DIONYSII THRACISARS GRAMMATICAQVALEM EXEMPLAEIA VETVSTISSIMA EXHIBENTSVBSCRIPTIS

DISCREPANTIIS ET TESTIMONIISQVAE

IN CODICIBVS RECENTIORIBVS SCHOLIIS EROTEMATIS

APVD ALIOS SCRIPTORES INTERPRETEM ARMENIVMREPERIVNTVREDIDIT

GVSTAVVS VHLIG

PRAEMISSAE SVNT PRAETER PROLEGOMENA: ADALBERTI MERXII DE VERSIONE

ARMENIACA DISPVTATIO ATQVE SYRII INTERPRETIS LECTIONESSVBIECTA SVNT: SVPPLEMENTA ARTIS DIONYSIANAE VETVSTA INDICES TABVLAE

PHOTOLITHOGRAPHICAE DVAE

LIPSIAEIN

AEDIBVS

B.

G.

TEVBNERI

MDCCCLXXXIII

PROLEGOMENASiquis sex abhinc annos apud aquas Mattiacas in critica et exegetica philologorum sectionefuit, is

nomen

dedit et alteri eius consessui inter-

loanuem Classenum, senem

venerabilem, memiuerit tunc

ostendere primo suo amore etiam vergente aetate se teneri.5

namque

de Dionysii Thracis arte disseruit qui adulescens grammaticae graecae

primordia luculenter explanaverat,iurisilla

ac flagitavit ut

seorsum publici

fieret

purgataque

eis

quas aut incuria aut mala corrigendi

10

unde multum utilitatis redundaturum puerorum institutionem. multa enim hodie quoque inesse in scholarum usu quae dudum furca expelli deberent et vero expulsa essent, si gramraaticorum graecorum doctrinam omnes philosedulitas

aspersisset maculis.

esse etiam ad

15

logi novissent, velut accusativi ridiculum nomen aliaque quae ex latinorum grammaticorum utpote iusipientium imitatorum erroribus originem ducerent. quibus verbis et Christius et Steinthalius et ego plane assensi sumus nec nisi hoc opposui equidem, artis Dionysianae recensendae et emendandae operam haudquaquam posse facile absolvi. nam primum non solum codices eos, quibus Bekkerus usus

esset,

iterum conferri, sed etiam alios vetustiores anquiri oportere;scholiis editis ineditisque

tum ex20

hauriendam esse scripturae discrepan-

tiam,

atque cum nonnunquam

aliae in aliis scholiis inessent lectiones,

siugulas interpretationes auctoribus suis reddendas eorumque aetatemet fidem definiendas esse; tertium officium futuri editoris eo contineri

I

ut innumeros scriptorum veterum locos, ubi Dionysius laudaretur vel

nomine non addito usurparetur,25

in

rem suamofficiis

converteret; quartum

in

eo versari ut quos interpretatio vetus armenia praeberet fructus

largissimos perciperet.

quibus quidem

postea cognovi accedere,in duobus musei

ut ad restituendam technen etiam erotemata inde nata adhiberenturet interpretatio syriaca,

quam Adalbertus Merxius

Londinensis codicibus invenit.30

lam utqueimpulit.

ipse ad haec

allexit libelli

Dionysiani, tum

munera aggrederer, cum auctoritas mea quaedam opportuna

utilitas-

condicio

syriacae scientissimus,35

nunc Heidelbergae una essent vir linguae armeniace in monasterio S. Lazari edoctus, et homo qui in grammaticis graecis operam suam conlocavit, acciditqueforte accidit ut

Etenim

VIII

DE EDITIONE FABRICIANA

libros

Quae omnia ut excusetis, quicumque hoc suos consuevit. volumine utemini, rogo neve quae desint quaeratis sed numqui sint progressus facti. atque credite mihi, Phineus quae olim passus est,

eorum

similia per hos proximos menses me saepenumero tolerasse: quotienscumque enim eis quae aut ipse excerpseram composueramque aut alii mecum communicaverant frui volebam, totiens extemplo

5

surrepta inquinatave sunt turba

muscarum volantium.

PrimusBibliothecae

edidit

suae

quam de

libelli

artem Dionysianam anno 1715 lAFabricius in Graecae volumine septimo p 26 34, ubi postauctore disputavit, haec technici verbis praemittit:

et

lo

Quemcunque autem haec

Tixvr\

eicaTtuTiKf)

Grammaticum Dionysiumacumen digna

hahet auctorem, certe oh antiquitatem , jperspicuitatem

est quae lucem videatj et cuius editionem pridem moliti sunt viri docti

Maussacus ') et Is. Vossius. ^) Igitur non ingratam me rem puto facere Graecarum literarum studiosis si eximium hoc monumentum praesenti quod extat inter loco cum eis communicem ex apographo Holsteniano MStos Codices Bibliothecae lohanneae huius Urbis Hamhurgensis. hic liber (H), de quo egere LPreller in programmate priore universitatis Dorpatensis a. 1840 p2 etAHartin Fleckeiseni Annalibus 1872 p 265, chartaceus est, formae maioris, paginarum 398, e compluribus codicibus Yaticanis conscriptus iussu, non manu Lucae Holstenii, qui medio saeculo XVH munere custodis bybliothecae Vaticanae fungebatur. volumini nunc inscriptum C. 13. grammatica ipsa,

i5

y

20

legitur

p 6

15;

in

ceteris

inveniuntur scholia atque supplementa.

Quod vero ex hocest.

libro edidisse se

artem Fabricius

dicit,

permirum

25

etenim apographi, quod ipse quoque contuli, scripturae peculiares perpaucis locis concinunt cum editione Fabriciaua, velut utrobique deest

utrumque be p 49,

1,

utrobique leguntur

(quae in apparatu critico

non

protuli)

dKcpepeTai\.

^TTiqp^pTiTai

p 21,

p 18, 1 et emqpepovTai pro Contra saepissime codex Parisiuus 2290 (A),dK(pepriTai

pro

30

tuius lectioues post

Bekkerum

diligentissime in

meum usum Maxie. g.

milianus Bonnetp 5,6,

exscripsit, solus

cum

Fabricio consentit: vide

2 ToTcTTOiTiTaTc8 biacToXfic

Af

TioiriTaTc ceteriTfjc biacToXfjc

Af

ceteri35

6,

10 dvTovujc1TTrj

Af

euTOvujc ceteriTivi ceterie^Jx^ai

8,9,

Af

19,

5 Ix^ai 4 ctTTaH

Af Af

quod verum

est,

plerique ; dfxeaiet

H

dpaip optimi; ctpaH

H

Venetus

1) in adnotatione ad Uarpocrationem opiuor, hoc consilium aperuit; sed locum investigare nunc non potui. 2) ad Pomponium Melam lib# I c. 8 p 46, poetquam de ircTrXriTU) b6o(KUJ 6XU;Xw dixit, sic pergit: verum de his ad Dionysium Thracem uberius agemus.,

40

DE CVRIS VILLOISONIS PEYRONIS BEKKERIp21, 2 OTTOu Af 24, 3 Ktti A f 29,(Lv meliores; oiovf|

IX

HomAf.

cetericeteri

3

juvr||Liujv

AfAf

vorijLiujv

40,45

41, 3

TrepiXriTTTiKov

eKacxoc, quae ceteri exhibent,

Solvenda esse dTTOpia

sic videtur,

ut transcriptam quidem esse technen

a Fabricio ex apograplio Holsteniano, sed Fabricianum hoc apographon,

antequam typothetaecenseamus.

traderetur, ex Parisino exemplari correctum esse

10

Comparavit editionem 652 (append. class. XI 4), appello, Villoiso atque suorum volumine altero p

principem cum codice

quem Bekkerusdiscrepantiam

M

nominavit, equidemin

Veneto Marciano VAnecdotorum

scripturae

15

eam in suam Bibliothecae Fabricianae editionem (VI p 311 319) transtulit. exaratus videtur denuo mea causa librum inspexit AHilgardus. 164^. artem exhibent fol Ibd^ Idem Villoiso in saeculo XV. eodem libro p 103 sqq ex Marcianis 652 et 489 interpretationumvulgavit, unde Harlesius

99

101

veterum

artis

Dionysianae frustula nonnulla publici

iuris fecit,

unde

cognosci poterat,

quem usum

illae

haberent non solum ad

intelle-

gendam technen,20

sed etiam ad restituendam.

In permultis codicibus legiturvel

commentariolus

byzantius, VIII

IX

saeculo, ut

videtur,

compositus, in quo Dionysii praeceptis

huuc libellum, quem intesingulis perbrevis explanatio adiungitur. grum Hilgardus programmate gymnasii Heidelbergensis a. 188025

p 24-- 46 e sex codicibus edidit, Amadeus Peyro legebat in duobus exemplaribus Taurinensi et Calusiano, atque excerpsit inde,

lectiones

ab editione Fabriciana discrepantes protulitque

initio

com-

mentationis In Theodosii Alexandrini tractatum de prosodia,repetivit Sturzius post

quam

Orionem suum p 236242.

Anno 1816 in Anecdotorura volumine altero recensuit technen 3oIBekkerus, in eodem vetustiorum scholiorum magnam copiam excodice Vaticano 14 et apographo Holsteniano edidit, in tertio

autem

volumine adnotationem criticam adiecit ad artem

et scholia pertinentem.

Dionysii Thracis codices, inquit p 1127, siglis distinxi, ut A. sit codex Faris. 2290, hunc, ut iam dixi, rursus35

MBonnet

contulit.

chartaceus est, huius formae 0,21x0,16'", saeculo scriptus

XVIII

vel XVIII.

artem exhibentf.

folia

?>^'A&\fol.

B.

Vatic. 1370. chart,

quadr. [0,22x0,15"', saec. XV],[id artisTe'xvric,

217.

f 143

Trepi TrpociubiiDvf.

loco posuimus].40 TTepi

144

Tiepi

supplementum quod nos primo [supplementum alterum]. Mox[tota techne hic

"fpainMaTiKfic.

fpajujuaTiKri ecTiv ejUTTeipia k. t. e.

legitur^

quod

adicio, quia

Bekkerus ultra p 23, 3 lectionem ex Vati-

Xcanocodiceprofert

DE EDITIONE BEKKERIANAnullam].f.

152

Ttepi

TTobuJV

[supplementum

tertium].

Folia

143151 meum

in

usum summa

diligentia excussit

AMau,

qui alteram1.

manum

correctricem distinxit his locis: 6, 12.

30, 3. 32,

86, 4, sed postea mihi scripsit: ni^ sind woJil nur spdtere5

correcfuren des ersten schreibers j der nachher das ganze noch einmaldurcJisah.

non

esse

certo constabat Mauio ea, quae rubro appicta sunt, scripta ab alia manu. adiectae autem leguntur hoc pigmento ininitiales litterae,

scriptiones,

lectiones

discrepantes

:

vide

ad 22,

5.

24, 5.

25, 1.

33, 5.

49, 2.

62, 5.fol.

C. Choerohoscus

qui fertur (cod. Faris. 2694.

106

118v).io

qui codicem

non ipsam artem exhibet, verum commentariolum ab Hilgardo editum, R appellat, equidem a^^.F.editio Fahricii

(apud nos

f).

H.h.

codicis

Hamhurgensis

p. 6

16.i5

eiusdem p.

298320, quae commentariolum continent (apud,

nos

o^^).

quem iam dixi post Villoisonem concod. Venet. Marc. 662 Hilgardum ac memet appellare V. N. Nepho (cod. Paris. 2658 f 42 r. 62 v.). ne hic quidem codex ipsam artem habet sed commentariolum. ab Hilgardo significatur P, a

M.

tulisse

20

me

a^.

F. Calusianus

et

Turinensis.

de quibus

modoest

dixi.

S. Scholia cod. Vatic. 14.

animadvertendum

non

eas lectiones,

quae ex ipsis interpretum explanationibus hauriri possunt,

Bekkerum25

excerpsisse, sed illa nota significavisse lemmata, quae saepenumero ab interpretationibus valde discrepant, velut BA 819.^.

T.

Theodosius

cod.

Faris.

2063.

0,21x0,1 4",nysii sunt.

saeculi

XVL

folia

immo 2603. chartaceus est, 116 continent fragmenta argu30

menti grammatici, quorum quae leguntur in foliis 13 14 5 6, Diofolium 13"^ incipit ab eis quae in nostra editione inve-

niuntur p 24, 3, folii 14^ extremum verbum est oiov p 58, 2, subsequens vouj invenitur initio folii 5% folium 6^ finem grammaticaeexhibet.bexexai.

post hunc sequuntur:Tcic|Liev

irepi lueipujv:

6 lajapoc eH x^ipac

eTii-

ouvKaitertio

TievTe cuTKeijuevac lx,

dGeTTiciv

significandam usurpari

aut talibus

,

hahn-erkouthiun.

gadagde

est

ludihriumvico

,

derisio.

