Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
• • D.INI DANI·~MANLII(
.vE · 0 • •
DIN HIZMETL.ERI
Editorler:
Prof. Dr. Nurullah 1\LTA~ Prof. Dr. Mustafa KOYLU
•• •• GUNDUZ EGiTiM ve YAYINCILIK
ISBN: 978-605-5584-41-2
©Tum haklan GONDOZ EGITiM ve YAYINCILIK, TURIZM SANAYI TICARET LTD. ~tne aittir. Bu kitabm tamamr ya da bir krsmr 5846 sayrh yasanrn hukumlerine gore, GONDOZ EGITIM ve YAYINCILIK, TURIZM SANAYI TICARET LTD. ~l:nin izni olmaksrzm elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayrt sistemi ile ~ogaltrlamaz, yazrh, sozJG, gorsel-i~itsel kitfe ileti~im ara~lan yoluyla yayrnlanamaz, depolanamaz.
Baskt HaZJrltk: Turker $enaltun
Ilk Baskr: 2012
Baskt: HERMES TANITIM OFSET Buyuk Sanayi 1. Cad. No: 1 0.? lskjtler- ANKARA Tel: 0312 384 34 32
GUNDUZ EGiTiM ve YAYINCILIK TURiZM SANAYi TiCARET LTD. :?Ti. Gevizlidere Mahallesi 1218. Gad. 6/8 Balgat- ANKARA Tel: 0312.472 66 62 • Faks: 0312.472 66 08 www.gunduzyayincilik.com [email protected]
AiLE iR~AT VE REHBERLii< BUROLARINDA DiNi DANI~MANLII< VE DiN HiZMETLERi
Hiiseyi11 PEKER
Din hizmetleri ic;erisinde clini daru~marilik ve rehberlik hizmetlerinin onem
li bir yeri vardlr. Biitiin dinlerde din gorevlileri, dini konularda rehberlik
eden, kendilerine d~tlan ~ilerdir. Din gorevlilerinin bu fonksiyonunun
her zaman ve her yerde farkh ~ekillerde ve farkh niteliklerde uygulandig1
goriilmektedir.
Giiniimiizde de Diyanet i~Ieri Ba~kanhg1, carni hizmetleri yarunda cami dJ~1
din hizmetlerine ve bu c;erc;evede dini daru~marilik ve rehberlil< hizmetleri
ne de onem vermekte ve bu alan gittikc;e yaygmhk ve onem kazarunaktadlr.
1997 ytlmda ba~layan bir uygulamayla miiftiiliiklerde ozel olarak gorevlen
dirilen bay ve bayan personeller, kendilerine ba~an (gerek e-mail ve tele
fonla gerekse yiiz yiize) bireylerin dini soru ve sorunlarnn cevaplandlrmaya,
onlara yardimc1 olmaya c;ali~maktadlrlar. Bu sorulara balaldigmda, bunlarm
her c;e~it dini konuyla, toplumsal hayatla, ki~iler aras1 ili~kilerle, aile hayatly
la ve r uhsal sorunlarla ilgili oldugu goriilmektedir.1
1 Sivas MOftOIOgune sorulan sorularla ilgili olarak bkz. M. Dogan Karaco~kun, Din Hizmetlerinde Psikolojik Forma.syon Yeterliliginin Onemi ve llahiyat Fakiiltelerindeki Psikoloji Egitiml Ozerine GorO~ ve Oneriler, TDrkiye'de YOksek Din Egitiminin Sorunlan Sempozyumu, lsparta, 2004, ss. 83-103. Yapt1g1mrz incelemede Samsun MOftOIOgOne sorulan sorularm da benzer i~erikte
oldugu gorOimO~Or.
'Dini 'Dan~Imanlrk ve 'Di11 Hizmetleri I 343
Buna paralel olaral< gittik<;:e yogunla~an aile sorunlan nedeniyle ba~vuru
larm artmast iizerine Diyanet i~leri Ba~kanhgt 15 Nisan 2002 tarih ve 199
sayili oluru ile il Mii.ftii.liilderi biinyesinde bir dant~ma birirni olaral< '1\ile ir
~at ve Rehberlil< Biirolanru" hizmete a<;:~trr. Bu alanda go rev yapabilecek
elemantn bulunma durumuna gore once biiyiik illerde ac;tlmaya ba~layan bu
biirolar, bugiin biitiin illerde ve bir<;:ok il<;:ede a<;:tlmt~ olup dini dant~ma.nhk
hizmeti vermektedir.
A. Aile ir~at ve Rehberlil< Biirolarmm Ama-;: ve Gorevleri
Diyanet i~leri Ba~kanhgt, "Aile ir~at ve Rehberlil< Biirolart <;~rna Yoner
gesi" adtyla bir yonerge haZirlarru~ ve bu yonergede, aile ir~at ve rehberlil<
biirolarll1ll1 amac;lart, biirolarda kirnlerin gorevlendirilecegi ve l;>iirolarm
gorevleri a<;:tklanmi~trr.
Yonergenin 5. maddesinde biirolarm amac;larlllll ~unlar oldugu belirtil
mektedir:
Toplumun:iuzun aile hal<kmda dini a<;:tdan dogru bilgilendirilmesini
saglamak,
Aile yaptsll1ll1 korunmasma katk.J.da bulunmak,
Halkuruzm ozellilde aile ve aile bireyleri ile ilgili dini i<;:erikli soru ve
sorunlarll1ll1 <;:oziimiine katk.J. saglamal<,
Gerektiginde ilgili kamu kurum ve kurulu~lart, iiniversiteler ve sivil
toplum kurulu~lart ile ortak <;:~malar yapmak.
Biirolarda kimlerin gorevlendirilecegi ve gorevlendirileceklerin ozellikleri
ise Yonergenin 7. maddesinde ~oyle a<;:tklanmaktadtr:
· Biirolarda;
Dini yiiksek okul mezunu, Ba~ka.nhkc;a yapilan ve bu amac;Ia ac;Ilan hizmet
i<;:i seminerine kattlmt~ vaiz, muraktp, din. hizmetleri uzmant, din egitimi
uzmam ve Kur'an kursu ogreticileri gorevlendirilir.
