denir.

Kkrdak Tipleri -2 Elastik Kkrdak[deitir]Elastik kkrdak (sar kkrdak olarak da anlr) kulak kepesinde ve eitli borularda (rnein:grtlak,staki borusu) bulunur. Bu borulardaki kkrdak borularn srekli olarak ak kalmasn salar. Elastik kkrdak hiyalin kkrdaa benzerdir fakat hiyalin kkrdaktan farkl olarak, Tip II kolajenin yan sra matrise dalm elastik lifler iermesidir. Bu dokuyu sert ama elastik klar.

Kemiklerin YapsKrmz Kemik lii

Krmz ilik (veya miyeloid ilik), sngerimsi kemikte bulunur. Alyuvar, akyuvar ve trombositler

Kemik ilii, kemiin iinde bulunan ve ocuklarda krmz, erikinlerde sar renkte olan bir dokudur.

Kemik iliinde bulunan maddelerin bazlar normal olarak kana gemez. likte meydana gelen ve yaplan birok maddeler de kana geer. Bunlar alyuvarlarla ok paral ekirdekli akyuvarlardr. Buna gre kann durumunu, srekliliini, tamamlanmasn ilik salar.Kemiklerin Yaps -2Sert (Sk) Kemik

Sk kemik doku,sert bir kitledir.Sert kemik dokuda denir.skeleti oluturan tm kemiklerin d yzeyinde uzun kemiklerin gvdesinde bulunur.Kemik hcreleri sitoplazmik uzantlarla birbirine balanr.Hcreler i ie gemi daireler zerinde bulunur.Kemiklerin Yaps -3Kan Damarlar

Kan damarlardolam sistemininorganlarndandr. Grevi kan vcudun farkl blmlerine tamak olan kan damarlarnn farkl trleri vardr. Temel kan damar tipleriatardamarlar(arter) vetoplardamarlardr(ven). Atardamarlar kan kalpten alp vcudun farkl blmlerine tarken, toplardamarlar vcudun farkl blmlerinden kan kalbe tarlar. Bununla birlikte iki istisna mevcuttur:pulmoner arterkirli kan,pulmoner venise temiz kan tar. Vcuttaki en byk damar kann kendisi araclyla tm vcuda doru pompalandaortatardamardr. Vcutta bulunan her organn en az bir tane temiz kan kalpten getiren ve birden fazla kirli kan kalbe gtren damar vardr. nsan vcudundaki damarlarn toplam uzunluu 100.000 km kadardr.Kemiklerin Yaps -4Sngerimsi Kemik

Sngerimsi kemik doku,uzun kemikleri ba ksmn,ksa ve yass kemikleri i ksmn doldurur.Gzenekli bir yaps vardr.Bu gzeneklerin ii krmz kemik iliiyle doludur.Btn kemikler periost ad verilen bir zar ile rtldr.Bu zar kemiklerin beslenmesinde,onarmnda ve kalnlamasnda grev yapar.Uzun kemiklerin ortasndaki bolukta sar ilik,ba ksmnda krmz ilik,ksa ve sngerimsi kemik dokusunun gzeneklerinde de krmz ilik bulunur.Krmz ilik alyuvar ve akyuvar yapmnda etkilidir.Krmz ilik alyuvar ve akyuvar yapmnda etkilidir.Kemik dokusu vcudun mineral deposudurKemiklerin Yaps -5Sar Kemik liiSar kemik iliisadece uzunkemiklerdebulunmaktadr.Sar kemik iliinin byk lde yahcrelerindenoluur ve ya hcrelerinin renginden tr bu ad alr. Yeni doanlarda kemik iliinin tamam krmz kemik iliiyken, bymeyle birlikte, zamanla yerini sar kemik iliine brakmaya balar. Sar kemik ilii, ar kanamalar ya dahipoksidurumunda, aktif olarak kan hcresi retme yeteneine sahip olan krmz kemik iliine dnebilir. Yani, bir anlamda, krmz kemik iliine yedek grevi grr.

Kemiklerin Yaps -6Kemik Zar

Kemiklerin dnda "periost"denilenkemikzarbulunur.Kemikzar,kemiin enine kalnlamasn,krlan kemiin onarmn ve kemiin beslenmesini salar.Kemik ErimesiDier ad Osteoporoz dur.

Kemiin birim hacimdeki mineral younluu azalmtr. Bu nedenle kemikler daha kolay krlr hale gelir. En ok omurlarda, kala ve bilek kemiklerinde grlse de vcuttaki btn kemikler bu durumdan etkilenir. Her iki cinste de grlebilmekle beraber hastalarn%80'i kadndr.KalbimizTemel grevi kan vcuda pompalamak olan kalp, Metabolizma faaliyetleri sonucunda oluan artk rnlerin de vcuttan uzaklatrlmas, vcut ssnn dzenlenmesi, asit-baz dengesinin korunmas, hormonlar ve enzimlerin vcudun gerekli blgelerine tanmas gibi grevleri yapar.Kalpbu sistem ierisinde motor grevi yapar. Kalp insanda dakikada 60-80 arpma arasnda deien bir hzla dakikada 5-35 litre aras, gnlk ise 9000 litre kan vcuda pompalar. Gnde yaklak 100 bin, ylda 40 milyon, tm insan hayat boyunca yaklak 2,5 milyar kere, hi durmadan yaklak 8 bin ton kan vcuda pompalar. Normal bir kadnda ortalama arl 200-280 gram, yetikin bir erkekte ise 250-390 gram arlndadr. Her kiinin kalbi kendi yumruu byklndedir.