Voghp Itaque cum neque

Armenius dubitare posset, his in verbis a more suo recedens, sensura potius quam vocem reddidit. E contrario hakn-el est suo, consuo, itaque in paipujbia verbum pdTTxeiv habere sibi visus est, quod ad litteram expressit. 'GXeTeia tampanagan reddidit, tampan vero est sepulcrum, itaque carmina sepulcraliu inlotellexit, sensumque expressit; XupiKOc vero quod chenaragan interde TpdTUJ hirco nequeKUJ)Liri

pretatus est,

etymologiam respexit, nam chnar est Kivupa et KiOdpa Rgn. 1, 10, 5. Denique monemus euTOVUJC quoque voeis partem alteram etymologice conversam esse ab interprete. Nam tovocGenes. 4, 21.a Teivuj derivans

vocem

volorchats^

i.

e.

contorsio adhibuit, ut similitudiuem

15

aliquam referat.est in

Cum

i.

e.

bene compositum

chats^-volor-agan

modum

hene contorti, quo redditur euTOVUJC.graeca, syl-

Haeclabam20

igitur est indoles interpretationis armeniacae:

Armenius expressit, raro sensum respexit, particulas vero, quibus sermo eius patrius caret, modo omisit, modofere syllaba reddens,liberius

reddidit.

prete fictas inuti insulsaeTiaTiKfjV

Moueo vero lectores, ne censeant voces ab interusum linguae non esse receptas, immo eodem modojueTOXrjV

Latinorum interpretationes, quife\iKr\\f

participium, ai-

accusativum,

genetivum reddere non erubuerunt, ab

25

omnibus sunt receptae, ita et voces ab interprete grammaticae Dionysianae ad normam graecam formatae deinde in numerum vocum usitatarum intraverunt. lam si quis armeniaca, nuUa graeci archetypi habita ratione, eo modo in aliam linguam transtulerit ut quae in lexicis habentur vocabulorum technicorum explicationibus utatur, neque explicare dictionem et indolem Dionysii armeniace redditi, nec,

30

rem

criticam iuvare censendus

erit.

Eundem

enim,

si

recte intellexerit,

35

sensum ex Armenio atque ex Graeco armeniacum in quamlibet linguam convertere omnino inutile est; ea potius ratione Armenius est tractandus, ut singula verba ad textum graecum accuratissime excutiantur, Id quod Cirbiedus non intellexit, suum esse hoc opinatus, ut francogallice exprimeret, quae armeniace dicta sunt, ita tamen ut ei qui armeniaca non legit, francogallicae interpretationis usu prorsus sit abstinendum. Quod ut argumento probemus, caput secundum quod supra graece et armeniace exhibuimus iam tale quale a Cirbiedo francogallice expressum est lectoribus proponimus.eliciet.

Itaque ipsum textum

40

Dicit igitur Cirbiedus

La

lecture est Vart de rendre fidelement

par

la parole tout ce qui

est ecrit soit

en vers,

soit

en prose.

Onet

doit la faire avec discernement,

y ohserverc'est

les reglesle

de la prosodie

de la division (ponctuation), carle

par

discernement

quon

applique d chaque discours

ton qui

LXVIIIlui est propre, c'est

MERXII DISPVTATIOparla prosodie qu'on

apprend d

la onoduler, c'est

par

la division (poHctuation) qu'on fait connaitre la liaison des idees entre

elles.

Ladans

lecture

nous apprend aussi que la tragedie doit

etre recitee

herdiquement (avec nohlesse) ; la comedie vulgairement (comme on parlela conversation) ; Velegie

ou Voraison funebre avec un accent

tres

s

marque

(de douleur

ou de regret);les

Vhymne

avec Vinflexion de voix

propre aux differens tons;(d la maniere du chant);

compositions lyriques harmonieusement

celles

qui expriment

les affections

du

coeur^

tendrement avec ahandon, (avec sentiment): quiconque n' ohserverait pasces

sortes de differences,

denaturerait

le

ton propre d chaque genreet

et lo

rendrait ridicule Vaction speciale que doit produire, d Voreillecoeur, chaque ohjet de lecture.

au

Quae qui contulerit cum textibus supra propositis intelleget Cirbiedum interpretis munere pessime esse functum, immo prorsus quid quod eam ob causam dicendum puto, sibi faciendum esset ignorasse interpretationi confisus de textus armeniaci indole ne quis Cirbiedi Nullus enim interpretationis armeniacae est usus iudicare conetur. nisi cum archetypo graeco diiigentissime confertur, quod ubi feceris haud spernendum adminiculum rei criticae exercendae habebis.,

15

IVSed cum hucusque id praecipue egerimus, ut doceremus Armeniumaccuratissimum esse Graeci imitatorem,ita ut

20

ad diiudicandam lectioest fines certosest.25

num

varietatem

summausus

sit

auctoritate,criticus

iam nostrum

ponere,

quibus

eius

necessario

circumscribendus

demum loco lectores ad id animum adtendere iubemus, Armenium graecum textum cum armeniace redderet non grammaticam graecae verum armeniacae linguae composuisse. Quod cum sibi proponeret, servatis ordine, dispositione,Itaque hoc

omnia mutavit, quae ad grammaticam linguae armeniacae ipsi non quadrare videbantur, ubi vero a Graeco exempla graeca usurpata sunt in eorum locum armeniaca suffecit. Eum quidem, qui primus grammaticam linguae armeniacae descriptionem tentaverit, rem non absolvisse, et verborum imprimis ac pronominum naturam non perdefinitionibus

30

spexisse

nemo sane

mirabitur,

qui

etiam recentissimas armeniacae3^

linguae grammaticas

nondum ad

saniores describendarum linguarum

leges revocatas esse experientia edoctus est.verit,

Qui igitur secum reputaqui suae ipsius linguae

quantis difficultatibus opprimatur

ille,

grammaticam condere conatur, cuius rei exempla ex historia grammaticarum linguae theotiscae, hebraicae, syriacae a Germanis, ludaeis, Syris conscriptarum satis multa in promptu sunt, haud sinistre Armenii ex- 40cipiet

tentamen, quamvis in quovero adminicula

ille

erraverit bene

cognitum habeat.

Ad impetranda

critica, propter quae nos hoc loco de

Armenio agimus,

vel ipsi eiua errores

haud

levis

sunt momenti.

Nara

DE INTERPRETATIONE ARMENIACAuhi armeniacae linguae lege et indole

LXIX

non

perspectis quid vere do-

5

graecum usum obtrusit armeniacae linguae, ita ut saepissime diiudicari possit, quid graece legerit. Vbi vero facere non potuit, quin a Dionysio graeco recederet, servato totius orationis tenore cautissime unam alteramve tantum vocem commutavit. Quam rem exemplis illustrabimus. Graeci viginti quatuor litteris utuntur, Armenii, qui nunc triginta octo habent, illo tempore triginta sex utebantur. lam vide quomodo egerit Armenius:

cendum

esset ignoravit interpres,

10

rpdjLijuaTd ecTivTiir

eiKocaTeccapa

diro toO-

d

fnexpi

toOts

uj.

e

ieriesoun iev wietstriginta et sex

hajre niinciev

khe

LitteraSimili

est

ab a

usque

ad ch.

modo de

vocalibus loquens dixit:*|uev

TouTUJv15

(pujvrievTa

ecTiv eTTTd

d

e

fj

-

i

o uoo,

u3

*Iev sotsa

tmjnauorchvocales

ien

outhn a e e ^octo a e e e

ii

u owu ow.

Et horum

sunt

20

Atque hoc exemplum utilissimum est: nam propter armeniacae usum inseruit vocalibus e, quo Graeci carent, at cum graece scribatur u), quod Armenii non habent, compositis litteris o et w vocalem finxit, quae in vocabulis graecis tantum adhibetur. Nec minuslinguaevalent ad illustrandam rationem,

quam

secutus est

ubi armeniacus

usus a graeco recedit,

illa

quae de iu diphthongo, quam in locum

graecae diphthongiKai t6 U be25

ui substituit, docet:

evioTee

TrpoTaKTiKOvzi

ecTi e

toO

i

ibc

lev

inti

Etev

est

waghatasagan aliquando quod praepositivumourechKaidpiruia.

est

chan z-uiun vqrbes u sicut quam

TUJ-

jauia

hin

imasdouthiun-t iev h-artiun-t.

imasdouthiun

et

in artiun.

30

Nihil habet, quodusitatissima est

graeco

ui

aequiparari posse censeat,i

verum

compositio vocalium

et

Uy itaque hoc loco inserit

diphthongummatio,

iu.

Ceterum imasdouthiun

est

= sapientiay artiun for-

effectus.

35

exemplo armeniacam rem in locum graecae substituit. Contra alibi Graecum secutus armeniaca vel ita fingit ut omni ratione careant. Cum minoris momenti videautur, quae modo de uj diximus, afferamus id quod de articulo docere interpres ausus est, quo Armenii carent. Vbi graece tria genera 6, f|, t6 enumerantur, non modo articulum fingit, verum etiam tres eius formas-, at cumigitur in

Hoc

LXX

MEKXIl DISPVTATIO,

etiam genera^) ab Armeiiiis non distinguauturstrativa varia vi praedita insint perturbata:

locum|uev

articuli suffecit, ita ut

pronomina demoniam omnia

eviKOC

iezagansingularis

6,

fi,

t65

ajSy ajt^ ajn. hic, ille, iste.

etiam pluralem et dualem profert, quamvis dualis Et hac in re sibi constat: ubicumque graece 6 buiKOC commemoratur, Armeuius dualem fingit, ita ut in paradigmate verborum schema coniugationis exhibuerit, quod refertum est formis omnino ficticiis, quibus graeca imitatus est. Hoc enim Graecos aemulandi studio commotus etiam formas imperfecti augmento instructas adinvenit, quo hac in forma Armenii non utuntur.'^)

Horum formamdesit.

Armeniis

10

Miram deniqueiugationibus.

iniit

rationem in reddenda doctrina de verbi conillo

Nam cumnon

quam

analogia linguae sanscritae ductus

tempore vera formatio coniugationum, Petermannus primus adum-

15

bravit'^), perspici

potuerit, facile exspectatur coniugationeset

secundum

terminationem intercedentem distingui, itaque vocalem inter radicem apud Latinos in formis am-arej mon-ere, leg-erey aud-ire, ita apud Armenios in formis sir-ely agJi-aly thogh-oulj Mws-il proponi quattuorsicut

20

verborum classes sive coniugationes. Quibus si additur aha classis verborum an recipientium quae analoga sunt graecorum Xajup-dv-uJ quinque fere coniugationibus verba armeniaca comprehendi posse al Systema hoc, nostris quidem desideriis non satisfaciens, videntur. At Diofacili negotio comparata formarum copia constitui potuit. nysii interpres cum longe absit ab hac ratioue, theoriam graecam Itaque sequitur, quae indoli armeniacae linguae parum convenit.,,

25

Graecus de genere loquitur, Armenius nihil mutavit, et quod fivY] ixkv oOv eici rpia" 6 TTOiTiTr)c, r\ TToiricic, xd articulo accurate reddidit. In libro impresso deebt iroir]|Lia, Arraenius omisso Tpia, sed sine dubio restituendum est et ita legendura: iev ien serch ierech, ultima enim vox praecedenti sirailliraa est.)

Vbi

cap. 12

cap.

16

graece

legitur:

.

30

*')

In diario asiatico francogallico (Aout Septerabre 1870)

ill.

Patkanoff,taraen35

cui

praeivit

Petermannus, de augmento

aoristi

secundi locutus est;

utrumsit

e illud, tertiae

augmentum

personae singularis tantum neque semper additum, verum necne, affirmare non ausim, Idem forma Dionyeii armeniaci ficticia

sin}^'. aor. 1) utitur, ut suam de origine formae regularis comprobet opinionera, raalo usus arguraento, nam huic Dionysio quaenara in hac re fides? Etiam de duali armeniaco ei dubitatio non videtur exorta esse, quum dicat: II n'est pas reste de traces de ces formes dans les monuments litteAd quod Dulaurier suo iure addidit: parcequ'ils sont une invention raires. purement artificielle d'ineptes grammairiens. Cf. Journ. asiat. 1870. II p 26 sq 244. Petermann Grararaatica linguae arraeniae Berolini 1837 p 188, apud quem omnia indicata sunt, quae Dulaurier contra Patkanoffium monuit.

gopeatsr (tertiae pers.sireats

40

)

Journ. asiat. 1870

II, 242.