Bu maddenin (a) bendinde saylianlardan iinvanca yiiksek olan biri, miiftii
liik ve c;ah~anlar arasmda koordinasyonu saglamak, biironun i~ ve i~lemleri
ni yiiriitmek ve biiroyu yonetmek iizere koordinator olarak gorevlendirilir.
KoordinatOr il miiftii yardtmctsma bagh olarak c;ah~tr.
Kadm ve aile konularmda akademik <;:ah~ma yapanlara oncel.ik_v.erilir._
344 I 'Dini 'Donr.smonlrk ~e 'Din Hizmetleri
Diksiyonu diizgiin, kolay ileti~im kurabilecek yetenege sahip; konu~ma ku
rallanru bilen personel tercih edilir.
Biirolarda ihtiyac;: olmas1 halinde dirt gorevlilerinden de yararlarullr.
Biirolarda personel nobet usulii ile c;:ah~rr.
Aile ir~at ve rehberlik biirolarllllll gorevleri de Yonergenin 8. maddesinde ~u
~ek.ilde yer almaktadrr:
Biiro personeli, ba~vuru sahipleriyle telefonla ya da yiiz yiize gorii~me ya
par. Gorii~me srrasmda hem ki~inin hem de bolgenin hassasiyetleri dikkate
ahnrr.
Yapuan gorii~melere ili~kin bilgiler kartekse i~lenir. Bu karteksler ayW< pe
riyotlarla miiftilliiklerce daire ba~kanhgma elektronil< ortamda gonder.ilir.
Aynca bu bilgiler biiroda sistematik bir ~ek.ilde ar~ivlenir.
Biiroya ba~vuran ki~.ilerin sorunlar1 dikkate ahnarak gerektiginde psikolog,
sosyal hizmet uzmaru ve avukat gibi uzmanlara yonlendir.ilir.
Aile ve kadm konusunda, ilgili kamu kurum ve kurulu~lart, iiniversiteler,
sivil toplum kurulu~lar1 tarafmdan yiiriitiilen ulusal I bolgesel kampanya,
proje ve egitimler takip edilir. Biiro personelinin bu egitime katl.lmalar1 sag
larur.
Kadm ve aile ile ilgili olarak ulusal I uluslar arast kabul edilen giin ve hafta
larda etkinl.ilder yapilir veya yapumast saglamr. ilgili kamu kurum ve kuru
lu~lart ve siv.il toplum kurulu~lar1 ile i~birligi ic;:erisinde sempozyum, panel,
konferans, drama ve musiki programlan gibi sosyal faaliyetler diizenlenir.
Biirolar bulunduklart bolgenin aile yap1s1 ve sorunlar1 konusunda ara~tlr
malar yapar ve ar~iv olu~turur.
Kadm, c;:ocul<, gene;:, ya~ll, oziirliilerle ilgili konular ba~ta olmak iizere aileyi
ilgilendiren alanlarda yapuan ara~brma ve yaymlar takip ed.ilir ve ar~ivlene
rek biiro ic;:in kiitiipharte olu~turulur.
Goriildiigii gibi aile ir~at ve rehberlik biirolarmda gorev yapacak personel,
sadece ba~vuran ki~ilerin soru ve sorunlarlill c;:ozmekle kalmayacal<, bolge
nin aile yaptst, aile ve aile bir~yleriyle ilgili konularda ara~brmalar yapacak,
yapuan ara~brmalart takip edecek, ilgili kamu ve sivil to plum kurulu~lartyla
i~birligi ic;:erisinde bilirnsel ve sosyal faaliyetler diizenleyecektir.
'Dini Vanljnuznlrk 'le 'Din Hizmetleri I 345
B. Aile ir~at Bii.rolanyla ilgili Baz1 Bilgiler
Ba~vuranlann Baz1 Ozellilderi
Aile ir~at ve rehberlik biirolarma ba~vuranlarla ilgili "l<i~isel Karteks" tutul
maktadrr. Ba~vuran l<i~iye ve yap.tlan gorii~melere ili~kin bilgiler bu kartekse
i~lenmektedir. Karteksler ayllk periyotlarla miiftiiliiklerce ilgili daire ba~
kanhgma elektronik ortamda gonderilmektedir. Aynca bu bilgiler biiroda
sistematik bir ~ekilde· ar~ivlenmektedir.
Kartekslerde ~u konularda bilgiler yer almaktadrr:
~ehir:
l(i~inin Numarast:
Gorii~me ~ekli (Tlf - Yiizyiize - e-M~):
Tarih ve Saati:
Ki~inin Cinsiyeti:
Ya~t:
Medeni Durumu:
Egitim Durumu:
Soru:
Cevap:·
Tavsiyeler:
Yonlendirmeler:
' Yapbguruz bir ara~tlrmada, Samsun ve Aydm il Miifti.i.liiklerinde faaliyette
bulunan aile ir~at ve rehberlik biirolanna 2008 - 2009 yillar~da ba~an
larla ilgili tutulan l<i~isel kartekslerden, Sarnsun'da 90, Aydm'da 32 olmak
iizere toplam 122 l<i~inin bazt ozellikleri konusunda elde ettigimiz bilgiler
~oyledir:
Cinsiyet durumu: Ba~vuruda bulunanlarm % 79.5 ini bayanlar, % 20.5 ini ise
erkelder olu~turmaktadrr. Erkek ba~vuru saytsmm bayanlara gore oldukc;a dii
~iik oldugu goriilmektedir. Buradan, erkeklerin aile sorunlarrm konu~mak ve
onlara c;oziim aramaktan pek ho~lanmadtgt, kendi ba~larma ya da daha dar
c;erc;:evede bu sorunlar1 c;ozmeyi d~iindiikleri gibi bir sonuc;: c;:tkarblabilir.