Damarlarmz Damarlarmz 3 eitten oluur. Bunlar srasyla Atardamar , Klcal Damar Ve Toplar damar olarak saylr.AtardamarAtardamarveya dier adylaarter,kalptenvcdakantayandamarlardandr. Pulmoner arter ve umblikal arterler dnda oksijenlenmi kan tarlar.Dolam sistemi hayatn devam etmesi iin son derece nemli bir sistemdir. Tam olarak hcrelere oksijen ve besin tanmas fonksyonun yansra, karbondiyoksit ve atk rnlerin tanmas, pH dzeyinin dzenlenmesi ve plazma, protein ve immn sistem akkanlnnn salanmas gibi fonksyonlar da vardr. Gelimi lkelerde, balca iki lm sebeplerinden biri miyokard infarkts ve kardiyak arresttir. Her ikiside damar sisteminin bozulmas sonucu oluan bir dururmudur. (Bkz Arterioskleroz)

Klcal DamarlarKlcal damarveyakapilervcuttaki en kk kan damarlarna verilen isimdir. Byklkleri yaklak 5-10m'dir.atardamarlariletoplardamarlarbirletiren klcal damarlar, dokularla etkileimi en youn olankan damarlardr. Klcal damar duvarlar tek birhcretabakasndan (endotel) oluur. Bu tabaka yle incedir kioksijen,suvelipitlergibimolekllerdifzyon ile bu tabakadan geipdokularagirebilirler.Karbondioksitveregibi zararl ve atk maddeler de difzyon ile klcal damar iindekikanadalrlar. Belirli bazsitokinlerinsalnmyla klcal damarlarn geirgenlii (permeabilite) daha da arttrlabilir.Ortalama birinsan vcudundakiklcal damarlarn toplam uzunluu yaklak 40.000 km'dir. Atar damarlarla toplar damarlar birbirine balayan, tek sralepitel dokudanolumu ince damarlardr.Kanile doku hcreleri arasndaki madde alveriini salarlar ve kan ak yavatr.

ToplardamarVenlerveyatoplardamarlarkankalbetayankan damarlardr. Venler dolam sisteminin bir blmn olutururlar. Kan kalpten vcudun dier blgelerine tayan ksacas venlerin tam ztt grevi yapan kan damarlarna ise arter yaniatardamardenir. Venlere karadamar da denir.Ksaca:Vcuttan toplanan kan kalbe tarlarKarbondioksit bakmndan zengin kan tarlar. (akciertoplardamar hari)Vcudun alt ksmndaki toplar damarlarda kann geri dnn engelleyen tek ynde alan kapakklar bulunur.Kan ak atar damarlarda yava, klcal damarlarda hzldr.

Kan blgeleri3 e ayrlr Alyuvarlar , Akyuvarlar , Kan Pulcuklar olarak saylr.AlyuvarlarAlyuvar,krmz kan hcresiveyaeritrosit, kanda en ok sayda bulunan hcre trdr veomurgalhayvanlarda akcier veya solungalardan vcut dokularna oksijen tanmasnda balca aratr. Alyuvarn tbbi ismi olan eritrosit szcYunancaerythros(krmz) vekytos(oyuk) szcklerinden tremitir. Alyuvarlar olan ou canlda oksijen tamakta kullanlan moleklhemoglobinikenyumuakalargibi baz canllarda bakr ierenhemosiyaninbulunur.Alyuvarlar ilk kez 1658 ylnda Jan Swammerdam tarafndan olduka ilkel birmikroskopkullanlarak tanmlanmtr.ada bilim insanlar laboratuvarda alyuvar gelitirebilmeyi baarmlardr.

AkyuvarlarAkyuvarlar olarak da adlandrlan beyaz kan hcresi, kemik iliinde retilir. Vcudu bulac hastalklara ve yabanc maddelere kar koruyan akyuvarlar, baklk dizgesinin nemli bir blmn olutururlar. Salkl bir yetikin insann bir litre kannda 4x109-11x109adet, bir baka tanmla, bir damlakandayaklak 7.000 ila 25.000 aras akyuvar bulunur. Bu niceliklsemihastalarnda 50.000'e kadar kar. Akyuvarlar kann dndalenf sistemi, dalak ve dier vcut dokularnda da bulunur.Kan Pulcuklar Kann phtlamasndan sorumlu hcre tipi. Kemik iliindeki megakaryosit adndaki hcrelerin paralanmasyla oluurlar.Bir mm3 kanda 150 000-500 000 adet kan pulcuu bulunur. Kann en kk ekilli elemandr. Sald enzimlerle kann phtlamasn salar.

Alyuvar hcrelerimiz yaklak 120 gn, akyuvar ve kan pulcuklarmz ise birka gn yaarDolam eitleriDolam eitleri ikiye ayrlrBunlar Byk dolam ve Kk dolamdr.Byk dolamBu dolamn amac temizlenen kan vcuda datp, kirli kan kalbin sa kulakna getirmektir.

Sol karncktaki temizkanaort atardamaryla tm vcuda gnderilir. Vcuttan toplanan kirlikantoplar damar ile kalbi sa kulakna gelir.Kk Dolam Sa karncktan akcier atardamar ile kan kirli kann akcierlere gidip temizlendikten sonra, akcier toplardamar ile kalbin sol kulakna gelmesine kk dolam denir.

Sa karnck -->Akcier atar damar -->Akcier klcallar -->Akcier toplar damarlar -->Sol kulakk