Cf.

Bopp

Vergleich.

Gramm.

496.

'5

DK INTERPRETATIONE ARMENIACAdicit octo*) esse classes

LXXI

verborum papUTOVuuv, quas secuudum ultimamtt,

radicis

consonantem

distinguit, ita ut, sicut graece verba in p, 9,

ttt

classem primam constituunt, armeniacam primam classem fingat ex-

euntium in b, m, jp, p, secundam exeuntium in g, k, ch^ kh (graece j, 5K, x) i*el. Quoniam vero Armenii pluribus quam Graeci consonantibus utuntur, sex classibus graecis duas vel potius quattuor addidit, quas recensere operae non est pretium. Classis graeca quinta liquidas comprehendens respondet armeriiacae sextae, quam sequuntur tres aliae consonantes eas comprehendentes, quae graece non habentur. Classis denique graeca sexta respondet armeniacae decimae quam interpresiisdem describitverbis,

10

quibus utitur Dionysius,

qua in re tamen

confusio notionumf]

memoratu dignissima habet locum:oToviTTTrevjui,

be

KTr|

bid KaGapoO toO iD,

TrXeu),

paciXeOuj.

iev15

dasnierortn

machourpuro

etsiuj

vorkon tie-m^ kowe-m^) arsaue-msicut

et

decima

(classis)

e

sugo

laudo

curro

howoue-m hramaje-m hampaue-mpascoiubeodivulgo.

20

Hac igitur in classe non de sono radicis ultimo, qui est i in ti-em^ ow in kow-em, au in arsau-em, pendet distinctio, verum vocalem e ad terminationem pertinentem tanquam fundamentum distinctionis adquae graece de uj puro h. e. de uj, quod ad radicem in vocalem exeuntem aecedit, dicta sunt, summa confusione sunt obruta. Armenius si pro machour etsiu dixisset machour tsajnavorau i. e. pura vocalij omnia bene cederent, verbis rautis enim sic decima classis verborum purorum esset adiecta. Quod vero hoc non fecit, id conqua fusionis voluiraus proferre exemplum, a qua eius interpretatio ad linguam armeniacara adhibere studuit graecam normam, omnino non est immunis. In Dionysio graeco doctrinam de verbis barytonis excipit caputhibuit, et,

25

80

de verbis contractis

(rrepicrrujjLievoic),

quorum

tres classes enumerantur,

secundum vocales secundaedistinctae,vo-eic,

et

tertiae

personae singularis praesentis

Po-ac, xP^c-oTc.

Hisce Armenius aequiparat tresinvenisse sibi visus quae

radicum classes,35

quas graecum exemplar secutus secundum vocalesita

secundae et tertiae personae distinxit,verbis contractis responderent.in

Prima

classis constat eis verbis

quae

prima

et

secunda persona vocali a longa utuntur,

kdmet

kds venio

*)

Codices habent: lev ien Idsortouthiunch .... outh,octo.

i.

e.

coniugationes

su>nt

Cirbiedus vero pro outh scripsit dasn

= decem,esse,

quia deinde decem

40 classeB^)

enumerantur. Recordari velim lectores , supra p LI expositum locum graeci u) esse invectum.

ow ab

interprete in

LXXII

MERXII DISPVTATIOarnous

venis^); alteram efQciunt quae vocali u longa instructa sunt,

arnou = sumisquae vocali

sumit;, tertiam deinde ex

iis

verbis compositam dicit,

e ei

a gaudent,

lceas Tceaj

=

es est, cuius loco in dialectis

vocales o-e habetur, lcoem koes hoej? == sum es est. Hic igitur et dialectorum^) rationem habuit ut tertiam efficeret classem, cum tres armeDenique quae de verbis in |ui niacas vellet cum graecis componere. graece exstant necessario omisit, quia apud Armenios classis verborum quae iis possit comparari non adest, si verba in m. s. in prima et secunda persona exeuntia cum graecis verbis in w componuntur.

5

Vad describendam indolem interpretationis Quae diximus armeniacae, in qua cum quadam libertate agendi in praeceptis gramsufficiant

10

maticae graecae ad linguam armeniacam accommodaudis diligentissimum

videmusimitandi.

studium

servandi

formam

graeci

libri

eiusque

dictionemis

Necsit

potest esse dubium,

quin caute adhibita interpretatio

instrumentum exercendae criticae utilissimum et eo maioris auctoritatis quo magis vetustate superat ceteros testes paene omnes. Vltimo loco igitur de tempore quo sit composita nobis est agendum. Supra monuimus in codice Parisiensi 127 aeque atque in Venetoarmeniaca,

,

20

post grammaticam Dionysii positam esse collectionem scholiorum va-

riorum quamconcinnavit.

loannes Ezngatsi,Cuiustestimonio

saeculi

decimi quarti

scriptor,

constat Dionysium

armeniacum inde

a saeculo quinto exeunte a scriptoribus armeniacis coinmentariis in-

structum

esse.

Nam

praeter

recentiores grammaticos,

Georgium^setGrenoni

Sisensem, Arisdagem Scribam, qui gorium Magistrum^), qui saeculo XIauctorem

saeculo Xlll erant,

floruit, praeter saeculi

commentatorem Stephanum, dioeceseos Siunich episcopum, et Basilium G'on, qui saeculo septimo erat, Moses Chorenensis etDavides Invictus (Anhaghth)saeculi

Hamamum,

octavi

30

Nerkinensis,tionibus

qui

saeculo

quinto scripserunt,illius

illustraverunt.

Haec

codicis

Dionysium adnotaauctoritate fretus Cir-

b i e d u s docuit, a quibus paulo diversa Neumannus tradidit Journal asiatique 1829 p 71. Sed Neumanuus quoque Davidem inter eos retulit,Hoc loco Cierbiedi versio non satis accurata est. De dialectis hodie apud nos nihil fere notum est, quamvis accurata earum notitia ad condendam grammaticam armeniacam ad leges grammaticae com*) ^)

35

paratae revocatam maxiraemeravit,Cf.

Patkanoff duodecim dialectos enusit necessaria. XIV loannes Ezngatsi nomina octo dialectorum protulit. Joumal asiatique 1870 II p 141. De usu dialectoruro vide quae de Lagardesaeculoin Journal asiatique 1869

40

monuit Armenische Studien p 207. =) Cf. de Gregorio Magistro Victorem Langlois1

P.

6.

DE INTERPRETATIONE ARMENIACAqui

LXXllI

5

commentarios conscripsissent, atque cum in operibus Davidis Venetiis anno 1833 editis p. 599 fragmentum commentarii in caput primum Dionysii inveniatur, certum est (vel siMosis Chorenensis in Dionysium armeniacum commentatio non exstaret, quem tales commentarios scripsisse a nuUo alio confirmatum video) Davidis tempore i. e. saeculo quiiito exeuute Dionysium armeniace fuisse redditum.

10

Armeniorum philosophus, graecae linguae erat varios libros armeniace eadem accuratione diligentissima, verbum verbo reddens, expressit, quam in interprete grammaticae Dionysianae vidimus, quam ob rem fuerunt, qui censerent,David Nerkinensis,peritissimus,Aristotelis

ipsumiudice

Davidemlis

interpretem fuisse Dionysii^), qua de re etiam sub

est.

")

Avedichean Grammatica

armeniaca Venetiis 1815

j)

157.

ADDENDA ET CORRIGENDAIN QVIBVS INSVNT

SYRII INTERPRETIS LECTIONES

Non correxi quae quivis ipse facile emendabit,et spiritus omissos, voces contra

velut neglexi accentus

versu dissectas.

grammaticorum praecepta in extremo sed facere non possum quin diserte profitear talia22,

me

noluisse, quale est in p 10 dq) '- eauTUJV pro d-(p'eauTiJUV.

Syri (S) lectiones noli in Addendis ad p 5, 1

2 quaerere.

nam

Ceterum si pernoscere hanc .versionem voles, editionem Merxii adire opus erit, ubi verbis syriacis aut graeca aut latina quae respondent addita reperies. In eiusdem grammatica syriafca p 1 seqq eam quae infra usurpata est1

paragraphos

10

non continet

interpretatio.

syriacos sonos exprimendi rationem invenies explanatam.

5

In Moschopuli sylloge vocum atticarum sub haec legimus: XTTai Tic 0pa? Aiovucioc eHeupciv Tiva tijuv Tpa)u|udTUJv dTTO Tflc tujv OoiviKWV t^^JUTTiic, iL TrpoceqpeOpe Tic Tiva Tujv biTrXujv, ijjaXiba eiTTUJV Triv ciraXiba; dvTicTpocpiuc Td cOjuqpujva Geic. de quibus verbis Lehrsius Anal. post Herodianum p 438: VeteriseupicKci

Ad p 4 GpdKa.

Aristarchi

memoriam apud quhsdam extremorum Byzantinorumest

mirifice

ohscuratam fuisse, lepidum exemplum

Moschopuli, qui quid eHeupi-

CKeiv et ecpeupicKeiv differant patefacturus, ita scrihit: XexeTai ...-Geic.

10

15

quod quamquam etiam portentosiuSj eorum admonet, qui Zenodotum et Aristarchum Pisistrati aequales fecerunt. mihi quidem incredibile videtur, Moschopulum illa Xe^eTai tic 0paH Aiovucioc scripsisse. coniecerim, Dionysii nomen iu margine ab alio adiectum fuisse, qui de alphabeti graeci origine commentationem, utpote quam cum arte Dionysiana coniunctam legeret (v. praef. XXII 39. LIV 43), technographo ipsi adscribebat. in illa enim commentatione similia inveniuntur eis, quae ex Moschopuli sylloge exscripsimus oube (sic Leid.) fap Tpa^:

jLiaTa

eixov

01 "EXXrivec,

dXXd bidij;

qpoiviKiiuv

TpajujudTiuv

eTpaqpov Tdi0'

eauTuuv eXXr^viKd TpaMMciTa

ttoXXuj tuj xpoviu toTcTfiv ipaXiba CTiaXiba

expuJVTO.

60ev20

01

dpxaioi

)ufi

exovTec t6

eXeTov .... iipoc

TauTtt

Zijuujvibric

6

Xioc (sic Leid.

Grottaf.

Parisini

2553

et

2555)iji.

7Tpoce0riKe

buo

r\

mi

ui, 'ETTixapjuoc be 6

XupaKOucioc Tpia ^ ^

ad 5, 1

6,

3 [LECT. ARMENII]

Primum caput versionis armeniacaeexplanatae ibidem p

ad litteram conversum est in latinum sermonem a Merxio praef. LXIII seqet aliquot eius voces accuratissime

LXV

seq.

25

matica scientia

ET TESTIM.] In Varronis verbis {ars grameorum quae a poetis historicis oratorihusque dicuntur ex parte maiore) comma quod post eorum positum est deleri debet, quia ex parte maiore referendum est ad gr. scientia est eorum. vide Zur Wiederherstellung des dltesten Compendiums der Grammatilc (in libroad 5, 3 [DISCR.est

30

qui inscriptus est Festschrift zur Begrilssung der

XXX VI. PhilologenFriburgensi et

versammlung

et

prostat in J. C. B. Mohrii h'braria

Tubingensi) p 73, ubi de genuina forma et de sententia definitionis Diomedem grammaticae definitionem Dionysianae disputatum est.

{tota35

gr. consistit praecipue

Dionysio,

sed

intellectu poetarum et scriptorum) non ab ab Varrone mutuatum esse, quod AWilmannsius de

Varronis l.gr.p 106 censet, credi vetat scriptorumhistoricis oratorihusque et

nomen cum Varronianis cum Dionysiano cuTTpa^euciv comparatum.

LXXVIIIad

ADDENDA ET CORRIGENDA

5,4-6,3 [DISCR. ET TESTIM.] Sextus Emp.eH|uepr|

adv.

gramm.cpTici

250 p 655- B: Aiovijcioc be 6 0paHTujvYpa|u)uaTiKfjcToijc

Ypa|UMaTiKfic eivai Xe

ev TOvjTOic|uepri.