346 I 'Dini 'Danllmanl1k ie 'Din Hizmelleri
Ya~ durumu: Ba~vuranlann c;:ogunlugunu (% 39.8 ini) 25-35 ya~ arasmdaki
bireyler olu~turmaktadtr. Bunu 36-45 ya~ grubu (% 27) takip etmektedir.
46- 59 ya~larr arasmda bulunanlardan ba~vuranlarm oraru% 17.2; genc;:lik
donemi olarak nitelendirilen 15-24 ya~ arasr gruptan ba~vuranlarm oraru
% 9; 60 ve daha yukarr ya~taki ki~ilerden ba~anlarm oraru ise % 8.2 dir.
Tespitlerirniz, 6zellil<le 30 ya~ civarmda (28-32 ya~ arasr) yrgtlma oldugunu
(% 27) gostermektedir.
Egitim durumu: Aile ir~at ve rehberlik biirolarma ba~vuranlarm yarrsmm
(% 50.8) lise mezunu oldugu goriilmektedir. ilkokul mezunlarmm oraru da
oldukc;:a yiiksektir (% 36.9). Ortaokul mezunlarmm oran1 % 4.9; iiniversite
mezunlarmm oraru ise% 7.4 tiir.
C. Ba~vuranlarm Soru ve Sorunlan
Aile ir~at ve rehberlik biirolarma ba~vuranlarm soru ve sorunlarr incelen
diginde bunlarm oldukc;:a c;:e~itlilik gosterdigi ve aile bireyleri arasmdaki
ili~kileri biitiiniiyle kapsadtgr goriilmektedir. Bu konuda bir suuflandJ.rma
yapmak c;:ok zor oldugu ic;:in, daha iyi, daha net bilgi verecegi dii~iincesiyle
burada, sorularm hangi konularda oldugunu belirtecek ve bazuarryla ilgili
ornekler verecegiz.
Konular ve bireylerin kendi ifadeleriyle bazr 6rnekler ~oyledir:
Mehir tespiti ve odenmesi
"Mehir sembolik deniyor, hazen fOk dii#ik hazen fOk yiiksek miktarlar be
lirleniyor. Benim nikahtmda da 30 bin dolar olsun dendi. $imdi bo~anmak
iizereyiz. Benim bu mehri odemem miimkiin degil. Obiir diinyada mesul
olur muyum? Bir kere ·~vet" dedin, sorumlu olursun, diyenler de var, aynl
mayz ktz istedigi ifin mehrinden vazgeymi~ sayzltr, diyenler de vaY.'
Telefonda veya yiiz yiize. harurna tic kez "sen bossun" demenin hiikmii
"Ben e~imi once bir ortamda iki ki~iyi ~ahit tutarak bo~adzm E~im de o or
tamda idi. Sonra eve geldik, evde onu tekrar bo~adzm. Sonra o ~ehri terk
ederek lstanbul'a karde~imin yanma gittim. Orada da resmen bo~anmak
ifin mahkemeye ba*vurdum ve bo*andzk. $imdi e~im, bo~anmayalzm, tekrar
evlenelim diyor. Ben ona artlk bizim bir birlikteligimizin olamayacagmz soy
liiyorum. Biz dinen tamamen bo*anmz* olduk mu?"
'Dini 'Dan!lmanlrk ~e 'Din Hizmelleri I 347
Resmen bosarup dini nikahla evlilige devam etmenin hiikmii
" ':Arkada~zmm kocast ger;en ytl iflas etti. Dort r;ocuklarz var. Maddi durum
lan r;ok kotii. Babasmm maa~tm almak ir;in mahkeme karanyla bo~andzlar.
Resmen bo~anan bu r;ift dinen de bo~anmt~ oldu mu?"
Resmen bosanchktan sonra tekrar evlenip evlenemeyecekleri
Kachmn bo§ama ha.kkmm olup olmachgt
Nikah tazeleme
"Bir sii.redir beyimle ayrt ya~tyorduk. c;unkii. araya ba~ka bir bayan girdi.
Beni aldattt. $imdi i~i bozuldu. ijlas etti. Diger bayan gitti. iki r;ocugumuz
var. Tekrar eve ve e~ime donecegim. Nikah tazelemek gerekir mi?"
Hamile kalmamak ic;:in korurunarun hiil<fi}ii
<;:ocuk aldtrmarun hiikmi.i
''E~im hamile oldugunu bilmeyerek hamileligin ilk zamanlarznda film r;ek
tirdi. $u an 2)5 - 3 aylzk hamile. Sakat olma ihtimali var. c;ocugu aldzrmak
caiz midir?"
Ci.iniip oldugu halde yapmak zorunda kaldtgt baz1 islerin dini sorwnlulugu
"Bii.yii.kler cii.nii.pken r;ocuga bakmanm ve r;ocuk emzirmenin haram oldu
gunu soylediler. Ben aile bii.yii.kleriyle beraber y~zyorum. Bazen istedigim
anda gidip· gusii.l abdesti alamtyorum. insamn r;ekindigi anlar oluyor. Bu
durumda r;ocugum agladzgznda r;ok zorlamyorum. Bu ~ekilde r;ocugumu em
zirsem haram olur mu? c;ocuguma haram sii.t mii. emzirmi~ olurum?"
. Esler arasmda c;:esitli konularda siddetli tartlsma
"E~im. 5)5 aylzk hamiledir. Ben sar;larmz kestirmesini soylii.yorum. Uzun sar;z
sevmiyorum. E~im de1 'hamileyim) sar;tmz kestiremem1 r;ocugumun omrii. kz
salzrm~J kel olurm~ vs: ~eklinde ifadeler kullamyor. Hir; yok yere tartz~maya
giriyoruz. Benim de psikolojimi bozuyor. Bunun dogrusu nedir? Herkes bir
~ey soylii.yoi)
Erkegin siddet uygulamast
"ilk ~im vefat etti. Sosyal gii.vencem olmadzgmdan ikinci evliligimi yapttm.
Hacca gotiirmesini ve evinin yan hissesini ii.zerime istedim. Kabul etti. Evin
yarz hissesini ii.zerime yaptz. Hacca da gotiirdii. .. Hacdan once evliligimiz r;ok
348 I Vini 'Danqmanllk re 'Din Hi~lleri
guzel yuruyordu. Hac szrasmda ilk evliligimden olan Uf kzzzma' da kamera
almak istedim. E~im almak istemeyince tartz~malarzmzz ba$[adt. Olaylar
daha da buyudu. E~im tartz~malar szrasmda ~iddet de uygulamaya ba$Zadt.
Ben de evi terk ettim. Ayrzlma noktasma geldik. Ve e~im 20 milyara evin
hissesini kendine vermem kar~tltgmda bo~anma teklif etti. Ne yapaytm, bo
$anmak dogru olur mu diye size dam~maya geldim."
E~inden habersiz karst cinsle chat yap rna
"Hocam, sorumu naszl soracagzmt bilemiyorum. Utamyorum. Siz beni ta
mmazszmz, ama ben sizi 9ok iyi tamyorum. Ben evli bir bayamm. Aym za
manda dindarzm. Bir cemaate bagltytm. Ben birka9 aydtr internette bir bey
le cet yaptyordum. Cet esnasmda onunla dini ~eyler konu~tuk. Allah sevgisi,
Peygamber muhabbeti vs. Yalmz benim bir hatam, evli oldugumu ona soy
lemedim. Dahast gizledim. 0 ilahiyat mezunu, e~inden ayrzlmz~ bir beydi.
Ona hifbir umut vermedigim halde benden yana umutlandz. Ve evlilik teklif
etti. Onu reddettim. Sonra ona evli oldugumu apkladzm. c;ok agzr konu~
tu. Sizi Allah 'a ve hocamza ~ikayet edecegim, dedi. Bu cumle beni mahvetti.
Ondan defalarca ozii.r diledim, ama nafile. 0 ~u an internet sayfaszm kapalz
tutuyor. Bende onun telefon numaralart var. Size sorup oyle hareket etmek
istedim. Onu arayzp kendimi savunaytm mt, yoksa ne yapaytm?" (Telefonla
sorulmu~)
Escinsel iliskiler
"Ben e#mle 7 yzldzr evliyim. 3 tane de fOcugumuz var. Ancak birka9 ay once
e~imin e~cinsel iliikileri oldugunu ogrendim. Ben ne yapmahyzm? Dinen bu
evliligin hii.kmu nedir? Ne yapmam, nastl davranmam gerekir, onu da bir
tUrlu bulamadzm. Bana yol gosterici bilgiler verirseniz sevinirim:'
<;oculdarm evliligine kaqt 9kma
"22 ya~znda bekar bir bayanzm. Psikolojik tedavi gordii.m. j[af kullamyo
ru·m. Herkes bana deli muamelesi yapzyor. Kimse beni sevmiyor. Telefonla
tesadii.fen birisiyle arkada~ oldum. Beni seviyor ve bana evlilik teklifinde bu
lundu. Ki~iyi fOk iyi tamyorum. Ne yapacagzmz, naszl davranacagzmz ~a~tr
dzm. Ailem bu evlilige kar~z pkzyor. Kimse beni istemiyor ve sevmiyor. Oysa
bu genf seviyor. Ne yapacagtmz, nastl davranacagzmz bilemiyorum. Size so
rayzm dedim:'
'Dini 'Danl[man/Jk Ve 'Din Hizmet/eri I 349
Evlenmesine kaq1 <;:Ikan anne babasrm dinlemesi gerekip gerekmedigi
.Kismet kapanmas1
Olumsuz davrant~lan olan cocuklara kar~1 nasll davranllmas1 gerektigi
"22 ya$mda bir kzzzm var. Babayla bir tUrlu anla$amadz. Uf kez evden kar;tz.
$imdi baba hifbir $ekilde onu kabul etmiyor. Kzzzmm mekamm arayzp onu
buldum. Bazen kzz ogrencilerle, hazen de erkek ogrencilerle kzz ogrencilerin
karz$lk kaldzgz ortamlarda kalzyor. Surekli takip e4iyorum onu. Telefonla
konu$uyorum, ancak onu geri getirmeye ikna edemedigim gibi babayz da
onu kabul etmeye ikna edemiyorum. $imdi ana, 'ya beni de unut, ya da bu
hayatT. terk et!' diyecegim. Hangisini kabul ederse o duruma gore davrana
cagzm. Sizler naszl davranmamz onerirsiniz? Sinirlerim tamamen yzprandz.
Psikologdan da yardzm alzyorum:'
Gelin,kaynana.kayrnpedersoguldugu
"Bir fOcuklu evli bir erkegim. Hammzm kapalz ve namazzm kzlzyor. Fakat
annem, babam hammzmz istemiyorlar. Hep ana hakaret ediyorlar. Ben de
hamma, ~nnemle, babamla iyi gefin' diyorum. Annemi, babamz uzgun gii
runce hammzma kzzzyor, vuruyorum. Baktzm bu i$ boyle gitmeyecek, nihayet
hammzmz gotUrup r;ocugumla birlikte ana babasmm evine bzraktzm. Ne tav
siye edersiniz, r;ok szkmtT. ifindeyim."
Ekonomik pwblem
"E$im devlet memurud~r. Maa$lnl aldzgz zaman bana hir;bir kuru$ para
vermez. Kendisi yatl.rtm yapar, ihtiya~larz kendisi alzr, bana da bir $ey da
nl$maz. Benim de kendime has bazz ihtiyaflarzm olabiliyor. Benim ihtiyaf
larzmz !Uzumsuz goruyor. Bu durumlar da aile yuvamzzda szkznttlara sebep
oluyor. Hep tartT.$tyoruz. Benne yapabilirim?"