Kai t6

iCTOpiKov dTTobibiuciv

eivai YotpeHfiT^civ

dvdTVUJCiv evTpipfj KaTd TrpocLubiav,ttoititikoijc Tporrouc,

KaTds

evuTrdpxovTac

XeHeiuv Kai iCTopitjuv dTTobociv,,

eTUjuoXoTiac eupeciv, dvaXo^iac ckXoticjuov, Kpiciv TTOiriiudTiuvbiaipoujuevoc Kai Tdxa juevjuepti

dTOTTiuc

dTTOTeXec)uaTd Tiva Kai )u6pia TpajujuaTiKficalia

TttUTric

TTOiiJuv.

In scholiis technes praeter Dionysianam27*

invenitur grammaticae partitio, de qua diligentissime disputaVit Steupius inlibrojuepri,

de Probis graramaticis inscripto p 37.TficTpctMILtotTiKfic fiv

736^ (Mel):biopGiuTiKOV,

lo

t6 TTdXai

Teccapa Kaicfr

eici

TauTa

dvaTVUJCTiKOVKpiTiKOV,

eHriT^TiKOv,

KpiTiKov.

S

669.^^

biopG.

dvaTV.

eHriT-

659ieH.

dvaTV. biop9.

72832 dv.

biopG.

671 5 et 683, ^ (Porph) et elrxf. KpiTiKOV. hanc divisionem revera vetustam esseKpiTiKOV,i^

demonstrat Varronis imitatio apud Diomedera 14263^: grammaticaeofficia, ut adserit VarrOf constant in partihus quattuor: lectione enar-

ratione

emendatione iudicio.

at

perperam opinatur Melampus Dio-

nysianam partitionem ex hacTrdXai Teccapajuepri

altera natara esse,ttuuc

2

73722

:

edvqpriciv

oijv

t6

fjv

Tflc Tpa^i|uaTiKfic,eTjuf|0ri

vuv eE auTd

6 Aio20

vucioc;

t6

ev

eH

auTUJVeT)uf|0r|

eic

Tpia, Kai Td juev dXXa Tpia TeTO-

vaciveic

eH.

t6 ttoiov

eic Tpia;TTejuTTTOV.

t6 biop0uuTiK6v.vide

eic TToTa eTjuf|0TT,

t6 vOv TpiTOV, TeTapTOv,

WilmanDsiumita

Varr. p 103

^).

immo

ex Dionysii divisione, quae plures dat ad reprehendendum ansas,ut auctor ab Thrace acci25

putaverim factam esse anonymam, idquecetera

peret officia dvaTViuceuJC eHr|Tf|ceujc Kpiceujc, adderet biop0(juceujc munus,

autem gramraatici munera

idem, qui inpiKov

nomine opTdvuiv. etenim has quattuor partes grammaticam divisit, instrumentasignificaretartis esse dixit {2J 659^^ 72833)

quoque quattuor

T^iJUCcrijuaTiKOV, icto-

(=

T^ujccOuv Te Kai icTopiujv dTrobocic), TexviK6v

(=

eTujuoXoTiac

eupecic, dvaXoTiac eKXoTicjuoc), juTPIk6v.stellung

vide etiam

Zur Wiederher-

p 78.

ad 6,

413 [LECT. ARMENIl]

Alterura caput versionis arme-

niacae ad litterara conversum est in latinum

sermonem

praef. p

LXTV

seq et aliquot eius vocabula accurate explanata ibid. p

LXVU.35

[DISCR. ET TESTIM.] Ka0' utt6kpiciv, KaTd Trpocujbiav, ad 6, Kaid biacToXf|V. hunc verborum ordinem, in quo offendere possis, testatur etiam 2: 683, y atque plane confirmat ordo earum exjjositionum({uae

sequuntur a p

6, 7

1, 7.

vide

Zur2; in

Wiederherstellung p 78.

ad G, 15 [DISCR.codicesai*tis

ET TESTIM.]dvdTaciv).

C: n KaTd dvdcTacivfi

(sicut40

LG, non

ouk ecTiv evTau0a 6

bia2^euKTiK6c

cuvbecjuoc

quae mihi Mueller-Struebing exscripsit. nec teste Gallandio nisi quod hic dXX'dp0pov legitur. discrepat Matritensis81

dXXd dp0pov.

ADDENDA ET CORRIGENDAad 7, 3xpeTc

LXXIX

8,

2.

in

hoc capite kqi

x]

}xev

xeXeia verba interpolatricieici

maniii deberi scholia et Armenius demoustrant; sed etiani CTifjuai

TeXeia

jiici)

uttoctitm^ et

)Liecr|

be cr|)aeTov 7Tveij|LiaTOC evcKev Trapa-

Xa)Lipav6juevov spuria esse conatusf)

sum probare Zur Wiederherstellung

p

76.

cfr

Steup de Probis p 23,4:

ad 7,CTiY)Lific

[DISCR. SCRIPTVRAE] de Leidensis

libri

signo

{itto-

vide praef.

XXX 21e.

occurrit hocecTi10

signum

acta conv. philol. Trevirensis p 167. g. in codicis p 56 col II inter priiuaTiKOV beet

et

t6 dTT6

prijuaTOC TTapr|T)uevovecTi et

(cum

in

proxime antecedentibus

inter

7Tapiuvu)uov be

t6

iTap'

6vo)ua TTOiT]0ev

punctum

inferius

204 inter TTdca dvaipecic (pro cuvaipecic) e oHeiac Kai papeiac et TrepicTTUj|Uvriv TTOieT, p 214 inter opGoYpacpia fdp ecTi et fi 6p66c (pro opGiijc) TfTpaju|uevr| XeHic. conferendum quod commentariolus ab Hilgardo editus de hypodiastolae signo (,) p 25^ narrat:inveniatur), item p15

TiGcTai Kai dvTi uttoctitjutic uTTOKdTUj ToO ecxdTOu Tpd)ujuaTocTTXripujjuevou

)ur|Truj

ttc-

toO vorijuaTOC.

sic ut scriberetur,

ad 8, 5 [LECT. ARMENII] dTT6 toO pdTTTeiv .ojuoO? (Td?) lix^. Merxius poposcit. mihi videtur Armenius convertoO vel rrapd t6 cvjppdTTTeiveTTn vel

tisse dTr620

Td

eTTr),

quod verbum

compositum in scholio vetusto, opinor,

legerat.

vide 27 in

V"

et 27 in

N.

Ti

ad 9, 2 [DISCR. ET TESTIM.] 27 in Matritensi 81 be eiTTev dTr6 toO dp )ue'xpi toO uj*, oti t6 juev d t^vocrj

fol

81: bid

br^X oT,

t6 be

P eiboc.f|

oTi ouciac ecTi crijuavTiK6v t6 d, t6 be p cujupepriKOTOC

OTi t6 juev

d

ev ttpocujttov briXoT, t6 be p buo.10.

[LECT. ARMENII|

25

vide praef.

LXIX

ad 9, 3ad 9, 7

[DISCR.ET TESTIM.][LECT. ARMENII]

HucjuoTc

habet etiam

27

Cram

S^dg,.

vide praef.

LXIX

14.

ad 10, 4stravi Ztir

7.

haec ab aliena

manu

addita esse breviter demon-

Wiederherstellung p 77.

30

ad 10,ad

6-

7

[LECT.

ARMENH]

vide praef.

LXIX

24.

11,5-12,4c.

[DISCR.

ET TESTIM.]

Dionysius Halic.(scil.

de comp. verb.

XIV

p 72R: biaqpopd be auTUJVqpujvdc juev

tujv fpaiipLafiv

Tujv) TTpujTTi juev, ujc 'ApiCToHevoc 6 juoucik6c dTToqpaiveTai, KaG')uev35

Td

9ujvdc dTTOTeXeT, Td be vpoqjouc*

Td XeTOfuevafiv

qpujvrjqpujvr)-

evTa, ijjoqpouc be Td

Xomd

TTdvTa.

beuTe'pa be Ka9'br\

tiuv

jur)

evTUJv

dr\

juev

Ka9* eaurd ipoqpouc ottoioucf|

Tivac dTTOTeXeTv TTeqpuKe,

poilov

ciTju6v

juutjhov

r|

toioutujv tivujv dXXujv fixtuv briXujTiKOuc*

LXXXa

ADDENDA ET CORRIGENDAKai

b' ecTiv dTrdcric djuoipa qptuvfic Ki ipoqpoubx]

oux oid t ^x^icGai Kafi)uiqpujva.

6'eauTd' bio

TauTa

)li6v

dqpuuvd Tivec CKdXecav, GdTcpa be

SextusEmpir.Td)Liev

adv. grammaticos 102 p 621 33 B: tujv be cujacpuuvujvecTi k^t'

fiiLiicpujvd

auTouc

(scil

touc TpamLAOtTiKOUc) Td be dqpuiva,f|

Kai fiiuicpujva |uev oca bi' auTuuv poTZiovTrXf|ciov

citihov

fj

juut|u6v

r\

Tiva Trapa-

5

fjxov

KaTd

TfjV

eKqpuuvTiciv

dTiOTeXeiv

TreqpuKOTa,

KaGdTrep t6

Z6X)iIvHpc9XM^>^^cTTOjLieva

Tivec,

oKTUi'jufjTe,

d^ujva befjxiuv

ecTi

Td

|uf|Te

x^fnc tou 8 Kai ^ Kai x ^d XeicuXXapdc Ka9* eauTd TTOieivjucTd tujv dXXuJv cuvck-

buvdjLieva

ibioTrjTac,

auT6 be juovov

qpujvoujueva

KaGdTiepita

pf^K^T,f|UJcscripsi,Ia.

evioi,

Kai t6 6

9

x-

Hali-

10

carnasensis verba

ut constituit Vsenerus

ante indicem

lectionum

Bonnens.

1878 p XVI,ille

exceptis duobus.

vocabula

uno Parisiuo duce: poTZiov f| cupiT|u6v f| TroTTTTUC|u6v, quamquam et scholiasta Hermogenis et Laurentianus codex et epitoma pro cupiTjuou et TTOTrTruC|uoO nominibus ciT|u6vdeditet|uuT|u6v

enim sonum imitantia haece

is

exhibent atque

f|

|uut|u6vfj

post poTZiovf|

f|

cupiT|Li6v

f|

ttott-

TTUC)u6v

Marcianus habet.

poTZ^ov

ciT|u6v

)uut|u6v

genuinam

lectio-

nem

esse etiam

Sextum

testari puto,

cum

dubitari nequeat quin quae

Halicarnasensis de semivocalibus docet et quae Empiricus tradit, partim

ex eodem fonte oriunda

sint.

20

ad 13, 3 Toulitterarum v.

Kai t et ad 14, 1 t6 be 6 tuj f: de conlocatione

Zur

Wiederherstellung p 79.

ad 14, 7 [LECT.

ARMENnj

convertisse uTpd Teccapa necverbis: dfueTdpoXa be XeTCTai

Clarius dicendum erat, Armenium quicquam habere quod respondeat illiscfr

KaXeTTai.nomine

ad 21,

2.

25

ad 14,

79

[DISCR.

ET TESTIM.]

Cogitari potest, ea quae

Psellus de explanato uTPu^v

in ctixoic dicit, referenda esse

ad

haec Dionysii verba: oti ou )ueTapdXXei ad 15,1finalibuslibelli c.

tujv

6vo)udTUJV.

16,5

[DISCR.

ET TESTIM.] Adlocus

totara deTrepi

litteris

expositionem 21 extr. p 1458 a^^i,, quera exhibeo sicut legitur in codice A^ non additis contra huius libri auctoritatem nisi eis, quae addenda esse quivis concedet: auTUJV be tujv ovojudTUJV Td )uev dppeva Td be 0f|Xea Td be lucTaHu, dppeva )uev oca TeXeuTd eic t6 N Kai P Kai oca^K toutoucuTKeiTai,

conferendus

Aristotelei

TToir|TiKfic 30

TauTa b' kfiv bOo,TTXf|0n

V

Kai

E,

ef|Xea be

6ca dK

35

tujv qpujVTievTUJv eic Te Td dei )uaKpd, oiov eic

Heic

Kai Q, Kai tujv eTreKTei-

oca Td dppeva Kai Td eflXea. t6 TCip ^ i^cii t6 Z TauTd kTiv. eic be dqpujvov oubev Tpia juovov, ^ieXi, eic be t6 6vo)ua TeXeuToi, oub^ eic qpujvnev Ppaxu. k6^)ui, TreTTepi. eic be t6 Y TrevTe. Td be jueTaHu eic TaOTa Kai N Kai I.vo)uevujveic

A' uJCTe ica cu)upaivei

I

40

ADDENDA ET CORRIGENDAquae verba uon solum ab eo quod verum uec exstitit adhuc qui discrepare patet.babiliest,

LXXXIintei se

sed etiam

ipsa

hos dissensus omnes pro-

ratione

tolleret.

quocircaat,si

sunt

qui

totameris

expositionem absententiam, noli

5

horum amplexus auctorem putare philosophum aut grammaticumAristotele abiudicent.

aevi inferioris,

verum

pro certo habeto haec verba scripta esse ante Aristarchi disciplinam.

10

ad 15,2-3 [DISCR. ET TESTIM.] propter Georgii Choerobosci erotematum vetustissimorum consensiouem Dionysium existimavi sic ordinasse litteras finales masculinorum: v p c H vp, oiov Aiuuv NecTUjp TTdpic OoTviH TTeXoip. at, postquam ab Hilgardo certior factus sum quae invenirentur iu Choerobosci codice Marciano 489, aliter iudicandum esse intellexi. Georgius igitur in eis lectionibus, quibuset

canones Theodosianos explanavit, haec dixit,

si

Coislinianum 176

se-

15

quimur, p l^^g editionis Gaisf. (hi enim iiumeri in adnotatione mea imprimendi erant pro p '26^^): xeXiKd xoivuv dpceviKUJV 6vo|LidTUJV eiciTievTe,

V H p c

ip,

oiov Aiujv NecTu^p TTdpic OoTviH TTeXovp-

xpeioi be

ecTi TipocGeTvai Tiva (scil

ad Dionysii verha)koivujv

Kai eiireTv outujc

TeXiKdeici

dpceviKUJV

dveTTeKTdTUivip.

k^t'

euGeTav Kai eviKrjv tttujciv

TrevTe, v H p c20

in quibus verbis putavi recte se habere

exemplorum

ordinem, bis corruptum esse ordinem litterarum, quia Choeroboscus indisputatione subsequenti (13^^

14.^)

non secundo sed paenultimo locoMarcianus vero, qui saepeCoislinianus praebet,inillo

de nominibus in

H

desinentibus exponit.integrioraet litteras

numero Georgii verba

quamet

quem25

transcripsi loco

exempla alphabetico ordine con-

locata habet.

quocirca nuuc censeotraiectione

exemplorumesse

seriem in Coislialia

niani

scriptura

corrigendam

neque

invenisse

Choeroboscum in Dionysii techne quam quae codices artis exhibent Retinuit et numerum neque ipsum technographum alia scripsisse.

et30

ordinem litterarum finalium in nominibus masculinis Herodianus,'7TiT0|ufiv TUJv

vide

ovojuaTiKUJV Kavovujv CK TLuv 'HpujbiavoOII GS^^^vp.ri:

AO IV SSS^qdpceviKujvujc ev

== Herod. Lentzii

TievTe

eici

CTOixeTa

TeXiKd tujv

ovojudTUJV V I p cTuj Toiocbe TTiXiKOcbe,

ei

be Tivec Kai t6 e tcXikovttiv fiXoc YCviKfivr|

TiGeaciv,

t6 X bid

'Acbpou^dX eu6eTav,

ou TTapabeKTeov35

toutujv

XeftTai

Kai t6 X be

ydp t6 pev TTpOuTOv k^t' eTreKTaciv tou be Td ydp oubajuujc tcXik^v fiYriTe'ov

TOiauTa

ovojuaTa

Theodosiusdesinentia eis,40

oux 'XXriviKd, Alexandrinus , qui in canonibus suis nominalibus ordiKaic

dXXd pdppapa

dxapaKTripicTa.

nandis ab hoc Dionysii loco profectus est, praeposuit nomina inflexio inlustraretur,

quae v H p qj litteris terminantur, multo maiore opus erat regularum numero.qi^ia-,

ut illorum

ad 15, 3expHcavi

ctriujvlpcijj]

huius

litterarum

ordinis

rationem

Zur

Wiederherstellung p 79.f

Dionysii Tbracis ars grammatica ed. Vhlig.

LXXXll

ADDENDA ET CORRIGENDAcouferenda quae leguntur

adl6, 3 [DISCR.scripsi

ET TESTIM.] cum AO I p

Choerobosci loco quem ex-

VI ex epimerismis

Coisli-

niani 387 excerpta.

vide etiam Z, Wiederherstellung p 63.

ad 16, 7.

syllabae

definitionem ab lacunae suspicione vindicavi5

Z. Wiederherstellung p 79.

ad 16, 7 in p 17 [DISCR. ET TESTIM.] 'epitoma' in extrema linea quarta.ad 17, 1 [DISCR.

comma ponendum

post

ET TESTIM.]

cfr Apollonius de constr.

4.^^

B.:

KaTaxpriCTiKtuTepov ai iuovoTpaMMOiTOi eKqpoivriceic cuXXapai eipriVTai.

ad 17, 3 [DISCR. ET TESTIM.] In praefatione volui latinorum grammaticorum de syllabis longa, brevi, communi praecepta ita cumverbis Dionysianis componere, ut in progr. gymnasii Heidelbergensisa.

lo

1881 p

1836 composui quaeet

de adverbiorum etat

nominum

speciebusest,is

Thrax docuit rem reservare

quae

illi

tradiderunt.

postea melius visum

libello alteri scholastico.

ad 18,3 [DISCR,eic

ET TESTIM.]

Pseudodraco Ul,^:

fiToi

OTav

buo

cOiucpujva XriTr], ibc ev tuj

addendum

erat,

dXc eXTTic. [LECT. ARMENII] vocem armeniacam, quam interpres pro dXc exemplo

posuit, ex antiquiore pronuntiaudi consuetudine altl souare.

ad

19,24 [DISCR. ET TESTIM.]

Pseudodraco Ul.^^\

x\

OTav

20

biTrXoOv cujuqpujvov eTtiqpepriTai fiTOuv auToTc TrpocKer|Tai, ujc ev tuj euj

'ApiCToHevocoiov "Apavi TTeXoviJ.

r| OTav eic bnrXouv cujuqpujvov XriT^ ^ cuXXa^ri, exemplis igitur Dionysianis altera plane similia

Draco

addidit.

pro

"Apai|j

Z. Wiederherstellung p 77.

i.

technographum

dviJ

scripsisse

conieci25

plum armeniacumad 19,

est ats^

[LECT. ARMENII] e. manus dextra.in

quinti

modi exem-

24pro

[DISCR.

ET TESTIM.]

exitu adnotationis scribe

'(cfr Charis.'

*(et Charis.'

ad 21, 1

3

[DISCR.

ET TESTIM.]

E''

in

codicibus

Basi30

leensibus habent ev

cuXXrjijjei briXovoTi.

ad 21, 3 [LECT. ARMENII] hunc quoque versum Homericum Armenius interpretatur.ad 22, 1 [DISCR.

ET TESTIM.]

Kai Tfiv

ilr\(:

exri dTio

(pujvnevTOc

dpxo)Lievr|V ne in Basileensibus quidem codicibus habent

Jj;''.

ad 22,3.

ab hac paragrapho incipit interpretatio syriaca.

35

IN QVIBVS SYRI

(S)

LECTIONES INSVNT

LXXXllI

ad 22, 5. S non praemittit titulum qui significet de oratione. nec convertit le Kai ejUjueTpou, quae deteriores codices definitioni inhuius genuinam formam hanc fuisse: Xoyoc be ecii XeHeuuv serunt.cuvGecic bidvoiav auTOTeXfj briXoOca, probare conatus5

sum

Z. Wieder-

herstellung p 74 et 75.

[DISCR.

ET TESTIM.] De

ea cognatione,

qua codices(JB'')

artis

deteriores

couiuncti sunt, dixi praef.

conectit

epitomam cum M^^

cum erotematis ab Moschopulo correctis XXXII 11. 19. XXXIII 14*, eam, quae tetigi p XLI 21 Append. artis Dionysianae

10

p IX; quae ratio inter JK'' et erotemata Tubingensia (*;') intercedat, Syngelum in adnotatione ad h. 1. incuria indicat Appendicis pXI. nominavi quem solebam Syncellum. ceterum vulgatissima est depravatio

nominis, qua dYTcXou voci simile factum est: etiam Const. Lascarim

hac forma usum esse discimus exad 23, 215

Iriarti cat. codd.

Matrit.

p 189.

3.

f]

Ydp TrpocriYOpia

ujc eiboc tuj 6v6)LiaTi uTiopepXriTai]

S

in utroque exemplari Graeci vero ut aiunt,

tamquam

species est sub

nomine.

deest igitur TipocTiTOpia vocis interpretatio.

Pugnant cum

quae prolegomena collectioni scholiorum in Vaticano 14 praemissa duobus locis narrant, fol 10^' extr: GeXouciv ouv Tivec |uf| eivai Tvrjciov tou GpaKOC t6 Trapov cuTTpaMM? eTrixeipouvTechis technes verbis20

ouTUJCOTi

,

OTi

01

TCXviKoi )ue)uvr|VTai Aiovuciou tou GpaKoc Kai XctoucivTfjv

biexuupiZie

TipocriTOpiavTfjv

diT^

tou ovojaaToc Kai cuvfJTTTe (cod.

cuvfiTTTai)Tiepi

t6 dp6pov Kai

dvTUJvu)aiav

(BA

672jo_,5),

et fol 31'":

Tou eivai Tvf|Ciov t6 TTap6v cuTTpajU)ua Aiovuciou tou 0paK6c niu^iCTTexeipricav

cpfiTrjTai.25

Tdp Tivec outujc

eiTTovTec, ujc oi tcxvikoi

(sicut altero loco)

TipocTiTopiav

eKeivoc dTr6 tou

6v6)uaTOc Kai

cuvfiTTTe (cod. cuvTiTTTai) TUJ dpOpuj Tf]v dvTujvujuiav.TfjV

6 be Trapujv tcxvik^coic (pr|civ"fi

TTpocTiTopiav Kai t6 ovojua ev juepoc

Xotou oTbev, ev

30

Tdp TTpocTiTopia ibc eiboc tuj 6v6juaTi uTropepXr|Tai (cod. utto om). Kai t6 dpGpov Kai Tf]V dvTUJVujuiav buo |ue'pr| TivoJCKei Kai ouxi ev (quorum pars tantum edita B A 6722, 24). de his discrepantiis dixi Z. Wiederherstellung p 83.

ad 23, 3. non legebat S additamentum codicum habent etiam in codd. Basileensibus).

GB

(quod JB^

ad 24, 1.ad 24 5 3.

hanc inscriptionem nec Armenius legebat nec S.

35

"Ovo)ud ecTi juepoc Xotou tttujtik^v, cujjua r\ TrpdT|ua apud S deest interpretatio vocis tttujtikov, sed quin legerit interpres nomen, non dubito, cfr Add. ad 46,34. coniunctionem disiunctiyam S etiam ei nomini praemittit quod significat corpus.CTi)uaivov]

[DISCR.ET TESTIM.]40

Apollonius Dyscolus suam 6v6juaroc definitionem

finxit

ex Dionysiana. Priscian. partit. vers. Aen. II p ^Sl^K.: secundum

LXXXIVApollonium(scil

ADDENDA ET CORRIGENDAnomenest)

pars orationis quae singularum corporalium

rerum

vel

incorporalium sibi suhiectarum qualitatem propriam vel comsed diligentius Caesariensis Apollonium ibi transtulit,instit.1.

munem manifestat.p SGjjjH.: nomen

ubi huius scripta semper ante oculos habebat, inest p. or.

II

c.

22seu

quae unicuique subiectorum

corporum

rerumita

(sine sibi) communem vel propriam qualitatem distribuit, tantum ab exemplari suo discedens ut pro ^KdcTou poneret dativum, quod fecit etiam 1. XVII c. 63 p l^Sjo (= Apoll. synt. 103,-). Dyscolus:

sic definiens

juepoc

Xotou eKdcTOu tujv

UTTOKeijuevuJV cwjudTujv

r|

TTpaYjudlo

Tujv KOivfjV

r|

ibiav iroiOTnTa dTrove|Liov, omisit ex Thracis finitione tttujtiUTTOKeijLievujv,

Kov

\

deinde addidit nomine significari ^VacTOV tujv

de qui-

bus verbis cfr syntax. IO^k, 105,^ ll^^^ atque 103, , (ubi uTTOKeijuevou vel TUJV uTTOKeijuevujv inter eKdcTOu et TTOiOTTiTa inserendum) tum pro koivujc*,

Te Kai ibiujc Xefoiuevov

non posuit quod

infra (33,6. 34,1) Dionysius ipsectiju.,

substituit TTjv ibiav ouciav crijuaTvov et TfjV KOivfiv ouc.

sed ouciac

is

nomini praetulit

TTOioTriTa,

de quo vocabulo vide synt. 103,3 ^^^22 ^^

proD. 27 jo 105,9 Schn., et pro cr||uaTvov maluit dTTOvejuov, de quo cfr synt. 103,7. ^^^c ^^^^ nominis descriptio, ex Dionysiaria quattuor mutationibus orta, postea a Byzantiis rursus similior Dionysii facta est:rediittttujtikov,

irrepsit

Dionysianum ouciav (quamquam erant quiirrepsit

20

repugnarent, cfr Choer.