Muska ve bi.iyiiniin etkisi
"Agabeyim evli oldugu halde bir ba$ka kadznla birlikte ya$tyor. jki fOcugu
var. Bu kadmdan ayrzlzp evine donsun diye agabeyime buyu yaptzrdzk. $im
di r;ok pi$mamz. <:;unkU buyu yaptT.rmamn r;ok gunah oldugunu ogrendik.
Bu gunah.tan kurtulmamzz if in ne yapmamzz lazzm ?"'
"Ailemdeki szkzntzlarzmm kaynagz bize muska yapzldzgt ifindir. Gittigim bir
hoca bana boyle soyledi. Bu muskalardan nasll kurtulabilirim?"
350 I 'Dini 'Dan!iiiiOnlrk ~e 'Din Hizmetleri
Vesvese ve takmblar (Obsesif kompulsif rahats1zhl<lar)
"Hocam, daha once de size gelmi§tim, hatzrladzysamz. Ellerimi fazlaca yzka
makla ba§layan temizlik hastallgzm var. Psiyatriste gittim, ilaf kullandtm.
Vesvesemden kurtulmak ifin Euzu'yu, Felak, Nas surelerini de fOkfa oku
dum. El yzkamam biraz azaldt. Ama ba§ka szkmttlanm ba§ladt. c;ama~tr
makinesinin ayanm yapamzyorum (Makine tu$lanm kirli zannettigim lfin).
c;ama~zrlart da asamzyorum. Buffin bunlar lfin agabeyimin hanzmmdan
yardzm istiyorum. Ne yapmalzyzm?"
Nazardan korunmarun yolu
Evi terk etme
"Be~ ytlltk evliyim. E$im 23 ya§tnda. 4 ya§mda oglumuz var. 5 ytl once e~i
mi kaftrarak evlenmi~tim. Fakat 5 ytl sure ifinde 3 deja beni terk ederek
ailesine dondu. Gefen sene 10 ay boyunca evimize donmedi. Anne babasz
bo~anmamzz ifln mahkemeye ba~vurunca, onlarm olmadzgz bir gun beni
aradz. Gel beni go tar dedi. $imdi de bir ay oldu beni terk ettigi. Her sejerinde
fOcugumuzu da gotiiruyor. i§e gidiyorum, geldigimde evi hifbir sebep yokken
terk etmi§ oluyor. Bu kadm dengesiz. Aklma esti mi gidiyor. ~(aptlarma gidi
yoruz, bahfe kapzsmdan bile giremiyoruz. Telefonu da afmzyorlar, konu~a
mzyoruz. Ne yapmaltyzm?"
A~m oliim korkusu
"0/Umden fOk fazla korkuyorum. Bunun ifin yzllardtr psikologa gidip geli
yorum. Pek de fayda goremedim. Acaba bu, imammm zayiflzgmdan mz kay
naklanzyor? Bu konuda beni aydmlatzr mzszmz?"
intihar etmeyi diisiinme
"Geri donu~u olmayan bir yola girdim. intihar eden in ebediyen cehennem
den ftkamayacagzm ogrendim. Bu dogru mu? Ben ancak olmekle bu durum
dan kurtulabilirim. Zira ya~adzgzm surece zaten cehenneme gidecek olan
insanlarm hayatzm yafayacagzm. Tek kurtulu~ benim ifin 6/um." (Telefonla
sorulmu~)
D. Aile Daru~manhgt ve Rehberligi
Aile toplumun en kii«;:iik birimidir. Bu birim toplumun degerlerini korur, ya
yar ve boylece toplumun devambl.lguu saglar. Bugiin iilkemizdeki aile yap1s1
biiyiik «;:ogunlukla anne, baba ve «;:ocuklardan olu~an «;:ekirdek aile ~eklinde- ·
Vini Vanljmanlrk ~e 'Din Hizmelleri I 351
dir. Ancak, hane yap1s1 <;ekirdek oldugu halde ailenin, ba~ta biiyiikanne ve
biiyiikbaba olmak i.izere akrabalarla son derece yakm' ili~kileri bulunmak
tadu. DolaylSlyla geni~ bir aile gibi i~lev gosterir. Yapuan ara~rumalarrn so
nu<;lan bu dogrultudadlr.2
Aile birey ile toplum arasrnda baglann saglayan onemli bir halkadlr. An
cak bu halkada zaman zaman <;atlaklar olu~makta, ailedeki sorunlar, ailenin
par<;alanmasrna, daglimasrna ve ba~ta <;oculdar olmal< iizere biitiin aile bi
reylerinin huzursuzluguna, ruh saghg1 ve toplum saghg1 a<;1srndan onemli
sorunlara neden olmakta ve dant~manhk ihtiyac1 kendini gostermektedir.
Dini dant~manhk <;er<;evesinde aile dant~manb.g1 ve rehberligi, aile ve evlilil<
sorunlan nedeniyle dant~manhk hizmeti alma!< i<;in ba~vuruda bulunan bi
reylere, dini esaslardan ve daru~manhk tekniklerinden yararlanarak sorun
larlnl <;6zebilmeleri noktasrnda yardunc1 olma, yol gosterme siirecidir. D~
lay1Slyla aile daru~mas1 siirecinin amac1, dant~anrn, miimkiinse e~in (<;iinkii
e~ dant~maya gelmeyebiliyor) ve gerekiyorsa diger aile bireylerinin kendile
rini tantmalarrna, tutum ve davraru~larrm dogru degerlendirmelerine, bir
birlerini ve <;ocuklarrm yonetebilmeyi ba~arabilmelerine yardunc1 olmaktlr.
Aile terapisi alarundaki ekollerin tiimii, e~ler ve aile bireyleri arasrndaki ili~
kileri ele allrlar. Bunlar1 inceledigirnizde ~u ama<;larrn on plana <;ll<tlg1 go
riilmektedir:
E~lerin, bi.J.:.}?irleriyle. ili~kilerinde sorun olu~turan, aksayan yonleri ortaya
<;li<armak ve bunlar1 gormelerini saglamak.