4,5),

etiam

crijuaTvov

(quod praeter

B^

habent ZonaraeII

lex.

1454

et

Choerobosci Coislinianus 176, Burbonicus

D

3).

ad 24, 4. 8 om utrumque oiov, ante Xi0oc habet exempla hominis et equiy post TTaibeia nomina sapientiae et prudentiae.ad 24, 5.in

25

S om utrumque1

oiov.

post

ittttoc

habet exemplum1),

bovis (cfr Aristot. categ.

a8

et 19 atque artiset Aristotelis',

p 44,in

ante ZujKpdTT]c

A

codice

nomina Flatonis

B

leguntur haec tria

propria: Faulus Fetrus loannes.

11,

ad 24, 8. ante pluralem eici debebat crucis signum poni, sicut 2 ante XexovTai positum est. S: t^vti ouv sunt in lingua quidem

30

graeca Tpia, dpceviKOV

masculinum neque femininum

et aliud praeter haeCy quod neque tcCmquam proprietas linguae graecae. in lingua vero syriaca genera sunt duo, masculinum et femininum.

et

GriXuKOvest,

ad 25,

1.

S TOUTOic dXXa buo

convertit.

s5

^]

ad 25, 2. pro ittttoc kuujv S habet exempla cameli et aquilae^ deinde pro x^Xibujv dT6c nomina hirundinis et passeris. vide Merxii

editionem.

ad 25, 5.

S pro Tn

et Yair|ioc

tema exempla

habet: caelum terra40

igniSy caelestis terrestris igneus.

IN QVIBVS SYRI

(S)

LECTIONES INSVNT

LXXXV

ad 25, 7. in A codice versionis syriacae uttokopictikov conversum nomine quod vim dimmufionis habet, in B codice noraeu invenitur quod hlanditias significat. cfr infra ad 28, 6.est

ad 25, 85

26, 1

[DISCR.I

ET TESTIM.]

In Appendice p 30

cum

Dionysii de patronymico verbis composita invenis quae de

eadem noDosi-

miuis specie docent Diomedestheus VII 3955_7 Donatus12-15

B^S^^^^g Charisius I \b^2i

^^^2

5393g

54O3

37323_28 [Sergius] in Donatum IV b^l^_^ Consentius V 34l4_g ii_,6 Priscianus II 62,5_i7

IV

^^11-13 ^^1217 ^'^14-17 ^^5-710

quorum haud pauca origiuem ducuut cx

doctrina Dionysiana.

ad 25, 8.(uun TraTpoc)Ktti

S

:

TraxpujvujuiKOV juev

ouv

ecTi t6 Kupiojc dtTro TraTepujv

CXTi|uaTiC|Lievov,

oiov Levita ludaeus.

KaTaxpr|CTiKUJC be

{to non expressit) dTTo TTpOTOVUJV, oiovtria.

sequuntur nomina

syriaca15

ad 26,vero

1.

S: graece autem hoc nomen

tres typos recipitftria.

syriace

unuMy

velut

.... sequuntur nomina syriaca:

ad 26, 4. 0r)XiJKiJuv be 01 icoi TpeTc] S ita autem etiam nomen femininum graece quidem tres typos recipit, syriace vero unum tantum, velut .... sequuntur exempla tria syriaca.20

ad 26,6"OjLiripoc,

56.

'Atto be jLiriTepuJV oii cxn)LiaTiZ!ei TraTpujvuiuiKov eiboc

dXX' 01 veiuTepoi]

S

:

A

nominibus autem feminarum non

formatur hoc nomen.ad 27, 1Goliathi.

2.

S: velut pallium losephi, virga Aharonis, gladius

25

ad 27,eva

36.

ZuTKpiTiKov be ecTi t6

Tf]v

cuTKpiciv exov v6c TTp6c

djc'AxiXXeuc dvbpeiOTepoc AiavTOC, f) dvoc TTp6c TToXXouc eTCpOTeveTc, ujc ^'AxiXXeuc dvbpeioTepoc tujv Tpuuujv.ojLioioTevfj,

hanc definitionem perversam esse censui Z. Wiederherstellung p 79, quod cur fecerim, parum se intellegere dixit PietroMerlo {La Cultura30

1883, II 2 p 35).6)LiO(puXiav,

feci igitur quia hic

opoc poscit 6)LioiOTeveiav,CTepOTeveiav,

i.

e.

ubi singulipluribus,

cumet

singulis conferuntur,

ubi

singuli

cumita

quia excludit comparationem plurium

cum

pluribus, denique quia

non plures opponit

singulis, sed multos. peccasse

autem35

subicit,

in

technographus mihi videtur, quia ea tantum exempla, quae fingendo optu respiciebat. removit ex definitione omniavitia

quae indicavi

Priscianus, partem

certe sublatam

videmus apud

Diomedem.plus

S

conspirat in definitione, discrepat in exemplis: ecce

quam Salomofilii

(Matth. 12, 42), Salomo sapiens fuit magis

quam

omnes

orientis (1

Reg. 10, 23).

LXXXVI

ADDENDA ET CORRIGENDA

eici TpeTc.

ad 27, 6 28, 2. S: tujv be cuYKpiTiKuuv tOttoi graece et syriace de exemplis subsequentibus vide Merxii editionem.

ad 28, 2 [DISCR.

ET TESTIM.]

in codd. Basileensibus

m^

ha-

bent

ccujv.

ad 28, 3.

t6 KaT' eTTiTaciv evoc irpoc ttoXXouc TrapaXa)upav6)uevov]:

5

Sin

in

quando unum qtiidem ponitur et cum multis comparatur^ B: quando unum ponitur supra multay cum multis comparatum.codice

A

S

,

ad 28, 45. quomodo exempla superlativorum imitari studuerit cognosce sis ex Merxii editione.

fertur voce

ad 28, 6. In A codice versionis syriacae uttokopictik6v transquae diminutionem significat; contra B codex vocabulumvis

10

habet cuipro

hlanditiarumexhibet.cfr

est,

atque

nomen huius7.

significationis ej:iam

iLieiujciv

supra ad 25,

ad 28, 7.

S

iLAeipaKuXXiov dv6puJTTiCKOC(JE^'

convertit,

tertium exem15

plum non

habet.

XiGaE

om

etiam in codd. Basileensibus.)

ad 29, 1graecis

2.

ludam MaccabaeumQuae verbaf|

S eandem definitionem habet, sed pro exemplis et Antiochtim Epiphanem. [DISCR.

ET TESTIM.]exhibet:

V

codex in definitione post TTap'

6vo|Lia

6v6jLiaTOc, ea nunc puto explanandi causa ad antecedentia adiecta esse, quamquam videtur, quid Trap' 6vo|Lia sibi velit,eH

20

nemini non posse apparere. in Barocciano 116, qui ipse in numero librorum deteriorum habendus est sed propius ad eorum archetypumaccedit

quam

VHA,

legitur TTap'

6vo|ua

fJYOuv

eH

ovojuaTOC.

vide

Exemplis Geujvoc etTpu^uJvoc LehrZ. Wiederherstellung p 64. sius Anal. post Herodianum p 436 praeter alia utitur ut demonstret, ab Dionysio Aristarcheo technen abiudicandam esse. qui liher ante

25

Sextum Empiricumjcerte,

inquit,

ut constat, posterior

est.

non commemoratur et Tryphone ac Theone cui quidem argumentationi Mauritius30

Schmidt Philol. VIII p 510 iure opposuit nonnulla. Theonis nomen iam Chrysippus in exemplis logicis usurpare solebat, vide Philonem 7Tpi d(p0apciac kocjliou p 951 C ed. Mang. (PJut. quaest. Rom XXX). ergo grammaticum illustrem hic dici credamus, haudquaquam necesse Tryphonis autem exemplum si ad Alexandrinum referendum esse est. censes (quod mihi quoque verum videtur), tamen ne ex hoc quidem exemplo coUigere debes artem ipeubeTTiTpa(pov esse sed coicere licet technici celeberrimi nomen in alius nominis locum a posteriore manu,

,

5

substitutum esse.et

Varronem

et

quam ego coniecturam coniprobo, quia constat mihi Tryphonem ipsum enchiridio Dionysiano usum esse.is

(ceterum legisse in techne videtur 0eujv Tpucpujv noraina etiamscripsit

qui*^>

quae in

EM

4642^ leguntur.)

IN QVIBVS SYRI

(S)

LECTIONES INSVNT

LXXXVIIinter-

ad 29,

34.

apud S ante

Norijuujv et OiXrijuujv

nomiuum

pretationes legitur vocabulum quod idem ac prudens intellegens significat.

ad 29, 5 TTapacuvOeTOv] pro hac appellatione S hic et infra 50,3 nomen habet quod plusquamcompositum significat.5

ad 29, 6

7

'ATajuejLivovibTic 0iXi7T7TibTic]

unum exemplum

habet

S idque sacrum.ad 30,

14.

in

B

codice versionis

syriacae eadem compositionis

genera eodemque ordine enumerantur; inad 30, 510

A

codice deest tertium.

31, 1.et et

S

in

B

codice: dpiGjuoi vero in lingua graecain lingua vero syriaca sunt

sunt xpeic, eviKOc

buiKoc

et ttXtiGuvtikoc,

duo, velut

homo

homines.

in

A

codice haec tantura leguntur:,

homo

numeri vero in lingua syriaca sunt duo singularis et pluralis., velut ad exempla cfr commentariolus a et Priscianus et homines. et quae S in capite de articulo p 62, 4 habet.ad

15

31,1

3

ici

oxXoc]

8 consentit,

nisi

quod exempla hoc1).

profert ordine: bfijuoc oxXoc \op6c (cfr infra ad 41,

ad 31, 3

4.

Kai ttXtiGuvtikoi

bmKUJV S

convertit, sed

exempla

habet

alia.

quibus haec subicit: rursus vero sunt nomina alia quae

singulariter

quidem dicuntur, de duohus vero praedicant,

velut

par

^iugum.

hoc additamentum , quod post nomina forma singularia, vi pluralia debebat inseri, fortasse sumptum est ab scholiasta graeco:

exempla graeca nescio an fuerint levfocad

et Ivfov.

enuntiato adiciens:25

31,5 32,1. Hunc quoque locum convertit S sed primo semndum linguam graecam. quibus vocibus ycvikt^transferuntur,

et aiTiaTiKTi

eae

ab nominibus genus et causam signipost singulorum,

ficantibus ductae sunt.

non

interpretatur Kai eu0eia.

casuum appellationes addit: homo, hominis, homini per hominem, homo. in quarto exemplo praepositione quae per significat usus est, ut causalem aiTiaTiKfjc vim exprimeret. vide quae in adnotatione ad30

32, 1 protuli

ab Choerobosco aliisque de quarti casus significationeeTijiiTiGriv.

dicta: aiTiav CTijuaivei, oiov bid tov 'ApicTopxov

quale scho-

lion putaverim

Syrum ante

oculos habuisse.

cfr

etiam

Addendum ad

67,

36.ad 32, 2

33, 5.

consentit S, nisi quod (pepiuvujLiOV inter cuvuu-

35

vujuov

et

biuivu|Liov

interpretatur et quod Kai dvTaTToboTiKOV ante Kai

beiKTiKOV eonvertit et

quod jneTouciacTiKOV non magis habet quam Ar-

menius.

LXXXVIII

ADDENDA ET CORRIGENDA

ad 33, 2 [DISCR. SCRIPT.] de ratione interagitur praefationis p

XXIX XXX.

M et L

intercedente

ad 33, 6 [LECT.nuiicutitur in

ARMENII] Non exproprioilie

artis exemplari, sed ex scliolio

censeo repetendum esse, quod Armenius diversis substantivisdefiniendiset

appellativo.

erat

autem scholiastaecfr

5

interpretamentum, quoddescribendotranstulit,fol

pro Dionysiano nomine ouciac in proprio

UTTOCTacic)uiac

aut

uTrapHicKai

scholion

libri

Matritensis 81

147:

UTrdpHeujcr\

ouciac

Kupieuei

(scil

t6

KUpiov) Kai auTrjV juovtiv briXoT.

oti Kupiujctiv

Kai pepaiujc Trjv ouciavbriXoilo

KaV

Triv uTTapHiv eKeivTiv

ibiav eiToiricaTO,

juovriv

Tex^eic tic TrpujTov Tfjv KOivfiv ouciav Kai uTTapHiv exei, eiG* outu)c t66vo|Lia.

S

in definiendo proprio usurpat

idem nomen

(=

ouciav) quod

in describendo appellativo.

ad 33,

67

"0|ur|poc lujKpdTric]

8 losephus Beniamin

lacohus.i5

ad 34, 1 2. S in definitione plaue consentit; exempla in A codice sunt homo equus hos (ad tertium cfr supra Add. ad 24, 5), in Bequus homo. ad 34,vertit;

34. ne S quidem

in epitheti definitione

o)uujvu|liujc

con-

pro Kupiuiv

et TrpocriYOpiKujv

habet singularia.

vide Z. Wieder20

herstellung p 67.

ad

34,4 5 XajupdveTai

cktoc]

S

ter adicit

coniunctionem

dis-

iunctivam, post conversum

TpiXiJUC,

post vpuxiic, post cujjuaTOC.

34,535,2 dTr6 )uev Trevric] S eadem exemplorum paria primo et tertio loco; secundo ponit epitheta quae gravis et habet levis nominibus respondent.ad

25

ad 35, 3. S post conversum TraTrip addit ad filium^ post ad patrem, post qpiXoc ad amicumj post beEioc ad sinistrum. ad 35, 4.

uioc

S om GdvaTOC

Z;ujr|

,

ceteroqui consentit.

ad 36, 1. ovojua non est conversum in A codice versionis syriaeae, sed in B invenitur vox qua 6vo|ua transferri solet (v. Zur Wiederherstellung p 68). exempla quae in utroque codice sequuntur haece sunt: velut losephus filius lacohi et losephus filius Ali et losephus Ramathensis. in A solo deinde subiciuntur: homonymia autem estveluteTTi

so

canis maris

et

canis aridi

et

canis caeli.

oiov

eTTi

|uev

Kupiujv,35

be TrpocTiTopiKUJV nec in

A

nec in

B

reddita inveniuntur.

ad 36, 5hi icix10. iyi

6.

S

in

A

codice:

cuvujvujua (animadverte pluralem)

ovojuaci

quidem bia^opoic eandem. appellationem brjXoOvTa,

IN QVTBVS SYRIin

(S)

LECTIONES INSVNT

LXXXIX

B:

cuvujvujLia

XoOvTa.

be icTx nomine quidem diversaj t6 aiiTo autem br|exempla in utroque suiit terna nomina quae significant spe-

cies ensis.

ad 37,5

1.

0puuvu)uov]

S pluralem habet, item

in

convertenclis

dTTO Tivoc cujupepriKOTOC.

pro exemplis profanis posuit sacra.

ad 37, 3 38, 2. Dionymi definitio apud S haec est, si A codicem sequimur: quando duo nomina ponunhir principaliter (quasilegerit Kupiiuc) de uno^ velutredit10

Azarja

et

TJzsia.

hoc verodicitur

nom^n nonest.

ad

se ipsum.

non vero omnis qui IJssia

Azarja

B

codex consentit excepto enuntiato ultimo, pro quo haec habet: quia

non omnis qui Azarja etiam Uzzia est. cum A libri scriptura componenda sunt scholion Stephani, explanatio anonyma Marciani 489, verba Sergiani in Donatum commentarii, ex quo consensu conligo

Syrum15

legisse

in

suo artis exemplari: oiov TTdpic 6 Kai 'AXeHavbpoc

(Append. p V). Armenius (quod hic adicio) ea nomina quae in graequod in corum locum substituit utrobique eodem ordine profert

versione syriaca

non legimus vocem Kupiou nomini sed,

Kupiuuc

ad-

verbio respondentem

hoc conferendum cum

A

codicis corruptela in

definitione subsequenti.20

(ceterum vide de Kupiou Z. Wiederherstellung

p 65. 67 et cfr artis p 31, 3 KaTot eviKiuv tc Kai buiKiuv.) ad 38,

34.

S non

transfert 6 Kai biuuvu|uov KaXeiTai, quae verba

unusperat.

e scholiastis (Heliodorus, nisi fallor,

Choeroboscum secutus))li0'

vitu-

deinde injueG'

A

codice

conversa legimus

CTepou Kupiujc,

in

B25

vero

eTepou Kupiou.

ad 38, 6.lebusitae.

S

concinit exceptis exemplis:

Canaanaei Pherezitae

ad 39,liastis

12.

S

omittit 6 Kai rreucTiKov KaXeiTai, cfr quae ab schoin subsequentibus bis interet B, de quibus differentiis.

graecis

2

87 13 872^ exponuntur.

se discrepant codices versionis syriacae30

vide editionem Merxianam.

A

[DISCREP. ET TESTIM.]

TrnXiKoc E^

habent in codicibus Basileensibus.ad 39, 3 ad 40, 1

4r.

concinit S.

3.

S

consentit exceptis exemplis.

quaenam

in

locum

TOiouTOc TOcouTOc Tr|XiKOUTOc

uominum

substituerit dicet tibi Merxius.

35

ad 40, 4 41, 1. definitio gravi depravatione corrupta est in utroque versionis syriacae codice. exempla eadem sunt, sed niedium

locum tenet oxXoc sicut supra

31, 2.

XCad 41, 2

ADDENDA ET CORRIGENDA

3.

S

concinit nisi quod kqi omittit.

de discrepantia

B

codicis vide Merxii editionem.

ad 42,q)Viuv

1 2.

S

ev eauTUj interpretatur post ti Trepiexoiuevov.

ba-

non

convertit, sed post

conversum

TrapGeviJuv addit

nomen, quod5

significare videtur

donium ubi viduae hdbitant.definitio versionis

ad 42,graeca.

34.

syriacae omnino conspirat cum

exempla duo tantum

subicit.

ad 43, 1

2.

S1.

consentit.

ad 43, 3 --44,et vitis

S

consentit nisi quod inleonis (cfr

A

codice inter equilo

exempla legitur etiam

S S^S^^

in adnot. ad 24, 5).

ibiKOv (nou eibiKOv) aeque atque

Armenius interpretatur.

ad 44,

27. S

plane eadem reddit, quae technes codices praebent.

ad 45, 1

2. 5.

jLieTouciacTiKoO

speciem

om

S.

vide

Zur Wieder-

herstellung p 68.

ad

46,4

S:

pfijua

vero

ecTi XeHic aiTTUJTOc,et

embeKTiKfi vero

ib

Xpovou Kai

TTpoctuTTUJV Kai

dpiGjuujv,

evepTeiav

et

TrdGoc iTapicTdca.

eam vocem syriacam, quae xpovou significat, in pluralem corrigendam esse putat Merxius. [DISCR. ET TESTIM.] 2 in Vaticano 14

fol 31"^

(BA

67230): oTi be

dXXoc ecTiv eKeivoc(scil

(scil

Dionysius Thrax,20

Aristarchi discipulus) Kai dXXoc outocKtti

qui technen scripsit), br|Xoi

6 irap' djuqpOTepiuv opicjuoc tou

pr||uaT0c.

outoc

|uev

fdp t6

pfjiua

6pi2eTai pfjiud ecTi XeHic dTTTOJTOc, eTTibcKTiKri xpovujv tc Kai ttpocu)ttu)VKai dpi9juiuv, eve'pTeiavf|

TTdOoc TTapicTiuca.

6 be Aiovucioc, ujc

cpriciv

'AttoXXuuvioc ev tuj prijuaTiKUj,pfljud ecTi

outujc opiZieTai (sic Vat. H,

ibpiZieTO

b)25

XeHic KaTriToprijua crijuaivouca.

de hac discrepantia exposui

Zur Wiederherstellung p 8384,technesKaTTiTOprijua crijuaivouca.

ubi probasse mihi videor, ab auctoreesse:pfijud

hanc definitionem scriptam

ecTi

XeHic aTTTWTOC

ad 47,3

4.

S eundem ordinem modorum habethaec Merxiusita

(vide

Zur30

Wiederherstellung p 72).

pro dTrapejuqpaToc habet duos uominativos,

quibus significantur vocahulum verbum.sic

corrigenda

esse vidit, ut respondeant latinis vocahulum verhi vel vocabulum e verho:

enim Syrus infinitivum appellat in versione supplementi quarti (vide infra ad 127 II 24). quae quidem appellatio nihil aliud mihi quam ovojua prijuaTOC videtur esse, quo nomine scimus Apollonium Dyscolum censuisse omnes infinitivos nuncupari posse (vide synt. p 31q et Skrzeczkae progr. Regim. 1861 p 15), Tryphonem eos saltem.

35

IN QVIBVS SYRI

(S)

LECTIONES INSVNTSOj^).

XCIin

quibus articulus praemissus est (Apoll. synt.

neque tamen

suo artis exemplari ovojua

pr||LiaTOC

Syrum

invenisse crediderim,

sed

hanc appellatioiiemad 49,5

sicut alia accepisse

ab aliquo scholiasta Dionysii.

1.

S:

TUTrTin facio scriho] et TUTTTOjuai fio scrihor.

ad 49, 1

3.

S

interpretatur quasi

non

legerit TiOTe

)Liev

evepYeiav

TTOTe be TTdGoc TtapiCTdca, sed TTOTe evepTeia iTOTe 7Td0ei TTapacTa9eTca.

sequuntur exempla quinque ab graecis sensu prorsus diversa.

ad 50, 3

51,

1.

S pro TTapacuvGeTOV habet nomen quodest.

'plus-

quamcompositum10

significat.

qua voce etiam supra 29, 5 graecam appel-

lationem interpretatus

ad 51,

23. Set

:

dpi9)uoi

id est vero eviKoc, buiKOC, TTXr|9uvTiK6c;

quidem secundum linguam graecam TpeTc, secundum linguam vero syriacam

duo, singularis

pluralis (cfr supra ad 30,

531,

1).

et

eviKOC

|Liev

est

oiov TUTTTUJ fado scriho (cfr supra ad 49, 1); 7tXti9uvtik6c be15

est

oiov

TUTTTOjLiev

facimus scrihimus. commentariolo byzantio. ad 51, 4ad 53,licet

Ypdqpeiv pro TUTTTeiv verbo usurpatur in

5. 1 4.

eadem legebateadem quinhic

S.

quoque S

legerit,

dubitari nequit, vide Merxii

graviore corruptela verba interpretis depravata sint.

20

editioiiem.

ad 53, 5

59, 10.

caput de coniugationibusvide praef.

om

S.

de

niaca huius paragraphi versionead 60,significat25

LXX

14

LXXII

arme9.

2,

autem

S post conversum jueTOxri addit coniunctionem quae vel vero. eandem adiecit initiis paragraphorum 13.jueTe'xouca Tfjc tujv prijudTUJV Kai Tfic tojv 6vojudTUJVest

16. 17. 18. 19.ibiOTTiTOc]

quae composita

ex proprietatihus verhorum

et

nominum

S.

pluralem igitur habet pro codicum artis singulari , sicut Armenius.ad 60, 3 TTapeTTeTai be] pro beetiam.30

S habet voculam quae

significat

ad 60,6v6|uaci S.

342.

d Kai

tuj 6v6|uaTi Kai tuj prijuaTi]

d

tuj pr||uaTi Kai toTc

ad 61,)uevov

S

:

"Ap9pov veroet

ecTi |ue'poc

quartum X6you, TTpOTacc6-

Tmv

KXiceujv tujv 6vojudTUJV.cfr

ergo omittit tttujtikov et Kai utto-

Tacc6juevov:

Armenius

scholia.

pro plurali, qui tujv KXiceujv

35significat, videtur

Merxio singularis restituendus esse (quod facillimo

negotio

fieri

posse),

cum nemo

alius plurativum

numerum

testetur.

XCII

ADDENDA ET CORRIGENDAad

61,34

Kai

ecri

TrpoTaKTiKOv juev 6,

uTTOTaKTiKOV be 6c]

S:

quidem ponitiir ut in lingua syriaca, in fine vero ut in lingua graeca. videtur mihi traiectione versio sananda esse, ut prioreet

ah

initio

loco graeca conlocetur, posteriore syriaca.

nam

praepositivo articulo

prorsus carent Syri,

Ceterum totum hoc enuntiatum a posteriore manu verbis Dionysianis additumesse conieci Z. Wiederherstellung

non ignorant pronomen relativum.p76.