Ge<;imsizligin asu nedenlerini, bu duruma nasu gelindigini, e~Ieri su<;lama
dan ayn ayn her biriyle birlikte belirlemeye <;ah~mak.
Bireyin irrasyonel, tutars1z ve gerc;:ek di~1 alg1 ve dii~iincelerinin farkrna var
masrm saglamal<. Huzmsuzlugunun irrasyonel dii~tincelerden kaynaklana
bilecegi gostermek, irrasyonel dii~iinceleri arttarak yerine daha rasyonel ve
ger<;ekc;:i bir hayat gorii~ti kazandlrmak.
E~lerin kendilerini tantmalarrna, birbirlerini ve c;:ocuklanru yonetebilmeyi
ba~arabilmelerine yardunc1 olmak.
E~lerin ge<;mi~i on plana <;tkartan bireyler yerine, ~u anki ger<;eklerle ilgile
nebilen bireyler olmalarrna <;ah~mak.
2 Bkz. <;igdem Kag1t~1b~l, /.Aile $urast, Aile Ara~rma Kurumu Ba~kanhg1 Yay., Ankara, 1990, s. 28.
352 I 'Dini 'Danqmanlrk ~e 'Din Hizmetleri
Boyle devam edildiginde ileride ne gibi sonw;:larm ortaya <;:lkacaglnl, hangi
yollarla nas!.l bir degi~ikligin yap!.labilecegini aile bireylerine gostermek.3
Daru~ma siirecinde bu ama<;:lar1 ger<;:ekle~tirebilecek bir yol izlenir. Daru~ma
a~amalarmda farkll uygulamalar ve yontemler olmakla beraber Williamson
tarafmdan belirlenen bireysel daru~ma siirecinden4 hareketle ~oyle bir yol
izlemenin daha uygun olacag1 dii~iiniilebilir:
Once daru~man tarafmdan, daru~an hakkmda, sorunlan hakkmda, bu duru
ma nas!.l gelindigi hakkmda bilgiler elde edilir. Miimkiinse iki taraf da din
lenilir. Tek tarafu dinleme yeterince sagllkh olmayabilir. Hatta e~ler d1~mda
gerekiyorsa <;:ocuklarla ve ilgili diger ki~ilerle de gorii~iilebilir.
Sonra elde edilen bilgiler degerlendirilerek, analiz ve sentez yap!.larak soru
nun niteligi ve nedeni hakkmda dogru tespit yap!.lmaya c;ali~illr. So run han
gi oranda kimden kaynaklaruyor ya da ba~ka bir neden mi var, bu konuda
bir karara var!.ltr.
Daru~man dii~iincesini, tavsiyelerini, daru~ana ac;J.kc;a, dost<;:a soyler, ona
kendisini ve c;evresini taruyabilmesinde yard1mc1 olmaya <;:ah~tr, hareket tar
zmm sonu<;:lar1n1 anlayabilmesine yonelik anla~!.ltr, uygun sec;enekler sunar.
Williamson'a gore daru~an, zekasm1 kullanarak ve rasyonel dii~iinerek ken
dini anladtgmda, davraru~lar1n1 degi~tirerek veya diizelterek mutlu bir hayat
siirdiirebilir. <;iinkii onda dii~iinme, degerlendirme yarulg1s1 vardtr. Daru~
man, ~iye nerede, nas!.l hatah dii~iindiigiinii gosterir.5
E. Biirolarda Daru~manbk Hizmeti Verenlerin Yeterliligi
Aile ir~at ve rehberlik biirolarma ba~vuranlarm soru ve sorunlar1n1 deger
lendirdigimizde, buralarda daru~manllk hizmeti verenlerin ~u alanlarda ye
terli bilgi ve beceriye sahip olmalan gerektigi anla~!.lmaktadtr:
Yo rum yapabilecek duzeyde dini bilgiye sahip olmak: B~~vurularda sorulan
sorularm onemli bir klsm1, sorunla ilgili dini hiikmii belirtmenin yanmda,
bireyin durumunu ve ic;inde bulundugu ~artlar1 da d.ikkate alarak a<;:lklama
yapmayt gerektirdiginden, rehberlik biirosunda gorev yapanlarm hem geni~
3 Bkz. Serap Nazh, Aile Dam~manhgt, Nobel Yaytn Dagtttm, Ankara, 2001.
4 Bkz. B. Shertzer, S.C. Stone, Fundamentals of Counseling, Houghton Mifflin Com., Boston, 1974, s.1B4.
5 Shertzer, Stone, a.e., s. 242.
'Dini 'Danfimanlrk ~e 'Din Himzetleri I 353
bir dini bilgiye hem de yeni sorunlan dini a<;:tdan yorumlaytp cevap verebi
lecek bir yetenege sahip olmalan gerekir. Ozellikle evlenme, bo~anma, dini
nikah, resmi nil<ah, mehir, hamile kalmal<tan korunma, <;:ocuk aldtrma vb.
ile ilgili islam Dini'nin hiikiimlerini <;:ok iyi bilmek ve giiniimiiz ~artlannda
bunlan degerlendirecek bir bilgi birikirnine sahip olmal< ~artt1r.
Etkili ileti~im bilgi ve becerisi kazanmz~ olmak: Aile ir~at ve rehberlik bii
rolart <;:ah~ma yonergesinde de belirtildigi gibi, bu biirolarda gorev yapan
lar., oncelikle ailedeki sorunlarla, aile bireylerinin birbirleriyle ili~kileriyle,
tutum ve davrant~lanyla, birbirlerine kar~1 sorumluluklar1 ve ileti~im nok
tasmda dikkat etmeleri gereken hususlarla ilgili, bu alanlarm uzmanlanru
<;:agmp zaman zaman konferanslar verdirerek, paneller diizenleyerek ve
bro~iirler hazrrlayarak olumsuz etkilerden aileyi koruyucu aktivitelerde bu
lunmahdrrlar. Zaten ailedeki astl sorun, e~ler arasmdaki ileti~imde ortaya
<;:lkan bozukluktur, kopuklul<tur, normalden sapmalardtr. Bunun sonucu
olarak da aile bireyleri arasmdaki ileti~im ve ili~kiler konusunda dant~man
llk gerekli hale gelmektedir.6 Dant~ma siireci de daha <;:ok e~lerin ve onlarm
ili~kilerinin iizerinde yogunla~maktadtr.