5

ad 62,

1-2.

TTapeTTeTai

oijv

eici

Tpia]

horum verborumx\

inter-

pretatio in versione

syriaca

intercidit,

6

TTOiriTrjc,

ttoiticic,

t6

TTOiTi)Lialo

articulos(cfr

5 convertere studet praemissa ea voce, qua oiov reddere solet; sed non poterat non omittere, quippe quibus lingua syriaca careretArmenii interpretatio); ac neTTOir||ua

quidem exprimere

poterat,

quia Syri duo tantum genera distinguunt, sed posuit pro tertio nomine

genetivum primi (factoris). In verbis Dionysii debebam crucis signum ante eici non minus ponere quam posui ante XeYOVTai p 11,2 et ante eiciv p 30, 1. Denique hoc loco addendum est, Tpia quod ante 6 7T0ir|Tr|c legitur non inveniri expressum in Cirbiedi editione inter-

i5

pretationis armeniacae, sed videri incuria librarii aut editorisesse, cfr

omissum

Merxianae disputationis p

LXX

30.

ad 62, 3 4: 'ApiGjuoi oi ai Td] S hic nihil nisi repetit quae supra p 30, 5 de nominum numeris syriacis dixerat: numeri vero sunt duo, singularis et pluralis, singularis quidem velut homp, pluralis vero homines. cfr infra ad 76, 1. De armeniaca horum verborum inter-

20

pretatione vide praef.

LXIX38-LXX

11.

ad 62,5.legitur.

numerus casuum

ne in syriaca quidem versionevide editionem Merxii.

25

plane desunt ibidem exempla.1.

ad 63,

index huius capitis syriacus nihil indicat nisi de proesse,

nomine agendumad 63,ILittToc

quod diserte dico propter indicem armeniacum.

2.

S

:

'AvTUJVU|Liia

autem

ecTl vox, dictio aliqua dvTi 6\6Xe'ic so

TTapaXajapavojuevri et est

ttpocujttujv ibpic|uevujv br|XujTiKr|.

nomen

dupliciter transtulit {vox, dictio) se ipse corrigens.

[DISCR.

TESTLVl.] quod prolegomena scholiorum cod. Vaticani 14 tradunt, Dionysium Aristarcheum articuluni et pronomen in unam orationis partem copulasse (cfr Addendum ad 23, 2 3), hoc ex falsa interpretatione loci Apolloniani, quem ipsum quoque exscripsimus, recte vide Z. Wiederrepetivisse videtur Maur. Schmidt Philol. VIII p 513.

ET

35

herstellung p 83.

ad 64, 12. S auTTJ, non Trj dvTUJVU)uia exprimit; non ^H reddit (quod ne Armenius quidem interpretatur), sed ilHus loco exhibet pro-

IN QVIBVS SYRI

(S)

LECTIONES INSVNTeibri

XCmlibrarii

nomen:

haec.

deinde deest interpretatio

nominis, quod

culpa factum videtur:tractantur.

nam

infra (p 68, 3) post figuras etiam species

ad 65, 1.5

eadem legebat1.

S.

ad 65, 2

66,

S

:

genus personarum primarum (verba syriaca

aperte corrupta sunt atque ita corrigenda ut significent: T^vri TrpujTOTVJTTUJv)

bid juev Tfic qpujvfic oukctul)

omnia

biaKpivcTai, per scriptionem verottic qpujvfjc

distinguuntur, oiovdubitat Merxius10,

et tu,

quin bid

Syrus legerit, non

quod idem quod apud Syrum beiHeujc loco iuvenitur sibi velit, disce ex Merxii grammatica syriaca I p 118: Cum amissis vocaUhus finalibus in formis quihusdam verhorum et p}'onominum masculina a femininis non ampliusdistingui possent,

verba syriaca significare per filiam vocis^ esse atque per vocahulum. quid illud scriptionis nomensed addit

Syri, ut scriptura certe distinguantur , femininis in

15

fine

addiderunt yud litteram,vocalisi

idque in formis, in quihus ex historiapotuit hahere.nihil est nisi

formarum

locum

nunquamverum

vocalis emortuae signum,

Hoc igitur non est signum diacriticum femi-

20

ninorum nequ unquam effertur, ceterum animadverte Syrum dicere non omnia genera prototyporum voce sive vocabulo distingui. quod additamentum inlustratur eis quae subicit: ex iis vero {sq\\ sunt), quae et per vocahulum (filiam vocis) et per scriptionem secundum linguamsyriacam distinguantur, velutlah {=^ad 66, 1illi

mihi mascu\.), lex (=' tihi femin.) femin.), leh (= illi mascul.) et quae his similia.x\

U {=

2.

oiov 6 e)u6c

i.\xi\

t6

ejLi6v]

S: velut meu^ tua (fem.)

25

sua

(fem.).

omittit.

ad 66, 3 67, 2. S dualem et prototyporum et derivatorura de exemplis pluralis numeri derivatorum vide Merxii editionem.ad 67, 3-

6.

adversativa conectit.30

ne S quidem haec cum antecedentibus coniuuctione de exemplis genetivi primitivorum vide editionem

Merxianam.me, perte,

accusativi prototyporum

exempla

sic interpretatur:1.

per

per illum]

cfr

in syriaca interpretatione

Addendum ad 31,5 32, KXr|TiKfic cu ~ c6v 6v.supra

desunt

^d 68, 1est:35

S cxfjiua juev dTrXoOv est ejuoO coO otj, cuvGctov be meum, animae meae; tuum, animae tuae; suum, animae eius.2.::

omittit igitur verba quae his praemittuntur in artis codicibus

cxf|juaTa

buo, dirXoOv cuvGeTov.

cfr

Armenius.eibri

ad

68,3

69,3.

S:

b^ (sine buo ac sine oti) aia'i

jue'v

eici

TTpujT^TUTroi.

legebat etiam ujc Trdcai ai KTr|TiKai,

Kai biTTp6cujTroi

KaXoOvTai.

de subsequentibus vide editionem Merxianam.

XCIVad 69^ 5.sunt oiov CYUJ tu

ADDENDA ET CORRIGENDASis.:

cuvapOpoi

juev

sunt oiov 6

e|u6c tuus,

dcuvapGpoi hk

ergo contrario ordine utitur atque ceteri testes, quara-

quam

ipse in antecedentibus praemittit dciJvdp6pouc, subicit cuvdpGpouc.

ad|Lievr|

70,272,2.eorum.Gici

S: TTpoGecic autemtou XoyouTrdcai

ecTi XeHic aliqua TTpoxiGe-

ah

initio TrdvTUJV tujv

|uepujv, ^v Te cuvGecei

cuvTdHei

be

ai

(om

irpoGeceic)

eorum Kai secundum linguam

&

graecam

oktiu Kai beKa, simplices (pro graeco )uovocuXXapoi) e, com-

positae (pro bicuXXapoi) be buo Kai bcKa.

quae deinde de syriacis prae-

positionibus dicit, vide

sis

in editione Merxiana.

ad 72,prijuaTi.

4:

5. 2.

apud S conversa legimus dKXiTOV

ti

eTTiXeTOjLxevov

lo

deest KaTd priJuaTOC XeYOiuevov verborum interpretatio.

ad 73, 19eTa be

S

:

dTrXd ]uev sunt.

sed quae verbis iLc TidXai, cuv-

iLc TrpoTraXai

respondeant, non inveniuntur in eius versione.

ad 73,

374,In

1.

S: Td be xpovoiv (non xpovou)

briXiuTiKd, oiov15

vuv TOTe

aij0ic.

subsequentibus errore separavit Td KaipoO Trapa-

CTaTiKd verba taniquam novi enuntiati initium ab uTroTaKTe'ov.eibri

utrum

an eiboc

legerit, videre

non

licet

propter corruptelam, vide Merxii

editionem.

ad 74^1ergo additTeujc TTTlVlKa.

2.

tria,

S: oiov quae Kaipov

crjjuepov

aupiov perendie heri nudiustertius.

significant,

neque vero interpretatur Tocppa

20

ad 74, 3.

S

:

Td be

juecoTrjToc, oTov KaXaicsit cacpujc.

perspicue coqpujc.

altero

exemplo forsitan interpretatusad 75, 1 Td besuit

TroioTrjToc] ut

Armenius,

ita

S pro

TTOioTrjToc po-

nomen quod

Troirjciv,

actionem significat.

cfr scholia

graeca quaedili-

25

in

adnotatione exscripsi.

deinde ttuH XdH poTpubov dTeXribov

genter reddit subicitque quintum exemplum, quod significat probrose^contumeliose.

ad 75, 3.

ne S quidem

iuupidKic expressit.

ad 76, 1 Td be dpiGjuou

briXujTiKd, olov bic Tpic TCTpdKic]

S

:

quae-

30

dam

indicantia sunt

nominum numerorumj

velut

unus duo

tres. itaque

plane repetit ea quae supra (p 44, 45) in interpretanda nominum specie numerali scripsit, nisi quod nunc plurali utitur, illic singulari.repetitionem non minus ineptam supra observavimus ad 62,

34.

ad 7G,r\

23.fi

Td

bk.

TOTTiKd, olov dvuj Kdruj- (Lv cxeceic eici Tpeic, 35f]

ev TOTTUJ,

eic tottov,

Ik tottou, oIov oikoi

okabe oiKO0ev] S: Td

m QVIBVSTOTTOU,reiecit,

SYRI

(S)

LECTIONES INSVNTtoi

XCV

be TOTTiKa sunt oiov ev tottuj, eic tottov.KdTUJ, ujv cxeceic eici Tpeic velut

be tottikoi sunt oiov avu)f]

(om

r\)

eic tottov,

iv tottuj,

r\

eK

quae primo scripserat interpres antequam enuntiatum absolvisset. altera autem interpretatiooiov

oiKabe

oiKOi

oiKoGev.

5a

priore

Tpeic praetermissa

non solum eo differt, quod oiov avuj koituj non iam sunt, sed etiam alio cxeceujvvel potius

ujv cxeceic eici

et

exemplorum

ordine.

quem ordinem Syrus ab

explanatore graeco quin tcceperit,

non dubitabis hoce Heliodori

Choerobosci scholio conlato,

210 ujc

94830:

fiGeXov Tivec iTpujTOV TdTTeiv Tf]v eic tottov cxeciv, XexovTecTiceiTi

ouK dv

ev tottlu

juf)

ttpujtov eic

auTov eXGiuv.

vide Z. Wieder-

herstellung

p 71 72. apud Seiixfjc

V.

ad 76, 4:. Merxium.

classis

tria

exempla habet, de quibus

ad 77 [LECT.15

ARMENII] De

eis versionis

armeniacae speciebus,Dionysii,

quibus

nullae

sunt quae

respondeant

in

codicibus

vide

Z. Wiederherstellung p 70.

ad 77,

1.

post optativa adverbia apud

(haec ponere solet pro Td be) declarantia sunt stuporis, velut

S sequuntur: ex iis vero uh way.(peO.

quibus reddi Merxius censet: Td be cxeTXiacTiKd, oiov iou

20

25

ad 78, 1. adverbiis negativis apud S quoque (sicut apud Armenium scholiastasque) antecedit classis GaujuacTiKUJV quae appellantur Td be dpvfjceujc ad admirationem incitantia. exemplum est bahai. alterum nomen S interpretatur voce quae prohibitionem fj dTTO(pdceujc] nominibus subicit verbum quo supra (p 76, 1) br|XuJTiKd significat. reddidit. tum sequitur: oiov la (= ou), lau (= ouxi), la hawe (== oubfiTa),,

la

den

(=

oube), hul lculeh (ante hul intercidit la

,

=

oubajuujc).

videtur

igitur etiam oube in suo artis exemplari legisse.

Armenius quattuor

tantum exempla habet.ad 78, 3.30

cuYKaTaGeceuJC adverbiorum exempla apud

S quattuor

sunt, de quibus vide Merxium.

ad 79,

1.

Td:

be dTTafopeuceujc] S: significantia non-persuasionem.

deinde sequuntur

lagemar

(= omnino),

sax

(= finis).Id,

paiet, ut

Merxius

ait, ter intercidisse

ipsum negandi adverbium:

35

la lagemar, la sax

ixr\

juribflTa )ur)ba|uu)c.

ad 79, 2tria

3.

S

et TrapapoXfjc et bjuoiuuceujc convertit.ibc

sequuntur

exempla, quorum primum respondetimitatur.

adverbio, alterum ujciTep