Bunun yantnda, anne babarun <;:ocuklarma kar~1 tutumlar1, kendi anne ba
balarma ve alqabalarma kar~1 tutumlar1 ve onlarla ili~kiler; anla~mazllkla
ra, tartl~malara ve gerginliklere neden olabilmekte, uzun siire boyle devam
etmesi halinde ailede huzursuzluk ve sarsmttlar ortaya <;:lkmaktachr. Bunun
sonucu olarak da dant~mana ihtiya<;: duyulmaktadtr. Dolay!Slyla bireylerin
geli~im ozellikleri, ki~iler aras1 ili~kiler, ileti~im, sosyal psikoloji, <;:ocuk, er
gen, o~a ya~ ve ya~hllk psikolojisi, aile i<;:i ~iddet gibi alanlarda aile rehberlik
gorevlileri yeterli bilgi diizeyine sahip olmahdtrlar.
Aile dam~manlzgz ve rehberligi alamnda uzman olmak: Aile ir~at ve rehber
lil< biirosundaki gorevliler, genelde psikolojik dant~manllk ve rehberlikte,
ozelde evlilik ve aile dant~manl!gmda izlenecek yol ve yonternler, uygula
nacak teknikler konusunda yeterli bilgiye sahip olmahdtrlar. Baz1 sorunlar
hakkmda detayh bilgi almak, dant~ant, e~ini ve muhataplarnn iyi tantmak
ve sorunu analiz ederek bir karara varmak gerekebilir. Bunlar bilinmeden
verilecek dini bir cevap sorunun <;:oziirnii i<;:in yeterli olmaz. Telefonla ara
yarak, "ben artlk olmek istiyorum" diyen bir ki~i, ashnda i<;:inde bulundugu
6 Sheldon Eisenberg, Daniel J. Delaney, Psikolojik Dam~ma Siireci, <;:ev.: N. Oren, M. Takkac;, M.E.B.,
Istanbul, 1998, s. 189.
354 I 'Dini 'Dan!fmanlrk ~e 'Din Hizmetleri
bunalundan ~lkmak istedigini de gostermi~ olmaktadtr. Bli.rada ozellikle
ki~iyi konu~turabilmek, ona kendi kendini oldiirebilecek noktaya getiren
nedenleri ve stkmtlSlru anlatttrabilmek, ona ~tkt~ yolu gosterebilmek, tekrar
gori.i~mesi i~in onu ikna edebilmek c;:ok onernlidir.
Dini esaslardan yararlanabilmek: Dini daru~manhk ~erc;:evesindeki aile da
ru~manhk ve rehberligini diger aile daru~manltk ve rehberliklerinden aytran,
ont,m dini boyutudur. Daru~man burada, dini esaslardan, Hz. Peygar:nber'in
soz ve uygulamalarmdan da yararlanarak daru~arun ufkunu a~ar. Ona bu
esaslar dogrultusunda kendi yaptlklarrm di.i~i.indiiriir, yanh~larrm fark et-·
tirecek bilgiler verir, online yeni. ac;:ilimlar koyar ve se~enekler sunar. Da
ru~arun sorununa gore, e~lerin birbirlerine, c;:ocuklarma, anne babalarma
kar~t olan hak ve sorurnluluklarmdan, empati kurarak birbirlerini anlamaya
c;:ah~malarmdan, islam'a gore hayatm bi.iti.ini.iyle bir smav oldugu ve insa
nm iyi ile de kotii ile de denenebileceginden, bu nedenle gosterecegi sabrr
ve fedakarllga kar~llik ahirette alacagt mi.ikafattan, bir taraftan ic;:inde bu
lundugu durumun. sadece olumsuz, yonlerini degil iyi yonlerini de gorerek
Allah'a ~iikretmesinin, diger taraftan Allah'a dua ederek, bagllllk gostere
rek Allah'm yardmuru talep etmesinin oneminden, Hz. Peygamber'in aileye
verdigi degerden vs. bahseder.
D~man aynca, dogrudan dogruya fetva niteliginde olan bir uygulamarun
dini hi.ikmi.ini.i ogrenmek ic;:in daru~an ki~ilere ac;:tklamada bulunurken, di
nin toleransh yakla~tmlarrm, dant~arun pi~manhgrm ve c;:ozi.im ara}'l~tru goz
oni.inde bulundurup onun lehinde olabilecek farkh i~tihatlart kullanarak so
runun ~ozi.imi.ine katktda bulunmaya ~ah~rr.
Olumlu ki$ilik ozelliklerine sahip olmak: Daru~ma siirecinde daru~manm
bazt ki~ilik ozelliklerinin de etkili olacagt bir ger~ektir. Daru~anda gi.iven
olu~turmak, onu gi.iler yi.izle, ho~ bir ~ekilde kar~tlamak, onu yargtlamadan
kabul etmek, steak bir atrnosfer olu~turarak sabula hareket etmek, di.i~i.in
celerinde kat:J. ve on yargili olmamak, samirni olmak, yapt:J.gt ~i sevmek ve
srr saklamak gibi niteliklere sahip olmak d~an i.izerinde olurnlu etkiler
olu~turacagt ic;:in oldukc;:a onernlidir.
F. Sonn~
Dini. inanc;:lar1 nedeniyle hem evlilikle ilgili baz1 uygulamalarmm dini esas
lara ne oranda uydugurm ogrenip gi.inah endi~esinden kurtulmak hem de
aile konusunda gi.ivendigi rehber bir din gorevlisinin gori.i~ ve onerilerinden
'Dini 'Dantimanlrk -;e 'Din Hizmetleri 1355
yararlanmak ve sorununun ~oziimiine katlu aramak amac1yla, daru~manhk
hizmeti almak i~in iilkemiz genelinde ~ok saytda ki~inin aile ir~at ve rehber
lik btirolarrna ba~vurdugu goriilmektedir. Ozellikle telefon vee-mail yoluyla
da sorunlarrn iletilebilmesi, halkuruz arasrndaki bir~ok yanh~ dini bilgi ve
uygulamarlll da diizelmesine, bunlarrn olu~turdugu endi~e, stres ve gergin
ligin giderilmesini saglarru~tlr. Ancal< bu btirolarda daha etkin bir daru~
manhk hizmetinin verilebilmesi i~in bilhassa ~u hususlarrn dikkate alrnmas1
uygun olacakt1r:
1. Ba~vuruda bulunan baz1 bireylerin ciddi psikolojik sorunlarrnrn
oldugu anla~llmaktadrr. Hatta psikolojik tedavi gormekte olan
ki~ilerden de sorunlarrnrn ~oziimiine katlu aramak amac1yla ba~
vuranlar olmaktadrr. Aile blirosundaki gorevlilerin hem bunlara
verecekleri daru~manhk hizmetinin Slllrlarrnl belirleyebilmeleri
hem de diger daru~anlara daha ~ok destek ve yardrm saglayabilme
leri i~in yeterli diizeyde psikolojik daru~manhk ve rehberlik bilgi
ve becerisine sahip olmalar1 gerekir. Diyanet i~leri Ba~kanllgrnrn
aile ir~ad ve rehberlik btirolarrndaki gorevlilere yonelik bu ama~
la diizenledigi seminerlerin yararb. oldugu ancak yeterli olmadig1,
bu seminerlere katllan baz1 elemanlarca ifade edilmektedir. Bu se
minerlerde ozellikle sorunlardan ve sorulardan hareketle nasll bir
yoQtem ve slice~ izlenmesi gerektigi iizerind~. duruldugu takdirde
daha yararh olacag1 belirtilmektedir.
2. Aile ve evlilik daru~manhg1 bir slire~tir. Bu nedenle sorun hakkrn
da, ki~i ya da ki~iler hakkrnda yeterli bilgi almad~ a~!l<lama yap
maya, cevap vermeye ~ah~mak dogru degildir. Ozellikle telefonla
ve e-mail yoluyla sorulan sorulara cevap vermeden once, saran ki
~inin miiftiiliige ge).mesini isteyerek onunla yiiz yiize konu~marlill
daha yararh olacaglll mutlaka belirtrnek ve bu konuda daru~aru
ikna etmeye ~ah~mak gereiO:. Daru~arlll gelmeme~e direnmesi
durumunda, onu iimitsizlige dii~lirmeyecek a~lklamalar yapma
ya ozen gosterilmelidir. Ba~vuran bireylerin sorunlarrnrn ~oziimii
i~in en biiyiik engellerden birisi daru~manllk slirecinin devam et
memesidir. Gorii~tiigiimiiz gorevliler, ayru ki~inin tekrar gelme
oranrnrn ~ok dii~iik oldugunu belirtmi~lerdir.
356 I 'Dini 'Dan~manlrk ~e 'Din Hizmetleri
3. bncelikle bu alanda istihdam edilmek i.izere baz1 ilahiyat fakiiltele
rinde "Dini Daru~manhl< ve Rehberlik" boliimlerinin ac;:limas1 ic;:in
yararh olacaktrr. <;iinkii bu alandaki gorevlinin ozel olarak yeti~
mesi, hatta ihtisasla~mas1 gerekmektedir.
4. · Diyanet i~leri Ba~kanhgmca, aile biirolarma ba~an bireylerin
evlilik ve aile ile ilgili sorduklar1 sorularm cevaplarllli da ic;:erecek
~ekilde, giiniimi.iz bilimsel geli~meleri, psikolojik ve sosyokiiltiirel
etkenleri de dikkate alarak hazrrlattmlacak yaymlarla, aile ir~at ve
rehberlik biirolarmdaki gorevlilere yarillmc_1 olunmah ve boylece
verilecek cevaplarda da birlik saglanmahd.Ir.
5. Heni.iz yeni olmas1 nedeniyle, Miiftiiliiklerde aile ir~at ve rehberlik
biirolarmm oldugu birc;:ok vatanda~ tarafmdan bilinmemektedir.
Aynca bu biirolara c;:ogunlukla bayanlarm ba~vurmas1, erkeklerin
geli.nemesi de onemli bir problemdir. Bu nedenle tarutlm ama<;:h
olmak i.izere Miiftiiliiklerce ailenin onemini ve aile sorunlarmm
c;:oziimiinde dini c;:er<yevede yardunc1 olunabilecegini belirten kii
c;:iik bro~iirler hazrrlattmlarak dag1tllmas1 ve ylida birkac;: kez hutbe
okutturularak bu konuda bilgi verilmesi yararh olacaktrr.
Kaynalo;:a
KARACO$KUN, M. Dogan. "Din Hizmetlerinde Psikolojik Formasyon
Yeterliliginin bnemi ve ilahiyat Fakiiltelerindeki Psikoloji Egitimi Dzerine
Gori.i~ ve bneriler'; Turkiye'de Yuksek Din Egitiminin Sorunlarz Sempozyu
mu, !sparta, 2004, ss. 83-103.
KAGIT<;IBA$1, <;igdem. L Aile $urasz, Aile Ara~trrma Kurumu Ba~kanhg1 Yay., Arlkara, 1990.
NAZLI, Serap. Aile Dam~manlzgt, Nobel Yaym Dag1tlm, Ankara, 2001.
SHERTZER, B.-S. C. STONE, Fundamentals of Counseling, Houghton Miff
lin Com., Boston, 1974.
EISENBERG, Sheldon-Daniel J. DELANEY, Psikolojik Dam~ma Sureci, <;ev.
N. Oren, M. Takkac;, M.E.B., istanbul, 1998.